Stilleven

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

Stilleven Februari 2016 - Jaargang 43 - Nummer 373

Colofon: 43e Jaargang nr. 373, Februari 2016 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de afdeling psychologie, Universiteit van Amsterdam

Diamantbeurs Kamer 5.02 Afdeling Psychologie Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam t: 020 - 525 67 58 e: spiegeloog-fmg@uva.nl w: spiegeloog.tumblr.com

Hoofd-/Eindredactie Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Redactie Pim van den Bergh, Marceline van Eeden, Zeno Glastra van Loon, Alexandra van Harten, Sima Kirjazowa, Maaike Posthuma, Mariëtte Scholten, Vincent Siderius.

Stil Leven

H

et leven staat nooit stil. Er is altijd iets wat nog gedaan moet worden, ergens waar je nog heen moet, iemand die je nog moet zien. Dat is jammer, want soms is het goed om momenten tot je te laten doordringen. Stil leven komt misschien wel uitsluitend voor in stillevens, schilderijen van levensloze composities. Wellicht dat mensen daarom tot rust kunnen komen in musea. Het rustige tempo waarmee men loopt langs de schilderijen die nooit zullen veranderen aan de muur. Dat zou wel eens een van de weinige momenten kunnen zijn waarop je leven stil staat: je kijkt naar een schilderij, je staat even stil en denkt aan niets anders. Hoewel dat natuurlijk niet het geval is bij het maken van een coverfoto in het Rijksmuseum...

Aan dit nummer werkten mee Matthijs Baas, Denny Borsboom, Suzanne Oosterwijk, Platform UvA SPS-NIP, Ilja Sligte.

Cover Jihane Chaara (Fotografie), Emma Laura Schouten (Model).

Fotografie René van de Belt, Bart Lichtenveldt, Maaike Posthuma, Emma Laura Schouten, Vincent Siderius.

Illustratie Jonas Raps (www.jonasraps.com).

In dit nummer schrijft Alexandra over een andere en minder fijne manier waarop iemands leven compleet stil kan staan, namelijk locked-insyndroom. Zeno schreef zijn eerste artikel over waar de grenzen van kunst liggen, en ook Pim schreef zijn eerste artikel, namelijk over geëngageerde kunst. Mariëtte zocht interessante weetjes en Vincent schreef een Bacchus over de waardering van stilte. Sima en Emma Laura gingen de verschillende gebouwen van het Roeterseilandcomplex langs op jacht naar kunst, en Bart en Marceline namen voor dit nummer een bijzondere Wandelgang af in het Stedelijk Museum. Daarnaast schreef Bart een verslag over de nieuwjaarsreceptie van de afdeling.

Opmaak en vormgeving Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Dat het leven nooit stil staat blijkt ook uit alles wat er met de afdeling staat te gebeuren; binnenkort behoort de Diamantbeurs ons niet meer toe, en verhuizen we naar gebouw G. Het is vanzelfsprekend dat we de imposante Diamantbeurs gaan missen. Wel komen we door deze verhuizing stil te staan bij de geschiedenis van de redactie door het opruimen van het archief; dat is dan wel weer een positieve bijkomstigheid van alle hectiek.

Behalve dat hopen we natuurlijk van harte dat ook de lezers genieten van de allerlaatste Diamantbeursversie van Spiegeloog.

Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Bart en Emma Laura

Met dank aan Daan Bak (Contactpersoon bij het Stedelijk Museum), Maria Smit (Contactpersoon bij het Rijksmuseum).

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78

Inhoud

14

8 Verslag Nieuwjaarsreceptie

21

Kunst op de UvA

Kritische Vereniging

Wat heeft dat te betekenen?

GeĂŤngageerde kunst

Redactie 4 De Wie zijn wij?

Kamers 13 Op Matthijs Baas

24 VSPA Agenda van februari

in Stilte 5 Leven Het locked-insysndroom

Toren 16 Ivoren Verloren Kennis

Voorstellen...

25 Even Platform UvA SPS-NIP

Rondvraag 7 De Oosterwijk aan Sligte

Obscura 17 Camera The Revenant

De Wandelgang 26 'Wat ziet u hierin?'

je dat...?

10 Wist Zes stille weetjes

18 Mededelingen Acitiviteiten voor studenten

28 Bacchus De stilte waarderen

is Kunst?

11 Wat Een analyse

op Reis 20 Maaike Stilcultuur

Speeches en prijzen

Like ons op Facebook

Lees ons op tumblr

Universiteit van Amsterdam

De Redactie

Pim van den Bergh 21 jaar Bachelor, Propedeuse

Spiegeloog

Zeno Glastra van Loon 23 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Marceline van Eeden 22 jaar Bachelor, Klinische Psychologie

Alexandra van Harten 21 jaar Bachelor Psychobiologie, Propedeuse

4 Februari 2016

Sima Kirjazowa 19 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Maaike Posthuma 26 jaar BSc, Klinische Psychologie

Emma Laura Schouten 21 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

Bart Lichtenveldt 22 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

MariĂŤtte Scholten 26 jaar Master, Klinische Neuropsychologie

Vincent Siderius 24 jaar Master, Sport- en Prestatiepsychologie

Leven in Stilte Het locked-insyndroom

Hoe is het om opgesloten te zitten in je eigen lichaam, volledig bewust van alles maar ontdaan van de mogelijkheid zelfstandig te interacteren met de wereld om je heen? Hoewel het verlies van het vermogen direct te communiceren met omgeving veelal als zeer onaangenaam wordt ervaren, lijkt dit voor sommige patiënten met het locked-insyndroom geen belemmering om alsnog een gelukkig leven te leiden.

dat een dergelijke nachtmerrie een permanente vorm aanet onvermogen onszelf te kunnen bewegen is welneemt. Deze aandoening, het zogeheten locked-insyndroom licht een van de meest beangstigende ervaringen die (LIS), impliceert dat de patiënt als het ware opgesloten komt wij kunnen meemaken. Menig mens zal dit wel eens ervaren te zitten in zijn eigen lichaam terwijl deze zich zich nog altijd hebben tijdens een nachtmerrie waarin hij of zij probeert volledig bewust is van zijn omgeving, doch niet in staat te te vluchten voor een duister voortbrengsel van onze nachbewegen (“Locked-in syndroom”, z.j.). telijke (soms o zo huiveringwekkende) fantasie; de abrupte gewaarwording dat men met alle kracht van de wereld niet Het locked-insyndroom wordt veelal veroorzaakt door een in staat is ook maar een vinger te bewegen, als ware hij verherseninfarct of laesie in de pons of elders in de hersensteend. Een minstens zo intense ervaring is het zogeheten stam – het hersengebied dat dient als een zekere brug tussen sleep paralysis, iets wat enkelen onder ons wel een keer ervahet brein en de rest van ren zullen hebben. Dit het lichaam. Hierdoor verschijnsel vindt veelal wordt de doorbloeding plaats wanneer iemand - De meeste mensen kennen het van het hersendeel dat komt te verkeren in het als taak heeft signalen schemergebied tussen gevoel uit nachtmerries te sturen naar het rugwaken en remslaap door genmerg belemmerd, een verstoorde overgang waardoor het op den tussen slapen en waken, duur niet meer in staat is deze taak te vervullen. LIS is ook resulterend in abnormale ervaringen. Eenmaal in deze staat wel bekend als het cerebromedullospinale disconnectiesynterechtgekomen voelt het voor de persoon alsof deze vastgeketend is aan zijn eigen bed, wat vaak gepaard gaat met droom, de-efferente staat of pseudocoma, en is een zeldhet schrikwekkende gevoel dat iemand anders aanwezig is zame neurologische aandoening waarbij er sprake is van volledige verlamming van vrijwillige bewegingen op die van in de kamer. Hierbij kan eveneens sprake zijn van auditieve de ogen na. Het verschilt van coma in dat mensen volledig of visuele hallucinaties zoals het horen van voetstappen, of bewust, alert en wakker zijn. Vaak zijn taalbegrip, geheugen zelfs het zien van iemand die in werkelijkheid niet aanwezig is. Hoewel sleep paralysis meestal binnen enkele minuten vanen intellectuele functies hierbij niet aangetast (“Locked-in syndroom”, z.j.). zelf overgaat heeft het vaak een zodanig grote impact op mensenm dat de angst dit nogmaals mee te maken hen vele Het feit dat mensen met LIS over volledig bewustzijn jaren achtervolgt, wat weer voor andere slaapproblemen kan beschikken ondanks dat ze geen zichtbaar gedrag vertonen zorgen (“Hypnagogie, slaapverlamming en hallucinaties”, is nog niet zo lang geleden voor het eerst bevestigd. Waar 2011). vroeger diagnoses over bewustzijn volledig werden gebaseerd op het gedrag dat iemand vertoont, hebben we nu de Niet in staat zijn om onze spieren aan te sturen om bovengemogelijkheid om niet alleen naar dit gedrag te kijken, maar noemde redenen kan mensen de stuipen op het lijf jagen op ook naar de onderliggende neurale basis middels fMRI of het moment dat men zich bewust wordt van de verlamming. eeg. LIS is een van de gevallen die duidt op de scheiding Hoewel deze gebeurtenissen gelukkig nooit langdurig van tussen bewustzijn en gedrag. aard zijn bestaat er akelig genoeg een aandoening die maakt

5 Februari 2016

H

Spiegeloog

Tekst: Alexandra van Harten

Spiegeloog

6 Februari 2016

Zo kunnen hele alfabetische systemen worden gekoppeld Leven met LIS is voor alle patiënten die erdoor getroffen aan verschillende combinaties van oogbewegingen, waarworden en de mensen uit hun directe omgeving een enorme door sommige LIS-patiënten na training vrijwel moeiteloos beproeving. Hoe krijg je er vrede mee nooit meer een norkunnen communiceren en zelfs boeken hebben geschreven, maal gesprek te kunnen voeren met een vriend of familielid, ondanks de toestand waarin ze verkeren. niet in staat te zijn degene die je liefhebt een knuffel te geven wanneer deze daarin behoeft, je kinderen te spreken of met Hoewel volledige verlamming een van de meest angstaanze te spelen, of op eigen kracht een wandeling te maken jagende dingen is die de mens kan overkomen, weten somop een zomerse dag? Velen zullen het nut van een dergemige mensen die hier voor altijd mee opgezadeld zijn er lijk leven in eerste instantie in twijfel trekken. Patiënten met verbazingwekkend goed mee om te gaan. Zo gaat Michael, LIS wordt dan ook vrijwel altijd gevraagd of zij euthanasie evenals vele andere LISwensen, waarbij ze hun patiënten, al jaren vroeigen lot mogen bepalen lijk door het leven. De en daarmee de moeilijk- Velen zullen het nut van zo’n ziekte is deel van hem, en ste vraag van hun leven hij weet desondanks te beantwoorden middels leven in twijfel trekken genieten van zijn vrouw simpelweg het knipperen en kinderen. Daarbij met de ogen – eenmaal probeert hij zelfs andevoor ‘nee’, tweemaal ren die lijden aan dezelfde aandoening inzicht te geven in voor ‘ja’. Maar toch, en wellicht tot de verbazing van velen, het feit dat men toch gelukkig kan zijn met een dergelijke kiezen LIS-patiënten er vaak voor om in leven te blijven en beperking. Hoe moeilijk het ook niet lijkt om zelfs na zo’n vrede te leren hebben met wat ze gegeven is. cruciale omslag in het leven positief te blijven en niet de moed te verliezen, één ding is zeker: aandacht en zorg vanuit Een mooi voorbeeld hiervan is de ooit zo energieke vader een liefdevolle omgeving spelen hierbij een enorme rol.

