Protest!

Spiegeloog Tijdschrift voor de Afdeling Psychologie

protest!

December 2017 - Jaargang 45 - Nummer 386

45e Jaargang nr. 386, december 2017 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de Afdeling Psychologie, Universiteit van Amsterdam w: spiegeloog.tumblr.com

REC-G Kamer -1.10 Nieuwe Achtergracht 129B 1018 WT Amsterdam t: 020 - 525 67 58 Postbus 15934 1001 NK Amsterdam e: spiegeloog-fmg@uva.nl

Hoofd-/Eindredactie Wolter de Boer & Maaike Posthuma.

Protestgeneratie Zo op het blote oog lijkt er weinig te zijn om voor te protesteren. Er is geen hongersnood, geen corruptie en er zijn maar weinig grote schandalen in een land als het onze. De jonge mens van nu wordt dan ook weleens verweten veel te weinig de straat op te gaan om op te komen voor zijn of haar recht.

Maar werp één blik op het wereldnieuws van vandaag de dag en duidelijk is dat er genoeg te protesteren valt. Wij vonden het hoog tijd voor een onderzoek naar onze protestgeneratie.

Deze editie hebben we maarliefst vijf (!) debuterende schrijvers. Hannah nam vier protesterende kunstenaars onder de loep en Martin schreef over verborgen protest tegen de politiek in Brazilië. Julia zette uiteen op welke manier partijen die voor vrijheid van informatie staan, zogenaamde ‘piratenpartijen’, het ‘dataïsme’ promoten: dé religie van de eenentwintigste eeuw. Daniel maakte zijn dubbele debuut met scherpe, originele Wist-je-dat’jes én zijn onderhoudende boekrecensie van W.F. Hermans’ Verzamelde werken: deel 8.

Dewi en Hannah gingen zelf de straat op — of nou ja, de gang in — om aan de voorbij wandelende student op Roeterseiland te vragen: ‘Waar ga jij de straat voor op?’ Hieruit kwam naar voren dat onze generatie wel degelijk protesteert: sommige studenten liepen mee in de Women’s March, andere demonstreerden in Frankrijk, en weer andere waren deel van de legendarische Maagdenhuisbezetting in 2015.

Jelmer lichtte uit hoe partijen en organisaties als D66, PVV, Unilever, Shell en PO in actie allemaal op hun eigen manier protest voeren. Wijzelf interviewden de vooraanstaande Vlaamse psychiater Dirk de Wachter over zijn cultuurkritische visie op de maatschappij. En oud-hoofdredacteur Vincent draagt voor de laatste keer bij aan Spiegeloog door te protesteren tegen de haatliefdeverhouding van voetgangers en fietsers in Amsterdam.

Misschien volstaat onze generatie niet als protestgeneratie zoals de babyboomers of de ‘patatgeneratie’ dat deden. Wat wij wel doen? Leest u daarvoor verder.

Maaike & Wolter

Redactie Wolter de Boer, Hannah Franssen, Jelmer Hoogland, Dewi Jager, Daniel Lameriks, Maaike Posthuma, Vincent Siderius, Martin Verloop, Julia Zegeling.

Aan dit nummer werkten mee Denny Borsboom, Jonas Dalege, Bertjan Doosje, Sacha Epskamp, Dirk de Wachter.

Cover Wolter de Boer, Maaike Posthuma.

Fotografie Maaike Posthuma, Wolter de Boer, Dewi Jager.

Illustraties Chitra Mohanlal.

Opmaak en vormgeving Wolter de Boer & Maaike Posthuma.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

13 Protest in Kunstvorm

Protesteren via de zintuigen

4

De Redactie

5

Vrijheid van Informatie

7

Op Kamers

8

Massaal Protest in BraziliĂŤ

Wie zijn wij?

Auteursrecht of downloadrecht?

Bertjan Doosje

Een casestudy

19

24

Protesteren Kun Je Leren

Pleidooi voor Nadenken

Organisaties en hun tegengeluid

Interview Dirk de Wachter

VSPA in Kunstvorm 23 13 Protest Agenda voor december De rebelse kant van de kunst Pleidooi voor Nadenken 16 Wandelgang 24 Waar ga jij de straat voor op?

Interview Dirk de Wachter Toren 18 Ivoren Protestfilosofie

30 Mededelingen Activiteiten voor studenten

Bacchus Kun Je Leren 32 19 Protesteren Voetganger op wielen Wat hebben D66, Wilders en Shell gemeenschappelijk?

Camera Obscura Rasa 11 Tabula 21 Verzamelde Werken deel 8 van Battle of the Sexes W.F. Hermans

Rondvraag 12 De Epskamp aan Dalege Like ons op Facebook

je dat...?

22 Wist Protesterende weetjes Lees ons op tumblr

Universiteit van Amsterdam

De Redactie

Spiegeloog

Wolter de Boer 23 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Hannah Franssen 23 jaar Master, Arbeids- & Organisatie

Jelmer Hoogland 20 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Dewi Jager 20 jaar Bachelor, Eerste Jaar

4 December 2017

Daniel Lameriks 38 jaar Medewerker Onderwijsbalie

Vincent Siderius 26 jaar Master, Sport- & Prestatiepsychologie en Arbeids- & Organisatiepsychologie

Julia Zegeling 20 jaar Bachelor, Tweede Jaar

Maaike Posthuma 26 jaar Master, Filosofie en Antropologie

Martin Verloop 24 jaar Master, Training & Development

Jouw naam hier?

Hou je van schrijven? Mail naar spiegeloog-fmg@uva.nl en word redactielid!

Vrijheid van Informatie Een gevaar of een recht?

Bij protest denken de meeste mensen waarschijnlijk aan mannen en vrouwen op straat, met borden in hun handen, die zo hun belangen vertegenwoordigen. Maar er zijn ook vormen van stil protest, bijvoorbeeld organisaties met standpunten die ingaan tegen de huidige wetgeving, of zelfs illegale platforms zoals het dark web. Zou dit soort protest verboden moeten worden of is het juist wel gerechtvaardigd?

het verbieden van het delen van digitale content wel zo nternetproviders XS4ALL en Ziggo moeten sinds ongevanzelfsprekend is. Zou digitale content niet gewoon voor veer twee maanden torrentsite The Pirate Bay blokkeren iedereen beschikbaar moeten zijn? voor hun klanten (Verhagen, 2017). Dit heeft de organisatie die zich inzet voor de bescherming van auteursrechThe Pirate Bay is opgericht met de gedachte dat digitale ten, stichting BREIN, waargemaakt door zowel XS4ALL content voor iedereen toegankelijk zou moeten zijn. Het is als Ziggo voor de rechter te dagen (BREIN, z.j.). In 2012 een index vol met films, muziek, series en software, opgebesloot de rechter al dat The Pirate Bay geblokkeerd moest richt door de Zweedse anti-auteursrechtenorganisatie Piratworden, maar dit besluit is later teruggedraaid door het byrån. De organisatie streeft naar vrijheid van informatie, gerechtshof. Inmiddels wordt de zaak opnieuw bekeken zonder de beperkingen door de Hoge Raad en die auteursrechten met is The Pirate Bay nu zich mee- brengen. Dit dan echt geblokkeerd in Nederland. Ook werd - Vrijheid van informatie lijkt belangrijker strookt dus niet met de huidige wetgeving. in april 2014 het downte worden dan persoonlijke informatie Inmiddels is de organiloaden van piratenwebsatie opgeheven, maar sites definitief illegaal, zijn er genoeg andere iets wat voorheen nog (politieke) vertegengedoogd werd in Nederwoordigers van anti-auteursrechten bijgekomen. Zo heb je land (Kraan, 2014). Desondanks, worden er nog steeds bijvoorbeeld de Piratpartiet in Zweden, The Pirate Party geen boetes uitgedeeld aan particulieren (Van der Poel, in het Verenigd Koninkrijk, de Piratenpartij in Nederland 2016), maar filmdistributeur Dutch FilmWorks wil ‘dit en nog vele anderen. Zij vormen samen de Pirate Parties jaar nu écht korte metten gaan maken met illegale downInternational (“Pirate Party”, z.j.). Deze partijen hebben loaders,’ oftewel: ze willen vanaf december daadwerkelijk ongeveer dezelfde uitgangspunten en pleiten onder andere boetes gaan uitdelen (Prent, 2017). voor een hervorming van het auteursrecht en patentrecht, vrij delen van kennis, transparantie en vrijheid van inforHet lijkt er dus op dat er steeds meer stappen worden gezet matie (“Pirate Party”, z.j.). Iedereen zou volgens hen recht om illegaal downloaden tegen te gaan. Aangezien (toch moeten hebben op dezelfde informatie en daarom zou nog) ongeveer 25 procent van de Nederlandse bevolking downloaden onbelemmerd moeten zijn. weleens illegaal een film of muziek downloadt, zullen deze stappen waarschijnlijk een redelijk grote impact hebben De ‘vrijheid van informatie’ waar deze piratenpartijen op het download-gedrag van velen (Otto, 2017). Het blokop voortbouwen, is een waarde die tegenwoordig steeds keren van torrentsites en het verbieden van downloaden belangrijker lijkt te worden. Zo heb je de Nederlandse lijken op het eerste gezicht logisch, de makers van digitale content zouden immers het recht moeten hebben om beweging Bits of Freedom die opkomt voor ‘jouw internetvrijheid’ (BOF, z.j.). Bits of Freedom richt zich op twee deze content zelf openbaar te maken en hier geld voor te essentiële grondrechten: communicatievrijheid en privacy. krijgen. Echter, er zijn ook steeds meer mensen die hier Verder willen ze dat wij ‘de prachtige mogelijkheden van nogal een andere kijk op hebben. Je kunt je afvragen of

5 December 2017

I

Spiegeloog

Tekst: Julia Zegeling

het internet benutten, terwijl we tegelijkertijd controle houden op wat er gebeurt met onze data en we ongeremd informatie krijgen en delen’ (BOF, z.j.). Het ‘ongeremd krijgen en delen van informatie’ duidt hier duidelijk weer op de vrijheid van informatie.

Spiegeloog

6

Wat deze piratenpartijen met zich mee brengen is de zogenaamde religie ‘dataïsme’, een term genoemd door Yuval Noah Harari, de schrijver van het boek Homo Deus (2015).

Harari legt uit dat volgens het dataïsme het universum bestaat uit datastromen en de waarde van elk fenomeen en elke entiteit wordt bepaald door de bijdrage daarvan aan de dataverwerking (Harari, 2015). Het dataïsme vertaalt dan ook alles naar datastromen: muziek, een virus of een economische crisis, allemaal zijn het verschillende algoritmen die de wereld zouden verklaren op een manier zoals wij, mensen, niet kunnen. De datastromen zouden langzamerhand een apart fenomeen worden dat de intelligentie van de mens zelfs te boven gaat. Natuurlijk is het dataïsme een extreem concept, maar het bouwt wel verder op de eerder genoemde ‘vrijheid van informatie’, waar de piratenpartijen voor pleiten.

December 2017

Het gevaar van deze vrijheid is dat het belangrijker lijkt te worden dan persoonlijke vrijheid. Auteursrecht is in het leven geroepen om de creaties van auteurs te beschermen en de auteurs zelf beschikking te geven over hoe ze hun werk openbaar willen maken en willen verspreiden. Dit kan gezien worden als een vorm van persoonlijke vrijheid. Deze vrijheid van auteurs om hun werk openbaar te maken wanneer ze willen en te verspreiden hoe ze willen, wordt ingeperkt als iedereen toegang heeft tot alle digitale content en dus tot alle bestaande informatie. De twee

vrijheden kunnen niet geheel naast elkaar bestaan en de vraag is dan ook welke vrijheid de mens op lange termijn als meest waardevol gaat beschouwen. Nu wordt er nog hard gevochten voor de rechten van auteurs (voornamelijk door BREIN en de auteurs zelf), maar er is een verandering te zien in de manier waarop mensen over data denken.

