Avondtuur

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

Avondtuur December 2014 - Jaargang 42 - Nummer 365

Colofon: 42e Jaargang Nr. 365, December 2014 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de afdeling psychologie, Universiteit van Amsterdam

Diamantbeurs Kamer 5.02 Afdeling Psychologie Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam t: 020 - 525 67 58 e: spiegeloog-fmg@uva.nl w: spiegeloog.tumblr.com

Hoofd-/Eindredactie Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Nachtelijk Avontuur

E

en jaar geleden vond de herintroductie van een oude traditie plaats: het nachtnummer, waarbij een Spiegeloog van brainstorm tot opmaak binnen 24 uur in elkaar gezet wordt.

Ook dit jaar moesten we er weer aan geloven; de lange dag en nacht in kamer 5.02 van de Diamantbeurs. Het resultaat heb je nu voor je!

Binnen deze nachtnummertraditie zijn er inmiddels subtradities waar we ons ook deze nacht aan hebben gehouden: het nachtelijk tafeltennissen, de 04:00 uur Cup-a-Soup en het vroege gezamenlijke ontbijt maakten net als vorig jaar deel uit van het maken van dit bijzondere nummer.

Behalve deze tradities hebben we ook nu weer ons best gedaan een speciale cover te regelen, en dat is gelukt! We zijn heel blij met de illustratie die onze studiegenoot Thomas voor deze omslag heeft gemaakt. Hij heeft het thema behoorlijk intens in beeld kunnen brengen.

En intens was het maken van dit nummer zeker; vechtend tegen de slaap zocht Marceline op hoe je lucid dreaming voor elkaar kan krijgen, bekeek Willemijn wat de individuele verschillen zijn in sensatiezucht, en zocht Mariëtte avontuurlijke weetjes op. Jihane had het druk met haar artikel over dissociatieve fugues, het recenseren van de film Night Moves en het doen van De Wandelgang, samen met Joël, bij bezoekers van redactieleden. Ook Simone had genoeg te doen met haar artikel over Seasonal Affective Disorder en het lezen van The Curious Incident of the Dog in the Night-time.

Joël hield zich behalve met De Wandelgang ook bezig met de Op Kamers, waarvoor hij samen met Emma Laura langsging bij de VSPA. Ook zocht hij een filmpje voor de @ Internet, net als Gea-marit. Verder verdiepte Anna zich in adventure therapy en schreef Bart in de Bacchus over zijn avondhumeur.

We hopen dat jullie dit nummer met veel plezier lezen. We raden het je wel aan dit overdag te doen, of in ieder geval niet als je half slaapdronken bent.

Bart en Emma Laura

Redactie Simone Belt, Jihane Chaara, Joël Davidson, Anna Deems, Gea-marit Dekker, Marceline van Eeden, Mariëtte Scholten, Willemijn Waterbolk.

Aan dit nummer werkten mee Denny Borsboom, VSPA. Cover Thomas van Sonsbeek (Chaotic Bastards).

Fotografie Jihane Chaara, Emma Laura Schouten.

Opmaak en vormgeving Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Met dank aan Joeri Gritter, Mila Harmse.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

12

9 Op Kamers

VSPA

4

De Nachtredactie

5

Droomreizen

Wie zijn wij?

Het nieuwe dagdromen

22

Behandeling in de Bush

De Wandelgang

Adventure therapy

‘Wat is het meest avontuurlijke dat jij ooit hebt gedaan?’

Obscura 11 Camera Night Moves

ben wie ik niet ben 18 IkDissociatieve fugue

Internet 14 @Verder dan het blad

20 VSPA Agenda van december en januari

7

De Sensatiezoeker Avontuurlijke types

Blues 15 Winter Seasonal Affective Disorder

Rasa 21 Tabula The Curious Incident of the Dog in the Night-time

Toren 10 Ivoren Reislust

Like ons op Facebook

je dat...?

17 Wist 7 Weetjes over Avondtuur

Lees ons op tumblr

24 Bacchus Avondhumeur

Universiteit van Amsterdam

De Nachtredactie

Spiegeloog

Simone Belt 21 jaar Bachelor, Klinische Psychologie

Jihane Chaara 23 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

JoĂŤl Davidson 23 jaar BSc, Klinische Neuropsychologie

Anna Deems 26 jaar MSc, Medische Psychologie

4 December 2014

Gea-marit Dekker 22 jaar Bachelor, Klinische Psychologie

Marceline van Eeden 21 jaar Bachelor, Klinische Ontwikkelingspsychologie

Bart Lichtenveldt 21 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

MariĂŤtte Scholten 25 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

Emma Laura Schouten 20 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

Willemijn Waterbolk 23 jaar Master, Sociale Psychologie

Droomreizen Het nieuwe dagdromen

Na een lange dag vol activiteiten slaat rond elf uur ’s avonds de moeheid bij de meeste mensen wel toe. De tijd van slapen impliceert in tegenstelling tot de tijd van waken het loslaten van het bewustzijn en het wegzakken in een diepe, gedachteloze rust. Er zijn echter mensen wier nachten een stuk avontuurlijker zijn...

keld. De optimistische perspectieven en zelfverzekerdheid sychiater, schrijver, en mijn (ik neem voor het gemak die hierbij worden opgedaan kunnen een basis zijn voor het even aan) voorvader Frederik van Eeden introduceerde verrichten van positieve daden in het dagelijks leven, waarde term in 1913: lucid dreams (Wilfong, 1999). Bij een lucide door self-fulfilling prophecies kunnen optreden en de lucide droom is de dromer zich bewust van het feit dat hij aan het dromen dus uiteindelijk dromen is (Turner, z.j.). indirect het dagelijks Met de term ‘luciditeit’ leven kunnen beïnvloewordt de heldere staat den. Hiernaast kun je en het besef bedoeld - Het zien van mannen met door lucide dromen al waar de dromer zich in kettingzagen is veelvoorkomend je fantasieën voor even bevindt als hij merkt laten uitkomen en hierdat zijn dromen geen door indrukwekkende, realiteit zijn. Zoals het life-changing momenten plotselinge besef tijdens opdoen. In het verhaal van een blogger van reddit.com (2012) een ‘vliegdroom’ dat je in werkelijkheid helemaal niet kunt komt dit hevig naar voren: vliegen. De dromer zal beseffen dat er geen gevaar dreigt

‘When my mother killed herself, 18 months after I met her en dat hij op elk gewenst moment kan ontwaken (“Lucide for the first time, I was sure I would never see or hear from her again. dromen...dagelijkse leven”, 2012). Dit kan iedereen wel eens I am an atheist and I take no comfort in the idea of heaven. I like to meemaken: de kunst van lucide dromen is te beseffen dat je think I know better. (…) About three weeks ago I had my first lucid droomt zonder wakker te worden. Stephen LaBerge, bekend dream. I looked around, saw that my entire high school class was in a onderzoeker van dit fenomeen, betitelt mensen die deze swimming pool, and realized I was dreaming. I thought, well, since I'm dromen bewust nastreven als oneironauten, wat droomreidreaming what is the thing I want most in the world? I want to see my zigers betekent (Osborne, 2004). mom. So I did. She flew in on a boat. After she got off the boat we

Wetenschappelijk onderzoek naar oogbewegingen just hugged. She looked exactly like the last time I saw her. She was en hersengolven hebben het bestaan van lucide dromen beautiful. I finally pulled away and I was crying. She looked at me, said inmiddels bewezen (“Wetenschappelijk onderzoek”, 2004). she loved me, and I woke up. Thank you lucid dreams. You gave me my Toch bestaat hier nog veel onduidelijk over en dient er een mom back for a few minutes.’ hoop onderzoek verricht te worden om het verschijnsel vol Na het lezen van deze waanzinnige belevingen sta ledig te verklaren. Lucide dromen kunnen veel voordelen je misschien wel te popelen om zelf aan de slag te gaan met hebben ten opzichte van normale dromen. Zo kun je bijlucide dromen. Daarom volgen nu de handvatten voor het voorbeeld van nachtmerries afkomen en met angstgevoelens opwekken van eigen droomreizen! van overdag leren omgaan door jezelf in je droom te con Voorgestelde methodes om dit te bewerkstelfronteren met deze angsten (Turner, z.j.). Wetend dat je geen ligen zijn ontwikkeld door verschillende universiteiten en gevaar loopt door het besef dat je slaapt, is deze ‘slapende LaBerge. Onthoud wel dat wanneer je erin geslaagd bent een exposure therapie’ mogelijk. Hiernaast kun je verschillende keer lucide te dromen, je meeste dromen vooralsnog doorzaken in het leven heroverzien in dromen. Creativiteit, nieuwe gaans uit niet-lucide dromen zullen bestaan. Om te beginnen inzichten alsook zelfvertrouwen om bepaalde obstakels te wordt eerst geadviseerd een droomdagboek bij te houden. overwinnen kunnen door deze ervaringen worden ontwik-

5 December 2014

P

Spiegeloog

Tekst: Marceline van Eeden

Spiegeloog

6 December 2014

Dit zorgt ervoor dat je droomherinneringen verbeteren, waardoor je je tijdens een droom bewust wordt van het feit dat je aan het dromen bent (“Lucide dromen leren”, z.j.) en je er bovendien achterkomt of je de lucide droomvaardigheid al een beetje onder de knie hebt. Noteer de dromen direct als je wakker wordt, ongeacht hoe laat het is; dan zit de droom namelijk nog vers in het geheugen.

