Δεκ 2012 - Φεβ 2013 Τευχοσ 14 - ετοσ 4 ISSN: 2241-2212
τριμηνη ΠεριοΔικη συγκομιΔη γρΑμμΑτΩν κΑι τεχνΩν
04 Αρθρο 07-11 Πεζο 08 κινημΑτογρΑΦοσ 12-14 ΔιηγημΑ 16 μιΑ μικρη ιστοριΑ 19 ΠΑρΑμυθι 21 ζιζΑνιο 22 ΑνθολογιΑ 24 Ποιητικοσ λογοσ 30 μετΑΦρΑσεισ 31 βιβλιο 32 ΩροσκοΠιο ημερΩν
ΟΜΑΔΑ ΕΚΔΟΣΗΣ
Δημήτρης Δικαίος Μαρία Ροδοπούλου Μπατίστας Μαλαματένιος Ματθαίος Ματθαιάδης Υπεύθυνη ύλης Μαρία Ροδοπούλου Σύνταξη - Σελιδοποίηση Δημήτρης Δικαίος Γραφιστική επιμέλεια Άννα Στράνη Εξώφυλλο τεύχους Ελάφια στο δάσος Γλωσσική επιμέλεια - Διόρθωση Μπατίστας Μαλαματένιος Φωτογραφία Μ. Λεσσές - Δ. Μακαρώνας Comix & Σκίτσο Efkarpos - Γ. Ασημακόπουλος ιστοσελίδα περιοδικού sodeia.net ηλεκτρονικό ταχυδρομείο sodeia@ymail.com τηλέφωνο επικοινωνίας 694 717 600 5 Κατηγορία εντύπου συγκομιδή και προώθηση λογοτεχνικών κειμένων Έδρα παραγωγής Σπέτσες, Ελλάδα Ταχυδρομική διεύθυνση περιοδικό σοδειά Δημήτρης Δικαίος Σπέτσες τ.κ.180 50 Επιμέλεια προεκτύπωσης Ματθαίος Ματθαιάδης Εκτύπωση - Βιβλιοδεσία Γραφικές Τέχνες ASO Ι. & Ε. Σαββογλίδου Ο.Ε. Χίου 49, Αθήνα. τ.κ.104 39
τεύχος 14 συγγραφική ομάδα
κατά σειρά θεμάτων
Νίκη Ηλιοπούλου, Κασσάνδρα Αλογοσκούφη, Γιώργος Ρούσσος, Ματθαίος Ματθαιάδης, Θεοδώρα Τζόκα, Μαρία Ροδοπούλου, Δήμητρα Σταυράκη, Ματίνα Αναγνωστοπούλου, Zιzάνιο, Θοδωρής Βοριάς, Γιάννης Τόλιας, Θάνος Πάσχος, Δημήτρης Δικαίος, Ελένη Κοφτερού, Αλέξανδρος Σάντος, Νίκος Σφαμένος, Μαρίνα Κουτσογιάννη, Νίκος Κυριακίδης, Ευαγγελία Πατεράκη, Αλέξανδρος Κατσούδας, Τζένη Κουφοπούλου, Babak Sadegh Khanjani. Επιτρέπεται η αναπαραγωγή ολόκληρου ή μέρος κειμένου, μόνο όταν αναφέρεται η πηγή του. Τα ενυπόγραφα κείμενα εκφράζουν την άποψη των αρθρογράφων τους και όχι, του περιοδικού στο σύνολό του. Καλή Ανάγνωση επόμενο τεύχος από τις 15/3 στα βιβλιοπωλεία
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
περιεχόμενα 04 άρθρο το κάτοπτρο του Φασισμού
04
07 μικρό πεζό το μάτι 08 κινηματογράφος It’s a Wonderful Life - 1946 11 μικρό πεζό Ένα μπλουζ που δε γράφτηκε 12 διήγημα η μάρθα και ο Πέτρος 14 διήγημα ιπποπόταμος και Δυσδαιμόνα
Το κάτοπτρο του Φασισμού άρθρο - μελέτη
08
16 μικρή ιστορία μια καρδιά στο χιόνι 19 παραμύθι εσκεμμένα Ατελές 21 zιzάνιο τι δεν καταλαβαίνεις; 22 ανθολογία ελλήνων ποιητών 24 ποιητικός Λόγος δώδεκα ποιήματα
It’s a Wonderful Life - F.Capra κινηματογράφος
16
30 μεταφράσεις a.Aad b.Castera c.Abdollahi 31 βιβλίο νέες εκδοτικές απόπειρες 32 οπισθόφυλλο Ωροσκόπιο ημερών
Μια Καρδιά στο Χιόνι μικρή ιστορία
ΤΟ ΚΑΤΟΠΤΡΟ ΤΟΥ ΦΑΣΙΣΜΟΥ
Έχει περάσει πάνω από μισός αιώνας, από την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Ταγματασφαλίτες, γερμανοτσολιάδες, εθνοσωτήρες από τη μία, κομμουνιστές, αντάρτες εαμίτες από την άλλη. Στην μεταπολεμική Ελλάδα, ο απόηχος του Β’ Παγκοσμίου πολέμου βρίσκει μια «άτυπη» συνέχεια στα Δεκεμβριανά και κατ’ επέκταση στον «Συμμοριτοπόλεμο». Ως αναφορά, και όχι ως σημείο, ο εμφύλιος πόλεμος δεν είναι η απαρχή της διαίρεσης, αλλά ακόμα μια διαδικασία διχασμού. αποτελεσματικού και απόλυτα στοχευμένου. Διαίρει και βασίλευε.
της Νίκης Ηλιοπούλου
“Η αναλογία των ρατσιστικών πράξεων δεν είναι πάντα μια γενικευμένη εξίσωση. Δεν περιορίζεται μόνο στο δίπολο εξουσιαστής– εξουσιαζόμενος. Κυριαρχεί στις σχέσεις των ανθρώπων, ανεξαρτήτως ηλικίας, φυλής και τάξης. Ο φασισμός έχει γύρω του καθρέφτες. Δεν αποδέχεται τίποτα που δεν του μοιάζει. Ακόμα κι όταν ο ίδιος κοιτάζει τον δικό του, γελάει σκωπτικά. Δεν αναγνωρίζει τη διαφορά ως δικαίωμα, αλλά ως μεμπτή πράξη κατά της ομοιομορφίας.“
[άρθρο] εικαστικά
Παρελθόν. Η ιστορία εκτυλίχθηκε, όρισε τις αναφορές και τα σημεία της, στιγματίστηκε από τα γεγονότα των καιρών κι έρχεται, ακούραστη πια, στο σήμερα. Στο τώρα. Στον πραγματικό χώρο και χρόνο, βλέπεις παντού το διαχωρισμό αυτό. Ανακαλύπτεις μικρές ιστορίες φασισμού. Τις βρίσκεις στις πτυχές του εσώτερου εαυτού σου. Η ίδια η αντίθεση, με τον τρόπο που χρησιμοποιείται, κρύβει μέσα της μια ρατσιστική νότα. Καλό – κακό. Άσχημο – όμορφο. Αν δεν είναι το ένα, θα είναι απαραίτητα το άλλο. Ο φασισμός σε όλες του τις εκφάνσεις δεν έλειψε ποτέ από αυτόν τον κόσμο. Σήμερα πήρε τη μορφή – ή απλώς τον αναγνωρίζεις – σε μια ναζιστική «παράταξη» που εκλέχθηκε ως επίσημο κόμμα στη Βουλή. Όμως ποτέ δεν έλειψε. Ακόμα χειρότερα. Ποτέ δεν θα εκλείψει. Υπήρχε και υπάρχει στις μικρές καθημερινές στιγμές. Στο κυριακάτικο οικογενειακό τραπέζι. Στις αίθουσες των δικαστηρίων. . Στην τάξη ή στο προαύλιο του σχολείου. 4
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
πράξεων δεν είναι πάντα μια γενικευμένη εξίσωση. Δεν περιορίζεται μόνο στο δίπολο εξουσιαστής – εξουσιαζόμενος. Κυριαρχεί στις σχέσεις των ανθρώπων, ανεξαρτήτως ηλικίας, φυλής και τάξης. Ο φασισμός έχει γύρω του καθρέφτες. Δεν αποδέχεται τίποτα που δεν του μοιάζει. Ακόμα κι όταν ο ίδιος κοιτάζει τον δικό του, γελάει σκωπτικά. Δεν αναγνωρίζει τη διαφορά ως δικαίωμα, αλλά ως μεμπτή πράξη κατά της ομοιομορφίας. Πιο σωστά, του όμοιου του καθρέφτη. Ενός ψευδούς ειδώλου. Σκοντάφτει κάθε μέρα, ώρα και στιγμή σ’ αυτό το είδωλο, καθώς διαφοροποιείται σύμφωνα με την περίσταση. Τυφλό σημείο. Στην πραγματικότητα ο ίδιος σχεδόν ποτέ δεν αντιλαμβάνεται την ύπαρξη του καθρέφτη του. Γι αυτό άλλωστε του βαλαν παρωπίδες.
