Verdwaald

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

Verdwaald

Oktober 2015 - Jaargang 43 - Nummer 370

Colofon: 43e Jaargang nr. 370, Oktober 2015 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de afdeling psychologie, Universiteit van Amsterdam

Diamantbeurs Kamer 5.02 Afdeling Psychologie Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam t: 020 - 525 67 58 e: spiegeloog-fmg@uva.nl w: spiegeloog.tumblr.com

Hoofd-/Eindredactie Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Down the Rabbit Hole

N

a een – voor de meesten van ons – vakantierijke zomer begint weer een studiejaar vol verplichtingen. Eerst voel je je verdwaald in het bos van opdrachten, artikelen en studieboeken, maar al snel krijg je de routine te pakken en weet je weer hoe je dat universiteitsleven het hoofd biedt. Mocht dit je eerste jaar aan de universiteit zijn: welkom! Hopelijk voel je je alsof je terug naar huis keert na een lange reis: eindelijk thuis!

Speciaal voor de nieuwkomers bestaat deze Spiegeloog voor een aanzienlijk deel uit artikelen die je wegwijs zullen maken in het studieleven. Want hoe ga je nu al dat leerwerk te lijf ?

Bart vertelt je in zijn artikel de do’s and don’ts. Marceline helpt je met haar stuk om procrastinatie te lijf te gaan, een artikel waar niet alleen eerstejaars maar menig ander student wat aan zal hebben. Zit je te dagdromen tijdens college? Zo erg is dat helemaal niet, beargumenteert Laury in haar artikel. Misschien droom je wel over die grote reis die je afgelopen zomer gemaakt hebt of komende zomer wilt maken. Toevallig start Maaike in dit nummer haar column Maaike op Reis, waarin ze ons op de hoogte gaat houden van haar eigen reis die zojuist gestart is.

Reizen staat inmiddels bekend als een tamelijk dure hobby, en Vincent vraagt zich in zijn artikel af of we niet van het juiste pad afraken met al dat geconsumeer middels geld. Zouden we ons niet moeten richten op belangrijkere dingen in het leven?

Anna spreekt zich in haar voorlopig laatste artikel uit over de vluchtelingentoestroom en interviewde daarnaast iemand over hoe het is om in onwetendheid te zitten als een familielid vermist wordt. Verder schreef Alexandra over dissociaties en sluit Tuni het nummer af met een aangrijpende Bacchus.

We leven in een tijd waar ‘verdwaald zijn’ niet per se negatieve associaties oproept. Misschien heeft het te maken met het idee dat wanneer je zonder verwachtingen op reis gaat, alles een verrassing is, zoals een telefooncel in the middle of nowhere tegenkomen. Of misschien komt het neer op wat de Cheshire cat tegen Alice zei: ‘Wanneer je niet weet waar je heengaat, maakt het ook niet uit welke kant je opgaat.’

Bart en Emma Laura

Redactie Anna Deems, Marceline van Eeden, Alexandra van Harten, Maxime Muller, Tuni Pasanea, Laury Peters, Maaike Posthuma, Mariëtte Scholten, Vincent Siderius, Willemijn Waterbolk.

Aan dit nummer werkte mee Denny Borsboom.

Cover Roelof Hoogendoorn.

Fotografie Emma Laura Schouten.

Illustraties Maaike Posthuma, Jonas Raps (www.jonasraps.nl), Thomas van Sonsbeek (Chaotic Basterds).

Opmaak en vormgeving Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

27

8 Verdwaald in de Samenleving

De honger naar en misbruik van geld

Redactie 4 De Wie zijn wij?

36

Een Doolhof van Vragen

Bacchus

De vluchtelingentoestroom

Help! Mijn vader is kwijt

Leren 15 Leren Geheugensteuntjes om te

je dat...?

24 Wist Vijf verdwaalde feitjes

onthouden

Even Voorstellen...

Oost West...

5 Procrastinatie 17 25 Waarom vandaag doen, wat je Medische Psychologie AmsterReizen zonder plan ook morgen kan uitstellen?

Rasa 7 Tabula Kleine filosofie van de vol-

dam

Onbekend 18 Status De impact van vermissing

29 Mededelingen Activiteiten voor studenten

Toren 21 Ivoren Verdwaald in onderzoek

van je Dromen 31 Wandeling Niet wakker maken!

maakte mens

op Reis 11 Maaike De toerist

Het Nut van Dagdromen 22 12 Dissociatie Niks mis mee Ik droom, dus ik besta (niet)

Wandelgang 34 De ‘Wat vind je het vreemdst aan de cultuur van dit land?’

Like ons op Facebook

Lees ons op tumblr

Universiteit van Amsterdam

De Redactie Anna Deems 27 jaar MSc, Medische Psychologie

Spiegeloog

4

Alexandra van Harten 21 jaar Bachelor Psychobiologie, Propedeuse

Maxime Muller 23 jaar BSc, Klinische Ontwikkelingspsychologie

Oktober 2015

Laury Peters 25 jaar MSc, Training & Development

MariĂŤtte Scholten 26 jaar Master, Klinische Neuropsychologie

Vincent Siderius 23 jaar Master, Sport- en Prestatiepsychologie

Marceline van Eeden 22 jaar Bachelor, Klinische Psychologie

Bart Lichtenveldt 22 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

Tuni Pasanea 25 jaar Bachelor, Arbeids- en Organisatiepsychologie

Maaike Posthuma 24 jaar BSc, Klinische Psychologie

Emma Laura Schouten 21 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

Willemijn Waterbolk 24 jaar Master, Sociale Psychologie

Procrastinatie Een consideratie

Drie maanden... Dat zijn 92 dagen, waarvan zelfs 62 vakantiedagen, waarin ik de tijd had om iets op papier te zetten. En hier zit ik dan achter mijn schermpje. Met nog maar een paar uur tot de deadline begin ik aardig gespannen aan dit stuk. Herkenbaar? Wat schuilt er toch achter dit wonderbaarlijke uitstelgedrag?

plezier en ontspanning op dit huidige moment in deze situelfs ondanks het feit dat ik al anderhalf jaar met veel atie. Denk hierbij aan het eindeloos scrollen op Facebook of plezier voor Spiegeloog schrijf, stel ik het schrijven het kijken naar filmpjes van pratende honden of het achterhiervoor merkwaardig genoeg wel eens uit (evenals ik dit werk van Kim Kardashian. doe bij andere, vergelijkbare taken). Ik behoor zelf dan ook helaas tot de categorie doorgewinterde uitstellers. Maar ook Schrijver Tim Urban noemt het terrein van dit soort activiwanneer je niet tot deze categorie behoort, zal je de neiging teiten ‘The Dark Playground’ (Urban, z.j.). ‘Dark’ aangezien tot uitstellen misschien wel herkennen in gevallen waarbij deze bezigheden vaak zijn omgeven door schuldgevoelens dingen moeten gebeuren waar je totaal geen zin in hebt (lees: en bovendien nauwelijks lange termijnvoldoening geven. studeren voor lastige tentamens). Vooral in dit soort situOok schuift het werken aties steekt de uitstelduiaan lange termijndoelen vel extra hard de kop op. (zoals studeren) op, wanNog één keer sluit je al je neer iemand zich begeeft YouTube- en Facebook-tab- Nachten worden doorgehaald op op The Dark Playground. bladen en spreek je jezelf koffie, Red Bull, en Ritalin Bij Urban zelf nam in gedachten streng toe. dit ooit zulke ernstige Nee, er ligt nog steeds vormen aan dat hij hierniks te schransen in de door in 72 uur zijn hele ijskast en ook op Snapmasterthese probeerde te schrijven met als gevolg een noodchat valt inmiddels niets geestigs meer te bedenken. Zelfs je bezoek aan de dokter door suikerarmoede en fikse vingerkamer ligt er te netjes bij om aan een grote schoonmaak te krampen (wél heeft hij zijn masterthese ingeleverd, al scheen beginnen. Focus. deze flink belabberd te zijn). De kern van dit probleem betreft dus de tegengestelde belangen van het behalen van Wanneer je dit herkent, ben je waarschijnlijk een mens. Prokorte en lange termijndoelen. Pas wanneer de acute stress en crastineren in enige mate is onvermijdelijk. Wel verschilt het paniek toeslaan – zoals op dit moment in mijn geval, oh, de per persoon in welke situatie en in welke omvang uitstelgeironie – wordt er actie ondernomen om de taak gedaan te drag wordt vertoond (Senécal, Lavoie, & Koestner, 1997). krijgen. En wat voor een actie: vooral wanneer men de boel Wanneer de taken in kwestie irrelevant, onduidelijk, onuitvolledig dreigt te verprutsen wordt soms geen andere optie voerbaar of vooral erg onplezierig op iemand overkomen, is gezien dan nachten doorhalen op koffie, Red Bull, en Ritalin. er verhoogd risico op uitstellerij. Maar het is vervolgens perDat lijkt in niets op die lakse, lamlendige Dark Playgroundsoonsafhankelijk hoe ver iemand het uitstellen laat komen. bezoeker van eerder. Wat stress al niet met een mens kan Dit is afhankelijk van hoe gevoelig iemand is voor het willen doen... behalen van korte termijnvoldoeningen. Mensen die hier erg gevoelig voor zijn, zijn eerder geneigd in hogere mate uitLos van het feit dat het zeer onprettig is deze stress te stelgedrag te vertonen. Dit is onder andere gerelateerd aan ervaren, zal het uiteindelijke product soms afgeraffeld zijn iemands perfectionisme, faalangst, concentratievermogen en onder het niveau van wat iemand daadwerkelijk in zijn en impulsiviteit (Loehlin & Martin, 2014). Hierbij is namelijk mars heeft (al valt dit volgens diehard procrastinatoren te sprake van de onmiddellijke behoefte aan genoegdoening,

5 Oktober 2015

Z

Spiegeloog

Tekst: Marceline van Eeden

betwisten). Maar het ergste van alles is: bij persoonlijke lange termijnwensen of (levens)doelen treedt nooit een deadline met angst en stress op, waardoor de vervulling hiervan vaak eindeloos wordt uitgesteld. Dit is eeuwig zonde aangezien slechts de dingen die móeten worden gedaan, in plaats van de dingen die je zelf graag gedaan zou willen hebben. Je bent diep verdwaald in The Dark Playground, ver weg van het doen-wat-je-echt-wil-en-het-verwezenlijken-van-je-dromenterrein: The Happy Playground.

Urban oppert een essentie van procrastinatie (Urban, z.j.).

Hij stelt dat bij doorgewinterde uitstellers een selffulfilling prophecy-effect optreedt waarbij hun uitstelgedrag in stand wordt gehouden, omdat ze van zichzelf verwachten dat ze de taken die gedaan moeten worden toch tot het laatste moment zullen uitstellen en de taken die ze zelf ooit zouden willen doen nooit aan bod zullen komen. Het is een eindeloze vicieuze cirkel...

Spiegeloog

6

dat je hier iets mee doet dan wanneer je het realistisch en concreet formuleert, zoals ‘maandag 21:00-22:00 uur hardlopen in het parkje om de hoek’ en het meteen in je agenda schrijft. Creëer zelf (tussentijdse) deadlines en stressmomenten door bijvoorbeeld aan mensen te vertellen wat je precies van plan bent en wanneer, schrijf het in je agenda, zet wekkers. Zoals we weten resulteert stress in actie. Besef (en betrap jezelf erop) dat spelen in The Dark Playground niet beter voelt dan het doen van de taak zelf en dat het beoefenen van de taak de enige ontsnapping biedt naar The Happy Playground. Soms, heel soms, wanneer je al een tijd geconcentreerd aan een taak zit, zul je zelfs merken dat deze taak je helemaal niet meer tegenstaat en je er zelfs aan wilt blijven werken zonder enige Dark Playground-verleiding: dit is misschien wel de allerleukste attractie van The Happy Playground (en ondanks de tijdsdruk bevind ik me inmiddels steeds meer op dit terrein: heerlijk)!

Oktober 2015

Bovendien doorbreekt takenverwezenlijking door een trots en nuttig gevoel je negatieve vicieuze cirkel van het selffulfilMaar er is hoop! Urban stelt dat het als eerste van belang is ling prophecy-effect (Urban, z.j.). Je zult beseffen dat je niet je prioriteiten op een rij te krijgen. Wat vind jij belangrijk om meer in elke situatie prote bereiken en wat maakt crastineert, meer vertroujou gelukkig? Maak wen krijgen in je eigen onderscheid tussen de doelgerichtheid en het taken die móeten worden - Bind de procrastinatiekat hierdoor in de toekomst gedaan en de taken waarniet op het spek hoogstwaarschijnlijk ook van je wíl dat ze worden minder vaak zal doen, gedaan. Deze tweede bij zowel moet-taken als soort taken verdient bij wil-taken. Mocht je meer aandacht omdat ze jezelf op dit huidige moment bevinden in je eigen Dark Playje gelukkiger maken dan de eerste. Om dit te kunnen doen is ground tijdens het lezen van deze Spiegeloog: verzamel al je het van belang eerst aan de slag te gaan met de moet-taken, krachten om te ontsnappen naar The Happy Playground waar zodat je snel kunt overgaan tot belangrijkere zaken. We het gras werkelijk groener is (al is het lezen van Spiegeloog weten inmiddels dat uitstellers bij onduidelijke opdrachten natuurlijk altijd een goed excuus). << snel aan het procrastineren slaan. Schrijf daarom in duidelijke stappen op wat je moet doen en wanneer je het precies gaat doen. Dus niet: ‘deadline maken’, maar 1. computer Bronnen opstarten, 2. Word opstarten en 3. een conceptje typen. Bind - Loehlin, J. C. & Martin, N. G. (2014). The genetic correlation de procrastinatiekat niet op het spek en blijf bij afleiders between procrastination and impulsivity. Twin Research and Human (zoals tv’s) uit de buurt wanneer je bezig bent. Forceer jezelf Genetics, 17(06), 512-515. ook niet om een lastige taak ’s ochtends gedaan te krijgen als - Senécal, C., Lavoie, K., & Koestner, R. (1997). Trait and situaje weet dat je een avondmens bent (Van Osch, z.j.). Schrijf tional factors in procrastination: An interactional model. Journal of op het eind van een productieve dag op wat je allemaal hebt Social Behavior & Personality. gedaan en beloon jezelf met iets waar je blij van wordt (zoals - Urban, T. (z.j.). How to beat procrastination. Opgehaald op 2 sepeen gezellige avond met vrienden of een lekkere taart). tember 2015 van http://waitbutwhy.com/2013/11/how-to-beatprocrastination.html/.

Ook voor de wil-taken geldt: creëer duidelijkheid. Zorg er - Urban, T. (z.j.). Why procrastinators procrastinate. Opgehaald op 2 ook hier voor dat je een concreet plan maakt van hoe je je september 2015 van http://waitbutwhy.com/2013/10/why-procraswil-taken kan verwezenlijken: op welke dag en hoe laat ga je tinators-procrastinate.html/. dit doen en wat heb je hiervoor precies nodig? Besef hierbij - Van Osch, M. (z.j.). Ga uitstelgedrag te lijf. Opgehaald op 2 sepdat Rome niet in één dag gebouwd is. Elk stapje dat je dichtember 2015 van http://www.lancelots.nl/ontwikkelen/ondernemerter bij je takenverwezenlijking brengt is een stap in de goede schap/zelfstandig-werken/timemanagement/uitstelgedrag/. richting; je kan het niet in één keer helemaal perfect doen.