Er zijn twee veelgebruikte methodes, waarvan de eerste wordt aangeduid met de term MILD (Mnemonische Inductie van Lucide Dromen). Hierbij houdt de oneironaut onafgebroken een beeld in zijn hoofd waarover hij wil dromen terwijl hij in slaap dreigt te vallen (“Lucide dromen: de technieken”, 2012). Bij deze methode is het van belang tijdens het dromen op cues, ‘droomtekens’, te letten die dit beeld aangaan. Het opzoeken van deze droomtekens in dromen heet ook wel de realiteitstest. Droomtekens zijn signalen dat je aan het dromen bent en bevatten vaak onrealistische kenmerken ten opzichte van werkelijke gebeurtenissen in het dagelijks leven. Ze zijn onder te verdelen in vier categorieën: actie (er wordt een onmogelijke actie verricht in de droom), vorm (iets ziet er apart en onrealistisch uit of verandert steeds van vorm), context (de situatie of plaats is apart) en bewustzijn (er is sprake van een vreemde emotie, gedachte, waarneming of gevoel). Ook al zijn dit onrealistische gewaarwordingen, het besef dat dit een droom is blijft vaak uit omdat het logisch redeneringsvermogen slecht functioneert tijdens de slaapstand. Door het gebruik van realiteitstests kan men erachter komen of er sprake is van een droom of niet. Het is handig om dit zowel tijdens waak als slaap te doen, omdat deze tests hierdoor een gewoonte worden, waardoor je het automatisch in je slaap uitvoert. Dit zou je als volgt kunnen bewerkstelligen (“Lucide dromers”, z.j.): kijk een paar keer achter elkaar naar je horloge; wanneer de klok steeds verschillende of rare tijden toont, ben je aan het dromen. Doe het licht aan en uit; in een droom zal je dit verschil nauwelijks waarnemen. Teken voor je gaat slapen een ‘X’ op je hand; wanneer je deze niet meer op je hand ziet, ben je aan het dromen. Houd neus en mond dicht en probeer te ademen; dit zal tijdens je droom gewoon lukken.

Loop of ren lange afstanden; in je droom zul je hier niet moe van worden. Loop door muren (hierbij is enige bedachtzaamheid geboden) en bekijk je spiegelbeeld; onrealistische situaties zullen optreden in je droom. Zo zijn er nog tal van andere manieren te bedenken om jezelf op droomillusies te betrappen. Wanneer je middenin een droom wakker wordt, probeer dan daarna terug te keren naar diezelfde droom.

Wanneer je droomtekens opmerkt, realiseer je dan dat je aan het dromen bent. Vanaf dit moment ben je lucide aan het dromen en kun je proberen de beelden te beïnvloeden.

Een andere methode is WILD (Wakkere Inductie van Lucide Dromen). Deze wordt vaak gehanteerd door gevorderde oneironauten. Het doel is direct van de wakkere staat naar de droomstaat te gaan (“Wat zijn lucide...je ze op?”, 2011). De hypnagogische staat betreft de overgang van waakstand naar slaapstand (de fase die hier normaal gesproken tussen zit, wordt als het ware overgeslagen). In deze

staat treden vaak vage geluiden, vlekken of hallucinaties op.

De oneironaut probeert tijdens deze staat volledig bewust te blijven door zich bijvoorbeeld op een bepaald punt of gedachte te blijven concentreren, waardoor hij bewust zijn dromen betreedt en dus lucide droomt. Deze techniek is niet eenvoudig, maar heeft een grote kans van slagen wanneer de vaardigheid goed beheerst wordt. Er kleeft echter wel een klein risico aan: slaapverlamming. Hierbij zijn de spieren verlamd terwijl de persoon in kwestie wel in staat van bewustzijn is. Dit kan als zeer beangstigend worden ervaren; het zien van aliens, demonen, mannen met kettingzagen, het horen van oorsuizingen en het voelen van explosies in het hoofd en druk op de borst zijn veelvoorkomende belevingen in deze toestand (“Hypnagogie, slaapverlamming en hallucinaties”, 2011).

Ondanks de risico’s, vereiste technieken en moeilijkheden bij het trainen van lucide dromen is het, de uitkomsten in ogenschouw nemend, beslist de moeite waard dit bijzondere fenomeen een kans te geven. Try this at home! <<

Bronnen

- “Hypnagogie, slaapverlamming en hallucinaties” (2011). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ diversen/73546-hypnagogie-slaapverlamming-en-hallucinaties.html/.

- “Lucide dromen...dagelijkse leven” (2012). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/spiritueel/104672-lucide-dromen-en-de-invloed-op-het-dagelijkse-leven.html/.

- “Lucide dromen: de technieken” ( 2012). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/17592lucide-dromen-de-technieken.html/.

- “Lucide dromen leren” (z.j.). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://www.lucidedromen.nl/lucide-dromen/lucide-dromen-leren/.

- “Lucide dromers” (z.j.). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http:// www.asmi-ikben.nl/Lucide.html/.

- Osborne, L. (2004). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http:// www.nytimes.com/2004/07/18/magazine/inward-bound.html/.

- Turner, R. (z.j.). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://www. world-of-lucid-dreaming.com/.

- “Wat zijn lucide dromen en hoe wek je ze op?” (2011). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://wetenschap.infonu.nl/diversen/85360wat-zijn-lucide-dromen-en-hoe-wek-je-ze-op.html/.

- “Wetenschappelijk onderzoek” (2004). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http://www.lucidedromen.nl/lucide-dromen/lucide-dromen-onderzoek/.

- Wilfong, B. (1999). Opgehaald op 29 oktober 2014 van http:// www.lucidity.com/vanEeden.html/.

De Sensatiezoeker Mensen houden van sensatie; dat houdt het leven spannend. Maar er zijn mensen die aan een beetje sensatie niet genoeg lijken te hebben. Deze mensen zijn altijd op zoek naar meer; meer avontuur, meer risico, meer uitdagingen. Hoe zitten deze sensatiezoekende types in elkaar?

nemen om die ervaring te kunnen hebben (Zuckerman et as houdt wel van een feestje. Hij drinkt veel, rookt al., 1978; Zuckerman, 1979). Zulke ervaringen kunnen versigaretten en af en toe ook marihuana. In het weekend oorzaakt worden door emoties, drugs of fysieke activiteiten, feest hij erop los en gebruikt hij vaak ook harddrugs. Hij zoals skydiven (Hymbaugh & Garrett, 1974), duiken (Heyman houdt ervan nieuwe mensen te ontmoeten en is er niet vies & Rose, 1979), bergbeklimmen (Robinson, 1985) of activivan met Jan en alleman het bed in te duiken. Ook zit Bas teiten waarbij een hoge regelmatig met vrienden snelheid wordt bereikt. in het casino en als hij De ene sensatiezoeker is autorijdt, moet de wijzer de andere niet, zoals bij van de snelheidsmeter - Sensatiezoeken is evolutionair te Bas en Ben al te zien is. sowieso boven de 140 beredeneren als adaptieve eigenschap Zuckerman ontwikkelde kilometer per uur aaneen schaal om verschilgeven, anders vindt hij lende aspecten van sener niets aan. Bas is een satiezoeken te meten, de echte sensatiezoeker. Hij zogenoemde Sensation Seeking Scale (Zuckerman et al., 1978). neemt veel risico waar hij in de toekomst de gevolgen van zal Mensen zijn gevoelig voor verschillende soorten prikkels; tegenkomen. Maar over de toekomst denkt hij niet na. Het voor welke prikkels wat sterker, dat verschilt van mens tot hier en nu is belangrijk, en verveling mag in het hier en nu mens. Bepaalde prikkels gaan samen met het verlangen naar niet voorkomen. avontuur of nieuwe ervaringen. In de Sensation Seeking Scale zijn vier subschalen te onderscheiden (Van den Berg & Feij, Ben is een goede vriend van Bas. Ben houdt van extreme sporten. Hij heeft bungeejumpen en skydiven al van zijn bucket 1988; Zuckerman, 1979), namelijk thrill-and-adventure zoeken, list weg kunnen strepen. Het liefst gaat hij naar de bergen toe ervaringsgerichtheid, ontremming en behoefte aan verandering. om te klimmen, mountainbiken of snowboarden. Hij kickt erop om na maanden voorbereiding voor een bergbeklimThrill-and-adventure zoeken heeft te maken met sporten en ming uiteindelijk de top te bereiken. Zijn vrienden noemen hem een ‘echte adrenalinejunk’. activiteiten waar snelheid en gevaar centraal staan. Bas zou hier bijvoorbeeld hoog op scoren met zijn liefde voor racen, maar Ben ook met mountainbiken, bergbeklimmen en Waarom zijn Ben en Bas zo aangetrokken tot deze risicovolle snowboarden. Iemand die hoog zou scoren op de thrill-andactiviteiten terwijl iemand anders daar helemaal niets mee adventure schaal is Michael Schumacher. Zijn Formule 1-carheeft? Voor de een is skydiven een droom, voor de ander een rière is wereldbekend. Maar naast racen zocht hij ook andere hel. Waarom vinden sommige mensen horrorfilms fantasextreme sporten op, zoals off-piste skiën. Zijn ongeluk was tisch en begrijpen anderen niet waarom ze gemaakt worden? een hoge prijs die hij voor zijn hang naar thrill-and-adventure Dit heeft volgens Zuckerman (Zuckerman, Eysenck, & moest betalen. Verschrikkelijk? Uiteraard. Maar het zat in Eysenck, 1978) te maken met de neiging om sensatie te zijn aard om dit risico te nemen. zoeken. Een sensatiezoeker is iemand die altijd op zoek is naar nieuwe, complexe, gevarieerde en intense ervaringen en Mensen die heel erg op ervaringsgerichtheid gefocust zijn, gevoelens en is daarbij bereid fysieke en sociale risico’s te

7 December 2014

B

Spiegeloog

Tekst: Willemijn Waterbolk

willen voornamelijk veel ongewone ervaringen meemaken.