[άρθρο]
Στον εκάστοτε εργασιακό χώρο. Στις σχέσεις των ανθρώπων. Δεν αναγνωρίζεις πάντα τη μορφή και τη διάσταση του. Πολλές φορές είναι ύπουλη, άρτια συγκαλυμμένη, βαθειά ριζωμένη στις κοινωνίες. Τον συναντάς στον δρόμο, χωρίς να αντιδράσεις. Κάθεται στο διπλανό κάθισμα του λεωφορείου. Τον χρησιμοποιείς εσύ ο ίδιος ως ένδειξη δύναμης ή αδυναμίας. Ο φασισμός κρίνει εξ ιδίων. Σφίγγει το πορτοφόλι στην τσέπη του, μόλις δει έναν παράξενο άλλον, έναν διαφορετικό άνθρωπο. Δεν λειτουργεί αυθόρμητα, καθώς δεν βάλλεται πραγματικά. Σκέφτεται αντίστοιχα. Δημιουργεί την αντιστοιχία μέσα του, βάζοντας τον εαυτό του στην θέση του «επικίνδυνου» άλλου. Λειτουργεί σύμφωνα με το πώς θα έπραττε ο ίδιος. Η αναλογία των ρατσιστικών
από την ταινία Αmerican History
5
[άρθρο]
προς το παιδί, για να καταλήξει στον σαφή εκβιασμό «αλλιώς» του διευθυντή προς τον υφιστάμενο. Κρύβεται στα υποθετικά «αν». Συστήνεται και ως «ταμπού», κοινωνικό ή θρησκευτικό. Εξαπλώνεται μέσα από αυτό βάζοντας γερές βάσεις στις παρωπίδες του. Σ’ αγκαλιάζει με φροντίδα όταν γεννιέσαι και σ’ ακολουθεί για το υπόλοιπο της ζωής σου. Το πρόσωπο του φασισμού αντικατοπτρίζεται σε πολλαπλά είδωλα. Παραμορφωτικός καθρέφτης. Σαν το δωμάτιο στο Λούνα Παρκ. Σκοπός είναι να μπεις άφοβα στο δωμάτιο αυτό. Κι ας σε τρομοκρατεί η αλλοιωμένη όψη των ειδώλων σου. Μόνο όταν μπεις, θα ξεχωρίσεις την αλλοίωση. Μόνον τότε, θα καταφέρεις να κοιτάξεις το πρόβλημα. Να το κοιτάξεις κατάματα.
Ο φυτευτός συνήθως φόβος, είναι η βαθύτερη αιτία ανάπτυξης του φασισμού σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης. Οι κοινωνίες χρησιμοποιούν τεχνηέντως τον φόβο αυτό, με σκοπό να διχάσουν, να αποπροσανατολίσουν, για να εδραιώσουν τελικά, τους δικούς τους όρους και κανόνες. Οι πιο σαφείς μορφές κοινωνικοπολιτικού φασισμού, συνδέονται άρρηκτα με τις μορφές εξουσίας. Στο ευρύτερο φάσμα των εξουσιών - κράτος, αστυνομία, δικαιοσύνη - οι περισσότεροι άνθρωποι έχουν βιώσει το σκληρό πρόσωπο του φασισμού. Η καλλιέργεια του φόβου είναι μια διαδικασία σταδιακής ωρίμανσης. Ο σπόρος του βρίσκει την ομοιομορφία ως εύφορη γη για να αναπτυχθεί. Δημιουργεί μια εικονική κανονικότητα που ζούμε όλοι μέσα σε αυτή. Ξεκινάει από το αθώο «μην» του γονιού 6
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
ΤΟ ΜΑΤΙ
βάτι ήμασταν ήσυχοι ότι δε θα ξανάμπλεκε σε τέτοιες ιστορίες. Δεν ήταν σε θέση άλλωστε να ξανασηκωθεί. Πως αλλιώς; Και μυστικά μέσα στο κρεβάτι της ένας ανθός αναδίπλωνε στο μάτι παρά την απουσία φωτός. Μεγάλωνε με απίστευτα αργούς ρυθμούς για τα δεδομένα της βοτανολογίας και κανένας παρά μόνο η ίδια γνώριζε ποια ήταν η πραγματική σημασία των μαύρων τριχιδίων που ξεπετάγονταν από το πρησμένο μάτι . Όταν μετά από 2 χρόνια ανοίξαμε τον τάφο της. Τη βρήκαμε μπρούμυτα γυρισμένη. Την τραβήξαμε από το σάπιο ρούχο κα το κεφάλι της γύρισε με χάρη σαν ξεχαρβαλωμένη μαριονέτα. Είχε μείνει ίδια ακέραιη ομορφιά και μόνο στο μάτι είχε φυτρωμένη μια πελώρια παπαρούνα που κάπως την ασκήμιζε. Άγνωστο πως κατέπεσε ένας τέτοιος σπόρος μέσα στο κουτί. Δεν απορούσαμε βέβαια για την κουκλίστικη ομορφιά της. Ήταν ολοφάνερο. Τη συντήρησε η ψευδαίσθηση των ναρκωτικών...
..στην Εύα και στο υπόγειο με τους ταριχευμένους πίνακες
δια χειρος
Mentjouk
Τη βάλαμε να ξαπλώσει σε ένα στενό κρεβάτι. Φόραγε το όμορφο κυριακάτικο φουστάνι της, μαύρο βελούδο με δαντελένιο άσπρο γιακά. Τέτοιο ντύσιμο ήταν κατάλληλο της περίστασης. Έδενε άλλωστε υπέροχα με τον ξύλινο περίγυρο του στενού κουτιού. Της έδεσα έναν κόκκινο-άσπρο Μάρτη στο χέρι για να μη φοβάται -μες στην Άνοιξη- το σκοτάδι και τη σκέπασα στοργικά με ένα λευκό σεντόνι. Την προτελευταία φορά που την είδα τον Μάη του 87' –δέκα χρόνια πρινκράταγε έναν δίσκο King Crimson στο στήθος σαν παπαρούνα. Είχε μιλήσει περίεργα για ακατάληπτα πράγματα. Χρησιμοποιούσε αργκό και το βλέμμα της μάλλον θολό έμοιαζε να συλλαμβάνει το περιβάλλον διαφορετικά από τα συνηθισμένα. Θυμάμαι με τι ενθουσιασμό περιέγραφε τα φανταστικά τοπία που θα την ταξίδευε το όπιο. Η παχύρευστη μάζα ευφυΐας λίγο ήθελε να ξεχειλίσει από το μυαλό της. Είχε κάτι κονέ που θα της στέλνανε αγνό παρθένο stuff με μεταφορική εταιρεία από το Μπαγκλαντέζ. Μου έδειξε σε ένα σημειωματάριο τη διεύθυνση του γνωστού της και διαρκώς έτριβε το δεξί μάτι σαν να απειλούσε ο βολβός να ανθίσει ένα λουλούδι πόνου από κει μέσα. Προς το παρόν παπαρούνες μόνο από το Μπαγκλαντέζ, είπε και μου χάρισε ένα πεταχτό φιλί στο στόμα. Αυτά συνέβησαν τότε. Από την ημέρα που την ξαπλώσαμε στο κρε-
Το ΜαΤι
[πεζό]
της Κασσάνδρας Αλογοσκούφη
7
1946
It's a Wonderful Life Frank Capra
[κινηματογράφος]
κείμενο του Γιώργου Ρούσσου baphomet
συγκεκριμένο τεύχος της Σοδειάς. Κι αυτό διότι το "It's a Wonderful Life" (Μια Υπέροχη Ζωή - 1946), θεωρείται δικαίως, ως μία από τις καλύτερες ταινίες με θέμα τα Χριστούγεννα κι όχι μόνο... Ο Φρανκ Κάπρα σκηνοθετεί εδώ μια αριστουργηματική και πάντα επίκαιρη ταινία, που μιλάει κατευθείαν στην καρδιά μας. Η υπόθεση βασίστηκε στο διήγημα του Φίλιπ Βαν Ντόρεν Στερν “Το καλύτερο δώρο” και μέχρι το σενάριο να πάρει την τελική του μορφή γνώρισε αρκετές φάσεις επεξεργασίας και αλλαγών. Τη συνολική ευθύνη του σεναρίου είχε το διάσημο πλέον συγγραφικό ζευγάρι, των Φράνσις Γκούντριτς και Άλμπερτ Χάκετ, αλλά και με τη βοήθεια σε κάποιες σκηνές του Τζο Σουέρλιγκ υπό το άγρυπνο πάντα βλέμμα του ίδιου του σκηνοθέτη. Ωστόσο, αποτελεί κοινό μυστικό, ότι η τελική μορφή του σεναρίου, διέθετε και στοιχεία της οξείας γραφής του Ντάλτον Τρούμπο, ο οποίος δεν αναφέρεται στα credits παρόλο που στην αρχή που ξεκίνησε η προβολή της ταινίας δεν είχαν αρχίσει τα προβλήματά του με την Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών. Η αφηγηματική ικανότητα του Frank Capra, φτάνει εδώ στο απόγειο της και μαζί με το υπέροχο καστ ηθοποιών που έχει στη διάθεσή του, καταφέρνει να δημιουργήσει μία ταινία που έμεινε για πάντα στην Ιστορία.