Zou je bijvoorbeeld dolgraag je sportieve kant meer willen ontwikkelen, maar staat dit op je to-do-list als een angstaanjagend vaag ‘conditie verbeteren’, dan is de kans veel kleiner

Tabula Rasa Tekst: Emma Laura Schouten

hedendaagse standpunten in zekere zin maar weinig afwijken van klassieke standpunten.

Samenvattend is Kleine Filosofie van de Volmaakte Mens een boek dat grote actuele filosofische vragen bespreekt.

Zoals het goede filosofische discussies betaamt worden er (gelukkig) geen sluitende antwoorden gegeven, maar worden er juist meer vragen opgeroepen. Omdat het vragen betreft die subjectief en ethisch van aard zijn, zoals gewoon is in de filosofie, is dat passend. Het boek verstrekt de lezers informatie en verschillende standpunten; vervolgens is het aan de lezer zelf om een eigen opinie te vormen en zo mogelijk tot een conclusie te komen.

Voor wie wel gewapend deel wil nemen aan dit debat, maar geen zin of tijd heeft om het boek te lezen is er een (leuk, maar minder volledig) alternatief: de zesdelige VPRO/Human-serie De Volmaakte Mens, waarin Heijne’s zoektocht naar antwoorden in beeld is gebracht.

Dit boek is voor €19,95 bij boekhandels te verkrijgen.

7 Oktober 2015

aar de grenzen van de wetenschap liggen is een terugkerend thema in de literatuur. Vaak behoren boeken (en films) die deze vraag omvatten tot het science fiction-genre, en in die context zijn de consequenties van de voortschrijdende wetenschap veelal niet bepaald positief voor de mensheid (denk bijvoorbeeld aan een klassieker als Frankenstein van Mary Shelley). Kleine Filosofie van de Volmaakte Mens heeft echter een andere, meer serieuze benadering van het doortrekken van de lijn van de wetenschappelijke revolutie. De insteek van het boek is dat de vraag niet is óf de mens maakbaar wordt met behulp van de wetenschap, maar wanneer. Deze bloemlezing is het resultaat van gesprekken die schrijver en columnist Bas Heijne voerde met filosofen, wetenschappers, en andere grote denkers over eventuele toekomstige toepassingen van de wetenschap. Onderwerpen als de vrije wil, kunstmatige intelligentie en genetische manipulatie passeren de revue.

Een van de kwesties die in het boek centraal staat is de vooruitgang in, en ethische aspecten rondom, antropotechniek; de technologie die de mens in staat stelt zichzelf te verbeteren. (Voor)oordelen over dit onderwerp, dat over het algemeen veel discussie oproept (niet in de laatste plaats vanwege de associatie met eugenetica), worden besproken en bestempeld als terechte dan wel onterechte angsten. ‘Zijn het voorboden van een nachtmerrieachtige toekomst, waarbij kinderen op bestelling in elkaar worden gezet, en gewaardeerd worden vanwege hun specifieke eigenschappen, zonder onvoorwaardelijke liefde te ontvangen, hoe ze ook mogen zijn uitgevallen? Of moeten we juist bijzonder hartelijk het vooruitzicht verwelkomen van kinderen die gezonder zijn, intelligenter, gelukkiger, en mogelijk zelfs voorzien van meer moreel besef ?’ Dit citaat van Peter Singer illustreert de boventoon van het boek: de morele aspecten van de strijd tussen de toekomstige biotechnische maakbaarheid van de mens en het ‘recht op toeval’ bij overlevering aan de genetische loterij.

De uitspraken en opvattingen van de hedendaagse denkers worden afgewisseld met, en gelinkt aan, de klassieke filosofie (onder andere Plato, Nietzsche, Sartre en Kant). Het is voor de lezer aangenaam dat hierop wordt teruggegrepen, omdat veel van deze oude ideeën bekend zijn en daarmee een goede houvast bieden als achtergrond om de moderne denkbeelden tegen af te zetten. Interessant is daarbij dat veel

Spiegeloog

Kleine Filosofie van de Volmaakte Mens van Bas Heijne W

Verdwaald in de Samenleving De absurde honger naar en misbruik van geld

Het gaat best goed met ons als mensheid. Het gaat zelfs zo goed dat wij ons allemaal druk kunnen maken over met welk gedeelte van haar tiet Miley Cyrus nu weer op de proppen komt. Of is dit allemaal een farce om ons af te leiden van zaken die er echt toe doen?

Tekst: Vincent Siderius

Spiegeloog

8

W

e giechelen in onszelf wanneer die gek op de Dam schreeuwt dat Jezus leeft. Het geloven in een god is eigenlijk passé, zelfs een beetje triest als je je bedenkt dat deze prediker met ineengevouwen vingers praat met een zwevend denkbeeldig vriendje dat zogenaamd al zijn problemen gaat oplossen. Maar wij giechelaars zijn precies hetzelfde als hij. Wij geloven op onze beurt heilig in onze eigen religie; een religie van geld verdienen, meer geld verdienen en nog meer geld verdienen.

en je je eigen arbeid moet gebruiken om het jezelf toe te kunnen eigenen. Als ik vuur wil maken en brandhout nodig heb, kan ik dus in een bos één boom omkappen en het hout gebruiken voor mijn vuur. Op deze manier is er nog genoeg voor de rest, ik gooi niks van het hout weg en ik gebruik mijn eigen arbeid om brandhout te creëren.

Oktober 2015

Dit lijkt een goed principe. Echter, wanneer geld om de hoek komt kijken, verandert er iets. Nu verkrijg je geen eigendom door je eigen arbeid; geld kóópt arbeid en daarmee koopt geld eigendom. Dit gaat tegen de principes van Locke in.

Er wordt niet meer gekeken of er genoeg over is voor anderen en er wordt niet meer gekeken of het verspild wordt.

In een tijd, lang lang geleden, leefden wij allen van het land.

Ik had een kip en jij had een brood. Maar mijn kip was meer waard dan jouw brood en daarnaast wilde ik ook nog melk. We hadden een probleem. Geld - Mijn kip was meer waard En waar komt geld was de oplossing en de dan jouw brood vandaan? Geld wordt handel floreerde hiergemaakt. In Amerika onder. Geld heeft echter gebeurt dit door de Fedeop zichzelf staand geen waarde; die waarde zit ral Reserve, en ondanks namelijk in de kip en het brood, maar wij hebben toen afgewat de naam doet vermoeden is de bank niet federaal, maar privaat van aard. Ze leent haar gemaakte geld uit aan de sproken dat dit geld een fictieve waarde heeft. Eigendom overheid en vraagt hier rente over, zoals elke lening betaamt. is, net als geld, voor ons nu vanzelfsprekend en welbekend.

En waar haalt Amerika het geld vandaan om deze lening Alleen wanneer bezit jij iets? Nu werkt het zo dat wanneer jij geld geeft voor iets wat jij wilt hebben, jij vervolgens de eigeterug te betalen? Ze lenen nog meer van de Federal Reserve.

Een welgemeende ‘huh?!’ is hier op zijn plaats. Er kan dus naar bent daarvan. Maar voor de tijd dat wij geld in het leven letterlijk nooit genoeg geld in omloop zijn om deze lening af hadden geroepen was ik de eigenaar van mijn kip zonder dat te betalen. Sterker nog, de schuld wordt alleen maar groter ik hiervoor betaald had. en groter, als een duizelingwekkende spiraal de afgrond in (Nichols, 1961).

Deze planeet is van ons allemaal en je kunt dus niet zomaar zeggen: ‘Die boom is van mij!’ John Locke beschreef in Two Dus met geld dat uit de lucht komt vallen, dat op zichzelf Treatises of Government (1689) zijn ideeën over hoe we tot een staand geen waarde heeft, sluit de overheid leningen af aan meer beschaafde samenleving kunnen komen. Hierbij ging mensen die hun leven lang arbeid verrichten om de lening hij ook in op het fenomeen eigendom. Hij zei dat wanneer jij terug te betalen. Wanneer ze dit niet kunnen, worden hun iets van de natuur wilt bezitten, er genoeg over moet blijven spullen afgenomen en noemen we dit een faillissement. Op voor anderen, je het niet moet laten vergaan of verspillen

Spiegeloog

9 Oktober 2015

deze manier heeft een groepje privaten door iets uit niets gekeken naar hoeveel producten en diensten er worden verte creĂŤren, hetgeen doorgaans alleen voor Onze Lieve Heer kocht in een land. Wanneer het BNP stijgt, groeit de econoweggelegd is, een manier mie en gaat het beter met gevonden om de norons. Maar klopt dit wel? male burger voor zich Kijk bijvoorbeeld eens te laten werken en wannaar de gezondheidszorg - Meer criminaliteit staat gelijk neer ze niet hard genoeg in Amerika, waar in 2013 aan een betere economie voor de zweep uitrennen bijna drie biljoen Dollar worden al hun eigen($ 3.000.000.000.000!) in dommen afgepakt. Met omging en 17,1 procent deze moderne slavervan het BNP represennij zijn we behoorlijk doorgeslagen in de toentertijd prima teerde (The World Bank, 2014). Wanneer dit getal omhoog oplossing van ons ruilhandelprobleem. gaat is het beter voor het BNP, beter voor de economie en beter voor het land. Maar dit getal kan alleen maar omhoog Behalve als betaalmiddel gebruiken we geld ook als graadmegaan wanneer er nog meer geld in de gezondheidszorg ter. Om te kijken of het goed met ons gaat, gaan we vaak af omgaat en dat kan alleen wanneer er meer mensen zorg op de economie. De economie groeit; het gaat goed. De econodig hebben. Dit betekent dat wanneer het slechter met de nomie krimpt; het gaat slecht. Als indicatie voor deze groei gezondheid van de mensen gaat, het beter met de economie of krimp gebruiken we het Bruto Nationaal Product (BNP); van het land gaat. Dat is op zâ&#x20AC;&#x2122;n minst vreemd te noemen. dit is een aanduiding voor een bepaalde levensstandaard.

Een ander voorbeeld is het Amerikaanse gevangenissysEen hoog BNP staat voor een hoge levenskwaliteit, een laag teem. Op dit moment zitten 2,2 miljoen mensen in AmeBNP staat voor een lage levenskwaliteit. Er wordt hierbij rika in de gevangenis. Dat is 1 procent van de volwassen

Spiegeloog

10 Oktober 2015

Het zou zomaar kunnen dat deze maniakale drang naar winst bevolking (Glaze & Kaeble, 2014). Deze gevangenissen zijn ons uitsterven gaat betekenen. De fossiele energie is namebijna allemaal eigendom van private bedrijven. Wanneer er lijk bijna op. In 2050 wringen we de laatste druppels olie uit dus meer misdrijven gepleegd worden, gaan er meer mensen de aarde (Joseph, 2011; de gevangenis in en hierJoseph, 2014). Fossiele door gaat de omzet van energie is samen met de deze bedrijven omhoog. wetenschap en de techVervolgens worden de - Er zit geen winst in het niek die daaruit voort is bedrijven meer waard, verbeteren van de wereld gekomen de fundering stijgt uiteindelijk het van deze samenleving BNP en gaat het dus en van de enorme groei ogenschijnlijk beter met die we hebben doorgede economie van het maakt. Zonder alternatief hiervoor zouden we honderden land. Meer criminaliteit staat blijkbaar gelijk aan een betere jaren terug de tijd in geslingerd kunnen worden en hebben economie. we te veel mensen op de planeet om te overleven. Toch doen we praktisch niks om dit probleem op te lossen. De noodOndanks dat deze voorbeelden over Amerika gaan en niet lijdende grootschalige aanpak ontbeert. Waarom? Omdat er over Europa of Nederland betekent dit niet dat het een geen winst te behalen valt in het aanleggen van duurzame minder groot probleem of ver-van-je-bed-show is. Amerika energieparken. Morgen rolt waarschijnlijk de nieuwe Hummer is nog altijd de grootste economie in de wereld en hiermee van de band af, maar er zit geen winst in het verbeteren van verschaffen ze de meeste zeggenschap in zo ongeveer alle de wereld, het redden van mensen, of voor gelijkheid of internationale commissies waar ze in zitten. De macht die ze vrede zorgen. << hiermee opeisen laat zien dat je met deze dwaze destructieve aanpak potten kan breken.

Extra: Ben jij geïnteresseerd in deze praktijken, gedachtes en perikeDoor gefocust te zijn op het winstoogmerk en de bijbelen? Peter Joseph heeft hier drie uitgebreide documentaires horende zwendel dat een hoog BNP betekent dat we erop aan gewijd: Zeitgeist: The Movie, Zeitgeist: Addendum, en Zeitgeist: vooruit gaan, houden we de oogkleppen op voor hoe het Moving Forward. Hierbij heeft de laatste film het grootste releecht met ons gaat. Want wat zijn de kosten van de winst vantie ten aanzien van dit artikel. die we maken? Een samenleving die sterft in stilte omdat iedereen oordoppen inheeft? Is het belangrijker dat men in een land veel spulletjes kan kopen of dat de levenskwaliteit hoog ligt?

Bronnen - Deckop, J. R., Jurkiewicz, C. L., & Giacalone, R. A. (2010).

Cyclische consumptie is namelijk de drijfveer van onze ecoEffects of materialism on work- related personal well-being. Human nomie (Joseph, 2011; Joseph, 2014). Men moet spullen kopen Relations, 63(7), 1007-1030. en het liefst meer dan vorig jaar, want op die manier creëren - Glaze, L. E. & Kaeble D. (2014). Correctional Populations In The we groei. Wanneer de economie krimpt zullen bedrijven failUnited States. Opgehaald op 30 augustus 2015 van http://www.bjs. liet gaan en mensen werkloos worden. Het is dus de taak gov/index.cfm?ty=pbdetail&iid=5177/. om te blijven groeien. Oneindig te blijven groeien. Wanneer - Joseph, P. (2011). Zeitgeist: Moving Forward [Motion Picture]. er meer spullen worden verkocht, moeten er meer spullen United States. worden gemaakt, en dit is goed voor de economie.

- Joseph, P. (2014). The Zeitgeist Movement Defined: Realizing a New Train of Thought.

Er wordt gezegd dat competitie zorgt voor de beste pro- Locke, J. (1689). Two Treatises of Government. At the University ducten voor de laagste prijs. Maar inefficiëntie gaat hand in Press. hand met dit economische systeem; wanneer alle spullen die - “Monopoly Man” (z.j.) [Afbeelding]. Opgehaald op 11 september je koopt tientallen jaren meegaan hoef je deze nooit meer te 2015 van http://img10.deviantart.net/c9f9/i/2012/316/f/3/ vervangen en stort de economie in. De prullaria die je koopt monopoly_man_by_vectorius1-d5ksb2n.jpg/. worden bewust niet van de meest duurzame materialen en - Nichols, D. M. (1961). Modern Money Mechanics. Federal Reserve op de meest efficiënte manier gemaakt, omdat de bedrijven Bank of Chicago. anders failliet zouden gaan (Joseph, 2011; Joseph, 2014).

- The World Bank (2014). Health expenditure, total (% of GDP).

Hierdoor wordt de snelheid van consumptie verhoogd en Opgehaald op 30 augustus 2015 van http://data.worldbank.org/ wekken ze en passant materialisme op, hetgeen samenhangt indicator/SH.XPD.TOTL.ZS/. met een lagere gezondheid (Deckop, Jurkiewicz, & Giacalone, 2010). Negatieve sociale aspecten van de samenleving zijn belonende ondernemingen voor de economie.

Maaike op Reis

Na 0 dagen reizen nu in Nederland

’m so sorry, miss, so sorry!’ Grijsgroene ogen in zware makeup onder warrig blond haar kijken me geschrokken aan, waarop ik de vrouw als vanzelf begin gerust te stellen.