Een groot deel van de bevolking downloadt immers illegaal, omdat we steeds meer films, series en muziek willen.

Het liefst zo goedkoop mogelijk. Daarnaast raken we er alsmaar meer aan gewend om door middel van het internet heel veel informatie constant tot onze beschikking te hebben. Veel mensen zullen in zekere zin dan ook achter het concept ‘vrijheid van informatie’ staan. Als het echter aan BREIN ligt blijft The Pirate Bay geblokkeerd en het auteursrecht beschermd, wat vrijheid van informatie in de weg staat. De vraag is of het blokkeren van torrentsites ook daadwerkelijk is wat de meeste mensen willen. Zullen bewegingen als The Pirate Party en Bits of Freedom er voor zorgen dat openbare digitale content onze nieuwe standaard wordt, of zullen we toch de meeste waarde blijven hechten aan onze persoonlijke vrijheid? <<

Bronnen

- Bits of Freedom. (z.j.) Opgehaald op 21 november 2017 van https://www.bof.nl/missie/.

- Harari, Y. N. (2015). Homo Deus. Londen, Verenigd Koninkrijk: Harvill Secker.

- Kraan, J. (2014). Downloadverbod per direct van kracht in Nederland. Opgehaald op 21 november 2017 van https://www.nu.nl/ binnenland/3748520/downloadverbod-per-direct-van-kracht-innederland.html/.

- Pirate Party. (z.j.). Wikipedia. Opgehaald op 21 november 2017 van https://en.wikipedia.org/wiki/Pirate_Party/.

- Prent, N. (2017). Illegaal films downloaden? Vanaf december een boete! Opgehaald op 21 november 2017 van https://www.bnr.nl/ nieuws/binnenland/10328177/illegaal-filmsdownloaden-vanaf-december-een-boete/.

- Stichting BREIN. (z.j.) Opgehaald op 21 november 2017 van https://stichtingbrein.nl/.

- Verhagen, L. (2017). Ziggo en XS4all moeten The Pirate Bay weer blokkeren. Opgehaald op 21 november 2017 van https://www.volkskrant.nl/ tech/ziggo-en-xs4all-moeten-the-pirate-bay-weerblokkeren~a4518015/.

- Van der Poel, R. (2016). Waar blijft mijn boete voor downloaden? Opgehaald op 21 november 2017 van https://www.nrc.nl/ nieuws/2016/06/20/waar-blijft-mijn-boetevoor-downloaden-2787438-a1505636/.

Illustratie: Chitra Mohanlal

Op Kamers

Bertjan Doosje - Gebouw G 2.51 Tekst & Foto’s: Maaike Posthuma en Wolter de Boer

Prof. dr. Bertjan Doosje is sinds 2012 als hoogleraar werkzaam aan de UvA, op de afdeling Sociale Psychologie en de programmagroep Challenges to Democratic Representation van de afdeling Politicologie. Hij doceert het vak Politieke Psychologie en heeft meegewerkt aan het opzetten van de mastertrack Culturele Psychologie.

Foto

Spiegeloog

‘Dit is een foto van mij voor Warung Mini. Dat is een klein Surinaams-Javaans eettentje — heel klein, daarom heet-ie ook mini. Ik sleep mijn collega’s van de afdeling hier vaak mee naartoe omdat het eten daar zo lekker is. Het zit bij de Albert Cuyp-markt, dus het is maar vijf minuten fietsen. Iedereen vindt het leuk om erheen te gaan en komt er ook graag terug.

Drie jaar geleden was hier op de UvA bijvoorbeeld een congres voor Europese sociaal psychologen. Hier wordt altijd een voetbalwedstrijd voor georganiseerd en dit keer hadden we Warung Mini na afloop de catering laten doen. Mensen waren toen ook weer enthousiast. De foto in dit lijstje is gemaakt door een collega en heb ik gekregen toen ik in 2012 hoogleraar werd. Op de foto staat ‘Professor Saoto’, dat is een verwijzing naar Surinaamse saotosoep, een soort kippensoep met groente waar het eettentje om bekend staat.’

7 ‘Aan dit bord hecht ik veel waarde. Ik houd erg van muziek en dit is een bord van Stax Records, een oude platenmaatschappij uit de Verenigde Staten. Dit label heeft vroeger met name veel soulmuziek uitgebracht, bijvoorbeeld van Otis Redding.

Het gaat dan niet om van die lieve muziek, maar om een beetje stevige soul, meer rauwe muziek. Tijdens een congres in Memphis ben ik met collega’s naar de oude hoofdvestiging van het label geweest, waar nu een museum is gevestigd. Daar heb ik toen in de giftshop dit bord gekocht. Het is echt m’n favoriete platenlabel. Thuis heb ik ook nog van die grote, ouderwetse boxen staan met cd-singles die bij Stax zijn verschenen. Vooral als ik moet lezen, zet ik een muziekje op dat ik goed ken. Dat is trouwens onderzocht: als je goed wilt leren, moet je voor jou bekende muziek opzetten.’

Masker

‘Dit masker komt uit Ghana. Sinds afgelopen september bestaat de mastertrack Culturele Psychologie, en daarvoor hebben we contact gezocht met de Universiteit van Accra, in Ghana. We zijn er vorig jaar met een stuk of vijftien studenten en een aantal docenten tien dagen geweest. Dat was ook zo’n beetje het startpunt van de master Culturele Psychologie. De studenten hebben daar toen onder begeleiding van de docenten allerlei verschillende projecten uitgevoerd. Deze projecten en studies gingen vooral over emoties en coping, en de verschillen die daarin bestaan tussen individuen uit Nederland en Ghana.’

December 2017

Stax-bord

Massaal Protest in Brazilië Een casestudy

Het immense land Brazilië stond in de afgelopen jaren vooral in de schijnwerpers met grote sportevenementen als het wereldkampioenschap voetbal van 2014 en de Olympische Spelen in Rio de Janeiro in 2016.

Recentelijk is het land meer in het nieuws vanwege de aanhoudende politieke crisis. Er werd eerder echter minder geschreven over de massale protesten in 2016, die leidden tot het afzetten van president Rousseff.

Tekst: Martin Verloop

Spiegeloog

8

R

ond het wereldkampioenschap voetbal in 2014 gaat het al goed mis in Brazilië. Dat houdt helaas niet op bij de dramatische nederlaag van Brazilië in de wedstrijd tegen Duitsland, waar Brazilië met 1 – 7 de wedstrijd verliest die in eigen land in de miljoenenstad Belo Horizonte wordt gespeeld. Rond het WK zijn er al met enige regelmaat demonstraties, omdat onder het volk het idee heerst dat er geld wordt gestoken in sportevenementen, dat ook in ziekenhuizen en scholen gestoken had kunnen worden (Viga Gaier, 2013). Tel bij deze onvrede een economische crisis op en je hebt het recept voor massaal protest.

December 2017

De situatie is sinds de Olympische Spelen alleen maar verslechterd. Als gevolg van de Spelen is de gelijknamige deelstaat van Rio de Janeiro zo goed als failliet (Rapoza, 2017).

De economische en politieke crises zorgen voor een opleving van het geweld in de stad, waardoor 8500 militairen zijn opgeroepen om de orde te bewaken (Michelena, 2017).

De approval rate van de huidige president, Michel Temer, is drie procent en onder jongeren zelfs nul procent (Phillips, 2017). Dit geeft al aan hoe groot de onvrede is onder de bevolking, vooral over Temer, iets wat wordt belichaamd in de populaire leus ‘Fora Temer!’, wat zoiets betekent als ‘Weg met Temer!’. Als je een beetje thuis bent in de Braziliaanse Brazilië geldt lang als een van de grote opkomende econopop- of voetbalcultuur, heb je de leus vast wel eens gezien mieën van onze planeet. Dat verandert in 2016, als de Braziof gehoord. De leus wordt veel gescandeerd in bijvoorliaanse economie in een beeld voetbalstadia. Toch recessie terechtkomt. gaan mensen ondanks de De politieke crisis helpt onvrede niet massaal de daarbij niet. Brazilië straat op. Dit is opvalraakt verwikkeld in wat - Brazilië raakt verwikkeld in wat het grootmomenteel wereldwijd ste corruptieschandaal ooit wordt genoemd - lend, omdat vorig jaar Dilma Rousseff, de eerste het grootste corruptievrouwelijke president van schandaal ooit wordt Brazilië, nog democragenoemd (Watts, 2017). tisch werd afgezet nadat Tijdens ‘Operatie Wasstraat’, het onderzoek dat loopt naar dit schandaal, is bewijs het volk massaal de straat opging. Om te kunnen verklaren gevonden dat er maar liefst voor vijf miljard dollar aan illewaarom dit nu niet het geval is, is het goed om de eerdere gale betalingen is gedaan. Een centrale rol in het schandaal protesten van iets dichterbij te bekijken. is weggelegd voor Odebrecht, het grootste bouwbedrijf in Zuid-Amerika, dat niet alleen illegaal geld gedoneerd lijkt In 2016 noemt Rousseff haar afzetting ‘een staatsgreep te hebben aan de verkiezingscampagnes van presidenten vanuit de oppositie,’ ondanks dat haar afzetting een demoin Brazilië, maar ook aan de presidentiële campagnes in cratisch proces betrof (Barchfield & Savarese, 2016). Of Colombia en Peru (Gillespie & Brochetto, 2017). Van de het een staatsgreep was, valt te betwisten. Feit is wel dat er president in Peru ontbreekt momenteel zelfs ieder spoor, nu weinig tot geen bewijs is dat Rousseff zich schuldig heeft er een onderzoek naar zijn rol in het corruptieschandaal is gemaakt aan zelfverrijking, terwijl de media maar al te graag gestart. Ook bedrijven buiten Brazilië zijn betrokken in het de noemer ‘corrupt’ op Rousseff plakten. Het was echter schandaal (Watts, 2017). Het is dan ook te verwachten dat haar regering die operação Lava Jato, ofwel ‘Operatie Wasdit immense corruptieschandaal in Brazilië een verlammend straat’, mogelijk maakte – een onafhankelijke operatie, die effect heeft op de nationale politiek, en daarmee ook de ecolos opereerde van haar regering. Daartegenover staat dat de nomische situatie in het land.