Iedereen kent wel iemand in zijn omgeving die een ontzettende wanderlust heeft en het liefst voor altijd de wereld over reist: een persoon die bijvoorbeeld naar New York gaat om een marathon te rennen, naar Costa Rica om te surfen of in z’n eentje een jaar naar Australië gaat. Ook Ben valt in deze categorie met zijn verre reizen; Bas daarentegen weer niet.

De derde subschaal ontremming meet het verlangen naar sociale en seksuele ervaringen, zoals veel drinken, feesten en het hebben van veel bedpartners. Een celebrity die daarin compleet was doorgeslagen was zonder meer Amy Winehouse. Een briljante zangeres die ten onder ging aan seks, drugs en rock-’n-roll. Als we weer kijken naar Bas en Ben dan is het al snel duidelijk dat de twee vrienden hier niet op één lijn zitten. Bas zou op de subschaal ontremming hoog scoren met zijn party-lifestyle, maar Ben totaal niet.

Spiegeloog

8

De laatste schaal van het sensatie zoeken is de afkeer voor repetitie, routine en saaiheid. Iemand met een hoge behoefte aan verandering zal niet zo snel lang op dezelfde plek blijven wonen en verhuist dus vaak. Zo iemand zou dus ook in één keer de hele inrichting van zijn huis kunnen veranderen. Zo iemand werkt niet lang op dezelfde plek en heeft een allergie voor mensen die in een sleur zitten. Het zou niet verbazingwekkend zijn als mensen die hoog op deze schaal scoren veel vreemdgaan in hun relatie. Hoe passen Ben en Bas in dit plaatje? De verschillende aspecten van sensatie zoeken kunnen zoals je al ziet overlappen, maar aan de andere kant ook verschillende nuances aanbrengen in de manieren waarop iemand op zoek is naar sensatie.

December 2014

Naast de verschillende aspecten van sensatie zoeken is er ook onderzoek gedaan naar de genetische eigenschappen ervan. Onderzoek naar eeneiïge tweelingen liet zien dat de eigenschap een sterke genetische component heeft (Zuckerman, Kuhlman, Thornquist, & Kiers, 1991).

Daarbij werd een kans van zestig procent gevonden dat de eigenschap kon worden toegeschreven aan erfelijke factoren. Volgens Zuckerman (2007) is het sensatiezoeken evolutionair te beredeneren als een adaptieve eigenschap. Mensen moesten jagen om te overleven, dus een zekere mate van risico’s nemen en de beloning die daaraan gekoppeld werd, zou op die manier bij mensen zijn gebleven. Iemand die te veel risico neemt bij het jagen, lijkt totaal niet in het voordeel te zijn – de kans om opgegeten te worden is dan heel groot – maar wanneer er bijvoorbeeld enorme schaarste heerst, zijn de sensatiezoekers wel de eersten die de stap zetten om naar een andere omgeving te gaan. Zo is de eigenschap blijven bestaan.

Of je jezelf direct in de eigenschappen van de sensatiezoeker herkent of niet, er schuilt een beetje sensatiezoeker in iedereen. Ga op avontuur. Wie weet wat een andere omgeving met je doet. <<

Bronnen

- Heyman, S. R., Rose K. G. (1980). Psychological variables affecting SCUBA performance. Psychology of Motor Behavior and Sport.

Human Kinetics Press, Champaign.

- Hymbaugh, K., & Garrett, J. (1974). Sensation seeking among skydivers. Perceptual and motor skills, 38(1), 118-118.

- Robinson, D. W. (1985). Stress seeking: Selected behavioral characteristics of elite rock climbers. Journal of Sport Psychology, 7, 400404.

- Van den Berg, P. T., & Feij, J. A. (1988). De ontwikkeling van een selectieversie van de Spanningsbehoeftelijst (SBL-s). Nederlands Tijdschrift voor de Psychologie en haar Grensgebieden.

- Zuckerman, M. (1979). Sensation seeking: Beyond the optimal level of arousel. Lawrence Erlbaum Associates, Inc. - Zuckerman, M. (2007). Sensation Seeking and Risky Behavior.

Washington, DC: American Psychological Association.

- Zuckerman, M., Eysenck, S. B., & Eysenck, H. J. (1978). Sensation seeking in England and America: cross-cultural, age, and sex comparisons. Journal of consulting and clinical psychology, 46(1), 139.

- Zuckerman, M., Kuhlman, D., Thornquist, M., & Kiers, H. (1991). Five (or three) robust questionnaire scale factors of personality without culture. Personality and Individual Differences, 12(9), 929941.

Op Kamers

VSPA - Diamantbeurs 2.02 Tekst & Foto’s: Joël H. W. Davidson en Emma Laura Schouten

De Vereniging van Studenten in de Psychologie te Amsterdam, kortom de VSPA, is al decennialang de studievereniging voor de psychologiestudenten aan de UvA. Voor de Op Kamers spraken we met Nancy Kluvers: sinds dit studiejaar secretaris; en Rick Smit: sinds 2009 actief en afgelopen jaar adviseur en controleur van het bestuur, momenteel voorzitter van de algemene ledenvergadering, en inmiddels ‘vastgeroest meubilair’.

Apenkop

‘Dit is, volgens de naam op de achterkant van de foto, Mia. Of eerder gezegd, was. Meer wisten we eigenlijk niet van haar. Haar volledige naam bleek na grondig onderzoek in het Amsterdams archief Marie Jacqueline Rijk-van Ommeren te zijn. Mia was op 14 mei 1941 de oprichtster van de VSPA, samen met een vier- of vijftal anderen. Ze bekleedde de functie van voorzitter. De later bekend geworden Adriaan de Groot, schaakkampioen en grondlegger van de Cito-toets, was ook een van de oprichters, en nam de functie van penningmeester op zich. Deze foto is een van de belangrijkste objecten die we hebben. Samen met een fotokopie van de oude statuten zijn dit de enige tastbare herinneringen die we uit die tijd hebben. De mentaliteit was altijd: ‘we leven in het nu’; daardoor is er weinig waarde gehecht aan archivering van spullen. Deze foto siert nu de ingang van onze kamer.’

9 December 2014

Nancy: ‘Dit is het hoofd van onze mascotte: de VSPAap. De onderkant van het pak kan ik nu niet vinden in onze chaotische opbergruimte.’ Rick: ‘Ik heb er eens ingezeten, maar je kan er heel slecht door zien. En de kop wil ook nog wel eens draaien, dan zie je dus helemáál niks meer.’

Nancy: ‘Als je hem aanhebt is het is ook nog eens zo heet als een sauna.’ Rick: ‘De mascotte is in 2007 aangeschaft. Het begon als een ludieke actie, maar het werd uiteindelijk steeds serieuzer. Het heeft uiteindelijk uitgepakt als een grapje van achthonderd euro – voor een apenpak.’ Nancy: ‘Het zal wel een aap zijn geworden door de naam VSPA.’ Rick: ‘Ja, we hebben namelijk iets met ‘VSPA’ voor woorden plakken die met ‘aa’ beginnen, en dat kan bij ‘aap’. Wat mensen ervan vinden? Meestal beginnen ze de aap spontaan te knuffelen!’

Spiegeloog

Mia

Oude tijdschriften

‘We hebben een bundel oude verslagen en boeken gevonden uit de jaren ’70. Vroeger had de VSPA een eigen blad: Orion (de voorloper van het online VSPAagje). Dat werd nog met behulp van de typemachine gemaakt. De inhoud van toen was totaal anders dan tegenwoordig: het was heel erg op politiek en wetenschap gericht. De VSPA was intens linksgeoriënteerd, zo erg zelfs dat er geruchten de ronde doen dat we ooit op een lijst van de AIVD stonden vanwege de radicale richting waar we naartoe neigden. We hadden tot een paar jaar terug een blad: De Andere Kant. Dit was, in tegenstelling tot Orion, gericht op het studentenleven en de faculteit.

Helaas bleef de ‘blaadjescommissie’ maar tot 2010 populair; gelukkig zullen we dit jaar weer een nieuw blad oprichten.’

Ivoren Toren Reislust

I

Spiegeloog

10

k ken een collega die nog nooit op vakantie is geweest.

Op de vraag of hij niet eens wilde zien hoe het er in andere landen aan toegaat antwoordde hij zonder aarzeling: ‘Ik heb toch televisie.’ Toen ik dat ontdekte vond ik het onbegrijpelijk, maar met de jaren kan ik er steeds beter inkomen. Dat komt doordat ik voor mijn werk een paar keer per jaar naar het buitenland moet. De afgelopen jaren stonden naast Europa en de VS ook China, Japan en Nieuw-Zeeland op mijn programma. Niet dat ik al die reizen verschrikkelijk vond, maar als reizen geen deel meer zou uitmaken van mijn werk zou ik er geen traan om laten.

