ασταθής ισορροπία | Ριζοπούλου Σοφία by beyond the limit

ασταθής ισορροπία | Ριζοπούλου Σοφία εργασία στο μάθημα του χειμερινού εξαμήνου : Αρχιτεκτονική + Ψυχανάλυση ΔΠΜΣ “Αρχιτεκτονική - Σχεδιασμός του Χώρου” | Κατεύθυνση Α: Σχεδιασμός - Χώρος - Πολιτισμός 1 | 26

περιεχόμενα

0|Κοινωνικό υποκείμενο [αρχιτέκτων] – κοινωνικό αντικείμενο [δημιούργημα - μήνυμα] – κοινωνικό υποκείμενο [παραλήπτης]

+ Ψυχισμός

1 | Το υπόδειγμα του ψυχισμού και το ανοιχτό σύστημα της δημιουργίας 2 | Υποκείμενο – αντικείμενο – και πάλι υποκείμενο 3 | Η σχέση ασταθούς ισορροπίας και υποδείγματος του ψυχισμού 4 | Η υποκειμενική αίσθηση του κόσμου + η φαντασίωση 0 |Κάποιες σκέψεις για το τέλος

2 | 26

Κοινωνικό υποκείμενο [αρχιτέκτων] – κοινωνικό αντικείμενο [δημιούργημα - μήνυμα] – κοινωνικό υποκείμενο [παραλήπτης]

+ Ψυχισμός

“H δημιουργία είναι η αναδιατύπωση ενός προσωπικού στοιχείου σε ένα κώδικα κοινό, συμμεριστό με τους άλλους ανθρώπους.1”

Η θέση που υποστηρίζεται παρακάτω είναι πως υπάρχει ένα σημείο [κόμβος] έντασης, που στέκει μετέωρο

το

δημιούργημα σε κατάσταση ασταθούς ισορροπίας. Από την μια πλευρά βρίσκεται ο δημιουργός, η χρονικότητα της ύπαρξης του προηγείται,

ενώ από την άλλη ο αποδέκτης του δημιουργήματος [μηνύματος]. Το όλο αποτελεί ένα

“ανοιχτό σύστημα” καθώς περιγράφεται μόνον με

σχέσεις ποικιλόμορφες, που η πολυπλοκότητα τους αποτελεί

καθρέφτισμα των αλληλεπιδράσεων των δρώντων υποκειμένων με το περιβάλλον τους και με άλλες ετερότητες. Στο παρόν κείμενο επιδιώκεται να ειδωθούν οι πολύπλοκες συζεύξεις στο επίπεδο της ψυχικής υπόστασης του υποκειμένου συνδυαζόμενες με το αντικείμενο που στέκεται αντίκρυ. Το αντικείμενο ειδομένο ως δεσμός μεταξύ των υποκειμένων δικαιολογεί την ύπαρξη του στη δεδομένη θέση. Η “δυνητικοποίση” ως η μέγιστη μορφή δημιουργίας, βρίσκεται ακριβώς σε αυτό το ακροβατούν σημείο της ύπαρξης του αντικειμένου. “Δεν ενασκούμε τις ανώτερες διανοητικές μας ικανότητες παρά μόνο βάσει της εμπλοκής μας σε ζωντανές κοινότητες με τις κληρονομημένες παραδόσεις τους, τις αντιπαλότητες και τα σχέδια τους2”, αναφέρει ο Levy. Είμαστε όντα, φορείς μνήμης συλλογικής, εγγεγραμμένης τόσο στο συνειδητό όσο και στο ασυνείδητο μας. Η συλλογική νοημοσύνη, περιέχουσα και στο κάθε υποκείμενο χωριστά, είναι το σύνολο των αντιληπτικών μας μηχανισμών, των φαντασιώσεων μας και των συλλογισμών

μας. Η ανάπτυξη των σκέψεων μας και οι επιλογές των πράξεων μας

εντάσσονται σε ένα διαλεκτικό κοινωνικό πλαίσιο. Η δημιουργία και η ανάδυση του καινοφανούς βέβαια δεν είναι σε θέση να προσεγγιστεί μόνο από την ρητή πλευρά, υπάρχει και μία άρρητη [σχετίζεται άμεσα με το ασυνείδητο] που μπορούμε να την προσεγγίσουμε ελάχιστα και να την περιγράψουμε εκ των υστέρων και ποτέ εκ των προτέρων, ειδάλλως θα κυριαρχούμασταν από τον απόλυτο ντετερμινισμό και η θέση μας θα ήταν αυτή του επιλογέα μεταξύ διαφορετικών συνθηκών ύπαρξης.

3 | 26

Ο Levy μας κάνει γνωστό πως : “οι τεχνικές δεν καθορίζουν κάτι αιτιακά, αλλά παρέχουν κατάλληλες συνθήκες3”, μόνο, θα προσέθετα εγώ. Και λίγο πιο

κάτω αναφέρει: “Εάν οι τεχνικές δεν ήταν οι ίδιες συμπυκνώσεις της ανθρώπινης

συλλογικής νοημοσύνης θα μπορούσαμε να πούμε ότι η τεχνική προτείνει και οι άνθρωποι αποφασίζουν. 4” Αυτή είναι η ειδοποιός διαφορά η οποία θέτει το κάθε υποκείμενο σε θέση δημιουργού και όχι απλού εκτελεστή. Ο δημιουργός καλείται να ερμηνεύσει και να επέμβει επί του κόσμου, που βρίσκεται στο εδώ και το τώρα. Η εικόνα του ψυχισμού είναι ταυτόσημη με την έννοια του “δυνητικού” που κατά τον Levy θεωρείται η ύψιστη μορφή δημιουργίας . Θα δούμε λοιπόν το δυνητικό από τη σκοπιά του ανθρωπίνου πνεύματος και των νοητικών διεργασιών που έρχονται να ενισχύσουν τον ισχυρισμό περί του δυνητικού – ανοιχτού συστήματος και τον ρόλο της φαντασίωσης στη διαμόρφωση των επιλογών των υποκειμένων.