Ο Τζορτζ Μπέιλι (Τζέιμς Στιούαρτ) είναι ένας καλόκαρδος, συμπονετικός άνθρωπος που νοιάζεται πάντα για τους συνανθρώπους του. Την παραμονή των Χριστουγέννων, ο Μπέιλι, απογοητευμένος και πιεσμένος από οικονομικά χρέη είναι έτοιμος να θέσει τέλος στη ζωή του. Τότε εμφανίζεται ο φύλακας άγγελος του, για να δείξει στον Μπέιλι πόσο πολύτιμος είναι για τη ζωή πολλών ανθρώπων και ότι αξίζει πολλά περισσότερα από όσο ο ίδιος νομίζει... Μία υπέροχη και αισιόδοξη στο σύνολο της ταινία, η επιλογή της οποίας βέβαια, μόνο τυχαία δεν έγινε, για το 8
[κινηματογράφος]
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
Η ειρωνεία είναι, ότι στα αρχικά σχέδια της παραγωγής για τον ρόλο του πρωταγωνιστή, προοριζόταν ο Κάρι Γκράντ και της συζύγου του η Τζιν Άρθουρ. Όχι βέβαια ότι η επιλογή του Cary Grant, θα ήταν μία κακή απόφαση, αλλά η τελική επιλογή του James Stewart από τον Capra ήταν απλώς ευφυής. Η αποδεδειγμένη υποκριτική δεινότητα σε συνδυασμό με μία εσωστρέφεια, σήμα κατατεθέν του Stewart, ήταν απαραίτητα στοιχεία που απαιτούνταν προκειμένου να ενσαρκώσει ακόμη πιο πειστικά τον πρωταγωνιστή μας. Ο Stewart διαχειρίζεται με χαρακτηριστική άνεση τις ψυχολογικές μεταπτώσεις του ήρωα που υποδύεται. Μόνο τυχαίο βέβαια δεν είναι το γεγονός ότι ο Προκαλεί σε κανέναν έκπληξη το γεγονός ότι ο James Stewart, αποτέλεσε αγαπημένος ηθοποιός, τόσο του Capra, όσο και άλλων σπουδαίων δημιουργών, όπως ο Hitchcock και ο Preminger. Η Donna Reed ερμηνεύει τον ρόλο της αγαπημένης συζύγου του πρωταγωνιστή κι ενώ δεν ήταν η πρώτη επιλογή του σκηνοθέτη ο οποίος είχε σκοπό να επιστρατεύσει για άλλη μία φορά την Jean Arthur, έφερε σε πέρας τον ρόλο, κάτι περισσότερο από ικανοποιητικά. Οι δύο πρωταγωνιστές περιστοιχίζονται από μία πλειάδα δευτεραγωνιστών, γνωστών οι περισσότεροι και από άλλες ταινίες του Capra. Οι Lionel Barrymore, Thomas Mitchell, Beulah Bondi, Henry Travers, Frank Faylen και Ward Bond ερμηνεύουν τους χαρακτηριστικούς τους ρόλους με τον πλέον ολοκληρωμένο και αξιομνημόνευτο τρόπο.
Οι δεύτεροι ρόλοι και η σημασία τους, ήταν από τα χαρακτηριστικά της φιλμογραφίας του Φρανκ Κάπρα, κι εδώ περισσότερο από ποτέ, εκμεταλλεύεται αυτή του την ικανότητα, καθώς το ψυχολογικό προφίλ του πρωταγωνιστή καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό από τις επιλογές, τη νοοτροπία και τις αντιδράσεις των ανθρώπων γύρω του. ..συνέχεια
κινηματογραφικη
προταση της εβδομαδας
ΚΑΘΕ ΠΕΜΠΤΗ και μια ταινια
στη 9
sodeia.net
[κινηματογράφος]
Αξίζει επίσης να σημειώσουμε ότι η ταινία, "It's a Wonderful Life" (Μια Υπέροχη Ζωή - 1946), έλαβε πέντε υποψηφιότητες για Όσκαρ. Στις κατηγορίες, σκηνοθεσίας και καλύτερης ταινίας για τον Φρανκ Κάπρα, ερμηνείας για τον Τζέιμς Στιούαρτ, μοντάζ για τον William Hornbeck και ήχου για τον John Aalberg. Δεν κέρδισε όμως κανένα αγαλματίδιο καθώς εκείνη την χρονιά, είχε την ατυχία να βρει απέναντι του, μία επίσης σπουδαία ταινία. Ο λόγος βέβαια, για το The Best Years of Our Lives (1946) του William Wyler. Η αλήθεια βέβαια είναι, ότι η ταινία μας, παρόλο που ήταν υποψήφια για 5 Όσκαρ μεταξύ των οποίων για Καλύτερη Ταινία, Σκηνοθεσία και Ά Ανδρικού ρόλου, κάθε άλλο παρά ως εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία, αντιμετωπίστηκε στην εποχή της. Και σαν να μην έφταναν όλα αυτά τα προβλήματα που αντιμετώπισε η ταινία, ήταν το FBI και συγκεκριμένα η Επιτροπή Αντιαμερικανικών Ενεργειών που την χαρακτήρισε ως "μεταφέρουσα φιλο-κουμουνιστικά μηνύματα" επειδή δείχνει τον ήρωα της ταινίας να προσφέρει τα πάντα στην
κοινότητα που ζει και τον τραπεζίτη ως τσιγκούνη και φιλοχρήματο! Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα, στην πορεία να παραγκωνισθεί και να ξεχαστεί από κοινό και κριτικούς. Όταν όμως στα τέλη της δεκαετίας του '50 ξεκίνησε η προβολή της στην αμερικάνικη τηλεόραση άρχισε σιγά σιγά, να ανεβαίνει τα σκαλιά της δημοσιότητας. Από τις αρχές του '70 μάλιστα, που εξ έλειψε και το σχετικό "copyright", η αναγνωρισιμότητά της ανέβηκε κατακόρυφα. Δικαίως λοιπόν σήμερα το "It's a Wonderful Life" (Μια Υπέροχη Ζωή - 1946), θεωρείται μία από τις κλασικότερες ταινίες του Αμερικανικού Κινηματογράφου (το Αμερικανικό Ινστιτούτο την κατατάσσει στην 11η θέση). Είτε λοιπόν σας αρέσουν οι εορταστικές ημέρες των Χριστουγέννων, είτε όχι, με το "It's a Wonderful Life", θα έχετε την ευκαιρία να απολαύσετε μία πραγματικά, σπουδαία ταινία. Καλή σας προβολή...
10
sodeia.net
Ένα μπλουζ που δε γράφτηκε
[πεζό]
του Ματθαίου Ματθαιάδη Η καλύτερη παρέα μου το τελευταίο διάστημα είναι η οθόνη του υπολογιστή μια κούπα με καφέ που μυστηριωδώς είναι συνεχώς αδειανή και η διαδρομή δωμάτιο κουζίνα που έχει καταντήσει βασανιστική ρουτίνα. Ξέθαψα μέχρι και το θερμός των εκδρομών ένα adventure Inox που με συντρόφεψε άφοβα σε όλες τις διαδρομές των ορεινών αναζητήσεων. Τώρα βρίσκεται πλάι στην οθόνη κι αυτό και παρακολουθεί το κενό να αναβοσβήνει. Η μέρα σιγά-σιγά μεγαλώνει γλυκαίνουν τα απογεύματα ψιθυρίζουν τα άνθη κι ερωτοτροπούν με τα πουλιά. Το πρωί είδα μια μέλισσα. Κρατούσε έναν στήμονα και βύζαινε σαν μωρό το νέκταρ του, τα φτερά της χαμογελούσαν στον ήλιο που αντανακλούσε στο απέναντι παράθυρο, το απόγευμα ίσως να φανώ τυχερός κι επισκεφθεί και το δικό μου μια αχτίδα. Είναι η διαδρομή και η γωνία του παράξενη στην δύση τον εμποδίζει το κτήριο ακόμη, σε έναν μήνα θα βρει διέξοδο από το διώροφο και θα απλώνεται από τον ακάλυπτο για μισή ώρα περίπου, φτάνει για να ζεστάνει την μπογιά που βάφεται η Ελεονόρα, ίσως κι αυτή μπορέσει να ξαπλώσει μαζί με την εγκυμονούσα και να δεχτεί την μαστίχα στην επιφάνεια της. Οι μέρες πάντως δεν αρκούν για δημιουργία ενώ οι νύχτες βυθίζονται σε λευκές σελίδες όπου σαν το βαμπίρ του τοίχου φτεροκοπούν από το πάτωμα στο ταβάνι με άτακτη χρονική διάρκεια, ούτε έναν ρυθμό δεν μπορούν να βγάλουν από
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
τα άθλια φτερά τους, τουλάχιστον θα κρατούσαν το ίσιο στις άτακτες νότες που τα σκουριασμένα ελάσματα παλεύουν να ισορροπήσουν. - Θα βγεις; με ρωτάνε οι κάλτσες - Θα βγω, αλλά δίχως εσάς, ούτε παπούτσια θα φορέσω, απόψε γυμνά τα πόδια θέλω σαν την ψυχή. Η χαρακιά στον ανεμοθώρακα της μηχανής με κοιτά βουρκωμένη, ένα κλαρί κορομηλιάς την χαϊδεύει και κλέβει λίγη από την ανάσα της. Ονειρεύτηκε κι αυτό πως ήταν σε ένα σπαρμένο νιόβγαλτες μαργαρίτες χωράφι κι έβλεπε πως γονατίζουν τ’ άλογα για να φάνε. Είναι ευλογία τα όνειρα κι ας είναι φυτεμένα σε παρτέρια, αρκεί το απόγευμα να δραπετεύσει μια ακάλυπτη αχτίδα. Πάλι ξέχασα το κλειδί πίσω από την πόρτα..