Reizen vreet bijvoorbeeld aan je fantasie. Als je nog nooit in Hong Kong bent geweest kun je er eindeloos over fantaseren. Maar heb je er eenmaal voet aan wal gezet, dan zit die ervaring je verbeelding voor altijd in de weg, pre-

cies zoals een verfilming de fantasiewereld van een boek verdringt. Het is echter vrijwel onmogelijk om weerstand te bieden aan de mogelijkheid erachter te komen hoe het er op verre plaatsen nou echt uitziet. Ik weet zeker dat de verboden stad in mijn fantasie veel mooier is dan in het echt, maar toch ga ik er volgende zomer kijken als ik voor mijn werk in Peking ben.

In onze cultuur is reislust een deugd die boven elke discussie is verheven. Mensen die niet van reizen houden zijn op zijn minst een beetje typisch. Studenten die na de middelbare school geen jaar gereisd hebben lopen er een beetje sneu bij, alsof ze iets heel belangrijks gemist hebben en dat moeten zien in te halen. Vaak beginnen zulke studenten zich onmiddellijk te excuseren als je ze vraagt of ze direct na de middelbare school naar de universiteit zijn gegaan.

December 2014

Terwijl daar in feite toch niets mis mee is, zou je zeggen.

Het is natuurlijk onzin dat je in Thailand of Argentinië per definitie iets belangrijkers meemaakt dan in ons moerassig stukje wereld. Zeker, het kan heel aangenaam zijn op zo’n ‘bountystrand’ op een onbewoond eiland voor de kust van Australië, maar het is er ook bloedheet en het stikt er van de zandvlooien. In de meeste avontuurlijke reisomstandigheden kun je je er nauwelijks toe zetten een boek te lezen of een behoorlijke gedachte te formuleren. Je bent de hele dag bezig jezelf in je basisbehoeften te voorzien.

Dat is eigenlijk ironisch. Honderdduizend jaar heeft de mens erover gedaan om een situatie te creëren waarin hij niet de godganse dag met eten regelen bezig hoeft te zijn, zodat er nog een beetje tijd over is voor ballet, wetenschap en andere betrekkelijk nutteloze activiteiten. En wat doet diezelfde mens, strak doorgeëvolueerd met een brein zo groot als een voetbal, als hij vrij heeft? Hij gaat ergens in de jungle door de bagger lopen ploegen met een grote rugzak.

Reizen is echter ook naar moderne maatstaven vreemd gedrag. Het blijft toch tamelijk bizar dat dezelfde mensen, die het hele jaar biologische tofu eten en hun afval scheiden, in hun vakantie een ecologische voetafdruk zetten waar een heel contingent indianen in een eeuw nog niet aan tippen kan, om dan vervolgens ook nog eens een tientje extra uit te geven voor een groene stoel. Kafka had het niet kunnen bedenken.

Denny Borsboom

Camera Obscura Tekst: Jihane Chaara

e zijn ons er allemaal van bewust dat we onze prachtige aardbol catastrofaal aan het verkloten zijn. Je kent de waarschuwingen vast wel: voor je het weet zijn alle ijskappen gesmolten en verzuipen wij. Of de bijen gaan dood, wat er op de een of andere manier voor zorgt dat wij ook doodgaan. Of we verpesten de lucht met alle rotzooi die onze dierbare auto’s uitstoten. Je snapt het idee: de wereld gaat eraan en het is onze schuld. Het kan zijn dat deze informatie je koud laat, maar de hoofdpersonages uit Night Moves denken er anders over: die zijn niet van plan de wereld te laten vergaan. Verschillende milieuactivisten komen bijeen om een tentoonstelling te zien over hoe mooi onze wereld is, terwijl verteld wordt dat we dit proces van vernietiging tegen moeten gaan. Aan de maakster van dit filmpje wordt uit de zaal gevraagd wat haar meesterplan is om de wereld te redden. Hier geeft zij een diplomatiek antwoord op: ‘Het gaat niet om een meesterplan, het gaat om heel veel kleine plannetjes.’

Dit is min of meer waar Night Moves om draait: om drie activisten die een klein plannetje uitvoeren, omdat ze de wereld willen redden. Nu moet ik er wel meteen bij vermelden dat dit plannetje een ongelofelijk slecht plannetje is. Ze willen namelijk een grote dam tot instorten brengen. Het idee is dat als het water losbreekt uit de vernietigde dam, de wereld na zal denken over de vervuiling van de aarde. Je zou denken dat het daardoor moeilijk is om je in de schoenen van de personages te verplaatsen; ze zijn immers iets van plan wat niet conventioneel is. En toch krijgt Night Moves het voor elkaar om heel veel sympathie voor de personages op te wekken.

Dena (Dakota Fanning), Josh (Jesse Eisenberg) en Harmon (Peter Sarsgaard) hebben min of meer goede intenties. Ze willen de wereld redden. Ze zijn idealistisch en weigeren mee te gaan met de destructieve maatschappij.

De personages worden niet expliciet uitgediept, maar iedereen die goed oplet kan opmaken wat voor mensen het moeten voorstellen. Dit is heel knap gedaan, want karaktereigenschappen zijn niet echt genoemd, maar toch is het voor de oplettende kijker erg duidelijk. Josh is een rustige, stille jongeman; Jesse Eisenberg weet dit soort types fantastisch neer te zetten. Er is een scène waarin Josh door het bos loopt en voorzichtig een vogelnestje van de grond opraapt en het teruglegt in een boom. Zijn zachte karakter komt uit zulke kleine handelingen heel mooi naar voren. Dena is vuriger dan Josh – zij is de typische idealist; ze is actief, slim en kan improviseren als het moet. Harmon is het meest mysterieus van hen allen, wat erg jammer is omdat het daardoor onduidelijk blijft wat voor persoon het is.

De sfeer van de film is heel rustig en bedachtzaam.

Dit drietal wil een dam opblazen met de beste intenties, maar ze moeten dit plan stiekem uitvoeren.

Ze slepen de kijker mee in hun queeste; ze laten je op het puntje van je stoel zitten als het dreigt te mislukken om alle middelen bijeen te rapen om de dam ten onder te brengen. En dan is het moment daar: met een bootje varen zij de rivier op, en beschermd door de duisternis van de nacht voeren zij hun plan uit.

Het verhaal is daar nog niet afgelopen. De nasleep blijkt moeilijker te zijn dan verwacht – vol nerveuze schrikreacties als er auto’s langskomen en schuldgevoelens als blijkt dat iemand gewond is geraakt bij deze stunt...

Regie: Kelly Reichardt Deze film is verkrijgbaar op DVD en Blu-ray.

11 December 2014

W

Spiegeloog

Night Moves

Behandeling in de Bush Adventure therapy

Veel stress doet lichaam en geest geen goed, maar een beetje stress kunnen we best gebruiken. Adventure therapy, waarbij de behandeling plaatsvindt in de buitenlucht, speelt hier handig op in. Hoe kunnen stress en rotsklimmen ons welzijn bevorderen?

Tekst: Anna Deems

Spiegeloog

12

S

December 2014

minstens zo relevant. tress heeft over het algemeen een negatieve connotatie.

Stressvolle situaties, uiteenlopend van het maken van Er zijn verschillende adventure-programma’s: recreatieve proeen lastig tentamen tot de confrontatie met een gevaarlijk gramma’s zijn vooral gericht op het bevorderen van plezier; dier in het wild, gaan we liever uit de weg. In onze fysiovoorlichtingsprogramlogische stressrespons ma’s op het bijbrengen zorgen zogenaamde van nieuwe kennis en stresshormonen als corMet adventure therapy leer je bewustzijn; ontwikketisol en adrenaline voor lingsprogramma’s op het een verhoogde hartslag eustress te benutten verbeteren van gedrag; en bloeddruk. Wanneer en tot slot puur theradeze respons vaak wordt peutische programma’s geactiveerd, brengt dat op het herstellen van maladaptief functioneren (Deanne & op de lange termijn cardiovasculaire risico’s met zich mee Harré, 2013). Hoewel er dus veel varianten zijn, maken alle (McEwen, 2008). Chronische stress kan zelfs leiden tot een adventure-programma’s gebruik van activiteiten in de buitenafgenomen volume van de bij de stressrespons betrokken lucht die zowel eustress als vertrouwen creëren, zoals kampehersengebieden als de hippocampus, prefrontale cortex en ren, rotsen beklimmen en hindernisbanen afleggen (Bowen de amygdala, evenals verminderde activiteit binnen deze & Neill, 2013; Deanne & Harré, 2013). Dankzij dergelijke gebieden (McEwen, 2008). activiteiten ervaren deelnemers in een nieuwe omgeving dat zij uitdagingen kunnen overwinnen en wordt een saamhoOp de korte termijn brengt stress ons juist in een staat die aanzet tot adequate actie, zoals extra alertheid tijdens dat righeidsgevoel gecreëerd, met als uiteindelijk doel een beter moeilijke tentamen of snel wegrennen voor dat gevaarlijke welzijn van de deelnemers te bewerkstelligen. Zowel een lage mate van zelfvertrouwen als eenzaamheid zijn geassodier (McEwen, 2008). Binnen de psychologie wordt dan ook cieerd met verhoogde cortisollevels in verschillende situaties een onderscheid gemaakt tussen enerzijds distress, een nega(McEwen, 2008). Met het bevorderen van zelfvertrouwen en tieve reactie op een stressor, en anderzijds eustress, een positieve reactie op een stressor. sociaal contact leert men door adventure therapy niet alleen eustress te benutten, maar bouwt men ook een buffer op tegen de effecten van distress.