4 | 26

Σημειώσεις “Κοινωνικό υποκείμενο | συλλογικό υποκείμενο | πνεύμα : με μια νοημοσύνη της οποίας το υποκείμενο να είναι ταυτόχρονα πολλαπλό, ετερογενές,

διαμοιρασμένο,

συνεργατικό

–

ανταγωνιστικό

και

συνεχώς

ενταγμένο

σε

μια

διαδικασία

αυτοοργάνωσης

αυτοδημιουργίας.” ανοιχτό σύστημα | “Σύστημα είναι μία σύνθετη πληροφοριακή δομή, με αυτό το πληροφοριακό περιεχόμενο δυνητικά να εκφράζεται υλικά και χωρικά, αποτελούμενο από πολλαπλά δομικά μέρη τα οποία είναι αυτόνομα, με ατομική ταυτότητα και συμπεριφορές, αλλά αλληλεπιδρούν στενά μεταξύ τους. Ο πιο απλός ορισμός του συστήματος, είναι ένα δίκτυο από αλληλεπιδρούσες μεταβλητές. Αυτό, σημαίνει ότι κάθε αλλαγή σε οποιονδήποτε κόμβο του συστήματος θα προκαλέσει αλλαγές και στους άλλους κόμβους - οι οποίες όμως δεν είναι απαραίτητο ότι είναι προβλέψιμες." Ο αυστριακός βιολόγος Ludwig von Bertalanffy ένας από τους θεμελιωτές της γενικής συστημικής θεωρίας διακρίνει δύο τύπους συστημάτων τα ανοικτά και τα κλειστά. Τα ανοιχτά συστήματα είναι συστήματα που επιτρέπουν την αλληλεπίδραση μεταξύ των εσωτερικών στοιχείων τους και του περιβάλλοντος. Ένα ανοιχτό σύστημα ορίζεται ως: "σύστημα ανταλλαγής της ύλης με το περιβάλλον του, εισάγοντας και εξάγοντας στοιχεία, δομώντας και αποδομώντας τα μέρη που το απαρτίζουν. [Γιώργος Πασίσης, Σοφία Ριζοπούλου, Αναζητώντας το “όριο” του “περίπου αντικειμένου” όταν το “είναι” τείνει στο “δυνητικό”. Αθήνα Ιούνιος 2012] Δες και στο Νίκος Σιδέρης, Η εσωτερική διγλωσσίας, μορφή και λειτουργία στο φροϋδικό ασυνείδητο, Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη, σελ.20. Δυνητικοποίηση | δες παρακάτω, κεφάλαιο 2. Δυνητικό | δες παρακάτω, κεφάλαιο 2.

Παραπομπές 1 | Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 22. 2 | Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.126. 3 | ibid., σελ.131. 4 | ibid., σελ.131.

5 | 26

6 | 26

1 | Το υπόδειγμα του ψυχισμού και το ανοιχτό σύστημα της δημιουργίας “[…]όδευση προς τη χείμερα ή μετάβαση προς μια άλλη υποκειμενικότητα.1” Σε αυτό το σημείο θα περιγράψουμε το υπόδειγμα του ψυχισμού, που η ουσία του είναι η “συναισθηματικότητα”, κυρίως μέσω σταχυολόγησης κειμένων από την εκτενέστατη περιγραφή στο βιβλίο του Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, και θα δούμε γιατί αυτό είναι ένα “ανοιχτό σύστημα”. Στο βιβλίο αναφέρεται πως : “ ένας ολοκληρωμένος ψυχισμός, ο οποίος είναι κατά συνέπεια ικανός για συναισθήματα, μπορεί να αναλυθεί σύμφωνα με τέσσερις διαστάσεις, συμπληρωματικές μεταξύ τους: α | μια τοπολογία β | μια σημειωτική γ | μια αξιολογία δ | μια ενεργειακή οικονομία.2” Διαστάσεις που αλληλοπεριέχονται. “Ένα αίσθημα ή μια συγκίνηση, μπορεί να ορισθεί ως μια διαδικασία ή ένα συμβάν που ενεργοποιεί τουλάχιστον μία από τις τέσσερις διαστάσεις. 3” Έτσι ένα αίσθημα είναι ικανό να τροποποιήσει το πνεύμα και να διαφοροποιήσει, κατ’ αυτόν τον τρόπο, την ισχύουσα ισορροπία στην ψυχική υπόσταση του ατόμου. α | μια τοπολογία Είναι το δομικό συστατικό του ψυχισμού που βρίσκεται συνεχώς σε μετασχηματισμό, οι διαδικασίες που επισυμβαίνουν είναι υπεύθυνες γι’ αυτό. Διαδικασίες συνάψεων, συνειρμών, συζεύξεων, μετασχηματισμών, ζώνες μεταβλητέςπαγιωμένες, ζώνες πυκνές-χαλαρές. “Η τοπολογία είναι το σύνολο των συνάψεων, που είναι ποιοτικά διαφοροποιημένες, μεταξύ σημείων, μηνυμάτων ή δραστών. 4” “Δεν είναι ένα ουδέτερο περιέχον, ένα καθαρό σύστημα συντεταγμένων, αλλά αντίθετα ένα ποιοτικό, διαφοροποιημένο πεδίο, του οποίου τα μέρη σχετίζονται μεταξύ τους και συνθέτουν μορφές. 5” β | μια σημειωτική