1
Η ΜΑρθΑ ΚΑι Ο πΕΤρΟΣ
[διηγήσεις]
της Θεοδώρας Τζόκα Έφτασαν στο Freiburg την κατάλληλη στιγμή. Ένα λεπτό ακόμη και θα είχαν αλληλοσπαραχθεί. Ο καυγάς εξερράγη από το τίποτα όπως τύχαινε συχνά να συμβαίνει τα τελευταία είκοσι χρόνια του έγγαμου αγκαθόσπαρτου βίου τους. Ο Πέτρος πρώτος κατέβηκε από το στραπατσαρισμένο Hundai που κι αυτό μετρούσε είκοσι χρόνια ταλαίπωρης ζωής. Προχώρησε με γοργό βήμα προς την είσοδο της αντιπροσωπείας της Volkswagen. Ακολούθησε η Μάρθα παραπαίοντας πάνω στα καρεκλοπόδαρα τακούνια της. Μετά από τρεις μήνες αναμονή και δύο χιλιάδες χιλιόμετρα το καινούργιο τους Golf ήταν επιτέλους έτοιμο για παραλαβή. Όταν ο Πέτρος και η Μάρθα βγήκαν έξω με το κλειδί στο χέρι η μέρα είχε ήδη αρχίσει να χαμηλώνει τα κουρασμένα της βλέφαρα. To αυτοκίνητο τούς περίμενε στην αλάνα. Στο γυαλιστερό του καπό έδυε ένας κατακόκκινος ήλιος. «Καλοτάξιδο να΄ναι» είπε η Μάρθα και κρέμασε ένα μπλε ματάκι στον καθρέφτη. Η Μάρθα ήταν προληπτική. Οι δεισιδαιμονίες είχαν την ίδια θέση στη ζωή της που είχε και η θρησκεία. Καλύτερα να πιστεύεις παρά να μη πιστεύεις … ποτέ δεν ήξερες.! «Ναι, ναι, καλοτάξιδο να΄ναι!» συμφώνησε περιχαρής ο Πέτρος. «Λοιπόν, είμαστε έτοιμοι να φύγουμε. Θα συ-
ναντηθούμε στο Βασιλεία στο ξενοδοχείο. Εντάξει; Το δίπλωμα σου το΄χεις;» «Ναι, ναι, το΄χω» απάντησε η Μάρθα και ρίχνοντας την τσάντα της στο διπλανό κάθισμα της σακαράκας τους κάθισε στη θέση του οδηγού κι έστριψε το κλειδί στη μίζα. «Τα λέμε εκεί» είπε και γκάζωσε. «Να προσέχεις» είπε ο Πέτρος στο σύννεφο μαύρου καπνού που μόλις είχε σηκώσει η εξάτμιση της σακαράκας. Κούνησε επικριτικά το κεφάλι του και κάνοντας το σταυρό του μπήκε μέσα στο νέο του απόκτημα. Τράβηξε πίσω το κάθισμα του οδηγού και γέρνοντας προς τα πίσω το κεφάλι του ρούφηξε βαθιά μέσα του τη μυρουδιά πολυτέλειας που ανέδυε το αυτοκίνητο. ¨Έπειτα έβαλε μπρος τη μηχανή, ρύθμισε το GPS, έβαλε το CD με τα αγαπημένα του κομμάτια όπερας που τόσο μισούσε η Μάρθα και ετοιμάστηκε να απολαύσει το ταξίδι του μόνος, ελεύθερος και ωραίος. Την ίδια μεθυστική αίσθηση ελευθερίας απολάμβανε και η Μάρθα. Μ’ ορθάνοικτα όλα τα παράθυρα και τη μουσική του Woodstock στη διαπασών έτρεχε στην autobahn με σανιδωμένο το γκάζι. Τι ωραία που είναι να είσαι ελεύθερη μακριά από τα δεσμά του γάμου! Δεν άντεχε άλλο το σύζυγο της, το επικριτικό του πνεύμα, την ακαμψία του και τον εκνευριστικό του καθωσπρεπισμό. Αυτός ο άνθρωπος δεν ήξερε να ξεδίνει ούτε δευτερόλεπτο ακόμη κι όταν αραιά και πού βρίσκονταν οι δύο τους στο κρεβάτι. Ήταν άξιον απορίας πώς τον παντρεύτηκε. Ήταν τόσο αταίριαστοι! 12
[διηγήσεις]
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
Όταν τον γνώρισε, είκοσι μόλις χρονών κοριτσάκι, είχε πιστέψει πως ο Πέτρος ήταν το πεπρωμένο της, πως ήταν γραφτό να είναι για πάντα μαζί! Πόσο λάθος είχε κάνει! Άναψε ένα τσιγάρο και μαζί με τη Janis Joplin ούρλιαξε Summertime! Την ίδια στιγμή τo GPS του Πέτρου ανακοίνωνε: «Για Βασιλεία πηγαίνετε ευθεία. Για Γαλλία στρίψετε αριστερά στα πεντακόσια μέτρα». Σε μια ριπή σπάνιας επαναστατικότητας ο εγκέφαλος του έδωσε εντολή στα χέρια του να στρίψει αριστερά το τιμόνι. Αυτό ήταν! Ξεφύσησε τον αέρα που είχε μαζευτεί στους πνεύμονές του και συνέχισε την πορεία του. Λίγο πα-
ρακάτω σταμάτησε να βάλει βενζίνη. Την ώρα που έβγαινε από το βενζινάδικο χτύπησε το κινητό του. Ήταν η Θεανώ, η ερωμένη του, η γυναίκα που πραγματικά αγαπούσε. Το κινητό έπεσε από τα χέρια του κι έσκυψε να το πάρει. Από τις άκρες των ματιών του είδε μια σακαράκα να έρχεται καταπάνω του μ’ απίστευτη ταχύτητα. Δεν πρόλαβε να αντιδράσει. Η σύγκρουση ήταν σφοδρή, το σκοτάδι απόλυτο, η σιωπή εκκωφαντική. Το μόνο που ακουγόταν ήταν ο Richie Havens να ουρλιάζει Freedom κι ένα κινητό να κτυπάει ασταμάτητα. Μισή ώρα αργότερα οι δύο οδηγοί ανασύρθηκαν νεκροί.
13
Ο Ιπποπόταμος και η μικρή Δεισδαιμόνα
[διηγήσεις]
της Μαρίας Ροδοπούλου Είμαι ο πιο άτυχος τζίτζικας στον παράδεισο που σχεδόν κανείς δεν πρόλαβε φθηνής εισόδου εισιτήριο. Τα κουπόνια απόρων εξαντλήθηκαν με την πρώτη ανακοίνωση έκτακτων ερωτικών μέτρων. Η διαδρομή από την μια φτέρνα μου στην άλλη αξίζει όσο να διασχίσεις με ξύλινο κουτάλι του Οθέλου ελάχιστο ιστίο- ένα βαθύ πιάτο γεμάτο αμβροσία, δώρο πολύτιμο των θεών που κατοικούν στην κορφή των χορτασμένων μηρών μου. Μόλις περάσεις τις υπονομευμένες των συνόρων μου ακτές, στην φθίνουσα καμπύλη της πολλαπλής αρνητικής βαθμολογίας κάποιας υπάρχουσας βαρύτητας θα με βρεις. Εκεί θα λιάζομαι κάτω από αφρικανικούς ήλιους με μια ξεβαμμένη μαύρη κορδέλα στα ξανθά μαλλιά. Θα πίνω νέκταρ από τους τρυπημένους αστράγαλους του τελευταίου εραστή μου, που πνίγηκε θαυμάζοντας το είδωλό του – του έλεγα ... μην αφήνεσαι, ερωμένε, στους υπνωτισμούς της Μαίρης. Κανείς δεν κέρδισε λατρεύοντας τον κρίνο - και θα περιμένω την επόμενη βάρδια των επισκεπτών στα ιδιαίτερα διαμερίσματα της στολισμένης κώμης μου. Μην αργήσεις. Ίσα – ίσα που διανύω τα τελευταία χιλιόμετρα πολυτάραχης μα σύντομης ορειβασίας στην Εδέμ. Θα μπορούσα να είμαι ο Karl Unterkircher των αστικών, δύσβατων Ιμαλάϊων. Εκείνος όμως ήταν τυχερός. Πέθανε προσπαθώντας ν’ ανοίξει νέο δρόμο σε υψόμετρο 7000 μέτρων, ενώ εγώ αφήνω κομμάτι-κομμάτι την
σάρκα μου στις ποδοπατημένες παραδεισένιες οδούς σε υψόμετρο μηδέν. Τα παλαιά αφάγωτα χρόνια ήμουν ο ζηλευτός Ριπ Βαν Γουίκλ έως ότου επήρθε πληθωρισμός ακόμα και στις ώρες που ήμουν η Άριελ των δικών μου βυθών. Κι ας φύτρωνα ανεπίτρεπτη για την θηλυκότητα μου γενειάδα. Εξάλλου οι εραστές μου ποτέ δεν παραπονέθηκαν για την ζωώδη ζεστασιά. Η «κοινοχρησία» αλλά ουδέποτε «κοινοκτησία» ήταν που με επανέφερε στην κωματώδη κατάσταση άγρυπνης αλήθειας. Κι όμως καθώς διαβαίνω θεϊκές λεωφόρους -πότε με το αυτοκίνητο, πότε με τα πόδια, πότε με μισοφαγωμένα μεριά, πότε με δεκανίκια να στηρίζουν αγέρωχους γκρεμούς, πότε με ορούς να στάζουν χημική σωτηρία στις αρτηρίες και ένα μικρό ινδιάνο να καλεί την αρκούδα του Μπεν Που Γητεύει την Ζωή αλλά σπάει σε 1000 μύρια κομμάτια τα τοτέμ– Υπάρχει μια πλευρά μου –εκείνη που μόνη της συνομιλεί εκτός μύθου ιστορίας και θεμιτής πραγματικότητας– που ζωγραφίζει σε μια και μόνη ακουαρέλα ένα σχεδόν ίδιο θέμα. Όταν είναι δυστυχισμένη – μην την παρεξηγήσεις. Δεν συμβαίνει πάντα αυτό. Τυχαία βρέθηκα στο Πάνθεον της συμβατής ανωτερότητας – σκιτσάρω στα λευκά τοιχώματα ένα μεγάλο γκρίζο ιπποπόταμο ξαπλωμένο σε μια νερολακούβα κάπου στα μέσα της Νότιας Αφρικής. Γύρω του τρέχουν αλαφιασμένες οι στρουθοκάμηλοι χωρίς προορισμό και 14
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
κάτασπρο τοίχο αλλά τότε μέχρι και αυτός ο άκαρδος δακρύζει. Ο ιπποπόταμος μόνος γκρίζος ασήμαντος χωρίς την μικρή χρωματιστή υποκρίτρια να τρομοκρατεί την δυστυχία, αργοπεθαίνει στην νερολακούβα ενώ οι στρουθοκάμηλοι γύρω σε ένδειξη απόλυτου πένθους έχουν χώσει το κεφάλι στις λασπωμένες ακτές του υγρού νεκροκρέβατου. Και αν περιμένετε happy end θα απογοητευτείτε γι άλλη μια φορά. Ο χαμογελαστός ξεναγός της αιθέριας όμορφης γης έγινε εκκρεμές στο σκοινί που οδηγούσε ίσαμε κάτω στην χειροπιαστή παλάμη του πατώματος. Είχε χαλάσει το τελεφερίκ και προτίμησε την express διαφυγή.
