Kiezen

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

Kiezen

Juni 2016 - Jaargang 43 - Nummer 376

43e Jaargang nr. 376, Juni 2016 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de Afdeling Psychologie, Universiteit van Amsterdam w: spiegeloog.tumblr.com

REC-G Kamer -1.10 Nieuwe Achtergracht 129B 1018 WT Amsterdam t: 020 - 525 67 58 Postbus 15934 1001 NK Amsterdam e: spiegeloog-fmg@uva.nl

Hoofd-/Eindredactie Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Kiezen of Delen

V

anille, aardbei, of chocola? Waarschijnlijk heb je je antwoord meteen klaar. Maar dan nu: vanille, aardbei, chocola, mango, witte chocola, stracciatella, of yoghurt? Dat is een al een stuk moeilijker, toch? Mensen die een keuze moeten baseren op weinig opties zijn tevredener met hun keuze dan mensen die uit veel dingen kiezen. Of het nu gaat om ijssmaken, telefoons of een vakantiebestemming, het effect blijft een van de robuustere bevindingen uit de psychologie. Een lastig gegeven, want de mens is de hele dag door keuzes aan het maken, en meestal dienen zich op het menu van het leven vele keuzemogelijkheden aan.

Wat nu als je geen keuze hebt? Jessica sprak met Hani over zijn reis vanuit SyriĂŤ naar hier. Zeno bespreekt in zijn stuk een andere reis: die van de afvallige gelovige. In haar eerste artikel schrijft Chitra over de aspecten van groepsbeslissingen en Sima vroeg voor De Wandelgang naar invloedrijke beslissingen.

Maaike schreef haar laatste reiscolumn en Emma Laura bezocht That Sugar Film in de bioscoop en vertelt je of die de moeite waard is om te gaan bekijken. Samen met Bart nam ze daarnaast een kijkje in de kamer van Alexander Savi, die daarmee de Op Kamers-primeur heeft van gebouw G. Bart sluit het nummer af met zijn Bacchus over het butterfly-effect. En alsof dat nog niet genoeg leesvoer is, stuurde kersverse hoofdredacteur Vincent vanuit Zuid-Oost AziĂŤ de boekrecensie van Blink op.

Dat lees je goed; komend jaar is er een nieuwe hoofdredacteur!

Na drie jaar met grote passie aan het roer van Spiegeloog te hebben gestaan, verlaat Bart de kapiteinshut. Hem kennende kiest hij ervoor af en toe nog wat bij te dragen aan het blad, maar toch is het een soort van afscheid. In september is er een nieuwe wind, een nieuwe koers. We wensen jullie allemaal alvast een mooie zomer en een fijne vakantie!

Bart en Emma Laura

Redactie Marceline van Eeden, Zeno Glastra van Loon, Sima Kirjazowa, Chitra Mohanlal, Maxime Muller, Maaike Posthuma, Vincent Siderius, April te Spenke, Jessica van der Werf.

Aan dit nummer werkten mee Denny Borsboom, Michiel van Elk, Alexander Savi, Marieke de Vries.

Cover Voske van de Sandt (Model), Emma Laura Schouten (Fotografie).

Fotografie Bart Lichtenveldt, Sima Kirjazowa, Maaike Posthuma, Emma Laura Schouten, Jessica van der Werf.

Illustraties Jonas Raps (www.jonasraps.com).

Opmaak en vormgeving Bart Lichtenveldt & Emma Laura Schouten.

Met dank aan Hani Alsaid, IJssalon Tofani.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

14 When There is No Choice

18

32

Groepsbeslissingen

Bacchus

Hoe meer zielen, hoe meer bias

Puzzelen zonder voorbeeld

Redactie 4 De Wie zijn wij?

Toren 16 Ivoren Kiezen voor keuze

25 Mededelingen Activiteiten voor studenten

Hamakertrofee 5 Christiaan Propedeusethese van Niels

Kamers 17 Op Alexander Savi

28 VSPA De studievereniging

je dat...?

21 Wist Vijf feitjes

Tabula Rasa 29 Blink

Rondvraag 22 De De Vries aan Van Elk

Wandelgang 30 De ‘Wat is een invloedrijke beslis-

Interview met een vluchteling

Rampen

op Reis 9 Maaike Twijfelroute

10 Aantrekkingskracht Mooie wetenschap Obscura 13 Camera That sugar film

Like ons op Facebook

sing in jouw leven geweest?’

van Geloof 23 Weg Van je geloof vallen

Lees ons op tumblr

Universiteit van Amsterdam

De Redactie Marceline van Eeden 22 jaar Bachelor, Klinische Psychologie

Spiegeloog

4

Sima Kirjazowa 20 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Zeno Glastra van Loon 23 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Bart Lichtenveldt 23 jaar Bachelor, Klinische Neuropsychologie

Maxime Muller 23 jaar BSc, Klinische Ontwikkelingspsychologie

Maaike Posthuma 26 jaar BSc, Klinische Psychologie

Emma Laura Schouten 21 jaar BSc, Klinische Neuropsychologie

Juni 2016

Chitra Mohanlal 21 jaar Master, Sociale Psychologie

Vincent Siderius 24 jaar Master, Sport- en Prestatiepsychologie

Jessica van der Werf 23 jaar Bachelor, Propedeuse

April te Spenke 21 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Jouw naam hier?

Hou je van schrijven? Mail naar spiegeloog-fmg@uva.nl en word redactielid!

Christiaan Hamakertrofee 2015

De winnaar van de beste propedeusethese van 2015 was Niels Rampen. In zijn literatuuroverzicht werd gekeken naar het verband tussen emotionele intelligentie en werkstress. Daarbij werd eerst onderzocht of er verband is tussen emotionele intelligentie en werkstress en vervolgens of een derde factor, job satisfaction, verband heeft met emotionele intelligentie en werkstress.

rote bedrijven kiezen er tegenwoordig steeds vaker voor omgaan met persoonlijke veranderingen, sociale veranderinom werknemers geen vast contract aan te bieden, zodat gen en veranderingen in de omgeving. Dit houdt in dat er deze bedrijven nergens aan vast zitten en makkelijk kunnen flexibel omgegaan kan worden met nieuwe en acute situaties, switchen van werknemers. Werknemers hebben hierdoor te het oplossen van problemen en besluitvorming. Werkstress kampen met een constante prestatiedruk en een grote onzekomt onder andere voort uit een toename in werkdruk door kerheid over de toekomst. Veel werknemers zitten thuis met bijvoorbeeld een lastige situatie of veranderingen in de werkeen burn-out als een gevolg van overmatig veel stress op omgeving (McShane & Von Glinow, 2015). Te verwachhet werk (Kok, 2015). Een burn-out is een consequentie van ten valt dat mensen die emotioneel intelligent zijn, minder langdurige werkstress. Er is sprake van een burn-out als een werkstress zullen ervaren, omdat zij beter om kunnen gaan persoon emotionele uitputting, cynisme of depersonalisatie met nieuwe, lastige situaties op het werk dan mensen die en afgenomen gevoelens van persoonlijk succes ervaart. Een minder emotioneel intelligent zijn. De hypothese die hierburn-out betekent een afname in productiviteit, maar ook uit volgt is dat hoe hoger de emotionele intelligentie is, hoe een toename in kosten voor de maatschappij. De werkneminder de ervaren werkstress zal zijn. mers die thuis komen te zitten, vragen een uitkering aan of

De volgende theorie neemt een extra variabele mee, zoeken hulp in de gezondheidszorg. Doordat een burn-out namelijk job satisfaction. Job satisfaction wordt onder andere steeds vaker voorkomt bij werknemers, kan het nuttig zijn beïnvloed door de ervaren werklast (Sousa-Poza & Sousate kijken welke factoren mogelijk een verband houden met Poza, 2000). Mensen die de eigen emoties niet goed kunnen werkstress en een burn-out. Emotionele intelligentie is in reguleren in lastige situaties ervaren veel werkstress, wat een dit literatuuroverzicht verminderde job satisfacde factor die onderzocht tion tot gevolg heeft (Sy, wordt. Dit is de vaardigTram & O’Hara, 2006; heid om emoties waar te Nikolaou & Tsaousis, nemen en uit te drukken, Emotieregulatie - Veel werknemers hebben te kampen met 2002). emoties te vormen naar is een component van gedachten, te redeneren emotionele intelligeneen grote onzekerheid over de toekomst met behulp van emoties tie (McShane & Von en het reguleren van de Glinow, 2015). Te vereigen emoties en die wachten valt dat mensen van anderen. Gebleken die emotioneel intelliis dat emotionele intelligentie van werknemers verhoogd gent zijn, minder werkstress zullen ervaren en een hogere kan worden door training (McShane & Von Glinow, 2015). job satisfaction hebben dan minder emotioneel intelligente Door werknemers te trainen in het verhogen van emotionele mensen. De hypothese die hieruit volgt is dat hoe hoger de intelligentie kan wellicht positief ingespeeld worden op het emotionele intelligentie is, hoe minder de werkstress zal zijn verlagen van werkstress en vermindering van het risico op en hoe hoger de job satisfaction. een burn-out.

Dat emotionele intelligentie verband heeft met

Uit eerder onderzoek is gebleken dat emotionele persoonlijke factoren, bijvoorbeeld succes in het leven en intelligentie een belangrijke factor is in het bepalen van welzijn, is gebleken uit eerder onderzoek. Ook dat emotiosucces in het leven en van psychologisch welzijn (Bar-On, nele intelligentie verband heeft met efficiëntie in het omgaan 2001; Goleman, 1995). Ook is een hoge emotionele intelmet problemen en moeilijkheden, is gebleken. Werkstress is ligentie geassocieerd met efficiëntie in het omgaan met proeen persoonlijke factor en komt onder andere voort uit een blemen en moeilijkheden (Mikolajczak & Luminet, 2008). toename in werkdruk door bijvoorbeeld een lastige situatie Hieruit blijkt dat emotionele intelligentie verband heeft met of veranderingen in de werkomgeving (McShane & Von andere factoren, in dit geval met psychologisch welzijn en Glinow, 2015). Hiervan is nog niet bekend wat het verband het bepalen van succes in het leven. Ook blijkt dat een hoge is met emotionele intelligentie. Dit verband zal onderzocht emotionele intelligentie geassocieerd is met efficiëntie in het worden in dit literatuuroverzicht. Ook zal onderzocht omgaan met moeilijkheden. worden of een derde variabele, namelijk job satisfaction, ver Volgens het Bar-On model (Bar-On, 2006) beteband heeft met werkstress en emotionele intelligentie. kent emotioneel intelligent zijn effectief en succesvol

De vraag die centraal staat is wat het verband

5 Juni 2016

G

Spiegeloog

Tekst: Niels Rampen

tussen emotionele intelligentie en werkstress is. In de eerste paragraaf zal gekeken worden óf er een verband is. Stel dat er een verband is, dan zal dit niet een geïsoleerd verband zijn, maar waarschijnlijk zijn er meer factoren die een verband hebben met emotionele intelligentie en werkstress.

Job satisfaction is een factor die wordt beïnvloed door de ervaren werklast en werkstress is een gevolg van toename in werklast. Als emotionele intelligentie verband heeft met werkstress, is het aannemelijk dat job satisfaction ook verband heeft met emotionele intelligentie en werkstress. Daarom zal in de tweede paragraaf gekeken worden of job satisfaction een additionele factor is die verband heeft met emotionele intelligentie en werkstress.

Spiegeloog

6 Juni 2016

band tussen emotionele intelligentie en specifiek een burnout. Hiertoe werden 183 mannelijke sportleraren tussen de 25 en 50 jaar geselecteerd. Bij alle deelnemers werden twee vragenlijsten afgenomen, één om emotionele intelligentie te meten en de ander om een burn-out te meten. Om emotionele intelligentie te meten, werd de Syber Yashring questionnaire gebruikt. Deze vragenlijst heeft een Cronbach’s alpha van 0,82. Deze vragenlijst omvatte 33 items die zelfmotivatie, zelfbewustzijn, zelfcontrole, sociaal bewustzijn en sociale vaardigheden mat. Een hoge score op de vragenlijst betekende een hoge emotionele intelligentie. Om een burn-out te meten, werd de Maslach Burnout Inventory (MBI; Maslach & Jackson, 1986; Maslach, Jackson, & Leiter, 1996) gebruikt.

Deze vragenlijst mat de drie verschillende dimensies van een Het Verband tussen Emotionele Intelligentie en burn-out, namelijk uitputting, cynisme/depersonalisatie en Werkstress afgenomen persoonlijk succes, afzonderlijk. Een hoge score

Emotioneel intelligent zijn betekent effectief en op de vragenlijst betekende veel waargenomen werkstress succesvol omgaan met (een burn-out). Om het persoonlijke veranderinverband tussen emogen, sociale veranderintionele intelligentie en gen en veranderingen in werkstress te meten, de omgeving (Bar-On, werden de scores op - Hoe hoger de werkstress, hoe lager 2006). Dit betreft onder de vragenlijsten onderandere: flexibel kunnen ling vergeleken. Uit de de job satisfaction omgaan met nieuwe situresultaten bleek dat een aties, het oplossen van hoge score op de Syber problemen en besluitYashring questionnaire vorming.

Werkstress een lage score op de komt onder andere voort uit een toename in werkdruk door MBI betekende. Hieruit werd geconcludeerd dat emotionele bijvoorbeeld een lastige situatie of veranderingen in de werintelligentie een negatief verband heeft met werkstress. Hoe komgeving (McShane & Von Glinow, 2015). Hieruit volgt hoger de emotionele intelligentie, hoe lager de werkstress. de hypothese die stelt dat hoe hoger de emotionele intel In de twee hierboven beschreven onderzoeken over ligentie is, hoe minder de ervaren werkstress zal zijn. In deze het verband tussen emotionele intelligentie en werkstress deelparagraaf zal het verband tussen emotionele intelligentie wordt steeds naar proefpersonen uit één beroep gekeken. en werkstress onderzocht worden.

De externe validiteit van de onderzoeken is laag, omdat de

Chhabra en Chhabra (2013) deden onderzoek naar uitkomst wellicht te wijten valt aan de specifieke omstandighet verband tussen emotionele intelligentie en werkstress. heden van de beroepen. In het volgende onderzoek worden Hiertoe werden 161 mannelijke grensbeveiligers van boven proefpersonen uit meerdere beroepen meegenomen in het de twintig jaar geselecteerd. Bij alle deelnemers werden twee onderzoek, waardoor de externe validiteit hoger is dan bij vragenlijsten afgenomen, één om emotionele intelligentie te de vorige onderzoeken. Zo kan er gekeken worden naar meten en de ander om werkstress te meten. Om emotionele verschillen in het onderzochte verband tussen verschillende intelligentie te meten, werd de Personal Profile Survey (PPS; beroepen.