Michael Cubiss. Na getroffen te worden door een ernstige hersenbloeding bleek Michael – een gezonde, levenslustige Bronnen man met een vrouw en drie kinderen – niet meer in staat om - [Afbeelding]. Opgehaald op 22 januari 2016 van http://www.giga. ooit nog te bewegen of praten. ‘Ik realiseerde me vrij snel wat er gebeurd was en besloot dat ik de situatie onder ogen ulg.ac.be/cms/c_21696/en/the-near-death-experiences-of-patientsmoest zien. Het was meteen duidelijk dat ik er tegen zou with-locked-in-syndrome/. gaan vechten en mijzelf zou proberen te vermaken,’ aldus - “Hypnagogie, slaapverlamming en hallucinaties” (2011). OpgeMichael. Hoewel de artsen hem vertelden dat hij nooit meer haald op 5 januari 2016 van http://mens-en-gezondheid.infonu.nl/ beter zou worden zette hij zijn optimisme om in een strijd, diversen/73546-hypnagogie-slaapverlamming-en-hallucinaties.html/. en liet zijn unieke gevoel voor humor hem nooit in de steek - “Living with locked-in syndrome: Michael Cubiss” (2013). Opge(“Living with locked-in syndrome: Michael Cubiss”, 2013). haald op 5 januari 2016 van https://wordsofwickert.wordpress. com/2013/01/18/i-never-thought-about-wanting-to-end-myDoor het verloren gaan van vrijwillige bewegingen zijn life-living-with-locked-in-syndrome-one-mans-defiant-stance/. mensen met deze aandoening niet meer in staat te spreken.

- “Locked-in syndroom” (z.j.). Opgehaald op 5 januari 2016 van Alhoewel ze het vermogen verbaal te communiceren verlohttp://www.hersenletsel- uitleg.nl/oorzaken-ziektebeelden/locked-inren zijn, kunnen zij vaak leren communiceren middels het syndroom-LIS/. linken van bepaalde oogbewegingen aan letters of woorden.

De R ndvraag

Beste Ilja,

Recent verscheen er in Behavioral and Brain Sciences een paper waarin de auteurs beargumenteren dat zogenaamde ‘high- level’ cognitieve toestanden, zoals emoties, overtuigingen, motivaties, taalrepresentaties, intenties, etcetera, geen invloed hebben op visuele perceptie (Firestone & Scholl, 2015a). Deze auteurs stellen dus dat er geen overtuigend bewijs is dat (high-level) cognitie een invloed heeft op wat we zien. Wat vind jij van deze stelling, vanuit jouw expertise op het gebied van visuele verwerking?

Suzanne

Het antwoord van Ilja Sligte (Brein & Cognitie)

Voordat ik het artikel van Firestone en Scholl (2015a) had gelezen, zou ik direct geantwoord hebben dat high-level cognitieve toestanden, zoals emoties, motivaties, en intenties, wél invloed hebben op visuele perceptie. Echter, na nauwkeurige bestudering van het artikel, waarin andere onderzoeken worden geëvalueerd, moet ik zeggen dat de auteurs een UvA-zieltje gewonnen hebben. In praktisch al het onderzoek naar de invloed van hogere cognitie op visuele perceptie zijn de onderzoekers in één of meerdere valkuilen (pitfalls) getrapt en deze valkuilen zijn (bijna) altijd een betere verklaring dan de verklaring dat hogere cognitie visuele perceptie heeft veranderd. Om het één en ander voor de lezer duidelijk te maken de volgende twee voorbeelden:

Voorbeeld 1: Bhalla en Proffitt (1999) lieten deelnemers beoordelen hoe steil de helling van een heuvel was. De cruciale manipulatie hier was dat de deelnemers een zware rugzak moesten dragen. Hoe verrassend: de deelnemers overschatten de steilte van de helling. De valkuil hier is dat deelnemers de experimentele manipulatie doorzien en (on) bewust meewerken aan bevestiging van de hypothese. Als deelnemers echter een goede verklaring krijgen waarom ze de rugzak moeten dragen (zware klimspullen die later nodig zijn), verdwijnt dit hele experimentele effect (Durgin et al., 2009).

Voorbeeld 2: Levin en Banaji (2006) vroegen aan deelnemers om te beoordelen hoe licht of donker de gezichten van donkere (Afro-Amerikaanse) en blanke (Kaukasische) mensen eruit zagen. Alhoewel de helderheid van de plaatjes (hoe licht de gezichten echt waren) niet verschilde, werden blanken als lichter gekleurd beoordeeld. Spectaculair resultaat natuurlijk! Echter, als je de plaatjes goed bekijkt, zijn de ogen van de blanke persoon en de kaaklijn van de donkere persoon donkerder. Dit soort lokale verschillen in helderheid gebruiken mensen om te beoordelen hoe donker een gezicht is, zelfs als ras niet meer te herkennen is (Firestone & Scholl,

2015b). De verklaring dat lokale verschillen in helderheid de beoordeling van de proefpersoon kunnen beïnvloeden is hiermee veel aannemelijker gemaakt dan dat visuele perceptie echt verandert onder invloed van raciale bias.

Wat Firestone en Scholl wel stellen is dat aandacht en verwachtingen visuele perceptie kunnen veranderen. Er zijn inderdaad tal van studies die laten zien dat visuele verwerking verandert onder invloed van aandacht, en dat dit zelfs op het vroegste niveau van verwerking in de laterale geniculate nucleus (LGN; deel van thalamus) en de primaire visuele cortex is terug te zien (Serences & Kastner, 2014).

Mijn conclusie is dan ook dat zelfs als hogere cognitie visuele perceptie zou beïnvloeden, dit altijd wordt gemedieerd door aandachtsprocessen (en verwachtingen), en niet dat hogere cognitie direct de visuele perceptie kan veranderen.

Bronnen

- Bhalla, M., & Proffitt, D. R. (1999). Visual-motor recalibration in geographical slant perception. Journal of Experimental Psychology: Human Perception and Performance, 25, 1076–1096.

- Durgin, F. H., Baird, J. A., Greenburg, M., Russell, R., Shaughnessy, K., & Waymouth, S. (2009). Who is being deceived? The experimental demands of wearing a backpack. Psychonomic Bulletin & Review, 16, 964–969.

- Firestone, C., & Scholl, B. J. (2015a). Cognition does not affect perception: Evaluating the evidence for ‘top-down’ effects. Behavioral and Brain Sciences. Target article under commentary, available online.

- Firestone, C., & Scholl, B. J. (2015b). Can you experience top-down effects on perception? The case of race categories and perceived lightness.

Psychonomic Bulletin & Review, 22, 694–700.

- Levin, D. T., & Banaji, M. R. (2006). Distortions in the perceived lightness of faces: The role of race categories. Journal of Experimental Psychology: General, 135, 501–512.

- Serences, J. T., & Kastner, S. (2014). A multi-level account of selective attention. The Oxford Handbook of Attention. Oxford University Press, Oxford, 76-104.

De Rondvraag wordt doorgegeven aan Sebastiaan Dovis (Ontwikkelingspsychologie) Beste Sebastiaan, Ik geef regelmatig les over executieve functies, maar het duizelt me toch altijd een beetje tijdens de voorbereiding van zo’n college. Het is duidelijk dat executieve functies een verzamelnaam is, maar wat valt er nou wel en niet onder executieve functies, hoe hangen verschillende executieve functies samen en is er een hiërarchie in executieve functies aan te brengen?

Ilja

7 Februari 2016

De vraag van Suzanne Oosterwijk (Sociale Psychologie)

Spiegeloog

Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

Verslag Nieuwjaarsreceptie Speeches en Prijzen

Zoals vrijwel elk jaar was er wederom een nieuwjaarsreceptie van de afdeling Psychologie. Naast een terugblik op het jaar 2015 worden hier ook de Christiaan Hamakerprijs, de Nico Frijda-bokaal en de prijzen voor beste Master- en Researchmastertheses uitgereikt. Spiegeloog doet verslag.

Tekst: Bart Lichtenveldt

Spiegeloog

8

B

ij het binnenkomen in de hal op de eerste verdieping van de Diamantbeurs is het duidelijk dat er wat staat te gebeuren; er zijn statafeltjes met versnaperingen, speakers met een microfoon en er staat een lange tafel met verschillende soorten drank, met daarachter keurig cateringpersoneel. Vanaf de tweede verdieping kijken studenten nieuwsgierig naar beneden. Het enige wat nog mist zijn de mensen, maar die druppelen al snel binnen, en na een kwartier kan er gesproken worden van een heus sfeertje.

Februari 2016

Omdat het traditioneel gezien de taak is van het hoofd van de afdeling, begint Annette de Groot niet veel later aan haar speech. Het zal voor haar de laatste keer zijn dat ze dit praatje geeft, en zelf zegt ze daar totaal geen moeite mee te hebben, gezien ze zichzelf geen capabele spreker vindt.

Annette benadrukt de kern van de nieuwjaarsreceptie: het lauweren van medewerkers en studenten om hun bijzondere prestaties. Verder benoemt ze dat de afdeling gaat verhuizen en het voortduren van het onderzoek in de zaak Förster.

Vervolgens vertelt Annette hoe ze in de auto ter hoogte van Monnikendam inspiratie had voor een hopelijk terugkerend concept voor deze gelegenheid: een zogeheten vuurwerkspreker. Dit zou iemand moeten zijn die met charismatisch vuurwerk de informaliteit en sfeer tijdens de Nieuwjaarsspeech zou kunnen waarborgen. De persoon die deze rol als eerste mag vervullen is Victor Lamme.

Victor neemt de microfoon over en start zijn speech met de vermelding dat deze roltoebedeling niet betekent dat hij een bestuursfunctie zal krijgen: ‘Bestuursfuncties zijn namelijk een geschenk uit de hemel, en ik geloof niet in God.’ Vervolgens vertelt Victor over hoe het al twaalf jaar lang zijn missie is de psychologie door biologie te laten vervangen – onder de naam ‘Weg met de Psychologie’ – en blij is te vermelden dat zijn programmagroep inmiddels Brein & Cognitie heet, in plaats van Psychonomie, hoe het heette toen hij veertien jaar geleden hoogleraar werd. Jammer genoeg zijn

de andere programmagroepen nog niet geswitcht naar een naam met ‘Brein’ erin. Victor doet een aantal voorstellen. Zo zou Arbeids- en Organisatiepsychologie voortaan doorkunnen als ‘Brein aan het Werk’, Sociale Psychologie zou het niet verkeerd doen als ‘Het Gezellige Brein’ of ‘Brein aan het Bier’, Klinische Psychologie kan verder als ‘Breintje is Bang’ en Ontwikkelingspsychologie misstaat niet als ‘Breintje wordt Groot en gaat weer Dood’. Een naamsverandering voor Methodenleer is een stuk lastiger; een variant als ‘Wij vinden het Brein niet Fijn’ of ‘De Bijdrage van het Brein is Klein’ kan er nog wel mee door, maar – zo stelt Victor met een knipoog – misschien is het goed dat de mensen van Methodenleer voor de verandering zelf eens iets bedenken.

Voor de zekerheid laat hij weten dat ‘Weg met de Psychologie’ zeker niet hetzelfde is als ‘Weg met de Psychologen’: ‘Ik krijg altijd een warm gevoel van deze club mensen. Sommige zijn raar, een paar ronduit gek en andere simpelweg communist. Ik kijk uit naar komende jaren.’

