Het Scherm

tijdschrift voor de afdeling psychologie

Het Scherm

oktober 2013 • jaargang 41 • nummer 356

Colofon: 41e jaargang nr. 356, oktober 2013 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de afdeling psychologie, Universiteit van Amsterdam

Diamantbeurs Kamer 5.02 Afdeling Psychologie Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam t: 020 - 525 67 58 e: spiegeloog-fmg@uva.nl w: spiegeloog.tumblr.com

Hoofd-/Eindredactie Joël Davidson & Bart Lichtenveldt.

Redactie Simone Belt, Jihane Chaara, Gea-marit Dekker, Lindsey Krak, Brenda van de Leemkolk, Tuni Pasanea, Emma Laura Schouten, Kirsten Vegt, Alicia de Vries.

Achter de schermen

Aan dit nummer werkten mee Matthijs Baas, Denny Borsboom, Sharon Klinkenberg, Anouk van Loon.

Na een lange zwoele zomer is het moment dan daar: we kruipen weer achter onze schermen. En dan met name de échte schermen, waar verslagen, opdrachten, analyses en ook Spiegeloog op gemaakt worden. Blackboard geeft aan dat er nog maar drie minuten over zijn en deadlines van stukken tekst komen schrikbarend dichtbij. 'Het begint weer', denken de meesten. 'Het begint pas', denken de eerstejaars. We heten jullie van harte welkom en wensen je veel plezier in dit studentenleven.

Cover Joël Davidson & Bart Lichtenveldt.

Fotografie Jihane Chaara, Joël Davidson, Bart Lichtenveldt.

Opmaak en vormgeving Joël Davidson & Bart Lichtenveldt.

Wij beginnen dit jaar in ieder geval uitgerust en vol frisse moed aan de 41e jaargang van Spiegeloog. Met een kersverse Facebook-pagina en een chronisch vergrote Ivoren Toren van onze vaste columnist Denny Borsboom, die alweer twaalf jaar bij ons schrijft, kan het toch niet beter?

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78

Dat vraagt eigenlijk om een fandom, lees daar alles over in Jihane's artikel. Simone waarschuwt je voor de spionagepraktijken van de NSA. Kirsten blikt vooruit naar Googletechnieken om alle foto's die ooit van je gemaakt zijn (ja, ook die die je liever niet terugziet) op internet te vinden, en kijkt in haar afsluitende baancolumn terug op een mooie zomer.

Emma Laura keek afgelopen vakantie naar The Truman Show en recenseerde het boek Quiet. Gea-marit sluit dit nummer af met de vraag of onze spreekwoorden nog wel van deze tijd zijn.

Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

In de wandelgang vroegen Jihane en Simone waar studenten graag eens achter de schermen willen kijken, terwijl wij zelf achter onze schermen plannen smeedden voor de volgende nummers. Wij nemen er een 'screenshotje' op!

Bart en Joël

Inhoud

7

5

24

NSA

Kirsten zoekt een baan

Bacchus

Hoe erg is privacyschending?

Deel 8 van haar zoektocht (slot)

Oudhollandse uitdrukkingen

4

Ivoren Toren

12

@ internet

20

Mededelingen

8

Filmrecensie

13

Tabula Rasa

21

Op Kamers

9

Rondvraag

14

Op de foto

22

Wandelgang

10

Mijn scherm en ik

The Truman Show

Van Loon aan Baas

Fandom

Voor elke hobby een community

Like ons op Facebook

17

Verder dan het blad

Quiet

Voor sommigen een ware angst

VSPA

Agenda van oktober

Lees ons op tumblr

Activiteiten voor studenten

Bertjan Doosje

Waar zou jij wel eens een kijkje achter de schermen willen nemen?

De Ivoren Toren Mijn scherm en ik

Spiegeloog

4

Ik was sinds de introductie van de TomTom al niet meer in staat om te onthouden hoe het wegennet van Nederland in elkaar zit, maar sinds ik een iPhone heb is zeker de helft van mijn geheugen uitbesteed aan mijn telefoon. Vijftien jaar geleden kende ik nog twintig telefoonnummers uit mijn hoofd. Nu nog maar één, namelijk dat van mijzelf. Mijn geestelijke vermogens verplaatsen zich zodoende langzaam maar zeker in de richting van mijn randapparatuur.

Dat roept onvermoede vragen op. Volgens recent opgekomen externalistische theorieën over de mens moeten wij cognitieve functies, zoals het geheugen, opvatten als onderdeel van het individu. Dat is niet triviaal. Een stukje van mijn geheugen bevindt zich zonder twijfel in mijn rechterbroekzak, wat impliceert dat ik letterlijk een stukje van mijzelf op zak heb. Bovendien: als ik mijn iPhone, net

oktober 2013

als mijn biologische geheugenfuncties, tot mijzelf reken, dan verlies ik logischerwijs een stukje persoonlijkheid als ik mijn telefoon in het water laat vallen. Dat dekt de verzekering vast niet. Door de onstuimige groei van het elektronisch arsenaal raak ik daarnaast ongemerkt fysiek uitgespreid over het universum, als was ik zo’n natuurgeest uit het oude shintoïsme.

Dat wordt een absurde situatie. Maar het alternatief is niet veel beter. Stel dat je mij definieert als een zuiver fysieke entiteit. Bijvoorbeeld, als alles wat zich in de ruimte bevindt wat omsloten wordt door het buitenste randje van mijn huid. Horen de bacteriën in mijn darmkanaal dan ook tot de persoon Denny Borsboom, of het stukje chirurgisch staal in mijn linkerknie? En de boterham die ik vanochtend at, die zich nu binnenin mij bevindt? Dan lijkt dat stukje aan de iPhone uitbesteed geheugen toch belangrijker. We willen niet ten prooi vallen aan biologisch provincialisme natuurlijk, en wat is nou helemaal het verschil tussen een herinnering die in mijn hoofd zit en een herinnering die in een telefoon staat? Beide bevatten een stukje fysiek gecodeerde informatie dat ik naar believen terug kan halen, dus wat maakt het nou uit of die informatie in een trillend stukje hersengelei zit of in een paar bits flashgeheugen?

Waarom zou je zulke extensies eigenlijk níet tot jezelf rekenen?

Omdat de intuïtie het niet wil. Maar hoe betrouwbaar is die intuïtie? De filosoof Daniel Dennett lanceert in het stuk Where am I? (http://www.newbanner.com/ SecHumSCM/WhereAmI.html) een gedachte-experiment waarin zijn brein zijn lichaam op afstand bestuurt. Dennett vraagt zich af waar hij dan is, als hij al ergens is, en of het eigenlijk überhaupt wel zin heeft je af te vragen waar je bent. Zoals zo vaak in de filosofie is de vraag beter dan het antwoord, maar wat Dennett in het stuk zeker overtuigend laat zien is dat onze intuïtie over waar wij zijn uitsluitend functioneert in normale situaties. Bij de kleinste afwijking van de standaardsituatie is die intuïtie volkomen hulpeloos. Is er dan een wetenschappelijk gefundeerd alternatief ? Het antwoord op die vraag is dan weer simpel: nee.

Wetenschappers weten niet wie, wat, of waar u bent, en zij houden zich met die vraag ook niet bezig - zolang u zich maar op tijd meldt voor hun experimenten.

Het is de tragiek van de wetenschap. We weten allerlei gecompliceerde processen te ontrafelen en schieten raketten naar de maan. Maar de meest eenvoudige vragen blijven doorgaans buiten bereik.

Denny Borsboom

NSA If you’ve got nothing to fear, you’ve got nothing to hide

Tekst: Simone Belt

Spiegeloog

Sinds de opkomst van het internet, de e-mail, de sociale media en de smartphone zijn er steeds meer mogelijkheden om informatie met elkaar te delen. Wat gebeurt er eigenlijk met al deze informatie?

Het was juni 2013, alle kranten stonden er vol mee: de schermen van de Amerikaanse burgers werden bekeken door hun overheid. De National Security Agency, NSA, hield nauwlettend ieder telefoontje dat gepleegd werd, iedere e-mail die verstuurd werd en iedere chat die gehouden werd in de gaten. Door middel van het PRISM-programma kreeg de NSA informatie binnen van onder andere Google, Yahoo!, Apple, Facebook en Skype (Greenwald & MacAskill, 2013). Al deze informatie was uitgelekt door klokkenluider Edward Snowden, die daarna op de vlucht sloeg en een levenslange gevangenisstraf boven zijn hoofd heeft hangen. Inmiddels heeft hij een tijdelijk asiel gekregen in Rusland, waar hij vermoedelijk nog steeds verblijft.

