Jenny Klinge
DØNN DISTRÉ ELLER BERRE LITT SURRETE?
Dønn distré. Eller berre litt surrete? © Spartacus Forlag AS, 2021 Omslagsdesign og -illustrasjon: Anette Lehmark Sats: Punktum forlagstjenester Satt med Garamond Premier Pro 11/14 Trykk: Nørhaven Printed in Denmark ISBN 978-82-430-1338-4
Det må ikke kopieres fra denne bok i strid med åndsverkloven eller i strid med avtaler inngått med KOPINOR.
SPARTACUS FORLAG AS Pb. 6673 St. Olavs plass, 0129 OSLO spartacus.no
Innhold Forord
9
Trøbbel med klesplagg Kjersti Vang
15
Elisabet Halgunset
17
Simen Agdestein
19
Linda Margareth Øye
21
Gro Anita Mykjåland
24
Og så var det forfattaren sjølv …
26
Å gløyme noko eller nokon – og denne autopiloten Bernt Bøe
35
Leif Kristian Bøe
37
Øivind Vågen
39
Martin Fredheim
41
Håvard Sæther
43
Og så var det forfattaren sjølv …
45
Elisabet Halgunset
47
Sondre Ormset
51
53
58
Problem med transportetappar Reidun Heggem
63
Henning Sommerro
65
Edmund Melkild
68
Jan-Erik Larsen
70
Renate Furre Henriksen-Sandvær
75
Emilie Enger Mehl
77
Åsmund Johansen
79
Kirsti Solem
81
Henrik «Henne» Aasbø
82
Marit Nordvik Betten
86
Monica Skjelanger Reknes
88
Og så var det forfattaren sjølv …
90
93
94
95
Distréhendingar som skaper kluss Åge Skinstad
99
Torstein Rudihagen
101
Ole Martin Mortvedt
103
Eivind Alstad
105
Gro Anita Mykjåland
110
Sigurd Brørs
112
Linda Margareth Øye
116
Torbjørn Torske
118
May-Helen Molvær Grimstad
122
Jon Audun Haukø
124
Å ta feil av tid, stad og ting Svein Rike
129
Arild Holberg
131
Helena Saravanja Brkic
135
Heidi Weng
136
Aud Hove
141
Og så var det forfattaren sjølv …
146
149
152
«Og slikt skal styre landet.» Distré folk i Storting og regjering Ola Borten Moe
159
Tone Trøen Wilhelmsen
161
Torstein Rudihagen
163
Emilie Enger Mehl
165
Torbjørn Røe Isaksen
167
May-Helen Molvær Grimstad
169
Peter Christian Frølich
171
Jan-Erik Larsen
173
Og så var det forfattaren sjølv …
175
180
¡
183
¢
185
£
188
¤
190
Sluttord
192
Helsing frå det svenske distréforbundet De Tankspriddas Riksförbund, ved grunnleggjar og leiar Johan Rapp
Takk
Kjelder
201 203 204
Forord
Det å vera distré fell seg av ein eller annan grunn heilt naturleg for meg. Eg har lagt klede i frysaren i staden for i vaskemaskina og sett meg i passasjersetet i bilen og venta på sjåføren heilt forgjeves – fordi det var eg som var sjåføren. Vi har ei førestilling om den distré professoren. Han har gjerne litt lite hår, men det håret han har, flagrar fint når det blæs. Han veit imponerande mykje, men surrar sjarmerande der han går fram og tilbake på leiting etter brillene sine. Eg kan lova dykk ein ting: Eg er for det meste ikkje særleg sjarmerande når eg driv og surrar. Det er sjeldan engledryss som kjem ut av munnen på meg når ting går skeis. Heldigvis er eg i stand til å le av meg sjølv. Kor lang tid det tek før eg tykkjer noko er verdt å le hjarteleg av, avheng likevel av kor ille tabben var. Eg tykkjer det er på tide det kjem ei bok om det å vera distré, som både viser fram dei humoristiske sidene ved
9
dette fenomenet, og som forklarer kva som går føre seg i hjernane våre når det går skeis. For det går jo skeis støtt og stadig og på dei merkelegaste måtar. I denne boka treffer du alle slags folk som deler den noko vittige skjebne å vera distré, og som alle har sagt ja til å fortelje om dette. Eg kan lova at ikkje alt dei har rota seg borti, har vore like artig å oppleva akkurat då det skjedde, men det er befriande å høyre at dei kan le av det etterpå. Det har slått meg kor mange som har evna til å le av seg sjølve blant dei som er distré. Er denne evna meir utbreidd blant surrete personar enn blant dei som har stålkontroll? Er