Purohit & Nayak, 2003) gebruikt. Deze vragenlijst omvatte

Oginska-Bulik (2005) deed onderzoek naar het 48 items die zelfbewustzijn, zelfmanagement, motivatie, verband tussen emotionele intelligentie en werkstress. Hierempathie en sociale vaardigheden mat. Een hoge score op de toe werden 330 sociale dienstverleners (waaronder leraren, vragenlijst betekende een hoge emotionele intelligentie. De artsen en verplegers) met een gemiddelde leeftijd van 38,4 PPS heeft een Cronbach’s alpha van 0,42 (Purohit & Nayak, jaar geselecteerd. Bij alle deelnemers werden twee vragenlijs2003). Cronbach’s alpha geeft de betrouwbaarheid van een ten afgenomen, één om emotionele intelligentie te meten en test weer, geuit in waarden variërend van 0 tot 1. Hoe dichde ander om werkstress te meten. Om emotionele intelligenter bij de 1, hoe betrouwbaarder de test. Om werkstress te tie te meten, werd de Emotional Intelligence Questionnaire (INTE; meten, werd de Occupational Stress Index (OS index; Srivastava Schutte et al., 1998) gebruikt. Deze vragenlijst omvatte 33 & Singh, 1984) gebruikt. Deze vragenlijst omvatte 46 items items. Een hoge score op de vragenlijst betekende een hoge die de door werknemers waargenomen werkstress mat. Een emotionele intelligentie. Om werkstress te meten, werd de hoge score op de vragenlijst betekende veel waargenomen Subjective Work Evaluation Questionnaire gebruikt (Dudek, Waswerkstress. Om het verband tussen emotionele intelligentie zkowska & Hanke, 1999). Deze vragenlijst omvatte 55 items en werkstress te meten, werden de scores op de vragenlijsten en mat het globale niveau van werkstress. Een hoge score op onderling vergeleken. Uit de resultaten bleek dat een hoge de vragenlijst betekende veel waargenomen werkstress. Om score op de PPS een lage score op de OS index betekende, het verband tussen emotionele intelligentie en werkstress te maar dit gevonden resultaat was erg klein. Hieruit werd meten, werden de scores op de vragenlijsten onderling vergeconcludeerd dat emotionele intelligentie geen verband geleken. Uit de resultaten bleek dat een hoge score op de heeft met werkstress.

INTE een lage score op de Subjective Work Evaluation Question In het hierboven beschreven onderzoek over het naire betekende. Hieruit werd geconcludeerd dat emotionele verband tussen emotionele intelligentie en werkstress is voor intelligentie een negatief verband heeft met werkstress. Hoe het meten van emotionele intelligentie de PPS gebruikt. hoger de emotionele intelligentie, hoe lager de werkstress.

Vragenlijsten met een Cronbach’s alpha van boven de 0,7

Er valt geen eenduidig antwoord te geven op de worden als acceptabel beschouwd (Nunnaly, 1978). De vraag wat het verband tussen emotionele intelligentie en waarde ligt bij deze vragenlijst onder de 0,7 en wordt dus werkstress is. Uit het eerste onderzoek kwam naar voren dat niet als betrouwbaar geaccepteerd. In het volgende onderemotionele intelligentie geen verband heeft met werkstress. zoek wordt emotionele intelligentie gemeten met de Syber Uit het tweede onderzoek kwam naar voren dat emotionele Yashring questionnaire (1986). De Cronbach’s alpha van intelligentie een negatief verband heeft met een burn-out. deze vragenlijst ligt ruim boven de 0,7 en wordt wel als Uit het derde onderzoek kwam ook naar voren dat emotiobetrouwbaar geaccepteerd. nele intelligentie een negatief verband heeft met werkstress.

Saiiari et al. (2011) deden onderzoek naar het verDe hypothese die stelt dat hoe hoger de emotionele intel-

7 Juni 2016

uitgebreid onderzoek gedaan naar de betrouwbaarheid en validiteit van de vragenlijst, ten nadele van eventueel verbeteren van de vragenlijst. In het volgende onderzoek wordt gebruikgemaakt van de Job Descriptive Index (JDI; Smith, Kendall & Hulin, 1969). Deze vragenlijst wordt meer gebruikt door andere onderzoekers en er is uitgebreid onderzoek gedaan naar betrouwbaarheid en validiteit van de vragenlijst.

Dit ten gunste van de kwaliteit van de vragenlijst.

Aghdasi et al. (2011) deden onderzoek naar het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction in Iran. Hiertoe werden 234 werknemers in het ministerie van wetenschap geselecteerd. De leeftijd van de deelnemers werd niet genoemd. Bij alle deelnemers werden twee vragenlijsten afgenomen, één om emotionele intelligentie te meten, één om werkstress te meten en één om job satisfaction te meten. Om emotionele intelligentie te meten, werd de Trait Meta Mood Scale (TMMS; Salovey, Mayer, Goldman, Turvey & Palfai, 1995) gebruikt. Deze vragenlijst omvatte 30 items. Een hoge score op de vragenlijst betekende een Het Verband tussen Emotionele Intelligentie, hoge emotionele intelligentie. Om werkstress te meten, Werkstress en Job Satisfaction werd een vragenlijst over werkstressoren (Askari Bigdeli, Job satisfaction wordt onder andere beïnvloed door 2003) gebruikt. Een hoge score op de vragenlijst betekende de ervaren werklast (Sousa-Poza & Sousa-Poza, 2000). veel waargenomen werkstress. Om job satisfaction te meten, Mensen die de eigen emoties niet goed kunnen reguleren werd de Job Descriptive Index (JDI; Smith et al., 1969) gebruikt. in lastige situaties ervaren veel werkstress, wat een verminEen hoge score op de vragenlijst betekende een hoge job derde job satisfaction tot gevolg heeft (Sy et al., 2006; Nikolaou satisfaction. Om het verband tussen emotionele intelligen& Tsaousis, 2002). Emotieregulatie is een component van tie, werkstress en job satisfaction te meten, werden de scores emotionele intelligentie (McShane & Von Glinow, 2015). De op de vragenlijsten onderling vergeleken. Uit de resultaten hypothese die hieruit volgt is dat hoe hoger de emotionele bleek dat een hoge dan wel lage score op de TMMS geen intelligentie is, hoe minder de ervaren werkstress zal zijn en gevolgen had voor de scores op zowel de vragenlijst over hoe hoger de job satisfaction. In deze deelparagraaf zal het werkstressoren als op de JDI. Wel betekende een hoge score verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job op de vragenlijst over werkstressoren een lage score op de satisfaction onderzocht worden.

JDI. Hieruit werd geconcludeerd dat emotionele intelligentie

Weng et al. (2011) deden onderzoek naar het vergeen verband heeft met zowel werkstress als job satisfaction. band tussen emotionele intelligentie, een burn-out en job Geconcludeerd werd wel dat werkstress een negatief versatisfaction in Taiwan. Hiertoe werden 110 internisten met band heeft met job satisfaction. Hoe hoger de werkstress, hoe een gemiddelde leeftijd van 40,78 jaar geselecteerd. Bij alle lager de job satisfaction. deelnemers werden twee vragenlijsten afgenomen, één om

De twee hierboven beschreven onderzoeemotionele intelligentie te meten, één om om een burn-out ken hebben het verband tussen emotionele intelligentie, te meten en één om job satisfaction te meten. Om emotiowerkstress en job satisfaction onderzocht in niet-westerse nele intelligentie te meten, werd de Wong and Law Emotional landen. In het volgende onderzoek wordt dit verband onderIntelligence Scale (WLEIS; Wong & Law, 2002) gebruikt. Een zocht in een westers land, namelijk Griekenland. Over het hoge score op de vraalgemeen zijn de leefomgenlijst betekende een standigheden in weshoge emotionele intelterse landen beter dan ligentie. Om een burnin niet-westerse landen out te meten, werd de (Human Development Emotionele intelligentie is een Maslach Burnout Inventory Index, z.j.). Leefom(MBI; Maslach & Jackstandigheden zouden recent construct son, 1986; Maslach et al., invloed kunnen hebben 1996) gebruikt. Een hoge op stress, waar slechte score op de MBI beteleefomstandigheden kende veel waargenomen logischerwijs leiden tot werkstress (een burn-out). Om job satisfaction te meten, werd meer stress. Dit zou gevolgen voor de onderzoeksresultaeen zelfontworpen vragenlijst van drie items gebruikt (Weng ten kunnen hebben, die dan zullen verschillen voor westerse et al., 2011). Een hoge score op de vragenlijst betekende en niet-westerse landen. Door beide landen te onderzoeken, een hoge job satisfaction. Om het verband tussen emotionele kan er gekeken worden naar verschillen in het onderzochte intelligentie, werkstress en job satisfaction te meten, werden verband tussen westerse en niet-westerse landen. de scores op de vragenlijsten onderling vergeleken. Uit de

Platsidou (2010) deed onderzoek naar het verband resultaten bleek dat een hoge score op de WLEIS een lage tussen emotionele intelligentie, een burn-out en job satisscore op de MBI en een hoge score op de vragenlijst van job faction in Griekenland. Hiertoe werden 123 leraren in het satisfaction betekende. Hieruit werd geconcludeerd dat zowel speciaal onderwijs tussen de 23 en 56 jaar geselecteerd. Bij emotionele intelligentie als job satisfaction een negatief veralle deelnemers werden twee vragenlijsten afgenomen, één band heeft met werkstress. Hoe hoger de emotionele intelom emotionele intelligentie te meten, één om werkstress te ligentie of job satisfaction, hoe lager de werkstress. Ook werd meten en één om job satisfaction te meten. Om emotionele geconcludeerd dat emotionele intelligentie een positief verintelligentie te meten, werd de Emotional Intelligence Scale (EIS; band heeft met job satisfaction. Hoe hoger de emotionele intelSchutte et al., 1998) gebruikt. Deze vragenlijst omvatte 33 ligentie, hoe hoger de job satisfaction. statements. Een hoge score op de vragenlijst betekende een

In het hierboven beschreven onderzoek over het hoge emotionele intelligentie. Om een burn-out te meten, verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job werd de Maslach Burnout Inventory (MBI; Maslach & Jacksatisfaction is voor de meting van job satisfaction gebruikgeson, 1986; Maslach et al., 1996) gebruikt. Een hoge score maakt van een zelfontworpen vragenlijst die (bijna) niet op de vragenlijst betekende veel waargenomen werkstress gebruikt wordt door andere onderzoekers. Er is weinig (een burn-out). Om job satisfaction te meten, werd de Employee

Spiegeloog

ligentie is, hoe minder de ervaren werkstress zal zijn, kan niet geheel aangenomen worden. Dit zou kunnen komen doordat er in het eerste onderzoek, waaruit bleek dat er geen verband was tussen emotionele intelligentie en werkstress, gebruik werd gemaakt van een vragenlijst om emotionele intelligentie te meten, die niet als betrouwbaar werd geaccepteerd. Echt valide is de meting van emotionele intelligentie dan niet, wat gevolgen kan hebben voor de resultaten.

Er zullen waarschijnlijk nog andere factoren een verband hebben met zowel emotionele intelligentie als werkstress. Job satisfaction is een factor die wordt beïnvloed door de ervaren werklast en werkstress is een gevolg van toename in werklast. Als emotionele intelligentie verband heeft met werkstress, is het aannemelijk dat job satisfaction ook verband heeft met emotionele intelligentie en werkstress.

Daarom zal met de tweede deelvraag gekeken worden of job satisfaction een additionele factor is die verband heeft met emotionele intelligentie en werkstress.

Spiegeloog

8 Juni 2016

Satisfaction Inventory (ESI; Koustelios & Kousteliou, 2001) gebruikt. Deze vragenlijst omvatte 24 items. Een hoge score op de vragenlijst betekende een hoge job satisfaction. Om het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction te meten, werden de scores op de vragenlijsten onderling vergeleken. Uit de resultaten bleek dat een hoge score op de EIS een lage score op de MBI en een hoge score op de ESI betekende. Hieruit werd geconcludeerd dat zowel emotionele intelligentie als job satisfaction een negatief verband heeft met werkstress. Hoe hoger de emotionele intelligentie of job satisfaction, hoe lager de werkstress. Ook werd geconcludeerd dat emotionele intelligentie een positief verband heeft met job satisfaction. Hoe hoger de emotionele intelligentie, hoe hoger de job satisfaction.

Er valt geen eenduidig antwoord te geven op de vraag wat het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction is. Uit het eerste onderzoek kwam naar voren dat zowel emotionele intelligentie als job satisfaction een negatief verband heeft met werkstress. Ook kwam naar voren dat emotionele intelligentie een positief verband heeft met job satisfaction. Uit het tweede onderzoek kwam naar voren dat emotionele intelligentie geen verband heeft met zowel werkstress als job satisfaction. Wel bleek dat werkstress een negatief verband had met job satisfaction. Uit het derde onderzoek kwam naar voren dat zowel emotionele intelligentie als job satisfaction een negatief verband heeft met werkstress. Ook kwam naar voren dat emotionele intelligentie een positief verband heeft met job satisfaction. De hypothese die stelt dat hoe hoger de emotionele intelligentie is, hoe minder de ervaren werkstress zal zijn en hoe hoger de job satisfaction kan niet geheel aangenomen worden. Dit zou kunnen komen doordat andere variabelen wellicht van invloed zijn op het onderzochte verband dat niet onderzocht is. Als verklaring kan gedacht worden aan culturele verschillen. Alle onderzoeken zijn gedaan in verschillende landen met elk een eigen cultuur. Verschillende culturen hebben een eigen wijze van omgaan met bepaalde ervaringen, zoals stress. Wellicht speelt in streng religieuze landen (Iran) stress een kleine rol, omdat de religie als uitlaatklep voor stress gebruikt wordt. Of wellicht speelt in een westers land, waar religie wat meer op de achtergrond is geraakt (Griekenland) stress juist een kleine rol, omdat de mensen meer vrij zijn om te doen en te laten wat zij willen. Dan spelen de leefomstandigheden in het land waar het verband onderzocht is een rol in dat verband, wat gevolgen kan hebben voor de gevonden onderzoeksresultaten.