Gewapend met een keukenrol kniel ik op de winkelvloer en begin met het dweilen van de grote vlek rechts naast de limonadeflessen.

Mijn zomer draait dit jaar, werkend in een supermarktje en bij bagagekluizen, om het voorzien in de behoeften van toeristen. En dat zijn er nogal wat. Ze moeten te eten krijgen, zo nu en dan een kopje koffie of bier nuttigen, er moet op hun tassen gepast worden, ze moeten de weg gewezen worden naar het Red Light District (spreek uit met Russisch accent voor het juiste gevoel), hun buskaartje of vliegticket moet geprint worden en ze moeten plassen. Meer dan ooit is me duidelijk geworden hoe afhankelijk een toerist is van zijn omgeving, of beter gezegd, de locals van die omgeving. Ze stoppen twee procent (schatting naar eigen ervaring) van hun hebben en houwen in een tas en voor de rest bouwen ze op de mensen van hun bestemming.

Als ik aan toeristen denk, zie ik eerlijk gezegd een stereotiepe beeld voor me: een niet al te slimme, naïeve soort op zich, met puur en alleen behoeften die moeten worden bevredigd. Praktisch gezien klopt dit, maar het is natuurlijk wel een wat kleingeestige schets van al die mensen die goedgemutst onze stad kleur geven. Eigenlijk bestaat De Toerist niet. Niemand is altijd, 24/7, toerist en dus behoeft het begrip enige nuancering. Toerist zijn is een soort modus, die elke (semi-)rijke mens kent, van een constante consumeringsbehoefte die in de meeste geval-

len door middel van geld wordt vervuld. In deze toestand geeft men bijna niks behalve geld aan de gastheer in ruil voor talrijke diensten en producten die het verblijf van De Toerist vergemakkelijken en hopelijk zelfs tot een plezier maken. Met dit laatste in gedachten doe ik vaak mijn werk en niet zelden eindig ik mijn dienst in de overtuiging dat toeristen het toch wel zwaar moeten hebben. Ze kunnen nergens pinnen, naar de wc of hun telefoon opladen. Ze willen voor niks maar moeten voor alles betalen, ze zien er niet uit en lopen wat af. Ook ben ik me soms gaan verbazen over de manieren die ze achterwege laten en de eisen die ze, al werkt men zich met liefde uit de naad voor ze, durven te stellen met een zelfvertrouwen als stonden ze in hun recht. Dat zijn de momenten waarop ik mezelf er weer even aan moet herinneren waarom ik dit werk ook alweer zo graag en veel doe.

Het antwoord – de ironie ontgaat me niet – luidt: om zelf toerist te kunnen zijn. Een korte heads-up: over een aantal weken verwacht ik in Denpasar, Indonesië te zijn. Ik mag mijn knop omzetten naar die veelbelovende consumeer-modus en hetgeen deze modus mij gaat opleveren ga ik voor Spiegeloog op papier zetten.

Gevormd door deze door-toeristen-doordrenkte zomer heb ik mij voorgenomen om in ieder geval in de bovenste twintig procent van meest welgemanierde, respectvolle en lieve toeristen te belanden. Ik zal aan één stuk door moeten consumeren en heb mijn gastheer dus weinig te bieden, maar waar ik hem wél mee kan verblijden is een glimlach.

En die zal, dankzij de hopelijk prachtige omgevingen, oogverblindend zijn.

Maaike Posthuma

11 Oktober 2015

I

Spiegeloog

De Toerist

Ik Droom dus ik Besta (Niet) Hoe is het om je voor te stellen dat je iets voelt zonder dit echt te voelen, een sensatie die je niet fysiek ervaart? Wat is er aan de hand met een individu dat iets kan voelen zonder hier een idee van te hebben? Het droomachtige karakter van deze dissociatieve symptomen roept een zee aan vragen op.

Tekst: Alexandra van Harten

Spiegeloog

12

E

Oktober 2015

het dagelijks bewustzijn; altijd al hebben bepaalde stammen en kamer binnenlopen en niet meer weten wat je hier te en bevolkingsgroepen zich gestort op middelen, rituelen en zoeken had, compleet opgaan in een boek of film, of muziekstukken met een dergelijke bewustzijnsveranderende je dagelijkse route naar de universiteit fietsen en plotseling uitwerking. Zo merkte beseffen dat je je de helft ook de beroemde schrijvan de weg niet meer ver Aldous Huxley, die kunt herinneren; dergehet boek The Doors of lijke vormen van dissoci- Velen roepen deze ervaring Perception (1954) aan atie kunnen bij iedereen maar wat graag op zijn eigen ervaring met wel eens voorkomen en de psychedelische drug zijn dan ook herkenbaar mescaline en alle daarvoor velen, maar ze zijn uitkomende inzichten en in gezonde mensen vrijgedachtengangen heeft gewijd, hierover op: ‘The urge to escape wel nooit langdurig van aard. Ook dagdromen, wat behoort from selfhood and the environment is in almost everyone almost all tot een van de vele dissociatieve symptomen, is iets wat we the time.’ Vele literaire werken hebben zich gewaagd aan dit allemaal wel eens ervaren en waar de een veelal vatbaarder thema, pogend om grip te krijgen op de subjectiviteit van het voor is dan de ander. zijn en ervaren.

Dissociatie is in feite een psychologische staat waarin In Frankrijk stichtte Franz Mesmer rond het jaar 1780 het gedachten, emoties, ervaringen of herinneringen gescheiden therapeutische systeem mesmerisme op – grofweg bekend worden van de rest van de psyche. En hoe spookachtig deze beschrijving wel niet mag klinken, een gevoel van buiten als een voorloper van het hypnotisme. De beoefenaars van jezelf en de omgeving staan is karakteriserend voor dissocideze praktijk, magnetiseurs genaamd, observeerden patiënten die naar zichzelf refereerden vanuit de derde persoon atieve symptomen, en in de ernstige gevallen kan dit resulteterwijl deze zich bevonden in een staat van kunstmatig somren in diepgaande veranderingen in identiteit en de ervaring nambulisme: de toenmalige term voor diepe hypnose (Van van alledaagse realiteit (American Psychiatric Association, 2000). Vaak kampen mensen met dissociatieve symptomen der Hart & Horst, 1989). Het deel van de psyche dat zelfbewustzijn vertegenwoordigt leek bij deze patiënten dus als dan ook met stoornissen in het bewustzijn zoals derealisatie het ware losgekoppeld te raken van een onbewust gedeelte – het ervaren van de externe wereld als onecht – en depersovan de psyche. Dit fenomeen is eveneens herkenbaar in de nalisatie, ofwel het gevoel losgekoppeld te zijn van het zelf huidige toepassing van hypnose waarbij de hypnotiseur in (Giesbrecht & Merckelbach, 2006). contact lijkt te staan met slechts het onbewuste gedeelte van de persoonlijke identiteit van zijn patiënt, terwijl het Alhoewel de term dissociatie veelal wordt gebruikt binnen bewuste gedeelte hierover achteraf geen duidelijke herinnede diagnostiek van psychische stoornissen heeft het lang niet ring beschikt. voor iedereen een negatieve lading. Sterker nog, velen roepen deze ervaring maar wat graag op middels het roken van Wat gebeurt er nu precies met de menselijke psyche wanhasjiesj of het gebruiken van andere recreatieve drugs. Maar neer deze zich in een dissociatieve staat bevindt? Een van niet alleen de moderne mens neigt naar dit escapisme uit

ristieken van de menselijke ego en splitsen af van elkander wanneer een persoon zich in een somnambulistische, ofwel dissociatieve staat bevindt.

Pierre Janet – een wederom Franse psycholoog, filosoof en eveneens een van de stamvaders van de moderne psychologie en psychiatrie – was de eerste die aantoonde dat dissociatie het meest directe psychologische defensiemechanisme is tegen overweldigende traumatische ervaringen. Inmiddels worden dissociatieve stoornissen verreweg het meeste bekeken en behandeld vanuit dit zogeheten posttraumatische model van dissociatie: de opvatting dat dissociatieve symptomen een soort mentale verdediging zijn tegen nare gebeurtenissen die plaatsvonden tijdens de kinderjaren (Van Heugten-van der Kloet, Giesbrecht, & Merckelbach, 2015).

Deze invalshoek is zeer aannemelijk gezien het feit dat dis-

Spiegeloog

de eersten die het concept van dissociatie gebruikte in zijn onderzoeken was de Franse wetenschapper Moureau de Tours. Naar aanleiding van zijn experimenten naar de psychologische effecten van hasjiesj concludeerde hij dat deze een belemmerende werking hebben op de wil, ofwel de mentale kracht die ideeën en associaties beheerst en aan eenander verbindt (Van der Hart & Horst, 1989). Hij beweerde dat dissociëren in feite het afsplitsen of isoleren van ideeën impliceert. Indien deze geïntegreerd zouden worden zou er sprake zijn van een normaal, harmonieus geheel. Charles Richet maakte onderscheid tussen drie stromingen binnen de intellectuele existentie van de mens: diens persoonlijkheid (waaronder ons bewuste geheugen over onszelf), de percepties van gebeurtenissen buiten ons, en de ego – het bewustzijn van je eigen identiteit (Van der Hart & Horst, 1989).

Voelen, denken en handelen zijn volgens hem de karakte-

Oktober 2015

13

Illustratie: Thomas van Sonsbeek

Spiegeloog

14 Oktober 2015

andere Broad, Bergson, Huxley, Blake) suggereren dat de sociatieve symptomen vaak hand in hand gaan met afwijfunctie van ons brein en zenuwstelsel eerder eliminerend is kende geheugenprestaties en het vormen van false memories dan productief; dat puur (Van Heugten-van der uit focus op overleving Kloet & Merckelbach, ons ‘reducerend ven2010). Ons lichaam zorgt tiel’ slechts een straaltje er dus in feite voor dat - Ons reducerend ventiel laat slechts bewustzijn doorlaat van we afstappen van onze een straaltje bewustzijn door de menselijke potentiële beleving van de realiMind at Large. Misschien teit wanneer het bijbeis het reduceren van het horende stressniveau te eliminerend vermogen hoog dreigt te worden. van ons eigen lichaam wel waar men naar op zoek is wanTijdens interviews met mensen die natuurrampen, terrorisneer men zich stort op psychedelische middelen of een staat tische aanslagen of andere verschrikkelijke gebeurtenissen van trance tracht te bereiken. Want zoals de beroemde Wilhebben moeten meemaken krijg je dan ook vaak hetzelfde te liam Blake eens schreef: ‘If the doors of perception were cleansed horen: ‘Het voelde alsof dit mij niet echt overkwam.’ everything would appear to man as it is, infinite.’ << Hoe is het fysiologisch mogelijk om afstand te nemen van je Bronnen eigen bewustzijn? Neurologische onderzoeken naar dissoci- American Psychiatric Association. (2000). Diagnostic and statistical atieve stoornissen hebben aangetoond dat onze hersenen in manual of mental disorders (4th ed., text rev.). Washington, DC: staat zijn tot het genereren van twee of meer aparte staten Author. van zelfbewustzijn – elk met zijn eigen unieke patroon van - Berlin, H. A., & Koch, C. (2009). Neuroscience meets psychoanazien, denken, gedragen en herinneren (Berlin & Koch, 2009). lysis. Scientific American Mind, 20(2), 16-19.

Dit fenomeen is eveneens het achterliggende mechanisme - Giesbrecht, T., & Merckelbach, H. (2006). Dreaming to reduce van dissociatieve persoonlijkheidsstoornissen, waarbij sprake fantasy? Fantasy proneness, dissociation, and subjective sleep experienlijkt te zijn van verschillende persoonlijkheden binnen één ces. Personality and Individual Differences, 41, 697-706. individu die afwisselend domineren. Integratie van corticale - Huxley, A. (1954). The Doors of Perception. Chatto and en subcorticale gebieden in de hersenen is noodzakelijk voor een samenhangende bewuste beleving. Fouten in bepaalde Windus. connecties tussen hersengebieden of in de integratie van de - Van der Hart, O., & Horst, R. (1989). The dissociation theory of neurale schakelingen die subjectief zelfbewustzijn represenPierre Janet. Journal of Traumatic Stress, Vol 2, No. 4. teren liggen dan ook hoogstwaarschijnlijk ten grondslag aan - Van Heugten-van der Kloet, D., Giesbrecht, T., & Merckelbach, H. dissociatieve stoornissen (Berlin & Koch, 2009).

(2015). Sleep loss increases dissociation and affects memory for emotional stimuli. Journal of Behavioral Therapy and Experimental PsychiDissociatie is dus, kort samengevat, het afsplitsen van twee atry, 47, 9-17. doi:10.1016/j.jbtep.2014.11.002 0005-7916. of meer compartimenten van de menselijke psyche die nor- Van Heugten-van der Kloet, D., & Merckelbach, H. (2010). Waar maal gesproken met elkaar in verbinding staan en zo het dissociatie vandaan komt - het schemergebied tussen waken en slapen. bewustzijn vormen. Een dergelijke afsplitsing kan in somGZ-Psychologie; 7: 1221. mige patiënten met een dissociatieve persoonlijkheidsstoornis zo heftig zijn dat ze niet alleen psychisch, maar ook fysiek anders reageren wanneer ze zich in een andere persoonlijkheidsstaat bevinden. Zo rapporteerden de Duitse psychoanalytici Bruno Waldvogel, Axel Ullrich en Hans Strasburger het geval van een vrouw met een dissociatieve stoornis die gedurende vijftien jaar de persoonlijkheid droeg van een jonge, blinde man (Berlin & Koch, 2009). Medisch onderzoek had aangetoond dat ze daadwerkelijk niet in staat was om iets te zien wanneer ze zich in deze persoonlijkheidsstaat bevond. Sterker nog, na langdurige psychotherapie begon haar gezichtsvermogen gradueel terug te keren.

Hoe onze hersenen precies in staat zijn tot het selectief uitschakelen van zijn eigen functies blijft voorlopig een mysterie, en waar het voor de een een enorme belemmering vormt in het dagelijks functioneren wordt de aan dergelijke ervaringen mogelijk geassocieerde contemplatie door een ander meer dan gewaardeerd. Diverse schrijvers en filosofen (onder

Leren Leren

Geheugensteuntjes om te onthouden Met een paniekerige blik op de klok besef je je: ik ben te laat begonnen met leren. Deze bulk tekst krijg je van z’n lang zal ze leven niet meer in je hoofd. Verdwaald tussen boeken, artikelen en collegesheets vraag je jezelf af: waar ging het mis? Wat had je beter kunnen doen?

nuchter een toets maken, is het, als je dan toch een drankje et nieuwe studiejaar is begonnen en dat betekent voor of twee op had tijdens het leren, aan te raden de toets ook veel studenten dat ze weer met de neuzen in de boeken onder invloed te maken. Mits het natuurlijk geen blaastest moeten duiken. Als het goed is ben je geïnteresseerd in de is... vakken die gegeven worden bij de door jou gekozen studie, maar dat betekent helaas niet dat alles wat je erover leest Mind Palace automatisch wordt opgeslagen in je geheugen. Door de jaren Volgens de mythe zou de Griekse dichter Simonides deze heen heb ik veel technieken langs zien komen om beter te techniek hebben bedacht nadat het gebouw van een banket kunnen leren. Zo zou het bijvoorbeeld helpen om kauwgom waar hij net even naar buiten stapte volledig in elkaar stortte. te kauwen tijdens het studeren en kun je het raam het beste Omdat Simonides had open laten staan voor een onthouden wie waar zat, verse stroom aan zuurkon hij de verminkte stof. Een banaan eten - Je lievelingstrui aandoen naar het lichamen van zijn banzou de opslag van inforketgenoten alsnog idenmatie bevorderen en een tentamen is zo gek nog niet tificeren toen hij over het visuele kaart in je hoofd puin liep. De Mind Palacefabriceren schijnt – als techniek wordt tot op de je visueel ingesteld bent dag van vandaag gebruikt en in 2011 heeft de Duitse Simon – het overzicht van de te leren stof drastisch verbeteren.