årsaka i så fall at det å vera lite sjølvhøgtideleg er ein nødvendig eigenskap for å kunne halde ut alt trøbbelet ein sjølv skaper? Ein er gjerne meir raus mot andre som klussar det til, når ein veit at ein kunne ha gjort akkurat det same sjølv. Eller har det med personlegheita å gjera? Mange av dei som ikkje sjølve er distré av seg, kan heldigvis le godt av ulike rare hendingar som vi andre forårsakar. Denne latteren er ikkje nedlatande, men oftast varm og hjarteleg. Eg tek meg i å tenkje at samfunnet ville vore meir keisamt utan distré menneske. Kva er så det å vera distré? I Store norske leksikon står det: «Distré betyr tankespredt eller åndsfraværende. Begrepet blir brukt om noen som er glemsk og uaktsom.» Eg har tala med eit par ekspertar for å forstå betre kva det er å vera distré. Dei gir eit meir nyansert bilete av
10
fenomenet. Det å vera gløymsk i somme situasjonar betyr ikkje at ein generelt har dårleg hukommelse. Og ja, ein kan ha hovudet på rett plass sjølv om ein rotar det til for seg sjølv innimellom. På bakgrunn av samtalane med dei to ekspertane vil eg forklare litt om kva som skjer i hjernane våre når distré episodar oppstår, og leggje fram ulike moglege forklaringar på fenomenet. Martin Kragnes Bystad og Ylva Østby har vore til svært god hjelp, og tankane deira om temaet finn du utover i boka. Martin Kragnes Bystad er forskar på hukommelse ved Universitetet i Tromsø og psykologspesialist ved Universitetssjukehuset i Nord-Noreg, medan Ylva Østby er nevropsykolog. Ho er utdanna som klinisk psykolog, vidareutdanna i nevropsykologi og har ein doktorgrad i hjerneutvikling og hukommelse. Å arbeide med denne boka har bydd på mange artige samtalar. Eg har, som lesaren nok kjem til å forstå når du får lese historiene, hatt mykje god underhaldning undervegs i innsamlings- og skriveprosessen. Det er mangt som kan hende med distré menneske, og når dei vil dele det med oss andre, blir det fort underhaldning av det. Eg håpar desse historiene om ulike typar menneske saman med forklaringane frå forskarane gjer at lesarane får utvida synet sitt på kva det å vera distré er. Sjølvsagt kan eg ikkje skrive denne boka utan å ha med ein del av mine eigne surrehistorier. Når eg no fortel om kor ille
11
det kan stå til med meg, er eg førebudd på at somme vil tenkje det same som min eigen son utbraut ein gong vi køyrte bil og eg svinga til høgre i eit kryss der eg eigentleg skulle ta til venstre. Først påpeikte han feilen, og så kom det: «Og slikt skal styre landet!» Den gong som no var eg stortingsrepresentant, og tolvåringen lurte nok på korleis eg kunne handtere arbeidet i nasjonalforsamlinga når eg ikkje eingong fann retninga til butikken heime. Seinare i boka fortel Martin Kragnes Bystad om kvifor det er mogleg å handtere krevjande oppgåver samtidig som ein er av det distré slaget. I kapittelet namngitt etter den etter kvart faste kommentaren til sonen min går det fram at det er fleire enn eg som kan vera åndsfråverande blant landets høgaste folkevalte. Visste du at Sverige har sitt eit eige distréforbund, Tankspriddas Riksförbund? Svensk-norsk samarbeid kan omfatte mykje, også innsats for og formidling av historier om oss som er distré. Leiaren har skrive ei helsing til oss norske åndsfrendar, den finn du mot slutten. Ulike lesarar vil nok oppleva denne boka forskjellig. Dei som sjølve er distré, vil nok kjenne seg att i mykje og truleg kjenne litt trøyst i at dei ikkje er aleine. Dei som derimot ikkje er av det åndsfråverande slaget sjølve, vil kanskje riste på hovudet over mange av historiene og lure på om det verkeleg går an. Svaret er enkelt: Ja, det gjer det.