Conclusies en Discussie

Uit het literatuuronderzoek valt geen eenduidig antwoord te geven op de vraag wat het verband tussen emotionele intelligentie en werkstress is. Uit de eerste deelvraag kwam naar voren dat emotionele intelligentie een negatief verband heeft met werkstress, maar één onderzoek vond dit verband niet (Chhabra & Chhabra, 2013). De hypothese die stelt dat hoe hoger de emotionele intelligentie is, hoe minder de ervaren werkstress zal zijn, kan niet geheel aangenomen worden. Dit is niet in lijn met het Bar-On model (Bar-On, 2006), dat stelt dat emotionele intelligentie werkstress zou kunnen verminderen of voorkomen. Dit zou kunnen komen doordat er in het onderzoek van Chhabra en Chhabra (2013) geen gebruik wordt gemaakt van een als betrouwbaar geaccepteerde vragenlijst voor de meting van emotionele intelligentie, wat invloed kan hebben op de onderzoeksresultaten.

Uit het proberen te beantwoorden van de tweede deelvraag kwam naar voren dat zowel emotionele intelligentie als job satisfaction een negatief verband heeft met werkstress. Ook kwam naar voren dat emotionele intelligentie een positief verband heeft met job satisfaction. Echter vond één onderzoek deze verbanden niet (Aghdasi et al., 2011). De hypothese die stelt dat hoe hoger de emotionele intelligentie is, hoe minder de werkstress zal zijn en hoe hoger de job satisfaction, kan niet geheel aangenomen worden. Dit is niet in lijn met de theorie die stelt dat mensen die de eigen emoties niet goed

kunnen reguleren in lastige situaties veel werkstress ervaren, wat een verminderde job satisfaction tot gevolg heeft (Sy et al., 2006; Nikolaou & Tsaousis, 2002). Dit zou kunnen komen doordat andere variabelen wellicht van invloed zijn op het onderzochte verband die niet onderzocht zijn, bijvoorbeeld culturele verschillen. Dit zou verder onderzoek moeten uitwijzen.

Een punt van discussie is dat misschien een derde variabele die niet onderzocht wordt (confound variable) het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction beïnvloedt. In de onderzoeken van Weng et al. (2011), Aghdasi et al. (2011) en Platsidou (2010) wordt bijvoorbeeld de factor gezondheid niet meegenomen in het onderzoek. Te verwachten valt dat mensen die in slechte gezondheid verkeren meer stress ervaren dan mensen die in goede gezondheid verkeren, helemaal als er onzekerheid is over al dan niet herstel van een ernstige ziekte. Dit kan invloed hebben op het onderzochte verband. Voor vervolgonderzoek is het aan te raden deze factor mee te nemen bij het onderzoeken van het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction.

Een ander punt van discussie is de samenstelling van de geselecteerde steekproef. In de onderzoeken van Weng et al. (2011), Aghdasi et al. (2011) en Platsidou (2010) naar het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction zijn proefpersonen uit één beroepsgroep geselecteerd. De vraag is of door gebruik te maken van deelnemers uit een specifieke beroepsgroep wel gegeneraliseerd kan worden naar de populatie. De externe validiteit komt in het geding. Elk beroep heeft specifieke omstandigheden. Voor volgend onderzoek zou niet naar een specifieke beroepsgroep gekeken moeten worden, maar zouden deelnemers uit veel verschillende beroepsgroepen geselecteerd moeten worden. Of er zou uitgebreid gekeken kunnen worden naar de specifieke omstandigheden van werken in een bepaalde beroepsgroep. Zo kan gekeken worden naar eventuele invloeden van specifieke werkomstandigheden op het verband tussen emotionele intelligentie, werkstress en job satisfaction.

Buiten de hierboven beschreven methodologische discussiepunten valt er ook iets op te merken over het onderzochte construct emotionele intelligentie. Emotionele intelligentie is een recent construct en onderzoekers zijn nog bezig om dit construct beter te begrijpen. Het is daarom nuttig om dit onderzoek over aantal jaren te herhalen, als er wellicht meer bekend is over emotionele intelligentie en instrumenten om dit te meten.

Emotionele intelligentie lijkt een verband te hebben met werkstress en met een derde factor, job satisfaction. Emotionele intelligentie van werknemers kan verhoogd worden door te trainen (McShane & Von Glinow, 2015). Trainen is mogelijk door werknemers bewust te maken van het concept emotionele intelligentie, zelfbewust te maken van het eigen niveau van emotionele intelligentie en door werknemers te coachen en feedback te geven. Door werknemers te trainen in het verhogen van emotionele intelligentie kan wellicht positief ingespeeld worden op het verlagen van werkstress en vermindering van het risico op een burn-out. Ook kan er gescreend worden op een hoge emotionele intelligentie voor banen die stressvol zijn, zoals luchtverkeersleider. Zo kunnen werknemers aangenomen worden die competent zijn voor deze stressvolle baan. Beide interventies zouden ervoor kunnen zorgen dat een burn-out als gevolg van langdurige werkstress uitblijft, waardoor de financiële belasting van een burn-out voor de maatschappij afneemt. << De literatuurlijst is beschikbaar bij de redactie.

Maaike op Reis

Na 230 dagen reizen nu in Don Det, Laos

consequenties, maar ook de langetermijnreisplanning moet in de gaten worden gehouden. Dat is iets waar ik maar niet aan kan wennen.

De onvermijdelijke rol van kiezen tijdens reizen dook overigens al op zodra bij mij het idee om te reizen ontstond. Vanaf het moment dat ik had besloten om op reis te gaan deden talloze kwesties mij twijfelen, zoals een fijne baan en een prima woonplek. Ook diende de Grotere Planning van het Leven aandacht te krijgen: paste mijn reis überhaupt in de toekomst?

Bachelors, masters, stages en andere carrièregerelateerde activiteiten hebben me flink doen twijfelen over het wel of niet doorzetten van deze reis. Toen ik deze knoop eenmaal had doorgehakt, brak de volgende fase aan. Het plannen van een reis zelf vergt uiteraard ook talloze beslissingen en ik kon me het hoofd breken over de bestemming, het tijdsbestek, de reisperiode, het soort vervoer, de financiën, de reisgenoten en meer.

Kortom, kiezen rondom reizen is niet altijd een pretje, zeker niet als een bepaald budget het niet toelaat veel foute keuzes te maken. Het enige dat we niet kunnen kiezen is of we willen kiezen, wat misschien negatief maar ook zeker positief is, want keuzevrijheid is immers zeer waardevol. Zo kies ik ervoor om de komende tijd nog even verder te reizen. Ik hoop dat deze column je af en toe de keuzestress een beetje hebben doen laten vergeten en ik wens je veel succes met je volgende keuzes. Volgens mij is mijn Amerikaanse reisgenoot overigens nog steeds niet uit haar dilemma.

Maaike Posthuma

9 Juni 2016

W

e genoten van de lokale koffie in een Laotiaans café, terwijl een van mijn reisgenoten, een Amerikaans meisje, haar dilemma aan ons voorschotelde. Ze was in dubio of ze naar een bepaalde, naar verluidt hele toffe, plaats moest gaan die ze onwetend had overgeslagen. Een tijdje na het gesprek, terwijl ik in een kleine supermarkt de voordelen op een rijtje zette van de verschillende soorten chips in het schap, kwam ik tot de conclusie dat mijn huidige dagelijkse reisleven voor minstens 50 procent bestaat uit het maken van keuzes. Het dilemma van mijn gesprekspartner alsmede mijn eigen twijfels in de supermarkt zijn goede illustraties van dit soort keuzes.

Inmiddels ben ik aardig getraind in het maken van deze keuzes en het gebrek aan tijdsdruk scheelt erg veel, maar ik kon de eerste maanden van mijn reis uren zoet zijn met het afwegen van de beschikbare opties.

Het begon al ’s ochtends vroeg, wanneer mij gevraagd werd vóór mijn eerste kop koffie te kiezen welk soort ontbijt ik wenste. Gauw daarna vormde zich de vraag wat te doen vandaag, waarbij mijn voorkeur uitging naar een geheel dagprogramma om te voorkomen dat ik twee uur later weer met hetzelfde probleem zou zitten.

Vervolgens moest de tas voor die dag worden gepakt, een activiteit waarbij zich tal van dilemma’s voordeden. Zonnebrand, lippenbalsem, reisboeken, verschillende soorten etenswaren, elektronica, kleding en spullen voor noodgevallen verdienden allemaal een overdenking. Uren later, wanneer ik dacht die dag klaar te zijn met kiezen, was daar alweer de lunch met zijn talloze mogelijkheden. Op deze manier gaat het reisleven tot op de dag vandaag door.

Gelukkig gaat het meestal om keuzes zonder al te grote

Spiegeloog

Twijfelroute

Aantrekkingskracht Het mysterie rondom de menselijke aantrekkingskracht is al jaren een veelbesproken onderwerp binnen en buiten de wetenschap. Waarom gaat juist die vrouw op de dansvloer, die man in de metro of een jongen of meisje op een festival, niet onopgemerkt aan jou voorbij? Hoe kan het dat juist deze personen jou opvallen in de massa aan mensen en jou nieuwsgierig maken naar hen als persoon?

Tekst: April te Spenke

Spiegeloog

10

S

Juni 2016

tel je eens voor: je loopt buiten en je laat je blik vallen op een persoon aan de overkant van de straat. Voordat je het weet, binnen 0,05 seconden om precies te zijn, identificeren je hersenen deze persoon al als man of vrouw en na 0,2 seconden weet je of je deze persoon fysiek aantrekkelijk vindt of niet (Mieras, 2010). Maar wat maakt iemand dan fysiek aantrekkelijk? Vrouwen worden vaker aantrekkelijk gevonden wanneer zij vollere lippen, een zwoele stem, een gladde huid en een kortere afstand tussen de neus en de onderkant van de kin hebben (Johnston & Oliver-Rodríguez, 1997). Deze kenmerken zijn allen een gevolg van het vrouwelijk geslachtshormoon – oestrogeen – en zijn daarmee een kenmerk van hoge vruchtbaarheid. Mannen daarentegen worden vaker aantrekkelijker gevonden wanneer zij een brede kaaklijn, langere afstand tussen de neus en onderkant van de kin, zichtbare jukbeenderen en een zware stem hebben. Deze kenmerken komen naar voren door het mannelijke geslachtshormoon testosteron (Mieras, 2010). Het is dus vanuit biologisch perspectief niet heel vreemd dat de meeste mensen dit soort ideaalbeelden aantrekkelijk vinden, omdat veel mensen met deze kenmerken over een bepaalde hoeveelheid geslachtshormonen beschikken en daarmee waarschijnlijk het meest vruchtbaar zijn.

Ook kwam uit onderzoek van Komori, Kawamura en Ishihara (2009) naar voren dat de hersenen een voorkeur hebben voor symmetrische gezichten. Met name gezichten met een gemiddeld formaat kin en hoogte van het voorhoofd, ogen die op gemiddelde afstand van elkaar staan en een mond van gemiddelde breedte. Deze voorkeur valt mede te verklaren door het evolutieprincipe. Een symmetrisch gezicht vertelt namelijk aan de buitenwereld dat de genen in die betreffende persoon divers zijn. In de biologie geldt dat hoe diverser je genen zijn, des te meer zij elkaars extremen afzwakken. Als iemand bijvoorbeeld ongelijke mondhoeken of een kromme neus heeft zegt dat, dat de genen die de persoon bezit elkaar niet voldoende hebben afgezwakt en minder divers zijn (Mieras, 2010). Men wilt

zich natuurlijk voortplanten met iemand die diverse genen en daarmee een sterk immuunsysteem heeft. Het is dus niet vreemd dat symmetrie aantrekkelijk gevonden wordt en een voorkeur geniet ten opzichte van asymmetrie. Daarnaast kunnen ontstekingen tijdens de zwangerschap zorgen voor asymmetrie bij de baby en dus geeft symmetrie aan dat je een relatief gezonde ontwikkeling hebt doorgemaakt. Het is vreemd om te bedenken dat iets wat tijdens de zwangerschap gebeurt, zo een grote impact kan hebben op het innerlijk en uiterlijk van een baby. Toch werd de ‘symmetrie is gezond’-veronderstelling ook bevestigd door onderzoek dat liet zien dat bejaarde mannen met symmetrische gezichten beter zijn in geheugentaken dan bejaarde mannen met meer asymmetrische gezichten (Penke et al., 2009).

Hoewel mensen met symmetrische gezichten en al deze specifieke uiterlijke kenmerken het vaakst worden beoordeeld als het aantrekkelijkst, kom je niet altijd thuis met een nieuwe vlam die exact aan deze eisen voldoet en door anderen ook aantrekkelijk gevonden wordt. Hoe zit dat dan? De voorkeuren van de mens liggen in zowel de linkerals rechterhersenhelft ongeveer ter hoogte van de wenkbrauwen, ook wel bekend onder de naam orbitofrontale schors.