Ook buiten de VS is er sprake van afluisterpraktijken (Matlack, 2013). In Groot-Brittanië bestaat een programma dat Tempora heet, dat al het internetverkeer rond het Verenigd Koninkrijk in de gaten houdt. Verder heeft de NSA volgens Snowden ook contacten met de Duitse overheid, en hoogstwaarschijnlijk ook met andere overheden

in Europa. Daar komt nog bij dat vrijwel alle Amerikaanse bedrijven die informatie leveren aan de NSA wereldwijd gebruikt worden. Ook burgers buiten de VS hebben dus te maken met de kwestie van het verlies van hun privacy.

Volgens Solove (2007) kan het verzamelen van informatie over burgers en vooral de geheimhouding over wat er met die informatie gebeurt tot meer problemen leiden dan alleen de beperking van het gedrag van de burgers. Verlies van privacy zorgt ook voor het gevoel van een verstikkende machteloosheid en kwetsbaarheid van de burgers.

Maar waarom zouden we ons daar zorgen over maken? Als je niets te verbergen hebt, heb je immers ook niets te vrezen, toch? Dit argument wordt vaak gegeven, maar volgens mij is daar een hoop mee mis. Het idee dat wij allemaal potentieel terroristen zijn tot het tegendeel is bewezen geeft een angstig gevoel. Leven met het idee dat de overheid constant toezicht houdt kan een langdurig sociale schade hebben op de burgers. Als burgers net iets angstiger zijn, net iets minder vrij zijn in hun

- We zijn allemaal potentiële terroristen -

oktober 2013

5

Afbeelding: presseurop.eu Spiegeloog

6 oktober 2013

daden en net iets minder vaak een afwijkende mening zullen uiten, kan dit ernstige gevolgen hebben voor een open en vrije samenleving (Abdo, 2013).

Er kunnen door toevalligheden ook onschuldige mensen in de gaten worden gehouden. Zo had een man uit New York begin augustus een nieuwe rugzak nodig en was hij op internet op zoek naar een mooi exemplaar. Zijn vrouw had diezelfde ochtend online een nieuwe snelkookpan besteld. Het bleek dat de bom die gebruikt was voor de aanslagen in Boston met dezelfde gebruiksvoorwerpen gemaakt was. Al snel stonden er zes politieagenten voor de deur. De man werd uitgebreid ondervraagd en alle persoonlijke spullen, boeken en foto’s werden onderzocht. Volgens de politieagenten was dit routineonderzoek. Ze deden zo’n honderd invallen per week.

Wat nu; alle schermen de deur uit? Dat lijkt wat radicaal. Maar het kan goed zijn om in ieder geval af en toe stil te staan bij de gevolgen van dit overheidstoezicht en eens twee keer na te denken over je volgende statusupdate op Facebook of Twitter. <<

Bronnen

- Abdo, A. (2013). Surveillance. Opgehaald op 4 september 2013 van http://tv.msnbc.com/2013/08/01/surveillance-you-may-havenothing-to-hide-but-you-still-have-something-to-fear/.

- Greenwald, G., & MacAskill, E. (2013). NSA Prism program taps in to user data of Apple, Google and others. Opgehaald op 3 september 2013 van http://www.theguardian.com/world/2013/ jun/06/us-tech-giants-NSA-data .

- Krawczyk, K. (2013) NSA PRISM: 3 Ways Orwell's '1984' Saw This Coming. Opgehaald op 3 september 2013 van http://www.ibtimes. com/NSA-prism-3-ways-orwells-1984-saw-coming-1298425.

- Matlack, C. (2013). While Protesting Prism, Europe Faces Its Own Snooping Accusations. Opgehaald op 4 september 2013 van http:// www.businessweek.com/articles/2013-07-08/while-protesting-prismeurope-faces-its-own-snooping-accusations.

- Solove, D. J. (2007). I've Got Nothing to Hide and Other Misunderstandings of Privacy. San Diego Law Review, 44, 745-772.

Big Brother is Watching You Sinds het PRISM-programma uitgelekt is, zijn de verkoopcijfers van George Orwells roman 1984, geschreven in 1949, gigantisch gestegen. De manier waarop de NSA informatie verzamelt over de burgers doet erg denken aan de totalitaire samenleving die wordt beschreven in die roman. Verschillende elementen uit deze roman zijn werkelijkheid geworden. De iconische zin ‘Big Brother is watching you’ is absoluut toepasbaar op de Amerikaanse overheid. De NSA houdt alles en iedereen in de gaten, onder het mom van bescherming. Verder wordt in het boek telescreen beschreven. Dit is een televisie met een ingebouwde camera, die niet uit kan worden gezet. De overheid kan dus letterlijk bij iedereen de kamer binnenkijken. Tegenwoordig zijn er bij ons overal camera’s aanwezig. Niet alleen op praktisch iedere straathoek, maar ook in onze smartphones, laptops en zelfs een aantal televisies. Ten slotte is er in 1984 sprake van thoughtcrime. Thoughtcrime is een criminele daad en houdt in dat men gedachten of ideeën heeft die de ideeën van de staat tegenspreken. En wat doet de NSA? Die scant enorme hoeveelheden aan data op ‘opvallende trefwoorden’, en wanneer jouw zoekwoorden niet overeenkomen met de ideeën van de overheid, dan word je als crimineel beschouwd (Krawczyk, 2013).

48 0 39 8

Het lijkt wel alsof niet alleen Spiegeloogliefhebbers mijn column het afgelopen studiejaar hebben gelezen, maar ook karma, het lot en het universum hem steeds gniffelend hebben doorgenomen. Want zó schrijf ik voor de zomervakantie met mijn laatste restje bij elkaar geschraapte hoop een redelijk positieve, afsluitende column en zó krijg ik in diezelfde vakantie een baan in m’n schoot geworpen!

‘Zo makkelijk?’, hoor ik je denken. Ja, zo makkelijk.

Ik heb er niet eens een motivatiebrief voor hoeven schrijven.

Voor deze specifieke baan heb ik mijn motivatie namelijk al kunnen laten zien in de afgelopen maanden dat ik werkloos was; ik ben namelijk via mijn vrijwilligerswerk bij de Kindertelefoon gevraagd om bij het Advies- en Meldpunt Kindermishandeling (AMK) van Bureau Jeugdzorg te komen werken. Terwijl ik ergens in Italië vakantie aan het vieren was, kreeg ik opeens een mail met daarin de boodschap dat het AMK mij graag wilde uitnodigen voor een gesprek. Zij hadden namelijk bij de organisatie van de Kindertelefoon gevraagd of er tussen de vrijwilligers niet iemand zat die geschikt was om te werken bij het AMK als onderzoeker. Samen met nog een paar anderen ben ik aangeraden, zodat ik nog geen week later langs mocht komen voor een gesprek. Direct na het sollicitatiegesprek, dat soepel was verlopen, kreeg ik het verlossende telefoontje: ik had de baan! Het is maar goed dat de HR-mevrouw direct na het gesprek de telefoonverbinding verbrak, anders had mijn daaropvolgende kreet (die nog het meeste weg had van het aanvalsgebrul van een bronstige gorilla) haar misschien van gedachten doen veranderen.

Nu, een maand verder, moet ik zeggen dat ik nog steeds ongelooflijk blij ben met deze baan. Het is afwisselend, uitdagend en betekenisvol. Zowel gesprekstechnieken (in gesprekken met kinderen en hun ouders, maar ook met huisartsen, onderwijzers en andere professionals) als schrijfvaardigheid (verslaglegging moet zorgvuldig en zo objectief mogelijk gedaan worden) zijn in deze functie belangrijk; gelukkig wordt aan deze thema’s tijdens een studie psychologie veel aandacht besteed. Daarnaast blijf ik met één been in de wetenschap staan, omdat mij ook gevraagd is literatuuronderzoek te doen naar het effect van psychische stoornissen van ouders op kinderen.