7 | 26

“Οι μεταβαλλόμενες ορδές παραστάσεων[…] κατοικούν στο χώρο των συνάψεων […] τα πλήθη των σημείων τροποποιούν το πεδίο των ψυχικών ελκυστών. Τα σημεία ή οι ομάδες των σημείων αποκαλούνται και δράστες. Οι μετασχηματισμοί της διαδικασίας των συνάψεων επιδρούν στους πληθυσμούς των σημείων.6” Τα σημεία καθώς κυκλοφορούν και ενεργοποιούν δυνατότητες, συνάψεις και απώσεις είναι υπεύθυνα για την εσωτερικότητα του πνεύματος. γ | μια αξιολογία Υπάρχουν τα κριτήρια που συνδέονται με τις αξίες και οι ζώνες του ψυχικού χώρου που διαμορφώνονται από αυτά. Οι αξίες είναι αυτές που καθορίζουν έλξεις ή απώσεις μεταξύ ομάδων σημείων και όντας από τη φύση τους ρευστές και μεταβλητές, αν και κάποιες περισσότερο σταθερές από άλλες, ιδρύουν και διαμορφώνουν συστήματα, πολικότητες μεταξύ των ζωνών και συχνά αλληλοκαθορίζονται. δ | μια ενεργειακή οικονομία. “Οι προσανατολισμοί ή αξίες […] μπορεί να είναι μικρής ή μεγάλης εντάσεως. Η κίνηση μιας ομάδας παραστάσεων μπορεί να υπερνικήσει ορισμένους τοπολογικούς φραγμούς, […] να τροποποιήσει το πεδίο των ελκυστών ή έλλειψη ισχύος να μην τους υπερνικήσει. 7” “Το σύνολο της ψυχικής λειτουργίας τροφοδοτείται […] από μια ενεργειακή οικονομία. 8” Στο ψυχικό σύστημα εντοπίζουμε “μετατοπίσεις ή ακινητοποιήσεις δυνάμεων, παγίωση ή κινητοποίηση αξιών, κυκλοφορίες ή αποκρυσταλλώσεις ενέργειας, επένδυση ή απόσυρση της επένδυσης σε παραστάσεις. 9” Η τροφοδώτρα ενέργεια του πνεύματος μεταβαίνει από μία θέση σε μία άλλη, τροποποιώντας τις σχέσεις και τις ισορροπίες στους κόλπους του ψυχισμού. Η παγίωση ή η κινητοποίηση των αξιών κάνει το ζυγό να γέρνει πότε προς μία κατεύθυνση και πότε προς άλλη, προσοδοφόρα με άλλα μέτρα και άλλα σταθμά κάθε φορά, αναλόγως της περίστασης. Η αποτύπωση των παραπάνω θα μπορούσε να δοθεί στο σχεδιάγραμμα που ακολουθεί:

σημεία – συνδέσεις μεταξύ των σημείων – κατανομή αξιών – επενδυμένη ενέργεια σε διάφορους κόμβους

8 | 26

“Η ψυχική λειτουργία αναπτύσσεται κατά παραλληλία και με διαμοιρασμένο τρόπο παρά κατ’ ακολουθίαν και γραμμικά.10” Και είναι ακριβώς αυτό το σημείο το οποίο μας ενδιαφέρει και μας δίνει το επιχείρημα να θεωρήσουμε τον κόμβο “συμβάν” και όχι αδρανές σημείο – “υπόσταση”. Ο δυναμικός σχηματισμός ορίζει ένα ασταθές πεδίο δυνάμεων και εκεί ακριβώς η αρχιτεκτονική θεωρείται “μηχανή του γίγνεσθαι” και οδεύει προς μία άλλη υποκειμενικότητα, όπως θα ειπωθεί παρακάτω. “Οι ψυχισμοί είναι “δαρβίνειες μηχανές”, δηλαδή ταυτίζονται με μια διαδικασία μετασχηματισμού – μετάφρασης του έτερου σε εαυτό, ένα εαυτό ποτέ οριστικά κλειστό, αλλά πάντα σε κατάσταση ανισσόροπους ισορροπίας, σε ετοιμότητα ανοίγματος, υποδοχής, μεταβολής. Έναν εαυτό του οποίου το πιο προχωρημένο σημείο είναι ίσως το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό της διαδικασίας αφομοίωσης του άλλου και της ετερογένεσης. Αυτό το άνοιγμα αρχίζει με την απλή αίσθηση, περνά από τη μάθηση και τον διάλογο και κορυφώνεται με το γίγνεσθαι: ΟΔΕΥΣΗ ΠΡΟΣ ΤΗ ΧΙΜΑΙΡΑ Ή ΜΕΤΑΒΑΣΗ ΠΡΟΣ ΜΙΑ ΑΛΛΗ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΙΚΟΤΗΤΑ. 11” Το κοινό αντικείμενο υποκινεί διαλεκτικά το “κοινωνικό υποκείμενο” να δράσει στο εδώ και τώρα συνδημιουργώντας κόσμους παράλληλους στο επέκεινα πέρα από κάθε προσμονή. Το σύστημα, δημιουργός - αντικείμενο – αποδέκτης, είναι κάθε φορά ανοιχτό καθώς το περιβάλλον αλληλεπιδρά με αυτό. Το άνοιγμα επισυμβαίνει ακριβώς γιατί ο ψυχισμός είναι μια “δαρβίνεια μηχανή”. “Συνδεδεμένο με το περιβάλλον του, το ψυχικό σύστημα “επιλέγει” βιώσιμες συναισθηματικές δυναμικές στη διάρκεια μιας μη αντιστρέψιμης ιστορίας ή εξελικτικής πορείας. 12” “Οι μετασχηματισμοί του αφηρημένου ψυχικού πεδίου τροποποιούνται συνεχώς από “εξωτερικές” εισροές και αναδιανέμονται από τις δυναμικές του ψυχικού περιβάλλοντος. 13” Και τελειώνοντας ο Levy αναφέρει: “πως το υπόδειγμα του ψυχισμού που πρότεινε μπορεί να εφαρμοστεί σ’ ένα κείμενο, μια κινηματογραφική ταινία, ένα μήνυμα ή ένα οποιοδήποτε έργο.

14”

Σε αυτή τη συγγραφή λοιπόν βλέπουμε ήδη την

εφαρμογή του υποδείγματος στο αρχιτεκτονικό δημιούργημα, που θεωρείται “μηχανή του γίγνεσθαι” και αυτό δικαιολογείται μέσα και από το πρίσμα του υποδείγματος του ψυχισμού.