In dit gedeelte bevinden zich bijvoorbeeld jouw voorkeuren voor muziek, kleuren, smaken, kunst en grappen. Daarnaast is de orbitofrontale schors nauw verbonden met het centrum in de hersenen voor endorfine, wat onder andere voor genot zorgt en met dopamine, wat onder meer voor lust zorgt (Mieras, 2010). Des te meer voorkeuren een ander deelt met jou, des te groter de afgifte van endorfine en dopamine en des te groter de ‘klik’ tussen jullie. Dit wordt ook wel de wet van aantrekking genoemd (Byrne & Griffitt, 1966). Iemand die dezelfde dingen leuk vindt en dezelfde keuzes maakt, zien wij sneller als een fijn persoon, want diegene lijkt op de allerbelangrijkste persoon in je leven: jijzelf. Evolutionair psychologen hebben ook nog een andere verklaring voor het zoeken naar een kopie van onszelf. Zo lieten Rushton en collega’s (2009) zowel twee-eiige tweelingen als hun partners

Spiegeloog

11 Juni 2016

receptoren waarmee wij ruiken liggen iets hoger in de neus en vrienden vragenlijsten invullen over hun eigen politieke en zijn verbonden met de olfactorische cortex. Deze olfacvoorkeur, opleidingsniveau en persoonlijkheid. De partners torische cortex heeft een directe verbinding met het limbisch en vrienden bleken in veel aspecten net zoveel op de proefsysteem, het systeem waar motorische activiteiten en primipersonen te lijken als de twee-eiige tweelingen op elkaar. Zij tieve driften zoas seks, honger en dorst worden geregeld. maakten hieruit op dat je juist vrienden wordt of mensen Ook is het limbisch systeem betrokken bij emotie, motivatie, helpt die het meest op jezelf lijken, omdat je op deze manier genot en emotioneel geheugen. Ruiken draagt dus bij aan het idee hebt dat je, door jezelf te omringen met mensen die emotioneel of instictief gedrag en iemands lekkere geur zal het meest op jou lijken, genen die op de jouwe zouden lijken jou dus eerder een duw in de goede richting geven om meer veiligstelt. met deze persoon om te gaan. Het is natuurlijk logisch dat

Toch voelen sommige mensen een ‘klik’ die niet in als je de geur van iemand voorkeuren te beschrijlekker vindt, je deze perven valt. Volgens Pinel, soon ook aantrekkelijLong, Landau, Alexanker zal vinden, maar het der en Pyszczynski - Mannelijke okselsecreties werden op gaat wel nog een stap (2006) heeft dit te maken vrouwelijke bovenlippen aangebracht verder dan dat volgens met I-sharing: de momenevolutiebioloog Nico ten waarop je het gevoel van Straalen. Hij stelt hebt dat je exact dezelfde dat wanneer jij iemand ervaring hebt als andelekker vindt ruiken, je waarschijnlijk genetisch meer verschilt ren. Dit kan gaan over op hetzelfde moment eenzelfde van deze persoon (Katja’s bodyscan, 2016). Er wordt door woord roepen, het lachen om dezelfde scène in een film of andere onderzoekers gesuggereerd dat dit te maken heeft zelfs wanneer je naar een concert gaat en met alle andere met genen van het MHC: Major Histocompability Complex en mensen staat te juichen als je favoriete band op het podium dat deze genen een rol spelen via het ruikzintuig bij menverschijnt. De voornaamste reden dat mensen graag omgaan selijke aantrekking (Wedekind & Penn, 2000). Een andere met anderen die op hen lijken is volgens Pinel en collega’s variant is HLA: Human Leukocyte Antigen. De HLA-genen (2006) dat de kans dan groter is dat je meer I-sharing-momenmaken moleculen aan die het voor het immuunsysteem ten hebt. Mensen hebben tijdens I-sharing het gevoel dat zij mogelijk maken om indringers te herkennen. Er geldt: hoe in dezelfde staat van bewustzijn verkeren en dit vergroot op diverser de HLA-genen van de ouders zijn, des te sterker is zo een moment de aantrekkingskracht. Daarnaast zorgen het immuunsysteem van de nakomelingen. Veel onderzoeI-sharing-momenten dat het gevoel van eenzaamheid wordt kers denken daarom dat HLA een rol speelt bij het kiezen verminderd, omdat we op zulke momenten geloven dat van een partner, doordat je mensen die een immuunsysteem anderen dezelfde sensaties, reacties en gedachten hebben. hebben dat verschilt van jouw eigen immuunsysteem vaker Zo krijgt de ‘klik’ toch nog een mysterieus laagje over zich lekkerder vindt ruiken en dit komt doordat het waarschijnheen. lijker is dat je met deze mensen nakomelingen krijgt met een

Daarnaast kan men zich afvragen wat er gebeurt diverser en sterker immuunsysteem. Een bekend onderzoek als je de straat oversteekt, naar de desbetreffende persoon hierover staat ook wel bekend onder de naam ‘sweaty T-shirt toeloopt en op een onopvallende manier – je wilt niet overstudy’. In dit onderzoek moesten mannen twee dagen lang komen als een psychopaat – zijn of haar geur probeert te een shirt dragen en verschillende vrouwen werden daarna ruiken. Bij het afscheiden van menselijke geur door de zweetgevraagd om deze te ruiken en aan te geven tot welke klieren worden er ook feromonen uitgescheiden die werking T-shirts zij zich het meest aangetrokken voelden. Uit de lijken te hebben op het onderbewustzijn van de mens. De resultaten kwam naar voren dat vrouwen zich vooral aangerol van geur bij menselijke interactie is in het verleden erg trokken voelden tot T-shirts van mannen met HLA-genen onderschat. Zo worden mensen vooral beschouwd als optidie het meest van hen verschilden (Wedekind & Penn, 2000). sche dieren met een sterk ontwikkeld zicht, maar een relatief Dit onderzoek bevestigt daarmee de stelling van Nico van laagontwikkelde reukzin. In de afgelopen jaren is hier verStraalen. Best vreemd om te bedenken dat het hebben van andering in gekomen en is men er zelfs achter gekomen dat een geur zo een grote rol kan spelen in hoe anderen zich feromonen waarschijnlijk een belangrijke rol spelen in het aangetrokken voelen tot jou. gedrag en de reproductie van de mens (Grammer, Fink, &

Of het nu een symmetrisch gezicht of een aangeNeave, 2004). Zo een invloed van geur kwam naar voren in name stem is; van alle mensen die je in je leven tegenkomt een onderzoek toen mannelijke okselsecreties op de bovenzullen er vast heel wat deze kwaliteiten beschikken, maar dit lippen van vrouwelijke vrijwilligers aangebracht werden en hoeft niet te betekenen dat de mate van aantrekking met al dit een regulerende werking bleek te hebben op de werking deze personen ook even groot is. Aantrekking ligt ook aan van de menstruatiecyclus van de vrouw, ook wel het whitten de manier waarop jij jouw persoonlijkheid hebt ingekleurd, effect genoemd (Cutler et al., 1986). welke voorkeuren jij hebt en welke ervaringen jij met ande Ook de plek van ons reukzintuig is een bevestiging ren deelt. Als we iets over aantrekking kunnen zeggen is voor de rol die geur kan spelen in aantrekkingskracht. De

het dat het een onvoorspelbaar stuk wetenschap is, wat het ook wel weer heel spannend en mysterieus maakt en wat zorgt voor meer aantrekking naar dit soort wetenschappelijk onderzoek. <<

Bronnen

Spiegeloog

12 Juni 2016

- Byrne, D., & Griffitt, W. (1966). A developmental investigation of the law of attraction. Journal of Personality and Social Psychology, 4(6), 699-702.

- Cutler, W. B., Preti, G., Krieger, A., Huggins, G. R., Garcia, C. R., & Lawley, H. J. (1986).

Human axillary secretions influence women’s menstrual cycles: The role of donor extracts from men. Hormones and Behavior, 20, 463-473.

- Grammer, K., Fink, B., & Neave, N. (2004). Human pheromones and sexual attraction. European Journal of Obstetrics & Gyneacology and Reproductive Biology, 225, 1-8.

- Johnston, V. S., & OliverRodríguez, J. C. (1997).

Facial beauty and the late positive component of eventrelated potentials. The Journal of Sex Research, 34(2), 188-198.

- Katja’s bodyscan: Aantrekkingskracht.

(2016, 21 april). Geraadpleegd op 29 april 2016, van http://www.npo.nl/katjas-bodyscan/21-04-2016/ KN_1679980/.

- Komori, M., Kawamura, S., & Ishihara, S. (2009).

Averageness or symmetry: Which is more important for facial attractiveness? Acta Psychologica, 131, 136-142.

- Mieras, M. (2010). Liefde: Wat hersenonderzoek onthult over de klik, de kus en al het andere. Amsterdam: Nieuw Amsterdam.

- Penke, L., Bates, T. C., Gow, A. J., Pattie, A., Starr, J. M., Jones, B. C., Perrett, D. I., & Deary, I. J. (2009).

Symmetric faces are a sign of successful cognitive aging.

Evolutionair Human Behavior, 30, 429-437.

- Pinel, E. C., Long, A. E., Landau, M. J., Alexander, K., & Pyszczynski, T. (2006). Seeing I to I: A pathway to interpersonal connectedness. Journal Personal Social Psychology, 90(2), 243-257.

- Rushton, J. P., Bons, T. A., Ando, J., Hur, Y., Irwing, P., Vernon, P. A., Petrides, K. V., & Barbaranelli, C. (2009). A general factor of personality from multitrait-multimethod data and cross-national twins. Twin Research and Human Genetics, 12, 356-365.

- Wedekind, C., & Penn, D. (2000). MHC genes, body odours, and odour preferences. Nephrol Dial Transplant, 15, 1269-1271.

Illustratie: Jonas Raps

Camera Obscura Tekst: Emma Laura Schouten

ls Jamie Oliver het een definite must-see noemt, weet je waar het over gaat: gezond eten. Of in dit geval, juist niet. That Sugar Film is een documentaire over de huidige voedselindustrie en voornamelijk de rol van suiker daarin.

De energieke Australiër Damon Gameau is benieuwd wat het met zijn lichaam zou doen als hij na enkele jaren suikervrij geleefd te hebben, suiker weer op zijn menu zou zetten.

Hij besluit daarom zijn lichaam in naam van de wetenschap aan een experiment te onderwerpen dat feitelijk neerkomt op de realiteit van bijna alle mensen in de westerse wereld: het dagelijks innemen van grote hoeveelheden suiker.

Twee maanden lang neemt hij elke dag de hoeveelheid suiker tot zich die de gemiddelde westerling consumeert. Bijzonder is dat hij dit doet door relatief ‘gezonde’ producten te eten, dat wil zeggen: producten die vaak niet als ongezond worden beschouwd (denk aan: low-fat aardbeienyoghurt, mueslirepen, witte bonen in tomatensaus, kip teriyaki); er komt geen snoepgoed, cola of ander junkfood aan te pas.

Het experiment vindt plaats onder begeleiding van een aantal experts: een diëtiste, een arts die onder andere zijn bloeddruk en hartslag meet, en een specialist die specifieke bloedwaarden in de gaten houdt. Het experiment van Damon wordt afgewisseld met informatieve intermezzo’s, soms gehost door bekende mensen als Stephen Fry en Hugh Jackman maar vaker door voedselexperts of artsen: zo worden onder andere de geschiedenis van suiker en de verschillende soorten suiker die er bestaan uiteengezet.

In de loop van de documentaire wordt er een parallel getrokken tussen de huidige voedselindustrie en de vroegere tabaksindustrie; het lijkt onvoorstelbaar dat mensen ooit werden voorgelogen over de gezondheidsrisico’s van het gebruik van sigaretten, maar toch gebeurt iets vergelijkbaars nog steeds op grote schaal, zij het in de voedselindustrie.

Voedselgiganten kunnen hun torenhoge winsten in stand

houden vanwege het gebrek aan consensus over de risico’s van (veel) suikerinname. Te dik? Dan kan behalve suiker ook te veel vetinname, te weinig sporten, of een afwijkend metabolisme een rol spelen, aldus de voedselindustrie. Daarnaast draagt die industrie ook actief bij aan die onduidelijkheid over de rol van suiker, bijvoorbeeld door ‘wetenschappelijk’ onderzoek naar de gezondheidseffecten van suiker te sponsoren. Ra ra ra wat de uitkomst van dergelijk onderzoek is.

Uiteindelijk staan de begeleidende specialisten versteld van Damons lichamelijke veranderingen in slechts twee maanden tijd; hij heeft na zijn experiment te maken met een slechtere conditie, huid en stemming, een toename in visceraal vet, en beginnende levercirrose. Gelukkig blijkt dit omkeerbaar te zijn als hij vervolgens zijn oude voedselpatroon weer oppakt.

In zekere zin vertelt de documentaire weinig nieuws: er mag dan geen consensus heersen, de meeste mensen weten wel dat te veel (geraffineerde) suiker niet goed voor je is. Daarnaast is de vormgeving van de film en het gemaakte gedrag van Damon soms wat ergerlijk. Toch is deze docu de moeite waard; ten eerste om mensen erop te wijzen dat zogenaamd niet ongezonde producten lang niet altijd gezond zijn. Ten tweede betreft het een boodschap die blijkbaar het herhalen waard is, aangezien mensen hun gedrag er niet of nauwelijks op aanpassen. Eigenlijk is het dan ook vreemd dat we moe of futloos zijn accepteren als een onontkoombaar onderdeel van het menselijk bestaan, wat natuurlijk onzin is. Het probleem is dat de hele westerse maatschappij verslaafd is aan suiker, en veel mensen niet weten dat het leven ook met meer kwaliteit geleefd kan worden: gezonder, minder moe en vrolijker. Maar om dat te bereiken is het nodig af te kicken van de drug die suiker heet.

Regie: Damon Gameau Deze film is nu te zien in de bioscoop.

13 Juni 2016

A

Spiegeloog

That Sugar Film

When There is No Choice Interview met een Syrische vluchteling

Hoewel het voor vluchtelingen vaak niet makkelijk is om over hun pijnlijke verleden en achtergrond te praten, is het toch belangrijk dat hun verhalen verteld worden. Verhalen geven gezichten aan getallen waardoor er meer begrip kan komen voor mensen die uit hun land zijn weggevlucht omdat er geen andere mogelijkheid meer was.

Tekst: Jessica van der Werf

Spiegeloog

14

Who are you?

‘I am Hani Alsaid, 27 years old and I am a Palestine, born in Syria, in the city Aleppo. I have a university degree in bank account finance and I worked as a sales manager. Now I am studying Dutch at the UvA. I have two brothers, the youngest lives with me in Amsterdam and my older brother is still in Syria because he has health problems so he can’t travel alone.’

Juni 2016

Why did you have to leave Syria?

‘I felt like I had no choice. The situation was terrible. Because I am a Palestine, everyone treated me like I was the enemy.

The armed Syrian opposition considered all Palestinian refugees in Syria to be members of the ‘Shabiha’. That is a network of Alwai militias that are loyal to the government of president Bashar Al-Assad, who shares their religion. At the same time, some people described us as ‘terrorists’. Before the war, Aleppo was a beautiful and very old city of more than 5000 years old. The historical part was my favorite place. Now everything is destroyed. The first moment I felt like we were in a war, was in July 2012. There were a lot of explosions so there was no electricity. We didn’t know anything; who was still alive and who wasn’t? Everyday, twenty or thirty people were killed. Next to my house I have seen children with missing hands or feet due to explosions. One time I heard some women shouting and crying, so I went down the street and found a child who was dying. I still have bad dreams about it frequently. When I finished my study, I had to go to military services which I didn’t want so that’s when I decided I had to leave. That was in December 2014.

Not everyone decided to leave. A friend of mine wanted to stay. His brother was already in Germany, so if he would go too his parents would be left behind. Most of the older people stayed in Aleppo because the journey is tough and they were used to their traditional life. Of course, it was not easy to leave. First, I had to sell my house to be able to pay for the journey. I came to an agreement with a people smug-

gler; it took 7000 dollars to get me to one of the Scandinavian countries.’

How was your journey?