Terugkijkend op het afgelopen jaar kan ik nu zeggen dat het goed is geweest zoveel verschillende strategieën uit te proberen om aan een baan te komen. Uiteindelijk heeft de tactiek vrijwilligerswerk/bijbaantjes mij het meeste opgeleverd. Niet alleen een baan, maar ook in de periode daarvoor een dagbesteding en het gevoel met nuttige dingen bezig te zijn.

Voor nu neem ik in ieder geval afscheid van deze columnreeks. Ik heb met plezier mijn ervaringen als werkzoekende met jullie gedeeld. En voor alle mensen die nog in dat schuitje zitten: blijf brieven schrijven, doe overal en nergens ervaring op, gun het jezelf om het voor een paar dagen op te geven, maar raap jezelf daarna weer bij elkaar en blijf het proberen. Het gaat je lukken!

Kirsten Vegt

7 oktober 2013

Aantal weken officieel werkloos: Brieven verstuurd: Uitgenodigd voor gesprek:

Spiegeloog

Kirsten heeft een baan!

Filmrecensie Tekst: Emma Laura Schouten

The Truman Show

Spiegeloog

8 oktober 2013

‘We zijn acteurs met valse emoties zat. We hebben genoeg van special effects. De wereld waar hij in leeft is misschien vals, maar Truman zelf is helemaal echt. Geen scenario’s, geen cue cards. Het is niet altijd Shakespeare, maar het is het echte leven.’ Dat is wat Christof, de maker en bedenker van The Truman Show, aan het begin van de film vertelt. Het is op dat moment dag 10.909 van The Truman Show, wat betekent dat de held van het verhaal, Truman Burbank, al die dagen (ongeveer dertig jaar) zonder het te weten door camera’s gevolgd wordt. Altijd en overal.

The Truman Show is een film die gaat over een show.

Deze televisieshow volgt het leven van een doodgewone man, die echter niet doorheeft dat hij een televisiester is en door miljoenen mensen elke dag bekeken wordt. Of hij nou werkt of slaapt, elk uur van de dag is er een camera op Truman gericht. Zoals een fan van de show in de film zegt: ‘Ik laat de show altijd aanstaan, ook ’s nachts. Ik vind het een geruststellend idee dat Truman er altijd is.’

De plaats waar Truman denkt te wonen is eigenlijk ‘de grootste studio allertijden, met de Chinese Muur het enige gebouw dat zo groot is dat je het vanaf de maan kan zien.’ De set ziet eruit als een idyllisch Amerikaans dorpje en elke bewoner van dit zogenaamde plaatsje, Seahaven, is in werkelijkheid een figurant. Ze zijn puur en alleen daar om Truman te laten denken dat hij in een echt dorp in de echte wereld woont. Compleet met nepkrant, neptelevisieprogramma’s en nepradio om het allemaal zo echt mogelijk te maken voor Truman. Trumans buren, zijn beste vriend en zelfs zijn eigen vrouw; ook zij zijn allemaal acteurs in de populaire show.

Truman wordt al vanaf zijn geboorte gevolgd door de hele wereld, maar iemand zo lang op één plaats houden is natuurlijk niet makkelijk. Daarom hebben ze zijn vader laten verdrinken toen Truman acht was, waardoor Truman bang is geworden voor water en dus niet van het eiland af durft.

Er beginnen problemen op te spelen als Truman

regie: Peter Weir zijn vader ziet. Want wat doe je als regisseur van een show als een acteur die meer dan twintig jaar geleden de show is uitgeschreven opeens de set binnendringt? Langzaam maar zeker gebeurt het onvermijdelijke: Truman krijgt steeds meer het gevoel dat de wereld om hemzelf draait. Zijn wereld staat op instorten, maar ook voor de kijkers van de show staat er iets op het spel; want het idee verder te gaan met hun eigen leven omdat dat van Truman niet meer op tv is blijkt angstwekkend te zijn.

De film is gewoon al leuk om te zien door het knullige leven van Truman, die gespeeld wordt door Jim Carrey (dus gekke gezichten gegarandeerd). Grappig is ook dat, omdat de show 24 uur per dag draait, er tussendoor geen reclame plaatsvindt. Om toch reclame te maken van sponsors wordt er, als iemand bijvoorbeeld bier drinkt, overdreven enthousiast gereageerd door de desbetreffende persoon terwijl het merk expliciet genoemd wordt. Na enige tijd vindt ook Truman zelf dit opvallend.

Daarnaast is er ook een diepere laag; de kijker krijgt eigenlijk een vraag voorgeschoteld over ethiek en privacy. Want dat de wereld geniet van deze show, die over het eerste kind dat door een bedrijf geadopteerd is gaat, is duidelijk.

Maar het is niet te ontkennen dat Trumans leven gestuurd wordt door een regisseur. En dat roept uiteraard nog wat ethische vragen op.

The Truman Show is een tamelijk bekende film die je zeker een keer gezien moet hebben, als je dat niet al gedaan hebt. Maar ook als je hem al wel hebt gezien blijft hij de moeite waard. Het is zo’n film waarbij elke keer als je hem weer ziet nieuwe dingen opvallen die je vorige keren niet gezien had. Alles bij elkaar genomen is het een bijzondere film, zeker als je bedenkt dat hij in 1998 gemaakt is, toen Big Brother-achtige ideeën nog relatief nieuw waren.

The Truman Show is verkrijgbaar op DVD en Blu-ray.

De Rondvraag Beste Matthijs, Jouw onderzoek richt zich op creativiteit. Nu merk ik bij mezelf dat ik, nu het langzaamaan mooier weer wordt en de lente in de lucht hangt, meer energie heb en meer creatieve ideeën heb. Is hier eigenlijk wetenschappelijk bewijs voor?

Zijn mensen creatiever met mooi weer? Werkt hun brein dan associatiever? Of is de winter juist goed omdat je meer binnen blijft zitten? Ik ben benieuwd naar je antwoord, en laat de zomer maar komen!

Anouk

Het antwoord van Matthijs Baas (Arbeids- en Organisatiepsychologie)

Hoewel er zover ik weet geen onderzoek is gedaan naar het verband tussen het weer en creativiteit, zou de richting van dit verband makkelijk te herleiden moeten zijn.

Zoals jij uit je persoonlijke observaties al opmaakte, zorgt goed weer immers voor vrolijkheid en energie. We weten uit onderzoek dat een vrolijke en energieke stemming zorgt voor een toename in creativiteit. Eén en één is twee, dacht ik.

In een vrolijke en energieke bui bedenk je meer creatieve ideeën dan wanneer je bijvoorbeeld verdrietig of ontspannen bent (Baas, De Dreu, & Nijstad, 2008). Vrolijke mensen worden creatief doordat ze associatiever gaan denken en meerdere invalshoeken gebruiken om met vraagstukken om te gaan. Dit stemt dus overeen met jouw observatie dat je jouw toename in associatief denken toewijst aan een energiek en vrolijk humeur.

Of die vrolijke en energieke bui door het weer komt is nog maar de vraag. Het is een wijdverbreide opvatting dat je in de winter neerslachtiger bent, terwijl de lente en zomer vrolijkheid en energie brengen. Het onderzoek naar het verband tussen seizoenen, weersaspecten en stemming is echter verre van eenduidig. Onderzoek naar seizoenseffecten op stemming laat zien dat mensen in de winter neerslachtiger zijn en minder energie hebben dan in de lente en zomer, waarbij blootstelling aan zonlicht als oorzaak wordt opgevoerd (Harmatz et al., 2000). Dit effect is echter uitermate zwak. Ander onderzoek richt zich op de samenhang tussen stemming en dagelijkse weersveranderingen in temperatuur, hoeveelheid zonlicht, neerslag, en windkracht. Dit onderzoek laat soms zien dat een toegenomen temperatuur en hoeveelheid zonlicht bijdragen aan een vrolijke en ener-

gieke bui, en meer zonlicht ook gepaard lijkt te gaan met een vermindering in vermoeidheid. Meestal worden echter geen hoofdeffecten van veranderingen in weersaspecten gevonden en zijn eventuele effecten zonder uitzondering uitermate zwak en verschillen sterk per persoon en situatie (Denissen, Butalid, Penke, & Van Aken, 2008; Lucas & Lawless, 2013).