12
Trøbbel med klesplagg
Kjersti Vang (1993), Oslo. Tannlegestudent I solariet Kjersti budde framleis heime på Gjøvik. Ho skulle ta solarium og putta på pengar for å få leggje seg i lys og varme ei stund. Før ho skulle til å leggje seg ned, begynte ho å leite etter hårstrikken sin, som var plent borte. Med langt hår var det uaktuelt å liggje med håret laust, så her var det om å gjera å finne ei løysing. Kjersti konkluderte med at stringtrusa var det einaste ho hadde med seg som var eigna til føremålet, og sette håret opp i ein topp på hovudet ved hjelp av denne. Så la ho seg inn i solsenga og sovna. Etter eit kvarter slo solsenga seg av, og ho skulle kle på seg igjen. Problemet var berre at ho ikkje kunne finne att trusa si. Det slo ho kor flautt det ville vera dersom ho berre gjekk ut frå solariet og nestemann som skulle inn der, fann trusa hennar liggjande. Så ho drog på seg genseren sin og leita febrilsk gjennom alt – i søppelbøtta, over heile golvet, bak solsenga og i buksebeina. Likevel var trusa sporlaust 15
borte. Til slutt måtte ho akseptere at trusa rett og slett hadde forsvunne. Ho passa på å vente med å gå ut til ho var sikker på at ingen stod i kø, for ho ville helst ikkje ha på seg at ho går frå trusene sine i solariet. Så gjekk ho raskt heim igjen, ein liten spasertur gjennom byen. Då ho endeleg kom inn døra heime, møtte ho lillebroren sin, som såg forundra på ho. Han spurte kvifor i all verda ho gjekk rundt med ei truse i håret. Ho krympa seg i skam og innsåg at det å forlate trusa i solariet nok var betre enn å gå gjennom byen med trusa oppå hovudet …
16
Elisabet Halgunset (1971), Lomundalen i Rindal. Lærar Rovdyrdebatten Elisabet bur i Rindal no, men kjem opphaveleg frå nabokommunen Surnadal. Der var ho vara til kommunestyret for Senterpartiet ein periode. Ho stod eit stykke nede på vararepresentantlista, så ho var ikkje vant til å få møteinnkallingar til kommunestyremøte. Ein dag fekk ho telefon frå Surnadal kommune om at nokon hadde meldt forfall til eit møte frå eit visst tidspunkt, og at ho måtte møte opp til då. I farten fekk ho ikkje heilt med seg kva dette var for eit møte, og tenkte det var eit lønsmøte. Ho jobba nemleg som tilkallingshjelp, og ho visste at det var nokre formalitetar som skulle ordnast angåande løna i denne jobben. Då ho kom til kommunehuset, vart ho slusa inn i kommunestyresalen. Først då gjekk det opp for at ho skulle møte som vara på eit kommunestyremøte. Den morgonen hadde ho kledd seg i ei T-skjorte som ho hadde fått av mannen sin. Han deltok i eit jervprosjekt i Nord-Noreg i regi 17
av NINA, Norsk institutt for naturforsking, og skjorta hadde han fått med seg frå jobben. Utanpå denne skjorta hadde ho ein tjukk ullgenser, altfor tjukk til å sitje inne med i timevis. Saka som kommunestyret diskuterte, var rovdyrmeldinga. Denne saka skulle Stortinget behandle og gjera vedtak i, og kommunane skulle få seie kva dei meinte om rovdyrforvaltninga i den høyringsrunden som no var i gang. Det rovdyret som gjer mest skade på husdyr på utmarksbeite i det vakre fjellområdet Trollheimen på Indre Nordmøre, var og er framleis jerven. Så dette engasjerer folk, ikkje minst ordførarar frå Senterpartiet, og i denne valperioden var det nettopp ein Senterparti-ordførar i Surnadal. Då det undervegs i møtet vart for varmt med ullgenser og Elisabet fann ut at det var på tide å vrengje han av seg, tenkte ho ikkje over kva slags effekt skjorta under kunne ha på ordføraren framme på podiet. Der sat Elisabet, frå same parti, men med ei T-skjorte med eit bilete av ein jerv og påskrifta «BORN TO BE WILD» med store bokstavar på. Då ho såg det forskrekka fjeset på ordføraren og deretter såg ned på skjorta si, forstod ho brått at han kunne tru at heile greia var ein godt planlagt demonstrasjon for jerven og jervbestanden. Det var det altså ikkje. 18