9 | 26

Σημειώσεις Η ροή των αισθημάτων αποκαλείται αλλιώς ψυχική ζωή και θα πρέπει να θυμόμαστε πως ο ψυχισμός συγκροτεί μια εσωτερικότητα που έχει αφομοιώσει με τη σειρά του την εξωτερικότητα. Το τι εστί λοιπόν εσωτερικό και τη εξωτερικό θα πρέπει να το ελέγχουμε σχολαστικά και να αποφαινόμαστε έπειτα από συνυπολογισμούς πολλών παραγόντων, ένας από αυτούς είναι και ο τρόπος λειτουργίας του συναισθήματος. συναισθηματικότητα |Η συνείδηση και η συναισθηματικότητα είναι τα δύο χαρακτηριστικά του πνεύματος – οντότητας – συλλογικού υποκειμένου. συμβάν | δες παρακάτω κεφάλαιο 2 υπόσταση | δες παρακάτω κεφάλαιο 2 μηχανή του γίγνεσθαι | δες παρακάτω κεφάλαιο 2 δαρβίνειες μηχανές | “Οι δαρβίνειες μηχανές δεν καταλήγουν σε κλειστό σύστημα, αλλά συνδέονται εξ ορισμού με το περιβάλλον.” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.133.] Συνείδηση ως προϊόν της επιλογής, της γραμμικής ανάπτυξης και της μερικής προβολής της συναισθηματικότητας στην οποία αυτή χρωστά τα πάντα.[μη αναγκαία για την ύπαρξη ενός πνεύματος] και συναισθηματικότητα, η οποία μπορεί

να είναι πολλαπλή,

ετερογενής, συγκεχυμένη, μη συνειδητή [αναγκαία για την ύπαρξη ενός πνεύματος].

10 | 26

11 | 26

12 | 26

2 | Υποκείμενο – αντικείμενο – και πάλι υποκείμενο Ή η ανοιχτή διαλεκτική των αντικειμένων με τα υποκείμενα “[…] η δυνητικοποίηση είναι πάντα ετερογένεση, γίγνεσθαι άλλον τι, διαδικασία υποδοχής της ετερότητας.1” Ο αρχιτέκτονας του σήμερα διαφέρει αδιαμφισβήτητα από τον δημιουργό του χθες καθώς ο πολιτικός του ρόλος τον τοποθετεί στο σύγχρονο πλαίσιο παραγωγής αρχιτεκτονικής. Μιας αρχιτεκτονικής που τα όρια της διευρύνονται, καθώς το άυλο των δικτύων, που την διαπερνούν, αλλάζει βασικές τις ιδιότητες [π.χ. το ιδιωτικό και το δημόσιο τίθενται υπό αμφισβήτηση] και κατ’ επέκταση της αποδίδουν νέα ρευστή ταυτότητα. Μια ταυτότητα ιδιάζουσα, μια ταυτότητα που δύναται να κινείται με την ίδια ευκολία μεταξύ των χώρων των τόπων και των χώρων των ροών. Η πραγματικότητα του κυβερνοχώρου είναι υπαρκτή εδώ και κάποιες δεκαετίες, αλλά το άμεσο αντίκτυπο της στις κοινωνίες του 21ου αιώνα, στις κοινωνίες της ταχύτητας, αναδύεται σιγά – σιγά, οξύμωρο μεν, παρατηρήσιμο δε. Η αρχιτεκτονική που μετατρέπει τον φυσικό χώρο σε χώρο κοινωνικό, όπου συνευρίσκονται υποκείμενα και συνυφαίνουν το μέλλον της ανθρωπότητας, είναι παρούσα και αναμένει τις εγγραφές των υποκειμένων, τα όρια της εξαϋλώνονται. Το αντικείμενο της αρχιτεκτονικής δημιουργίας αποτελεί τον κοινωνικό δεσμό μεταξύ δύο και περισσοτέρων υποκειμένων. Η αρχιτεκτονική δεν θεωρείται πλέον “υπόσταση” ,αλλά κινείται στον κόσμο των “συμβάντων”. Η ανοιχτή διαλεκτική των αντικειμένων με τα υποκείμενα μας επιτρέπει να θεωρήσουμε, κατά

σύμβαση, το αρχιτεκτονικό δημιούργημα “περίπου

αντικείμενο”, συνώνυμο αυτού και “η μηχανή του γίγνεσθαι” που θα ανεφέρθη παρακάτω. Έχουμε εδώ λοιπόν την περίπτωση όπου ένα “αντικείμενο” υποκινεί διαλεκτικά ένα υποκείμενο και άμεσα τη συναισθηματική επινοητικότητα αυτού. Δεν ξεχνούμε πως ο αποδέκτης του αρχιτεκτονήματος είναι ένα άλλο κοινωνικό υποκείμενο που θα γίνει, είτε κοινωνός μιας κατάστασης, είτε θα προσκληθεί να μετέχει της διαδικασίας. Ο ρόλος του είναι εξίσου σημαντικός με αυτόν του υποκειμένου, που έχει δράσει πριν από εκείνο, επί του αντικειμένου, καθώς και αυτός επικαθορίζει το και επιδρά δημιουργικά στο “περίπου αντικείμενο” που βρίσκεται μπροστά του. Σκιαγραφείται έτσι ο τρόπος που ο κόσμος σκέπτεται μέσα του και, ανάποδα, φανερώνεται ο τρόπος που το άτομο δρα επί του κόσμου.

13 | 26

Έτσι ο παραλήπτης του αρχιτεκτονικού

δημιουργήματος “είναι ένας κόσμος εμβαπτισμένος στο νόημα και τη

συγκίνηση,2” και με κύριο άξονα αυτά τα δύο στοιχεία καλείται τόσο να ερμηνεύσει, να επινοήσει και να κατανοήσει το αντικείμενο, που στέκει έτοιμο για κάθε επαναπρόσληψη, όσο και να επαναπροσδιορίσει το δικό του νοητικό περιβάλλον. “Η ποιότητα ενός συναισθήματος εξαρτάται από το νοητικό περιβάλλον το οποίο του δίνει νόημα, αλλά και προσδιορίζεται με τη σειρά του από αυτό, 3” μέσα από αυτή τη σκοπιά κατανοούμε καλύτερα τη μοναδικότητα της κάθε ανθρώπινης οντότητας και αποδεχόμαστε τη συμβολή του ατομικού πνεύματος