Na nog een paar sprekers waarbij onder andere wordt stilgestaan bij het overlijden van Joop van der Pligt en Nico Frijda, en het binnenslepen van acht miljoen euro aan onderzoekssubsidie (een verdubbeling ten opzichte van vorig jaar!) is het tijd voor het uitreiken van de prijzen. Barbara Rosenhart, voorzitter van de jury, maakt de winnaar van de Christiaan Hamakerprijs (een prijs voor een bijzondere onderwijsprestatie in het afgelopen jaar) bekend: Bianca Boyer van Ontwikkelingspsychologie, omdat ze met haar zelfopgezette vak Infant Mental Health – dat dit jaar voor het eerst is gegeven – direct zeer hoge vakevaluaties kreeg. Verder wordt Bianca gezien als een enthousiaste, gestructureerde en inspirerende docent die van alle markten thuis is. De andere twee genomineerden waren Angelique Bakker-Pieper van Arbeidsen Organisatiepsychologie (vanwege haar betrokkenheid, bevlogenheid en enthousiasme) en Peter Starreveld van Brein & Cognitie (vanwege zijn gave zeer moeilijke stof op kinderspel te doen laten lijken). Rifka van der Meer neemt de

Na daverende applauzen en het versieren van de winnaars met bloemen en trofeeën richt het merendeel van de aanwezigen zich op hun drankjes: het is borreltijd. Het cateringpersoneel wurmt zich met dienbladen vol hapjes door de kletsende menigte en er wordt geproost op afgelopen en komende jaren, die we in gebouw G zullen doorbrengen. En alhoewel gebouw G zich in het hart van de campus bevindt, bevindt het hart van de afdeling Psychologie zich nog één keer in de hal van de Diamantbeurs. <<

Foto: René van de Belt

Spiegeloog

commissie Psychologie vervult hij een spilfunctie binnen zijn afdeling en is hij een ambassadeur van de verbetering en vernieuwing van het onderwijs). Bij het bekendmaken van de beste Master- en Researchmasterthese worden alleen de winnaars genoemd. Pieter Koele neemt dit onderdeel op zich, en huldigt Sabine Croes van Sociale Psychologie voor de beste Masterthese. Zij schreef haar these De invloed van het Inhibition Return effect op approach en avoidance actiegeneigdheden onder begeleiding van Mark Rotteveel. Niet veel later staat Lucas Snoek van Brein & Cognitie met een bos bloemen in zijn handen, die zijn Reseachmasterthese On the dimensionality of neural representations de beste van het jaar mag noemen.

Hij schreef deze these onder begeleiding van Steven Scholte.

9 Februari 2016

microfoon van Barbara over, gezien Barbara zelf ook genomineerd is voor de volgende prijs: de Nico Frijda-bokaal (een prijs voor een bijzondere onderwijsprestatie over meerdere jaren). Edwin van Hooft van Arbeids- en Organisatiepsychologie sleept deze bokaal in de wacht, omdat er dankzij zijn inzet veel onderwijsvernieuwingen hebben plaatsgevonden. Hij wordt geroemd om zijn kritische en constructieve houding, waardoor hij hét aanspreekpunt van zijn afdeling is geworden; zijn inzet was sfeerbepalend. De andere vijf genomineerden waren het Gesprekspracticum (vanwege het op een unieke manier introduceren van het vak van psycholoog aan de tweedejaarsstudenten. Dit practicum wordt georganiseerd door de trackcoördinatoren van Training & Development: Ran Bos, Sanne Kateman en Barbera Rosenhart), Joeri Gritter (die als hoofd van de onderwijsbalie zichzelf met zijn betrokkenheid en interesse een waardig semi-opvolger heeft gemaakt van de niet makkelijk op te volgen Klaas Visser), de Klinische Stagecoördinatoren (die met hun uitstekende werk studenten een uitdagende mogelijkheid bieden om hun academische kennis en klinische vaardigheden toe te passen in de klinische praktijk; dit zijn Ien van den Berg, Emily Brugman, Annemat Collot d’Escury-Koenigs, Tjitske Sijbrandij en Caroline Wijnker), Sharon Klinkenberg (omdat hij een onverwoestbare inzet toont omtrent het digitaal toetsen van studenten; hij is de voorzitter van de Special Interest Group Digitaal Toetsen Nederland en wordt landelijk gezien als een van de meest deskundigen op dit gebied) en Michael Vliek (omdat hij een hardwerkende en hooggeëvalueerde docent is die op alle onderwijsfronten actief is; als onderwijscoördinator van Sociale Psychologie en voorzitter van de Opleidings-

?

Wist je dat...

Tekst: Mariëtte Scholten

...de Nederlandse schilder Hendrick Avercamp doof geboren werd? Hij kreeg hierdoor de bijnaam ‘de stomme van Kampen’. Doordat zijn ouders vrij vermogend waren kon hij wel leren lezen en schrijven. Hij is vooral bekend door zijn winterlandschappen in en om zijn woonplaats Kampen.

...het gebrek aan stilte door tinnitus, ook wel oorsuizen genoemd, iemands leven ondraaglijk kan maken? Er zijn gevallen bekend van zelfmoord en euthanasie met tinnitus als reden. In 2014 kwam dit in de media nadat een 47-jarige vrouw euthanasie mocht laten plegen. Naast het oorsuizen was ze ook overgevoelig voor al het andere geluid (hyperacusis).

Spiegeloog

10

...dat de Apatosaurus het enige levende wezen was dat de geluidsbarrière kon doorbreken? Hij zou dit doen door bepaalde bewegingen met zijn staart te maken waardoor er een heel hard knallend geluid ontstond. Met deze harde knal zouden de mannetjes de vrouwtjes lokken. ...selectief mutisme een zeldzame psychische aandoening is bij kinderen? Deze kinderen functioneren in principe op alle gebieden normaal maar spreken in sommige situaties niet. Zo is er bijvoorbeeld thuis niets te merken aan deze kinderen en spreken ze normaal, maar zwijgen ze op school structureel.

Februari 2016

...er waarschijnlijk geen geluid in de ruimte hoorbaar is?

Geluid, zoals mensen het kunnen horen, verplaatst zich door luchtdeeltjes te laten vibreren. Mensen kunnen dit geluid vervolgens horen omdat het trommelvlies deze trillingen opvangt. In de ruimte is er geen lucht, dus nauwelijks moleculen en daardoor zouden onze trommelvliezen geen geluid kunnen opvangen. Er zijn wel interstellaire gaswolken in de ruimte met atomen erin. De dichtheid van deze atomen is veel minder hoog dan de atomen op aarde. Technisch gezien zou geluid hier wel kunnen reizen maar de trillingen die dan veroorzaakt worden zijn niet hoorbaar voor het menselijke trommelvlies.

...in 1947 de geluidsbarrière officieel voor het eerst doorbroken werd door de mens? Dit was door de piloot Chuck Yeager in een X1-raketvliegtuig. Echter, er is ook een verslag bekend van een Duitse piloot uit de Tweede Wereldoorlog die in 1945 rapporteerde door de geluidsbarrière heen te zijn gegaan in duikvlucht met zijn jachtvliegtuig met twee straalmotoren.

Wie is er Bang voor Kunst?

Een gigantisch rood vlak, aan de linkerkant een smal blauw vlak en rechts een dunne gele streep. Dit is een schilderij van Barnett Newman uit een reeks van vier schilderijen genaamd Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue. Waarom zou iemand hier in godsnaam euforisch of juist agressief van worden?

all, the creative act is not performed by the artist alone: the spectator ls je de schilderkunst heel simpel wil opdelen, zou je brings the work in contact with the external world by deciphering and dat kunnen doen in twee groepen met enerzijds figuinterpreting its inner qualification and thus adds his contribution to the ratieve kunst en anderzijds abstracte kunst. Bij figuratieve creative act.’ kunst worden er herkenbare onderwerpen afgebeeld. Denk

In de theaterwereld is er ook veel aandacht voor de hierbij aan een landschap, stilleven of portret. Het grootste wederzijdse invloed die acteurs en publiek op elkaar hebben. gedeelte van de kunsthistorie is er figuratieve kunst gemaakt, Theaterwetenschappers hebben de term ‘the gap’ voor dit tot ongeveer honderd jaar geleden; toen vond de opkomst fenomeen ontwikkeld. The gap slaat op de ruimte die bestaat van abstracte kunst plaats. Bij deze vorm van kunst wordt tussen de acteurs op het toneel en het publiek. In the gap het afbeelden van de wereld verworpen en wordt getracht vindt het onzichtbare plaats dat de voorstelling maakt tot om iets uit te beelden met betekenisloze vormen en kleuwat hij is, namelijk de ren. Deze overgang was verbeeldingskracht van niet abrupt, maar was het publiek; inleving en het resultaat van een - Er staat niet meer iemand op een verbondenheid met wat langzaam proces waarin de wereld steeds minder aardappelkistje een verhaal te vertellen - er op het toneel gebeurt.

De acteurs zeggen niet realistisch werd afgeletterlijk wat het publiek beeld. Deze ontwikkemoet ervaren, maar toch ling zorgde ook voor komt die ervaring (bij een goed stuk) tot stand. The gap is de opkomst van artiesten zoals Mark Rothko en Jackson dus ook een ruimte die leeg kan blijven of verkeerd gevuld Pollock. Op het eerste gezicht lijkt het alsof deze schilders kan worden waardoor het stuk niet goed overkomt. Het is maar wat met verf in het rond hebben gegooid en dit dan interessant dat de rol van de toeschouwer van zo’n groot als kunst hebben verkocht. Slechts door hun status als kunbelang is geworden. Zowel beeldende kunst als bijvoorbeeld stenaar zouden ze dat kunnen doen. De geloofwaardigheid literatuur heeft zich ontwikkeld tot kunst die interactie vervan de kunst hangt in dat geval af van de positie en identieist. Er staat niet meer een verteller op een aardappelkistje teit van de kunstenaar. Logischerwijs vervaagt hierdoor de een moralistisch verhaal uit te dragen dat simpelweg maar op grens tussen wat kunst is en wat niet. Zo zouden kinderen en één manier geïnterpreteerd kan worden. dieren wellicht ook ‘echte’ kunst kunnen maken.

Een kunstenaar die échte interactie vereist om

Hoewel deze verschuiving in de definitie van haar kunst betekenis te geven is Marina Abramovic. Wat zo kunst misschien de meest opvallende verandering is, zou fascinerend aan haar is, is dat ze geen object plaatst tussen ik zelf zeggen dat dit niet de belangrijkste verandering is. spectator en kunstenaar; in plaats daarvan zet ze zichzelf in.

Belangrijker is dat de traditionele rollen van toeschouwer en Abramovic is een van de meest toonaangevende conceptukunstenaar veranderden. Vroeger speelde het effect dat de ele kunstenaars van deze tijd en vooral bekend vanwege haar kunst op de kijker had niet zo’n belangrijke rol, met name perfomancekunst. In de tentoonstelling The Artist is Present omdat kunst veelal een representatie was van de werkelijknam Abramovic plaats achter een tafeltje in het Museum of heid. Bij de hedendaagse kunst is de invloed van de kijker op Modern Art in New York. Iedere dag van 10 tot 18 uur zat het kunstwerk juist enorm van belang. Dit komt goed naar Abramovic daar aan dat tafeltje, tegenover een toeschouwer. voren in een uitspraak van Marcel Duchamp (1957): ‘All in

11 Februari 2016

A

Spiegeloog

Tekst: Zeno Glastra van Loon

Spiegeloog

12 Februari 2016

In de documentaire die over haar is gemaakt (Akers, 2012), is te zien hoe ze haar hoofd naar beneden laat hangen tot ze merkt dat er iemand tegenover haar plaats heeft genomen, waarna ze diep ademhaalt en de ander intens aankijkt.