De media spelen in Brazilië een grote rol in de massale protesten. Er wordt wel gezegd dat Globo, een Braziliaans mediaconglomeraat dat in handen is van de rijke BraziliHet toekomstbeeld van Brazilië ziet er op dit moment akelig aanse familie Marinho, de oppositie en uiteindelijke opvolger somber uit, zeker voor een land dat in 2009 door The Econosteunde tijdens de massale protesten tegen Rousseff (Van mist nog met China in één adem werd genoemd als de landen Iperen, 2016). Niet zonder reden, als je bedenkt dat Rousdie de wereldeconomie uit de recessie trokken. Met de huiseff vooral verantwoordelijk is voor maatregelen die het dige politieke situatie ligt de weg in Brazilië, een nog jonge minder bedeelde volk ten goede kwamen, en niet de rijken. democratie, open voor autoritaire figuren als Jair Bolsonaro, Ook het grootschalige corruptieonderzoek dat onder haar een oud-militair die een van de kanshebbers is bij de vertoezien werd geopend, maakte haar logischerwijs niet popukiezingen in 2018 (Phillair bij de elite. De rol van lips, 2017). De weg ligt Globo tijdens de massale daarmee ook open voor protesten was daarom vooral activistisch. Er - De rol van de media in Brazilië was met bijvoorbeeld een rechtsevangelische theocrawerd een gekleurd beeld Globo dus verre van objectief tie. Het is mogelijk dat geschetst van Rousseff Bolsonaro’s autoritaire en de protesten tegen boodschap aanslaat als haar, terwijl verslaggegevolg van de heersende ving van proregeringsvolkswoede, iets dat het slechtst denkbare scenario voor demonstraties niet werd uitgezonden (Van Iperen, 2016; Brazilië is. Donald Trump verbleekt namelijk bij Bolsonaro, Al Jazeera, 2017). De rol van de media in Brazilië was met die niet alleen zijn stem in het parlement om Rousseff af Globo dus verre van objectief. Protest laat in dit geval niet te zetten opdroeg aan degenen die haar martelden tijdens alleen de macht van het volk goed zien, maar ook, of juist, de militaire dictatuur, maar ook een vrouwelijke collega de macht van de media. Uiteindelijk leidde de mediahetze tweemaal vertelde dat ze het niet waard was om verkracht van Globo tegen de regering van Rousseff ook tot haar val. te worden (Feldman, 2014). Ook gebruikte Bolsonaro, heel Trumpiaans, Twitter om nog eens over het voorval op te Tijdens de massale protesten in 2016 valt Temer, de vicescheppen. president van Rouseff, haar plotseling af. Misschien ook niet verwonderlijk, als je je bedenkt dat ook Temer werd bedreigd door ‘Operatie Wasstraat’. Dat de afzetting van Rousseff een vooropgezet plan was, blijkt later uit opgenomen telefoongesprekken en ook uitspraken van Temer zelf (Da Cunha & Wilhelm-Solomon, 2017). De akelige waarheid is dat de huidige president met het afzetten van Rousseff zijn eigen huid heeft gered. Saillant detail is ook dat Temer zichzelf mogelijk niet verkiesbaar mag stellen, omdat hij is veroordeeld voor het maken van illegale donaties tijdens de verkiezingscampagne in 2014 (Barifouse, 2016).

De familie Marinho heeft met Globo een ijzersterke grip op de publieke opinie en daarmee bijgedragen aan de enorme verdeeldheid in Brazilië.

Mensen in Brazilië gingen massaal de straat op,

Spiegeloog

zonder dat daarbij een coherente gedeelde visie was, wat er uiteindelijk toe geleid heeft dat Rousseff als president werd vervangen door een president die niet aan het volk denkt (Da Cunha & Wilhelm-Solomon, 2017). Daarmee steekt Temer, de huidige president, scherp in contrast af met Rousseff, waar zij maatregelen doorvoerde die het volk wel ten goede kwamen. Een mooi voorbeeld daarvan is het woningenproject Minha casa, minha vida (te vertalen als: ‘mijn huis, mijn leven’), waarbij voor inwoners van favela’s, de krottenwijken, huizen werden gebouwd (Watts, 2016). Temer daarentegen heeft gedeeltes van het woningenproject geschrapt, en schroeft daarnaast onder andere de bescherming van arbeiders ook terug (Neher & Struck, 2017).

9 December 2017

huidige Braziliaanse president, Temer, zo’n 43 keer in de boekhouding van het bedrijf Odebrecht voorkomt (Phillips, 2016). Ook wordt Temer ervan beschuldigd ‘Operatie Wasstraat’ te hebben willen belemmeren (Bandimarte & Biller, 2017). Interessant is dat Temer niet afgezet lijkt te worden, ondanks dat er audio-opnames zijn als bewijs tegen hem.

Ondanks dat Rousseff als president onpopulair was, lijkt het er niet op dat de situatie in Brazilië sinds haar afzetting is verbeterd – met Temer als president juist eerder verslechterd.

Mooi om te zien is dat het ook anders kan in de Braziliaanse politiek. Rousseff roept in een recent interview op tot vergiffenis, en geeft aan dat wraak absoluut geen rol mag spelen in de komende verkiezingen (Neher & Struck, 2017). Mogelijk speelt de populariteit van Bolsonaro, en het opkomende rechtsextremisme in Brazilië, een rol in haar uitspraken. De kans dat Rousseffs partij bij de volgende verkiezingen de president levert is namelijk ook nog steeds aanwezig. Wel zal dan mogelijk samengewerkt moeten worden met de partij van de huidige president, Temer. Vergiffenis is dan zeker nodig.

Spiegeloog

10

Dat massaal protest tot verslechtering heeft geleid, is een van de voornaamste redenen dat demonstraties nu uitblijven. Daar valt ook wel een les uit te leren. Protest is mogelijk alleen nuttig bij een coherente visie, omdat zonder coherente visie het volk vooral een speelbal van de media wordt. Dat mensen niet langer massaal de straat opgaan, betekent echter niet dat er geen protest is. In de Braziliaanse media wordt ook lang niet altijd verslag gedaan van protest, zeker niet met een regering die wel in het straatje past van de machtige familie Marinho. De media kunnen er niet alleen voor kiezen om protest aan te wakkeren, ook kunnen media protest structureel negeren.

December 2017

Het is daarom belangrijk om richting de media een kritische houding aan te nemen. Globo heeft in Brazilië van de heersende onvrede mooi gebruik weten te maken. De familie Marinho koestert ook nog een oude liefde voor de militaire dictatuur, iets wat het nieuws vanuit het Globo-conglomeraat kleurt (Van Iperen, 2016). Het is zorgwekkend dat het volk in Brazilië niet alleen wordt gemanipuleerd door de media, maar ook door politici als Bolsonaro. Als een medium je aanspoort tot protest, of datzelfde medium alleen van bepaalde protesten verslag doet, is het van belang in je achterhoofd te houden waarom wordt opgeroepen tot protest. Mooi zou het zijn als in de toekomst de media en politici weer naar het volk luisteren in Brazilië. Rousseff, en haar partij, lijken hier op in te willen zetten tijdens de komende verkiezingen. Zij zegt er alvast heilig in te geloven dat de Braziliaanse bevolking bij de komende verkiezingen door de leugens heen zal zien. Wij hopen met haar mee. <<

Bronnen

- [Afbeelding]. Opgehaald op 30 november 2017 van https://www. flickr.com/photos/agenciasenado/16656959999/.

- Al-Jazeera (2017). Brazil: media, monopolies and political manipulations. Opgehaald op 20 november 2017 van: http://www.aljazeera. com/programmes/listeningpost/2017/09/brazil-media-monopoliespolitical-manipulations-170909072110030.html/.

- Barchfield, J. & Savarese, M. (2016). Suspended Brazilian president Dilma Rousseff calls impeachment a ‘coup’. Opgehaald op 28 november 2017 van: http://www.businessinsider.com/dilma-callsimpeachment-a-coup-2016-5?IR=T/.

- Barifouse, R. (2016). O presidente Michel Temer está inelegível pela Lei da Ficha Limpa? Opgehaald op 28 november 2017 van: http://

www.bbc.com/portuguese/brasil-37240587/.

- Brandimarte, W. & Biller, D. (2017). Brazil Prosecutor Says Temer Tried to Obstruct Carwash Probe. Opgehaald op 22 november 2017 van: https://www.bloomberg.com/news/articles/2017-05-19/ brazil-prosecutor-accuses-temer-of-corruption-and-obstruction/.

- Cunha, A.M. da & Wilhelm-Solomon, M. (2016). SA could learn from Brazil when it comes to protests. Opgehaald op 20 november 2017 van: https://mg.co.za/article/2017-04-20-sa-could-learnfrom-brazil-when-it-comes-to-protests/.

- Feldman, J. (2014). Politician to Female Colleague: You’re Not Worth Raping. Opgehaald op 20 november 2017 van: https://www. mediaite.com/online/politician-to-female-colleague-youre-not-worthraping/.

- Gillespie, P. & Brochetto, M. (2017). This company created the world’s biggest bribery ring. Opgehaald op 21 november 2017 van: http://money.cnn.com/2017/04/05/news/economy/odebrechtlatin-america-corruption/index.html/.

- Van Iperen, R. (2016). Brazilië vecht niet tegen corruptie, het vecht tegen het verleden. Opgehaald op 21 november 2017 van: https:// decorrespondent.nl/4215/brazilie-vecht-niet-tegen-corruptie-het-vechttegen-het-verleden/471434080755-238ac113/.

- Michelena, L. (2017). Troops deploy in Rio de Janeiro amid increasing violence. Opgehaald op 21 november 2017 van: https://apnews. com/612658bb2fd442e7b50a4e26ce68243a/.

- Neher, C. & Struck, J. (2017). Rousseff: ‘The coup against me had three different phases’. Opgehaald op 28 november 2017 van: http:// www.dw.com/en/rousseff-the-coup-against-me-had-three-differentphases/a-41399348/.

- Phillips, D. (2016). Brazil president Michel Temer accused of solliciting millions in illegal donations. Opgehaald op 21 november 2017 van: https://www.theguardian.com/world/2016/dec/12/brazilpresident-michel-temer-illegal-campaign-donations/.

- Phillips, D. (2017). Accused of corruption, popularity near zero – why is Temer still Brazil’s president? Opgehaald op 22 november 2017 van: https://www.theguardian.com/world/2017/oct/17/accused-ofgraft-popularity-near-zero-so-why-is-brazils-president-still-in-office/.

- Rapoza, K. Rio de Janeiro, Brazil Is A Complete Mess. Opgehaald op 29 november 2017 van: https://www.forbes.com/sites/ kenrapoza/2017/08/09/rio-de-janeiro-brazil-is-a-completemess/#5dcf4e9320e3/.

- The Economist (2009). Brazil takes off. Opgehaald op 22 november 2017 van: http://www.economist.com/node/14845197/.

- Viga Gaier, R. (2013). Imaginava-se tudo na Copa, menos os protestos. Opgehaald op 28 november 2017 van: http://esportes.terra.com.br/futebol/imaginava-se-tudo-na-copa-menos-osprotestos,2d740e154df5f310VgnCLD2000000dc6eb0aRCRD. html/.

- Watts, J. (2016). Brazil’s interim government wastes no time erasing Workers’ party influence. Opgehaald op 29 november 2017 van: https://www.theguardian.com/world/2016/may/20/brazilrightwing-government-michel-temer/.

- Watts, J. (2017). Operation Car Wash: Is this the biggest corruption scandal in history? Opgehaald op 20 november 2017 van: https:// www.theguardian.com/world/2017/jun/01/brazil-operation-carwash-is-this-the-biggest-corruption-scandal-in-history/.

Tabula Rasa Tekst: Daniel Lameriks

Volledige werken deel 8 van W.F. Hermans

Bovenstaande is de synopsis van de vertelling De laatste roker van Willem Frederik Hermans (1921-1995). Het verhaal is opgenomen in het recentelijk verschenen Volledige werken deel 8. Het grote en veelzijdige oeuvre van Hermans wordt sinds 2005 in verzamelde vorm uitgegeven door De Bezige Bij en deel 8 is de laatste toevoeging aan dit meerjarige project. In dit deel treffen we de (wat onbekendere) werken: Een wonderkind of een total loss, Vier novellen, De onversleten wandelaar en zoals gezegd De laatste roker; verhalen en novellen die de auteur over een periode van vijftig jaar schreef.

Het verhaal over de bejaarde Amsterdammer Vroegindewey is bij uitstek een surrealistische Hermans-tekst. We stappen al lezend het sadistische universum van de schrijver binnen, waarin mislukking, chaos en absurdisme de dienst uitmaken.