Kortom, in tegenstelling tot wijdverbreide opvattingen (die ik onder meer met jou deelde) lijkt het erop dat weer- en seizoenseffecten maar een zeer beperkte invloed hebben op ons humeur. Een verandering in stemming als gevolg van het weer lijkt hiermee niet de meest voor de hand liggende verklaring voor jouw toegenomen associaties en creativiteit. Wat dat betreft heb je weinig te duchten van de wind, regen en korte dagen die weer voor de deur staan. Laat de winter maar komen.

Bronnen

- Baas, M., De Dreu, C. K. W., & Nijstad, B. A. (2008). A metaanalysis of 25 years of research on mood and creativity: Hedonic tone, activation, or regulatory focus? Psychological Bulletin, 134, 739–756.

- Denissen, J. J. A., Butalid, L., Penke, L., & van Aken, M. A. G. (2008). The effects of weather on daily mood: A multilevel approach.

Emotion, 8, 662–667.

- Harmatz, M. G., Well, A. D., Overtree, C. E., Kawamura, K. Y., Rosal, M., & Ockene, I. S. (2000). Seasonal variation of depression and other moods: A longitudinal approach. Journal of Biological Rhythms, 15, 344–350.

- Lucas, R. E., & Lawless, N. M. (2013). Does life seem better on a sunny day? Examining the association between daily weather conditions and life satisfaction judgments. Journal of Personality and Social Psychology, 104, 872-884.

Matthijs Baas (Arbeids- en Organisatiepsychologie) geeft de Rondvraag door aan Harrie Vorst (Methodenleer) Beste Harrie, Elk jaar lijken docenten te verzuchten (of zich te verheugen) dat de nieuwe lichting studenten mondiger, gemotiveerder, veeleisender, minder geïnteresseerd (…vul het lijstje maar aan met elk bijvoeglijk naamwoord dat je kunt bedenken) is. Kun jij hier aan de hand van het vragenlijstonderzoek uit de testzittingen iets zinnigs over zeggen? De testzittingen worden al meer dan vier decennia afgenomen. Weet jij of er veranderingen in scores op de persoonlijkheidsvragenlijsten zijn? En zo ja, welke veranderingen zijn dat dan? Ik ben zeer benieuwd.

Matthijs

9 oktober 2013

De vraag van Anouk van Loon (Brein & Cognitie)

Spiegeloog

Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

Fandom Je vindt iets leuk. Een film, een televisieserie, een boek of het verzamelen van bijvoorbeeld postzegels, muntjes of bioscoopbonnen. Er is iets waar je van houdt. Het gaat om het gevoel dat je krijgt als het seizoen van je favoriete serie is afgelopen, of als je dat fantastische boek eindelijk uitgelezen hebt en je voor een paar minuten even niet meer weet wat je met jezelf aan moet.

Spiegeloog

Tekst: Jihane Chaara

10 oktober 2013

Stel je voor dat je iets leuk vindt en dat jij niet de enige bent; dat er ergens mensen zijn die er net zoveel van houden en er net zo geïnteresseerd in zijn als jij. Stel je voor dat er een plek is waar je met deze mensen samen kunt komen om te praten over datgene waar jullie allemaal van houden. Jullie kunnen erover praten, het bediscussiëren, er ideeën over uitwisselen.

Jullie kunnen dingen maken – dingen die er eerst niet waren: academische analyses, geschreven, afgebeelde en geanimeerde kunst. Kunst die is ontstaan uit een gedeelde interesse, waar een heel publiek voor is waarvan je niet eens wist dat het bestond. En jij kunt deel uitmaken van dat publiek.

Die plek bestaat. Het heet het internet. Je hebt er vast wel eens van gehoord. Het bijzondere aan het internet is niet dat het enkel en alleen een grote bron aan kennis is. Het bijzondere aan het internet is tevens dat het mensen bijeen brengt die elkaar anders nooit zouden ontmoeten. Het internet brengt mensen bijeen, en waar mensen zijn, zijn gemeenschappen.

Een dergelijke gemeenschap wordt ook wel een fandom genoemd. Fandom gaat verder dan tijdzones, achtergronden en accenten. Fandom is conversatie, fandom is communicatie en contact. Fandom is nieuwe dingen maken van materiaal dat al bestaat. Fandom is iets onironisch leuk vinden; ergens oprecht enthousiast over zijn.

Het is menselijk om ergens bij te willen horen. Een groep waar men bij hoort, wordt door sociaal psychologen ook wel een in-group genoemd. Iedereen die daarbuiten valt maakt deel uit van de zogenoemde out-group. Interactie tussen de in- en out-group wordt doorgaans beschreven als negatief; zo zouden mensen in een in-group elkaar eerder helpen dan mensen die zich niet binnen deze groep bevinden (Levine, Prosser, Evans & Reicher, 2005) en vindt er regelmatig discriminatie plaats tussen de leden van de in- en out-group, wat wil zeggen dat men elkaar buitensluit. Dit wij-tegen-hen-fenomeen geldt voor alle soorten groepen die te bedenken zijn (Tajfel, 1974).

- Fandom werd als een pathologisch verschijnsel beschouwd -

Spiegeloog

Afbeelding: wallpapersus.com

Dit verklaart waarom fandom voor een lange periode bespot werd in de academische wereld. Er werd gesproken van een overdreven gehechtheid aan hetgeen waar het betreffende fandom om draaide. Er werden pathologische labels aan fandom geplakt. Het fenomeen werd beschreven met onbegrip (Alvermann & Hagood, 2000). Als een fandom een ingroup is, maakt het automatisch alle anderen een lid van de out-group. De laatste jaren is de houding in de academische wereld tegenover fandom veranderd â&#x20AC;&#x201C; in plaats van een pathologisch verschijnsel, wordt fandom beschouwd als het vormen van gemeenschappen in een moderne samenleving. Deze ommekeer is wellicht ontstaan omdat fandom nu veel toegankelijker is.

Je hoeft nu in principe alleen een interesse te hebben en online lotgenoten te zoeken. En die zijn er altijd.

Dus ga op zoek naar deze verborgen gemeenschappen die zich ongemerkt

verstoppen in de digitale wereld. Misschien maak je nieuwe vrienden, vergaar je nieuwe kennis, en voor je het weet hoor jij ook bij de in-group van een fandom. Dat is toch wat iedereen wilt? <<

Bronnen

- Alvermann, D. E., & Hagood, M. C. (2000). Fandom and critical media literacy. Journal of Adolescent and Adult Literacy, 43(5), 436-446.

- Levine, M., Prosser, A., Evans, D., & Reicher, S. (2005). Identity and emergency intervention: How social group membership and inclusiveness of group boundaries shape helping behavior. Personality and Social Psychology Bulletin, 31(4), 443-453.

-Tajfel, H. (1974). Social identity and intergroup behaviour. Social Science Information/sur les sciences sociales.

- Iedereen wil ergens bij horen -

oktober 2013

11

@ internet Verder dan het blad

Docent kiest: Brain Game Tekst: Sharon Klinkenberg

Spiegeloog

12

Ontrafel het neurale netwerk en lever direct een bijdrage aan de wetenschap. Met Eyewire.org's a game to map the brain doe je dit spelenderwijs. De Massachusetts Institute of Technology ontwikkelde dit spel samen met het Max Planck Instituut om de ongelofelijke rekenkracht die nodig is voor dit klusje te crowdsourcen. Mooi om te zien hoe het collectieve brein hiervoor wordt ingezet.

In de TED Talk van Sebastian Seung wordt een toegankelijk overzicht gegeven van de ontwikkelingen en implicaties van dit project. Even door de eerste twee minuten heen bijten.

Bekijk de film op de website van Spiegeloog: spiegeloog.tumblr.com

oktober 2013

Wil jij dit spel ook spelen? Maak een account aan en speel het spel op Eyewire.org.

Redactie kiest: 'De snijtafel' Tekst: Bart Lichtenveldt In 'De snijtafel' bieden Kasper C. Jansen en Michiel Lieuwma een goed alternatief voor het analyseren van mensen: liedjes. Er ontgaat niets aan hun scherpe blik en al gauw vraag je je af wie de desbetreffende songteksten in hemelsnaam in elkaar hebben geflanst. Vele bekende liedjes delven het onderspit.

Bekijk het uitpluizen van het nummer 'Kronenburg park' op de website van Spiegeloog: spiegeloog.tumblr.com Vind op YouTube de rest van hun filmpjes onder de gebruikersnaam kaspercjansen.