Ze wendt haar blik niet af. Sommige mensen beginnen te huilen, bedanken haar na afloop en zijn diep geroerd. In 1974 deed ze een performance waarbij geweld en agressie een grote rol speelden. Ze stond halfnaakt stil met om haar heen allerlei scherpe voorwerpen en een pistool. Het enige wat duidelijk was voor de bezoekers van deze tentoonstelling (Rituals), was dat ze haar mochten aanraken en ook een voorwerp daarvoor mochten gebruiken.

Dit heeft niets meer met de conventionele manier van kunst maken te maken en toch is het kunst. Het antwoord op de waarom-vraag is mogelijk heel persoonlijk maar misschien ook wel universeel. Ik vind dat de theatrale performances van Abramovic iets zeggen over het menselijk vermogen en onvermogen, over verbinding en afstand.

Het laat de toeschouwer nadenken over zichzelf en omdat de toeschouwer participeert in de performance maakt hij de kunst van Abramovic mogelijk, waardoor ook zij verder komt. Toeschouwer en kunstenaar versterken elkaar, zelfs als dat betekent dat de toeschouwer een snee kerft in de schouder van Abramovic.

Een ander kunstwerk illustreert ook goed hoe belangrijk de blik van het publiek is. Bij Sky Mirror, een werk van Anish Kapoor, wordt de blik van het publiek direct onderdeel van het werk. Sky Mirror is een spiegel met een doorsnede van 10,6 meter die midden in New York staat.

De spiegel is aan een kant bol en aan de andere kant hol.

De bolle kant richt zich op de drukke straten van New York en de holle kant op het rustige binnenhof van Rockefeller Center (Vogel, 2006). Wat het kunstwerk betekent wordt dus direct bepaald door de fysieke plaats die iemand inneemt.

De kijker wordt bewust gemaakt van zijn omgeving die

totaal vervormd is door de spiegel.

Met het aanhalen van het werk van Newman, Kapoor en Abramovic wil ik duidelijk maken dat hedendaagse kunstenaars zich onderscheiden van eerdere kunstenaars doordat ze de toeschouwer niet als statisch zien, maar als dynamisch is; ze erkennen dat elke bezoeker een unieke interpretatie geeft aan het werk en dat deze interpretatie ook verschilt met wanneer hij naar het kunstwerk kijkt. Dit is ook zo met Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue III. Waar het om gaat is dat het rode vlak iets teweegbrengt bij de toeschouwer. Tijdens de tentoonstelling moest het publiek door een smalle gang langs het kunstwerk. Het doek is zo groot dat het niet aandoet als een schilderij, het is meer een verlengde van jezelf als mens, een kleur die door je ooghoeken naar binnenkomt, die je zicht overneemt, die het licht van de ruimte bepaalt, die langzamerhand steeds meer binnendringt en emoties losmaakt. Het gaat dus niet om de betekenis van de kleur rood die doet denken aan clichématige passievolle liefdessonnetten of iets dergelijks. In plaats daarvan gaat het om de interactie tussen het schilderij en de toeschouwer. Die interactie geeft betekenis aan het werk, en niet de symboliek van de kleur of de hoeveelheid lagen verf.

Hoewel het toeval kan zijn is het wel opvallend dat twee van de werken uit de serie gevandaliseerd zijn. Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue IV is in 1982 vernield en Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue III is in 1986 met een stanleymes bewerkt (Fontijn, 2013).

Doordat de manier waarop we naar kunst kijken is veranderd, is ook onze visie op wat kunst is veranderd. De toeschouwer is medeverantwoordelijk voor het succes van het kunstwerk. Dus als je wilt dat kunst je bij de hand neemt en je door een verhaal leidt, kom je niet ver met werken als Who’s Afraid of Red, Yellow and Blue. Maar als je zelf openstaat voor de interactie met kunst, biedt abstracte of conceptuele kunst een ervaring, volledig gepersonaliseerd voor jou, op precies dat moment dat je kijkt, voelt en associeert. Op dat moment maak je samen met de kunstenaar het kunstwerk. <<

Bronnen

- Akers, M. (2012). Marina Abramovic: the Artist is Present [Documentaire]. HBO. - Duchamp, M. (1957). The Creative Act. - Fontijn, J. (2013). Reconstructie: het Bizarre Verhaal van Who's Afraid of Red, Yellow and Blue III. Volkskrant. Opgehaald op 12 januari 2016 van http://www.volkskrant.nl/recensies/ reconstructie-het-bizarre-verhaal-van-who-s-afraidof-red-yellow-and-blue-iii~a3512580/.

- Vogel, C. (2006). A New View of the Rock: Up and Over the Clouds. The New York Times.

Opgehaald op 12 januari 2016 van http://www. nytimes.com/2006/05/12/arts/design/12voge. html?_r=0/.

Illustratie: Jonas Raps

Op Kamers

Matthijs Baas - Diamantbeurs 4.07 Tekst & Foto’s: Bart Lichtenveldt & Vincent Siderius

Matthijs Baas is sinds 2009 als universitair docent verbonden aan de vakgroep Arbeids- en Organisatiepsychologie en verzorgt daar onder andere de cursus Creativiteit in Organisaties. Hij doet onderzoek naar creativiteit.

Hij deelt zijn kamer met Femke ten Velden en Barbara Nevicka.

Potten Pindakaas

Spiegeloog

‘Ik eet gewoon heel veel pindakaas; dat is wat ik lekker vind.

Ik ga meestal brood halen om de hoek en dan ga ik hier zitten smeren. Het is wel gezond, maar waarschijnlijk niet in de hoeveelheden die ik eet. De potten zijn overigens niet allemaal van mij, maar twee derde ervan zeker wel. De andere één derde is van Barbara. Deze potten zijn van maximaal twee maanden.

Dit is niet het resultaat van verzameldrift. Er is verderop een glasbak, maar die bezoek ik slechts eens in de drie maanden. Het is dus eigenlijk gewoon luiheid. Het ziet er wel een beetje gênant uit. Het is wel een probleem voor de mensen die niet van de geur van pindakaas houden. Carsten de Dreu is onlangs naar Leiden vertrokken, wie weet is dit de reden.’

‘Dit zijn foto’s van het uitzicht dat we hadden vanaf de zevende verdieping van gebouw A. Ze zijn dus niet vanaf hier genomen. Dat is in zoverre wel toepasselijk voor dit nummer omdat we hier natuurlijk ook vertrekken. Eigenlijk is de Op Kamers hier een beetje gek gezien we hier over een maand al weg zijn, naar gebouw G. Ik ben benieuwd hoe het in het nieuwe gebouw gaat zijn. Ik denk dat ik ook een foto ga maken van het uitzicht vanuit deze kamer.

Dat is wel een leuke toevoeging aan de andere foto’s.’

Biografieën

‘Ik heb veel biografieën van creatieve mensen. Ik vind dat gewoon echt leuk om te lezen en doe er inspiratie uit op; daarnaast hebben ze vaak ook boeiende levens. Een stil leven, letterlijk, hebben die mensen over het algemeen niet.

Wat ze wel doen is zichzelf afsluiten voor heel veel dingen om zich gewoon puur en alleen te richten op datgene dat hen boeit en drijft. Er zijn er een aantal die ik heel erg tof vind, zoals die van David Bowie, Ed Catmull en John Lennon. Er zijn er ook een paar die ik slecht vind, zoals die van Mick Jagger. Je merkt echt dat er grote verschillen zijn in hoe goed mensen kunnen reflecteren op hun creativiteit, op hun leven en op hoe ze te werk gaan. Soms is het zo dat ze hun publieke imago heel erg beschermen, zoals Mick Jagger, waardoor ze weinig loslaten. Bijvoorbeeld Mick Jagger heeft een bepaald persona gecreëerd en dit is hoe hij zich eigenlijk aan het publiek toont. Hij laat niks van zichzelf zien, het is een onwijs dik boek met bizar weinig informatie.’

Februari 2016

Fotolijst Uitzichten

13

Is het Kunst of kan het Weg? De (schaarse) kunst die op de UvA te vinden is

Op de UvA kom je niet voor de kunst, zoveel mag duidelijk zijn. Er is maar weinig kunst, en daar heb je bovendien hoogstwaarschijnlijk geen oog voor als je in je hoofd bezig bent met die deadline of dat tentamen.

In dit stuk worden een paar kunstwerken die op de Roeterseilandcampus uitgelicht, zodat je weet waar deze kunstwerken te vinden zijn, van wie ze zijn en wat ze betekenen.

Tekst & Foto’s: Sima Kirjazowa & Emma Laura Schouten

Spiegeloog

Tentoonstelling Magnolia (gebouw B/C, brug) Over de kunstenaar: Sabine Spaanderman studeerde in 2013 af aan de Academie voor Beeldende Vorming te Amsterdam. In haar kunst wil zij verder gaan dan alleen maar pure esthetiek en achterhalen hoe kunst eigenlijk kan ‘raken’.

14 Februari 2016

Beeld zwangere vrouw (gebouw H) Over de kunstenaar: Sybille de Braak werd in 1947 geboren in Duitsland, en verhuisde in 1948 met haar ouders naar Nederland; ze groeide op in Den Haag. Later volgde ze verschillende kunstopleidingen waaronder de Koninklijke Academie van Beeldende Kunsten in Den Haag.

Over het kunstwerk Over haar werk zegt De Braak dat ‘beeldhouwkunst voor zichzelf moet spreken.’ Bewustzijn van klassieke waarden staan voor haar op de voorgrond: liefde en respect, kennis en waarheid, harmonie en schoonheid, tederheid en humor. Deze eeuwige waarden inspireren haar werk en zijn vertegenwoordigd in haar sculpturen. Waarom dit werk menigeen in het oog moet springen tijdens de wel gewaardeerde koffiepauze in gebouw H blijft een raadsel.

Aanschouwd wordt het werk van De Braak in ieder geval wel.

Over het kunstwerk: De tentoonstelling Magnolia is het afstudeerproject van Spaanderman. Het werk stelt een suggestie van een stad voor die zich overal ter wereld zou kunnen bevinden, en waar ‘niet bedachte architectuur’ overheerst. Het is een verwijzing naar steden die vanzelf vorm krijgen als organisch geheel, zonder dat daar een ontwerp of architect aan te pas is gekomen.

Sloppenwijken, grotwoningen, en bergdorpjes vormden dan ook de inspiratie voor het werk. Het feit dat Magnolia vrijwel uitsluitend uit karton bestaat, versterkt deze nadruk op armoede en koste- of gedachteloze architectonische vorming.

Tweeluik Karel Appel (gebouw E, centrale hal) Over de kunstenaar: Karel Appel werd in 1921 in Amsterdam geboren en werd beroemd als schilder, beeldhouwer en dichter. Hij was betrokken bij het oprichten van de Cobragroep en wordt tot de expressionisten gerekend. Zelf zei hij over zijn werk de inmiddels beroemde zin: ‘Ik rotzooi maar een beetje an.’

Nu 2016 is aangebroken is het tien jaar geleden dat Appel overleed, waardoor verscheidene musea zijn werk dit jaar waarschijnlijk extra onder de aandacht zullen brengen.