De schrijver is daarom door zijn biograaf Willem Otterspeer ook wel als de ‘zanger van de wrok’ getypeerd, en daar valt wel het een en ander voor te zeggen. Naast deze kwalificatie als wrokzanger valt Hermans, op zijn manier, ook als protestzanger te karakteriseren. En dan niet het type dat op sinaas-

In Volledige werken deel 8 zien we dat verfijnde protest ook, ingebed in ironie en zwarte humor. Hermans houdt ons, lezers, een spiegel voor en toont ons onze gebrekkige, vaak onrechtvaardige wereld. Zo ook in het dystopische De laatste roker. In dit verhaal doemt een maatschappij op waarin zelfbeschikking (bijna geheel) verdwenen lijkt en waarin onze culturele identiteit uiteen dreigt te vallen. De lezer blijft enigszins ontredderd achter: hoewel het verhaal sterk surrealistische trekken heeft, raakt de schrijver wel een gevoelige snaar. Hetzelfde geldt voor het werk Homme’s hoest, een van de vier opgenomen novellen. Daarin gaan de twee protagonisten, door toeval tot elkaar veroordeeld, op een roadtrip door Europa. Alles wat de hoofdpersonages ondernemen mislukt hopeloos, omdat zij niet in staat blijken samen te werken en vooral gedreven worden door hun particuliere belangen. Wederom etaleert Hermans menselijke onvolkomenheden, en ook hier heeft hij het niet nagelaten alles in kraakheldere, trefzekere stijl op te schrijven. Voor wie minder bekend is met het werk van W.F. Hermans, is Volledige werken deel 8 een toegankelijke introductie. Het prachtig uitgegeven boekwerk staat vol met korte verhalen over uiteenlopende onderwerpen, die kwalitatief niet onderdoen voor de bekendere romans. De liefhebber weet ongetwijfeld ook wel raad met het nieuwe deel.

Volledige werken deel 8. De Bezige Bij. Voor € 44,99 te verkrijgen bij boekwinkel of website.

Spiegeloog

appelkistjes op pleinen staat, maar meer de subtiele variant ervan: een schrijver die verfijnd en tussen de regels protest aantekent tegen de wereld om hem heen.

11 December 2017

A

msterdam. Het jaar 2021. De inwoners van onze hoofdstad dragen te allen tijde een gasmasker. De Nederlandse taal is afgeschaft en vervangen door de Engelse.

Roken en tabak zijn al tien jaar bij wet verboden. Meneer Vroegindewey, een 84-jarige weduwnaar die zijn hele leven met groot plezier gerookt heeft, krijgt van zijn vaste prostituee een echte Gauloise-sigaret toegestopt. Hij steekt de sigaret in het geniep op, maar wordt betrapt door twee vrouwelijke politieagenten. De dienders sarren en jennen de oude man en roken zijn enige, kostbare Gauloise op. Vroegindewey wordt afgevoerd en op wrede wijze omgebracht door de agenten. De sigaret leidde hem uiteindelijk dus alsnog naar de dood.

De R ndvraag Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

De vraag van Sacha Epskamp (Psychologische Methodenleer) Beste Jonas,

Spiegeloog

12

Enkele jaren geleden is de psychologie opgeschrikt door de ‘replicatiecrisis’: van veel studies bleek dat deze niet gerepliceerd konden worden. Sindsdien is er echter veel gebeurd in de psychologie. De sociale psychologie wordt vaak op negatieve manier genoemd in deze discussies. Voor mij als buitenstaander lijkt het er juist op dat dit veld nu meer en meer voorop begint te lopen met het in de praktijk brengen van goede voornemens, zoals meer replicatiestudies, preregistratie (het vastleggen van hypothesen voor het van start gaan van de studie), open data en gebruik van betere statistische methoden. Ik vroeg me af of jij me kan vertellen wat de huidige staat is van de replicatiecrisis?

Sacha

Het antwoord van Jonas Dalege (Sociale Psychologie) Beste Sacha,

December 2017

De huidige staat van de replicatiecrisis doet me denken aan het onderscheid tussen de easy problems van bewustzijn (bijvoorbeeld hoe het cognitieve systeem informatie integreert) en het hard problem (waarom überhaupt zoiets als bewustzijn bestaat). Ik denk dat je zo’n soort onderscheid ook bij de replicatiecrisis kunt maken. Op dit moment zijn we bezig met de easy problems, wat inhoudt dat we kijken naar hoe we studies doen om de robuustheid van onze bevindingen te verhogen. Met het oplossen van deze problemen zijn we goed bezig, omdat blijkt dat er steeds meer replicatiestudies worden gedaan, er steeds meer gebruik wordt gemaakt van pre-registratie en de gemiddelde steekproefgrootte van psychologische studies flink omhoog gaat (Nelson, Simmons & Simonsohn, in druk). Wat vermoedelijk wel nog veel langer gaat duren is het oplossen van het hard problem: het probleem dat we vooral hypotheses toetsen die een kleine kans hebben om waar te zijn. Het hard problem gaat dus over welke studies we doen.

In de wetenschap van de psychologie worden contra-intuïtieve bevindingen als belangrijker beschouwd dan bevindingen die redelijk voor de hand liggend zijn. Hier is op zich nog niets mis mee, maar het wordt wel een probleem wanneer je de hypotheses niet afleidt uit een geformaliseerde

theorie; eentje die je in een eenduidig wiskundig kader kan weergeven. Je hebt dan geen sterke reden om aan te nemen dat je intuïtie niet klopt en het is dan waarschijnlijk dat je een hypothese toetst die niet waar is. In zo’n geval bieden zelfs meerdere studies die de hypothese lijken te steunen geen overtuigend bewijs voor de hypothese en het is daarom ook waarschijnlijk dat ze niet repliceren (cf., Ioannidis, 2005).

Helaas is het toetsen van zulke hypotheses eerder de regel dan de uitzondering in de psychologie.

Hoe je contra-intuïtieve hypotheses op een robuuste manier kunt ondersteunen laat de natuurkunde op een indrukwekkende manier zien. Dit geldt zelfs voor de gekste hypotheses die je je kunt bedenken. Een voorbeeld is kwantumverstrengeling, hetgeen inhoudt dat twee deeltjes afhankelijk van elkaar zijn, zélfs als het ene deeltje zich bijvoorbeeld op de aarde bevindt en het andere op de maan. Hoewel dit fenomeen intuïtief gezien vrij onbegrijpelijk is (zelfs voor Albert Einstein, die het ‘spooky action at a distance’ noemde) wordt het strikt afgeleid uit de kwantummechanica (trouwens door onder anderen Einstein zelf) en werd het keer op keer door onderzoeken bevestigd. De meest spectaculaire bevindingen binnen de psychologie zijn dan ook een stuk minder wonderlijk — en helaas ook een stuk minder robuust.

Bronnen

De bronnenlijst is bekend bij de redactie.

De Rondvraag wordt doorgegeven aan Roy Sijbom (Arbeids- en Organisatiepsychologie) Beste Roy, In mijn antwoord heb ik hypothesetoetsing binnen de psychologie met hypothesetoetsing binnen de natuurkunde vergeleken. Mijn conclusie was dat de natuurkundige theorieën betere onderbouwing voor contra-intuïtieve hypotheses bieden dan de meeste psychologische theorieën. In mijn ogen heeft de natuurkunde betere theorieën, omdat de concepten waarnaar zij onderzoek doen makkelijker te definiëren zijn. In de psychologie moeten we vaak onderzoek doen naar redelijk vage concepten.

Soms heb ik het het gevoel dat de interessantste en belangrijkste concepten ook de moeilijkst te definiëren concepten zijn. Creativiteit is zo’n concept. Hoe ga jij in jouw onderzoek naar creativiteit met deze problematiek om?

Jonas

Protest in Kunstvorm De welbekende uitspraak van de Duitse sociaal-filosoof Adorno ‘every work of art is an uncommitted crime’, omschrijft het rebelse karakter dat kunst van nature bezit. Toch bestaat er ook een benaming voor kunst die nadrukkelijk wordt ingezet om een bepaalde boodschap ten gehore te brengen, protestkunst.

De humoristische straatartiest Banksy Over de ware identiteit van Banksy bestaat weinig zekerheid, ondanks dat hij al twintig jaar actief is in de graffitiscene en van Jeruzalem tot Timboektoe met typerende sjablonen zijn sporen achterlaat. Banksy is naar alle waarschijnlijkheid een pseudoniem voor Robin of Robert Banks, afkomstig uit Bristol (“Banksy”, 2017). Hij begon als graffiti-artiest, maar kwam op het idee om tijdbesparende sjablonen te gebruiken toen hij een keer op het nippertje uit de handen van de politie wist te blijven. De boodschap die Banksy probeert over te brengen is vaak antikapitalistisch van aard. Hij probeert de mensheid een spiegel voor te houden, bijvoorbeeld met zijn afbeelding van Jezus die

13 December 2017

Protestkunst is een overkoepelende term die zowel de met tassen vol cadeaus in zijn handen aan het kruis hangt. creatieve uitingen van activisten en sociale bewegingen, In het vluchtelingenkamp bij de Franse stad Calais, ook als protest in de vorm van bijvoorbeeld graffiti of beelwel ‘de jungle van Calais’ genoemd (NOS, 2015), maakte dende kunst omvat Banksy een muurschil(“Protest art”, 2017). Al dering van Steve Jobs, eeuwen lang wordt er de oprichter van Apple door middel van kunst - Grote machthebbers worden uitgedaagd om die zelf een zoon was in allerlei soorten en van een Syrische immiminderheden de rug niet toe te keren maten geprobeerd om grant.

Vluchtelingen de medemens iets mee te woonden hier onder geven, of ergens bewust zeer slechte omstanvan te maken. De booddigheden, bivakkerend schap heeft vaak een sterk politieke of ideologische lading, in tentjes en slapend op het koude beton. Jobs werd hier wat in zekere zin gevaarlijk kan zijn, doordat ze ook afgebeeld met een zak op zijn rug en een Macintosh in mensen tegen zich krijgen. Er wordt zoal gereageerd op zijn hand, een schril contrast. Een andere plek waar zich onrecht, onderdrukking, ongelijkheden en geweld. Grote schrijnende taferelen afspelen is de grens tussen Israël van machthebbers worden uitgedaagd om minderheden de rug niet toe te keren, of soms is het doel een stukje eenvoudiger en wil de kunstenaar enkel meer bewustzijn creëren over een bepaald onderwerp (Martinique, 2016). Een aantal bekende namen die op een indrukwekkende manier de aandacht vragen voor bepaalde onderwerpen worden hier besproken.

Spiegeloog

Tekst: Hannah Franssen

land melkpoeder smokkelt in plaats van drugs, dan is dat een vernietigend signaal,’ aldus Ai Weiwei (De Volkskrant, 2013). In reactie hierop maakte hij een landkaart van China van ruim 1800 blikken babymelkpoeder. Niet alleen in China, maar ook in andere delen van de wereld stelt hij problemen aan de kaak door middel van zijn werk. Zo vroeg hij in Berlijn aandacht voor de vele vluchtelingen die verdronken tijdens de oversteek vanuit Turkije naar Griekenland, door de pilaren van het statige Konzerthaus te behangen met feloranje reddingsvesten (NOS, 2017).

Spiegeloog

14 December 2017

De Spaanse kunstschilder Pablo Picasso Een naam waarbij misschien wat minder snel een belletje gaat rinkelen in het kader van protestkunst is Pablo Picasso, maar ook hij verdient een eervolle benoeming in Palestina. Op deze zwaarbewaakte muur die de twee landen dit rijtje. De Spanjaard was er al vroeg bij. Op vijftienjarige van elkaar scheidt, is aan de Palestijnse kant een meisje dat leeftijd maakte hij een bijzonder werk dat tentoon werd aan een tros ballonnen in de lucht hangt te aanschouwen. gesteld in de hoofdstad Madrid. De geometrische vormen Helaas is het werk van Banksy in Nederland tot dusver nog die hij gebruikte maakten zijn werk van begin af aan kenniet in de straten aangetroffen. merkend. Door de Spaanse Republikeinse overheid werd hij gevraagd om voor de Wereldtentoonstelling in Parijs De politiek activistische kunstenaar Ai Weiwei in 1937 een schilderij te maken (“Pablo Picasso”, 2017).