Tabula Rasa Quiet Susan Cain

Tekst: Emma Laura Schouten

Aan de hand van voorbeelden uit de geschiedenis (dat de ‘nee’ van Rosa Parks zo’n keerpunt was, niet ondanks, maar juist omdat ze introvert was), evolutionaire psychologie (ook bij dieren komt de dimensie van introversie en extraversie voor), culturele psychologie (waarom the extrovert ideal in Azië niet de overhand heeft), vroegere denkbeelden (the extrovert ideal is niet altijd de norm geweest), en bekende en minder bekende psychologische experimenten wordt de fabel van de sociaal begaafde extravert en de teruggetrokken intellectuele introvert ontkracht. Daarmee is Quiet een wetenschappelijk boek, met precies de juiste balans tussen onderzoeken, persoonlijke ervaringen, en humor. (Finse grap: hoe weet je dat een Fin je aardig vindt? Hij kijkt naar jouw schoenen in plaats van zijn eigen schoenen.*) Quiet is niet alleen voor introverten een aanrader, die hieruit inzicht kunnen verwerven over hoe om te gaan met de hedendaagse cultuur die extraverten zoveel meer kansen lijkt te geven; ook voor extraverten valt er veel uit het boek te halen. Zoals in Quiet keer op keer benadrukt wordt: introverten kunnen een en ander leren van extraverten, maar andersom is even of misschien zelfs wel meer waar, gezien de stand van de huidige maatschappij. Denk als extravert in ieder geval niet wat voor de hand ligt om te denken: dat het

13 boek is geschreven door een typische introvert en dat introverten daarom de hemel in worden geprezen ten koste van extraverten, want niets is minder waar. Natuurlijk is dit veel te bekrompen, en in het boek wordt netjes in acht gehouden dat het om een dimensie gaat (er bestaat zelfs zoiets als ambiverts, mensen die echt precies halverwege die dimensie te plaatsen zijn), maar het moge in ieder geval duidelijk zijn dat dit boek voor iedereen iets te bieden heeft, in het bijzonder, misschien, voor psychologiestudenten. Het zou verwacht kunnen worden dat het voor die groep juist wat minder wetenswaardig zou zijn. Het boek gaat immers van een lezer uit die weinig voorkennis van de psychologie heeft, en dus worden de voor ons bekende termen en experimenten uitgebreid besproken. Zulke termen en experimenten worden echter in een bepaalde context in dit boek gezet, waardoor je als psychologiestudent veel kennis kan toepassen, maar evenveel nieuwe kennis tot je kan nemen.

Tot slot, als je nog niet overtuigd bent je te verdiepen in de stille kracht van introverte mensen: bedenk dat Harry Potter, Google, de relativiteitstheorie, en een heleboel andere baanbrekende ideeën niet bestaan zouden hebben zonder deze mensen. * Finland is het meest introverte land ter wereld gebleken.

oktober 2013

Susan Cain haalde haar motivatie om dit boek te schrijven uit haar ervaringen met wat zij the extrovert ideal noemt; een term voor de huidige westerse cultuur, die extraversie systematisch overwaardeert en daarmee introversie tekortdoet.

Zoals de ondertitel van het boek al doet vermoeden, besloot Susan Cain een quiet revolution te beginnen tegen dit hedendaagse, misplaatste ideaal.

Spiegeloog

‘There’s a word for ‘people who are in their heads too much’: thinkers.’

Dat is een onderdeel van het manifesto for introverts waar het boek Quiet mee begint. Een boek dat gaat over dat wat de noord en zuid van temperament genoemd wordt vanwege de duidelijk waarneembare verschillen bij mensen: de dimensie van introversie aan de ene kant en extraversie aan de andere kant.

Wegrennen voor het vogeltje Overal worden foto’s en filmopnames van je gemaakt. Niet alleen door jezelf, maar ook door vrienden, familie, vage kennissen en zelfs volslagen vreemden. Vaak staan we hier maar weinig bij stil, omdat je veel foto’s en filmpjes waar je onwetend op staat toch nooit meer tegenkomt. Maar wat gebeurt er op het moment dat dit wel kan en alle opnames die ooit van jou zijn gemaakt terug te vinden zijn?

Spiegeloog

Tekst: Kirsten Vegt

14 oktober 2013

Denk eens aan je meest recente setje vakantiefoto’s op Facebook. Kijk nu eens niet naar hoe je er zelf op staat of hoe je familie, vriend(en) en/of vriendin(nen) afgebeeld zijn, maar naar alle mensen op de achtergrond. Misschien kom je wel iets heel grappigs tegen, bijvoorbeeld iemand die net van zwembroek wisselt in jouw selfie. Of een neuspeuterende beveiliger op de foto’s die je maakte in een museum. En dat filmpje van je avondje uit? Daar in de achtergrond staat een dronken gast helemaal uit z’n dak te gaan.

Niemand ontkomt aan het feit dat er foto’s en opnames worden gemaakt op willekeurige momenten. Soms heb je het door, maar vaak gebeurt het zonder dat je ervan weet, zoals in bovenstaande voorbeelden. Want net als die mensen op de achtergrond van jouw opnames, sta jij zelf ook op talloze foto’s en filmpjes waar je geen weet van hebt. Natuurlijk sta je er meestal niet opvallend op, maar wie weet slingert er wel een foto rond die je, als je wist hoe je erop stond, liever niet op het internet wil terugzien.

Nu kan je zeggen: ‘Ja, maar ik zie die foto’s toch nooit terug.’ En momenteel heb je daar inderdaad een punt.

De kans is klein dat een vakantiefoto van een willekeurig ander persoon in Spanje je komt achtervolgen in Nederland.

Maar in de nabije toekomst zou het zomaar zo kunnen zijn dat dit anders ligt. De ontwikkelingen op het gebied van gezichtsherkenning gaan namelijk razendsnel. Nu al beweert Google de technologie voor gezichtsherkenning in huis te hebben en dit snel te kunnen toevoegen aan hun verzameling applicaties. Voorlopig brengen ze dit echter nog niet op de markt, om de privacywetgeving niet te overtreden en (ongetwijfeld) de vele rechtzaken die daarop kunnen volgen niet aan hun broek te krijgen (Bosker, 2011).

Maar zodra deze technologie wel breed beschikbaar wordt, is het niet zo moeilijk meer om jezelf of anderen terug te vinden op foto’s die willekeurige personen op internet hebben gezet. En die foto’s kunnen overal gemaakt zijn; op vakantie, maar ook in de wachtkamer van de oncologie afdeling van het ziekenhuis of het café waar je met je date zit. En hoewel deze plaatjes momentopnames zijn en verschillende dingen kunnen betekenen, kunnen er grove conclusies uit worden getrokken die buiten jouw controle om een eigen

- 'Oh God, ik heb met Gordon staan hossen' -

Spiegeloog broek wel’, ‘Topless zonnen, héérlijk!’ of ‘Ik ben zo dronken dat het me een goed idee lijkt mijn broek te laten zakken voor deze foto’ achtervolgen je dan misschien wel, maar hebben uiteindelijk niet al te ernstige gevolgen. Maar voor het zover is, bedenk goed: ‘The camera loves you, baby - always and everywhere.’ <<

Naaktfoto In 2003 plaatste de Amerikaanse tv-presentatrice Catherine Schwartz een foto op haar blog met een uitsnede van haar ogen. Een lezer van haar blog onderzocht de exif-informatie (EXchangeable Image File format - ‘metadata’ met de instellingen van de foto) en vond een thumbnail (miniatuurafbeelding) waarop de volledige foto te zien was.

Deze thumbnail zit standaard in digitale foto’s en zorgt ervoor dat deze snel kan worden weergegeven in een map. De presentatrice bleek naakt op de oorspronkelijk foto te staan. Het fotoprogramma had de bewerking wel opgeslagen, maar deze niet doorgevoerd in de miniatuurafbeelding.

De naaktfoto van Catherine Schwartz ging via het internet de hele wereld over (Horlings, 2012).