Over de kunstenaar: Constance Wibaut was modetekenares en beeldhouwster. Ze is vooral bekend door haar werk als modetekenares en -redactrice bij het tijdschrift Elsevier en haar doceren aan de Rijksacademie voor Beeldende Kunsten, maar daarnaast heeft ze ook carrière gemaakt in de Verenigde Staten. Zij werd, net als haar vader, benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw.

Over het kunstwerk Het werk is een bronzen buste in profiel van Johan Pieter Wibaut, waarmee Constance haar vader afbeeldde. Johan Pieter Wibaut promoveerde in Scheikunde en is voor zijn grote invloed op de Nederlandse chemie verdiensten binnen dit vakgebied en zijn verdiensten als leermeester en bestuurder benoemd tot Ridder in de Orde van de Nederlandse Leeuw. In 1956 werd het werk geschonken aan de afdeling Scheikunde van de Universiteit van Amsterdam; dat is waarom dat jaartal op het werk staat. 1925 staat genoemd omdat dat het jaar is waarin Wibaut tot hoogleraar benoemd werd.

Abstract schilderij (DB, naast Senaatszaal) Over de kunstenaar: Gemma van Schendelen heeft gestudeerd aan de Gerrit Rietveld Academie te Amsterdam. Ze woont en werkt in Heemstede en exposeert regelmatig.

Over het kunstwerk: Van Schendelen maakte het schilderij in 1994 en gebruikte hierbij gemengde technieken. Over de betekenis van het werk is niets bekend. Er lijken twee mensen die tegenover elkaar staan op abstracte wijze te zijn afgebeeld, maar de betekenis of interpretatie van het kunstwerk wordt aan de toeschouwer zelf overgelaten.

Spiegeloog

Profiel J. P. Wibaut (gebouw L, trappenhuis)

15 Februari 2016

Over het kunstwerk: ‘Amsterdam wint slag om Haagse Appel’ leest een kop van de Volkskrant uit 1997. Vanwege de omvang van het werk – een bescheiden zesenvijftig vierkante meter – was het onderbrengen van het schilderij namelijk een hele klus; het Stedelijk Museum, het (nieuwe) stadhuis van Den Haag, en de Parijse Opéra waren mogelijke kandidaten, maar zelfs voor deze roemvolle plekken bleek het schilderij toch echt te groot. Sinds 1997 siert het kunstwerk de centrale hal van gebouw E van de UvA. Het schilderij draagt de naam La Folie des Rues, te vertalen als ‘De waanzin van de straten’, en beeldt vernieuwingsbewegingen uit, die volgens Appel eerst tot uiting komen als onrust in de straten; het tweeluik is geïnspireerd op de Franse Revolutie als toonbeeld van vernieuwing.

Ivoren Toren Verloren Kennis

A Spiegeloog

16

ls ik niets te doen heb, of juist zoveel dat ik niet meer weet wat ik moet, ga ik vaak even naar een museum. Meestal dwarrel ik wat rond in de Hermitage of het Rijksmuseum. Ik vraag mij dan weleens af of er nog schilders zijn, die in staat zouden zijn om stillevens te produceren zoals men dat in de 17e eeuw deed. Ik stel die vraag niet omdat ik twijfel aan de technische vaardigheid van schilders van vandaag de dag. Wie even hyperrealisme googelt weet wat dat betreft genoeg. Er zijn nu schilders die waterdruppels of theepotten weergeven in zodanig detail, dat het een serieuze opdracht is om hun werk van foto’s te onderscheiden. Het gaat niet om de technische vaardigheden.

De vraag intrigeert mij eerder omdat er allerlei kennis achter het 17e eeuwse schilderen verborgen zit, die verloren is

gegaan. Het was bijvoorbeeld gebruikelijk dat schilders hun eigen verf maakten. Dat was een vaardigheid waarin allerlei verborgen recepten een rol speelden, die je alleen kon achterhalen door bij een meester in de leer te gaan. Jan van Eck, een van de uitvinders van de olieverf, hield naar het schijnt zijn receptuur strikt geheim. Rembrandt mengde stiekem meel door zijn verf voor een kleverig en transparant effect. Ongetwijfeld hadden vrijwel alle grote schilders vroeger een encyclopedische kennis over de samenstelling van verf en het effect daarvan op het doek. Kennis die vandaag de dag hooguit een restaurateur nog deels bezit.

Februari 2016

Soortgelijke verloren kennis heb je ook in de muziek.

Onlangs zag ik een documentaire over The Dark Side of the Moon, een van mijn favoriete albums. David Gilmour, de gitarist van Pink Floyd, legde uit dat men destijds wegens gebrek aan sporen verschillende instrumenten op hetzelfde spoor opnam. Daardoor moesten in de eindmix het volume en andere eigenschappen van het spoor worden aangepast – in real time. Bij het afmixen van de plaat had men daarom vijf paar handen aan de mengtafel, die continu aan allerlei knopjes draaiden. Het afmixen was op zichzelf dus een soort uitvoering, die iedere keer een ander product opleverde. Ik maak me sterk dat de hiervoor nodige kennis goeddeels verdwenen is uit de muzikantenpopulatie.

Heb je dat ook in de wetenschap? Dat is een relevante vraag, omdat het in de wetenschap, in tegenstelling tot bij kunst of muziek, natuurlijk bij uitstek gaat om het behoud en de vermeerdering van kennis. De logisch positivisten, die als eersten systematisch nadachten over de structuur van wetenschap, hielden vol dat wetenschap cumulatief is: de kennis van vandaag bouwt als het ware voort op de kennis van vroeger. Maar andere wetenschapsfilosofen, zoals Paul Feyerabend, menen dat er in de wetenschap niet alleen kennis bijkomt, maar ook verloren gaat, en dat de feiten zelf veranderen met de opkomst en ondergang van theorieën. Dat is natuurlijk een veel interessanter idee.

Toch kan ik niet meteen een onomstreden kenniselement bedenken dat vroeger wel in de wetenschap aanwezig was maar nu niet meer. Maar ja, dat kan natuurlijk ook juist zijn omdat die kennis verloren is gegaan.

Denny Borsboom

Camera Obscura Tekst: Sima Kirjazowa

onder enige verwachting liep ik het bioscoopzaaltje binnen waar The Revenant zou draaien. Alhoewel, niet geheel zonder verwachtingen. Met dank aan de trailer wist ik dat ik Leonardo DiCaprio te zien zou krijgen en dat hij aangevallen zou worden door een beer. Zodoende wist ik dat mij een enigszins spannende film te wachten stond en dat er een bekend gezicht tussen zou zitten. Niet dat DiCaprio erg herkenbaar was. Man, wat is zijn repertoire breed; van hopeloze romanticus, tot aan materiële klootzak, tot aan legendarische avonturier Hugh Glass in The Revenant. De vooralsnog uitblijvende Oscar is hem gegund.

Geïnspireerd op een ‘waargebeurd’ verhaal, beter gezegd ‘waar verhaal’ maar dat zal wel minder verkopen, regisseerde Alejandro G. Iñárritu (onder andere bekend van Birdman) deze avontuurfilm die ook als thriller doorkan. De in 1773 geboren legende Hugh Glass vormde hierbij zijn grootste inspiratiebron. Het verhaal gaat dat de in Philadelphia geboren avonturier rond zijn dertigste op een expeditie langs de rivier Missouri aangevallen werd door een grizzlybeer en vervolgens voor dood werd achtergelaten. Een legende werd Glass toen hij na deze aanval en het verraad van zijn compagnon John Fitzgerald (gespeeld door Tom Hardy), die voor hem diende te zorgen maar hem in de steek liet, terugkeerde bij zijn basis. Het getoonde doorzettingsvermogen en de motivatie van Glass om te overleven en thuis te komen, die verdergaan dan zijn eigen levenslust, maken dat The Revenant niet alleen de fysiek uitdagende aspecten van de reis maar ook de – soms zelfs meer uitdagende – emotionele aspecten aanstipt. Liefde, identiteit, (on)gelijkheid en (on) rechtvaardigheid vormen hierbij belangrijke thema’s. Mogelijk klinkt dat cliché, al heb ik dat persoonlijk niet zo ervaren, omdat Iñárritu de thema’s niet voor de kijker ingevuld heeft maar hem er hoofdzakelijk mee confronteert. Zodoende werd de kijker geprikkeld om aanspraak op zijn eigen gevoelens en gedachten te doen en kon hij zijn rol van observator behouden – niks is erger dan een film en een luisterboek in

één waarbij ieder detail zowel zichtbaar als hoorbaar gemaakt wordt. ‘The storyline was a great base, as in music, but what’s going on in their minds and their hearts are the solos, the trumpets and piano,’ zegt Iñárritu over zijn verfilming van de expeditie, waarmee hij refereert aan de psychologische factoren die een minstens even grote invloed hebben op het verloop van Glass’ reis als de lichamelijke factoren. Terugkomend op de kijker die in zijn waarde gelaten wordt als observator blijft het, naar Iñárritu’s metafoor, de kijkers taak om de solo’s, trompetten en piano’s in The Revenant te ontdekken.

De daadwerkelijke muziek wordt overgelaten aan Ryuichi Sakamoto (onder andere bekend van The Last Emperor), Alva Noto en Bryce Dessner. ‘Ryuichi’s music soul has impregnated ‘The Revenant’ and the film breathes between his notes and nature sound and silences,’ zegt Iñárritu over de muziek, en daar is geen woord van gelogen. De experimentele soundtrack die bestaat uit een mix van elektronische en akoestische tonen vormt een harmonisch geheel van geluiden dat de grimmige doch natuurlijke sfeer van de film ondersteunt. Voor de kijkers die ervan overtuigd zijn dat muziek zowel onmisbaar is voor een film als dat een goede film weinig muziek verlangt, is The Revenant op muzikaal vlak een aanrader. De vele semistiltes en natuurgeluiden geven de kijker de tijd om waar te nemen, te verwerken en te ervaren. Samen met de prachtige natuurshots, welke allemaal met natuurlijk licht zijn geschoten, toont The Revenant in het kader van stilleven hiermee de noodzakelijkheid van de stilte. Niet voor niets rustte de camera na een heftige scène voor enkele seconden op een stiltelandschap, zij het een soort yin en yang. Moge de boodschap zijn dat men stiltes nodig heeft om geluid te ontvangen.

Regie: Alejandro G. Iñárritu Deze film is nu te zien in de bioscoop.

17 Februari 2016

Z

Spiegeloog

The Revenant

Mededelingen Mededelingen voor nummer 374 kunnen tot 25 februari 2016 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 374 komt half maart uit.

Spiegeloog

18

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam, kamer 1.01 Website: www.psynip.nl

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden)

De Stagebank

12 februari 17:00 - 18:00

SPS-NIP (Sectie Psychologie Studenten van het Nederlands Instituut van Psychologen) (www.spsnip.nl) behartigt de belangen van Psychologiestudenten in Nederland door een brug te slaan tussen studeren en het werkveld. Een dienst van SPS-NIP is de stagebank, waar stages exclusief aan leden worden aangeboden.

Februari 2016

Voor universitaire psychologiestudenten is het vaak lastig om aan een geschikte stageplek te komen. Enerzijds is er veel onderlinge concurrentie door het grote aantal psychologiestudenten en anderzijds is er een gebrek aan expliciete vermelding van stageplekken. De stagebank van SPS-NIP biedt leden de mogelijkheid om makkelijker aan een stageplek te komen. Dus ben jij een student en wil je graag de mogelijkheden verkennen op het gebied van stages? Neem dan een kijkje op onze stagebank!