Adventure therapy is een in Nederland nog relatief onbekende therapievorm waarin eustress wordt ingezet als behandelmidVoorwaarden voor een geslaagde behandeling zijn dat deeldel. Kurt Hahn richtte de eerste vorm van adventure therapy nemers zich veilig genoeg voelen (zowel fysiek als emoti(‘Outward Bound’) op in 1941 (Deanne & Harré, 2013). Zijn oneel), keuze hebben ten aanzien van de activiteiten en motivatie kwam voort uit de overtuiging dat de geïndustrionderlinge empathie ervaren (Norton & Hsieh, 2011). aliseerde wereld veel tekortkomingen met zich meebracht Belangrijke factoren die adventure therapy onderscheiden van zoals een achteruitgang in onder meer conditie, onderandere therapieën zijn het positief inzetten van stress, de nemerschap, verbeelding en zelfdiscipline. In de nog veel setting in de natuur, een meer gelijkwaardige cliënt-theraverder geïndustrialiseerde en gedigitaliseerde wereld waarin peutrelatie door de gezamenlijke activiteiten en de focus op we nu leven lijkt deze motivatie achter adventure therapy nog

Naast individuele en groepsbehandelingen voor jong en oud, worden adventure-programma’s ingezet voor gehele gemeentes. In deze context wordt met de adventure-technieken gestreefd naar sociale verandering en samenwerking binnen een gemeente, met als voorbeeld van een mooie uitkomst het gezamenlijk opzetten van opvangcentra na een natuurramp in Chengdu, China (Norton & Hsieh, 2011).

Waar adventure therapy voornamelijk in de Verenigde Staten al jaren wordt toegepast, wordt deze behandelvorm in Nederland nog niet vaak ingezet (Outback Explorers, z.j.). Wellicht een interessant toekomstavontuur voor de volgende lichting psychologen? <<

Bronnen

- Bowen, D. J., & Neil, J. T. (2013). A meta-analysis of adventure therapy outcomes and moderators. The Open Psychology Journal, 6, 28-53.

- Deane, K. L., & Harré, N. (2013). The youth adventure programming model. Journal of Research on Adolescence, 24, 293-308.

- Li, W. H. C., Chung, J. O. K., & Ho, E. K. Y. (2013). Effectiveness of an adventure-based training programma in promoting the psychological well-being of primary schoolchildren, 18, 1478-1492.

- McEwen, B. (2008). Central effects of stress hormones in health and disease: Understanding protective and damaging effects of stress and

Spiegeloog

Adventure therapy lijkt een effectieve behandeling te zijn voor zowel fysieke problemen zoals obesitas, als psychologische problemen (Tucker, Javorski, Tracy, & Beale, 2013; Bowen & Neill, 2013; Li, Chung & Ho, 2012; Scheinfeld, Rochlen, & Buser, 2011). Leeftijd lijkt een belangrijke modererende rol te spelen in het succes van de behandeling, waarbij een hogere leeftijd samenhangt met een groter effect (Bowen & Neill, 2013). Toch lijken ook kinderen van basisschoolleeftijd die een adventure-programma hebben gevolgd daar al van te profiteren (Li, Chung & Ho, 2012). Zo laten zij minder depressie- en angstsymptomen evenals een hogere mate van zelfvertrouwen zien dan leeftijdsgenootjes die het programma niet hebben gevolgd. Oudere kinderen en adolescenten die kampen met psychosociale problemen zoals armoede tonen eveneens een afname in de ernst van psychische klachten na deelname aan een adventure-programma (Tucker et al., 2013). Ook bij volwassenen worden positieve effecten gevonden als gevolg van adventure therapy op zich alsook adventure-technieken ter aanvulling op een traditionele therapie (Bowen & Neill, 2013; Scheinfeld, Rochlen, & Buser, 2011). Opgemerkt moet worden dat veel studies beperkingen kennen door onder meer het gebruik van convenience samples en verschillen in zowel de invulling van de adventure-programma’s als meetinstrumenten (Bowen & Neill, 2013; Li, Chung, & Ho, 2012; Tucker et al., 2013).

Desalniettemin zijn de resultaten tot dusver veelbelovend op zowel de korte als de lange termijn.

stress mediators. European Journal of Pharmacology, 583, 174-185.

- Norton, C. L., & Hsieh, C. (2011). Cultural bridging through shared adventure: cross-cultural perspectives on adventure therapy.

Journal of Adventure Education and Outdoor Learning, 11, 173188.

- Outback Explorers (z.j.). Adventure therapie & coaching voor teams, gezinnen en vader/zoons. Opgehaald op 28 oktober 2014 van http://www.outbackexplorers.nl/.

- Scheinfeld, D. E., Rochlen, A. B., & Buser, S. J. (2011). Adventure therapy: A supplementary group therapy approach for men. Psychology of Men & Masculinity, 12, 188-194.

- Tucker, A. R., Javorski, S., Tracy J., & Beale, B. (2012). The use of adventure therapy in community-based mental health: Decreases in problem severity among youth clients. Child Youth Care Forum, 42, 155-179.

13 December 2014

inspraak en initiatief vanuit de cliënt (Bowen & Neill, 2013; Deanne & Harré, 2013; Norton & Hsieh, 2011).

@ Internet

Verder dan het Blad

Redactie kiest: ‘Maggie Doyne’ Tekst: Gea-marit Dekker

Spiegeloog

14

Wat voor de achttienjarige Maggie Doyne begint als een wereldreis tijdens haar tussenjaar, eindigt in het opzetten van een weeshuis en school. Doyne reist door het door oorlog geteisterde Nepal, en haar medeleven met de weeskinderen – die fysiek zwaar werk leveren tegen een hongerloontje – is zo groot dat ze besluit om het schoolgeld van één meisje te betalen. Voor Doyne is dit niet genoeg en al snel besluit ze om met al haar spaargeld een stuk land te kopen. Meer spaargeld, fondsen en prijzen later is het project van Doyne uitgegroeid tot een weeshuis voor dertig kinderen en een school voor driehonderd kinderen.

December 2014

Bekijk het filmpje op de website van Spiegeloog: spiegeloog.tumblr.com

Redactie kiest: ‘Slaapwandelen’ Tekst: Joël H. W. Davidson Slaapwandelen is een vreemd fenomeen dat jij misschien zelf ook wel eens hebt meegemaakt. Niet iedereen die slaapwandelt herinnert zich namelijk meer wat voor geks ze ’s nachts allemaal uithalen. Slaapwandelen komt meestal voor bij kinderen, maar ook volwassenen kunnen er last van hebben.

In het filmpje zie je een vrouw grappige capriolen uithalen terwijl ze aan het slaapwandelen is. Er is ook een site die een opsomming geeft van tien ongelooflijke voorbeelden van wat er kan gebeuren tijdens slaapwandelen.

Bekijk het filmpje en de link naar de site op de website van Spiegeloog: spiegeloog.tumblr.com

Winter Blues Zo rond november worden de dagen korter, grauwer en donkerder. De vrolijkheid van de zomer is van de straten verdwenen en mensen trekken zich terug in hun huizen. Wat doet de winter met ons?

Immers, wanneer je iemand met een gebroken been krukken e winter wordt, behalve met kerstmis, vaak geassocigeeft, kun je wanneer deze persoon herstelt niet concluderen eerd met grauwheid en depressiviteit, zoals de lente dat de oorzaak van het gebroken been een gebrek aan krukwordt geassocieerd met vrolijkheid en nieuw leven. Die assoken was. Hoewel het aantal lichturen wel samenhangt met ciatie is niet gek; mensen voelen zich beter bij goed weer.