Reinhard er zelfs een geheugenrecord mee gezet waarbij Nu is het natuurlijk zo dat voor iedereen de ideale manier hij de volgorde van een volledig pak kaarten binnen 21,19 anders is, maar welke technieken zijn gemiddeld genomen seconden onthield (Zielinski, 2014). Bij het gebruiken van de moeite waard? een Mind Palace is het de bedoeling dat je een gebouw in je hoofd visualiseert waar je zelf de details van elke kamer in Contextafhankelijke cues kan vullen. Vervolgens verbind je elk zo’n detail, bijvoorZo af en toe duikt er een geheugentip op als deze: kauwgom beeld een stoel, aan een stukje informatie. Om meer struckauwen verbetert de opslag van informatie in het geheutuur in de informatie te krijgen kun je per onderwerp gebruik gen. Het blijkt echter zo te zijn dat dit alleen werkt als je maken van een andere kamer. Om de informatie terug te vervolgens tijdens een toetsmoment ook kauwgom kauwt. halen loop je simpelweg in gedachten door je gevisualiseerde Het gaat hier dus om een contextafhankelijke cue, en niet huis en vind je automatisch de voorwerpen die je gelinkt om een magisch stofje in de gum of effect van het op en hebt aan de te onthouden informatie (Zielinski, 2014). neer bewegen van de kaken (Baker, Bezance, Zellaby, & Aggleton, 2004; Miles & Johnson, 2007). Dit geldt overigens Chunking voor bijna alle omgevingsfactoren die je tijdens het studeren Het kroppen van veel informatie tot kleinere makkelijk te ervaart. Een lievelingstrui naar het tentamen aandoen is dus eigenlijk zo gek nog niet, mits je hem ook aanhad tijdens onthouden brokken informatie is een goede manier om sneller meer informatie tot je te nemen. Het werkgeheugen, leren. Het bekendste voorbeeld van contextafhankelijke cues waarin alle informatie wordt bewerkt en geëvalueerd alvois studeren onder invloed van alcohol. Alhoewel dit gemidrens het naar het lange termijngeheugen gaat, kan gemiddeld deld genomen überhaupt een mindere prestatie oplevert dan

15 Oktober 2015

H

Spiegeloog

Tekst: Bart Lichtenveldt

Illustratie: Thomas van Sonsbeek

Spiegeloog

16 Oktober 2015

zo’n zeven brokken informatie tegelijk onthouden en maar vier brokken als ze gemanipuleerd moeten worden (denk aan getallen bij elkaar optellen of woorden omdraaien) (Cowan, 2005). Om deze beperkte hoeveelheid te vergroten, kun je meerdere delen samenvoegen tot één of twee makkelijker te onthouden ezelsbruggetjes. Denk aan DING FLOF BIPS, de drie woorden om de twaalf Europese Unie-landen te onthouden waar in 2002 de Euro geïntroduceerd werd (weet jij ze nog?) of riedeltjes als Een Aap Die Geen Bananen Eet, om de snaren van een gitaar te onthouden en Meneer Van Dalen Wacht Op Antwoord, om de prioriteit van rekenkundige handelingen te onthouden.

Herhaling versus Toetsing Een grote vergissing die ik vooral op de middelbare school maakte is het continu opnieuw lezen van de te leren stof, in de veronderstelling dat dit de beste methode is om snel en effectief de informatie in m’n kop te krijgen. Hoewel het goed laten doordringen van wat je wilt weten is aan te raden, werkt herhaling een stuk minder goed dan je misschien zou denken. Wat vele malen beter werkt is het toetsen van de informatie die je moet leren, het zelf actief terughalen zonder of door minimaal gebruik te maken van externe cues (McDaniel, Anderson, Derbish, & Morrisette, 2007). Denk maar eens aan het logo van de Nederlandse Spoorwegen.

De kans is groot dat je dat logo vele malen langs hebt zien komen, maar als je het uit je herinnering moet natekenen, kom je algauw in de problemen.

Slapen Alhoewel je geen nieuwe informatie tot je kan nemen als je slaapt, helpt slapen wel behoorlijk om de informatie die

je kort ervoor tot je hebt genomen op te slaan in je lange termijngeheugen (Stickgold & Walker, 2005). Een hele nacht doorleren is dan ook niet aan te raden. Zelfs een tukje van een kleine tien minuten maakt al verschil met hoeveel er uiteindelijk onthouden wordt (Lahl, Wispel, Willigens, & Pietrowsky, 2008). Stop dus die slaaponthouding en begin nú met een effectievere en meer relaxte aanpak: het sluiten van je ogen. <<

Bronnen

- Baker, J. R., Bezance, J. B., Zellaby, E., & Aggleton, J. P. (2004).

Chewing gum can produce context-dependent effects upon memory.

Appetite, 43(2), 207-210.

- Cowan, N. (2005). Working Memory Capacity. Psychology Press Taylor & Francis Group, New York.

- Lahl, O., Wispel, C., Willigens, B., & Pietrowsky, R. (2008). An ultra short episode of sleep is sufficient to promote declarative memory performance.Journal of sleep research, 17(1), 3-10.

- McDaniel, M. A., Anderson, J. L., Derbish, M. H., & Morrisette, N. (2007). Testing the testing effect in the classroom. European Journal of Cognitive Psychology, 19, 494-513.

- Miles, C., & Johnson, A. J. (2007). Chewing gum and contextdependent memory effects: a re-examination. Appetite, 48(2), 154158.

Radvansky, G. (2011). Human memory. (2nd ed.) Pearson Education. London: Allyn & Bacon.

- Stickgold, R., & Walker, M. P. (2005). Memory consolidation and reconsolidation: what is the role of sleep? Trends in neurosciences, 28(8), 408-415.

- Zielinski, S. (2014). The Secrets of Sherlock's Mind Palace. Opgehaald op 9 september 2015 van http://www.smithsonianmag.com/ arts-culture/secrets-sherlocks-mind-palace-180949567/?no-ist/.

Even Voorstellen...

Medische Psychologie Amsterdam bestaat uit een groep enthousiaste studenten en docenten aan de Universiteit van Amsterdam, die binnen het kader van de studierichting Psychologie werkgroepen en lezingen organiseren over medisch-psychologische onderwerpen. De groep is ontstaan vanuit het idee dat er binnen de huidige opleiding Psychologie aan de UvA betrekkelijk weinig aandacht wordt besteed aan de medische kanten van de (klinische) psychologie. Dit is zonde, omdat juist deze raakvlakken met de biologie en geneeskunde interessant zijn en vaak ook in de praktijk terugkomen. Vanuit deze overweging is Medische Psychologie Amsterdam opgezet, georganiseerd door studenten, en ondersteund door docenten.

Een component van Medische Psychologie Amsterdam is de informele werkgroep. Bij deze wekelijkse bijeenkomst, die twee uur duurt, worden er presentaties gegeven door de studenten over medisch-psychologische onderwerpen.

Daarnaast vindt er organisatorisch overleg plaats, waarbij de voortgang van bepaalde ontwikkelingen in kaart gebracht wordt, zoals promotie van de groep en het opzetten van lezingen. Een tweede component is het organiseren van lezingen. Om de kennis op het terrein van medische psychologie verder te ontwikkelen en onder de aandacht te brengen van studenten en andere geïnteresseerden worden externe sprekers uitgenodigd uit patiëntenverenigingen, maar ook uit wetenschappelijke en psychologische kringen. Deze lezingen zijn gratis bij te wonen en maken onderdeel uit van het colloquiumpuntensysteem. Uiteindelijk kan Medische Psychologie Amsterdam ook een vermelding op de cijferlijst krijgen, vanwege de mogelijkheid tot het maken van optionele literatuurtentamens voor 3 EC. In principe is iedere student welkom zich aan te sluiten bij Medische Psychologie Amsterdam. Uiteraard is het mogelijk om eerst een werkgroep bij te wonen om te kijken hoe het er daar aan toegaat. Bij interesse in of vragen over Medische Psychologie Amsterdam: mail naar medischepsy@gmail. com of stuur een bericht via Facebook (Medische Psychologie Amsterdam).

17 Oktober 2015

H

oe beïnvloeden lichaam en psyche elkaar bij bepaalde ziektebeelden? Welke plek kan de psycholoog innemen in medische settings? Hoe is psychologische kennis toe te passen bij medische aandoeningen? Deze en andere vragen staan centraal in de medische psychologie.

Spiegeloog

Medische Psychologie Amsterdam

Status Onbekend Tussen leven en dood

Stel je voor: je vader, moeder of geliefde verdwijnt op een dag. Je weet niet wat er is gebeurd en komt daar misschien ook nooit achter. Een gesprek met een vriend die het helaas zelf heeft ervaren en een duik in de literatuur maken inzichtelijk hoe dit voor de achterblijvers is, en onderschrijven de noodzaak van een officiële status voor vermiste personen.

Tekst: Anna Deems

Spiegeloog

18

E

Oktober 2015

en de gedachtes van dierbaren. Denk hierbij aan een kindje ind november 2013 verdween Henry de Vries. Na acht dat is opgegeven ter adoptie of iemand die vermist is. maanden kwam aan een periode van onzekerheid een triest einde: zijn lichaam werd gevonden na wat een zelfdoWat ambigu verlies zo stressvol en traumatisch maakt is het ding bleek te zijn. In de tussentijd werd zijn familie niet alleen gebrek aan afsluiting (Boss, 1999; Betz & Thorngren, 2006). geconfronteerd met het gemis, maar ook met veel praktiNatuurlijk is het overlijden van een dierbare ontzettend versche problemen. Partners en kinderen van vermisten hebben drietig, maar een belangrijk verschil met een vermissing is veel problemen bij het regelen van voornamelijk financiële dat er een tastbare oorzaak en bijbehorende rituelen zijn. zaken. Vaak moeten de benodigde documenten namelijk Het ontvangen van een overlijdensverklaring, het doorspreondertekend worden door de vermiste zelf, iets wat natuurken van een testament en een begrafenis of crematie zijn lijk onmogelijk is. Daarom is Inger de Vries, de dochter van droevig, maar ook functiHenry, met studiegeoneel. In combinatie met noot Caspar Barkey een de steun en erkenning petitie begonnen voor vanuit de omgeving die een officiële status voor - Het doorspreken van een testament met deze zaken gepaard vermisten. Een status is droevig maar functioneel gaan, helpen ze de nabetussen ‘levend’ en ‘overstaanden om de gebeurleden’ bestaat momentenis een plekje te geven. teel namelijk niet. Via de Ook leert iemand dat het Facebook-pagina Status leven doorgaat zonder de overledene, terwijl een achterVermist houdt Inger geïnteresseerden op de hoogte van het blijver van een vermiste vaak nog lange tijd (misschien wel proces. Het doel van het project is om met een door institualtijd) ergens hoop blijft koesteren dat iemand terugkeert. ties erkende status het praktische geregel voor achterblijvers makkelijker te maken, waardoor er meer ruimte komt voor Basharat, Zubair en Mujeeb (2014) deden onderzoek naar de emotionele verwerking. problematiek en copingstrategieën bij familieleden van vermiste personen in Pakistan. De resultaten lieten zien dat er Wat moet je je voorstellen bij emotionele verwerking in zo’n bij vrouwen sprake was van een hogere mate van depressie, trieste en ongekend onzekere situatie? Boss (1999) omschrijft angst en stress vergeleken met mannen. Wat betreft coping ambigu verlies als een relationele stoornis waarbij ze twee blijken vrouwen vaker geneigd tot emotiegerichte coping in typen identificeert. Het is type is een vorm van verlies waarde omgang met distress, maar zijn er geen sekseverschillen bij iemand fysiek nog aanwezig is, maar psychologisch afweop het gebied van probleemgerichte strategieën. Als gekeken zig. Voorbeelden hiervan zijn een moeder wiens mentale wordt naar de relatie tot de vermiste, blijken vooral echtgegesteldheid langzaam achteruitgaat door de ziekte van Alznoten, in vergelijking met mensen met een andere (familie-) heimer, een vriend wiens leven wordt beheerst door alcohoverhouding, een hogere mate van distress te ervaren en een lisme, maar ook een partner die met zijn of haar gedachten grotere neiging tot door emoties gestuurde coping. altijd bij het werk is in plaats van thuis bij het gezin. Onder het tweede type ambigu verlies verstaat Boss juist iemand die Uit Amerikaans onderzoek in de klinische praktijk komt een fysiek afwezig, maar psychologisch aanwezig is in het leven

Spiegeloog

19 Oktober 2015

Dan sta je ineens te kijken naar F16’s die naar je vader op aantal algemene eigenschappen naar voren die vaak gunzoek zijn. Ook krijg je ontzettend veel aandacht. Vooral posistig lijken te zijn in de omgang met ambigu verlies (Boss, tieve aandacht en veel hulp van politie, het leger en mensen 2002). Zo is het verlies vaak draaglijker voor personen die om je heen. De familierechercheur heeft veel voor ons niet opgroeien in een cultuur van controle en een hoge betekend in het proces tolerantie rapporteren rondom de zoektocht voor ambiguïteit in het door onze verwachtinalgemeen. Dit wordt gen heel goed te manaook ondersteund door - Ik was eerst een beetje boos dat hij gen. Helaas waren er onderzoek onder families niets van zich liet horen ook mensen die dingen van vermisten in Nepal, gingen bedenken, media waar minder een culdie hun eigen verhaal tuur rondom controle en over de situatie verzonmastery (grip hebben op nen. Vooral mijn moeder was hier gevoelig voor. Mijn zus en situaties) heerst (Robbins, 2010). Ook religie of spiritualiteit ik zijn meer binnenvetters, mijn moeder juist niet. Zij werd kan mensen meer vertrouwen geven in het onbekende en echt overspoeld door alles: wat er over de situatie door andedaardoor minder distress opleveren als gevolg van ambiguïren werd gezegd, het missen van mijn vader die haar altijd teit. Daarnaast vinden mensen die twee (schijnbaar) tegengezoveel had geholpen en het idee dat hij nu zo dichtbij en stelde gedachtes hebben vaker acceptatie, zoals ‘Mijn zoon is toch zo ver weg was...’ weg, maar toch is hij nog hier en zal hij dat op een bepaalde manier altijd blijven.’

Wat veranderde er na die eerste shockperiode?

‘Een fase begon waarin plots alle zekerheid en routine ‘Het verlies is als een pleister die je er pijnlijk langzaam wegvielen en plaatsmaakten voor onzekerheid. Van mijn aftrekt’ moeder was in één klap iemand weggerukt met wie ze al Wetenschappelijk onderzoek biedt doorgaans een waardevol decennialang samen was. Daar kwam veel stress bovenop kader, maar blijft vaak hangen in het algemene en komt niet door zaken als een hypotheek die je ineens vanuit één inkotot het niveau van een individu. Daarom vroeg ik een vriend, men moet betalen, een levensloopverzekering waarvoor je die ik in dit artikel Erik noem, of hij zijn verhaal wilde vertelmoet bewijzen dat iemand niet zomaar is weggelopen of een len. Bijna drie jaar geleden raakte zijn vader vermist: ‘Mijn uitvaartmaatschappij die alleen meewerkt als iemand dood is moeder was op vakantie en mijn vader zou haar ophalen. verklaard. De meest eenvoudige praktische zaken leveren al In de week voor ze terugkwam werd ik gebeld door een veel stress op, simpelweg omdat er niets concreet voor deze buurvrouw, die mijn vader al een paar dagen niet had gezien. situatie geregeld is.’