Aangezien we geschikte stageplekken vanuit verschillende richtingen binnen de psychologie willen aanbieden, zijn we op zoek naar bedrijven en instanties die (kosteloos!) hun stageplek willen vermelden op deze stagebank. Het voordeel voor u om stages (alleen) via de SPS-NIP-stagebank aan te bieden, is dat de stagebank exclusief voor onze leden is. Dit betekent dat alleen een uiterst gemotiveerde selectieve groep WO-studenten toegang heeft tot deze stagebank. Dit zal u veel tijd en moeite kunnen besparen in uw zoektocht naar geschikte stagiaires. Uiteraard zullen hier geen kosten aan verbonden zijn voor uw bedrijf.

Kortom: ben je zelf op zoek naar een stage of wil u er graag een aanbieden? Neem een kijkje op onze stagebank op www. spsnip.nl/stagebank!

Gratis toegang

Proost op de wetenschap: Omgaan met ras. Aan de grenzen van expertise en objectiviteit

Hoe gaan sociale wetenschappers eigenlijk om met racisme? Zijn ze methodologisch uitgerust om een maatschappelijke discussie over ras en racisme aan te zwengelen, of schort het aan hun aanpak? In deze Proost op de wetenschap zal promovenda Irene van Oorschot spreken over de rol van wetenschappelijke objectiviteit en expertise in ons ‘omgaan met racisme’.

Nederland kent sinds een aantal jaar een levendige discussie over ras en racisme. Spelen ‘ras’ en racisme een rol in de Nederlandse samenleving, en zo ja, op welke manieren?

De vraag die niet zelden terugkomt in deze discussie is niet alleen of racisme bestaat, maar ook wie er precies over kan en mag spreken, en op basis van welke ervaring of expertise dat dan zou moeten gebeuren. Ook is er onduidelijkheid over wat ‘ras’ precies is, en hoe ‘racisme’ precies werkt.

In deze lezing richt Irene van Oorschot zich op deze twee vragen, en beschrijft ze de manier waarop sociale wetenschappers hebben geprobeerd ‘ras’ te meten en bespreekbaar te maken. Aan de hand van een zeer specifieke controverse – een criminologisch onderzoek dat het bestaan van racistische vooroordelen onder politierechters zou aantonen uit 2012 en de politieke nasleep hier van – laat van Oorschot zien hoe ideeën over wetenschappelijke objectiviteit, methodologische zorgvuldigheid, politiek handelen, en racisme de opzet en ontvangst van deze specifieke studie informeerden.

CREA is het cultureel studentencentrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. CREA organiseert onder andere cursussen, workshops, voorstellingen en lezingen.

Adres: Nieuwe Achtergracht 170 1018 WV Amsterdam Inlichtingen: 020 5251400. Website: www.crea.uva.nl

Zondag 14 februari vanaf 20:00

8,50 voor studenten

Seks zonder grenzen

Nederland was jarenlang een taboedoorbrekend land op seksueel gebied met de maatschappelijke acceptatie van de anticonceptiepil, de Dolle Mina’s die streden voor het recht om baas in eigen buik te zijn, de homobeweging, de seksuele voorlichting en spreekuren door de Rutgers en de openheid over seks in de media. Maar hoe verhouden we ons anno 2016 tot seks? Vaak hebben we het over de vrije of open Nederlandse moraal, maar wat is die moraal eigenlijk?

Wat is done en wat is not done? En hoe verhoudt dat zich tot de rest van de wereld? Een avond ‘Seks voor gevorderden’, onder leiding van Petra Stienen.

Spiegeloog

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega’s geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons op: spiegeloog-fmg@uva.nl

De Balie is een platform voor een breed en vrijzinnig publiek.

In de Grote Zaal, Kleine Zaal en in de Salon vinden vrijwel dagelijks debatten, seminars, theater- en filmvoorstellingen plaats, gericht op culturele, kunstzinnige, maatschappelijke en politieke kwesties.

Adres: Kleine Gartmanplantsoen 10 1017 RR Amsterdam Inlichtingen: 020 5535151. Website: www.debalie.nl

19 Februari 2016

SPIEGELOOG is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Maaike op Reis

Na 114 dagen reizen nu in Otago, Nieuw-Zeeland Stilcultuur

T

Spiegeloog

20 Februari 2016

ijd voor een stilleven van twee culturen. Na drie maanden verblijf in Indonesië was ik prima gewend geraakt aan alles wat anders was dan thuis. Ik was gewend aan zweten, flessen water kopen, toiletpotten op grondniveau, het zien van armoede, bedelende kinderen en kapotte scooters die evengoed aan het verkeer deelnamen. Ik keek niet meer op van smog, drukte, half- of niet-werkende geldautomaten, slapende mensen op straat, aangestaard worden door de lokale bevolking, zonsondergang binnen tien minuten, tuktuks en rijst, heel veel rijst.

Ik werd vrolijk van dit land, de Indonesische manier van leven paste mij goed en ik arriveerde dan ook ontspannen in Nieuw-Zeeland, het land van de overorganisatie. Eerst vielen de feitelijke dingen me op. De chauffeur van de busrit van het vliegveld naar mijn bestemming lichtte de reisplanning uitgebreid toe alvorens te vertrekken en dempte daarmee elke mogelijke angst voor het onbekende. Ik trof normale toiletpotten, koffies met sojamelk, prullenbakken en overal bordjes met allerlei soorten aanwijzingen en regels, om nog niet te spreken van frisse lucht, blanke mensen, ontzettend veel ruimte en feilloze wegen.

Indonesiërs zijn goed in ontspannen en de hele dag nietsdoen; het aantal mannetjes dat ik in hun becak (fietstaxi) heb zien slapen is groot. De tijd die ik wachtend heb doorgebracht, zij het voor afrekenen of het arriveren van een boot of bus, is aanzienlijk. Daarnaast vond ik dat Indonesiërs veel en gemakkelijk lachen, licht in het leven staan ondanks hun gebrek aan veel geld, roken als ketters en verrassend goed kunnen slapen op een kluitje op de grond of een matras. De kinderen dragen T-shirts en schooltassen die ernstig op de groei zijn gekocht (of van hun oudere broer of zus zijn geweest), spelen eindeloos buiten met elkaar, halen kattenkwaad uit en zijn op de middelbare school respectvol richting leraren.

Nieuw-Zeelanders maakten een minder positieve indruk op mij. De mannen dragen wijde, oude buitenkleding, staan altijd met bier in hun hand en slaan met hun hand op tafel wanneer iets grappig is. Niet alleen de mannen, maar ook de vrouwen eten veel vettig voedsel, beginnen om elf uur ’s ochtends met bier, hebben weinig geduld en kritiek op eten in restaurants. Met NieuwZeelanders valt gelukkig ook te lachen, zij het met meer gevatte opmerkingen en scherpere humor, ze hechten waarde aan auto’s en huizen en bij ruzies roept degene die het meeste land bezit het hardst.

Nieuw-Zeelandse kinderen dragen (te) strakke kleding, schreeuwen harder en huilen veel meer dan Indonesische, ze hebben meer vet op hun lichaam, vermaken zich minder goed zonder iPad of speeltjes en willen altijd meer eten.

Constante vergelijkingen deden zich in mijn hoofd voor en maakten me bitter tegenover de NieuwZeelandse (en daarmee Westerse) cultuur. Tot ik me op een gegeven moment realiseerde dat alle culturen positieve en negatieve kanten hebben. Nieuw-Zeelanders werken hard, Indonesiërs werken veel. Indonesiërs hechten waarde aan scooters, Nieuw-Zeelanders aan auto’s. Nieuw-Zeelanders draaien veel Amerikaanse tophits, Indonesiërs ook.

Indonesiërs plaatsen veel op Facebook, Nieuw-Zeelanders ook. Nieuw-Zeelanders houden van water, Indonesiërs ook, oftewel: een oordeel vellen heeft geen zin. Misschien moet ik beide culturen waarderen voor wat ze wel en niet zijn, zonder me af te vragen of het goed of slecht is. Misschien moet ik ophouden met vergelijken en meer onbevangen en onbevooroordeeld naar culturen kijken, net zoals ik naar een stilleven kijk.

Maaike Posthuma

De Kunst van Vereniging Op vrijdagavond 13 november staat het leven even stil. In Parijs voltrekt zich een verschrikkelijke gebeurtenis en dankzij de razendsnelle mediakanalen van vandaag kijkt de hele wereld live mee. Die avond hoopten we, de dag erna huilden we en de dagen daarna keken we vooruit.

werk van deze artiest niet altijd even mooi of gepast gevonr werd op verschillende manieren gereageerd op de den. Mooi zijn is dan ook niet het primaire doel van Banksy’s Parijse terreuraanslagen. Rusland en Frankrijk verklaarkunst. Over het doel van kunst in het algemeen valt natuurden de oorlog aan IS. Op Facebook barstten discussies los lijk erg te twisten. waarin mensen uit alle lagen van de bevolking het met ongenuanceerde argumenten tegen elkaar opnamen, niet doorIn 2011 voerde Matthijs van Nieuwkerk bij De Wereld Draait hebbende dat ze uiteindelijk hetzelfde standpunt deelden. Er Door een discussie met Job Smeets, kopman van kunstcolwaren protesten. Op Facebook voegden mensen een filter van lectief Studio Job. Van Nieuwkerk leverde kritiek op het werk de Franse vlag toe aan hun profielfoto. Eén symbool dat de van Smeets en zei op een gegeven moment: ‘Jij bent een boventoon voerde in het stille protest en de steunbetuiginkunstenaar, een verfraaier van de wereld.’ Smeets weerlegde gen aan de Franse hoofdstad was een variant van het algedit meteen door aan Van Nieuwkerk uit te leggen dat dat meen bekende vredesteken dat vaak wordt geassocieerd met niet de essentie van een kunstenaar is (“Vervolg op Studio de hippies. De Franse cartoonist Jean Jullien deed echter één Job met Job Smeets en Tracy Metz”, 2011). Door te zeggen simpele aanpassing. Hij verving de lijnen in het vredesteken dat esthetiek de enige met het, in vorm daarop drijfveer van kunst is doe lijkende, silhouet van de je veel van de grootste Eiffeltoren: een nieuw kunstenaars (van deze en symbool was geboren.

- Natuurlijk moet kunst een bepaalde vroegere tijden) tekort.