SAD, kan er niet aangetoond worden dat het een directe Keller et al. (2005) vonden dat blootstelling aan een prettige oorzaak is (Partonen en Lönnqvist, 1998). temperatuur zorgde voor een verhoogde gemoedstoestand en verbeterde cognitieve vaardigheden. Bij sommige mensen Een andere factor die samenhangt met Seasonal Affective gaat de verandering van stemming door de seizoenen verder Disorder is een verstoord dag- en nachtritme. Zo hebben dan een winter blues. Zij hebben Seasonal Affective Disorder, (toemensen met SAD een passelijk) SAD genoemd. sterkere voorkeur voor De meest voorkomende activiteit in de avond dan variant is winter onset SAD. mensen zonder SAD. Deze mensen hebben last - De veranderende seizoenen kunnen je Mensen met SAD zijn van depressieve klachstemming flink beïnvloeden dus vaker avond- dan ten wanneer de winter ochtendmensen (Elmore begint. Voorbeelden van et al., 1993). Bij deze klachten zijn droevigmensen fluctueert hun heid, verminderde actidag- en nachtritme ook vaker. Bij gezonde mensen is dit bioviteit, verhoogde eetlust, gewichtstoename en verhoogde logische ritme ongeveer 24 uur, terwijl mensen met SAD slaapbehoefte. Bij sommige mensen komen daarnaast ook hypomane trekken (een lichte variant van manie) voor in de vaak langere of juist kortere ritmes hebben (Partonen & zomer. Een zeldzamere variant is summer onset SAD, waarbij Lönnqvist, 1998). klachten met de komst van de zomer beginnen. Bij mensen De veranderende seizoenen kunnen je stemming flink beïndie hier last van hebben staan, naast droefheid, juist klachten vloeden. Niet alleen heeft het seizoen waarin je je bevindt tegenovergesteld aan winter onset SAD centraal: verminderde slaap, verlaagde eetlust en gewichtsverlies (Partonen & Löndirect invloed op je humeur, het seizoen waarin je geboren bent is ook een meespelende factor. Mensen die in de lente nqvist, 1998). of zomer geboren zijn, zijn gevoeliger voor het ontwikkelen van winter onset SAD dan mensen wier verjaardag in Het ligt voor de hand om te denken dat de hoeveelheid licht de herfst of winter valt. Omdat de dagen langer zijn in de waar iemand aan is blootgesteld een directe invloed heeft zomer, stel je deze lange dag als interne klok in. Je bioloop het ontwikkelen van Seasonal Affective Disorder. Een van gische dag- en nachtritme verwacht dus een relatief lange de grootste verschillen tussen de seizoenen is namelijk de dag en korte nacht. Het is daardoor ook lastiger om je aan hoeveelheid lichturen op een dag. Daarnaast is lichttherapie, te passen aan de kortere dagen in de winter (Natale, Atan, waarbij de patiënt een uur per dag blootgesteld wordt aan & Chotai, 2007). Als je wilt weten hoe je de winter blues kunt een felle lichtbron, al jarenlang de meest effectieve therapie voorkomen, bekijk dan de tips op de volgende pagina! << voor SAD (Rosenthal et al., 1984). Toch kun je hier niet uit concluderen dat te weinig licht een oorzaak is van SAD.

15 December 2014

D

Spiegeloog

Tekst: Simone Belt

Bronnen

Spiegeloog

16

- Elmore, S. K., Dahl, K., Avery, D. H., Savage, M. V., & Brengelmann, G. L. (1993). Body temperature and diurnal type in women with seasonal affective disorder. Health care for women international, 14(1), 17-26.

- Keller, M. C., Fredrickson, B. L., Ybarra, O., Côté, S., Johnson, K., Mikels, J., Conway, A., & Wager, T. (2005). A warm heart and a clear head the contingent effects of weather on mood and cognition.

Psychological Science, 16(9), 724-731.

- Natale, V., Adan, A., & Chotai, J. (2007). Season of birth modulates mood seasonality in humans. Psychiatry research, 153(2), 199-201.

- Partonen, T., & Lönnqvist, J. (1998). Seasonal affective disorder.

The Lancet,352(9137), 1369-1374.

- Rosenthal, N. E. (2012). Winter blues: Everything you need to know to beat seasonal affective disorder. Guilford Press.

- Rosenthal, N. E., Genhart, M. J., Caballero, B., Jacobsen, F. M., Skwerer, R. G., Coursey, R. D., Rogers, S., & Spring, B. J. (1989).

Psychobiological effects of carbohydrate-and protein-rich meals in patients with seasonal affective disorder and normal controls. Biological Psychiatry, 25(8), 1029-1040.

- Rosenthal, N. E., Sack, D. A., Gillin, J. C., Lewy, A. J., Goodwin, F. K., Davenport, Y., Mueller, P. S., Newsome, D. A., & Wehr, T. A. (1984). Seasonal affective disorder: a description of the syndrome and preliminary findings with light therapy. Archives of General Psychiatry, 41(1), 72-80.

Hoe voorkom je de winter blues?

(Rosenthal, 2012; Rosenthal et al., 1989) Ga naar buiten!

Zelfs als het buiten grauw en koud is heeft het zin om naar buiten te gaan. De Vitamine D die je opneemt bij het beetje zonlicht heeft een positief effect op je humeur.

Zet je lampen aan!

Bij vies, nat en koud weer zit je liever binnen voor de kachel dan dat je naar buiten gaat. Zorg wanneer je binnen zit dat je het zo licht mogelijk maakt in huis. Veel blootstelling aan licht zorgt ervoor dat je minder last hebt van depressieve klachten op donkere dagen.

Beweeg!

Hoewel het verleidelijk is om in de winter vooral op de bank te hangen met een dekentje, is het juist dan belangrijk om genoeg beweging te krijgen. Lichaamsbeweging heeft een positieve invloed op depressie in het algemeen.

Eet gezond!

In de winter hebben mensen vaak zin in comfortfood; pasta, brood, chips of pudding. Pas hier wel mee op als je ’s avonds nog productief moet zijn; na het eten van koolhydraatrijk voedsel kun je je erg slaperig voelen. Als je Seasonal Affective Disorder hebt, wordt je juist actief na het eten van koolhydraten.

December 2014

?

Wist je dat...

Tekst: Mariëtte Scholten

...de eerste persoon die ooit solo de Grote Oceaan overvloog Amelia Earhart was? Dit was in 1932. Vijf jaar later deed ze een poging om samen met een navigator als eerste om de wereld te vliegen. De eindbestemming van deze vlucht werd nooit bereikt: halverwege de vlucht verdween het vliegtuig. Tot op heden is nog niet bekend wat er met hen gebeurd is. Een populaire theorie is dat ze neergestort zouden zijn op een onbewoond eiland.

...het Franse meisje Tippi Degré bijzondere vriendschappen had met wilde dieren? Ze groeide op in Namibië waar ze op de rug van een wilde olifant mocht rijden en ze bevriend was met een wild luipaard die ze J&B noemde. Toen J&B ooit een lokaal dorpsjongentje aangevallen had, sprong Tippi ertussen om J&B bij te sturen. J&B luisterde naar haar en trok zich terug. Er zijn zes documentaires over haar gemaakt bij Discovery Channel en een aantal boeken over haar geschreven.

...er een slaapsyndroom bestaat dat ervoor zorgt dat je dagen achter elkaar kan slapen zonder wakker te worden? Het zeldzame syndroom heet het Kleine-Levin Syndroom (KLS) en kwam in het nieuws nadat de BBC een documentaire maakte over een Amerikaans meisje met dit syndroom. Er is nog geen medicijn ontwikkeld, maar de symptomen worden meestal minder naarmate de cliënt ouder wordt. Nadat de leeftijd van dertig is bereikt, komt KLS nauwelijks nog voor. ...Amerika eigenlijk niet door Christoffel Columbus ontdekt is, maar door de Noorman Leif Eriksson? Bijna vijfhonderd jaar eerder zette hij met zijn mannen al voet aan wal in Noord-Amerika.

17

...in 2008 en 2009 de Zwitser Xavier Rosset driehonderd dagen overleefd heeft op een onbewoond eiland in de Stille Oceaan? Hij had slechts twee messen en een videocamera op zonne-energie bij zich. Van de filmbeelden wil hij een documentaire gaan maken.

December 2014

...je heel makkelijk zelf een kompas kan maken? Alles wat je nodig hebt is een naald, een bakje water, een kurk en een magneet. Haal de naald enkele malen in dezelfde richting langs de magneet, laat hem drijven in het bakje water met behulp van een kurk en je hebt een kompas.

Spiegeloog

...het een wijdverspreide overtuiging is dat er meer baby’s geboren worden tijdens volle maan? Desondanks is er tot nog toe geen wetenschappelijke evidentie voor gevonden.

Ik ben wie ik niet ben Stel je voor dat je opeens wakker schrikt, alsof je ontwaakt uit een dagdroom. Je kijkt naar de mensen om je heen maar herkent ze niet, al fronzen ze en beweren ze jouw vrienden te zijn. Je herkent de plaats waar je bent niet, je weet niet waarom je aan deze eettafel zit of welk huis dit überhaupt is. Men spreekt jou aan met een naam die niet de jouwe is. Waar ben je en wat is er gebeurd?