Υ.Γ. Το χρώμα να έχεις την γενναιότητα να το φοράς μέσα σου και μετά να υπερασπίζεσαι τους λυπημένους που αγαπάς. Αλλιώς ξεμένεις να διηγείσαι ποιήματα που ποτέ δεν σε αγόρασαν.
[διηγήσεις]
χωρίς ανάγκη να χώσουν κάπου το κεφάλι τους. Θα ήταν απίστευτα άσχημο το άκακο θεριό αν ανάμεσα στ’ αυτιά του δεν κατοικούσε μια μικρή μαύρη σαύρα που την λένε Δεισδαιμόνα. Είναι ορφανή από φονιάδες και έτσι ξεδίνει ανακυκλώνοντας «μακρόκοσμη» μορφή σε «νανοκοσμικό» τοπίο. Όταν απειλείται αλλάζει με τέτοια ταχύτητα τα χρώματά της που την ζηλεύουν όλοι οι χαμαιλέοντες της πλάσης. Ακόμα και οι πεταλίδες που κατοικούν στο παχύδερμο ανασηκώνουν το κεφάλι τους για να την θαυμάσουν. Και όταν οι ύαινες και τα ψωριάρικα λιοντάρια απειλούν τον ενοικιαστή της τότε γίνεται μια μωβ ροζ κόκκινη πεταλούδα, βραβείο ζηλευτό πάνω στο κρανίο του αγαπημένου της ιπποπόταμου. Δήλωση ευτυχίας πάνω στην ασάλευτη νωχελική λύπη του. Αλλά υπάρχουν φορές που ευτυχισμένη νιώθει εκείνη η ανεξέλεγκτη πλευρά. Την ίδια εικόνα φέρνει στον
15
μια Καρδια στο Χιονι μια κατακόκκινη καρδιά
[διηγήσεις]
γράφει η Δήμητρα Σταυράκη, 11 ετών
- Πάντα ήθελα να πετάξω. - Δεν είναι τόσο απλό. Η όρεξη του μικρού Ελ είχε κοπεί. Η μουσούδα του, γεμάτη χιόνι, δεν είχε πια διάθεση να ψάξει για τροφή. Τα αυτιά του όμως ήταν ορθάνοιχτα. Κοίταγε τον πατέρα του με θαυμασμό και περίμενε να ακούσει μια του λέξη, μια συμβουλή που θα του έλεγε ,για να μάθει κι αυτό να πετάει μαζί του τώρα που θα ερχόντουσαν τα Χριστούγεννα. Ήθελε να τον ξεκουράσει στα μεγάλα ταξίδια που έκανε, να τον βοηθήσει στο μοίρασμα των δώρων. Ε, εντάξει, και λίγο να τον δούνε να πετάει, να τον θαυμάσουν. Δεν πετάνε και όλα τα ελαφάκια. Θέλει προσόντα αυτό. Μα ο πατέρας του κάτι ακαταλαβίστικα του έλεγε. «Θέλω να μου μάθεις. Να. Θα πάω εκεί στην άκρη του βουνού, κι εσύ θα μου πεις πώς θα το κάνω. Θα σε ακούσω μπαμπά.» Το μεγάλο ελάφι, κουρασμένο πια από την επιμονή του γιού του, τον φώναξε και του είπε «Όλα τα διαφορετικά πρέπει να βγουν 16
από τη καρδιά σου. Δεν έχει σημασία να μάθεις. Έχει σημασία να νιώσεις. Και θα νιώσεις, μόνο αν κάνεις κάτι που η καρδιά σου θα στο πει και θα την αφήσεις να σε οδηγήσει μόνο αυτή. Από τότε και μετά θα πετάς. Με κλειστά μάτια κι ανοιχτή καρδιά, χωρίς σκέψεις, και χωρίς λογική». Ο μικρός Ελ κοίταξε τον πατέρα του με απορία. Μα πώς θα το έκανε αν δεν του έδειχνε. Κατέβασε τη μουσούδα του και γύρισε σπίτι έχοντας τα λόγια του πατέρα του στη σκέψη του. Πώς;.....πώς; Οι μέρες περνούσανε και η ζωή στο δάσος του συνεχιζόταν με τον ίδιο ρυθμό. Αλλά το μυαλό του συνέχεια ήταν στα λόγια του πατέρα του. Και το βλέμμα του ψηλά στον ουρανό. Σε λίγες μέρες πλησίαζαν Χριστούγεννα, και θα έβλεπε πάλι τον πατέρα του να ετοιμάζεται και να φεύγει για να πάρει τη θέση του σαν το πρώτο ελάφι στο έλκηθρο του Αϊ Βασίλη. Τί να έκανε; Πως θα διεκδικούσε και ο ίδιος μια θέση εκεί; Τι χαρά και τι περηφάνια θα ένιωθε να πετούσε διπλά στον πατέρα του και να βοηθούσε στο μοίρασμα των δώρων. Για στάσου! -σκέφτηκε- Αυτό είναι. Ναι! Αυτό πρέπει να είναι! Πρέπει να έχει να κάνει με το μοίρασμα αυτό που πρέπει να νιώσει η καρδιά. «Χμμμ μοιράζομαι; Ναι, μοιράζομαι την ίδια γωνιά με τους γονείς μου, όταν κοιμόμαστε. Μοιράζομαι το φαγητό, το δά-
[διηγήσεις]
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
σος. Όμως το κάνω γιατί πρέπει ε; Γιατί δεν γίνεται αλλιώς. Πολλές φορές όμως έχω αγανακτήσει γι' αυτό. Θέλω κάποιες στιγμές την ησυχία μου. Όχι, δεν είναι αυτό. Πρέπει να μοιραστώ κάτι γιατί θέλω, γιατί η καρδιά μου θα νιώσει, όχι γιατί πρέπει. Ναι ! Αυτό είναι! Τί όμως; Πώς; και με ποιον;» Στεναχωρημένος προσπαθούσε όσο έβοσκε να βρει πως θα κάνει πράξη την σκέψη του. Ξάφνου άκουσε ένα κλάμα. Σήκωσε το κεφάλι του, τέντωσε τ' αυτιά του και προσπάθησε να καταλάβει από που ερχόταν. Ήταν στην άκρη του βουνού. Πήγε όλο περιέργεια προς τα εκεί να δει τί συμβεί. Τα μάτια του αντίκρισαν ένα λύκο, να είναι πιασμένος από ένα κλαδί στην άκρη του γκρεμού και να κλαίει σα μικρό παιδί. Φοβήθηκε πολύ κι έκανε στροφή να φύγει και να πάει στην ασφάλεια του σπιτιού του, όταν άκουσε τη δυνατή φωνή του λύκου. «Σε παρακαλώ! βοήθησέ με! Μη φεύγεις!! θα πέσω!!». Σταμάτησε κι άκουσε. Πάγωσε το βήμα του. Γύρισε δειλά το κεφάλι του , πλησίασε και κοίταξε τον λύκο. Τα ματια του έτρεχαν δάκρυα. Στο βλέμμα του είδε φόβο, τρόμο κι αγωνία. Του φάνηκε τόσο μικρός, τόσο αβοήθητος. Δεν ήξερε τί να κάνει. Με σιγανή φωνή είπε στο λύκο. «Μα τι μπορώ να κάνω εγώ; Πως μπορώ να σε σώσω. Είμαι αδύναμο και μικρό. Δε μπορώ να σε βοηθήσω». Ο λύκος κλαίγοντας του είπε «Κάνε κάτι σε παρακαλώ, γλίστρησα από το χιόνι και είμαι εδώ πολλές ώρες, κρυώνω πολύ και δεν αντέχω να κρατιέμαι άλλο. Σε λίγο θα πέσω, κρατήθηκα γιατί άκουσα τα πατήματα σου, σε μύ-