Verder weg van huis wordt er ook een duidelijke stempel Al eerder keerde hij zich tegen de fascistische troepen van gedrukt op de protestkunst. Ai Weiwei, geboren in Peking, Franco, in het bijzonder tegen het geweld dat zij aanmoeis een van de meest controversiële kunstenaars van deze digden. De tentoonstelling greep hij aan om zijn afkeer tijd. Hij is van oortegen geweld te uiten en sprong een conceptueel nam als onderwerp kunstenaar, maar ook het bombardement op actief in andere kunst- Ai Weiwei is een van de meest Guernica, een stad in het vormen, waaronder Baskenland die controversiële kunstenaars van deze tijd - Spaanse architectuur, film en door het Duitse legioen fotografie. Weiwei staat werd geteisterd tijdens met name bekend om de Spaanse Burgeroorzijn kritiek op de sociale log. Het werd een enorm en culturele veranderingen in China (“Ai Weiwei”, 2017). schilderij ter grootte van een muur, waarop de chaos tijdens het bombardement werd afgebeeld. ‘In Guernica en in al In 2011 belandde hij in de cel omdat hij volgens de overmijn recente kunstwerken, geef ik duidelijk mijn afkeer van heid de bevolking had opgeroepen om in opstand te komen de militaire kaste aan die Spanje heeft laten zinken in een tegen het huidige politieke stelsel. Met een van zijn meest oceaan van pijn en dood’, lichtte hij toe (Chipp, 1937). Hij recente werken vroeg hij aandacht voor de problemen gaf het werk na de tentoonstelling voor een langere perirondom babymelkpoeder. Na een schandaal met babyode in bruikleen aan het Museum of Modern Art in New melkpoeder in 2008 maakte de bevolking zich grote zorgen York en wilde het doek pas laten terugkeren naar Spanje, over de kwaliteit van de Chinese babyvoeding en werden als de democratie weer hersteld was. er grote hoeveelheden geïmporteerd uit het buitenland.

In Hongkong was de vraag zo groot dat de overheid maatregelen stelde en de bevolking verbood om grote hoeveelheden te importeren, wat resulteerde in een heuse smokkel van het product.

‘Ik heb gehoord van drugssmokkel, maar als een

- Adorno, T. W. (2005). Minima moralia: Reflections on a damaged life. Verso.

- Ai Weiwei (2017). Wikipedia. Opgehaald op 20 november 2017 van https://en.wikipedia.org/wiki/Ai_Weiwei/.

- De Volkskrant (2013). Ai Weiwei maakt landkaart met 1800 blikken babyvoeding. Opgehaald op 21 november 2017 van https://www.volkskrant.nl/buitenland/ai-weiwei-maaktlandkaart met-1800-blikken-babyvoeding~a3443067/.

- Banksy (2017). Wikipedia. Opgehaald op 20 november 2017 van https://nl.wikipedia.org/wiki/Banksy/.

- Brockes (2015). The Guerrilla Girls: 30 years of punking art world sexism. Opgehaald op 28 november van https://www.theguardian. com/artanddesign/2015/apr/29/the-guerrilla-girls-i terview-art-world-sexism/.

- Chipp, H. B. (1973). Guernica: Love, War, and the Bullfight. Art Journal, 33, 2.

- Frank, P. (2015). The Guerrilla Girls Are The Feminist Masked Avengers The Art World Still Needs. Opgehaald op 20 november 2017 van https://www.huffingtonpost.com/2015/01/20/

In het licht van de uitspraak van Adorno (2005), waarin hij een kunstwerk beschreef als een niet gepleegde misdaad, kan kunst ook wel beschouwd worden als een krachtig wapen. Het wordt in een openbare ruimte tentoongesteld en de boodschap wordt afgevuurd op iedereen die zijn blik erop laat vallen. Er wordt hevige kritiek geuit op de heersende klasse, geweld, het kapitalisme en vele andere grote thema’s, maar dan onder het mom van creatieve uitspattingen. Protestkunstenaars voeren daarmee een dappere, maar vreedzame strijd. <<

guerilla-girls_n_6473876.html/.

- Martinique, E. (2017). Protest Art - From Picasso to Pussy Riot and Banksy, These are the Greatest Examples. Opgehaald op 20 november 2017 van https://www.widewalls.ch/protest-art/.

- NOS (2015). Banksy tekent Steve Jobs in ‘jungle’ Calais. Opgehaald op 28 november van https:/nos.nl/artikel/2074671-banksytekent-steve-jobs-in-jungle-calais.html/.

- NOS (2017). Jarige kunstenaar Ai Weiwei ‘fileert zijn eigen tijd’. Opgehaald op 28 november 2017 van https://nos.nl/ artikel/2190264-jarige-kunstenaar-ai-weiwei-fileert-zijn-eigentijd. html/.

- Pablo Picasso (2017). Wikipedia. Opgehaald op 21 november 2017 van https://en.wikipdia.org/wiki/Pablo_Picasso/.

- Protest Art (2017). Wikipedia. Opgehaald op 20 november 2017 van https://en.wikipedia.org/wiki/Protest_art/.

- The Gureilla Girls (z.j.). The Guerrilla Girls reinventing the ‘F’ word: Feminism. Opgehaald op 28 november 2017 van https://www. guerrillagirls.com/#open/.

Bronnen

- [Afbeelding 1] Opgehaald op 30 november 2017 van https://www. flickr.com/photos/bruce_krasting/6857656826/.

- [Afbeelding 2] Opgehaald op 30 november 2017 van https://www. flickr.com/photos/95657922@N03/24769974630/.

- [Afbeelding 3] Opgehaald op 30 november 2017 van https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Guernica_Rathaus_PF.jpg/.

- [Afbeelding 4] Opgehaald op 30 november 2017 van https:// commons.wikimedia.org/wiki/File:Guerrilla_Girls_-_V%26A_ Museum,_London.jpg/.

Spiegeloog

De gemaskerde feministen The Guerilla Girls The Guerilla Girls zijn een aantal radicaal feministische vrouwen, die strijden tegen seksisme en rassendiscriminatie in de kunstwereld (The Guerrilla Girls, z.j). De vrouwen gaan vermomd in angstaanjagende gorillamaskers de straat op, niet per se om op te vallen, maar omdat ze zelf werkzaam zijn in de kunstwereld en kritiek willen uiten op allerlei belangrijke instituties en musea. De vrouwen willen hun carrière geen schade aandoen en gaan daarom anoniem de strijd aan, vaak onder de naam van overleden kunstenaressen, zoals Frida Kahlo en Käthe Kollwitz, die zelf ook ooit onderdeel waren van de beweging (Brockes, 2015). In een interview beschreef een van de groepsleden de drijfkracht achter hun protest als volgt: ‘What pisses us off is that feminism is one of the great human rights movements of our time and it still doesn’t get taken seriously’ (Frank, 2015).

Met humor gaan ze in tegen het idee dat feministen niet tegen een grapje zouden kunnen. De teksten zijn vaak provocerend en de statistieken die ze aanhalen shockerend, zoals het aantal naakte vrouwen dat in musea hangt, in tegenstelling tot het aantal vrouwelijke kunstenaressen.

Hun werk is tegenwoordig veel geld waard op veilingen en wordt wereldwijd in zestig verschillende musea tentoongesteld. De ironie is eigenlijk dat The Guerilla Girls altijd veel kritiek hebben geuit op sommige musea waar hun werk tegenwoordig te bezichtigen is, zoals het Museum of Modern Art in New York.

December 2017

15

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Hannah Franssen & Dewi Jager

De straat opgaan om te protesteren was vroeger dé manier om je stem te laten horen als je het ergens niet mee eens was, maar is dat nog wel van deze tijd? Spiegeloog wilde weten of de voorbijkomende student nog wel eens in actie komt en daarom vroegen we: ‘Ben jij wel eens ergens de straat voor opgegaan?’

Spiegeloog

Willemijn: ‘Nee, ik zou best een keer ergens voor mee willen lopen, maar ik kom er altijd te laat achter. Dan komt het me slecht uit en zit ik vast aan school of werk. Het is jammer dat die protesten altijd op klaarlichte dag plaatsvinden.

Online doe ik eigenlijk nog minder snel ergens aan mee.

Dan willen ze je e-mailadres hebben en kom je erachter dat die zonder pardon weer voor iets anders wordt gebruikt.’

16 December 2017

Puck: ‘Ik heb actief meegedaan aan de Maagdenhuisbezetting. Ik studeer antropologie en volgde toen het vak ‘De Stem van het Volk’. Ik ging er met de hele werkgroep naartoe en ik had mijn hockeystick bij me, want ik moest daarna naar hockeytraining.

Als ik de politie was had ik mezelf er wel uitgepikt! Ik werd gemotiveerd om mee te doen omdat we vaak na de werkgroep ergens een drankje gingen doen met z’n allen. Docenten vertelden dan waar zij tegenaan liepen in het systeem.’

Marc: ‘Ik heb een paar jaar geleden meegedaan aan de blokkade van de kolenmijn in Duitsland, een beweging genaamd Ende Gelände. Een kolenmijn kan echt niet meer, het gaat over lijken. Dat was een heel heftig protest. Ik ben gepeppersprayd en geslagen door de politie. Wij streden voor een betere wereld en werden in elkaar geslagen. Er liep ook een verslaggever mee die hard werd aangepakt. Hij heeft toen heel veel artikelen geschreven in het voordeel van de protesteerders en in het nadeel van de politie.’

Lode: ‘Vorig jaar ben ik naar een bijeenkomst van de antiZwarte Piet beweging toegegaan. Daar werd verteld over de geschiedenis en het jarenlange verzet dat altijd heel onzichtbaar is geweest. Mensen proberen al sinds de jaren 70 iets te veranderen aan Zwarte Piet, maar het wordt als het ware ‘onder de pet gehouden’. Na die bijeenkomst voelde ik mij wel uitgenodigd om aan de demonstratie mee te doen. Je merkt dat relatief kleine groepen die constant druk uitoefenen best wel een verschil kunnen maken.’

Job: ‘Ik ben nog nooit ergens de straat voor opgegaan. Ik vind het allemaal wel meevallen met hoe slecht het gaat in Nederland. Wel vind ik het goed als iemand een duidelijk doel voor ogen heeft en er helemaal voor gaat. Bijvoorbeeld de situatie in Spanje over de onafhankelijkheid van Catalonië, die ophef begrijp ik wel. Online steun ik wel regelmatig een campagne, zoals laatst die Klimaatpetitie. Op het internet heeft zo’n actie sneller effect en wordt het dus ook sneller voorgelegd aan de Kamer.’

Spiegeloog

Grigroi: ‘Er zijn genoeg dingen waar ik achter sta, maar dat ik niet de straat opga zal wel liggen aan mijn generatie. Mensen van mijn leeftijd hebben een beetje de mindset dat het niet echt nodig is om de straat op te gaan. Als je bijvoorbeeld kijkt naar de babyboomers, die vormden veel meer een eenheid. Zij deelden dezelfde mening. Nu heb je mede door het internet heel veel verschillende ideeën en doeleinden, waardoor meningen heel erg verspreid zijn.’

Nina: ‘Ik heb volgens mij een jaar geleden nog ergens voor geprotesteerd. Als iets heel dicht bij me ligt dan ga ik wel, maar er zijn gewoon niet zo heel veel dingen waarbij ik dat heb.

Had het niet iets met de UvA te maken? Was er iets met de UvA? Oh ja, ik weet het weer! Er werden toen bij filosofie allemaal vakken geschrapt en toen gingen ze in dat gebouw zitten. Het Maagdenhuis, dat was het! Daar was ik bij.’

Pierre: ‘I’m from France and there are a lot of reasons to protest in France. What happens is that you just go outside and that’s our way of protesting. There are a lot of alliances who always protest a lot. It’s really part of the culture and actually kind of fun.’