Tekst: Jihane Chaara

Spiegeloog

18

A

December 2014

geren. (Coons, 1999). ls dit je is overkomen, verkeerde je waarschijnlijk in een staat van dissociatieve fugue, ook wel een dissociatieve De gevallen zijn zelfs zo uiteenlopend dat er een radicaal of psychogene vlucht genoemd. Ongeveer 0,2 procent van verschil kan bestaan tussen twee mensen die beiden in een de populatie maakt dit wel eens mee (Comer, 2008). Deze dissociatieve staat zijn mensen vluchten als het geweest. Laten we er ware van hun levens naar twee voorbeelden bij een hele andere locatie pakken: een 42-jarige en nemen soms zelfs een - Misschien verkeer je zelf wel in vrouw werd betrapt op nieuwe identiteit aan. een disassociatieve staat winkeldiefstal. Dit is op Het is een stapje verder zichzelf geen bijzondan slechts geheugenverder voorval, maar deze lies, omdat er in deze dismevrouw beweerde stelsociatieve staat een heel lig zich er niets van te herinneren. Zij werd inderdaad ook nieuw leven kan worden opgestart. Iemand cultiveert nieuwe beschreven als iemand die altijd binnen de lijntjes van het relaties, kan een nieuwe werkplek hebben, een nieuw huis en leven kleurde en nooit iets slechts uitvoerde. Twee weken kan zelfs nieuwe persoonlijkheidstrekken ontwikkelen. Het voor dit voorval, hoorde zij dat een belangrijk familielid MS is belangrijk om op te merken dat deze mensen geen ziekte(Multiple Sclerose) had, wat een enorme stressvolle ervaring besef hebben op dat moment, en dus geen idee hebben van was. Later is gesteld dat zij in een dissociatieve fugue verwat ze aan het doen zijn. Het zijn geen mensen die de polikeerde en dat het horen van het nare nieuws over haar famitie ontvluchten en daarom een nieuwe identiteit aannemen lielid, deze staat in haar losmaakte. Haar fugue duurde dus (Comer, 2008). Bovendien moeten organische oorzaken heel kort (Abrams, 1964). Het andere voorbeeld betreft een worden uitgesloten. Dit wil zeggen dat de staat van dissociman, ene dominee Ansel Bourne, die op een dag geld van atieve fugue niet mag komen door bijvoorbeeld een tumor of zijn rekening afhaalde, een paar facturen betaalde en in zijn een andere medische aandoening (Coons, 1999). auto stapte. Dit is het laatste dat hij zich kon herinneren. Hij is sindsdien twee maanden lang verdwenen geweest. AutoriDe precieze oorzaak van dissociatieve fugue is enorm lastig te teiten dachten dat hij wellicht ontvoerd was. Twee maanden benoemen, omdat er nooit een factor is die bij alle gevallen later werd een man die zichzelf de afgelopen twee maanden hetzelfde is. Zo blijkt het te zijn dat als iemand mishandeld is meneer Brown noemde erg verward wakker. Hij wilde weten als kind, er een grotere kans is voor diegene om een dissociawaar hij was en wat hij hier deed. De mensen in zijn huis tieve fugue door te maken, maar dat wil natuurlijk niet zeggen vertelden hem over zijn nieuwe identiteit, maar hier kon hij dat iedereen die ooit in zo’n staat heeft gezeten per definitie zich niks meer van herinneren. Hij herinnerde zich namelijk mishandeld is geweest als kind. Overigens loopt niet iederplots dat hij dominee Ansel Bourne was. Voor hem leek het een die als kind mishandeld is evenveel kans om dit mee te net gisteren dat hij geld van zijn rekening gehaald had en maken. Het gebeurt bijna nooit, en als het gebeurt is er bijna in een auto stapte. Hij kon zich de twee verloren maanden altijd sprake van comorbide stoornissen zoals depressie of (waarin hij dus een geheel nieuwe identiteit had aangenoalcoholafhankelijkheid. Stress en trauma zijn wel heel vaak men) helemaal niet meer herinneren. Deze twee voorbeelfactoren die meespelen en die zelfs zo’n staat kunnen trig-

De meeste mensen die ooit in een dissociatieve staat verkeerden – hoe heftig deze ook heeft mogen zijn – komen er uiteindelijk weer bovenop. Eerst is er een periode van retrograde amnesie, wat inhoudt dat de persoon zich niets meer van het verleden kan herinneren. Deze amnesie is voornamelijk autobiografisch en niet procedureel. Men herinnert zich dus niet waar hij of zij naar school is gegaan als kind, maar kan nog wel de piano bespelen bijvoorbeeld. Deze

Nu is het misschien tijd om om je heen te kijken: ben jij wel echt wie jij denkt dat je bent? Verkeer jij niet stiekem in een dissociatieve staat? Bel even je ouders op – als zij weten wie je bent, dan zit het vast wel snor. <<

Bronnen

- Abrams, A. L. (1964). Shop-lifting in a fugue state in a somnambulist. American Journal of Psychiatry, 121(3), 273-273.

- Comer, R. J. (2008). Fundamentals of Psychology. New York: Worth Publishers.

- Coons, P. M. (1999). Psychogenic or dissociative fugue: a clinical investigation of five cases. Psychological reports, 84(3), 881-886.

Spiegeloog

Zoals bij de mevrouw die aan winkeldiefstal deed terwijl zij in een dissociatieve staat verkeerde, komt het bij een fugue staat wel vaker voor dat men dan crimineel gedrag vertoont dat zij zich later niet meer kunnen herinneren. Dit is interessant omdat het veelvoorkomend is, maar er nog geen goede verklaring voor bestaat. De mensen die dit criminele gedrag vertonen, hebben namelijk meestal geen strafblad en hebben voorafgaand aan het voorval bijna nooit iets crimineels gedaan. Een van de bestaande verklaringen is dat de criminele activiteiten vaak iets te maken hebben met geld. Het kan zo zijn dat geld een reden van stress is voor deze mensen, en dat zij daarom in zo’n dissociatieve staat illegale handelingen uitvoeren om aan geld te komen (Coons, 1999).

amnesie verdwijnt na een tijdje wel. Het is erg uiteenlopend hoe lang dit herstelproces kan duren. De na-effecten zijn dus niet heel uitgesproken (Coons, 1999). Het kan echter wel zo zijn dat iemand ontdekt wordt door bijvoorbeeld de politie (tijdens een zoektocht), terwijl diegene nog in de dissociatieve staat verkeert. Deze persoon blijft dan de nieuwe identiteit volhouden. Dit kan opgelost worden door therapeuten die veel en diepgaande vragen stellen over de nieuwe identiteit, in de hoop dat de persoon vanzelf gaten ziet in zijn eigen verhaal.

19 December 2014

den verschillen enorm veel van elkaar, maar gaan toch allebei over hetzelfde verschijnsel (Comer, 2008).

juni 2013

20

Spiegeloog

Tabula Rasa Tekst: Simone Belt

Christopher vindt op een dag de hond van zijn buurvrouw Mrs. Shears, dood in de tuin, met een hooivork door zijn lijf.

Op aanraden van zijn leraar op zijn speciale onderwijsschool, besluit Christopher een detectiveroman te schrijven over dit incident. Een detective is het enige soort boek dat hij interessant vindt; want het is een puzzel, en puzzels kun je oplos-

sen. Zijn verhaal is ook waargebeurd, want hij houdt er niet van als mensen liegen. Mensen liegen volgens hem heel vaak, omdat ze regelmatig iets anders zeggen dan dat ze bedoelen.

Wanneer iemand bijvoorbeeld ‘I laughed my socks off ’ zegt, zijn zijn sokken er niet echt afgelachen. Zelf kan hij niet liegen, want hij vindt het moeilijk om iets te verzinnen wat niet waar is. Christopher gaat op onderzoek uit, en ondervraagt zijn buren. Zijn moeite met het begrijpen van sociale interacties maakt dit echter moeilijk. Zijn vader vraagt hem te stoppen met rondvragen wie de hond vermoord heeft. Christopher vat dit letterlijk op en gaat verder met zijn onderzoek door andere vragen te stellen. Zo komt hij in een spannend web van, voor hem onbegrijpbare, leugens terecht over zijn vader, Mrs. Shears, en zijn overleden moeder.

Het boek leest ontzettend makkelijk weg; het is bijvoorbeeld niet moeilijk om het in zes uur achter elkaar uit te lezen wanneer je er een recensie over moet schrijven tijdens een nachtnummer. Dat komt deels omdat de verteller in het boek geen moeilijke zinsconstructies gebruikt. Christopher vertelt dat hij delen van zijn favoriete boek, Sherlock Holmes, niet leuk vindt vanwege de lastige beschrijvingen: ‘There was something subtly wrong with his face, some coarseness of expression, some harseness, perhaps of the eye, some looseness of lip which marred its perfect beauty.’ Hij begrijpt niet wat hiermee bedoeld wordt. Daarom schrijft hij in zijn detective veel meer rechttoe-rechtaan.

In The Curious Incident of the Dog in the Night-time duik je in het hoofd van iemand met een ASS. Het verhaal volgt zijn gedachtepatroon, en wijkt daarom vaak uit naar mathematische problemen of anekdotes over de sterrenhemel en het universum. De schrijver van het boek, Mark Haddon, heeft de hoofdpersoon als een heel duidelijk voorbeeld van Autisme geschreven. Christopher voldoet namelijk aan alle criteria van ASS volgens de DSM. Dit geeft aan de ene kant een heel breed beeld van wat autisme allemaal in kan houden, maar maakt het personage ook eenzijdig. Alles wat Christopher doet wordt namelijk beschreven als een uiting van zijn autisme. Dit maakt Christopher jammer genoeg op de eerste plaats meer een autist dan een mens.

Dit boek is voor €9,99 bij boekhandels te verkrijgen.

21 December 2014

A

an het begin van het boek waarschuwt de verteller dat dit geen grappig boek zal zijn. Hij legt uit dat hij geen grapjes kan maken, omdat hij ze niet begrijpt. De verteller, Christopher John Francis Boon, vijftien jaar, drie maanden, en twee dagen oud, heeft namelijk een Autisme Spectrum Stoornis (ASS). Zijn letterlijke manier van vertellen zorgt voor de lezer voor grappige situaties.

Spiegeloog

The Curious Incident of the Dog in the Night-time van Mark Haddon

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Jihane Chaara en Joël H. W. Davidson

Van het avonduur tot in het holst van de nacht gaan wij op onderzoek uit. Een tijdschrift maken in 24 uur, dat is een heel avontuur! Aan de voorbijkomende gasten vroegen wij: ‘Wat is het meest avontuurlijke dat jij ooit hebt gedaan?’