ρισα και σκέφτηκα ότι κάποιος είναι εδώ να με βοηθήσει. Σε παρακαλώ, σε ικετεύω, είναι άδικο να πεθάνω έτσι. Είχα βγει να βρω φαγητό, με περιμένουν 4 μικρά λυκάκια στη φωλιά, πεινάνε μέρες τώρα. Έρχονται Χριστούγεννα, κι εκτός από φαγητό δε θα έχουν ούτε φροντίδα. Σε παρακαλώ, κάνε κάτι. Το ελαφάκι δε μίλαγε, άκουγε τις ικεσίες του Λύκου και σκεφτόταν πως είναι κρίμα να πεθάνει κάποιος χωρίς να παλέψει για τη ζωή του. Πλησίασε περισσότερο. «Και τι να κάνω; Πως μπορώ να σε βοηθήσω;» «Σκύψε λίγο το κεφάλι σου να πιάσω ένα από τα κερατάκια σου και να με τραβήξεις. Έλα μπορείς να το κάνεις, είσαι μικρό μα γερό και δυνατό, μπορείς να το κάνεις, μπορείς να με σώσεις.». Το ελαφάκι άκουγε τα λόγια του και σκεφτόταν ότι ναι, ίσως μπορούσε, αλλά μετά; Τι θα γινόταν μετά; Ο λύκος είχε βγει να βρει φαγητό, πεινούσαν μέρες είχε πει, και ήξερε ότι αυτός που θα τον έσωζε, αυτός θα ήταν και το φαγητό του. Η
17
μεις μου να σε κυνηγήσω. Έχουμε μέρες να φάμε στο είπα. Θα ήταν άδικο, αλλά θα το κάνω. Γι αυτό σε παρακαλώ φύγε! Μέχρι να βρω τις δυνάμεις μου, όσο έχεις ακόμα καιρό! Φύγε!» Το ελαφάκι, εξαντλημένο, ματωμένο και φοβισμένο πισωπάτησε, γύρισε κι άρχισε να τρέχει με όση δύναμη είχε. «Τι έκανα!- σκεφτόταν- Τι έκανα; Αχ! πόσο φοβάμαι τώρα! Αλλά τι είναι κι αυτό που νιώθω; χαρά; ναι! ευχαρίστηση που βοήθησα κάποιον χωρίς να πρέπει. Ναι! Τον βοήθησα χωρίς να σκεφτώ τι πρέπει!» Σκεφτόταν κι έτρεχε, έτρεχε πολύ γρήγορα. Σχεδόν πετούσε. Ναι!.Πετούσε! Δεν ήταν δυνατόν! Τα ποδαράκια του είχαν αφήσει το έδαφος κι όλο ανέβαινε, ψηλά. Πιο ψηλά! Τρελάθηκε από τη χαρά του, και κοιτώντας κάτω στην κατάλευκη γη, είδε τον λύκο να σηκώνεται και να κοιτάει ψηλά όλο απορία. Στο πλάι του σχηματισμένη πάνω στο λευκό μια κόκκινη, κατακόκκινη καρδιά.
[διηγήσεις]
φωνή του λύκου τον έκανε να σταματήσει ν αναρωτιέται. «Σε παρακαλώ! Πέφτω, το καταλαβαίνεις; Πλησίασε να σε πιάσω να σωθώ! Γρήγορα! Δεν αντέχω άλλο!» Το κλάμα του λύκου τον έκανε να πάρει φόρα. Πλησίασε πιο πολύ, κι έσκυψε το κεφάλι του για να πιαστεί ο λύκος από τα μικρά του κέρατα. Ένιωσε τα πόδια του λύκου να τον γραπώνουνε γερά και τον άκουσε να λέει. « Τώρα πήγαινε προς τα πίσω! Τώρα! Γρήγορα και δυνατά! Πιάστηκα! Σώσε με!». Τα βήματα του έκαναν πίσω τραβώντας με όση δύναμη μπορούσε τον μεγάλο λύκο. Λίγο, κι άλλο λίγο, κι άλλο, και ναι!! τον ανέβασε ασφαλή πια στο βουνό. Ο λύκος έπεσε στο χιόνι εξαντλημένος, κι εκεί δίπλα του σταγόνες από αίμα σχημάτιζαν αχνά μια καρδιά. Το ελαφάκι είχε πληγωθεί στα κέρατα από την προσπάθεια. Ο λύκος κοίταξε το αίμα, κοίταξε το ελαφάκι και με αδύναμη φωνή από την ταλαιπωρία είπε «Φύγε τώρα! Σε παρακαλώ φύγε! Δε μπορώ, παρά όταν βρω τις δυνά-
18
ΠΑΡΑΜυΘι εσΚεμμενα ατελεσ
[παραμύθι]
της Ματίνας Αναγνωστοπούλου
Μια φορά κι έναν καιρό, ήταν ένα χαριτωμένο παιδάκι που νόμιζε ότι ήταν πρίγκιπας. Αυτό ήταν λίγο περίεργο γιατί οι γονείς του δεν του είπαν ποτέ ότι ήταν βασιλιάδες, δεν ήταν άλλωστε. Οι ίδιοι είχαν περάσει πολλά βάσανα και δεν ήθελαν ο μικρός τους να μάθει από τόσο νωρίς ότι η ζωή είναι δύσκολη. Τον άφηναν λοιπόν λέγοντας: «Μικρός είναι ακόμα, θα μεγαλώσει και θα του περάσει». Όμως ο μικρός που νόμιζε ότι ήταν πρίγκιπας είχε αποφασίσει να μη μεγαλώσει. Αρνήθηκε να μάθει πώς να στέκεται στα πόδια του αφού οι γονείς του όλα του τα έφερναν στα χέρια. Δεν υπήρχε επιθυμία του που να μη γίνει άμεσα πραγματικότητα. Κάποια στιγμή ο κύκλος της ζωής τον άφησε μόνο. Οι παππούδες του είχαν καταφέρει με κόπο και σκληρή δουλειά και είχαν φτιάξει μια σημαντική περιουσία η οποία τώρα περνούσε κληρονο-
μιά στο μικρό μας φίλο. Στη διαθήκη υπήρχε η οδηγία να την προσέχει και να την υπερασπίζεται συνεχίζοντας κι ο ίδιος τη σκληρή δουλειά. Μα ο μικρός που νόμιζε ότι ήταν πρίγκιπας πίστευε ότι είχε μόνο δικαιώματα και καμιά υποχρέωση. Προσέλαβε κάποιους και τους διόρισε να προσέχουν την περιουσία του. Ο ίδιος είχε πιο σημαντικά πράγματα να κάνει. Έφτιαξε για τον εαυτό του έναν αναπαυτικό θρόνο, κάθισε εκεί, άνοιξε τις οθόνες που έστησε παντού γύρω του και αφέθηκε να κοιτά τη ζωή μέσα από αυτές. Το μόνο που έκανε πότε πότε ήταν να υπερηφανεύεται για τους παππούδες και όλα όσα του είχαν αφήσει. Το έκανε μάλιστα με τόσο ζήλο που έφτανε να προσβάλλει τους γείτονές του και τις δικές τους περιουσίες. Θεωρούσε ότι όλοι τους ήταν κατώτεροί του και γι’ αυτό τον φθονούσαν και τον επιβουλεύονταν.
19
πρίγκιπας! Έπρεπε να αξιωνόταν μονάχα προνομίων και σεβασμού.» Η ζωή την οποία τόσο καιρό επιμελώς απέφευγε τον έντυνε τώρα με μια ταπείνωση που μόνη αυτή θα μπορούσε να τον λυτρώσει. Για πρώτη φορά ο μικρός σκέφτηκε ότι ίσως δεν ήταν πρίγκιπας, ότι δεν υπήρξε ποτέ τέτοιος. Τα μάτια του καθάρισαν από την αχλή της φτιαχτής του δόξας. Είδε ότι ο ψεύτικος θρόνος του βούλιαζε στο βούρκο. Η αδράνεια θα σήμαινε αυτόματα το θάνατο. Αυτή ήταν η τελευταία ευκαιρία να σηκωθεί. Να μάθει να στέκεται στα πόδια του. Να πάρει τη ζωή του στα χέρια του. Να γνωρίσει τι άλλο υπάρχει πέρα από ένα απατηλό βάθρο.