Suzanne: ‘Ik woon in een klein dorp en het kost mij best veel tijd om voor een demonstratie of protest helemaal naar Amsterdam te gaan. Als ik er echt achter sta zou ik er zeker voor kiezen om de treinreis te maken. Omdat ik zelf de universitaire pabo doe, vind ik de lerarenstakingen bijvoorbeeld wel interessant.

De werkdruk en salarissen in het onderwijs zijn dingen waarvoor ik mijn stem nog wel een keer zou willen laten horen.’

Luka: ‘Ik heb laatst meegelopen met de Women’s March. De sfeer was wel goed, niet heel deprimerend of overenthousiast, dus ik ben wel blij dat ik was gegaan. Ik ben ook naar het protest na de aanslag op Charlie Hebdo gegaan, maar daar voelde ik me niet op mijn plek. Ik voelde me niet echt persoonlijk geraakt en de sfeer was erg bedroefd, dus ik wist me niet echt een houding te geven.’

December 2017

17

Ivoren Toren Protestfilosofie

I

Spiegeloog

18

n de 20e eeuw kwam er een nieuwe tak in de filosofie opzetten die een enorme invloed heeft gehad op de vorming van het wetenschapsbedrijf zoals we dat nu kennen: de wetenschapsfilosofie. Deze discipline, die zichzelf ten doel stelde de wetenschap filosofisch te analyseren, nam een hoge vlucht met het werk van Wittgenstein en de logisch positivisten. De logisch positivisten gebruikten de wetenschappelijke benadering in eerste instantie om de speculatieve metafysica, waaraan ze een hekel hadden, de filosofie uit te werken.

Hun zwaard was het zogenaamde ‘verificatiecriterium’, dat stelt dat alleen uitspraken die verifieerbaar zijn, betekenis hebben. Dat was een volstrekt onhoudbare these, en al snel werd het verificatiecriterium vervangen door het ‘falsificatiecriterium’, dat inhoudt dat alleen theorieën die weerlegd kunnen worden mee mogen doen in de wetenschap. De filosoof Karl Popper, die deze theorie lanceerde, verwierf met deze opvatting een enorm gezag – niet alleen binnen de filosofie, maar ook in de wetenschap zelf (voor zover ik weet is hij nog altijd de enige filosoof die dat ooit lukte).

Door de filosofische strengheid van Popper en zijn volgelingen ontstond een soort zelfcensuur in allerlei wetenschapsgebieden. Vooral wetenschapsgebieden die bang waren om voor vaag versleten te worden, zoals de psychologie, klampten zich angstvallig vast aan het idee dat alles meetbaar en toetsbaar moest zijn. Zodra iemand een theorie voorstelde, die niet meteen aan de empirie kon worden opgehangen, werden de wenkbrauwen gefronst en Poppers bijbel uit de kast gehaald. Dat mag zomaar niet! Dit is een van de redenen dat de psychologie zo hyper-empirisch is en psychologen altijd meteen data willen verzamelen als ze een vraagstelling hebben bedacht. Het is ook een reden dat de theorievorming in ons gebied iets achterblijft: speculatieve theorieën zijn vaag en eigenlijk overbodig, vinden veel psychologen.

December 2017

Filosofen houden niet van politie en binnen de wetenschapsfilosofie ontstonden al snel opstootjes. In de tijd van de protestgeneratie, eind jaren 60 en begin jaren 70, culmineerde dat in stromingen die volhielden dat er helemaal geen methodologische regels zouden moeten bestaan. De bekendste aanhanger van dit standpunt was Paul Feyerabend, die het boek Against Method schreef. In dit boek liet hij zien dat allerlei wetenschappers die door strenge methodologen verheerlijkt werden, zoals Galileï en Newton, de kantjes er vanaf liepen. In Feyerabends optiek is dat helemaal niet erg: wetenschappers moeten geen methodologie volgen, maar juist alles uitproberen wat los en vast zit. De echte wetenschapper is geen regelvolgende klerk, maar een piraat.

Feyerabend is vaak belachelijk gemaakt, maar ik heb zijn ideeën eigenlijk altijd wel aansprekend gevonden en soms ook wel herkenbaar. Het slaafs volgen van regeltjes is vooral bij de statistische bewerking van data in de psychologie een enorm beperkende factor. Psychologen leren eigenlijk vooral bang te zijn dat ze iets fout doen. Zijn de data wel normaal verdeeld? Mag ik wel een intervalschaal aannemen? Heb ik mijn hypotheses wel gepreregistreerd? Ik zou zelf eigenlijk liever hebben dat mensen hun data tegemoet treden met interesse en plezier, en niet met het angstzweet onder hun oksels. Ons wetenschapsgebied is nog helemaal niet toe aan het toetsen van theorieën, dus wat mij betreft kunnen we er beter, zoals de statisticus John Tukey voorstelde, standaard van uitgaan dat data-analyse exploratief en hypothesegenererend is. Dan is statistiek ook meteen een stuk leuker Denny Borsboom

Protesteren Kun Je Leren Wat hebben regeringspartij D66, lerarenverbond PO in actie, Geert Wilders en de topmannen van Unilever en Shell gemeen? Bar weinig, zou je zeggen. Toch hebben de hiervoor genoemde namen een gemene deler: het protestgeluid dat ze laten horen.

Geert Wilders is heden ten dage een politiek figuur die haast niet meer weg te denken lijkt uit de nationale politiek. Met zijn partij PVV zet hij zich scherp af tegen de gevestigde orde, met als speerpunten de ‘de-islamisering’ van Nederland en de afscheiding van de Europese Unie (“Verkiezingsprogramma PVV”, 2017). Ook Wilders’ oproep tot protest slaat aan: inmiddels is zijn partij met twintig zetels de tweede partij van Nederland. Ook een andere, kleinere protestpartij, Forum voor Democratie – opgericht om te protesteren tegen het ‘partijkartel’ – heeft succes. Zij zitten inmiddels met twee zetels in de Kamer en lijken een gewichtige tegenhanger van de PVV te kunnen worden.

Te beginnen met D66. De sociaal-liberale partij die in het De topmannen van Shell en Unilever lijken beide weinig najaar van 1966 – naar verluidt in café P96 te Amsterdam te maken te hebben met protest. Je zou ze eerder asso– werd opgericht met als doel ‘om met gefronste wenkciëren met lobby, het opkomen voor hun belangen door brauwen van gedachten te wisselen over het kreupele gebruik te maken van connecties en ingangen die zijn bestaan van het politieke leven in ons land’ (“50 jaar D66”, ontstaan door gebruik 2017). Dat riekt naar de van macht en netweroprichting van een echte ken. Echter, je zou de protestpartij, die zich later als doel stelt om - De topmannen van Shell en Unilever hebben manier waarop deze mannen invloed uitoede democratie in Nederbeiden weinig te maken met protest fenen op de politiek ook land aan te pakken. als een verkapte manier Dan actiegroep Primair van protesteren kunnen Onderwijs in actie (kortzien. Na de presentatie weg ‘PO in actie’): al in van het regeerakkoord kwam namelijk naar buiten dat de mei van dit jaar reageert het ‘actiefront’ op plannen van het CEO’s van Shell en Unilever – twee van oorsprong Neder(destijds nog) demissionaire kabinet, om aan te geven dat landse bedrijven met hoofdvestigingen in Nederland – een zij het niet langer pikken om met een zodanig hoge werkflinke vinger in de pap hebben gehad bij het afschaffen druk en voor een laag salaris te blijven werken. Tot op de van de dividendbelasting. Het afschaffen van deze regeling dag van vandaag voert de groep actie om ervoor te zorgen stond niet in de verkiezingsprogramma’s van de regeringsdat er meer geld naar het basisonderwijs gaat. Net als bij partijen, maar stond onverwacht wel in het document met D66 lijkt hun protest zijn vruchten af te werpen: inmiddels afspraken dat de regering dient te presenteren wanneer zij heeft de groep al 720 miljoen euro toegezegd gekregen van aantreden (NOS, 2017). het kabinet. Nog steeds maar de helft van wat ze willen, maar het is een begin.

19 December 2017

Het recht op betoging en vergadering is al lang gemeengoed (de Nederlandse Grondwet, 2017). Iedere burger mag, wanneer hij of zij dat wenst, samenkomen om te vergaderen en te betogen, en op deze manier uiting te geven aan gedachten over bepaalde zaken. Het protest, dat vaak uit vergadering en betoging voortvloeit, kan dan ook worden omschreven als ‘het uitdrukken van negatieve gevoelens omtrent bepaalde politieke of maatschappelijke problemen’ (“Protest”, 2017). En met een beetje passen en meten, wat achtergrondinformatie en wat politieke duiding vallen D66, Geert Wilders, PO in actie en Shell en Unilever allemaal binnen die definitie.

Spiegeloog

Tekst: Jelmer Hoogland

de PVV is het protest het laten horen van een sterke stem Lobbyen, een instrument dat grote bedrijven tot hun tegen het politieke establishment, voor PO in actie is dat beschikking hebben, kan gezien worden als een slimme het binnenslepen van (de helft van het door hen gewenste) manier van protesteren. Zoals eerder al gezegd, wordt er geld voor het onderwijs gebruik gemaakt van en voor de topmannen status, macht, invloed van Shell en Unilever is en een goed netwerk dat het aanpassen van om ergens binnen te - Protesteren en betogen verdienen niet een belangrijke dividendkomen en een punt altijd de negatieve lading die ze hebben regeling. te maken. Met succes.

Blijkbaar heeft de Het maakt dus niet uit onvrede van de tophoe je protesteert of mannen ertoe geleid dat betoogt. De woorden kunnen zo ruim genomen worden, er door middel van een protest achter de schermen, toch dat eigenlijk iedereen, op zijn of haar eigen manier, wel het een en ander is veranderd in het regeerakkoord. Protesprotesteert of betoogt tegen wat er in de directe omgeving teren kan veel verschillende vormen aannemen. Of het nu gebeurt. Al protesteer je als puber tegen je ouders omdat middels de oprichting van een zogenoemde one-issuepartij je meer zakgeld wilt, of protesteer je als oudere omdat de partij is, zoals die van Wilders vaak gezien wordt, door de tramhalte voor je verzorgingstehuis wordt weggehaald, je oprichting van een actiegroep of door lobbyen geschiedt, laat je stem horen! dat maakt niet uit. Protesteren is haast alomtegenwoordig.

Spiegeloog

20

Toch dragen de woorden protest en betoging een zekere negatieve connotatie met zich mee. Een protest doet ons denken aan een veld vol actievoerende vakbondslieden die met af en toe hilarische spandoeken aandacht voor hun zaak proberen te trekken. Een betoging roept bij ons het beeld op van een optocht van mensen, wederom met borden, die een mars inzetten om het gelijk aan hun zijde te krijgen. Protest is echter meer, en wordt in een verkapte vorm zelfs ingezet door topmannen van grote multinationals.

December 2017

Het is toch belangrijk om ons te realiseren dat protesteren en betogen niet de negatieve lading verdienen die ze met zich mee dragen. Veel protesten slagen erin om, tot op zekere hoogte, hun doel te behalen. In het geval van D66 is dat het uitgroeien tot een middelgrote politieke partij, voor

Dat is maar goed ook. â&#x20AC;&#x2DC;Protesteer wat meerâ&#x20AC;&#x2122;, zou het credo moeten zijn. Misschien niet altijd door op een veld te verzamelen en een spandoek omhoog te houden, maar op je eigen manier. Ontevreden over een tentamencijfer? Boos omdat de huisbaas je wasmachine maar niet komt vervangen? Chagrijnig omdat je huisgenoten nooit eens koken?