Eerst ging ik zelf rondbellen. Ik was zelfs een beetje boos dat hij niets van zich liet horen. De dag dat mijn moeder Veel verdriet, veel geregel en vooral: veel onzekerheid. terugkwam ben ik zelf naar het vliegveld gegaan om haar Is dat gevoel te omschrijven? te halen. Ze was eerst blij verrast om mij daar te zien, tot ik ‘Een goede metafoor is misschien wel een pleister: als je die haar de situatie uitlegde.’ er heel langzaam afhaalt doet het veel langer pijn dan als je die in één keer eraf trekt. Ik denk dat mijn moeder en ik Wanneer begon het te dagen dat er echt iets aan de eigenlijk ook nog steeds bezig zijn met die pleister eraf te hand was? halen. Als je weet wat er met iemand gebeurd is, haal je die ‘Toen we thuis kwamen, was het alsof ik in een filmscène pleister er misschien net iets sneller af.’ stapte. Er lag nog een bordje op tafel, het broodmes was niet opgeruimd... Zo zou hij het nooit voor langere tijd hebben Wat zou mensen in een vergelijkbare situatie kunnen achtergelaten. Toen hebben we contact met de politie opgehelpen? nomen. Er werd gevraagd wat hij graag deed, waar hij graag ‘Hoe je met een dergelijke situatie omgaat is heel divers. Dat wandelde en zo zijn we terechtgekomen bij het natuurpark verschilt per persoon en per context. Wat mijn moeder bijwaar zijn auto werd gevonden. Onze eerste gedachte was: hij voorbeeld heeft geholpen is contact met anderen die in een zit nu ergens vast in de buurt, hij kan niet echt weg zijn.’ De vergelijkbare situatie hebben gezeten, mensen waar ze raakvader van Erik is echter nooit gevonden, maar Erik is er nog vlakken mee had. Zelf heb ik daar helemaal geen behoefte altijd van overtuigd dat het een ongeluk is geweest. ‘Ik lijk aan. Wat mij erg hielp is het ceremoniële afscheid dat we na erg op mijn vader, misschien wel meer dan ik wil, en ken zijn zo’n drie maanden hebben gehouden. Eigenlijk zag ik daar patronen. Hij zou nooit de boel in scène hebben gezet: het behoorlijk tegenop, maar het is heel goed geweest. Door huis bewust in zo’n staat achterlaten, de auto ergens dumpen daar mijn woordje te doen werd ik gedwongen om mijn en dan moedwillig verdwijnen.’ emoties te delen. Het bood geen afsluiting, maar hielp wel bij het accepteren van de situatie.’

Hoe was de beginfase?

‘Je bent in een staat van shock en maakt extreme dingen mee.

Spiegeloog

20 Oktober 2015

Hoe denkt Erik over de petitie die nu loopt voor een officiële status voor vermisten?

‘Destijds waren er al Kamervragen, maar een oplossing is er nog steeds niet. Daarom is het ontzettend goed wat Inger de Vries doet, alle lof voor wat zij al voor elkaar heeft gekregen. Het is wel bizar dat na al die tijd het initiatief nog steeds niet vanuit de overheid is gekomen om hier iets aan te veranderen.’ De 47.434 handtekeningen voor de petitie zijn afgelopen 2 september officieel ingediend bij de commissie van burgerinitiatieven van de Tweede Kamer. Een officiële status had mijn vriend, zijn familie en lotgenoten erkenning gegeven en hen bovendien voor een belangrijk deel ontlast qua praktische zorgen. Ik hoop dat dit toekomstige lotgevallen in vergelijkbare situaties wel is gegund. <<

Bronnen

- Basharat, A., Zubair, A., & Mujeeb, A. (2014). Psychological distress and coping strategies among families of missing persons in Pakistan. Journal of the Indian Academy of Applied Psychology, 40(2), 211-220.

- Betz, G., & Thorngren, J. M. (2006). Ambiguous loss and the family grieving process. The Family Journal: Counseling and Therapy for Couples and Families, 14(4), 359-365.

- Boss, P. (1999). Ambiguous loss: learning to live with unresolved grief. Cambridge: Harvard University.

- Boss, P. (2002). Ambiguous loss: Working with families of the missing. Family Process, 41(1), 14-17.

- “Missing Family” (z.j.) [Afbeelding]. Opgehaald op 14 september 2015 van http://i.huffpost.com/gen/1893838/images/o-MISSING-FAMILY-facebook.jpg/.

- Robbins, S. (2010). Ambiguous loss in a non-western context: Families of the disappeared in postconflict-Nepal. Family Relations, 59, 253-268.

Ivoren Toren

ls je vandaag of morgen even niets te doen hebt, dan moet je eens de moeite nemen om ‘Albert Einstein quotes’ te googelen. Je komt dan vanzelf op een van de vele pagina’s uit waar citaten van de beroemde natuurkundige verzameld zijn. Einstein had een groot talent voor éénzinnige uitspraken die het midden houden tussen Tao en tegeltjeswijsheid. Mooie voorbeelden zijn ‘Education is not the learning of the facts, but the training of the mind to think’ en ‘Things should be made as simple as possible, but not any simpler.’ Ik denk dat er wel honderd van zulke citaten op het internet rondzwerven, en hoewel lang niet altijd duidelijk is of die ook daadwerkelijk allemaal van Einstein afkomstig zijn, zijn ze wel bijna allemaal de moeite waard om te lezen.

Mijn favoriet is een treffende karakterisering van de essentie van wetenschappelijk onderzoek: ‘If we knew what it was we were doing, it wouldn’t be called research, would it?’ Die uitspraak treft de kern van de zaak. Onderzoekers begeven zich vrijwel per definitie op het randje van de kennis en hebben daardoor eigenlijk nooit écht een goed idee van wat ze aan het doen zijn. Zelf voel ik mij in wetenschappelijk onderzoek vaak als iemand die geblinddoekt zijn weg door een onbekende kamer probeert te vinden. Af en toe heb je wat vast, maar je weet zelden meteen wat het is, en het duurt lang voordat er een enigszins duidelijk beeld ontstaat van de empirie die je bestudeert.

Dat is het ergst bij nieuwe onderzoeksprogramma’s. Ik heb het geluk gehad de geboorte en volwassenwording van een succesvol onderzoeksprogramma mee te maken, namelijk onze netwerkbenadering van psychologische fenomenen.

Dat programma startte ergens in 2007 met een heel klein groepje: Lourens Waldorp, Han van der Maas, Angélique Cramer en ik. Als ik terugkijk dan zie ik duidelijk dat we toentertijd echt fundamenteel nieuwe dingen deden, misschien wel baanbrekend. Maar zo voelde dat helemaal niet.

Ik herinner me dat we vaak geen flauw benul hadden van waar we heen moesten. We verzonnen maar wat, zo leek het. Bovendien had ik vrijwel constant het idee dat we in feite een stel incompetente klunzen waren, die onze statistiek niet op orde hadden en alleen mooie plaatjes konden maken (wat trouwens ook zo was). Boven alles was dat een periode van grote onzekerheid.

Zo voelt dat, vernieuwend onderzoek. Je hebt geen grip op de materie, je kent het feitenmateriaal nog niet, je onderzoekstechnieken staan nog in de kinderschoenen, en het is

maar de vraag of je je bevindingen ooit aan een respectabel tijdschrift zult kunnen slijten. Sommige collega’s zijn voorzichtig enthousiast, maar een ander deel van de mensen ziet totaal niet waar je heen wil en vindt de hele onderneming maar dwaas. Achteraf lijkt de progressie van zo’n onderzoeksprogramma heel logisch en vanzelfsprekend, maar op het moment zelf is het helemaal niet duidelijk of je überhaupt vooruitgaat – laat staan dat je weet waarnaartoe.

Als de eerste grote publicaties het licht zien, dan lijkt het allemaal ineens heel wat, maar zolang er geen publicaties zijn, weet niemand echt wat je werk waard is.

Het zou niet op een andere manier kunnen gaan. Want wie geen angsten en twijfels heeft over de kwaliteit en het belang van zijn of haar werk doet geen wetenschappelijk onderzoek. Dat had Einstein goed gezien.

Denny Borsboom

21 Oktober 2015

A

Spiegeloog

Verdwaald in Onderzoek

Het Nut van Dagdromen

‘Een doel is een droom met een deadline’ – Leo B. Helzel Ik zit bij college en het gaat over het koopgedrag van de consument. Ik staar naar de sheet op het scherm en de groene kleur van de letters doet me denken aan het Westerpark. Eergister was ik daar nog, lekker aan het lunchen met vriendinnen. Even opletten nog. Trouwens, ik kan mijn verjaardag wel in het Westerpark vieren! Is college nu alweer afgelopen? Waar ging het nou over?

Tekst: Laury Peters

Spiegeloog

22

D

Oktober 2015

dagdromen (Klinger, 2009). Dagdromen zijn nuttig voor het e helft van de tijd (ongeveer 47 procent) hebben organiseren van ons brein ter voorbereiding op toekomstige mensen gedachtes die niet gerelateerd zijn aan onze situaties. Er worden tijdens het dagdromen vaak verschilhuidige taken (Killingsworth & Gilbert, 2010). In het onbelende toekomstige alternatieven afgewogen. Daarnaast dagwuste zijn voortdurend processen aan de gang, verschillende droom je vaak over iets wat je wilt bereiken, wat ertoe leidt beelden en gedachtes over verscheidene gebeurtenissen dat je de motivatie hebt om hiermee aan de slag te gaan. worden hier verwerkt. Wanneer je dagdroomt kom je met je Er zijn bijvoorbeeld mensen die een gezond dieet kunnen gedachtes in die processen terecht (Droomvereniging, 2015). voortzetten door te dagdromen over het hebben van een Er kan onderscheid worden gemaakt tussen twee soorten mooi figuur op vakantie (Zadelhoff, 2015) dagdromen. De vragen die je beantwoordt in je hoofd als ‘Welke kant moet ik nu op’ of ‘Wat ga ik vanavond eten?’, In Japan worden de voordelen van dagdromen al toegepast zijn gedachtes gericht op praktische zaken in het heden. Een in het bedrijfsleven. Problemen worden in een vergadering andere vorm van dagdromen, de vorm waar we meestal naar voorgelegd en vervolgens zijn er ‘dagdroomsessies’ ingepland verwijzen wanneer we praten over dagdromen, omvat vaak om oplossingen te zoeken voor dit probleem (Zadelhoff, fantasievolle mijmeringen over toekomstgerichte zaken: 2015). Ook visualisaties ‘Hoe ziet mijn leven eruit kunnen gezien worden wanneer ik mijn ideale als een vorm van dagbaan heb gevonden?’ of - Helaas duurt een mooie dagdroom dromen die in de praktijk ‘Hoe zou het zijn met de bewust wordt toegepast. liefde van mijn leven?’. vaak hooguit twee minuten Visualisaties zijn concreet Bij deze laatste vorm kan de ‘echte’ wereld uitgewerkte dagdromen volledig langs je heen over een ideale prestatie in de toekomst, die sporters en artiesten vaak helpen om gaan en zijn de hersendelen die zich concentreren op het optimaal te kunnen presenteren (Van der Greef, 2012). heden grotendeels niet actief. Soms lijkt het alsof er uren zijn verstreken wanneer je uit je mijmering wakker wordt, maar helaas duurt een mooie dagdroom vaak hooguit twee Dagdromen kunnen dus gezien worden als een verrijking van het leven, maar wanneer mensen erin blijven hangen kunnen minuten (Klinger, 2009). dagdromen ook negatieve gevolgen hebben. Er zijn mensen die dagdromen gebruiken als een vorm van escapisme, het Er zijn verschillende ideeën over de functionaliteit van dagontvluchten van de realiteit. Deze mensen durven de stap dromen. Vroeger werden mensen die veel dagdromen vaak niet meer te zetten naar de werkelijkheid die hen teleurstelt in bestempeld als lui of onoplettend, omdat ze grotendeels een vergelijking met hun ideale droomwereld (Droomvereniging, afwezige indruk maakten. Tegenwoordig, mede door huidig 2015). Daarnaast wordt piekeren bij veel mensen met een onderzoek gericht op dagdromen, zijn veel wetenschappers depressie ook wel omschreven als een negatieve vorm van van mening dat dagdromen niet zinloos is. Hersengebieden dagdromen waarbij geen positieve, maar negatieve dingen gericht op probleemoplossen (laterale prefrontale cortex ingebeeld worden (Giambra & Traynor, 1978). Dromen zijn en de anterieure cingulare cortex) blijken in tegenstelling functioneel zolang je er niet in doorslaat en het negatieve tot wat men eerder dacht, juist heel actief te zijn tijdens het

Spiegeloog vormen gaat krijgen. Dus af en toe even lekker wegdromen tijdens college kan ik iedereen aanbevelen! <<

Bronnen

- Droomvereniging (2015). Wat zijn dagdromen? Opgehaald op 11 september 2015 van http://www.droomvereniging.nl/wat-zijn-dagdromen/.

- Giambra, L. M., & Traynor, T. D. (1978). Depression and daydreaming: An analysis based on self-ratings. Journal of Clinical Psychology, 34(1), 14-25.

- Killingsworth, M. A., & Gilbert, D. T. (2010). A wandering mind is an unhappy mind. Science, 330, 932.

- Klinger, E. (2009). Daydreaming and fantasizing: Thought flow and motivation.

- Van der Greef, G. (2012). Hoe gebruik je verbeelding en visualisatie in je sport. Opgehaald op 11 september van http://sport.infonu. nl/diversen/100940-hoe-gebruik-je-verbeelding-en-visualisatie-in-jesport.html/.

- Zadelhoff, T. (2015) Alles over dagdromen. Opgehaald op 11 september van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/diversen/151699alles-over-dagdromen.html/.

Illustratie: Jonas Raps

Oktober 2015

23

?

Wist je dat...

Tekst: Vincent Siderius

...er meer dan tweehonderd lijken liggen op de Mount Everest? Mensen die tijdens de zware tocht naar de top van de wereld het gevecht met de berg verliezen blijven gepreserveerd liggen door de ideale omstandigheden die hiervoor nodig zijn. Sommige van deze wijlen bergbeklimmers worden hedendaags zelfs gebruikt als ijkpunt. Zo is de man die in een kleine nis op 8500 meter hoogte zijn laatste rustplaats heeft gevonden omgedoopt tot ‘Green Boots’ vanwege zijn schoenkleur. Hij ligt vlak naast de hoofdroute en is daarom een landmark voor passerende waaghalzen.

Spiegeloog

24

...mannen en vrouwen over het algemeen op verschillende manieren navigeren? Vrouwen houden zich hierbij vast aan oriëntatiepunten, waar mannen het op gevoel doen. Dit zou een evolutionaire basis kunnen hebben. De man ging vroeger op jacht en was daarbij gefixeerd op de prooi, waardoor de omgeving zich in de periferie huisde. Er kon niet goed genoeg gelet worden op de omgeving en het richtingsgevoel moest ervoor zorgen dat de man weer thuis kon komen.

Vrouwen hadden daarentegen tijd zat om zich tijdens het plukken van bessen te focussen op die grote boom of rots die ervoor zorgde dat ze de weg naar huis weer wisten te vinden.