‘The journey was very hard. First, me and a friend of mine had to go to Turkey, illegally. It was very dangerous because I didn’t go to military service so I was on the list of military checkpoints. We had to go through forty checkpoints, so the chance that the Syrian army would capture us was significant. Everyone wanted to check our travel documents and they asked questions like: ‘Why are you leaving? Where are you going? Are you a soldier?’ When we arrived in Turkey I felt a huge relief. We stayed for two weeks in Turkey and then we got a message from the people smuggler that this was the right time to leave the country. The boat would bring us to Sicily, Italy, within six days. There were 900 people on the boat including a lot of children and pregnant women.

The boat was way too small for 900 people. We tried to make the best of it. We even organized a birthday party for a little girl because she turned three years old. The boat was closed, so after a while the smell of people was very intense. Also, the boat didn’t have a bathroom, so we could hardly eat because we couldn’t use the toilet. When we arrived in Sicily, there were people from the Red Cross who gave us food and a place to sleep. It was well organized. From Sicily we took the train to Milan, and from Milan to Maastricht by the BlaBlaCar organization. This is an organization where people can give you a ride or you can take people with you in your car. There was only one checkpoint from Italy to France but we passed through it easily.

Why did you go to the Netherlands and not any other country?

‘I read about the Netherlands on the internet and it said that Dutch people were very tolerant and there was no racism.

Plus I really like football and I think you have some good players like Van Basten. Also I heard that compared to other

Do you have dreams for the future?

‘I am a happy man and happy with my life. I hope my family will come here too one day, even though I talk to them almost every day. My dream is creating a family of my own, finishing my master’s degree in the financial market and start working, hopefully starting my own business. When the war will be over, I want to stay in the Netherlands to give something back for the freedom the Dutch people gave me.’

Do you have a message for the world?

‘I want to say thank you to all the Dutch people for giving us safety, humanity and freedom. Also, it is important that we don’t forget that refugees come from war. They fled from a very terrible and hostile situation. Most of them are good and highly educated people, but it takes time to become a part of this community.’ <<

Spiegeloog

What do you think of Amsterdam?

‘It’s crazy. Aleppo is the biggest city in Syria so I was used to the city life but it is still very strange for me. First I lived in the most dangerous city in the world and now in the most exciting one. I have been living here for one year but I still think a lot of things are strange. For example: marihuana. I can’t understand how it can be legal. Also, the relationships between men and women are different. In Syria there are some rules governing the communication between the sexes and here it is open. Here it is normal to have a girlfriend and to have a friend who is female, but in Syria it is very inappropriate. The same goes for homosexuality; it is suppressed in Syria. Here it is open, but in Syria it is forbidden because

two men or two women can’t have children biologically so it is considered strange.’

15 Juni 2016

countries the time to get a residence permit was not that long. For example; in Sweden it takes a year. It took six months for me here. Still a long time, when you can’t start your new life. Most of the people who have to wait on their permit for a long time get a depression.’

Ivoren Toren Kiezen voor Keuze

E Spiegeloog

16

r zijn mensen die geloven dat het leven aan elkaar hangt van keuzes: op ieder moment van de dag kiest men bepaalde afslagen in het leven wel, en andere niet.

Na verloop van tijd ontstaat een reusachtige keuzeboom die zich in de richting van de toekomst vertakt. Op elk kruispunt van die vertakkende structuur bevindt zich een keuzemoment, waarop je het ene deed maar het andere had kunnen doen.

In slechts een van deze takken bevind jij je nu: alle andere zijn ongerealiseerde mogelijkheden, oftewel gemiste afslagen. Omdat de tak waar jij je bevindt het resultaat is van een groot aantal keuzes, ben je in hoge mate verantwoordelijk voor je eigen toestand. Dit idee resoneert met bijvoorbeeld de existentialistische filosofie van Jean-Paul Sartre: de mens kan in die filosofie niet om zijn verantwoordelijkheid heen, omdát de huidige toestand de resultante is van zijn of haar eigen keuzes.

Lang niet iedereen gelooft dat de zaak zo in elkaar

Juni 2016

steekt. Zo zijn er bijvoorbeeld ook mensen die denken dat de vertakkingen in de boom niet echt bestaan: die vertakkingen zijn slechts een onbeholpen projectie van de menselijke geest, die nu eenmaal niet kan ophouden zich af te vragen wat er zou zijn gebeurd als er iets anders was gebeurd dan er is gebeurd. In het echt ligt de toestand van de wereld op tijdstip t+1 echter volledig vast, gegeven de toestand op tijdstip t. Er is dus geen boom, maar alleen de tak waarin wij zitten, en het idee dat er echt iets anders had kunnen gebeuren dan er daadwerkelijk is gebeurd berust op een denkfout.

In dit idee, dat zich in tegenstelling tot wat veel mensen denken niet natuurlijk verhoudt met vigerende wetenschappelijke theorie, maar eerder neerkomt op een extensie van de religieuze ideeën van bijvoorbeeld Maarten Luther, heeft verantwoordelijkheid geen echte inhoud.

Omdat de mens nooit echt wat te kiezen heeft, kun je hem of haar ook nooit echt iets aanrekenen. Tegenwoordig heb je ook neurocalvinisme: een variant van deze denktrant die losjes gebaseerd is op genetica, psychologie, en hersenwetenschap. In de naargeestigste versies van het determinisme ligt enerzijds bij je geboorte al vast hoe je hele leven eruit zal zien, maar word je anderzijds toch gestraft als je je niet goed gedraagt.

De ontplofte keuzeboom van de existentialisten en de geïsoleerde tak van de deterministen zijn twee heel verschillende manieren om tegen het leven aan te kijken. De meeste mensen kunnen het niet helpen zich af te vragen welke van deze theorieën nu waar is. Dat is een verdomd lastig probleem. Geen van beide theorieën is empirisch verifieerbaar of falsifieerbaar. Je kunt dus onderzoek doen tot je een ons weegt, maar je komt er niet achter welke theorie klopt. Sommige mensen vinden dit heel erg. Zij kunnen niet verkroppen dat zo een belangrijk probleem geen ‘wetenschappelijk’ antwoord kan hebben: dit filosofische raamwerk stuurt immers ons idee van verantwoordelijkheid en zo komen we automatisch uit bij de vragen van schuld en boete die aan de wortel van onze samenleving liggen. Als de wetenschap ons hier niet uit de brand kan helpen, hoe moet het dan verder?

Daar kun je ook anders naar kijken. Juist omdát er geen empirisch antwoord is, staat het je vrij om de kwestie naar eigen inzicht te benaderen. Je kunt dus kiezen.

Denny Borsboom

Op Kamers

Alexander Savi - Gebouw G 0.30 Tekst & Foto’s: Bart Lichtenveldt en Emma Laura Schouten

Alexander Savi is sinds 2014 promovendus bij de afdeling Psychologische Methodenleer onder begeleiding van Gunter Maris en Han van der Maas. Zijn onderzoek richt zich op het optimaliseren van online leersystemen.

Hij deelt zijn kamer met Abe Hofman en Joost Kruis.

Kamerplant

‘Deze plant hebben we met alle kamergenoten samen gekocht. Hij was heel duur; de vraagprijs was 75 euro en uiteindelijk wisten we af te dingen tot 60 euro. Het is veel geld om aan zoiets uit te geven, maar we vonden hem erg mooi vanwege de verschillende kleuren. In het begin ging het niet goed met de plant, de bladeren vielen eraf, en we grapten dat er een euro verdween met elk vallend blad. Ik heb hem toen in een bak gezet met water en plantvoeding, en daarna ging het gelukkig beter. Er staan wel wat andere planten in onze kamer, maar wat mij betreft zouden er nog veel meer mogen zijn; een kamer wordt daar gezelliger van.’

17 Power Putty

‘Het ziet er een beetje uit als een grote bal kauwgom, maar het is putty om je vingers mee te trainen. Ik doe dat af en toe tijdens het werken door met één hand te kneden terwijl ik bijvoorbeeld lees. Al zes jaar lang klim ik elke week in een binnenhal, en het trainen van mijn vingers kan het klimmen bevorderen omdat je daarbij goed grip moet hebben op de klimgrepen. Het hebben van sterke vingers bevordert dus het houvast. Binnen klimmen vind ik niet per se leuker, maar bij gebrek aan een berg in de achtertuin van Amsterdam een goed alternatief. Als ik aan het klimmen ben is alles waar ik op dat moment mee bezig ben: hoe kom ik bij die volgende greep? Hoe kom ik hoger?

Dat is natuurlijk wat elke sport zou moeten doen: rust in je hoofd brengen omdat je alleen met het bewegen bezig bent.’

Juni 2016

‘Een van mijn dromen is om in Amsterdam een huis te hebben met een grote tuin, met daarin een moestuin en een plek om op warme zomeravonden met vrienden wijn te drinken en uitgebreid te eten. Dat is natuurlijk erg lastig in Amsterdam, maar wie weet lukt het ooit. Een collega en ik hadden in diezelfde geest het idee om in de binnentuin van gebouw G een gezamenlijke moestuin te beginnen waar mensen als ze willen een handje kunnen helpen of gewoon af en toe een radijsje kunnen plukken. Het boekje is een soort belofte om dat idee te realiseren. We zijn in gesprek met de partijen die over dit soort zaken gaan en tot dusver wordt er goed op het idee gereageerd. Er lijkt zeker animo voor te zijn en het zou ook kunnen bijdragen aan de kruisbestuiving; door een dergelijke gezamenlijke interesse zou er meer contact kunnen komen tussen mensen van verschillende afdelingen, wat de sociale cohesie op de werkplek bevordert.’

Spiegeloog

Boekje ‘Zaaien en oogsten’

Groepsbeslissingen Hoe meer zielen, hoe meer bias

Ons leven zit er vol mee; beslissingen die wij samen met anderen nemen. Denk hierbij bijvoorbeeld aan het uitkiezen van een vakantiebestemming waar je met vrienden heengaat, of beslissen over hoe je een groepsopdracht aan moet pakken. Vanaf de basisschool worden wij al getraind om in groepsverband te werken en te beslissen. En dit is hard nodig, want goede groepsbeslissingen maken, is zo makkelijk nog niet.

Tekst: Chitra Mohanlal

Spiegeloog

18

D

Juni 2016

Hierdoor zou je verwachten dat er dan ook beter afgewoat zelfs geleerden en bekleders van hoge functies nog gen beslissingen genomen kunnen worden. Dit is echter de fout in kunnen gaan bij het nemen van groepsbeniet altijd het geval. Groepsbeslissingen zijn alleen beter slissingen, blijkt uit de lancering van de spaceshuttle Chaldan individuele beslissingen wanneer alle kennis volledig lenger op 28 januari 1986. Na negen succesvolle missies in de en objectief besproken en gebruikt wordt (Stangor, 2004). jaren daarvoor ging het dit keer goed mis. De spaceshuttle Deze kennis en de vaardigheden van de groepsleden bepalen was slechts 73 seconden onderweg toen hij explodeerde. De de potentiële prestatie van de groep. cockpit inclusief bemanning stortte neer in de Atlantische Oceaan, wat leidde tot de dood van alle zeven bemanningsToch blijkt de werkelijke prestatie vaak af te wijken van de leden. Dit zorgde voor een grote schok bij omstanders en potentiële prestatie van een groep. Dit verschil is afhankemiljoenen anderen die de uitgezonden beelden van de lancelijk van het groepsproces. ring bekeken. Het ongeSoms is de werkelijke val maakte korte metten prestatie hoger dan de met het heersende opti- Expres tegenargumenten potentiële prestatie van misme over de ruimde groep (process gain), tevaart en zorgde er verzinnen helpt maar vaker is het zo dat daarom ook voor dat de werkelijke prestatie NASA voor meer dan juist lager is (process loss), twee jaar geen astronausoms zelfs nog lager dan de prestatie van een individu. Proten meer de ruimte in stuurde (“Challenger disaster”, 2010). cessen die voor deze process loss verantwoordelijk kunnen Het lanceren van de Challenger was al een paar dagen uitgezijn, zijn onder andere groepsdenken (groupthink), groepsposteld wegens slechte weersomstandigheden. Later bleek dat larisatie en groepsdruk (Stangor, 2004). de technici van Morton Tiokol (MTI) – het bedrijf dat onderWanneer een groep bij het vormen van een besluit slechts delen van de spaceshuttle leverde – geadviseerd hadden om één kant van de situatie belicht en tegengestelde meningen de spaceshuttle niet te lanceren wanneer de temperatuur buiten minder was dan 12 graden Celsius. Op de dag van en incoherente informatie weert, is er sprake van groepsdenken (Janis, 1972). Dit leidt tot minder goede beslissingen, de lancering lag de temperatuur rond het vriespunt en toch omdat er op deze manier een eenzijdig beeld van de situwerd de lancering uitgevoerd (Moorhead, Ference, & Neck, atie wordt gecreëerd dat niet overeenkomt met de realiteit.

1991; “Space Shuttle Challenger disaster”, 2016). Zelfs met Groepsdenken kan bijvoorbeeld veroorzaakt worden doorde kennis dat een foute beslissing ernstige consequenties dat groepsleden geen zin hebben om alle voor- en nadelen te kon hebben, werd er tegen de adviezen in gegaan. Waarom bespreken, maar het kan ook komen door ontstane groepsgebeurde dat? Deze gebeurtenis geeft goed weer hoe het druk en conformiteit. Zo kan het zijn dat leden met een nemen van beslissingen in groepen soms suboptimaal is en zelfs kan leiden tot het maken van slechte keuzes. tegengestelde mening niet of minder aan het woord worden gelaten of zelfs belachelijk worden gemaakt. Op die manier ontstaat de illusie dat iedereen het met elkaar eens is en durft Het lijkt logisch om aan te nemen dat wanneer het aantal men niet gauw meer tegen de heersende mening in te gaan. mensen toeneemt, ook de aanwezige kennis toeneemt.

Spiegeloog

19 Juni 2016

Groepsdenken treedt het vaakst op bij groepen met hoge digd waren. De technici werden zelfs door de leiders onder cohesie, een dominante leider en bij groepen die een groot druk gezet om hun standpunt te veranderen. Hierdoor deel uitmaken van de sociale identiteit van de leden (Moorleek het uiteindelijk alsof het besluit unaniem was, waarhead, Ference, & Neck, 1991; Stangor, 2004). Wanneer leden door degenen die tegen waren dit niet meer lieten horen. zich sterk identificeren met hun groep voelen zij zich snelAls laatste zou het goed mogelijk kunnen zijn dat het team ler onkwetsbaar en supeeen gevoel van onkwetsrieur ten opzichte van baarheid had. Sinds 1967 andere groepen. Daarom was er geen ĂŠĂŠn missie Voorkom dat je een te gewaagd gaan zij niet op zoek naar meer mislukt en NASA informatie van buitenaf. zelf was erg succesvol. berichtje verstuurt naar je crush Verder zal er bij stress en Hierdoor werd het team crises ook sneller groepswellicht steeds minder denken optreden. Onder voorzichtig met het deze omstandigheden hebben leden namelijk het gevoel niet nemen van beslissingen, omdat het leek alsof er toch nooit genoeg tijd te hebben voor het bespreken en afwegen van iets mis kon gaan. alle beschikbare informatie.