[παραμύθι]
Αλλά οι άνθρωποι που είχε βάλει να προσέχουν και να διαχειρίζονται την περιουσία του ίσως νόμιζαν κι εκείνοι ότι έπρεπε να είναι πρίγκιπες. Και φρόντισαν να φουσκώσουν τις δικές τους τσέπες αρπάζοντας και πουλώντας όσα του ανήκαν. Απίστευτο πώς, εξαφάνισαν λίγο λίγο μέχρι και το φως του ήλιου που φώτιζε πάνω από το σπίτι. Ο μικρός που ακόμα νόμιζε ότι ήταν πρίγκιπας δεν είχε αντιληφθεί τίποτε. Ούτε καν τη μόνιμη πια νύχτα. Μόνο όταν είδε να λείπει και το τελευταίο χρυσό κέρμα κατάλαβε ότι είχαν πάρει όλα του τα υπάρχοντα κι ό, τι είχε απομείνει το είχε καταφάει η μούχλα και η σκουριά. Τον είχαν κοροϊδέψει. Τον είχαν κλέψει. «Μα ήταν
20
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
τι δεν καταλαβαίνεις; Ξέρετε τα μνημόνια δεν είναι μανταλάκια, να τα απλώνεις στο σχοινί μαζί με ρουχαλάκια. Κι αν η Βουλή τα ψήφισε και είπε: «ναι σε όλα» στο μάτι της κουζίνας σου έχει άδεια κατσαρόλα. Φώναξες, έφτιαξες πανό και πήγες στην πορεία, στην τσέπη τα διπλότυπα από την εφορία.
[zιzανιο]
Τα δακρυγόνα έπεσαν κι συ δεν ανασαίνεις, βρε άνθρωπε με το μπαρδόν: «τι δεν καταλαβαίνεις;».
21
Ανθολογία
Ελλήνων Ποιητών
Ἂν δὲν μοῦ ῾δινες ποίηση Κύριε Ἂν δὲ μοῦ ῾δινες τὴν ποίηση, Κύριε, δὲ θἄχα τίποτα γιὰ νὰ ζήσω. Αὐτὰ τὰ χωράφια δὲ θἆταν δικά μου. Ἐνῷ τώρα εὐτύχησα νἄχω μηλιές, νὰ πετάξουνε κλώνους οἱ πέτρες μου, νὰ γιομίσουν οἱ φοῦχτες μου ἥλιο, ἡ ἔρημός μου λαό, τὰ περιβόλια μου ἀηδόνια.
[ανθολογία]
Λοιπόν; Πῶς σοῦ φαίνονται; Εἶδες τὰ στάχυά μου, Κύριε; Εἶδες τ᾿ ἀμπέλια μου; Εἶδες τί ὄμορφα ποὺ πέφτει τὸ φῶς στὶς γαλήνιες κοιλάδες μου; Κι᾿ ἔχω ἀκόμη καιρό! Δὲν ξεχέρσωσα ὅλο τὸ χῶρο μου, Κύριε. Μ᾿ ἀνασκάφτει ὁ πόνος μου κι᾿ ὁ κλῆρος μου μεγαλώνει. Ἀσωτεύω τὸ γέλιο μου σὰν ψωμὶ ποὺ μοιράζεται. Ὅμως, δὲν ξοδεύω τὸν ἥλιό σου ἄδικα. Δὲν πετῶ οὔτε ψίχουλο ἀπ᾿ ὅ,τι μοῦ δίνεις. Γιατί σκέφτομαι τὴν ἐρμιὰ καὶ τὶς κατεβασιὲς τοῦ χειμῶνα. Γιατί θἄρθει τὸ βράδι μου. Γιατί φτάνει ὅπου νἆναι τὸ βράδι μου, Κύριε, καὶ πρέπει νἄχω κάμει πρὶν φύγω τὴν καλύβα μου ἐκκλησιὰ γιὰ τοὺς τσοπάνηδες τῆς ἀγάπης. Νικηφόρος Βρεττάκος (1912-1991) 2
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
Ωδὴ Σ᾿ Ἕνα Χαμένον Ἔρωτα Ἕνας χλωμὸς ἥλιος ἐφάνηκες καὶ σκόρπισες θαμπὴν αὐγὴ ἀνάμεσα ἀπ᾿ τ᾿ ἀχνὰ σύννεφα ποὺ τὸ κορμάκι σου εἶχε βγεῖ. Τὰ φτερουγάκια σου ἀνασήκωσες, τ᾿ ἀλαφροκίνησες λευκά, σὰ γιὰ νὰ διώξεις κάποιον ὄνειρο κι ἔπειτα πάνω τους γλυκὰ τὰ ὁλόξανθα μαλλάκια ἀκούμπησες. Μὰ πρὶν ἀρχίσει νὰ φυσᾶ, ἀπ᾿ τὰ ματάκια σου ὅπως τά ῾κλεισες ἡ πρώτη στάλαξε δροσιά. Κι ὅπως τὰ σύννεφα σὲ ζώσανε πυκνά, μὲ ἀργότατη σιωπὴ ἐχάθηκες τὴ πρώτη χύνοντας μὲ τὸ φτερούγισμα, ἀστραπή. Άγγελος Σικελιανός (1884-1951)
Πρόλογος (Σκλάβοι Πολιορκημένοι)
[ανθολογία]
Πάλι μεθυσμένος εἶσαι, δυόμιση ὥρα τῆς νυχτός. Κι ἂν τὰ γονατά σου τρέμαν, ἐκρατιόσουνα στητὸς μπρὸς στὸ κάθε τραπεζάκι. «-Γειά σου Κωσταντὴ βαρβᾶτε!» «Καλησπερούδια, ἀφεντικά, πῶς τὰ καλοπερνᾶτε;» Ἕνας σοὔδινε ποτήρι κι ἄλλος σοὔδινεν ἐλιά. Ἔτσι πέρασες γραμμὴ τῆς γειτονιᾶς τὰ καπελιά. Κι ἂν σὲ πείραζε κανένας - ἂχ ἐκεῖνος ὁ Τριβέλας!ἔκανες πὼς δὲν ἔνιωθες καὶ πάντα ἐγλυκογέλας. Χτὲς καὶ σήμερα ἴδια κι ὅμοια, χρόνος μπρός, χρόνια μετά... Ἡ ὕπαρξή σου σὲ σκοτάδια ὅλο πηχτότερα βουτᾷ. Τάχα ἡ θελησή σου λίγη, τάχα ὁ πόνος σου μεγάλος; Ἄχ, ποὖσαι νιότη, ποὔδειχνες πῶς θὰ γινόμουν ἄλλος! Κώστας Βάρναλης (1884-1974) 23
Ποιητικός
Λ όγος
Alors, c’ est la guerre Τα κίτρινα λουλούδια στο λιβάδι γέρνουν τα κεφάλια τους κατά την πόλη. Κι η πόλη ψες βράδυ είχε κακό προαίσθημα κι ονειρευόταν εφιάλτες -φύτρωναν, λέει, κίτρινα λουλούδια στα κατώφλια των σπιτιών κι η άσφαλτος χορτάριαζε. Ας είναι δειλινό, ας έρχεται η νύχτα κι ας προσπερνούν τα τροχοφόρα τ’ ανύποπτα λιβάδια. Λοιπόν έχουμε πόλεμο! Θοδωρής Βοριάς Ελευθερία Λαχτάρα Κι αυτή ψιθύρισε: Πώς να αρνηθώ σ’ αυτή τη λέξη τη γεύση της στοργής Στο μικρό υγρό λάμδα της όταν ανάσκελα το ξαπλώνεις πάνω στο χαρτί.
Έβγαλες από πάνω σου και το τελευταίο εμπόδιο για να με συναντήσεις. Πέταξες μακριά την τελευταία σκέψη που σ’ έκρυβε μισοβυθισμένη στο σκοτάδι. Απέμεινε το φως της σόμπας υποταγμένο στα κρυφά κίνητρα να ντύσει το δέρμα σου. Το προσωρινό παλιό δωμάτιο πλημμύρισε με την παρουσία σου κι η λησμονημένη πόλη φωταγωγήθηκε. Θάνος Πάσχος
Γιάννης Τόλιας 24
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
υπενθύμιση Ναι, μισώ το θάνατο... Tα λουλούδια που δρέπει στις λόχμες του εφιάλτη τα σιχαίνομαι. Τους φόβους που εγχειρίζει στις φθαρτές περιοχές των σωμάτων τους αποστρέφομαι...
Αλήθειας διάβημα Παρατήρησε τους ανθρώπους. Γέρασες κιόλας. Είσαι από ώρας θεατός από τους λόφους.
Αγαπώ τη ζωή τ' ουρανού του νερού των πουλιών του ανέμου εκείνου που της μουσικής τις ανάσες σφυρίζει της μοναξιάς τους επίμονους ήχους σμιλεύει της αγωνίας τα άσπρα περιστέρια γυμνάζει των ανθρώπων τις μικρότητες τρέφει των χαδιών τη γιορτή πανηγύρι γυρίζει του έρωτα τις σημαδεμένες τράπουλες ακάματα μοιράζει ...
Βύθισε το σώμα σου ένα βράδυ, λόγιε κηφήνα. Νοίκιασε μνήμα και μη μολύνεις το λιβάδι. Άνοιξε το βήμα σου κοχλία.. έφθασες κιόλας. Είσαι από ώρας αρεστός στην υγρασία. Προικισμένη μου ξυλοκαϊνη έχεις μου τόση ζωή νεκρώσει που το υπόλοιπό μου εκκρίνει βιαστική κι απροετοίμαστη αυτοκτονία. Μα απ’ τη μία, θα αφόριζαν μια ασίγαστη
Μόνο στους φασίστες αρέσει ο θάνατος κι ο φόβος του...
επιθυμητή ελευθερία που θα ομοίαζε μ’ ατύχημα;
Ελένη Κοφτερού
Δημήτρης Δικαίος 25
ΠΑΝΤΟυΜ στην Α. Κ.