Doorbreek de status quo en zeg er wat van. Protesteren en betogen is je recht! <<

Bronnen

- [Afbeelding] Opgehaald op 30 november 2017 van https://www. flickr.com/photos/williamdag/372494856/.

- De Nederlandse Grondwet (z.j.) Artikel 9: vrijheid van vergadering en betoging. Opgehaald op 14 november 2017 van https:// www.denederlandsegrondwet.nl/9353000/1/j9vvihlf299q0sr/ vgrnbkb31dzy/.

- Verkiezingsprogramma PVV. (2017). Opgehaald op 14 november 2017 van https://www.pvv.nl/visie.html/.

- 50 jaar D66. (2017). Opgehaald op 14 november 2017 van https://d66.nl/50jaar/ .

- Shell en Unilever hebben voor afschaffing dividendbelasting gelobbyd. (2017). Opgehaald op 14 november 2017 van https://nos.nl/nieuwsuur/artikel/2201913-shellen-unilever-hebben-voor-afschaffing-dividendbelastinggelobbyd.html/.

Camera Obscura Tekst: Maaike Posthuma

e tenniswereld van de jaren zeventig blijkt weinig kaas te hebben gegeten van gender-gelijkheid, zo mochten we binnen de eerste tien minuten van Battle of the Sexes concluderen. De film vertelt het waargebeurde verhaal van tennislegende Billie Jean King (Emma Stone), wiens carrière tijdens het hoogtepunt een activistische en feministische wending neemt.

De aanleiding hiervoor is de zeer ongelijke verdeling van het prijzengeld voor mannen en vrouwen, dat de Amerikaanse tennisbond uitdeelt op zijn tennistoernooien. Badend in het patriarchale zonlicht van de tennisbond ziet voorzitter Jack Kramer (Bill Pullman), na een pleidooi van King, nog steeds weinig reden tot herziening van de geldverdeling. Samen met compagnon Gladys Heldman (Sarah Silverman) besluit King openlijk in protest te gaan. Bij wijze van een pr-stunt verzamelen ze een groep van acht vrouwelijke toptennissers voor een grootse tennis-tour door het land.

Ondertussen maken we kennis met Bobby Riggs (Steve Carell), een ex-tennisser wiens houdbaarheid al enige tijd verstreken is en die sinds het einde van zijn sportcarrière een tayloriaanse kantoorbaan geniet. Als zijn huwelijk op de klippen loopt, staat Riggs plotseling op straat met niet veel meer dan een in een weddenschap gewonnen Rolls Royce en een verslaving aan weddenschappen. Tijdens een Gamblers Anonymous-meeting beseft Riggs dat de oplossing hiervoor niet ligt in het stoppen met, maar in het winnen van weddenschappen. Dus daagt hij King uit voor een één-opéén-duel: een ware strijd der seksen.

King’s tour is nauwelijks begonnen wanneer zich een tweede verhaallijn ontvouwt. Onverwacht valt King, in een overigens wel erg lange close-up-opname, als een blok voor haar kapster Marilyn Barnett (Andrea Riseborough). Het overkoepelende verhaal wordt hierdoor een stukje interessan-

ter, ondanks overduidelijke pogingen de kijker te ontroeren met het vertonen van verliefde blikken. King is getrouwd met een man en lijkt gedurende de tour steeds heftiger te worden achtervolgd door twijfels over seks, geaardheid en huwelijkse loyaliteit. Dit heeft zijn weerslag op haar tennisprestaties, maar het zou geen Hollywood-film zijn als deze frustraties geen voeding waren voor een sterke wilskracht om te winnen. En dus begint King zich volledig te focussen op het trainen voor het naderende duel met Riggs. Die is op zijn beurt druk bezig met het strelen van zijn — naar eigen zeggen, chauvinistische — ego; hij mag dan zijn huis en huwelijk kwijt zijn geraakt, zijn arrogantie en grootheidswaan houden hem warm in de nacht. Een flamboyante doch smakeloze campagne is daarvan het resultaat en Riggs maakt vreemde capriolen om de media naar zich toe te lokken.

Als de wedstrijd eenmaal is aangebroken, staan Riggs (gehuld in een vest met de tekst ‘Sugar Daddy’) en een geconcentreerde King tegenover elkaar. De kans dat de kijker de uitslag kent is groot, gezien de historische lading en bekendheid van de tenniswedstrijd Riggs-King.

Dat komt de spanning van de film niet ten goede. De moraal van het verhaal wordt aan het einde van de match (zo niet eerder) duidelijk: de film is een ode aan doorzettingsvermogen, as-sertiviteit en wilskracht. Het liefdesverhaal bevat een aantal overbodige clichés, zoals Kings preek tegen haar minnares (‘he’s a good guy and I love him’), maar dit mag de algehele pret niet drukken. Het verhaal wordt mooi en reëel verteld en de film in z’n geheel is toegankelijk, scherp en af en toe komisch. Het politieke landschap van de Amerikaanse tenniswereld van de jaren zeventig is en blijft intrigerend en degene die graag ziet hoe men hiertegen in protest gaat, zal zijn geld voor een bioscoopkaartje niet verspillen.

Regie: Jonathan Dayton en Valerie Faris Deze film is nu te zien in de bioscoop.

21 December 2017

D

Spiegeloog

Battle of the Sexes

Wist je dat...

Tekst: Daniel Lameriks …’s werelds beroemdste protestzanger Bob Dylan in 1941 werd geboren als Robert Allen Zimmerman? Zijn meest bekende protestlied, Blowin' in the Wind, werd door meer dan honderd vooraanstaande artiesten gecoverd, zoals Marlene Dietrich, Stevie Wonder, Elvis Presley en Dolly Parton. Het lied is in vrijwel alle talen vertaald, zelfs in het Fries. Dylan beweert dat hij het nummer in tien minuten heeft geschreven. Toen hem naar de exacte betekenis van de tekst werd gevraagd (waarover nog altijd wild gespeculeerd wordt), antwoordde hij: ‘There ain’t too much I can say about this song except that the answer is blowing in the wind’.

Spiegeloog

22 December 2017

…de grootste protestmars ooit werd gehouden op 15 februari 2003? Op die dag gingen meer dan vijftien miljoen mensen, in 800 verschillende steden wereldwijd, de straat op uit protest tegen de oorlog in Irak. Als George W. Bush had geluisterd naar al deze betogers zou dat de V.S. uiteindelijk $3 biljoen (3.000.000.000.000!) bespaard hebben; de totale kosten van de oorlog, zo berekende nobelprijswinnaar Joseph Stiglitz. De regisseur Amir Amirani maakte een documentaire over deze historische dag van protest: We are many. Amirani wilde het project onafhankelijk financieren en zette een crowdfunding-actie op. Binnen enkele dagen was het benodigde bedrag van $90.000 opgehaald en kon de film, die uiteindelijk lovend ontvangen werd, gemaakt worden.

…de Indiase mensenrechtenactiviste Irom Sharmila de langste hongerstaking ter wereld heeft gehouden: een periode van zestien jaar? Sharmila startte haar hongerstaking uit protest tegen een controversiële wet die het Indiase leger de volmacht gaf buitensporig geweld te gebruiken tegen de be-volking. De ‘IJzeren Dame van India’, zoals zij ook wel genoemd wordt, kreeg meer dan tien jaar lang gedwongen voeding via een neussonde. Ze werd door de overheid in een ziekenhuis vastgehouden als gevangene. Nadat Sharmila in 2016 haar staking beëindigde, richtte ze een politieke partij op.

Ze hoopt nu in het parlement de omstreden wet aan te pakken.

... de schrijver Gerard Reve in 1966 door de Amsterdamse rechtbank werd vervolgd voor godslastering, omdat hij in een tijdschrift had beschreven hoe hij seks had met Jezus in de gedaante van een ezel? In het blad Dialoog tekende de auteur zijn voorstelling van de terugkeer van de Verlosser op aarde op: ‘Als God zich opnieuw in Levende Stof gevangen geeft, zal hij als ezel terugkeren, hoogstens in staat een paar lettergrepen te formuleren, miskend en verguisd en geranseld, maar ik zal hem begrijpen en meteen met hem naar bed gaan, maar ik doe zwachtels om zijn hoefjes, zodat ik niet te veel schrammetjes krijg, als hij spartelt bij het klaarkomen.’ Deze tekst deed indertijd een hoop stof opwaaien, met Kamervragen en een proces als gevolg.

Reve liet het er niet bij zitten en tekende protest aan. De schrijver voerde zijn eigen verdediging voor de rechtbank en werd uiteindelijk vrijgesproken van godslastering in het zogenaamde (en beroemd geworden) Ezelsproces.

Pleidooi voor Nadenken

Interview met hoogleraar en psychiater Dirk de Wachter Bij onze zuiderburen geldt de Vlaamse psychiater, hoogleraar en bestsellerauteur Dirk de Wachter als een lokale beroemdheid. Ook in Nederland bleven zijn boeken tot nu toe niet onopgemerkt. Zijn meest bekende werk is Borderline Times. Daarin legt hij de negen DSM-criteria van de borderline persoonlijkheidsstoornis over de westerse wereld heen en concludeert: dat past best goed.

Tekst: Wolter de Boer & Maaike Posthuma

Spiegeloog

24

Nadat Borderline Times in 2012 in zowel Vlaanderen als Nederland met veel lof was ontvangen volgde Liefde: Een onmogelijk verlangen waarin hij de duurzaamheid van liefde in de hedendaagse westerse maatschappij onder de loep neemt.

In 2016 verscheen zijn derde boek, De Wereld van De Wachter, waarover in Spiegeloog geschreven werd: ‘Dit boek lees je ter verkenning van een nieuwe, meer menselijke visie op de wereld, waarbij het oké is niet overal een antwoord op te weten. De mooiste zin in zijn nawoord: “Gebrekkig, maar hoopvol.”’

Een pleidooi voor nadenken December 2017

Een psychiater die in zijn eerste boek meteen maar de hele samenleving diagnosticeert. Het kan overkomen als een aanklacht, als een protest tegen de vervaagde grens tussen normaal en abnormaal.

U protesteert nogal. Onder andere tegen het ideaal van altijd gelukkig moeten zijn, de psychiatrisering van de maatschappij, de toenemende individualiteit en ook tegen het algehele identiteitsverlies. Waarom is dat nodig?

‘De term protest doet mij te veel denken aan roepen en winkelruiten stukslaan. Sloganeske termen brullen. Wat ik vind dat een universitair docent moet doen is: doen nadenken. Ik vind het een essentiële taak om over de wereld na te denken.

Dat is geen protest, maar scherp, kritisch nadenken. In mijn praktijk zie ik mensen die verdriet en miserie hebben, die allerlei dingen meemaken. Daar probeer ik voor te zorgen.

Dat is mijn core business. Van daaruit probeer ik na te denken over de wereld.’

Waarom is het noodzakelijk dat een psychiater zich naar de wereld uitspreekt over de dingen die hij in zijn spreekkamer tegenkomt?

‘Omdat, wat ik in mijn spreekkamer zie, ook met de wereld

Foto: Jimmy Kets

Men vraagt mij: kom eens spreken bij ons. Dan krijg ik applaus; “goed gezegd!”. En dan gaat men weer over tot de orde van de dag. Dat is tot nu toe ook wel een beetje mijn frustratie. Ik spreek ook wel heel vaak voor hetzelfde publiek: namelijk voor de mensen die toch al vinden dat wat ik zeg juist is. Het doet mij plezier, laat dat duidelijk zijn.

Maar die mensen zijn waarschijnlijk ook de usual suspects.

Die mijn boek al kennen, die al veel nadenken. Ik moet misschien nog andere dingen vinden om juist mensen te bereiken die dat nog niet doen.’

En dan, na een korte stilte: ‘Ik moet niets natuurlijk – ik kan maar vanuit mijn positie doen wat ik doe.