Oktober 2015

...als je verdwaald bent in een doolhof, je kan ontsnappen door met je hand óf alleen de linkermuur te volgen, óf alleen de rechter? Bij een doolhof waarbij alle muren aan elkaar vastzitten (en er dus geen eilandvorming binnen de doolhof is) leidt dit gegarandeerd tot het vinden van de uitgang. Wanneer er wel losse gedeeltes binnen in de doolhof zijn, kan dit leiden tot het lopen van rondjes. Dit kan je verhelpen door bij het bereiken van een kruising deze te markeren. Wanneer je vervolgens bij een gemarkeerde kruising komt, weet je dat dit een doodlopende weg is. Draai je dan om en vervolg je weg.

...het gebied boven de achtduizend meter op deze Mount Everest de ‘Death Zone’ wordt genoemd? Boven deze hoogte is het onmogelijk voor een mens om langer dan 48 uur te blijven leven zonder geavanceerde apparatuur. Het is dan ook geen abnormaliteit dat stervende mensen hier vaak aan hun lot overgelaten worden, ongeacht hun smeekbedes. Dit is simpelweg het geval omdat men hier geen andere mensen kan helpen zonder extreem risico voor eigen lijf en leden. In 2006 was de toen 34-jarige David Sharp in de nis bij ‘Green Boots’ gekropen wegens onderkoeling. Hier is hij gepasseerd door zo’n veertig medebergbeklimmers die hem niet hielpen voordat hij overleed.

...het record van langste overleving op zee op naam staat van drie Mexicanen? Lucio Rendon, Salvador Ordonez en Jesus Eduardo Vivand wisten maar liefst 270 dagen op de Stille Oceaan te overleven. Tijdens een driedaagse visserstrip aan de westkust van Mexico konden de Mexicanen de tweede dag hun uitgezette visnetten niet meer terugvinden. Na een paar uur zoeken raakten ze zonder brandstof, en de stroming sleurde hun sloep het open water in. Meer dan tienduizend kilometer verderop werden ze door een vissersboot voor de kust van Australië opgepikt. Ze hadden het, in tegenstelling tot twee overige kompanen, overleefd door vis en zeeschildpadden te eten en regenwater en schildpaddenbloed te drinken. Hun namen betekenen overigens ‘redder’ (Jesus en Salvador) en ‘het licht’ (Lucio).

Oost West, Zonder Thuis Best Tegenwoordig is het niet meer ongewoon om met een rugzak naar de andere kant van de wereld te vertrekken. De meesten trekken daarbij geen plan en zien verdwalen op zich als doel. ‘To be on your own, with no direction home, like a complete unknown, like a rolling stone,’ zo zingt Bob Dylan. Waar komt de behoefte om te verdwalen vandaan en waarom heeft de één die veel sterker dan de ander?

ontdekken waar op de kaart we ons bevinden. Zelfs al maak et slapende benen en vermoeide ogen staar ik uit het je een wandeling door de bossen, er gaat geen kwartier voorraam. Hoeveel uren zouden er voorbij zijn gegaan? bij waarin je geen houten paaltje passeert met gekleurde streMinstens tien. Ook al is mijn blik naar buiten gericht, ik heb pen om de wandelaar te gidsen. Schrijver en journalist John al een tijdje niet echt gekeken. Ik zie een uitgestrekt landschap Jansen van Galen heeft zelfs het boek Waar een wil is, is geen met struiken, veel lage planten en in de verte wat heuvels. weg (2014) geschreven om de ontdekkende mens te inspireNiet bijzonder genoeg om mijn camera uit mijn tas te vissen. ren met opzet te verdwalen. Hij ging op zoek naar verhalen Ik kan niet vaststellen waar ik ben, maar in ieder geval ergens over verdwalen en onderzocht wat de mogelijkheden waren waar ik nog niet dood gevonden wil worden. Opeens, totaal om nog te verdwalen hier in Nederland. Jansen van Galen onverwacht, stopt de bus. De voorste deuren gaan open en is niet de enige met een drie gezette vrouwen fascinatie voor het onbemet vele tassen om en kende. Velen gaan op reis aan hun lijf gehangen en laten hun route aan stappen uit. De chauf- Getting lost will help het toeval over in plaats feur wordt bedankt en you find yourself van een strikte planning hij sluit de deuren, om te maken. Een van de vervolgens de rit te heravonturiers die dit ten vatten als waren we nooit uitvoer bracht is Henk gestopt. Even begrijp ik van Dillen. Hij stapte in Rotterdam op de fiets richting Sinniet wat er zojuist gebeurde. Waarom stapten die vrouwen gapore en na een tijd kon hij de voordelen van het reizen uit? Hier is helemaal niets, had ik zojuist nog geconcludeerd.

Om deze overtuiging nog eens te controleren, volg ik waar zonder plannen erg waarderen. De voornaamste reden die de vrouwen naartoe lopen. En dan zie ik het. Verderop in de hij noemt is ‘in het moment zijn en beleven wat er om je heen gebeurt’ (Van Dillen, 2015). Ook spontaniteit en flexiheide en alle struikgewas staan twee lage, onopvallende en biliteit zijn voor hem redenen om zo weinig mogelijk vast te vooral heel gammele bouwwerkjes van iets dat wel riet lijkt, leggen onderweg. maar vast iets stevigers zoals hout zal zijn. Ik zie meerdere gaten in de huisjes en ontdek iets van provisorische raampjes en een doorgang, zonder deur. De vrouwtjes nemen afscheid Waar komt die interesse voor verdwalen op reis nu eigenlijk en lopen hun – ja, hoe zal ik het noemen – in. Terwijl de bus vandaan? Met het boek On the Road uit 1957 was de schrijver Jack Kerouac zijn tijd ver vooruit door te schrijven over zijn weg vervolgt, staar ik nog een kwartier lang voor me uit. reizen zonder plan en verdwalen onderweg. Als je in de Zo wonen deze mensen. Geen waterdicht dak, geen warmte huidige wereld goed om je heen kijkt, word je overspoeld en geen beschutting. Geen buren om te begroeten, geen kindoor het thema ‘verdwalen op reis’. Zo fietste ik afgelopen deren die in de buurt spelen en geen verlichte wegen. Ik voel voorjaar door de stad en stuitte ik op een reclamebord met me zó ver van huis, dat ik plotsklaps heimwee krijg als een malle, heimwee naar thuis, naar het o zo bekende. de tekst: ‘Travel often: Getting lost will help you find yourself.’ J. R. R. Tolkien, schrijver van de Lord of the Rings-trilogie, is de bedenker van de quote: ‘Not all those who wander are lost.’ En In Nederland is het in deze tijd heel moeilijk om te verdwaook Stephen King heeft een quote over verdwalen op zijn len. We hebben continu, overal GPS en we kunnen altijd

25 Oktober 2015

M

Spiegeloog

Tekst: Maaike Posthuma

naam staan: ‘Some things were better lost than found.’ Er zijn talloze films en boeken die met verdwalen en reizen te maken hebben, zoals de film Into the Wild en de televisieserie Lost en ga zo nog maar even door. Het onderwerp lijkt steeds populairder te worden en misschien is het de afgelopen jaren zelfs wel een trend te noemen. Wiens Facebook wordt er niet overspoeld door foto’s uit verre oorden en wie kent er nu niet iemand in zijn of haar omgeving die verslaafd is aan ongepland reizen? Vooral twintigers en dertigers gaan op pad en dit is waarschijnlijk de periode dat je klaarblijkelijk met jezelf aan de gang gaat. De quotes, en vele mensen om mij heen, blijven zeggen dat je op reis ‘jezelf flink tegenkomt’. Verdwalend op reis is de ultieme test om aan jezelf te laten zien hoe jij met onvoorspelbare en lastige situaties omgaat. Je merkt dat je jezelf wel kunt redden, wat een veilig gevoel geeft en ervoor zorgt dat je jezelf weer iets beter hebt leren kennen. Er zit dus toch wel iets in dat ‘jezelf vinden’.

Spiegeloog

26

Niet iedereen deelt echter die behoefte om te verdwalen op reis, en niet iedereen ziet de voordelen ervan in. Wijlen filosoof René Gude, voormalig Denker des Vaderlands, schreef in een artikel voor Trouw dat reizen ook prima thuis kan (Gude, 2014). Hij refereert naar de filosoof Immanuel Kant, die niet van reizen hield, omdat hij ‘een hekel had aan de blikvernauwing waar geen enkele reiziger aan ontkomt’.

Gude stelt dat de echte uitdaging juist thuis ligt. Als je een heel jaar lang in een niet-veranderende omgeving kan functioneren, met het besef dat je het zelf moet regelen als je iets wilt beleven; dát is pas een uitdaging. Op reis word je namelijk helemaal in beslag genomen door vragen over wat en waar te moeten eten en slapen, zodat men zich niet bezig

kán houden met andere vragen. En daarbij: hoe minder je plant, hoe meer je je bezighoudt met je flexibele reisplanning en spontane activiteiten. Niels Hagen (2015) schreef op zijn filosofische weblog over dit onderwerp en ook hij is geen voorstander van reizen. Sterker nog, hij heeft er een hekel aan. Hij heeft het wel geprobeerd, maar een ‘soort van heimwee’ maakte zich van hem meester en sindsdien voelt hij zich onbegrepen als niet-reiziger. Hij merkt op dat alle reizigers om zich heen veel observeren, maar vraagt zich af waarom dat nu zo nodig in het buitenland moet. Ook stelt hij, in dezelfde trant als Gude, dat de zelfkennis die het reizen zogenaamd zou opleveren, ook heel goed thuis kan worden opgedaan. Zit je thuis in een sleur, dan is de grootste uitdaging die sleur thúis te doorbreken en daarvoor niet weg te hoeven gaan. Eigen routines doorbreken en af en toe reflecteren, dat kan prima als je in je eigen huis bent.

Oktober 2015

Wat ik heb geleerd van het moment in the middle of nowhere op het platteland van Argentinië, met de vrouwen, de hutjes, het gebrek aan thuis en de heimwee, is dat thuis voor mij een begrip is dat ik pas écht heb leren begrijpen toen ik het niet had. Dit is ook wat James Wood ervoer toen hij zijn thuis in Engeland opgaf en verhuisde naar de Verenigde Staten. In zijn essay in De Groene Amsterdammer (2015) concludeerde hij dat het een heel grote keuze was die hij gemaakt had, maar dat hij na achttien jaar nog steeds niet wist of hij er goed aan gedaan had. Als je verdwaald en ver van huis bent, of eigenlijk ver van thuis, vallen er vanzelfsprekendheden weg waardoor je merkt dat je meer op je hoede bent. Als een dier dat niet in zijn veilige hol is, ben jij niet in je bekende omgeving en dus minder beschermd. En of dit je bevalt – dat is voor de één een vraag en voor de ander een weet. <<

Bronnen

- Gude, R. (2014). Reizen doe je maar thuis.

Opgehaald op 9 september 2015 van http:// www.trouw.nl/tr/nl/5116/Filosofie/article/ detail/3609730/2014/03/09/Reizen-doe-jemaar-thuis.dhtml/.

- Hagen, N. (2015). Wat reizen met je zou moeten doen. Opgehaald op 9 september 2015 van https:// nielshagen.wordpress.com/2015/03/05/wat-reizen-met-je-zou-moeten-doen/.

- Jansen van Galen, J. (2014). Opgehaald op 1 september 2015 van http://www.atlascontact.nl/ boek/waar-een-wil-is-is-geen-weg/.

- Van Dillen, H. (2015). The Benefits of Traveling Without a Plan. Opgehaald op 7 september 2015 van http://henkvandillen.net/nl/the-benefits-oftraveling-without-a-plan/.

- Wood, J. (2015). Nooit meer naar huis. NV Weekblad De Groene Amsterdammer, Amsterdam.

Illustratie: Maaike Posthuma

Een Doolhof van Vragen De vluchtelingentoestroom

Honderdduizenden mensen zijn verdwaald omdat ze de wereld die ze kennen moeten verlaten. Ik ben zelf vooral de weg kwijt in mijn eigen gedachten. Hoe moeten we omgaan met de enorme toestroom van vluchtelingen?

Dan zou ik denken: misschien is het aan de beleidsmakers en en filmpje waarin inwoners van een Duits dorpje de media om de context te bieden. En te kijken van: Hoeveel Syrische vluchtelingen warm onthalen met bloemen mensen komen hier dan? Wat voor vluchtelingen zijn dat?’ en spandoeken ontroert me. De hoeveelheid aan reacties

Kunnen wij als (aanstaande) psychologen context op schrijnende nieuwsberichten waarin alle vluchtelingen bieden? En wat kunnen wij vanuit ons vakgebied bijdragen worden weggezet als toekomstige uitkeringstrekkers die ‘per aan de discussie rondom het vluchtelingenprobleem? Dat er se naar Nederland moeten komen’ maakt me boos. Maar ook een plan moet komen voor de opvang van vluchtelingen is over het bestempelen als (extreem-)rechts en harteloos van onvermijdelijk. Psychologen kunnen in kaart brengen met mensen zodra ze enige bedenkingen tonen wind ik me op. welke problemen vluchtelingen doorgaans kampen, en hier Het succes van de Facebook-pagina Kæra Eygló Harðar – Sýrland adequaat op inspringen. Bij het onderzoeken van psychokallar (Syrië heeft je nodig) doet me verwonderen. 13.000 IJslogische problemen moet gekeken worden naar ervaringen landers (een aanzienlijk getal op een totaal aantal inwoners voorafgaand aan de migratie, stress en onzekerheid tijdens van 330.000) staan op ‘Aanwezig’ op de evenementpagina en de migratie en post-migratieprocessen zoals aanpassing bieden aan vluchtelingen in nood op te nemen, hen de taal (Kirmayer et al., 2011). en andere vaardigheden Daarnaast is het van bij te brengen en hun belang om bewust te zijn vliegtickets te betalen. van het feit dat mentale Zou ik hetzelfde doen?

- Men ziet Eurotekens wegrennen in gezondheidsproblemen

De wereld staat plaats van een mens in nood in eerste instantie gemidin brand, de toestroom deld niet vaker voorkovan vluchtelingen (zo’n men dan in de algemene drieduizend per dag in populatie, maar met de alleen al Macedonië) zal tijd toenemen. Veelvoorkomende klachten onder vluchtelinvoorlopig niet tot een einde komen en in plaats van een soligen die zijn blootgesteld aan ernstig geweld zijn traumagedair Europees antwoord lijkt verdeeldheid te zegevieren als relateerde stoornissen zoals PTSS, depressie en chronische het gaat om de omgang met deze vluchtelingen. Tien minupijn (Ellis, MacDonald, Lincoln & Cabral, 2008; Kirmayer et ten scrollen door mijn Facebook-startpagina en mijn hoofd al., 2011). Ook het in detentie zitten, zowel voor onbepaalde loopt over. Gelukkig besluit ik dan om de laatste Zomergasten tijd als met een tijdelijk beschermingsvisum, draagt bij aan van dit jaar terug te kijken en biedt Damiaan Denys, psymentale gezondheidsproblemen als PTSS, angst en chronichiater, filosoof en een van mijn persoonlijke helden, enig sche depressie (Momartin et al., 2006; Steel et al., 2006). De soelaas. mate van ervaren discriminatie lijkt samen te hangen met

Denys komt niet met een antwoord, maar zet zowel depressieve als posttraumatische stresssymptomen, me wel meer gericht aan het denken met zijn analyse van onafhankelijk van trauma, demografie en immigratievariabede hedendaagse (westerse) maatschappij: ‘Meer dan ooit len (Ellis et al., 2008). worden ontwikkelingen in onze samenleving gestuurd door

Onderzoek onder asielzoekers en vluchtelingen het angstige. Niet het nieuwsgierige, niet het verwonderlijke. die uit Afghanistan, Iran en Somalië naar Nederland zijn De omgang met vluchtelingen wordt gestuurd door angst. gevlucht onderschrijft de resultaten van bovengenoemde ‘Ik ben mijn baan kwijt, wat komen die mensen hier doen?’