Deze omstandigheden hebben er uiteindelijk toe geleid Juist deze omstandigheden zien we terug bij de lancering van dat de spaceshuttle toch de ruimte in werd gestuurd. Dit de Challenger (Moorhead, Ference, & Neck, 1991). Zo had wetende is het, zeker bij het nemen van zulke belangrijke het team dat de beslissing nam een hoge cohesie; de leden beslissingen, nodig om groepsdenken te bestrijden. Dit kan werkten al jaren samen en kenden elkaar goed. Verder waren bijvoorbeeld door een groep simpelweg meer tijd te geven, er twee leiders die in grote mate kenbaar maakten dat ze maar ook door een leider aan te wijzen die de leden aanmoevoor het lanceren waren. Daarbij werden de adviezen van de digt te participeren en afwijkende meningen te uiten (Neck technici van de MTI, de experts, niet meegenomen in de dis& Moorhead, 1995). Daarnaast kan iemand de rol van advocussie voor het eindbesluit, waar zij niet eens voor uitgenocaat van de duivel toegewezen krijgen (Schweiger, Sandberg,

& Rechner, 1989). Hierbij verzint diegene expres tegenargumenten, waardoor er steeds vanuit verschillende perspectieven naar het probleem wordt gekeken.

Helaas is groepsdenken niet het enige proces dat het nemen van juiste beslissingen kan beperken. Heb je wel eens gemerkt dat je mening extremer werd, nadat je met je vrienden een onderwerp had besproken waar zij hetzelfde over dachten als jij? Dan had je te maken met groepspolarisatie.

Bij groepspolarisatie wordt de mening die de meerderheid in eerste instantie heeft namelijk steeds extremer naarmate de discussie vordert (Myers & Lamm, 1975). Als er vervolgens een beslissing wordt genomen in lijn met die mening, raakt men nog meer overtuigd van deze mening. Op die manier kan een groepsbeslissing dus extremer uitpakken dan de beslissingen die de groepsleden individueel zouden maken.

Spiegeloog

20

Er zijn aardig wat theorieën die groepspolarisatie zouden kunnen verklaren. Zo vergelijken groepsleden hun eigen attitude met die van de rest (social comparison theory; Myers & Lamm, 1976) om zo te ontdekken wat de groepsnorm is.

Vaak zullen zij zich door groepsdruk of conformiteitsdruk aan deze norm aanpassen. Zij kunnen deze norm extremer waarnemen, maar vaak ontstaat er ook een ideale norm die extremer is dan de attitude die de leden in eerste instantie hadden. Dit gebeurt doordat groepen zich willen differentiëren van andere groepen (self-categorization theory; Mackie, 1986). Wanneer een groep een extreme overtuiging heeft zorgt dit voor een hoge sociale identiteit. Bij gemodereerde overtuigingen zou je je immers ook bij andere groepen kunnen aansluiten.

Juni 2016

Verder komt het bij bijna elke discussie voor dat groepsleden argumenten voor hun standpunt van anderen te horen krijgen die zij zelf nog niet bedacht hadden. Hierdoor geloven zij alsmaar meer dat hun overtuiging de juiste is (persuasive arguments theory; Burnstein & Vinokur, 1977). Daarnaast raakt men zelfs al door het vertellen en herhalen van eigen argumenten meer overtuigd van het eigen standpunt (repeated expression theory; Brauer & Judd, 1996).

Bij het nemen van groepsbeslissingen moet er dus altijd rekening gehouden worden met de kans op het ontstaan van groepsdenken en groepspolarisatie. Dit gebeurt ongemerkt in dagelijkse situaties. Sta er de volgende keer maar eens bij stil wanneer je je vrienden in de Whatsapp-groep weer eens om advies vraagt. Beschikken zij wel over genoeg kennis? Is er misschien één dominante, sturende persoon in je vriendengroep? En wordt er wel eens tegen elkaar in gegaan?

Nu zal je met je vrienden misschien niet zulke belangrijke beslissingen nemen als het lanceren van een raket, maar een beslissing over wat je op het berichtje van je crush moet antwoorden kan ook als erg belangrijk worden ervaren. Het is daarom misschien beter om je vrienden individueel om advies te vragen, om te voorkomen dat je na aanmoediging van de groep een net iets té gewaagd berichtje verzendt. <<

Bronnen

- [Afbeelding]. Group Thinking. Opgehaald op 18 mei van https:// hikingartist.files.wordpress.com/2014/12/groups-dont-think-peopledo-logic.jpg/.

- Brauer, M., & Judd, C. M. (1996). Group polarization and repeated attitude expressions: A new take on an old topic. European review of social psychology, 7(1), 173-207 - Burnstein, E., & Vinokur, A. (1977). Persuasive argumentation and social comparison as determinants of attitude polarization. Journal of Experimental Social Psychology, 13(4), 315-332.

- “Challenger disaster”, 2010. Opgehaald op 6 mei 2016 van http:// www.history.com/topics/challenger-disaster/.

- Janis, I. L. (1972). Victims of Groupthink: a psychological study of foreign-policy decisions and fiascoes. Boston: Houghton-Mifflin.

- Mackie, D. M. (1986). Social identification effects in group polarization. Journal of Personality and Social Psychology, 50(4), 720-728 - Moorhead, G., Ference, R., & Neck, C. P. (1991). Group decision fiascoes continue: Space shuttle Challenger and a revised groupthink framework. Human Relations, 44(6), 539-550.

- Myers, D. G., & Lamm, H. (1975). The polarizing effect of group discussion: The discovery that discussion tends to enhance the average prediscussion tendency has stimulated new insights about the nature of group influence. American Scientist, 63(3), 297-303.

- Myers, D. G., & Lamm, H. (1976). The group polarization phenomenon. Psychological Bulletin, 83(4), 602-627.

- Neck, C. P., & Moorhead, G. (1995). Groupthink remodeled: The importance of leadership, time pressure, and methodical decisionmaking procedures. Human Relations, 48(5), 537-557.

- Schweiger, D. M., Sandberg, W. R., & Rechner, P. L. (1989).

Experiential effects of dialectical inquiry, devil’s advocacy and consensus approaches to strategic decision making. Academy of Management journal, 32(4), 745-772.

- “Space Shuttle Challenger disaster”, 2016. Opgehaald op 6 mei 2016 van https://en.wikipedia.org/wiki/Space_Shuttle_Challenger_disaster/.

- Stangor, C. (2004). Social Groups in Action and Interaction. New york: Psychology Press.

?

Wist je dat...

Tekst: Maxime Muller

...in Zwitserland vrouwenkiesrecht pas in 1991 algemeen geworden is? Nieuw-Zeeland was het eerste land dat vrouwen kiesrecht gaf in 1893 en in Nederland was dit ‘al’ in 1919; hierbij speelde Aletta Jacobs een belangrijke rol.

Echter is er vandaag de dag, ondanks grotere verbeteringen ten opzichte van de vorige eeuwen, nog steeds grote genderongelijkheid op de wereld. Vrouwen vormen 50 procent van de wereldbevolking en doen 66 procent van al het werk, terwijl ze maar 10 procent van het wereldinkomen verdienen. Ook in Nederland zijn vrouwen op dit moment nog steeds in het nadeel, zij verdienen gemiddeld 23 procentminder dan mannen en in de Tweede Kamer is maar 36 procent van alle leden vrouw. Er is dus nog een lange weg te gaan!

...vrouwen in de Romeinse tijd hun bruidsboeket niet kozen op basis van mooie kleuren en vormen maar op geuren?

En dan niet lekkere, fleurige geuren als die van de meeste bloemen maar juist hele sterke, voor veel mensen waarschijnlijk afschuwelijke geuren, zoals die van knoflook en andere kruiden en specerijen? Hun bruidsboeket had namelijk de functie om kwade geesten te verschrikken en zo het bruidspaar te beschermen tegen het kwaad. Soms werden er ook granen aan toegevoegd als symbool voor vruchtbaarheid.

21

Juni 2016

...liefde echt door de maag gaat? Uit onderzoek uitgevoerd in opdracht van Heinz bleek dat wat op je bord ligt veel zegt over wie je bent en dus van invloed is op je partnerkeuze. ‘Je bent wat je eet’ lijkt hierin niet alleen een functionele maar ook emotionele betekenis te hebben. Bijna 90 procent van de Nederlanders geeft aan meer aangetrokken te zijn tot hun date of partner als deze goed kan koken en bijna twee derde van de mensen valt op mensen met dezelfde culinaire voorkeuren. Heinz heeft in navolging van dit onderzoek een Food Flirting Event georganiseerd. Voor de culinaire go’s en no-go’s: zie het artikel dat over dit event geschreven is.

...verstandskiezen hun naam danken aan het feit dat ze pas laat opkomen, net zoals het verstand volgens de uitdrukking ‘verstand komt met de jaren’? Vroeger werd de verstandskies ook wel de wijsheidskies genoemd. In andere talen wordt de verstandskies ook met het verstand geassocieerd, bijvoorbeeld in het Engels: wisdom tooth. Dat het woord te maken heeft met de verre stand van de kies (ver-standskies) zoals sommigen denken is dus een fabeltje. Verstandskiezen moeten bijna altijd getrokken worden, wij mensen hebben namelijk een veel smallere kaak dan onze voorouders sinds wij rechtop zijn gaan lopen en hebben daardoor geen ruimte meer voor deze kiezen.

Spiegeloog

...de meeste vogels met hun maag ‘kauwen’? Zij hebben namelijk geen tanden of kiezen in hun snavels en slikken hun voedsel in één keer door. In de spiermaag van de vogel bevinden zich steentjes, die ze zelf voorafgaand aan het eten van hun voedsel ingeslikt hebben, die voor het kauwen zorgen. De spieren van de spiermaag en de steentjes zorgen er samen voor dat het voedsel gemalen wordt zodat het in de tweede maag – de kliermaag – verteerd kan worden. Als de steentjes versleten en niet scherp meer zijn verlaten ze via de ontlasting de maag van de vogel.

De R ndvraag Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

De vraag van Marieke de Vries (Klinische Neuropsychologie) Beste Michiel,

Spiegeloog

22

Ik was recent bij een lezing van professor Nico van Straalen over de evolutionaire verklaring voor altruïsme. Hierbij kwamen onder andere geloof en godsdienst aan de orde.

Zowel altruïstisch gedrag als geloof (of het openstaan voor suggestie in brede zin) zouden een biologische oorsprong hebben. Dit laatste vond ik met name interessant, omdat ik me kan voorstellen dat geloof juist iets is dat door opvoeding en sociale omgeving wordt overgedragen. Jij doet veel onderzoek naar mensen die openstaan voor suggestie. Wat is jouw visie op de verhouding tussen de biologische basis en de sociaalpsychologische basis voor geloof ? Hoe is de verhouding van nature en nurture?

Marieke

Juni 2016

Het antwoord van Michiel van Elk (Sociale Psychologie) Over de evolutionaire oorsprong van religie bestaan grofweg twee ideeën. Enerzijds is er de religie-als-bijproduct-benadering die stelt dat het geloof in bovennatuurlijke machten ontstond als bijproduct van andere cognitieve mechanismen, zoals ons vermogen om te mentaliseren en intenties toe te schrijven aan andere personen. Een voorbeeld van deze benadering is het idee van een overactief aanwezigheidsdetectie-mechanisme: als je in het donker niet zeker weet of er iemand anders aanwezig is, kun je beter het zekere voor het onzekere nemen. De kosten van de false positives (ten onrechte ervan uitgaan dat er iemand is) zijn veel lager dan de kosten van false negatives (je denkt dat er niemand is, maar er blijkt toch een vijand te zijn): het geloof in onzichtbare spoken en geesten zou een relatief onschuldig bijproduct zijn van deze false positives. Anderzijds is er de religie-als-aanpassingbenadering volgens welke religie primair als functie heeft om coöperatie en het samenleven in grotere groepen mogelijk te maken. Het geloof in bovennatuurlijke machten die ons voortdurend in de gaten houden en overtredingen bestraffen wordt hiervan vaak als voorbeeld genoemd – evenals de kostbare religieuze rituelen waar veel gelovigen aan deelnemen die ook primair de samenhang in de groep bevorderen.

Uit het onderzoek dat we hiernaar doen blijkt dat er voor beide benaderingen niet heel veel empirische evidentie is.

Zo blijkt dat bepaalde cognitieve biases zoals mentaliseren een verwaarloosbaar effect hebben op of mensen wel of niet religieus zijn. Daarmee wordt goed geïllustreerd dat een mogelijke valkuil van evolutionaire verklaringen is dat het slechts verhalen blijven die moeilijk te bevestigen of te weerleggen zijn. Zelf denk ik dat de oorsprong van religie veeleer gezocht moet worden in de individuele bovennatuurlijke ervaringen die mensen hebben. Zo blijkt uit ons onderzoek dat veel paranormaal gelovigen geïnteresseerd zijn geraakt in het bovennatuurlijke doordat ze bijvoorbeeld plotseling een geest van een overledene zagen of een voorspellende droom hadden. Daarnaast is er onmiskenbaar een groot effect van socialisatie en cultureel leren: als jouw ouders gelovig zijn, is de kans zeer groot dat jij zelf ook gelovig bent – zeker als jouw ouders hebben laten zien dat het geloof hen menens is, door bijvoorbeeld naar de kerk te gaan, te bidden voor het eten, enzovoort. Religie vindt naar mijn idee dus haar oorsprong in de bovennatuurlijke ervaringen die sommige mensen hebben gehad en wordt overgedragen door een proces van culturele evolutie.

De Rondvraag wordt doorgegeven aan Heleen Slagter (Brein en Cognitie) Beste Heleen, Ik weet dat jij onderzoek hebt gedaan naar mindfulnessmeditatie in samenwerking met enkele experts op dit gebied.

Wat me bij dat onderzoek opvalt is dat veel onderzoekers zelf ook actief beoefenaar zijn van mindfulness-meditatie en daarmee wellicht een verborgen agenda hebben bij het onderzoek dat ze doen; ze willen graag zien dat het werkt.