Spiegeloog

Elvira: ‘In het eerstejaarsweekend van de VSPA ben ik onder hypnose geweest. Toen er op me werd ingepraat voelde ik me wel ontspannen worden maar had ik niet het gevoel dat ik onder hypnose was. Uiteindelijk werd er een ‘sinaasappel’ in mijn hand gelegd, en toen ik hem at was hij superzoet, maar nadat ik mijn ogen opendeed bleek het een citroen te zijn. Later werd er gezegd: ‘Als je mosterd hoort, moet je lachen.’ Nou, ik heb nog nooit zo hard gelachen! Ik bleek het meest suggestief van iedereen te zijn.’

22 December 2014

Esther: ‘Ik zou avontuurlijker willen zijn dan ik ben, maar ik ben wel een keer naar Amerika verhuisd. Ik heb een half jaar lang in Connecticut gewoond om daar naar een middle school te gaan. Toen ik erheen ging vond ik het verschrikkelijk. Ik was namelijk erg verlegen en kon niet zo goed Engels. Uiteindelijk vond ik het echt heel gaaf. Door die ervaring kan ik nu wel goed Engels en ben ik ook niet meer verlegen.’

Jeroen: ‘Tijdens een trip door Europa was ik met vrienden in Rome. Vanaf het hotel in het zuiden van de stad hebben we rond etenstijd een tram gepakt naar het noorden, en zijn we bij een willekeurige halte uitgestapt. Zonder kaart of openbaar vervoer hebben we geprobeerd terug te komen bij ons appartement. De omgeving was best wel grauw, met allemaal hippies en mensen die je op straat van alles proberen aan te smeren. Uiteindelijk zijn we rond vier uur ’s nachts weer terug aangekomen.’

Ilka: ‘Ik ben in mijn eentje op een motor van Zuid- naar NoordVietnam gereisd toen ik vijf maanden op reis was in Azië.

Ik vind motorrijden sowieso heel leuk en in Vietnam is dat een erg populaire manier van vervoer. Voor slechts 250 dollar kon ik een Honda kopen. Toen ik in het noorden was aangekomen en ik daar met mijn helm liep, kwam er iemand op me af die vroeg of hij de motor van me kon overkopen, en toen heb ik de Honda aan hem verkocht.’

Madelon: ‘Ik heb voor 36 mensen een reis georganiseerd naar Porto en Lissabon. Ik was de penningmeester en dacht dat we het geld binnen het budget vrij mochten besteden. Daar werd achteraf wel moeilijker over gedaan dan ik verwacht had...

Het was best wel avontuurlijk om eindverantwoordelijk te zijn. Als er ergens iets misgaat komt iedereen op jou af.’

Koen: ‘Op vakantie ben ik eens gaan paragliden. Dat was in Noord-Italië, vanaf een berg vlakbij de camping. Ik voelde wel wat spanning voordat ik de lucht inging, maar het ging allemaal heel snel: na een kwartiertje stond ik, na een zachte landing, alweer op de grond.

Uiteindelijk vond ik het wel heel vet: we hebben horizontaal gehangen en rondjes gedraaid in de lucht.’

Spiegeloog

Roelof: ‘Op vakantie met vrienden in Albufeira heb ik vanuit onze kamer de hele week naar een telefoonmast gekeken, hoog op een berg. Op een dag dachten we: laten we daarnaartoe gaan. We probeerden zo dicht mogelijk bij die telefoonmast te komen, maar het laatste stuk ernaartoe was er geen pad, dus beklommen we een deel van de berg. Op de terugweg verdwaalden we, maar we zijn wel leuke locals tegengekomen.’

Eliza: ‘Ik heb in een achtbaan gezeten – de Superman in Walibi. Ik vond het alleen niet erg leuk. Het begon al in de rij, waar ik constant riep dat ik niet van achtbanen en pretparken hou. Ik had er totaal geen zin in en raakte in paniek toen ik erin zat, en dus niet meer weg kon. Het begon in het donker, en er werd afgeteld. Toen begon ik heel hard ‘Help! Help!’ te schreeuwen. Ik heb het overleefd, maar ik doe het nooit meer.’

Daniël: ‘Ik was in Zagreb en liep in mijn eentje over straat. Ik was hongerig en op zoek naar eten, dus vroeg ik aan een voorbijganger of hij wist waar ik eten kon krijgen. Dat wist hij, dus liep ik die kant op. Echter, de man begon me te volgen en kwam opeens heel dichtbij. Toen stopte hij zijn hand in mijn zak om mijn portemonnee te stelen. Er volgde een worsteling, en ik duwde de man door een winkelruit, waar hij doorheen viel. Ik liep snel door, zonder verder nog om te kijken.’

23

December 2014

Rajdee: ‘Ik heb zoveel avontuurlijks gedaan! Ik was in Pantanal, het grootste moeras ter wereld, in Brazilië. Het was regentijd en het water steeg heel erg. Er vormden zich eilandjes waar allerlei dieren op werden samengedreven. Apen, everzwijnen, slangen, en het engste van allemaal: krokodillen.

We zaten in een huisje daar vlakbij, en om daar te komen moesten we door het water lopen. ’s Avonds kun je helemaal niks zien, dat is echt heel erg eng want je weet niet wat voor rare beesten er allemaal langs je heen zwemmen.’

Bacchus Avondhumeur

I

k ben geen nachtbraker. Waar veel medestudenten tot een uur of twee à drie ’s nachts doorleren voor tentamens, lig ik al enkele uren in bed te ronken.

Sterker nog, zodra ik het avondeten naar binnen heb gewerkt, kak ik gigantisch in. Zo erg zelfs, dat ik studieboeken ’s avonds helemaal niet meer opensla, misschien alleen om een verdwaalde boekenlegger in op te bergen. De avond is om te relaxen: gamen, films en series kijken, met vrienden afspreken, creatieve hobby’s bedrijven en skypen. De nacht is, met de nodige uitzonderingen, om te slapen. Nu wil ik niet ontkennen dat ik het belang van ontspanning hoog in het vaandel heb staan, maar het is in tijden van tentamens toch een vervelende eigenschap om ’s avonds zo de concentratie te verliezen, zeker als je door de studie weet dat leerstof die vlak voor het slapen bestudeerd is beter onthouden wordt.

Deze studiebeperking betekent dat ik noodgedwongen ’s middags en ook – jawel – ’s ochtends de boeken opensla. Dit gaat me eerlijk gezegd goed af: zonder wallen sta ik meestal neuriënd op en kan met wat zelf-aanmoediging enkele hoofdstukken voor twaalf uur ’s middags erdoorheen jagen.

Ja, ik zou zelfs zo ver willen gaan door te zeggen dat ik een ochtendpersoon ben. Deze opbiechting levert vaak verontwaardigde reacties op bij leeftijdsgenoten, waarvan het gros vroeg opstaan hekelt en mij vernietigend aankijkt als ik iets te enthousiast om negen uur de collegezaal binnenloop. Ik meen me zelfs te herinneren dat vorig jaar, nota bene in deze column, gepleit werd voor de regel dat niemand met elkaar zou moeten praten voor elf uur ’s ochtends.

Na wat mislukte conversatiepogingen moet ik toegeven dat het handhaven van deze regel zo gek nog niet is. Ik vond het tot enkele jaren terug namelijk behoorlijk lastig mij te verplaatsen in mijn

nachtbrakende medemens. Toen ik nog bij de post werkte heb ik ooit dusdanig opgewekt antwoord gegeven op de vraag hoe mijn vorige dag was, dat mijn collega het sorteren van de enveloppen staakte om me vrij agressief tot stilte te manen. Ik bevond mij, zoals wel vaker in de vroege ochtend, in een eenrichtingsgesprek.

Omdat het nummer dat je nu in je handen houdt een nachtnummer is, schrijf ik deze Bacchus na twaalf uur ’s nachts. Uit bovenstaande is af te leiden dat dit tijdstip van werken een uitzondering is op mijn normale ritme, en ik kan je wel vertellen: ik ben inderdaad al behoorlijk ingekakt. De redactieleden om me heen zijn er niet veel beter aan toe dan ik, maar het is goed te zien wie vorig jaar de niet-praten-voor-elf-uur-regel bedacht heeft; ze dartelt vrolijk en gemotiveerd rond met haar stukken tekst. Dat mag ook wel; het is immers haar primetime. Met een beetje geluk kom ik richting de ochtend over dit inzakmoment heen en schiet ik vol motivatie in mijn normaal gesproken vrij stabiele en vrolijke ochtendspirit. Wellicht dat als ik bij zonsopkomst mijn hoofd even uit het raam steek, ik na een teug frisse lucht – het is inmiddels al behoorlijk muf in de redactiekamer, zelfs met de ramen open – vol goede moed aan de opmaak kan beginnen.

Momenteel kan ik niet veel anders dan hopen dat die boost inderdaad nog gaat komen; koffie is namelijk niet aan mij besteed en energiedrankjes vind ik te chemisch. Op pure wilskracht zal ik dit avondhumeur het hoofd moeten bieden. Ach, het is maar één keer per jaar. Daar heb ik best wat wilskracht voor over. Wilskracht met een vleugje Dextro.

Bart Lichtenveldt