27 Oktober 2015

E

Spiegeloog

Tekst: Anna Deems

Spiegeloog

28 Oktober 2015

studies uit Canada, de Verenigde Staten en Australië (Gerritsen et al., 2006). Ook hieruit komt een hoge prevalentie van fysieke en psychologische problemen naar voren. In beide groepen kampte bijna de helft van de deelnemers met meer dan één chronische conditie. Zowel een hogere mate van stress na de migratie als een lagere mate van sociale steun was geassocieerd met PTSS en depressie- en angstsymptomen. Een hoger aantal traumatische ervaringen toonde een relatie met alle gezondheidsuitkomsten.

Interessant is ook de studie waarin de houding van kinderen onder de dertien jaar tegenover vluchtelingen werd onderzocht (Cameron, Rutland, Brown, & Douch, 2006). Overeenkomstig met onderzoek onder volwassenen, werd gevonden dat ook bij kinderen negatieve vooroordelen tegenover vluchtelingen afnamen naarmate er meer onderling contact werd gestimuleerd. De mate waarin een kind zich kon identificeren met een kind dat was gevlucht speelde hierin ook een belangrijke rol. Ook scholen kunnen een belangrijke rol spelen in het (integratie)proces van vluchtelingen, blijkt onder andere uit onderzoek bij Somalische vluchtelingen in de Verenigde Staten (Kia-Keating & Ellis, 2007). Een sterker gevoel van school belonging (binding met, betrokkenheid bij en vertrouwen in de school) is geassocieerd met verminderde depressie en een hoger gevoel van self-efficacy. Bijzonder is dat dit effect onafhankelijk is van de mate van blootstelling aan tegenslagen in het verleden.

Een sterk gevoel van school belonging speelt helaas echter geen doorslaggevende rol in de relatie tussen PTSS en traumatische ervaringen.

Psychologisch onderzoek biedt tot dusver in ieder geval een kader om de problematiek te duiden waarmee veel vluchtelingen kampen, alsook omtrent de rol van kinderen en onderwijs. Het biedt handvatten voor onze reactie op de migrantenstroom, maar natuurlijk geen oplossing. Dé oplossing blijft uit, een eenduidige juiste oplossing bestaat ook niet voor zo’n complex en mondiaal probleem. Maar vanuit praktisch oogpunt gezien lijkt het me in ieder geval evident dat de Europese verdeelsleutel de voorkeur geniet boven de Dublinverordening, de overeenkomst die bepaalt dat (in de meeste gevallen) het land waar de vluchteling als eerste arriveert zorg moet dragen voor de opvang. Dat welvarend Nederland lang een van de meer terughoudende lidstaten qua opvang is geweest, is onbegrijpelijk. Een inspirerend voorbeeld is Zweden, waar hervestigde vluchtelingen een rol spelen in de begeleiding van nieuwe vluchtelingen. (“Wat wij kunnen leren van Zweden”, 2014). Hiermee krijgen vluchtelingen een mentor uit hun eigen taal- en cultuurgebied, hetgeen de integratie bevordert. Ook lijken getrainde (culturele) tolken bij te dragen aan verbetering van klinische diagnostiek en behandeling (Kirmayer et al., 2011). Wat betreft de opvang van vluchtelingen in naburige landen van Syrïe en Irak (denk aan Libanon, Jordanië en Turkije), ziet ook ons kabinet de urgentie in. Onlangs is behoorlijke financiële noodsteun vrijgemaakt, wat mogelijk in enige mate bijdraagt aan het inperken van de gevaarlijke (boot)tochten naar Europa.

Vanuit een meer gevoelsmatig oogpunt, is het op

kleiner niveau een eerste stap om de migrantenkwestie op een menselijke manier te benaderen. Het klinkt misschien vanzelfsprekend, maar dit lijkt vergeten te zijn in de verhitte discussies waarin ‘eigen volk eerst’ de boventoon voert. Men ziet bij een naderende vluchteling Eurotekens wegrennen in plaats van een mens in nood. Noem me naïef, maar een houding gebaseerd op inlevingsvermogen en solidariteit in plaats van haatdragendheid als eerste stap kan toch niet teveel gevraagd zijn? Met interesse in plaats van angst, zoals Denys suggereert. En als volgende stap om vanuit die houding in eigen bijdragen te gaan denken? In de tussentijd zijn ook in Nederland talloze initiatieven gestart, zoals het project Ik ben een gastgezin voor een vluchteling. Het begrip ‘gastgezin’ wordt ruim opgevat (maar goed ook, want iemand in huis opnemen wordt door onder andere Stichting Vluchtelingenwerk afgeraden): ook helpen met praktische zaken, een keer koken of boodschappen doen horen tot de mogelijkheden.

Het aantal aanwezigen bij Kæra Eygló Harðar – Sýrland kallar is op het moment dat ik dit schrijf opgelopen tot de 17.000. <<

Bronnen

- Cameron, L., Rutland, A., Brown, R., & Douch, R. (2006).

Changing Children's Intergroup Attitudes Toward Refugees: Testing Different Models of Extended Contact. Child Development, 77(5), 1208-12819.

- Ellis, B. H., MacDonald, H. Z., Lincoln, A. K., & Cabral, H. J. (2008). Mental health of Somali adolescent refugees: The role of trauma, stress, and perceived discrimination.

Journal of Consulting and Clinical Psychology, Vol 76(2), 184-193.

- Gerritsen, A. A. M., Bramsen, I., Devillé, W., van Willigen, L. H. M., Hovens, J. E., & Van der Ploeg, H. M. (2006). Physical and mental health of Afghan, Iranian and Somali asylum seekers and refugees living in the Netherlands. Social Psychiatry and Psychiatric Epidemiology, 41(1), 18-26.

- Kia-Keating, M., & Ellis, B. H. (2007). Beloning and connection to school in resettlement: Young refugees, school belonging, and psychosocial adjustment. Clinical Child Psychology and Psychiatry, 12(1), 29-43.

- Kirmayer L. J., Narasiah L., Munoz M., Rashi, M., Ryder, A. G., Guzder J., Hassan, G., Rousseau, C., & Pottie, K. (2011).

Common mental health problems in immigrants and refugees: general approach in primary care. Canadian Medical Association Journal, 183(12), 959-969.

- Momartin, S., Steel, Z., Coello, M., Aroche, J., Silove, D. M., & Brooks, R. (2006). A comparison of the mental health of refugees with temporary versus permanent protection visas. Medical Journal of Australia, 185(7), 357-361.

- Steel, Z., Silove, D., Brooks, R., Momartin, S., Alzuhairi B., & Susljik, I. (2006). Impact of immigration detention and temporary protection on the mental health of refugees. Britisch Journal of Psychiatry, 188, 58-64.

- “Wat wij kunnen leren van Zweden” (2014). Opgehaald op 1 september 2015 van http://www.vluchtelingenwerk.nl/oostnederland/ nieuws/wat-wij-kunnen-leren-van-zweden/.

Mededelingen Mededelingen voor nummer 371 kunnen tot 14 oktober 2015 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De redac-

Donderdag 8 oktober vanaf 19:30

€37,50 voor alle 4 de avonden

Masterclass voor Quarterlifes (vier avonden)

Quarterlifes, quarterlifes? Zo erg is het nu ook weer niet. Tenminste, iedereen doet toch zijn best om te presteren? Zelfs op de universiteit is het rendementsdenken tot in haar nerven doorgedrongen.

Hoe ga jij om met de hectiek van het studentenleven? Maak jij je keuzes bewust? Zet jij alles op alles voor die zogenaamde droombaan of wijk je af van de gebaande paden? In vier avonden bespreken we de ins en outs van keuzestress, moedigen we aan tot reflectie en gezonde persoonlijke groei.

SPIEGELOOG is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega’s geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons op: spiegeloog-fmg@uva.nl

Woensdag 7 oktober 16:00 - 17:00 Gratis toegang De Akademie spreekt. Wim Brands in gesprek met Carsten de Dreu

Wim Brands interviewt Carsten de Dreu, hoogleraar bij afdeling Psychologie en bij het Center for Experimental Economics and Political Decision Making (CREED) aan de Universiteit van Amsterdam. Wie is de mens achter de wetenschapper?

Donderdag 8 oktober 17:00 - 18:30 Gratis toegang Het digitale geheugenpaleis: Your serious radio, hoe muziek ons geheugen kleurt

Wat is de gidsfunctie van een radiozender? Wat is de gezamenlijke beleving van het publiek en welke rol spelen de DJ’s? Verbindt een popzender generaties? Het eindprogramma van de reeks ‘Het Digitale Geheugenpaleis’ in het Nederlands Instituut voor Beeld en Geluid te Hilversum.

Met: Arno van der Hoeven, Alec Badenoch, Arjan Snijders en Bas Agterberg.

Vrijdag 9 oktober 16:00 - 17:00 Gratis toegang Proost op de wetenschap: Hersenen, hartslag en het behandelsucces van gedetineerden

Wat is de beste manier om gedetineerden te behandelen? Cognitieve gedragstherapie? Of zijn er alternatieve behandelingen waar sommige gedetineerden meer baat bij hebben? In de beoordeling van de effectiviteit van behandelmethoden is voornamelijk aandacht voor ‘psychosociale’ factoren. Dit werpt de vraag op in hoeverre ‘neurobiologische’ factoren het succes van een behandeling kunnen verklaren.

29 Oktober 2015

De Rode Hoed is een cultureel centrum waar debatten, lezingen, concerten, congressen en workshops plaatsvinden, gevestigd in een historische schuilkerk.

Adres: Keizersgracht 102 1015 CV Amsterdam Inlichtingen: 020 6385606. Website: www. rodehoed.nl

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden)

Spiegeloog

tie behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 371 komt in november uit.

juni 2013

30

Spiegeloog

De Wandeling van je Dromen Als je slaapwandelt bevinden je bewustzijn en je lichaam zich op twee heel verschillende plekken. Hoe werkt dit fenomeen? Waardoor wordt het veroorzaakt? Wanneer wordt het pathologisch en wat gebeurt er als je tijdens het slaapwandelen zelfs een misdaad begaat?

last van dan vrouwen (Hublin, Kaprio, Partinen, Heikkila, & k moet iets belangrijks doen. Ik heb een taak. Dit meisje Koskenvo, 1997). Het kan ook resulteren in een stoornis. De moet zo snel mogelijk naar buiten anders komt die man DSM-5 definieert slaapwandelen als volgt: u slaat herhaaldemet die rare hoed haar halen. Dan zal hij haar heel veel lijk aan het slaapwandelen, waarbij u niet reageert wanneer kwaad doen. Ik weet niet hoe ik het weet, maar ik weet het. anderen proberen te communiceren met u, u weet na het Dus ren ik door dit monsterlijk grote huis en baan mij een wakker worden niet meer dat u hebt rondgewaard en het weg naar buiten. Ik moet uitkijken voor de roze konijnen slaapwandelen geeft kans op ongelukken (American Psychiatric met de gemene gezichtjes, want dat zijn handlangers van die Association, 2013). man met die rare hoed. Maar het lukt me makkelijk, ook al is

het donker. Ik kan alles... En dan stoot ik keihard mijn hoofd Vroeger werd slaapwandelen gekoppeld aan ziektes als epien ontwaak ik. Met mijn roze konijnenknuffel in mijn hand lepsie, hysterie en andere psychiatrische stoornissen. Nog sta ik in de keuken. Op de ovenklok lees ik: 03:00 uur. Ik lag steeds is het niet duidelijk waarom sommige mensen slaapheerlijk te dromen, maar toen besloot mijn lijf een nachtewandelen. Wel komt het vaker voor bij mensen die lijden aan lijke wandeling te maken. stress of oververmoeidheid. Ook alcohol- of medicijnge bruik kunnen slaapwandelen stimuleren evenals een verandeSlaapwandelen is een bekend fenomeen, maar hierbij de ring in de hormoonhuishouding. Het fenomeen komt vooral symptomen nog even op een rijtje: verward gedrag als iemand voor tijdens de non-remwordt gewekt tijdens het slaap van de eerste slaapslaapwandelen, geopende cyclus. Dit is de fase van ogen met wazige blik, niets kunnen herinneren - Vroeger werd slaapwandelen gekoppeld de slaapcyclus waarbij de hersenen al in slaap zijn, bij ontwaken, rechtop aan ziektes als hysterie maar het lichaam nog in zitten, fysieke activiteiten een actieve staat verkeert zoals lopen of soms zelfs (Bassetti, Vella, Donati, handelingen verrichten Wielepp, & Weder, zoals aankleden, ondui2000). Vermoed wordt dat bij mensen die slaapwandelen de delijk of onsamenhangend praten en sporadisch agressief wisselwerking tussen waken en slapen niet helemaal goed gedrag vertonen bij het gewekt worden (Chambers, 2000). functioneert. Het feit dat slaapwandelen bij kinderen relaHet kan voor omstanders lijken of iemand die slaapwandelt tief vaak voorkomt, wordt ook door dit gegeven verklaard; wakker is, maar in werkelijkheid is de persoon in diepe slaap. bij kinderen is er sprake van een lichte slaap, gevolgd door Het is veel mensen wel eens overkomen, bij kinderen ligt diepe slaap, gevolgd door kortdurende ontwaking. De laatste de prevalentie namelijk op 15 procent (Knuistingh Neven overgang â&#x20AC;&#x201C; van diepe slaap naar kortdurende ontwaking â&#x20AC;&#x201C; & Eekhof, 2014). Dit is een stuk hoger dan bij volwasseis hetgeen dat in het geval van slaapwandelen niet helemaal nen, waar de prevalentie tussen de 2 en 3 procent ligt. Bij goed verloopt. kinderen komt slaapwandelen dus relatief veel vaker voor

dan bij volwassenen. Zij groeien er echter meestal vanzelf In principe is slaapwandelen zeer onschuldig. Het is helemaal overheen. Ook komt slaapwandelen in sommige families niet nodig mensen wakker te maken als ze in hun slaap aan vaker voor dan in andere en daarbij hebben mannen er meer

31 Oktober 2015

I

Spiegeloog

Tekst: Maxime Muller

Spiegeloog

32 Oktober 2015

de wandel gaan. Je kunt ze beter gewoon naar hun bed begeleiden zodat er geen ongelukken kunnen gebeuren. Er zijn echter gevallen waarbij slaapwandelen een probleem wordt.

Eén daarvan is logischerwijs wanneer het pathologische vormen aan begint te nemen, dus wanneer er aan de DSM5-definitie voldaan wordt. Deze slaapwandelstoornis wordt ook wel somnambulisme genoemd. Aangezien slaaptekort en vermoeidheid de kans op slaapwandelen vergroten is een eerste advies als iemand met een slaapwandelprobleem naar de dokter gaat vaak om een regelmatig slaappatroon aan te houden of ontspanningsoefeningen te doen voor het slapengaan. Daarbij worden alcohol en drugs sterk afgeraden.

Als iemand met een slaapwandelprobleem bij de psychotherapeut belandt, zijn ontspanningstherapie of gedragstherapie de meestgebruikte therapieën (Slingeland Ziekenhuis, 2015).