Τι γυρεύεις ψυχή σε τούτους τους στίχους; Βαριά ρουθουνίζει ο ταύρος του Μίθρα Ουρλιάζει η καρδιά μ’ εβένινους ήχους Πήζει το αίμα στου νοός μου τα ρείθρα Βαριά ρουθουνίζει ο ταύρος του Μίθρα Μαούνες ψηλαφούν στο κύμα τα όρια Πήζει το αίμα στου νοός μου τα ρείθρα ΕΛΕΝΗ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ, ΤΥΡΑΝΝΟΣ και MUNDI GLORIA Μαούνες ψηλαφούν στο κύμα τα όρια Το δωμάτιο μια μεγάλη κλεψύδρα ΕΛΕΝΗ ΤΗΣ ΣΠΑΡΤΗΣ, ΤΥΡΑΝΝΟΣ και MUNDI GLORIA Και κείνη γλιστρά στις λέξεις σαν ύδρα Το δωμάτιο μια μεγάλη κλεψύδρα Με σκιές χάραξα όνειρα στους τοίχους Και κείνη γλιστρά στις λέξεις σαν ύδρα· Γέρασες ψυχή μέσα στους στίχους. Αλέξανδρος Σάντο Death πήρε εκείνα τα ζόρικα ποιήματα τα έκαψε και τα υπόλοιπα τα έριξε στο ποτάμι φαντάστηκε κάποτε να τον αναλάμβαναν οι κριτικοί «ευαίσθητος με λίγα όμως αναγνώσματα» «μυστήριος, ποτέ δεν εμφανίστηκε» ω ναι μα τι άνθρωπος ήταν δύο νέοι επέστρεφαν εκείνο το βράδυ ο πιτσιρίκος αγκαλιάζοντας τη δικιά του ψιθύρισε: «Κοίτα, ευτυχώς δεν είμαστε τόσο μόνοι όπως αυτός» Να κι ένας σωστός κριτικός επιτέλους Νίκος Σφαμένος 26
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
Η φωνή της σιωπής μου Η σιωπή είναι ταξίδι του νου, ταξιδεύω με την σιωπή μου είναι μια φωνή που ουρλιάζει, μα κανείς ποτέ δεν την ακούει. Πλέω σε μια θάλασσα μοναχή η σιωπή παρέα μου κρατάει μπορεί να είναι άψυχη ή σιωπηλή, μα εγώ την αγαπώ κάθε στιγμή. Πνίγεται μέσα στη καρδιά μου, να σου φωνάξει προσπαθεί μα η φωνή της είναι στεγνή. Χάθηκε η μέρα ,το βράδυ είναι σκοτεινά και λίγα φώτα μόνο τρεμοπαίζουν. Άραγε η σιωπή μου σου μιλά ή μόνη πάλι κρύφτηκε στα σκοτεινά; Μέσα στο χάος της βοής όλα όσα θέλω να σου πω , τα κρατάει η σιωπή σφιχτά ποταμάκι που κυλά και οι βράχοι το εμποδίζουν να περάσει. Κάπου απόμερα ,κρυφά γίνονται όλα δάκρυα καρδιάς, δάκρυα που στα μάτια μου δεν φτάνουν, γιατί η σιωπή μου όλα τα κάνει μυστικά. Μαρίνα Κουτσογιάννη
ΣΑΡΚιΝΟ Και πάλι σήμερα δεν θα μιλήσω για λαγόνες Θα προτιμήσω λεγεώνες. Για λαιμούς με υπόξινη γεύση Θα μιλήσω για αθώα μέλη αποκομμένα, απομακρυσμένα. Φοβάμαι ούτε καν για λεπτά μακριά χέρια Θα θυμηθώ το τρέμουλο και τη χαιρεκακία στο κοίταγμά του. Όπως όλοι καταλάβατε, θα μιλήσω για το δρών σώμα Αδιαφορώντας για τους ερεθισμούς των οστεοφυλάκων Νίκος Κυριακίδης 27
ΚΑΤΑΓΓΕΛιΑ Εσείς που γλύφετε το βάθρο - ποιητές και απαγγέλετε μέσα στο θλιβερό όχλο φιλολογούντων αναλυτών, και δηλωμένων πιστών με το βραβείο στο στήθος, κείμενα νεκρώσιμων μοιάζετε στους στύλους του ηλεκτρικού και στα ντουβάρια, κι ας ρέει χρήμα χειροκρότημα στο βήμα σας. Εσείς είσαστε οι Φαρισαίοι και οι Ρωμαίοι σαδιστές, ο όχλος σας οι καταδότες Μυρίζετε χαλασμένο αίμα στα καρφιά, Και οι παρουσιάσεις σας συγκέντρωση μνημόσυνων στημένοι όλοι στη σειρά, σαν τα κοράκια να ρουφήξετε μια στάλα από το αίμα της σταυρωμένης Τέχνης κάτι σα σύνταξη ν' αρπάξετε ρόλο στη ζωή, σφίγγοντας τη θηλιά εσείς, ή και καρφώνοντας μαχαίρι στην καρδιά του Άναρχου Ποιητή που έτρεξε με τους ανέμους ρίμες πανανθρώπινες και πέθανε μόνος σε κάποια πλατεία. Γύρω ο κόσμος του καπνίζει ναργιλέ. Σας καταγγέλλω, καταγελώντας σας! Ευαγγελία Πατεράκη 28
sodeia.net
Δεκέμβριος 2012 - Φεβρουάριος 2013
στον Ηλία Πετρόπουλο Ίπτασαι στον τοίχο του δωματίου. Σε κοιτώ ήλιους ατέλειωτους, χρόνια τώρα. Έντεκα επί δεκαπέντε η κορνίζα – έτσι σε παρήγγειλα. Σε πήρα και σε κρέμασα. Αυτό σού «πρέπει». Όπως τους δίκαιους και σοφούς. Για δική μου χρήση. Εσύ, του λαού. Φέρνεις στα χείλη σου τον δείκτη του χεριού και με ύφος πυθαγόρειο, εμπνέεις την σιωπή. Γι’ αυτά που είδες Για εκείνα που άκουσες Για όσα θα ‘ρθουνε κοντά μας. Αλέξανδρος Κατσούδας
Απόπειρα βιογραφικού Γεννήθηκα στην αγκαλιά των πεύκων, στην Αγία Παρασκευή, την εποχή που οι κάμπιες έσερναν τρενάκι-μαγικό τα όνειρά μου. Όταν ''σουσάμι-σουσάμι'' άνοιξε εμπρός μου η ζωή, οι εκθέσεις ιδεών της εφηβείας μου, έγιναν ''συζυγικοί καυγάδες άφθαρτοι'', στης απορίας μου τα ερωτευμένα ίχνη... Σπουδή μου όλη, το μέγα ερωτηματικό της ύπαρξης στις ανάσες των παιδιών μου! Περγαμηνές μου τα χαμόγελα τους, υπογράφουν εντός μου τη ζωή τους...και υπάρχω! Ημερομηνία γέννησης...Είμαι εκατομμυρίων δευτερολέπτων απείρων στιγμών και... μιας αιωνιότητας αγάπη. Τζένη Κουφοπούλου 29
Ευχή
Συναλλαγή
Η γη μυρίζει τον ύπνο Ο ύμνος μυρίζει τη λευτεριά Αν νιώθω τη λευτεριά μου Πριν να κοιμηθώ, Αν ψέλνω τον ύμνο μου Πριν η γη να με θάψει.
Δεν μπόρεσαν ν’αγοράσουν τη ζωή του Με τίποτα Αποφασίζουν να τη δώσουν τζάμπα Στο θάνατο.
[μεταφράσεις]
ελληνική απόδοση Babak Sadegh Khanjani
[Hanane Aad]
[Ali Abdollahi]
Το Αίμα Πάμε να κοιτάξουμε το αίμα να κυλά, Αγάπη μου. Για μια φορά στη ζωή Δεν είναι το αίμα του ανθρώπου που κυλά Για μια φορά στο δρόμο Δεν είναι το αίμα του ζώου που κυλά Πάμε να κοιτάξουμε το αίμα να κυλά, Αγάπη μου. Είναι ο ήλιος που θα βασιλέψει. [Georges Castera] 30
sodeia.net
ποιητική συλλογή
ΧΕΙΜΩΝΑΣ 2012-2013
Αθανάσιος Πάσχος Έρως Ονειρευόμενος εκδόσεις Γαβριηλίδης
κόμικ
μυθιστόρημα
Ν.Γ.Λυκομήτρος Dead End εκδόσεις Vakxikon
Χουάν Κάρλος Κρέιμερ Αντικουλτούρα εκδόσεις Γνώση
Ουμπέρτο Έκο Η ομορφιά της Λίστας εκδόσεις Καστανιώτη
Μάρκος Μάγερ Αναρχισμός εκδόσεις Γνώση
μυθιστόρημα
καλές τέχνες
ποιητική συλλογή
Ιζαμπέλ Αλίεντε Το τετράδιο της Μάγια εκδόσεις Ωκεανίδα
Φίλιππος Αγγελής Η εμμηνόπαυση της ύαινας εκδόσεις Περίπλους
πολιτικές επιστήμες
θεατρικό έργο
ποιητική συλλογή
β
W.R.Yeats 70 Ερωτικά εκδόσεις Εστία
31
Άνταμ Ουίλλιαμς Το Παλάτι εκδόσεις Ωκεανίδα
ωΡΟΣΚΟΠΙΟ ηΜεΡων
info: www.sodeia.net