Een klein kunstwerk dat vorm van esthetiek bezitten Het is een uitspraak die overigens aan kunstenaar je zou kunnen vergelijBanksy werd toegeschreven (“Het symbool van ken met: ‘Alle voetballers de aanslagen in Parijs”, moeten heel erg gespierd zijn.’ In een aantal gevallen zou dit inderdaad een positieve 2015). Erg vreemd was dit misverstand niet, aangezien de eigenschap van een speler zijn, maar iedere speler is anders stijl van de tekening en vooral de geëngageerde lading die en heeft zijn eigen speelstijl. Bepaalde typen voetballers het had erg deed denken aan de stijl van deze straatartiest. hebben de grote spieren niet per se nodig. Sterker nog, soms zullen de grote lompe spieren zelfs in de weg zitten. De Banksy is een legende van de toekomst. Een hedendaagse voetballer is hier de kunstenaar, zijn speelstijl is de stijl van mythe zo u wil. De Britse kunstenaar staat bekend om maatzijn kunst en zijn spieren zijn slechts één van de verschilschappijkritische graffiti en straatkunst. Volledig in anonilende doele van zijn kunst. miteit maakt de kunstenaar vaak ’s nachts kunstwerken op openbare plekken. De straat, stoepen, muren en verlaten Natuurlijk moet kunst een bepaalde vorm van esthetiek panden worden door middel van sjablonen en spuitbussen bezitten. Het gaat echter om de manier waarop dit tot stand bewerkt door de kunstenaar. Hierdoor kan Banksy erg snel komt. Iets kan mooi gevonden worden puur door hoe iets werken en wordt zijn of haar identiteit gewaarborgd. Banksy eruit ziet of klinkt. Een schilderij van een roos kan door veel is een voorbeeld van een kunstenaar die met (visueel) simmensen als prachtig worden beschouwd. Omdat bijvoorpele kunst de mensen aan het denken zet over de actuele beeld de kleuren mooi zijn, of de vormen heel realistisch. politieke vraagstukken. Omdat het graffiti betreft wordt het

21 Februari 2016

E

Spiegeloog

Tekst: Pim van den Bergh

Deze waardering van zo’n werk is enkel op zintuigelijke informatie gebaseerd en is erg eendimensionaal. Als de esthetiek voortvloeit uit een bepaald gevoel dat een kunstwerk opwekt is het een ander verhaal. Kunst wordt dan op een complexer niveau op waarde geschat.

Spiegeloog

22

er is een universeel symbool voor hun gevoel gecreëerd.

Februari 2016

Wanneer er een ramp plaatsvindt hebben veel mensen behoefte aan bevestiging van hun gevoel. Ze willen dat het oké is dat ze zich angstig, woedend, geschrokken of onzeker voelen. Ze zoeken steun bij andere mensen met eenzelfde gevoel en ze zoeken ook naar een oplossing; een verlichting Waarom wordt maatschappijkritische kunst in het bijzonvan de pijn, iets wat hoop geeft. Er is verlangen naar eenheid. der dan zo gewaardeerd? Waar komt het gevoel vandaan dat Die eenheid kan gevonopgewekt wordt door den worden in kunst. kunst? Laten we, om een Bijvoorbeeld wanneer antwoord op deze vragen een kunstenaar een stuk te kunnen formuleren, - Waarom wordt maatschappijkritische maakt over een gebeurbekijken hoe kunst binkunst zo gewaardeerd? tenis zoals die in Parijs, nenkomt in het mensedat zich conformeert aan lijke brein; emotie speelt de heersende consensus. hierbij een belangrijke Veel mensen grijpen naar rol. Er is eerst sprake van hetzelfde kunstwerk om hun gevoelens, medeleven en comperceptie. Sensorische informatie komt binnen in het brein passie met elkaar te delen. Dit kan zo ver gaan dat er op en wordt op een bepaalde manier geïnterpreteerd. De twee den duur aan een symbool een universele waarde wordt toecomponenten van emotie zijn respectievelijk een fysieke geschreven; het betreffende symbool wordt dan voor eens reactie en een mentale beleving (Lang, 1994). De combinatie en voor altijd geassocieerd met die specifieke gebeurtenis hiervan zou je kunnen omschrijven als een gevoel dat een en alle emoties die daarbij hoorden. Een ander voorbeeld persoon kan krijgen bij een kunstwerk. Bij de meeste kunst van een dergelijk symbool naast het genoemde Eiffeltorenkan eenzelfde werk natuurlijk door verschillende mensen peaceteken is de zeefdruk van het hoofd van Ché Guevara, op meerdere manieren beoordeeld worden. Vaak komt dit wiens portret nog altijd symbool staat voor revolutie en verdoordat er geen expliciete context is gegeven bij het werk. eniging (“Che Guevara in popular Culture”, z.j.).

Het werk staat dan op zichzelf, wat ervoor zorgt dat de interpretatie per persoon varieert. Bij kunst die een noot van Geëngageerde kunst en de vereniging die daaruit voort kritiek plaatst bij een bepaalde kwestie ligt dit anders. De kan vloeien is natuurlijk iets van alle tijden. Er zijn talloze kunstenaar maakt in dergelijke gevallen een kunstwerk naar voorbeelden van kunstenaars die zich in het verleden door aanleiding van een maatschappelijk of politiek standpunt dat middel van hun werk kritisch uitten over de maatschappij vaak een reactie is op een gebeurtenis. Waar er eerder gebrek en politiek. Denk bijvoorbeeld aan de Amerikaanse folkaan context was, is deze nu volledig aanwezig. Het kunstwerk zanger Bob Dylan die streed voor de burgerrechten in de hoeft niet meer geheel op eigen kracht een bepaalde emotie jaren ’60 met nummers als: Hurricane en The Times They Are uit te lokken. Het werk is namelijk direct gerelateerd aan A-Changin’ (“Bob Dylan”, z.j.). Een andere muzikante die een gebeurtenis of standpunt waar de meeste mensen, als in die tijd hetzelfde ideaal als Dylan nastreefde was Nina zij kennis hebben genomen van de gebeurtenis, automatisch Simone. De soul- en blueszangeres steunde Martin Luther een impliciete, dan wel expliciete mening over hebben. In de King met nummers als To Be Young, Gifted and Black en I Wish ruimte die er normaal gesproken bestaat voor de interpretaI Knew How It Would Be to Be Free (“Nina Simone”, z.j.). Dit tie van een kunstwerk wordt hier dus eigenlijk meteen een zijn twee artiesten die in twee genres dezelfde geëngageerde (kant-en-klare) interpretatie voorgelegd. Wanneer het standlading aan de wereld over wilden brengen. punt van het desbetreffende werk overeenkomt met dat van de persoon die het werk bekijkt of beluistert, dan zal deze Wat een fenomeen van de laatste jaren is, is de snelheid persoon een positief gevoel krijgen bij dit werk en het dus waarmee kunst als tool kan worden gebruikt. Dankzij een aangenaam of goed kunstwerk vinden. Het is natuurnieuwe media kunnen kunstenaars (en ook andere mensen) lijk ook heel goed mogelijk dat er sprake is van een verschil van over de hele wereld ogenblikkelijk hun kunst, gevoelens in standpunt. Iemand die het standpunt van een kunstwerk en gedachtes met elkaar delen. Goede kunst en symbolen niet deelt zal er minder gecharmeerd van zijn. Bij een werk zijn dus in overvloed aanwezig bij bijzondere gebeurtenisover een kwestie die mensen heel erg aan het hart gaat wordt sen. Dit zorgt er wel voor dat deze vorm van kunst steeds er dus snel een mening gevormd door het publiek dat er laagdrempeliger wordt. Hierbij kan de vraag gesteld worden bepaalde associaties en gevoelens bij heeft. Een artiest tracht waar de grens ligt tussen kunst en symboliek en of die twee het gevoel dat mensen hebben bij een bepaalde gebeurtenis niet uit elkaar aan het groeien zijn of juist steeds meer overte vangen en dit door een enkel kunstwerk te laten weerspielappen. Maar dat is een andere discussie. gelen. Dit zorgt ervoor dat het gevoel van de mensen bevestigd wordt. Zij zullen zich gesteund voelen. Ze zullen minder Laten we voor nu besluiten dat we kunst blijven delen. Dat twijfelen aan hun droefheid, boosheid of opwinding. Want

- [Afbeelding]. Banksy draws the Queen as Ziggy Stardust. Opge-

Spiegeloog

Bronnen

haald op 22 januari 2016 van http://www.telegraph.co.uk/culture/ art/art-news/9310201/Banksy-draws-the-Queen-as-Ziggy-Stardust.html/.

- “Bob Dylan” (z.j.). Wikipedia. Opgehaald op 11 januari 2016 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Bob_Dylan/.

- “Che Guevara in popular Culture” (z.j.). Wikipedia. Opgehaald op 17 december 2015 van https://en.wikipedia.org/wiki/Che_Guevara_in_popular_culture/.

- “Het symbool van de aanslagen in Parijs” (2015). NRC. Opgehaald op 17 december 2015 van http://www.nrc.nl/nieuws/2015/11/17/ het-symbool-van-de-aanslagen-in-parijs/.

- Lang, P. J. (1994). The varieties of emotional experience: A meditation on James-Lange theory American Psycology Association, 101, 211-221. Opgehaald op 17 december 2015 van http://dx.doi. org/10.1037/0033-295X.101.2.211/.

- “Nina Simone” (z.j.). Wikipedia. Opgehaald op 11 januari 2016 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Nina_Simone/.

- “Vervolg op Studio Job met Job Smeets en Tracy Metz” (2011). De Wereld Draait Door. Opgehaald op 17 december 2015 van http:// dewerelddraaitdoor.vara.nl/media/82922/.

- “What Did President Obama Tell Kendrick Lamar At the White House?” (2016). Complex news. Opgehaald op 16 januari 2016 van https://www.youtube.com/watch?v=-Wk42GDmof4/.

23 Februari 2016

we elkaar zullen proberen te blijven vinden en steunen middels kunst. Laten we op deze doordachte en poëtische manier maatschappelijke problemen aan de kaak stellen. Laten we, tot slot, een voorbeeld nemen aan een kunstenaar als Kendrick Lamar. Die, onder andere volgens de Volkskrant, de beste muziekplaat van 2015 maakte. Met vlijmscherpe teksten beschrijft hij in zestien nummers verschillende zware thema’s waar hij dagelijks mee geconfronteerd wordt. Van zijn persoonlijke worstelingen met depressie tot het nog altijd bestaande discriminatie van de ‘black male’. Ook gang violence in de achterbuurten van Compton waarbij jongeren elkaar van het leven beroven neemt een plek in op het album. Lamar sprak onlangs zelfs met Barack Obama over een aantal maatschappelijke problemen die volgens hem acute aandacht nodig hebben (“What Did President Obama Tell Kendrick Lamar At the White House?”, 2016). Het creëren en delen van deze muziek, dit soort kunst, zorgt voor bewustwording op een steeds grotere schaal. Het zou mooi zijn als dit uiteindelijk bij kan dragen aan het oplossen van de problemen waar het over gaat. <<

Even Voorstellen...

Platform UvA SPS-NIP

Ons Platform bestaat uit vijf leden: Sharon Voortman (voorzitter), Floor Schoenmakers (vicevoorzitter), Anoushka Slieker (penningmeester), Jill de Ron (public relations) en Samantha de Vries (secretaris). Wij zetten ons in om aanvulling en verdieping te bieden op de ‘normale’ colleges. Iedere lezing wordt er een andere spreker uitgenodigd, elk met expertise in of op een bepaald gebied van de psychologie.

Daarnaast organiseren wij een Experience your Future-dag en een Therapieëndag. Op de Experience your Future-dag vertellen verschillende sprekers over hun ervaringen als psycholoog, maar ook over hun loopbaantraject. Verder zullen er workshops gegeven worden en zal er een informatiemarkt aanwezig zijn. De Experience your Future-dag zal dit jaar samen met de studievereniging VSPA georganiseerd worden.