Er zijn echter casussen bekend waarbij het slaapwandelen zo uit de hand liep dat het een gevaar vormde voor de slaapwandelaar zelf of zijn omgeving. Een voorbeeld van een slaapwandeling met groot gevaar voor de slaapwandelaar zelf is het nachtelijke avontuur van een vijftienjarig meisje uit Dulwich, Engeland. Twee uur na middernacht zag een man op straat iets heel schrikbarends: er zat een meisje bovenop een inactieve hijskraan. Hij belde het alarmnummer en toen een brandweerman eenmaal omhoog was geklommen, realiseerde hij zich dat het meisje lag te slapen. Dit maakte de situatie nog een stuk angstaanjagen- Ben je dader of der, omdat de brandvan je eigen weerman bang was dat als hij het meisje zou wekken zij zou schrikken en juist van de hijskraan af zou vallen. Hij onderzocht het meisje en vond haar telefoon. Toen hij haar ouders belde om de situatie uit te leggen, vertelden zij gelijk dat het meisje heel vaak slaapwandelde.

De brandweerman vroeg de ouders van het meisje of ze haar zouden willen bellen zodat het doodnormale geluid van haar telefoon haar zou wekken, maar ze niet zou schrikken. Het werkte, het meisje werd wakker van haar ringtone en werd veilig veertig meter naar beneden gebracht (BBC news, 2005).

Een andere interessant, maar even schrikwekkend fenomeen in het rijtje van problemen bij slaapwandelen, is die van homicidal sleepwalking. Hier spreekt men van als mensen in hun slaap een criminele daad verrichten. Hier zijn verontrustend genoeg meerdere gevallen van bekend. Vaak gaan deze slaapmisdaden gepaard met insomnia of andere psychische problemen bij daglicht. Een voorbeeld van iemand die leed aan homicidal sleepwalking is Jan Luedecke uit Toronto, Canada. In 2005 viel hij na een feest waar hij veel gedronken had in slaap op een bank. Een paar uur later werd hij bruut ‘wakker gemaakt’ door een vrouw die ook op het feest was

geweest. Zelf claimt hij echter pas wakker te zijn geworden toen hij op de grond werd geduwd. De vrouw beschuldigt hem ervan dat hij haar verkracht heeft, maar Luedecke zegt zich hier niks van te kunnen herinneren. Wel is hij zich ervan bewust dat hij seks heeft gehad, maar dit concludeerde hij alleen uit de waarneming dat hij een condoom droeg toen hij naar de toilet liep nadat hij was ontwaakt. De rechtbank staat erg sceptisch tegenover zijn verdediging, ondanks het feit dat een dokter zijn probleem als legitieme stoornis verklaard heeft. Uiteindelijk is hij vrijgesproken, omdat niet één, maar vier van Luedecke’s ex-vriendinnen getuigd hebben dat hij last heeft van ‘sexsomnia’ (Griffin, 2013).

Nu is een interessante vraag die naar boven komt bij het plegen van misdaden in je slaap natuurlijk: is de misdadiger nu schuldig of niet? Want als je een misdrijf begaat zonder je hier bewust van te zijn, ben jij dan wel echt de dader? Of ben je dan juist het slachtoffer van je eigen lichaam? Aangezien het een zeldzaam geval is, lijkt het wenselijk dat de casussen totaal individueel bekeken worden. Een lastige kwestie voor de rechter, want bewustzijn is uiteraard geen meetbaar gegeven. Daarbij is het opsluiten van misdadigers behalve om ze te straffen ook bedoeld om een gevaarlijk persoon van de straat af te houden totdat diegene geen gevaar meer is. Vanuit dit standpunt is het dus eigenlijk op zijn minst verstandig om iemand die een misdrijf begaat in zijn slaap tijdelijk op te sluiten totdat de waarschijnlijkheid dat dit opnieuw zal gebeuren zeer verkleind is. Als juist slachtoffer iemand inderdaad last lichaam? blijkt te hebben van een stoornis kan in deze tijd een oplossing gezocht worden. Deze persoon zou bijvoorbeeld behandeld kunnen worden voor de stoornis door middel van therapie. Maar of deze persoon nou echt een strafblad verdiend heeft, dat is weer een andere vraag.

Hoe dan ook, in de meeste gevallen blijft slaapwandelen een onschuldige activiteit en brengt het juist vaak grappige situaties met zich mee. Als je dus met mensen woont die slaapwandelingen maken: begeleid ze rustig naar bed. Het biedt een goed moment om te vissen naar antwoorden die je al lang wilde horen van je vrienden maar die zij niet wilden vertellen. Stel je vraag en met een beetje geluk geven ze je het antwoord. Aangezien het hun onderbewustzijn zal zijn dat spreekt, kun je misschien nog leuke feitjes te weten komen.

Of een verhaal zonder enige clou, wat weer voor een grappig verhaal voor de volgende dag aan de ontbijttafel zorgt.

Mocht je zelf aan de slaapwandel gaan, vermijd dan vooral hijskranen en doe zo nodig de deur op slot ter zelfbescherming, maar droom ook lekker verder. Wie weet is dit wel de kans om een wandeling te maken op de plek van je dromen. <<

Spiegeloog - American Psychiatric Association (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (5th ed.). Arlington, VA: Author.

- Bassetti, C., Vella, S., Donati, F., Wielepp, P., & Weder, B. (2000). SPECT during sleepwalking. The Lancet, 356, 484-485.

- BBC news, 2005. Teen â&#x20AC;&#x2DC;sleepwalks to top of craneâ&#x20AC;&#x2122;. Opgehaald op 1 september 2015 van http://news.bbc.co.uk/2/hi/uk/4654579. stm/.

- Chambers, M. J. (2000). Sleepwalking. Encyclopedia of Psychology, 7, 311-312.

- Griffin, S. (2013). 10 Terrifying Tales of Sleepwalking. Opgehaald op 30 augustus 2015 van http://listverse.com/2013/06/07/10terrifying-tales-of-sleepwalking/.

- Hublin, C., Kaprio, J., Partinen, M., Heikkila, K., & Koskenvo, M. (1997). Prevalence and Genetics of Sleepwalking: A Populationbased Twin Study. Neurology, 48, 177-181.

- Knuistingh Neven, A. & Eekhof, J. (2014). Slaapwandelen. Huisarts en wetenschap, 57, 322-323.

- Slingeland Ziekenhuis, 2015. Slaapwandelen. Opgehaald op 30 augustus 2015 van https://slaapcentrum.slingeland.nl/kenniscentrum/Ziekte-Aandoening/Slaapwandelen/837/856/.

Illustratie: Jonas Raps

33 Oktober 2015

Bronnen

De Wandelgang Tekst & Foto’s: De Redactie

Een zomer vol reizen betekent een zomer vol culturele ontdekkingen. Verdwaald raken in de excentrieke gebruiken van een ander land zijn vaak waar de verhalen bij thuiskomst over gaan. Daarom vroegen alle redactieleden voor deze Wandelgang aan mensen die ze op reis tegenkwamen: ‘Wat vind jij het vreemdst aan de cultuur van dit land?’

Spiegeloog

Madalina (26 jaar, in Amsterdam vanuit Engeland): ‘I am originally from Romania, which is an ex-communist country, so it is really odd for me to see so much enclosure of marihuana on the streets of Amsterdam. The sex culture is also quite exposed. I was raised by my parents and they were communists. In our family, we do not openly talk about these things; private things are done behind closed doors and that’s that. Back in Romania they are starting to become more like you, but we still judge gay people. We shouldn’t. We should be more open.’

34 Oktober 2015

Lotte (23 jaar, studeert in Argentinië, uit Nederland): ‘Mij is opgevallen dat Argentijnse mannen de vrouwen veel meer in de watten leggen dan de meeste Nederlandse jongens. Zo ging ik een keer uit eten met een Argentijnse vriend waarbij hij heel charmant mijn stoel voor me naar achteren schoof. Maar ik liep er straal voorbij en ging op een andere stoel zitten omdat ik het totaal niet opmerkte. Ik kan me zijn verbaasde gezicht nog goed herinneren. Daar doen ze dit bij iedere vrouw en is bijvoorbeeld vreemdgaan weer veel meer geaccepteerd dan in Nederland.’

Ana Maria (25 jaar, in Colombia vanuit VS): ‘In Colombia eten de mensen veel dingen met mayonaise.

Colombianen eten vaak groentes met mayonaise en soms hebben ze ook pasta gemaakt met een saus van ketchup gemixt met – je raadt het nooit – mayonaise. Daarnaast is een heel belangrijke gewoonte in Colombia dat overal wordt gedanst.

Bij alle soorten feesten is iedereen aan het dansen, cumbia of salsa, tot diep in de nacht. Dit maakt elk feest gezellig!’

Mary (48 jaar, in Schotland vanuit Verenigde Staten): ‘For me it has to be the terminology. What they call bacon for example isn’t bacon, it’s ham! They also have a floured bap, which basically is just a bun. We were looking for the wrong thing all along. Sometimes it says on the menu ‘and a salad with’, but that salad is not green at all, just some white coleslaw including carrot slices. Also, we love our drinks with ice, and we have to ask for ice here. And they drive on the wrong side of the road, obviously.’

Kaitlyn (45 jaar, in Schotland vanuit Verenigde Staten): ‘I think the weirdest thing for me is the one-lane roads going through mountains and the fact that they’re supposed to be a ‘major’ road, when in actuality it’s like a lane, or even a cowpath. And you have to be aware of running into sheep. Also, they don’t have washcloths, just towels. We think it’s more of a UK-thing, because they also didn’t have them in Ireland.’

Tamuna (28 jaar, woont in Georgië): ‘In Tusheti, een van de gebieden gelegen in de hooggebergten van Georgië, golden vroeger ruige wetten. Een van die vreemde gewoonten was de manier waarop de toenmalige bergbewoners omgingen met hun gasten, die gezien de gevaarlijke en uitputtende weg soms maanden bij hun gastheer introkken. Als uiting van vertrouwen werden deze gasten gedurende al die tijd bij de zus of dochter van de gastheer in bed gelegd. Echter, als bleek dat de twee de verleiding niet hadden kunnen weerstaan om van elkaar af te blijven, werd de gast neergestoken met een zwaard en de vrouw gestenigd. Het vertrouwen dat je gegeven was moest natuurlijk wel te rechtvaardigen zijn.’

Spiegeloog

Leonor (42 jaar, woont in Spanje): ‘Iets wat in mijn ogen heel gek is aan de Spaanse cultuur, is de omgang met stieren: het stierenvechten en het stierenrennen. Stierenrennen is zelfs een nationale feestweek, waarbij mensen (vaak dronken) voor en tussen een kudde stieren rennen over een afgezette straat richting de arena. Heel gevaarlijk voor de mensen, en heel treurig voor de stieren. Die zullen hierbij altijd sterven. Ook bij het stierenvechten wordt de stier altijd gedood. Het is typisch Spaans, maar ik vind het werkelijk vreselijk.’

Rory (21 jaar, in Frankrijk vanuit Nederland): ‘Men geeft elkaar hier bij alle gelegenheden twee zoenen op de wang. Dat is eigenlijk altijd ongemakkelijk; te afstandelijk voor mensen die je goed kent, zoals familie, en te ‘intiem’ voor mensen die je niet of pas net kent. Voor mij als Nederlander is het daarnaast extra verwarrend, omdat in Nederland drie zoenen gepast zijn, waardoor je bij Franse mensen na de tweede zoen altijd halverwege de derde zoen in de lucht blijft hangen naast iemands wang.’

Oktober 2015

35

Bacchus H

Help! Mijn Vader is Kwijt

et afgelopen jaar is bijna geheel langs me heengegaan. Ik ben vooral met mijzelf bezig geweest en leefde dan ook eigenlijk in mijn eigen gedachtes. Dit kwam door negatieve gebeurtenissen: een vreemdgaande vriendin, gezondheidsproblemen, een vader die toch echt sterfelijk blijkt te zijn en vrienden die je verraden. Geen van de clichĂŠ levensproblemen zijn mij afgelopen jaar bespaard gebleven.

Van alles wat er fout ging, vond ik de gebeurtenissen rondom mijn vader het vervelendst.

Vrienden en een vriendin zijn belangrijk, maar uiteindelijk vervangbaar; een vader niet. Vorig jaar heeft mijn vader een herseninfarct gehad waarna hij een tijd in het ziekenhuis heeft gelegen. Mijn vader staat net zoals bij vele anderen op een voetstuk.

Hij is de persoon die me heeft getroost wanneer ik ontroostbaar was en mij lessen heeft geleerd waar ik mijn leven op baseer. Dat maakte het extra zwaar om hem hulpeloos in een ziekenhuisbed te zien liggen.

In eerste instantie leek de schade mee te vallen, ook al kon mijn vader de linkerhelft van zijn lichaam niet gebruiken. De dokters vertelden ons dat dit niet permanent hoefde te zijn en dat er met hard werken een hoop van de verloren functies terug zouden kunnen komen. Maar na een halfjaar revalideren kwam daar niet veel van terecht. Fysiek herstelde mijn vader maar weinig: uiteindelijk heeft hij in de revalidatie geleerd om een seconde of twee te kunnen lopen met een wandelstok, bijvoorbeeld om van zijn rolstoel naar de wc te komen. De rest van de tijd is hij veroordeeld tot een rolstoel.

Ook geestelijk ging het slechter, mijn vader veranderde veel qua persoonlijkheid. Hij was vroeger iemand met een warm karakter. Ik zie nog voor me hoe hij me stond op te wachten met een brede grijns en een leuk verhaal, als ik op bezoek kwam in Haarlem. Gevolgd door een knuffel die hij expres iets te hard deed kwam daarna steevast de vraag of ik honger had, omdat hij zich altijd zorgen maakte over of ik wel goed at sinds ik uit huis ben. Van die

persoonlijkheid is nog maar weinig overgebleven.

Als ik nu binnenkom in mijn ouderlijk huis kan hij het met alle moeite van de wereld net opbrengen om een seconde op te kijken van zijn laptop om me te groeten.

Door het jaar heen kreeg ik spijt dat ik niet meer tijd met hem besteed had nadat ik het huis uit was gegaan en toen het nog goed met hem ging. Als ik meer tijd met hem zou hebben doorgebracht zou ik me mijn vader misschien beter kunnen herinneren zoals hij was. Als ik nu aan mijn vader denk, denk ik aan de man die in de rolstoel zit, niet meer aan de man waar ik zo veel mee heb gelachen. Vooral omdat tijd met hem spenderen niet meer optioneel is vervaagt de herinnering van hoe mijn vader vroeger was. Ik vond het ineens verschrikkelijk om bij mijn ouders te zijn, om mijn vader depressief in zijn rolstoel te zien ronddraaien, of te horen hoe hij tegen mijn moeder schreeuwde, omdat ze zijn eten niet goed gesneden had.

Ik wilde mijn oude vader terug. Ik herkende hem simpelweg niet meer en begon een beschamende hoeveelheid wrok tegen hem op te bouwen.

Ik ging daardoor ook niet vaak naar Haarlem toe; ik bleef liever in Amsterdam. Dat veroorzaakte een gevoel van schuld en twijfel. Ik heb veel getwijfeld afgelopen jaar. Dan zit je opeens een heel weekend alleen in je bed na te denken waar het allemaal fout is gegaan om uiteindelijk zonder een bevredigende conclusie je vrije avonden van de week te verpesten.

Uiteindelijk ben ik toch weer meer tijd gaan spenderen met mijn vader. Niet door een openbaring waardoor ik nu toch de goede kwaliteiten van mijn veranderde vader inzie, maar door de realisatie dat mijn vader nu eenmaal veranderd is en dat mijn oude vader niet terug gaat komen, hoe graag ik dat ook wil.

Tuni Pasanea