Volgens mij sta jij wat kritischer tegenover meditatie-onderzoek. Denk jij dat de vele beloften rondom mindfulness als mogelijk therapeutische interventie waargemaakt kunnen worden? Hoe sterk is de evidentie voor de positieve effecten van mindfulness op allerlei verschillende cognitieve taken en op bijvoorbeeld depressie- en angststoornissen? En natuurlijk ben ik ook benieuwd: doe jij zelf aan mindfulnessmeditatie?

Michiel

Weg van Geloof Ondanks onze vergaande secularisatie kent ons land nog vele gelovigen. Een gedeelte hiervan neemt ergens in zijn of haar leven het besluit om van zijn of haar geloof af te stappen. Hoe komt iemand tot zo’n gigantische beslissing en wat zijn de gevolgen?

n 1675 schreef John Bunyan het boek dat naast de Bijbel een van de belangrijkste boeken in de christelijke wereld zou worden. De Christenreis naar de eeuwigheid is een van de meest gedrukte boeken, bestaat in 200 talen en wordt nog steeds herdrukt. Het verhaal over de pelgrimstocht van Christen is vormend voor het gedachtegoed van veel orthodox calvinistische christenen die het geloof met de paplepel ingegoten krijgen en geloven in een smalle weg naar de eeuwigheid. Wat als ze een nieuwe route kiezen?

geen geasfalteerde zesbaanssnelweg. Hij is smal of ‘eng’ zoals in de Statenvertaling staat. Maar wanneer je als christen je verstand er goed bij houdt heb je kans op succes.

Van elke beproeving van God leer je en word je een betere christen. Het wegnemen van de zonden van Christen aan de voet van het kruis (sorry; spoiler alert) is meer dan verdiend en hij mag nu voor eeuwig lofliederen zingen in Gods Koninkrijk.

Het boek lijkt door de jaren heen niet minder populair geworden. Nog steeds geldt deze allegorie voor veel chrisIn het verhaal verlaat Christen zijn zondige dorp ‘Verderf ’ tenen. In orthodox christelijke gezinnen wordt de buitenom een pelgrimstocht te maken naar het heilige Jeruzalem wereld gepresenteerd als op aanraden van een één vol verleidingen die evangelist. Hij verlaat het slecht met de mens hiervoor zijn vrouw, voor hebben. Mensen, kinderen en vrienden - De weg naar God is geen hoe vriendelijk ook, om een smalle weg op geasfalteerde zesbaanssnelweg oefenen invloed uit die te gaan die zal leiden de gelovige afleidt van naar God. Het is een de smalle weg naar God. allegorisch verhaal; de strijd van het personage De christen wordt in dit Christen, die symbool staat voor elke christen, wordt weerboek gepresenteerd als martelaar en een buitenstaander in de wereld. Hij is fysiek op de wereld, maar geestelijk alleen gegeven door een continue stroom van keuzes. De juiste maar met het hiernamaals bezig. Dat onderscheid komt keuze houdt Christen op het rechte pad. Hij vertrekt met in elke nieuwe ontmoeting naar voren. Distantie van het op zijn rug een groot pak (de zonde), passeert de modderpoel Mistrouwen en komt karakters tegen die hem wereldse, twijfelachtige en wetenschappelijke maar ook van de hartstocht. De rede en het geloof vormen de kern. proberen te verleiden, zoals Wereldwijze die hem kritisch bevraagt waarom hij eigenlijk is weggegaan bij zijn vrouw Toch zijn er gelovigen die bewust van deze smalle weg naar en kinderen en waarom hij zoveel moeite doet om Jerude eeuwigheid afstappen. In enkele tientallen jaren zijn wij zalem te bereiken. Hij ontmoet gefaalde gelovigen zoals van een land waar geloven de norm was, gekomen tot de Hartstocht die niet kan wachten tot hij krijgt wat hem toeseculiere staat die het nu is. Vanaf de jaren zestig lieten komt en wanneer hij het krijgt het zo snel verkwist dat er steeds meer mensen het voorbestemde pad van Bunyan niets meer overblijft. Hij passeert nog vele andere personages op zijn weg met weinig verhullende namen als: Luiaard, achter zich. Wat zijn de motivaties van deze mensen om Vermetele en Slechte, Formalist en Hypocriet. een van de grootste keuzes uit hun leven te maken en van het af geloof te stappen?

Geloven is geen kwestie van je dooier heel houden of stuk John Bunyans boek liegt er niet om. De weg naar God is

23 Juni 2016

I

Spiegeloog

Tekst: Zeno Glastra van Loon

Spiegeloog

24 Juni 2016

prikken. Het doordrenkt elk besluit van iemands leven en vooral kinderen die in een gelovige omgeving opgroeien kennen vaak niets anders. De school, woonplek en kerk zijn allemaal veilige havens waar God centraal staat. De beslissing een andere route te kiezen betekent dan ook vaak het achterlaten van al je vrienden en familie. Net zoals Christen dat doet aan het begin van het verhaal, maar dan in tegenovergestelde richting. Ook ontstaat er bij de keuze af te stappen van het geloof een vreemde situatie. De persoon is lange tijd een volgeling geweest, een martelaar en iemand die keuzes afwoog afhankelijk van Gods mening (denk bijvoorbeeld aan de populaire festivalbandjes waar je christelijke jongeren aan kan herkennen met W.W.J.D.: What Would Jesus Do). In de buitenwereld moet er opnieuw worden gezocht naar de zin van het leven. Verder biedt het geloof ook een heel weekprogramma met activiteiten, feestdageninvulling en (sociale) verzorging. Ouderen worden wekelijks bezocht middels een rooster, zieken krijgen elke dag te eten, kinderen worden opgevangen. De kerk als sociale gemeenschap biedt veel zekerheid, wat allemaal wegvalt wanneer de gelovige beslist ongelovig te worden.

cultuur die ervoor zorgt dat iemand op het juiste pad blijft, en blijft luisteren naar die alwetende autoriteit. Er zijn twee manieren waarop dit bereikt wordt. Ten eerste wordt er gebruik gemaakt van angst; de eeuwige vuurzee. Er wordt continu nadruk gelegd op de gevolgen van zondig leven en dus via angst getracht mensen de juiste keuzes te laten maken. Maar ook in het aardse leven is iets om bang voor te zijn. Er wordt benadrukt hoe slecht de wereld en haar bewoners zijn om hierdoor een kloof tussen de gelovige en ongelovige te creëren. Daarnaast wordt er gebruikgemaakt van schaamte in de zwaargelovige opvoeding. Als mens ben je a priori zondig en het enige waar je naar kunt streven is genade. Als christen zou je je dus continu moeten schamen voor wie je bent, want wie je bent is slecht (Winell, 2006b). Angst en schaamte zijn nuttige dingen in een gelovige wereld. Iemand kan prima functioneren als hij in zijn cocon blijft zitten, het probleem treedt pas op bij het uit de cocon treden. Er zit een enorme discrepantie tussen de vaardigheden die je in een gelovige opvoeding leert en degene die je nodig hebt in een ongelovige wereld. Deze discrepantie kan tot de bovenstaande set klachten leiden.

Sommige onderzoekers gaan zelf zo ver dat ze een stoornis bedacht hebben om deze groep te definiëren; het Religieus Trauma Syndroom (RTS). Bij RTS hoort een set van klachten zoals angst, depressie en stoornissen in eet- en slaappatroon, maar ook verwarring over identiteit en het invulling geven aan het dagelijks leven (Winell, 2006a). De oorzaak van deze problemen is enerzijds het gevolg van de dogmatische opvoeding en anderzijds shock die gepaard gaat met het verlaten van deze omgeving.

Als iemand uiteindelijk besluit uit de cocon te breken zorgt dit voor problemen. Dit komt door de impact van een geloofsovertuiging. Iemand haalt op één plek zijn zingeving, sociale contacten, wereldbeeld, dagactiviteiten en emotionele en spirituele voldoening. Als iemand besluit uit het geloof te stappen zorgt dit er dus voor dat iemand al deze dingen verliest. Het uit het geloof stappen gebeurt op twee manieren. Als eerste de rationele keuze dat je van geloof bent veranderd en daarna het emotioneel afstand nemen van deze omgeving.

Een zwaar religieuze opvoeding is eigenlijk hetzelfde als de Christenreis, er is maar één manier om tot God en in de hemel te komen. Het leven bestaat uit vele keuzes en verleidingen en zodra iemand een verkeerde keuze maakt zal hij in de eeuwige vuurzee van de hel belanden. In een zwaargelovige omgeving is er sprake van een sterk sociale

Kortom, verlies van geloof is tevens een keuze voor een nieuw leven waarin moet worden gezocht naar een andere zingeving. Er wacht geen beloning meer in de vorm van een eeuwig leven, er is niet langer een leider die iemand aan de hand kan nemen. Er ontstaat een realisatie van het zijn van een individu, die rationele keuzes kan maar ook moet maken om te overleven. Dat kan voelen als een bevrijding, maar zoals eerder beschreven kan het ook leiden tot klachten. De identiteit en sociale structuur moet opnieuw worden gevormd. De ongelovige ziet mogelijk dat er veel meer wegen bestaan dan de smalle en dat het dogmatisch denken een overblijfsel is van de religieuze context waarin hij of zij is opgegroeid. <<

Bronnen

- [Afbeelding.] Christenreis. Opgehaald op 20 mei 2016 van brfree. net/christenreis/PP2_425x344.jpg/.

- Bunyan, J. (1682). De Christenreis naar de eeuwigheid. Joannes Boekholt. Amsterdam.

- Winell, M., (2006a). The Trauma of leaving Religion. Opgehaald op 17 mei 2016 van journeyfree.org/.

- Winell, M., (2006b). Understanding RTS: Trauma from Religion.

Opgehaald op 17 mei 2016 van journeyfree.org/.

Mededelingen Mededelingen voor nummer 377 kunnen tot 1 september 2016 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De

Woensdag 1 juni vanaf 20:00

Gratis Toegang

We worden bedonderd!!1!

#BAM en Twintig over twintig TAGS: #BAM, Twintigers. Het vertrouwen in de media is bijna net zo laag als in politici, maar ondertussen zijn we als democratische burgers volkomen afhankelijk van diezelfde media voor onze informatievoorziening. Wat moeten we in die brij, welke bronnen vertrouwen we, en waarom? Wordt de wereld vanuit Bilderberg bestuurd door Monsanto, of zijn dat complotten van gekkies die hun eigen machteloosheid proberen te verbloemen? Pretenderen ‘ze’ de ene agenda om de andere door te drijven? Struin je zelf het net af op zoek naar nuance en tegengeluid of klik je verder wegens ‘tl;dr en ik wil nu een kattenfilmpje’? Hoe grijp jij de macht over je eigen waarheid?

Dinsdag 31 mei vanaf 20:00

€12,50

De Amerikaanse president

Verdeeld over twee avonden geeft Maarten van Rossem een hoorcollege over de geschiedenis van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, vanaf het begin van de jaren zestig tot nu.

De Amerikaanse presidentsverkiezingen zijn misschien wel de belangrijkste verkiezingen die er zijn. Wie uiteindelijk president wordt van het machtigste land ter wereld zal niet alleen veel macht en invloed hebben op de binnenlandse, maar vooral ook op de buitenlandse politiek. Hoewel iedere Amerikaan zich als onafhankelijke kandidaat verkiesbaar kan stellen, gaat de strijd feitelijk tussen de Democratische en de Republikeinse partij.

De Balie is een platform voor een breed en vrijzinnig publiek.

In de Grote Zaal, Kleine Zaal en in de Salon vinden vrijwel dagelijks debatten, seminars, theater- en filmvoorstellingen plaats, gericht op culturele, kunstzinnige, maatschappelijke en politieke kwesties.

Adres: Kleine Gartmanplantsoen 10 1017 RR Amsterdam Inlichtingen: 020 5535151. Website: www.debalie.nl Donderdag 2 juni vanaf 16:30

€8,50 voor studenten

We, the people of Europe

De afgelopen tijd zien we de groei van vele Europese burgerbewegingen buiten de reguliere politiek.

Zijn deze bewegingen in staat om de inwoners van Europa te veranderen in Europeanen? En hoe kan cultuur hierbij helpen?

Het idee ‘Europa’ is niet langer geworteld in de maatschappij en sinds lange tijd voelen Europese inwoners zich niet verbonden met Europa. Mensen denken bij Europa eerder aan bureaucratie en ontoegankelijke politieke instanties dan aan internationale samenwerking en culturele diversiteit. Maar we lijken ons op een keerpunt te bevinden.

In tijden van toenemende anti-Europese geluiden zien we de opkomst en groei van bewegingen buiten de reguliere politiek die uitgaan van de ideeën en wensen van Europese burgers zelf – van de 15m-beweging in Spanje tot Varoufakys’ DiEM25. Kunnen deze bewegingen de inwoners van Europa opnieuw verbinden met hun continent? En hoe kan cultuur hierbij helpen?

25 Juni 2016

De Rode Hoed is een cultureel centrum waar debatten, lezingen, concerten, congressen en workshops plaatsvinden, gevestigd in een historische schuilkerk.

Adres: Keizersgracht 102 1015 CV Amsterdam Inlichtingen: 020 6385606. Website: www. rodehoed.nl

Op deze tweede avond schetst Maarten van Rossem de ontwikkelingen van de presidentsverkiezingen vanaf George W. Bush in 2001. Hij zal vervolgens de huidige verkiezingen analyseren. Het zal dan inmiddels bekend zijn welke kandidaten namens de Republikeinse en Democratische partijen zijn overgebleven. Hij zal o.a. beargumenteren waarom de Republikeinse partij de opkomst van Trump over zichzelf heeft afgeroepen. Maar kan Trump de nationale verkiezingen daadwerkelijk winnen?

Spiegeloog

redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 377 komt na de zomer uit.

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Weesperplein 4 1018 XA Amsterdam, kamer 1.01 Website: www.psynip.nl Donderdag 16 juni vanaf 20:00

Spiegeloog

26

€20,- voor NIP-leden

Beroepsethiek in de dagelijkse praktijk van de ouderenpsycholoog

Op dit symposium zullen diverse aspecten van de beroepsethiek aan bod komen. In workshops zal op interactieve wijze worden ingegaan op privacy en beroepsgeheim en de implicaties van de Wet Zorg en Dwang.

Saskia Teunisse zal samen met Marja Vink een plenaire lezing geven over de rol van de psycholoog bij euthanasie.