- Er worden grove conclusies getrokken uit foto's waar je geen weet van hebt -

15 oktober 2013

leven gaan leiden. Niemand zit er namelijk op te wachten dat Jan en alleman je geschrokken opbelt om te vragen of je ernstig ziek bent, terwijl je in die wachtruimte zat te wachten op een dierbare die zelf de uitslag van een spannend onderzoek krijgt (wat ook niet iedereen aangaat). Of dat je weken later nog moet uitleggen waarom het niets met die date is geworden, terwijl je al lang aan het afspreken bent met een veel leuker iemand.

Zoals uit bovenstaande voorbeelden blijkt, verraadt een beeld veel meer dan alleen hoe je eruitziet. Een beeld kan laten zien waar je was en wanneer, in welke omstandigheden (bijvoorbeeld boos, verdrietig of stomdronken) en met wie (‘Oh God, ik heb met Gordon staan hossen’). Maar ook je uiterlijk is zichtbaar, zodat iedereen een inschatting kan maken van bijvoorbeeld je leeftijd en je afkomst, wat weer (hoe oneerlijk ook) nadelig kan zijn bij sollicitaties. Nu zijn er al mensen die te veel over zichzelf onthullen op internet, wat tot vervelende situaties kan leiden.

Stel je voor dat je deze controle bijna helemaal kwijtraakt en iedereen met jouw gezicht kan zoeken naar plaatjes die andere mensen op het world wide web hebben geslingerd.

Misschien, omdat er in de toekomst zoveel over iedereen te vinden is, worden ‘schandalen’ die nu nog schandalen zijn straks geen schandalen meer. Een naaktfoto is straks bijvoorbeeld wellicht niet zo boeiend, omdat ze (van bijna iedereen) makkelijker te vinden zijn. Acties waarbij je denkt ‘Die rij voor de pashokjes is echt te lang, ik pas hier die

Spiegeloog

16

Bronnen

oktober 2013

- Bosker, B. (6 januari 2011). Facial Recognition – The one technology Google is holding back. The Huffington Post. Opgehaald op 4 september 2013, van http://www.huffingtonpost.com/2011/06/01/ facial-recognition-google_n_869583.html.

- Horlings, J. (2012). Digitale foto’s = Privacy-gevaar. Computer Idee.

Opgehaald op 4 september 2013, van http://www.computeridee.nl/ artikel/beveiliging/digitale-fotos-privacy-gevaar.

- Mirabelli, J. (z.j.). Photographs steal souls. MySendOff. Opgehaald op 11 september 2013, van https://mysendoff.com/2011/06/photographs-steal-souls/.

Zielen stelen Het idee dat een foto uiteindelijk schadelijk kan zijn is niet nieuw. In sommige culturen bestaat namelijk, vooral onder ouderen, een angst om gefotografeerd te worden. Bij de Indianen en Aboriginals leeft bijvoorbeeld bij een aantal mensen nog het geloof dat als er een foto van je wordt genomen, er een stukje ziel wordt gestolen. Daarnaast kunnen mensen met slechte bedoeling jouw beeltenis gebruiken voor zwarte magie.

Deze overtuiging komt vaak voort uit de magie die ook aan spiegels wordt toegedicht. In sommige folklore kunnen die namelijk ook zielen stelen. In het oude Griekenland, Rome en Egypte werden spiegels gebruikt om de toekomst mee te voorspellen. De Maya’s geloofden daarnaast dat er met spiegels naar andere dimensies kon worden gereisd. In San Juan Chamula (Mexico) wordt hier zelfs nog enigszins aan vastgehouden. Het is daar illegaal om te fotograferen in een kerk. Als je dit wel doet staat hier een gevangenisstraf op (al is de kans groter dat alleen je camera wordt afgepakt). Dit is gedeeltelijk omdat in fototoestellen vaak gebruik wordt gemaakt van (kleine) spiegels (Mirabelli, z.j.).

Afbeelding: graphic.com.gh

Mededelingen voor nummer 357 kunnen tot 9 oktober 2013 worden ingeleverd, liefst via e-mail.

De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te Spiegeloog

korten. Nummer 357 komt half november uit.

ders (LHBT) heeft wereldwijd nog een lange weg te gaan. In ruim 76 landen is homoseksualiteit strafbaar, in 5 landen staat er de doodstraf op. Tijdens discussies over LHBT rechten in internationale fora als de Verenigde Naties (VN) wordt door vele landen nog vaak vastgehouden aan het belang van de zogenaamde ‘traditionele’ waarden als hoeksteen van de samenleving. LHBT rechten zouden een bedreiging vormen voor het traditionele gezin (lees: man/vrouw) en vormen een bedreiging voor kinderen. Voor hen is er geen plek in de maatschappij.

Judith Kotzé, directeur van de Zuid-Afrikaanse organisatie Inclusive en Affirming Ministries ziet dit anders; zij ziet juist

kansen in traditionele waarden voor de verbetering van LHBT-rechten.

Waar staat het bijvoorbeeld in de Bijbel dat het woord van God niet gericht is aan LHBT’s? Tijdens deze tweede debatavond in een serie van drie gaat Judith Kotzé in gesprek met Aart Verburg, voormalig rector van het Hendrik Kraemer Instituut (HKI), een internationaal en intercultureel georiënteerd kenniscentrum van de Protestantse Kerk.

Het HKI organiseerde in 2010 een expert meeting over LHBT in Afrika en Nederland. De nadruk lag op culturele, religieuze en mensenrechten aspecten.

Judith Kotzé maakte in die bijeenkomst indruk met haar verhaal.

18 oktober 2013

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden) dinsdag 29 oktober 20:00 - 22:00 (toegang gratis) Human Rights: What’s Your Argument? - Deel 2: LHBT rechten Rechten van lesbiennes, homoseksuelen transgenders en biseksuelen. Traditionele waarden: een bedreiging of kans voor het beschermen van LHBT rechten in Afrika? Tijdens deze tweede debatavond in een serie van drie gaat

Judith Kotzé, directeur van de Zuid-Afrikaanse organisatie Inclusive en Affirming Ministries, in gesprek met Aart Verburg, voormalig rector van het Hendrik Kraemer Instituut (HKI), een internationaal en intercultureel georiënteerd kenniscentrum van de Protestantse Kerk. Moderator is Petra Stienen.

De bescherming van rechten van lesbiennes, homoseksuelen, biseksuelen en transgen-

De Rode Hoed is een cultureel centrum waar debatten, lezingen, concerten, congressen en workshops plaatsvinden, gevestigd in een historische schuilkerk.

Adres: Keizersgracht 102 1015 CV Amsterdam Inlichtingen: 020 6385606. Website: www. rodehoed.nl

maandag 14 oktober vanaf 20:00 (toegang €10,-) Hoorcollege Oosterse filosofie India: Boeddhisme In dit college worden de eigen grondthema's van het boeddhistische denken in India besproken. Ook komen enkele voorbeelden van het zelfkritisch vermogen van het Indiase boeddhisme aan de orde.

In het Indiase boeddhisme worden traditioneel heel andere accenten gelegd dan in het hindoeïstische denken. Bij de Boeddha (rond 5e.eeuw v.Chr.) en zijn volgelingen leeft een sterk besef dat de ervaring van bevrijding onuitsprekelijk is. De boeddhistische verkondiging en filosofie leggen zich daarom toe op 'wijsheid' als bewustwording van de illusies die een mens onvrij

donderdag 24 oktober 13:00 - 18:00 (toegang €10,-) Programma: Vanaf 13.00 uur - Ontvangst met koffie en thee.

13.30 uur - Opening door Theo Mulder (directeur Instituten van de KNAW, hoogleraar Neuropsychologie Rijksuniversiteit Groningen), gevolgd door korte film over NHB-Psy

Gastheer van de middag: Damiaan Denys.

Hoogleraar Psychiatrie UvA, afdelingshoofd Psychiatrie AMC en leider onderzoeksgroep in het Nederlandse Herseninstituut. Expert op het gebied van angst- en obsessieve compulsieve stoornissen en diepe hersenstimulatie.

14.30 uur - Irina Uitewaal: Persoonlijk verhaal: Waarom hersendonatie?

Zus van man met autisme en werkzaam in UMX Utrecht, zorglijn Ontwikkelingsstoornissen.

15.00 - 15.30 uur - Pauze met koffie en thee.