Simen Agdestein (1967), Oslo. Ein av tidenes beste norske sjakkspelarar og tidlegare landslagsspelar i fotball. Sjakk- og historielærar på Norges Toppidrettsgymnas i Bærum Fotballandskamp i Italia Simen Agdestein er av dei som absolutt har ein skarp hjerne. Når ein har vunne NM i sjakk fleire gongar og vore høgt oppe på verdsrankinga, har ein attest på dette. Fotballprestasjonane til Simen har også vore gode. Han har klubbspel for Lyn attom seg, og dessutan fleire kampar for det norske A-landslaget. Men også Simen Agdestein kan surre det litt til for seg sjølv. Den første fotballandskampen Simen Agdestein skulle spela for Noreg, var mot Italia på bortebane i 1988. Av ein eller annan grunn hadde Simen fått enkeltrom, medan alle dei andre landslagsspelarane skulle sova på dobbeltrom. Simen tykte at han høyrte det vart gitt ein beskjed til alle spelarane om at dei skulle på mottaking med ordføraren i byen snart, og at dei måtte ha på dress. 19
Han slappa av ei stund på senga si og duppa også litt av, før han bråvakna og såg at klokka hadde vorte litt mykje. Så han spratt opp av senga, fann fram dressen og drog denne på seg i ein fart, før han storma mot bussen for å bli med dei andre spelarane på mottaking. Då han kom dresskledd inn i bussen, sat alle dei andre fotballspelarane godt plasserte i seta sine – med joggebukser. Det var bowling dei skulle på, ikkje ei staseleg mottaking med ordføraren …
20
Linda Margareth Øye (1973), tidlegare sveisar og platearbeidar. Adjunkt Vågalt på Elkjøp Linda er ei sprek dame som kan minne om skodespelaren Meg Ryan. Blid, sjarmerande og pen, og litt vimsete. Ho køyrer motorsykkel, driv med dykking og har hoppa i fallskjerm. Og som ho fortel sjølv: Ho er eigentleg blond, sjølv om ho i ein alder av over førti behørig har farga bort den blonde hårfarga til fordel for mørkebrun. Då Linda var tjuefem år, var ho framleis blond. Denne sommaren hadde ho nyleg blitt gravid for første gong. Ein del kvinner kjenner seg nok att i det som då skjedde. Puppane hennar, som til vanleg var av normal storleik, este plutseleg opp og vart til to struttande, hormonelle Pamela-puppar. Men enno var magen like flat og kroppen like fjong, så graviditeten vistest ikkje. I og med at puppane hadde vakse så brått, hadde ho ikkje rokke å kjøpe seg ny bh. Då ho ein fredag skulle ein tur på handel for å kjøpe støvsugarposar, klemte ho derfor puppane inn i den altfor tronge bh-en, med det resultatet 21
at bh-en knapt skjulte noko som helst. Han pressa puppane meir opp enn han heldt dei på plass. Det tenkte ho at likevel skulle gå veldig bra, for ho skulle jo ha på seg ein bluse. På denne tida budde ho i Kristiansund, og ho ville ta turen innom Elkjøp i håp om å finne desse støvsugarposane. Dette hadde nemleg vist seg å vera vanskeleg, for støvsugaren hennar var ikkje av eit vanleg merke. Derfor tok ho no med seg heile støvsugaren til butikken. Vel framme drog ho den knallgule støvsugaren ut av bilen, slengte han over skuldra, og spankulerte inn i butikken. Bak disken stod det ein blidspent, hyggeleg kar. Han var faktisk så hyggeleg at ho tenkte med seg sjølv etter nokre minutt at «jøss, så god sørvis har eg knapt fått før!». Men betre skulle det bli: Karen kalla på ein kollega for å få hjelp. Dei tok ho med seg inn på lageret for å leite etter støvsugarposar og henta då endå ein kollega. Til slutt var det fire–fem karar der som hjelpte til med dette støvsugarposemysteriet, den eine blidare enn den andre, og dei heldt på nærare ein halvtime. Linda hadde det veldig kjekt. Dei fleste av oss set jo stor pris på blid betjening og overraskande god sørvis. Desse karane vart berre hyggelegare og hyggelegare, samtidig som dei vart rakare og rakare i ryggen. Linda hugsar ikkje lenger om dei nokon gong fann riktig støvsugarpose til ho. Det ho hugsar, er gufsen av kald trekk som ho kjente mot brysta og magen då ho etter 22
halvtimen med oppvarting gjekk ut døra frå Elkjøp. Ho måtte forskrekka sjå ned for å finne ut kva som stod på – og først då var det ho innsåg at ho ikkje hadde knept att ein einaste knapp på blusen før ho for heimanfrå. Puppane strutta innbydande, utan ein flik av stoff over seg bortsett frå den pinleg tronge bh-en.
23