στις νοήμονες συλλογικότητες. Οι

καινοτομίες επιλέγονται ή συλλαμβάνονται από τα κοινωνικά υποκείμενα, το φάσμα τους είναι ευρύτατο και παραδίδονται πίσω στον κοινό κόσμο για νέες δράσεις και ερμηνείες. Το έξω μας βρίσκεται μέσα μας και το μέσα μας αλληλεπιδρά με το έξω μας. [το εσωτερικό είναι μια πτύχωση του εξωτερικού κατά Deleuze.] “Εξαιτίας της αμοιβαίας συνεπαγωγής που ισχύει μεταξύ της υποκειμενικότητας και του κόσμου της, οι συναισθηματικές ποιότητες είναι επίσης εξαρτημένες από τις ποιότητες του περιβάλλοντος, ενός εξωτερικού χώρου ο οποίος δεν παύει να παρέχει νέα αντικείμενα, νέους πρακτικούς ή αισθητικούς σχηματισμούς προς ψυχική επένδυση. 4” Άλλωστε “μια ζωντανή υποκειμενοποίηση παραπέμπει σε μια δυναμική αντικειμενοποίηση.5” Και τούμπλαλιν “το κοινό αντικείμενο υποκινεί διαλεκτικά ένα συλλογικό υποκείμενο.6” Με αυτόν τον τρόπο θα μπορούσαμε να περιγράψουμε την σχέση δύο υποκειμένων που η ύπαρξη αυτής της σχέσης οφείλεται στο “περίπου αντικείμενο” και μόνο σε αυτό. Το αντικείμενο κρύβει ένα σημαίνον μήνυμα, έναν συναισθηματικό δράστη για το πνεύμα που το ερμηνεύει και έτσι τον καθιστά συνδημιουργό του αντικειμένου. Η σύλληψη του αντικειμένου μέσω των συναισθημάτων, δείχνει έναν δυναμικό κόσμο ερμηνεύσιμο κάθε στιγμή με τις ζώνες ερμηνείας να ευθύνονται για την ποικιλομορφία.

14 | 26

Σημειώσεις “Το υποκείμενο δεν είναι τίποτε άλλο παρά ο κόσμος του, με την προϋπόθεση να εννοούμε με τον όρο αυτό όλα όσα περιλαμβάνει το συναίσθημα.” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.139.] “Το πραγματικό, το δυνατό, το ενεργά υπαρκτό και το δυνητικό αποτελούν ένα είδος τετράχρονου οντολογικού κινητήρα, που συνυπάρχουν σε κάθε ζωντανή κατάσταση που μπορούμε να σκεφτούμε." [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.181.] Οι τέσσερις εκφάνσεις του “είναι” Πραγματικό, το υλικό αντικείμενο που βρίσκεται εδώ μπροστά μας [υπόσταση] έκδηλο Δυνατό, ένα φάσμα επιλογών που γίνεται πραγματικό μέσω της παροχής ύλης [υπόσταση] λανθάνον Εν ενεργεία υπαρκτό, θα αποτελέσει απάντηση σε ένα πρόβλημα [συμβάν] έκδηλο Δυνητικό, θα θέσει ένα νέο πρόβλημα, ετερογένεση [συμβάν] λανθάνον Πραγματοποίηση, από το δυνατό στο πραγματικό Δυνατοποίηση, από το πραγματικό στο δυνατό Ενεργοποίηση, από το δυνητικό στο εν ενεργεία υπαρκτό Δυνητικοποίηση, από το εν ενεργεία υπαρκτό στο δυνητικό Το πέρασμα από τη μία κατάσταση στην άλλη το υποκειμενικό μας σύμπαν και οι σχέσεις που το απαρτίζουν Δυνητικοποίηση, [από το εν ενεργεία υπαρκτό στο δυνητικό] Εφευρίσκει ταχύτητες ποιοτικά νέες και μεταλλασσόμενες, περιγράφει την εκθετική ανύψωση της οντότητας για την οποία πρόκειται. Ταυτίζεται με το τελικό αίτιο, στο παράδειγμα του Αριστοτέλη. Περνά από το ενέργημα στους κόμβους καταναγκασμών και σκοπών οι οποίοι εμπνέουν τα ενεργήματα, επινοεί ερωτήματα, προβλήματα, μηχανισμούς, που γεννούν ενεργήματα, ακολουθίες διαδικασιών, μηχανές του γίγνεσθαι. Είναι η επινόηση προβλημάτων, μια κίνηση που μπορεί να συμβεί τώρα και πάντα, πέρα από τα χρονικά όρια

15 | 26

[αιωνιότητα]. Αν την εμποδίσουμε εμφανίζεται η αλλοτρίωση, οι σκοποί δεν μπορούν πλέον να επαναθεσμοποιηθούν, ούτε να εκπληρωθεί η ετερογενοποίηση. Μηχανισμοί που είναι ζωντανοί, εν τω γίγνεσθαι, μετασχηματίζονται ξαφνικά σε μηχανισμούς νεκρούς. Είναι η ίδια η δυναμική του κοινού κόσμου. Είναι αυτό μέσο του οποίου μοιραζόμαστε μια κοινή πραγματικότητα. Είναι η διαδικασία με την οποία συγκροτήθηκε και συνεχίζει να δημιουργείται το είδος μας. Συμβάν – υπόσταση Η αρχιτεκτονική θεωρημένη ως συμβάν και όχι ως υπόσταση την αναγάγει άμεσα στο διάλογο του δυνητικού ανοιχτού συστήματος. Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε αυτή τη διαφοροποίηση των τεσσάρων καταστάσεων, καθώς είναι αυτό που θέτει το ενεργό υποκείμενο σε ρόλο επιλογέα - εκτελεστή στην περίπτωση του δυνατού - πραγματικού ή σε ρόλο δημιουργού στην περίπτωση του δυνητικού - εν ενεργεία υπαρκτού. "Η εναλλακτική του υλικού και του άυλου ισχύει μόνο για τις υποστάσεις, για τα πράγματα, ενώ η πληροφορία και η γνώση ανήκουν στην τάξη του συμβάντος ή της διαδικασίας." συμπληρώνει ο Pierre Levy. περίπου αντικείμενο | το “αντικείμενο” υποστηρίζει το δυνητικό: [γι’ αυτό καλείται και “περίπου αντικείμενο”] Αποτοπικοποιημένο Συντελεστής του αμοιβαίου περάσματος από το ιδιωτικό στο δημόσιο και από το τοπικό στο συνολικό Μη αναλωνόμενο από τη χρήση Χωρίς να αποκλείει κανέναν Διαμορφώνει την κατάσταση Αποτελεί φορέα του προβληματικού πεδίου, του κόμβου εντάσεων ή του ψυχικού πεδίου της ομάδας. [Γιώργος Πασίσης, Σοφία Ριζοπούλου, Αναζητώντας το “όριο” του “περίπου αντικειμένου” όταν το “είναι” τείνει στο “δυνητικό”. Αθήνα Ιούνιος 2012] γίγνεσθαι| becoming “ανάλογα με τη λειτουργία που της αναθέτουν η ίδια η οντότητα μπορεί να είναι πράγμα ή αντικείμενο και αυτό σχετίζεται άμεσα με τις συνάψεις των σημείων στο υπόδειγμα του ψυχισμού.” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.168.] μηχανή του γίγνεσθαι | δηλαδή χώρος με δυνατότητα δημιουργίας συμβάντων, χώρος που κατοικείται από εντάσεις, χώρος που περιέχει τις δυνάμεις μεταβολής του. [Δ.Παπαλεξόπουλος, Ψηφιακός Τοπικισμός, Αθήνα: Libro, 2008, σελ.95.]