Het doel van de dag is het geven van tips en informatie om jou, als student, te kunnen helpen bereiken wat je wilt binnen de psychologie. Op de Therapieëndag, in samenwerking met het Platform VU, vertellen verschillende sprekers over specifieke interessante therapieën. Verder zullen er workshops zijn om bepaalde therapieën in de praktijk te leren toepassen. Zo zal Femke Kok een mindfulness-work-

De komende tijd kun je van het Platform UvA weer een aantal interessante lezingen verwachten. Op 10 februari kom je alvast in de stemming voor Valentijnsdag met een lezing van J. H. Ravesloot over de chemie van de liefde. Op 7 april gaan wij dieper in op de Forensische Psychologie met een lezing van recherchepsycholoog Carlo Schippers over Criminal Profiling. Alle activiteiten en toegang tot de stagebank en beroepscoaches zijn gratis voor SPS-NIPleden. Het lidmaatschap bij SPS-NIP biedt dus ontzettend veel voordelen! Op het moment hebben wij een hele leuke actie: als je in de maanden januari of februari lid wordt van SPS-NIP dan maak je kans op een gloednieuwe fiets (t.w.v. €175,-)!

Voor meer informatie over SPS-NIP, like onze Facebookpagina: www.facebook.com/SPSNIPPlatformUvA/ of word lid via: http://www.psynip.nl/studenten-home/. Als je verder nog vragen hebt over het Platform, kan je ons altijd mailen via platformuva@gmail.com.

Tot de volgende lezing!

Platform UvA SPS-NIP

Spiegeloog

shop komen geven.

25 Februari 2016

H

et Platform UvA van SPS-NIP is de Sectie Psychologiestudenten van het Nederlands Instituut van Psychologen, oftewel: de beroepsvereniging. SPS-NIP is de plek opgericht vóór en dóór psychologiestudenten die opkomen voor jouw belangen en een brug creëren naar jouw toekomst. Dit doen wij door het organiseren van lezingen, workshops en excursies. Er zijn landelijk wel 30 excursies per jaar! SPS-NIP heeft voor leden een stagebank én beroepscoaches. De beroepscoaches zijn werkende psychologen en kunnen jou helpen met vragen als: ‘Wat kan er verbeterd worden aan mijn cv?’ en ‘Welke richting is voor mij geschikt?’ Daarnaast kan je bij sommige zelfs een dagje meelopen in de praktijk. Verder krijg je als lid (voor studenten €25,- per jaar) gratis toegang tot de app van SPS-NIP en alle artikelen van het tijdschrift De Psycholoog. Samen met de nieuwsbrief en onze Facebook houden wij jullie op de hoogte van onder andere de laatste ontwikkelingen in het werkveld.

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Marceline van Eeden & Bart Lichtenveldt

Bij het thema ‘Stilleven’ zal de eerste associatie waarschijnlijk iets met kunst te maken hebben. Speciaal voor deze Wandelgang bezocht Spiegeloog dan ook het Stedelijk Museum te Amsterdam om bij een vijftal kunstwerken bezoekers uit te nodigen om na te denken over de vraag: ‘Wat ziet u hierin?’

Mario Merz, Billiards, 1980

Spiegeloog

Jacqueline (49): ‘Ik ga niet uit van wat ik erin zie, maar van wat het met mij doet. Ik zie een universum, het heelal of iets dergelijks.

Daarboven zit dat rode licht dat er eigenlijk niet thuishoort, dat maakt het wel spannend. Alsof het niet van deze planeet komt. En dan dat snoertje dat er overheen hangt, zou dat per ongeluk zijn? Ik vind het werk niet speciaal mooi, maar de tegenstellingen in materiaal spreken me erg aan.’

Ron (46): ‘Dit lijken wel omgekeerde balletjes. Het licht komt van rechts, dus eigenlijk zie ik juist gaten in plaats van balletjes.

Ik vind het een spannend 3D-effect zo op dat ruwe canvas.

Onbewerkte kleuren, maar toch licht scherp en precies, dat geeft een heel aparte ruimtelijke dimensie aan het werk.

Ik vind dit een sympathieke kunststroming, alhoewel het vaak lelijk is, en niet esthetisch om naar te kijken. Het geeft me overigens ook een gevoel van ‘Kosmisch Biljart’.’

26 Februari 2016

Isa Genzken, Untitled, 2015 Isabel (32): ‘Ik heb hier niet veel zinnigs over te zeggen, omdat ik er geen duidelijk label op kan plakken. Misschien is het idee dat er chaos in het bestaan heerst, de alledaagse shit van de leven. Al die verfklieders ook... het doet wel iets met me.

Als ik deze twee werken met elkaar vergelijk vind ik links mooier, dat ligt dichter bij mezelf. Het rechter kunstwerk bevat meer klassieke dingen, daar heb ik minder mee.’

Tony (19): ‘Ik ben het meest geïntrigeerd door de spiegeltjes die erin zitten. Ik had vroeger ook een vel met zulke tegeltjes.

Omdat ik niet goed wist wat ik ermee moest doen, heb ik ze maar op m’n tekendoos geplakt, vier per hoek.

Vervolgens heb ik nooit meer wat met dat vel gedaan.

Dit kunstwerk lijkt een wat makkelijke manier om van al die spiegeltjes af te komen; er zitten er veel bovenop dus ik vermoed dat ze er vooral aan het einde bijgeplakt zijn. Ik zou het zelf nooit bedacht hebben.’

Picasso, Femme nue devant le jardin, 1956 Madelaine (18): ‘I see a woman in a chair. She seems to be relaxed and probably happy. I don’t know why but it looks like she is in a beautiful place, maybe in a park or in the garden of her own house. Although I do like Picasso, I don’t really like this painting. I can’t say why actually, it just doesn’t make me feel the way his other works do.’

Gerben (54): ‘Ik heb het idee dat het plafond hier is ingestort. Ik krijg de neiging het te gaan opruimen. Het is maar goed dat we een museumjaarkaart hebben en hier gratis naar binnen zijn gekomen. Ja sorry, je moet er wel iets in kunnen zien en ik zie er niks in. Misschien ben ik gewoon wat realistischer ingesteld. Ik zou dit zelf gewoon op de vuilnisstort gooien.’

Karel Appel, Staande in de ruimte no.3, 2004 Connor (20): ‘I see a setting sun with two figures standing in the water. They are black like shadows because of the sun on the horizon. I don’t like this painting, mostly because of the blue, the middle dark blue does not give a nice contrast between the specific colors. Especially the background compared to the foreground. The two figures seem to be having an argument.

There is a tension I cannot place. All of the events just don’t fit together.’

Charlotte (26): ‘Ik denk dat het hier om één persoon gaat in plaats van twee.

De achterste figuur is de schaduw van de voorste. Het ziet eruit als schemering in de avond. Daarachter is een zon of misschien een berg waar de zon haar laatste stralen op schijnt.

Nu ik er langer naar kijk, vraag ik me steeds meer af of het eigenlijk wel mensen zijn, die twee figuren; het zijn eigenlijk zulke rare vormen. Ik krijg er een onbehaaglijk gevoel bij.’

27

Annette (54): ‘Ik zie een rondje. Het lijken net afvalstenen. Tja, misschien dat ze iets van de aarde proberen uit te beelden?

Ik vind het eerlijk gezegd helemaal niks. Ik heb het gevoel dat ik dit ook wel zou kunnen; een paar stenen bij elkaar leggen. Het ziet er gewoon echt uit als afval. Ik heb veel meer met schilderijen, en dan het liefst klassieke schilderijen, die zijn tenminste moeilijker om te maken.’

Spiegeloog

Richard Long, Bluestone Circle, 1978

Februari 2016

Lorenzo (31) & Kelly (34): ‘I see sufferance, I think. Something a bit like pain, blackness.’ Kelly: ‘Ik zie dat totaal niet! Ik zie juist rust. De kleuren doen me overtuigen dat er blijheid is. Lorenzo: ‘They are not relaxing colors, they are dark and in conflict.’ Kelly: ‘Je ziet toch dat ze relaxed is? Bovendien is er groen.’ Lorenzo: ‘I don’t like it, this whole genre is not my thing.’ Kelly: ‘Ik vind het dus wel leuk, alhoewel ik het niet in mijn eigen huis zou hangen.’

Bacchus De Stilte Waarderen

D

e Amsterdam ArenA is prachtig. Vooral wanneer zij leeg is. Geen kolkende massa’s, geen gezang, geen verstandsvrije Ajacieden die iedereen zonder een rood-wit shirt aan beledigen. Leegte.

Stilte. Ik heb als gids de eer gehad in mijn pauze’s in een compleet leeg stadion een boek te mogen lezen op de tribune. De stilte is krachtiger dan al het getier en gefoeter tezamen op een zondagmiddag. De magie is groter dan een 2-1 overwinning op De Graafschap. Ik was opperbevelhebber van de in Zuidoost gelande UFO. Dat wil niet zeggen dat ik de ontploffing niet waardeerde, nadat Siem de Jong Ajax voor de dertigste keer landskampioen maakte. Het puntertje in de lange hoek, de gestrekte armen van De Jong en het besef dat het ze eindelijk weer eens is gelukt na zeven jaar in gebreke te zijn gebleven. De totale gekte. Deze magie is gecreëerd door de menigte, niet door het gebrek hieraan.

Gegeven, de aanbidding van zo’n groot publiek op één moment is niet voor velen weggelegd, maar de aanbidding van de grote stilte ook niet. Plekken waar hordes mensen zijn, verkrijgen hun schoonheid door de afwezigheid van deze hordes. Het plekje dat je ooit moest delen met een gros anderen is nu voor jou alleen. Een plek transformeert en doet dit speciaal voor jou.

Een meute mensen is in mijn ogen een geheel, ondanks het feit dat deze in werkelijkheid bestaat uit enkelingen met ieder hun eigen persoonlijke verhaal.

De meute is verachtelijk, maar haar bouwstenen zijn uniek; alsof je een hekel hebt aan een huis maar de losse bakstenen aanbidt. De meute is een van mijn grote vijanden. Een wandeling van vijf minuten duurt op Koningsdag al gauw een halfuur en je

loopt de ene na de andere unieke persoon omver. Ik voel mij dan onrustig, bedrukt en gevangen, maar een dag later geniet ik extra van de rust en kalmte, hetgeen mij een dag eerder ontbeerde.

De Koningsdag-drukte zie je ook vaak in toeristische gebieden. De ene toerist loopt als een lemming achter de andere toerist aan. Hoewel ze graag het toerist-zijn willen overstijgen, hobbelen ze braaf in hordes langs alle trekpleisters. Als iedereen de trekpleister wilt zien is het uitgesloten om er in alle rust en sereniteit van te genieten. Veel mensen zijn op zoek naar deze rust maar verbazen zich vervolgens als er een blik flitsgrage Chinezen is open getrokken. Ze willen off the beaten track, maar dat is niet voor iedereen weggelegd. Ze missen de daadkracht dat te achtervolgen en de verbeelding een plek voor zichzelf te laten transformeren. De Lonely Planet is de pionier in het kapot maken van authentieke reisverhalen. De lemming volgt wel.

Een volle Kalverstraat is hel op aarde en de Negen Straatjes die ooit de Amsterdammer toebehoorden, doen dat nu alleen nog periodiek. Het ‘per ongeluk’ met de fiets aanrijden van toeristen behoort tot een van mijn favoriete bezigheden, vlak boven het scherp inhalen of weigeren af te remmen voor de fietsers op felrode MacBikes. Maar zonder deze menselijke opvulsels is een verlaten Kalverstraat niet bijzonder. Ik zoek dus naar mijn eigen trekpleisters. Dit hoeft niet per se een museum of een uitzichtpunt te zijn, maar kan ook bestaan uit alleen studeren in een grote studiezaal of een grote bâh doen in een wc zonder mede wc-gangers. Niemand waardeert een leeg weiland. Juist door de overrompelende drukte krijgt de leegte schoonheid.

Vincent Siderius