15.30 uur - Inge Huitinga: De Directeur van de Nederlanse Hersenbank, projectleider van NHBPsy en leider onderzoeksgroep in het Nederlands Hersen-instituut. Expert op het gebied van multiple sclerose. Saskia Palmen: Het NHB-Psy programma (Kinder-)psychiater, Medisch Hoofd zorglijn Risico en Preventie UMCU en klinisch coördinator van het NHB-Psy project.

depressieve stoornis.

17.00 - 18.00 uur - Borrel: gelegenheid tot napraten onder het genot van een hapje en een drankje.

CREA is het cultureel studentencentrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. CREA organiseert onder andere cursussen, workshops, voorstellingen en lezingen.

Adres: Nieuwe Achtergracht 170 1018 WV Amsterdam Inlichtingen: 020 5251400. Website: www.crea.uva.nl

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam, kamer 1.01 Website: www.psynip.nl

16.05 uur - Damiaan Danys: In gesprek met publiek.

16.30 uur - René Kahn: Schizofrenie en obsessieve compulsieve stoornis.

Hoogleraar Klinische en Biologische psychiatrie en hoofd Divisie Hersenen UMCU. Zijn onderzoek richt zich op de genetische en omgevingsachtergronden van de grote psychiatrische ziektebeelden, zoals schizofrenie en manisch-

De Balie is een platform voor een breed en vrijzinnig publiek.

In de Grote Zaal, Kleine Zaal en in de Salon vinden vrijwel dagelijks debatten, seminars, theater- en filmvoorstellingen plaats, gericht op culturele, kunstzinnige, maatschappelijke en politieke kwesties.

Adres: Kleine Gartmanplantsoen 10 1017 RR Amsterdam Inlichtingen: 020 5535151. Website: www.debalie.nl dinsdag 22 oktober vanaf 20:00 (toegang €7,- voor studenten)

De Bevoorrechte Sekse Militair expert Martin van Creveld schrijft normaal gesproken over oorlog en

Spiegeloog

14.00 uur - Dick Swaab: Afwijkingen in de hersenen bij psychiatrische ziekten.

Oprichter Nederlandse Hersenbank. Leider onderzoeksgroep in het Nederlandse Herseninstituut en emeritus hoogleraar Neurobiologie UvA. Een van de speerpunten in zijn huidige onderzoek is depressie.

Schrijver van 'Wij zijn ons brein'.

19 oktober 2013

maken. Drie aspecten van de menselijke bestaanservaring: lijden (duhkha), vergankelijkheid en 'nietzelf' worden daarbij onderstreept en verhelderd. Op basis daarvan ontstonden, met name in de kringen van boeddhistische monniken, allerlei systemen om de vergankelijkheid in kaart te brengen.

De grote boeddhistische denker Nâgârjuna kritiseert in zijn leer van de 'leegte' deze theorieën als pogingen om een vals houvast te creëren.

Verder zien we in India het boeddhisme van het z.g.

'Grote Voertuig' ontstaan dat, in tegenstelling tot het oudere boeddhisme, sterkere accenten legt op de rol van compassie en op de mogelijkheden om als leek in de wereld tot bevrijding te komen.

Spiegeloog

20

onder andere wapenstrijd.

Maar hij heeft zich ook gewaagd aan de strijd der seksen. In zijn boek De Bevoorrechte Sekse (2003) betoogt hij dat vrouwen eigenlijk nooit zijn gediscrimineerd, maar juist zijn voorgetrokken. Vrouwen leven langer en in dat leven ondervinden zij nauwelijks competitie, geweld en ander gevaar en worden ze gevrijwaard van zwaar lichamelijk werk.

Hij meent dat ze minder streng worden berecht, meer comfort in hun leven hebben en betere toegang hebben tot uitkeringen en zorg. Vrouwen, concludeert hij, zijn niet misschien altijd de gelijke geweest van mannen, maar in ieder geval meer dan we denken.

De Nederlandse vertaling van De Bevoorrechte Sekse komt medio oktober 2013 uit bij uitgeverij De Blauwe Tijger.

Ter gelegenheid van deze vertaling is hij hier in Nedeland. In De Balie doet Van Creveld zijn verhaal.

Vrouwen noch mannen worden voorgetrokken: iedereen mag vragen stellen. woensdag 23 oktober vanaf 22:00 (toegang €7,- voor studenten) De onderbuik voorbij: angst voor onveiligheid Terroristen, TBS’ers, digitale criminelen en vrije radicalen; voor alles zijn we bang. Of het nu reëel of irreëel is. We denken dat alles onveiliger wordt en het gevaar komt van buiten.

We willen 100 procent veilig zijn, geen enkel risico lopen; Arnon Grunberg noemde veiligheid zelfs onze enige ‘religie’.

Maar we kijken ook verder, want angsten

kunnen ons, net als de wetenschap, iets leren. Het is in elk geval van alle tijden, rangen en standen. Met onderzoekers, kunstenaars en ervaringsdeskundigen gaan we op zoek naar onze angsten, onze hang naar veiligheid en het onbehagen dat daardoor ontstaat.

De onderbuik voorbij. Dit is de eerste aflevering van een driedelige serie over onbehagen in de Nederlandse samenleving, die in samenwerking met de RMO werd gemaakt

naar aanleiding van het advies: Het onbehagen voorbij. Alle programma’s worden gepresenteerd door Brandstof-initiator Laurens Knoop.

Op woensdag 6 november is de tweede aflevering, over Jeugdzorg en de media. Op woensdag 20 november is de laatste aflevering, over (ontsnappen aan) de crisis. Alle bezoekers krijgen gratis het boek van RMO bij aanvang van het programma.

Spiegeloog wilt de redactie van onze Groningse collega's van Diemensies condoleren met het tragische verlies van hun redactiegenoot Tim Maan, die 15

augustus jongstleden om het leven is gekomen door een fataal ongeluk. Wij wensen de redactie van Diemensies en iedereen die hem dierbaar is veel sterkte.

oktober 2013

Op Kamers Tekst & foto's: Joël Davidson en Bart Lichtenveldt

Kamer: Diamantbeurs 4.11 Bewoner: Bertjan Doosje Bertjan Doosje is hoogleraar Radicaliseringstudies, en is werkzaam als psycholoog en politicoloog. Zijn onderzoek en onderwijs richt zich op 'Politieke Psychologie', met onderwerpen als radicalisering, intergroepsrelaties, en groepsgebaseerde emoties. Bertjan Doosje deelt zijn kamer met Agneta Fischer en Wim Koomen.

‘Van het rechter beeldje zeg ik altijd dat hij aan het denken is, zo met zijn handen onder het hoofd. Dat probeer ik zelf ook geregeld te doen. Even stoppen en stilstaan; reflecteren over waar ik mee bezig ben. Ik heb het beeldje heel lang geleden gekocht. Eigenlijk hoort het wel een beetje bij het Boeddhabeeldje: ze stralen samen een rustgevende houding uit. Ik vind de betekenis die zich in het Boeddhabeeldje verschuilt ook mooi: blij zijn met wat je hebt, en niet te veel nadenken over wat anderen allemaal hebben. Dat probeer ik mijn kinderen ook bij te brengen. Ik geloof dat blij zijn met wat je hebt de weg naar geluk is.’

21 oktober 2013

Muzieklabel

Spiegeloog

Rustgevende beeldjes

‘Deze plaat is van het muzieklabel Stax. Ik heb hem gekocht bij de platenstudio zelf, in Memphis. Dat is nu een museum en staat in een achterbuurt. Ik was daar toevallig voor een psychologiecongres. Ik hou van de soulmuziek die door dit label uitgegeven wordt. Mensen kunnen hier hun ziel en emotie in leggen. Zelf hou ik van de wat rauwere soulmuziek. Ik zet wel eens wat muziek op van bijvoorbeeld Otis Redding, een van de eerste zangers bij dit label.’

Landkaart

‘Deze kaart heb ik buiten gevonden bij mij in de straat. Het was oorspronkelijk van een school die daar staat, maar aan het eind van het jaar brachten ze allemaal spullen naar het grofvuil. Ik vond het zonde om hem te laten liggen, dus heb ik hem meegenomen naar mijn werk. Naast deze kaart heb ik ook nog een kastje meegenomen; dat staat nu bij mij thuis.