16 | 26

17 | 26

18 | 26

3 | Η σχέση ασταθούς ισορροπίας και υποδείγματος του ψυχισμού “Ένα απέραντο παίγνιο αισθημάτων παράγει την κοινωνική ζωή.1”

“Η λειτουργία ενός αντικειμένου ως μεσολαβητή συλλογικής νοημοσύνης προϋποθέτει πάντα ένα συμβόλαιο, ένα κανόνα του παιχνιδιού, μια σύμβαση. 2” Στην περίπτωση που εξετάζεται η αρχιτεκτονική δημιουργία ως ο μεσολαβητής μεταξύ των κοινωνικών υποκειμένων η σύμβαση είναι το “γίγνεσθαι” [αλλαγή της ταυτότητας του πραγματικού αντικειμένου σε δυνητικό] που σχετίζεται άμεσα με τους μηχανισμούς του ψυχισμού. Το ίδιο το ψυχικό τοπίο είναι ένα δυναμικό πεδίο όπως έχει αναφερθεί ήδη και αποτυπώνει την ζωή μέσω συσχετισμών δυνάμεων, αναγκαιοτήτων και σκοπών. Τα συναισθήματα και τα ψυχικά ενεργήματα δρουν αφήνοντας περιθώρια για ανάδυση αυτόνομων κόσμων, σύνθεση καινοφανών ιδεών, εκκινώντας διαδικασίες, που δεν υπήρξαν προκαθορισμένες από την προγενέστερη πρόθεση, την πρόθεση του “άλλου”, που η δράση του επί του αντικειμένου προηγείται χρονικά. Η ζωή ορίζεται από το απρόβλεπτο του πράτειν του υποκειμένου τόσο από τη σκοπιά του δημιουργού όσο και από τη σκοπιά του παραλήπτη του μηνύματος – αρχιτεκτονικού δημιουργήματος, αναδιπλώνεται έτσι μπροστά μας ένα ανοιχτό προβληματικό πλέγμα, καθώς η ψυχική λειτουργία ανοίγεται προς το δυνητικό και ενεργοποιείται μέσω των συναισθημάτων. “Το συναισθηματικό υποκείμενο ανελίσσεται εκτός του ψυχικού χώρου. Αποτοπικοποιημένο και αποτοπικοποιητικό, αυτό το υποκείμενο εξίσταται, δηλαδή αναπτύσσεται πραγματικά πέραν του εδώ. 3”[δυνητικό] Στην παραδοχή που κάναμε παίρνοντας υπόψη πως ούτε το υποκείμενο ούτε το αντικείμενο μπορούν να θεωρηθούν υποστάσεις, “αλλά κυμαινόμενοι κόμβοι συμβάντων οι οποίοι συνδέονται και επικαλύπτονται αμοιβαία,4” ορίζεται το όλο σύστημα ανοιχτό και η συμπεριφορά του είναι άμεσα αλληλένδετη με τις δράσεις των μερών που το συνιστούν. Οι δράσεις με τη σειρά τους σχετίζονται με “την ενότητα του ψυχισμού που είναι η ενότητα μιας ζέουσας πολλαπλότητας και η “συναισθηματική” της εσωτερικότητα δεν αποτελεί διόλου κλειστό σύστημα. 5” Οι συλλογικότητες συνδημιουργούνται με τα αντικείμενα τους ενώ οι “φαντασιώσεις” [“Μέσα στη φαντασίωση το αντικείμενο υπαγορεύει τις ιδιότητες του υποκειμένου6”.] των υποκειμένων δρουν υποδόρια. Η εκκόλαψη ενός νέου αντικειμένου και οι συνθήκες που συνέβη αυτό σχετίζονται άμεσα με την ενεργειακή οικονομία και την σημειωτική μέσω του υποδείγματος του ψυχισμού. Έχουμε λοιπόν τη δυναμική του ψυχισμού με τις τέσσερις διαστάσεις του που στηρίζει την ψυχική λειτουργία του πνεύματος, το άνοιγμα στους δυνητικοποιητικούς μηχανισμούς και τελικά την καινοτόμο παραγωγή ενός άλλου αντικειμένου.