De nieuwe brochure van onze sectie ‘De psycholoog in de veranderende verpleeghuiszorg’ zal op het symposium worden gepresenteerd. Deze brochure kan worden gebruikt om managers, beleidsmakers en hoofdbehandelaren van zorginstellingen een beeld te geven van wat de ouderenpsycholoog in een zorginstelling kan betekenen.

Alle NIP-SOP leden krijgen een brochure aangeboden.

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden) Woensdag 1 juni van 17:00 tot 18:00

Gratis

Elementair Uurtje: Taal

Taal - iedereen gebruikt het, maar weten we eigenlijk wat het is? Wat is bijvoorbeeld het verschil tussen een taal en een dialect? Hoe leren kinderen taal, en waarom veranderen talen? Een Elementair Uurtje met Sterre Leufkens en Mathilde Jansen.

Taal is een communicatiemiddel, maar ook een systeem van regels en woorden. Sterre Leufkens bekijkt in ‘Elementair Deeltje: Taal’ taal met de blik van onder andere een historicus, een psycholoog, een socioloog en een politieman, om zo tot een compleet beeld te komen van wat taal allemaal is, wat we ermee kunnen doen, en waarom we maar niet kunnen ophouden met (erover) praten. Leufkens wordt geïnterviewd door Mathilde Jansen.

Juni 2016

SPIEGELOOG is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega’s geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons op: spiegeloog-fmg@uva.nl

CREA is het cultureel studentencentrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. CREA organiseert onder andere cursussen, workshops, voorstellingen en lezingen.

Adres: Nieuwe Achtergracht 170 1018 WV Amsterdam Inlichtingen: 020 5251400. Website: www.crea.uva.nl

Juni 2016

27

Spiegeloog

juni 2013

28

Spiegeloog

Tabula Rasa Tekst: Vincent Siderius

zekerheid zeggen of ze na vijftien jaar nog samen zijn. Een ander voorbeeld laat zien dat met een kort geluidsfragment van een gesprek tussen een dokter en een patiënt voorspeld kan worden welke dokters aangeklaagd worden voor het begaan van een medische blunder.

Blink zou een perfect lesboek zijn voor psychologie. Het combineert verrassend interessante theorieën met praktijkgerichtheid; verhalenderwijs wordt er structuur aangebracht, waardoor het haast spannend wordt. Het nadeel hiervan is dat de geloofwaardigheid van de onderzoeken door het goede verhaal mogelijk wordt opgeblazen en de inhoud daarmee soms met een korreltje zout moet worden genomen.

Eigenlijk zou je voor het lezen van dit boek de TED-talks van Malcolm Gladwell moeten kijken. Met zijn natuurlijke charisma en de vertelvaardigheid die uit zijn poriën stroomt neemt hij je aan de hand en bovendien heb je er met zijn zachte en schattige uiterlijk meteen een nieuwe voorleesvader bij.

Dit boek is te verkrijgen voor €8,99 bij boekhandel of site.

29 Juni 2016

T

wee seconden. Daar gaat Blink - The Power of Thinking Without Thinking over. Wat gebeurt er in de eerste paar tellen van een ontmoeting, beslissing of oordeel? Blink omvat geen brede macro-ideeën of vage abstractie maar de ontleding van een snap decision.

Binnen die eerste twee seconden hebben we vaak al een mening of idee over iemand gevormd; dit komt op een of andere manier tot ons. Het is geen bewust proces. Onbewuste gedachtes komen tot stand in een afgesloten ruimte in ons hoofd, een ruimte waar we zelf maar moeilijk bij kunnen. Wat gebeurt er in deze afgesloten ruimte? En hoe kunnen we onze eigen bias herkennen en wellicht uitsluiten?

Door het trainen van het eigen gedrag en het interpreteren en ontcijferen ervan kan de deur van deze afgesloten ruimte voorzichtig worden geopend.

De geboren verhalenverteller Malcolm Gladwell wil in dit populairwetenschappelijke boek de les meegeven dat niet alleen een bewust gemaakte beslissing er eentje is om te vertrouwen, maar dat een snelle onbewuste beslissing net zo goed, dan wel niet beter kan zijn. Noem het intuïtie.

Gladwell laat zien op welke momenten het best naar intuïtie geluisterd kan worden en op welke momenten bewustzijn van de eigen bias een fiasco kan voorkomen. De belangrijkste les die hij over wil brengen is wellicht het feit dat eerste indrukken en snap decisions kunnen worden getraind en verbeterd.

Een bewust gemaakte beslissing willen we meestal baseren op zoveel mogelijk informatie. Wanneer we meer informatie tot ons genomen hebben kunnen we een betere beslissing nemen omdat alle facetten van de situatie omvat worden. Een snap decision baseert zich echter op de essentie van de beschikbare informatie en reduceert dit alles tot het minimaal benodigde om een goede keuze te maken. Dit wordt thin slicing genoemd en is een cruciaal onderdeel van snelle cognitie. Een plakje informatie is alles wat je nodig hebt om intuïtief een gegronde beslissing te kunnen nemen.

Zo komen studenten bij het beoordelen van hoe goed ze een docent vinden die ze nog nooit eerder hebben gezien tot dezelfde conclusie na een filmpje van twee seconden zonder geluid, als na een heel semester college gevolgd te hebben.

Of kan een Amerikaanse psycholoog na het zien van een discussie van een kwartiertje bij een koppel met 90 procent

Spiegeloog

Blink van Malcolm Gladwell

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Sima Kirjazowa

Keuzes maken kan eng zijn. Voorafgaand aan het maken van een keuze weet je niet zeker hoe deze uitpakt.

Wat nu als je de verkeerde keuze gemaakt hebt? Achteraf is de waarde van een keuze makkelijker in te schatten. Daarom ging Spiegeloog de campus op en vroeg aan voorbijgangers: ‘Wat is een invloedrijke beslissing in jouw leven geweest?’

Spiegeloog

Lonneke: ‘De keuze om psychologie te gaan studeren heeft mijn leven veranderd. Ik dacht altijd dat ik iets creatiefs zou gaan doen, zoals meubeldesign. Nadat er in een korte tijd thuis veel veranderde raakte ik meer geïnteresseerd in psychologie. Mijn keuze om psychologie te gaan studeren werd dus ook beïnvloed door mijn veranderende gezinssituatie, wat geen keuze was. De studie psychologie heeft me een nieuw perspectief geboden, gericht op individuen als onderdeel van een groep mensen in plaats van op individuen alleen.’

30 Juni 2016

Roel: ‘Naar Amsterdam gaan heeft mijn leven sowieso veranderd. De manier van leven is hier gewoon zo anders. Er zijn ander soort mensen dan waar ik vandaan kom en ik ben niet meer constant met dezelfde mensen om mij heen, dat was vroeger wel zo. Ik ontmoet in Amsterdam allerlei interessante personen en dat verbreedt mijn kijk op het leven.’

Lynn: ‘Usually the influence of choices is the result of an interaction between the opportunities you have and the actual choices you make, so it also depends on the situation you are in if a choice you make has big consequences or not. For me, doing my master’s here was such a choice. I moved here from Germany and doing that taught me to not be afraid of big decisions. You will always be a bit afraid when you make a decision, as a decision comes with a risk.’

Huib: ‘In 2013 woonde ik in de Verenigde Staten een geweldig congres bij over preventing overdiagnosis. Het was niet groot, maar wel heel divers qua publiek. Er waren zo’n 300 mensen van 25 verschillende nationaliteiten en 30 verschillende disciplines. Ik was er de enige psycholoog. Allemaal maakten we ons zorgen om hetzelfde probleem: het overmatig diagnosticeren van mensen binnen de gezondheidszorg. Dat congres heeft mijn leven veranderd. Ik zou eigenlijk met pensioen gaan, maar ben ik toen een andere richting qua onderzoek ingeslagen.’

Imce: ‘De keuze om naast psychologie International Business Administration (IBA) te studeren heeft mijn leven erg beïnvloed. Ik begon met psychologie en wist dat ik het bedrijfsleven in wilde.

Ik heb dan ook arbeids- en organisatiepsychologie als specialisatie gekozen. Dat was leuk, alleen wilde ik meer van het ondernemen weten. Toen ben ik IBA gaan doen. Ik heb daar meer bedrijfsmatig inzicht gekregen, wat heeft geholpen bij het beginnen van mijn eigen start-up. Als ik alleen psychologie was blijven studeren, was dat waarschijnlijk niet gebeurd.’

Bart: ‘Ik denk dat de keuze om naar de universiteit te gaan een grote beslissing geweest is. Ik ben gestart op de hbo. Toen ik de kans kreeg om naar de universiteit te gaan twijfelde ik erg.

Ik twijfelde vooral over of ik de moeilijkheidsgraad aan zou kunnen. Uiteindelijk heb ik de nieuwe stap naar de universiteit genomen en bleek ik er veel beter op mijn plek te zijn dan op de hbo. De manier van leren, de mensen die ik aan de universiteit heb leren kennen, de gehele sfeer; het past veel beter bij me.’

Spiegeloog

Rose: ‘Eigenlijk heeft elke keuze wel invloed en is in die zin groot.

Een grote beslissing in mijn leven was toen ik twee jaar geleden naar San Francisco ging; dat was wel een grote stap.

Door die keus realiseerde ik me dat ik sterker ben dan ik had gedacht. Ik besefte me dat ik mijn leven zelf in de hand heb.’

Chris: ‘Mijn keuze om door Azië te gaan reizen is heel belangrijk voor mij geweest. Ik studeerde psychologie, dat doe ik nu nog steeds alleen dan duaal. Op een gegeven moment besloot ik om als fotograaf door Azië te reizen. Ik heb dat een jaar gedaan en mezelf in die tijd verder ontwikkeld als fotograaf. Ik denk dat ik in groep acht mijn eerste goede camera had, en inmiddels ben ik professioneel fotograaf.’

Koele: ‘Hier in Amsterdam komen wonen is een invloedrijke keuze in mijn leven geweest. Verhuizen naar een grote stad met nieuwe mensen is altijd een grote stap. Ik ben al een aantal keer verhuisd. Ik ben geboren in Zaandam, toen verhuisd naar Twente op mijn eerste levensjaar en naar Vlaardingen toen ik negen jaar was. Wat was dat verschrikkelijk. Hoezo? Ben je wel eens in Rijmond geweest?

Nee? Dan moet je er eens heen en dan snap je me wel.’

Juni 2016

Philippe: ‘Eigenlijk was het niet echt een keuze maar mijn knieblessure heeft mijn leven wel echt veranderd. Ik was altijd van plan om topsporter te worden met rugby. Daar was ik fulltime mee bezig tot ik geblesseerd raakte. Topsporter worden ging hem niet meer worden, dus toen moest ik wat anders. Ineens rugbyde ik niet meer fulltime.

Ik ging me daarom meer focussen op andere interesses, zoals muziek. Daar ben ik nog steeds veel mee bezig.’

31

Bacchus Puzzelen Zonder Voorbeeld

W

e maken duizenden keuzes per dag, gelukkig niet allemaal bewust. De automatische beslissingen gaan, jawel, automatisch en zelfs de bewuste dilemma’s zijn doorgaans geen puzzels waar je jezelf op kapot hoeft te denken. Wat ik op mijn brood smeer is niet een vraagstuk waarvoor ik koortsachtig vrienden opbel. Behalve dat ik niet zoveel keuze heb als het op broodbeleg aankomt (alhoewel ik daar zelf voor gekozen heb, valt dat ook deels te wijten aan mijn studentenbudget), is het vooral geen breinbreker omdat het niet zoveel uitmaakt waar ik voor kies. Tenminste, zolang ik blijf variëren en mijn tanden goed poets. Dat dan weer wel.

Wat mij echt interesseert, zijn die momenten die grote invloed hebben op hoe je leven eruit gaat zien. Ik betrap mezelf er regelmatig op dat ik terugredeneer hoe ik ergens terecht ben gekomen; hoe ik bijvoorbeeld bij een college van Peter Starreveld voor het eerst hoorde over Spiegeloog, vervolgens gespannen een reactie afwachtte op de mail die ik naar de redactie gestuurd had en een week later kennismaakte met de toenmalige schrijvers en makers van dit blad. Meer dan drieënhalf jaar en 34 redactieleden later schrijf ik deze column. Ik ben er niet heilig van overtuigd dat Spiegeloog voor mij onontdekt was gebleven als Starreveld er niet over had gesproken, maar het duizelt me wel hoe anders mijn leven was geweest als dat wel het geval was geweest.

Zogeheten butterfly-effecten (een slag van een vlindervleugel aan de ene kant van de aarde kan leiden tot een tornado aan de andere kant) spreken erg tot mijn verbeelding; het zijn rollende kiezels die lawines veroorzaken, kleine knoppen die hele stroomnetwerken bedienen, een paar zinnen die de rode draad zullen worden van iemands verhaal. Dat vind

ik prachtig. En het mooie is dat je niet altijd weet of je bij een mogelijk grote vertakking bent aanbeland.

Het kiezen van een studie of werkplek heeft gegarandeerd invloed op welke mensen je tegenkomt, maar af en toe zetten ogenschijnlijk kleine triviale keuzes net zulke of zelfs grotere kettingreacties in werking. Zo leidde één metro eerder richting huis me op het pad van een oude schoolvriend die ik al jaren niet gezien had, met wie ik een paar weken later besloot de krachten te bundelen om een huis in Amsterdam te vinden. Niet dat die gezamenlijke zoektocht iets opleverde, maar je snapt mijn punt.

Zijn zulke zaken voorbestemd? Was het meant to be dat ik bij Spiegeloog terecht zou komen of dat ik een ander huis vond? Ik denk het niet. Ongetwijfeld zullen er bepaalde scenario’s zich eerder voordoen dan andere; mijn interesse voor schrijven houdt me scherper op nieuws hierover, dan is er niet veel aanzet nodig om een mail te sturen naar een redactie. Net zoals twee mensen die voor elkaar gemaakt lijken elkaar wekelijks tegenkomen. Je hebt geen blauwdruk nodig om hen bij elkaar te brengen. Ik geef toe dat het wel een beter verhaal is; dat ieders nut en betekenis al vast zou liggen volgens de plannen van een god of de wetten van de natuurkunde.

Zulke geruststellende ideeën bieden houvast in tijden van onzekerheid, maar ikzelf kan het daarmee verloren gaan van een stuk vrije wil niet begrijpen of verkroppen. Wat ‘het lot’ betreft zie ik geen deterministische wereld, alleen een toevallig mooie puzzel. En dat sommige delen bij elkaar gevonden worden, zonder dat je weet wat er op de voorkant van de doos staat, vind ik al een wonder op zichzelf.

Bart Lichtenveldt