De vluchtroute op de kaart? Die stond er al op. Hij gaat van Kabul via Iran naar Nederland. Waarschijnlijk is dit de route die een van de leerlingen als vluchteling heeft genomen.’

de Wandelgang Veel langslopende studenten hangen tegenwoordig boven het scherm van hun smartphone, thuis kijken ze naar vele films en series die op het scherm vertoond worden. Spiegeloog vroeg zich echter af: 'Waar zou jij wel eens een kijkje achter de schermen willen nemen?'

Tekst & Foto's: Simone Belt en Jihane Chaara

Spiegeloog

Ilse: ‘We hadden het net over MTV, over Catfish. Dat is een programma waarbij ze internetliefdes bij elkaar brengen. Ik ben wel benieuwd hoe echt dat nou is, of ze van tevoren al weten wat er gaat gebeuren. Ik kijk verder niet zoveel reality-tv, maar ik vind dit programma fascinerend en zou er daarom graag achter de schermen willen kijken.’

22

oktober 2013

Barbara: ‘Ik denk dat ik wel een kijkje achter de schermen zou willen nemen bij een goed doel zoals KWF Kankerbestrijding.

Er wordt daar bijvoorbeeld twee miljoen euro opgehaald, maar daarvan gaat maar een klein deel naar het goede doel zelf. De rest van het geld komt bij bijvoorbeeld de directeuren terecht. Ik ben wel benieuwd hoe dat precies zit.’

Marc: ‘Ik zou wel achter de schermen willen kijken bij het overleg tussen de Koning en de minister-president. Volgens mij wordt er heel wat informele politieke invloed uitgeoefend. Ik ben wel benieuwd naar die gesprekken. Ik denk dat de besluiten die daar achter de schermen gemaakt worden, vooral gaan over de buitenlandse politiek.’

Elisa: ‘Bij een grote theaterproductie, omdat het gewoon heel spannend is! Er gebeurt volgens mij van alles en ze maken met een hele grote groep mensen iets moois. De acteurs spelen maar twee uur, maar er gaat heel veel aan vooraf.

Er zijn ook mensen die van alles moeten opbouwen en die niet op het podium staan maar erachter werken.’

Imke: ‘Ik ben een keertje achter de schermen geweest bij een opera. Dat was heel leuk om te zien. Hoe megagroot de decorstukken en de ruimte achter het podium waren. Oh! Ik weet waar ik graag achter de schermen wil kijken! Misschien wel bij de Opéra Garnier, het is een heel mooi gebouw. Er zijn ook prachtige eeuwenoude oefenruimtes waar het publiek geen toegang tot heeft.’

Jasmijn: ‘Ik vraag me altijd af hoe dat gaat bij een rechtzaak. Ik zou wel willen zien hoe een beslissing gemaakt wordt en hoe het overleg gaat. Zowel het overleg tussen de cliënt en advocaat, als hoe het achter de schermen bij de rechter gaat. Ik doe de forensische master, dus dat lijkt me leuk!’

Spiegeloog

Anfernee: ‘Ik zou graag achter de schermen willen kijken bij Ajax.

Ik ben benieuwd hoe alles zich opbouwt naar de wedstrijd toe. Hoe de trainingen en de begeleiding gaan. Ik ben zelf een enorme fan van voetbal en ik zou dus graag willen weten hoe ze alles voorbereiden en hoe de bespreking gaat in de rust, als het niet goed gaat tijdens de eerste helft.’

Linda: ‘Goede tijden, slechte tijden! Ik ben benieuwd hoe lang ze erover doen om de scènes te maken. Ook vraag ik me af wat ze allemaal aanhebben en wil ik wel kijken hoe het gaat bij de visagist. Ik volg de serie iedere dag, al ongeveer twee jaar lang.’

Maureen: ‘Wat als eerste in me opkwam is dat ik wel achter de schermen wil kijken bij zo’n leip experiment. Ik zag laatst een documentaire over mensen die een onderzoek deden met sensory deprivation, dus dat mensen dagenlang in de duisternis worden opgesloten. Maar toen Linda GTST zei, dacht ik dat ik ook wel bij een film achter de schermen zou willen kijken, zoals Batman of de nieuwe The Hobbit film. Het lijkt me tof om een figurant te zijn in zo’n film.’

23 oktober 2013

Sanne: ‘Ik ga zo bij een huis kijken en ben dus wel benieuwd naar hoe het bij woningbouwverenigingen gaat. Misschien is het wel zo dat als je weet hoe het achter de schermen gaat, je dan in no time aan een prachtige woning komt!

Ik vraag me af of je eerder via via aan een huis komt, of dat je gewoon netjes op je beurt moet wachten.’

Eén tweet maakt nog geen trending topic Een nummer draaien, iemand aan de lijn krijgen en vervolgens het gesprek beëindigen door de hoorn neer te leggen. Iemand bellen doen we dagelijks, dus er is niets bijzonders aan deze handelingen.

Maar wacht eens even... Een nummer draaien? De kinderen die nu geboren worden zullen echt niet meer weten dat de telefoon vroeger een draaischijf bevatte, en dat de uitspraak ‘een nummer draaien’ hier dus vandaan komt. En iemand aan de lijn krijgen; bellen is toch draadloos? Al zijn we tegenwoordig veel online en gingen de internetverbindingen vroeger inderdaad via de telefoonlijn, het online zijn van nu heeft volgens mij nog maar weinig met telefonie te maken. En dat de telefoon vroeger uit een hoorn en een haak bestond zullen volgende generaties ook niet meer weten. Neerleggen? Opnemen?

Gewoon een simpele veeg over ons scherm is toch voldoende? Een groen hoorntje voor het opnemen en een rode voor het beëindigen van een gesprek.

Onze taal lijkt dus alle snelle technologische ontwikkelingen niet bij te kunnen houden.

Sterker nog, niet alleen onze taal blijft achter. Ook de symbolen die onze slimme telefoons gebruiken lijken nog uit het tijdperk van de draaischijf te stammen. E-mailprogramma’s gebruiken volgens mij allemaal de envelop als pictogram, en het symbool om bellen aan te duiden is nog steeds een hoorn.

Ik kan me niet eens meer heugen wanneer ik voor het laatst een echte, nostalgische telefoonhoorn vasthield. Zelfs WhatsApp heeft als logo een telefoonhoorn, terwijl whatsappen bijster weinig met ouderwetse telefonie te maken heeft.

Moeten we al onze antieke spreekwoorden, gezegdes en symbolen dan maar met de tijd mee laten gaan en ze vervangen door hypermoderne uitdrukkingen? Nee, dat zou zonde zijn! De meeste

bacchus uitdrukkingen lijken zo diep in onze taal te zijn verankerd dat we ze nauwelijks nog als uitdrukking zien. Want zeg nou zelf; zo plat als een eurootje? De euro is gevallen? Geef mij maar gewoon het oubollige dubbeltje en het kwartje in deze uitdrukkingen.

Er bestaan talloze spreekwoorden waar de gulden in voorkomt, maar voor zover ik weet bestaan er nog geen uitdrukkingen waar de euro in is verwerkt.

En hoewel we de euro toch al een dikke tien jaar gebruiken, hebben we zelfs nog geen bijnamen voor de verschillende munten bedacht. Het klinkt toch veel gezelliger wanneer een caissière om een stuiver, dubbeltje, kwartje, piek of daalder vraagt dan om ‘tien cent’?

Het ontwikkelen van nieuwe uitdrukkingen duurt blijkbaar dus toch meer dan een decennium. Heel langzaam volgt de taal dan toch de moderne ontwikkelingen. Er worden zelfs al wedstrijden uitgeschreven voor het moderniseren van onze oude spreekwoorden. Maar echt vertrouwen in de spreekwoorden als ‘één tweet maakt nog geen trending topic’ (Eén zwaluw maakt nog geen zomer) of ‘Al klik je nog zo hard op delete, iedereen las ’m al, die foute tweet’ (Als het kalf verdronken is, dempt men de put), heb ik nog niet. De meeste technologische ontwikkelingen volgen elkaar namelijk zo snel op dat ze binnen het decennium alweer verdwenen zijn. Ik denk dus niet dat deze nieuwe spreekwoorden de Dikke Van Dale zullen halen.

Misschien is dit maar goed ook. Zo blijft onze taal lekker ouderwets Hollands klinken en kunnen verschillende generaties zonder problemen met elkaar blijven communiceren.

Gea-marit Dekker