19 | 26

Η δημιουργία ορίζεται ως η πράξη εκείνη που σε κάνει ιδρυτή ενός κοινού κόσμου [“Η κατασκευή ενός κοινού κόσμου των δρώντων υποκειμένων που οι δράσεις τους υπαγορεύονται από την ψυχική του λειτουργία ”], θέτοντας τη βάση μιας μελλοντικής συζήτησης, επιτρέποντας την έκκριση υποκειμενικών ποιοτήτων, βάζοντας έτσι τα θεμέλια για νέες δημιουργικές συνάψεις, μέσω των αναδυόμενων αντικειμένων [ανθρωπολογικών δεσμών ή μεσολαβητών της συλλογικής νοημοσύνης]. Η διαδικασία που ακολουθείται είναι κυκλική και ατέρμονη. “Αυτά τα μελλοντικά αντικείμενα κόσμος, φορείς συλλογικής νοημοσύνης, θα πρέπει να καθιστούν αισθητά σε κάθε άτομο τα συλλογικά αποτελέσματα των πράξεων τους.7” Πρόκειται για μια μορφή κοινωνικής δυναμικής που οφείλουμε αν μη τι άλλο να την εντοπίσουμε και έπειτα να την εκμεταλλευτούμε βυθιζόμενοι στα άδυτα της υποκειμενικότητας και του ασυνειδήτου, έχοντας κατά νου πως η φαντασίωση είναι ο κύριος διαμορφωτής της υποκειμενικής αίσθησης του κόσμου. Αυτή είναι λοιπόν η ζωή του αρχιτεκτονικού αντικειμένου, και στην κοινωνία της πληροφορίας, μέσα από το πρίσμα του υποδείγματος του ψυχισμού.

20 | 26

Σημειώσεις Δύο σημαντικά όργανα δυνητικοποήσης είναι η γλωσσά και η γραφή. “Ο αντικειμενικός κόσμος που αναδύεται μέσα στη γλώσσα ξεπερνά σε μεγάλο βαθμό οποιονδήποτε υλικό κόσμο που θα εκατοικείτο από πράγματα.” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.171.] “Δεν υπάρχουν a priori όρια στην εκκόλαψη νέων τύπων συναισθημάτων, όπως δεν υπάρχουν φραγμοί στην παραγωγή καινοφανών αντικειμένων ή πεδίων” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.140.] “Το δυνητικό είναι σαν μια υποκειμενική κατάσταση, ένας δυναμικός αστερισμός, ένα πλέγμα από τάσεις, από δυνάμεις, από σκοπούς και καταναγκασμούς που λύνεται από μια ενεργοποίηση.” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.175.] Φαντασίωση “είναι το δημιούργημα του κάθε δημιουργού στη γλώσσα της τέχνης του.” [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 23.] Φαντασίωση “είναι ένα σενάριο που πλάθει η φαντασία, όπου το υποκείμενο είναι παρόν και στο οποίο σκηνοθετείται ως εκπληρούμενη μια επιθυμία.” [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 27.] “Τα τεχνικά αντικείμενα και τα τεχνήματα αποτελούν αυτή την κόλλα που κρατά τους ανθρώπους ενωμένους και εμπλέκει το φυσικό κόσμο μέχρι τα βάθη της υποκειμενικότητας.” [Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.171.] “Η υποκειμενικότητα μας ανοίγεται στο παιχνίδι των κοινών αντικειμένων, τα οποία εξυφαίνουν ταυτόχρονα και με τρόπο συμμετρικό και πολύπλοκο την ατομική και συλλογική νοημοσύνη. Ως τη μια και την άλλη όψη του ίδιου νομίσματος.”

21 | 26

[Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.172.]

Παραπομπές 1 | Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.141. 2| ibid., σελ.169. 3 | ibid., σελ.139. 4 | ibid., σελ.174. 5 | ibid., σελ.137. 6 | Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 32. 7 | Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος, σελ.170.

22 | 26

4 | Η υποκειμενική αίσθηση του κόσμου + η φαντασίωση “…η φαντασίωση αποτελεί το θεμελιώδες έργο της ψυχής 1”

“Το αντικείμενο [της φαντασίωσης] είναι ιδεώδες όχι καθ’ εαυτό ή δι’ εαυτό, αλλά για το υποκείμενο που το ιχνηλατεί. Και η συνάντηση είναι φτιαγμένη έτσι, που να προκύπτει αίσια έκβαση – δηλαδή πραγμάτωση μιας επιθυμίας. 2” Το σημείο συνάντησης της φαντασίωσης του δημιουργού – “ιδιότυπη ψυχική διατύπωση του προσωπικού του πεπρωμένου” – και της φαντασίωσης του υποκείμενου - χρήστη βρίσκεται στο σημείο της ασταθούς ισορροπίας. Η ανάπλαση του κόσμου και συνεπώς και του αντικειμένου βρίσκεται στο εδώ και παρέχει έδαφος για να αναπτυχθεί ένα νέο σενάριο συνάντησης της επιθυμίας του υποκειμένου χρήστη, με την επιθυμία του υποκειμένου δημιουργού, που απέχει από την αρχική της έκφραση, καθώς μεσολαβεί το φίλτρο του άλλου υποκειμένου. Κοινώς υπάρχει η φαντασίωση του δημιουργού η οποία καθορίζει το αντικείμενο και έρχεται έπειτα η φαντασίωση του χρήστη για να δράσει επί του αντικείμενου και να πραγματώσει μια επιθυμία του δεύτερου. Από την ψυχανάλυση έχουμε αποδεχτεί πως ο καθένας συγκροτείται μέσω της “θεμελιακής του φαντασίωσης”, έχοντας μια εικόνα του “πεπρωμένου” του χαραγμένη βαθιά στο ασυνείδητο του. Αυτή η εικόνα σχετίζεται με την προσωπική ιστορία του καθενός και των βιωμάτων του και την εγγραφή αυτών στην ψυχική του υπόσταση. Οι “καθοριστικές φαντασιώσεις” του κάθε υποκειμένου [δημιουργού και παραλήπτη του μηνύματος] αποτελούν δομικά στοιχεία της ψυχικής πραγματικότητας του ατόμου. Αυτό υφαίνει άμεσα το υποκειμενικό στοιχείο της κάθε μονάδος και την καθιστά έναν ενεργό δράστη επί του αντικειμένου. Οι καταβολές και η ισχύς της προσωπικής διατύπωσης του “πεπρωμένου” μας στο πεδίο και στη γλώσσα της φαντασίωσης τόσο της συνειδητής όσο της ασυνείδητης χάνονται στα βάθη της ψυχής μας. Έτσι μια προσπάθεια κατανόησης της εγγραφής των δράσεων επί των αντικειμένων θα ήταν προσπελάσιμη μέσω του πεδίου της ψυχανάλυσης σίγουρα καθώς “η προσωπική εμπλοκή του δημιουργού είναι αναγκαία συνθήκη για να υπάρξει δημιουργία” όπως αναφέρεται χαρακτηριστικά στο βιβλίο του Νίκου Σιδέρη, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006.

23 | 26

Κάποιες σκέψεις για το τέλος Η σκέψη, της σχέσης των δύο υποκειμένων με το αρχιτεκτονικό αντικείμενο δεν είναι ουδέτερη, είναι εμβαπτισμένη στην έννοια του δυνητικού και της φαντασίωσης και μέσω αυτών των διαδρομών ιχνηλατείτε στην παρούσα συγγραφή. Τα μονοπάτια που ακολούθησε η γράφουσα υπαγορεύτηκαν από τον δικό της συνειδητό και ασυνείδητο. Το κείμενο λοιπόν, από τη μεριά του δυνητικού, θα μπορούσε να θεωρηθεί με τη σειρά του ανοιχτό στις πολλαπλές ερμηνείες των αναγνωστών του. Οι εγγραφές των φαντασιώσεων των αναγνωστών επί του κειμένου είναι αναρίθμητες, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι πέφτουμε στην παγίδα του σχετικισμού. Το μοντέλο που προτάθηκε και αναπτύχθηκε στο παρόν κείμενο θα μπορούσε με τη σειρά του να εφαρμοστεί στο ίδιο το κείμενο, τοποθετώντας το στη θέση που βρισκόταν, στο παράδειγμα που εξετάσαμε, το αρχιτεκτονικό αντικείμενο. Το ερώτημα που προκύπτει έπειτα από αυτή τη σύντομη συγγραφή θα μπορούσε να είναι σχετικό με τα όρια του αρχιτεκτονικού αντικειμένου και με την ταυτότητα της αρχιτεκτονικής που φαίνεται να είναι άλλη από αυτή που παραδοσιακά της δίδονταν.

“ΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΣ ΑΥΤΟ ΠΟΥ ΚΑΝΟΥΝ, ΟΥΤΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ

ΟΥΤΕ ΤΟ ΑΝΤΙΚΕΙΜΕΝΟ

ΜΠΟΡΟΥΝ ΝΑ ΘΕΩΡΗΘΟΥΝ ΥΠΟΣΤΑΣΕΙΣ, ΑΛΛΑ ΚΥΜΑΙΝΟΜΕΝΟΙ ΚΟΜΒΟΙ ΣΥΜΒΑΝΤΩΝ ΟΙ ΟΠΟΙΟΙ ΣΥΝΔΕΟΝΤΑΙ ΚΑΙ ΕΠΙΚΑΛΥΠΤΟΝΤΑΙ ΑΜΟΙΒΑΙΑ.”

24 | 26

Σημειώσεις “Θεμελιακή φαντασίωση: πρόκειται για μια ψυχαναλυτική έννοια, που σημαίνει, με αδρό τρόπο, ότι η εν λόγω διατύπωση είναι ένα λανθάνον ως προς το συνειδητό μας κόσμο, ένα ασυνείδητο έργο της φαντασίας και του λόγου, και αντιστοιχεί στην κατά φαντασίαν διατύπωση του προσωπικού πεπρωμένου.” [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 24.] “καθοριστικές φαντασιώσεις” [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 29.] “Φαντασίωση είναι ένα σενάριο που πλάθει η φαντασία, όπου το υποκείμενο είναι παρόν και στο οποίο σκηνοθετείται ως εκπληρούμενη μια επιθυμία.” [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 27.] Το Φροϋδικό ασυνείδητο ορίζεται ακριβώς σαν ανεπίγνωτη γνώση. [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ.30.] [ιδιότυπη ψυχική διατύπωση του προσωπικού του πεπρωμένου] [Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ.23.] Εκεί που η φαντασίωση του δημιουργού συναντά τη φαντασίωση του άλλου | στο σημείο της ασταθούς ισορροπίας, αυτό ενισχύει τη θέση περί “μηχανής του γίγνεσθαι”. Το ισχυρό φαντασιακό του και τα οράματα που εμπεριέχονται σε αυτό, τόσο σε ατομικό επίπεδο όσο και σε συλλογικό. Ερωτήματα και προβληματισμοί που ανακύπτουν μόνο στη συγγραφή της παραπάνω πρότασης. Από το προσωπικό όραμα του δημιουργού στο προσωπικό όραμα του αποδέκτη ή της κοινότητας. Πως η επιθυμία μορφοποιείται στη φαντασίωση και πως η φαντασίωση υπόκειται της αρχιτεκτονικής θεώρησης; Ερώτημα: Αν η φαντασίωση είναι συστατικό στοιχειό του νέου στη δημιουργία; Τρεις σκέψεις περί δημιουργίας: …ως αποτέλεσμα των συνθηκών του περιβάλλοντος | … δεν αναλύεται εκ των προτέρων μόνο εκ των υστέρων | … είναι τμήμα της διαδικασίας…μια αυτοτροφοδοτούμενη διαδικασία

25 | 26

Παραπομπές 1 | Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 27. 2 | Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006, σελ. 28.

Βιβλιογραφία 1 | Pierre Levy, Δυνητική πραγματικότητα [Realite΄ virtuelle], η φιλοσοφία του πολιτισμού και του κυβερνοχώρου, Αθήνα: Κριτική, 1999, μετάφραση: Μιχάλης Καραχάλιος. 2 | Νίκος Σιδέρης, Αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση : φαντασίωση & κατασκευή, Αθήνα: Futura 2006. 3 | Νίκος Σιδέρης, Η εσωτερική διγλωσσία, μορφή και λειτουργία στο φροϋδικό ασυνείδητο, Αθήνα: εκδόσεις Καστανιώτη 1995.

Άρθρα και συνεντεύξεις από το site του κ. Νίκου Σιδέρη.[http://www.siderman.gr/], από τον ιστότοπο του academia.edu [https://ntua.academia.edu/NikosSideris]του ιδίου και από σημειώσεις του μαθήματος “αρχιτεκτονική και ψυχανάλυση” του χειμερινού εξαμήνου.

26 | 26