Maar ik maak mij ook geen illusies. Dat boek is nu vijf jaar oud en iedereen vindt dat heel interessant. Voor mijn ego is dat niet slecht, maar wezenlijke verandering in de wereld: daar zijn we niet. Ik zou willen — en nu moet ik oppassen niet weer als cultuurpessimist versleToch heb ik ongelooflijk Een wereld die het zo goed heeft, ten te worden, want dat veel werk. Deze psychien toch zoveel pillen neemt ben ik echt niet — maar ater en al zijn collega’s ik zou willen zeggen dat hebben wachtlijsten van de voorbije vijf jaar, in hier tot in Tokio. Wat is de problemen die ik aaner toch aan de hand met kaart, de wereld nog niet echt gekanteld is. De westerse een wereld die zo goed en tegelijkertijd zo problematisch is? wereld dendert voort in een dreigende, kneuterige, conHet zijn de psychiaters die blijkbaar de vinger op die zere sumptionistische, zelfgenoegzame, ikkige ledigheid.’ plek leggen. Het is hier eigenlijk heel goed leven. En toch voelen heel veel mensen zich niet goed. Ze willen naar de Moet het niet allemaal een keer flink op de klippen psychiater. lopen voordat de wereld gaat kantelen?

‘Mijn stelling is: laten we nadenken vóórdat het op de klipEn ik zie al die mensen, massaal, elke dag. Zelfs de mensen pen loopt. Ik zit op een boot, op een grote tanker, ik zie de die niet komen willen ook komen. Over die wereld, daar klippen, ik maak mijn berekeningen en ik zeg aan een aantal moet ik toch over nadenken. Over een wereld die goed is, mensen: “Tja, daar zijn toch de klippen?” Maar het is ook en toch problematisch. Daar moet toch iets meer over na niet meer zo duidelijk wie er tegenwoordig in de stuurcabine te denken zijn dan pillen geven. Een wereld die het goed zit. Hoe hard je ook aan het stuur draait, die tanker blijft heeft, en toch zoveel pillen neemt. Ik weet ook niet goed maar gaan. hoe dat komt, maar ik wil daarover nadenken. Dat is mijn missie.’

Maar ik ben geen apocalyptisch denker. Ik blijf toch spreken, ik blijf jonge mensen met enthousiasme ontvangen en Heeft u het idee dat u, sinds u Borderline Times geschrezolang we blijven nadenken is er hoop. Als je maar draait ven heeft, het nadenken daarover meer op gang is aan dat stuur, en die boot gaat maar voort, als je het dan niet gekomen? meer verwacht, blijkt dat-ie dan toch een bocht inslaat. Dat ‘Laat me daar voorzichtig in zijn. Dat boek heeft ongeloofbestaat.’ lijk veel succes. Dat is echt raar hè, voor zo’n boek. De titel alleen al. Het is geen kookboek, er komt ook al geen seks in voor, dus waarom zou men dat kopen? Toch is het booming

Spiegeloog

Engagement waarover?

‘Het grootste probleem van onze tijd, en in Nederland nog meer dan in Vlaanderen — zeg ik altijd met een zekere dedain — is zelfgenoegzaamheid. Wij vinden dat alles goed gaat, dat we het mooi voor elkaar hebben. De restaurants zitten vol. Bij de koopjes staat iedereen aan te schuiven. “Wat ligt die man toch te zeuren?”, zeggen ze dan tegen mij. “Het gaat beter dan ooit.” En dat is waar, op een bepaald niveau hebben wij het in deze wereld, in deze streek en in deze tijd ongelooflijk goed. We hebben geen honger, we hebben geen oorlog, we hebben geen grote epidemieën waar onze kinderen aan sterven. We hebben geen hongersnood, er is geen massale armoede of onveiligheid meer. Dat is ongelooflijk, dat is nog nooit eerder gebeurd in de wereld.

op de een of andere manier. Ik kan nog altijd niet verklaren waarom dat zo is. Ik zeg: “De wereld heeft een probleem. Er is hier iets, etwas los.” En heel veel mensen geven me daarin gelijk. Natuurlijk vind ik het ook aangenaam om aandacht te krijgen, om beluisterd te worden. Ik ben ook heel blij dat er veel jonge mensen met verstand zijn die mijn woorden oppikken. Dat is goed.

25 December 2017

te maken heeft. Dan denk ik: “Maar wat die depressieve mens hier vertelt, dat moet ik aan de wereld vertellen, want dat is belangrijk.” Voor mij is het een soort evidentie om vanuit mijn beroep iets aan de wereld te zeggen. Scherpzinnig, streng, maar daarom nog niet protesterend. Kritisch, maar ook altijd hoopvol. Het deed mij een beetje verdriet dat mijn boek Borderline Times door sommigen werd gezien als een cultuurpessimistisch boek. Terwijl ik een hoopvolle mens ben. Ik wil mensen een spiegel voorhouden, en laten zien waar het moeilijk loopt. Laat ons nadenken en er iets aan doen. Ik wil aanzetten tot reflectie. Tot engagement.’

U blijft net zolang draaien tot die bocht zich in gaat zetten?

‘Ja, dat zie ik als mijn taak. Om kritisch te blijven reflecteren. Ik vind dat ook wezenlijk voor de universiteit, daar moet nagedacht worden. Dat is heel nieuw hè, die man zegt daar iets raars. Aan de universiteit moet niet alleen gestudeerd, diploma’s behaald of gereproduceerd wat er in de boeken staat worden, zodat we dat later ook kunnen orakelen. Nee, nee, aan de universiteit moet nagedacht worden. En ik wil dus niet aanzetten om de straat op te gaan en winkelruiten in te gooien, maar na te denken en te schrijven, en ook anderen aan te zetten om bij zichzelf na te gaan: hoe zijn we er nu aan toe?’

Het einde van de normaliteit

Spiegeloog

26

In Borderline Times stelde De Wachter dat de hele maatschappij labiel was. Onze samenleving is gekenmerkt door een kick-cultuur, we streven constant naar genot.

De belangrijke verhalen die zin geven aan ons leven verdwijnen, relaties boeten in aan duurzaamheid en worden instabieler. Het bestaan wordt leger en zinlozer. De maatschappij is ziek, en zo dus ook ieder individu die zich in die maatschappij begeeft.

December 2017

Wat is eigenlijk een gezond individu? ‘“Gezond” en “gestoord” zijn categorieën die ik met voorzichtigheid hanteer. Het diagnostisch denken wordt steeds meeromvattend. De DSM neemt alsmaar toe, de categorieën ook, het begint met autisme en het eindigt bij autismespectrumstoornis, enzovoorts. Al die categorieën die deinen uit, zodanig dat we een zelfhulpgroep zullen moeten creëren voor die mensen die geen diagnose hebben. Die triestig moeten zeggen: “Wij hebben niets, niemand wil voor ons zorgen.” En ze zullen dan wel depressief worden, en zich dan aansluiten bij de depressieven.

met de omgeving. Alles is altijd in interactie met anderen.

Als ik ziek ben is het ook omdat anderen mij ziek noemen, omdat ik ziek ben in de wereld. Dus de normaliteit, die heeft ook te maken met de wereld. En als er veel meer niet-normaliteit is, heeft dat dus ook te maken met de wereld.’

Hechting in borderline tijden Als De Wachter het borderline-criterium ‘verlatingsangst’ omschrijft in Borderline Times, stelt hij dat hechting het cruciale thema wordt voor de volgende generatie. ‘Het mainstream gezin en de mainstream levensloop zijn niet langer dominant in de westerse maatschappij. Dat zou geen probleem mogen zijn, maar tussen ouders en kinderen liggen er veel kwetsuren, en dat uit zich in de hele samenleving.’

Volgens u wordt hechting het grote thema van de volgende generatie. Wat bedoelt u daarmee?

‘Heel kort door de bocht bedoel ik het zo: we moeten goed voor onze kinderen zorgen. Voilà. In deze maatschappij, in zijn ikkigheid, zijn leukigheid, in zijn hedonistisch doorschieten moet het allemaal genieten en leuk en fantastisch zijn.

Ondertussen vergeten we goed voor onze kinderen te zorgen.

Het zorgen is niet altijd leuk, dat is soms gedoe. Goed voor je kinderen zorgen is ook de lastigheid daarvan durven meenemen. En ook in onze cultuur van losse relaties, waarin we wisselende partners hebben, moeten we de hechting van onze kinderen blijven bewaren. Dat gebeurt nu niet.

Die hechtingsproblemen, ik zie hoe die heel vaak doorschemeren in verschillende diagnostische categorieën. Natuurlijk gaat het bij die diagnoses ook over erfelijke, neurobiologische en hier-en-nu stressfactoren. Maar die hechting speelt heel vaak een rol: zorg voor uw kinderen! Amuseer je voor de rest zoveel als je wilt. Wissel van partner als je denkt dat dat je verbetert. Ik ben daar geen moralist in, maar zorg voor uw kinderen! Dáár moet ik wel moralistisch in zijn.

Kinderen hebben hechting, voorspelbaarheid en liefdevolle koestering nodig. Daar is ongelooflijk veel bewijs voor. Als kinderen op jonge leeftijd gekwetst worden in de hechting, zorgt dat in het latere leven voor blijvende, ernstige littekens.’

Maar allez,! Wij zijn de moeilijkheden van de wereld aan het psychiatriseren. De moeilijke dingen, die te allen tijde eigen zijn aan het leven, krijgen nu diagnostische etiketten.

En alleen met diagnostische etiketten kan men hulp krijgen, zeker in Nederland. Ik vind dat ook iets om over na te denken. Niet omdat ik vind dat dat niet mag, of omdat dat slecht is. Maar ik zeg: denk toch eens na! Dat men geen professionele hulp kan krijgen van iemand, men kan geen gesprek voeren, als er niet eerst een diagnostisch etiket is gemaakt, dat is toch vreemd?

Komt het daardoor dat er nu zoveel meer diagnoses vallen?

‘Nee, die toenemende diagnostiek heeft te maken met de maatschappelijke trend dat alle tekorten, al het verdriet en alle moeilijkheden gepsychiatriseerd worden. Dat wordt direct ergens in een vakje geschoven en moet bij de psychiater of therapeut terechtkomen. En als ik die patiënten dan zie in mijn spreekkamer, dan zie ik daar vaak hechtingsproblemen onder zitten.

Ik ben systeemtherapeut, ik zie de wereld als een netwerk van interacties. Het individu is voor mij altijd in interactie

Dat is ook een probleem in de psychiatrie, dat we alles neurobiologische aandoeningen noemen, die we dan medicamen-

Natuurlijk moeten we vormen van heel ernstig psychiatrisch lijden wel omkaderen en medicamenteus behandelen. Ik ben geen anti-psychiater die zegt dat de maatschappij ziek en iedereen daarin normaal is. Maar ik pleit toch tegen een al té psychiatriserend omgaan met menselijk verdriet. Als wij ons niet goed voelen en dat duurt wat langer, dan word je ontvriend op Facebook. Vrienden zeggen: “Dat is geen leuke gast hoor, we vragen hem niet meer.” En dan zeggen ze: “Zoudt ge niet eens naar de psychiater gaan?” En dan denk ik: Zoudt ge niet eens naar uw vrienden gaan?!’

Ik vind dat we wat meer psychiater voor elkaar moeten zijn.

De vrienden zijn er als de leukigheid er is. Partytime. En dat mag van mij, hè. Maar waar zijn de partytimers als het lastig is?’

Het neurobiologische discours krijgt juist steeds meer ruimte binnen de psychologie-opleidingen, veel meer dan bijvoorbeeld hechtingstheorie.

‘Ik ben niet tegen hersenonderzoek, dat zou heel belachelijk zijn, de hersenen zijn een interessant orgaan. Maar als we eerlijk zijn, zijn onze medicamenteuze interventies maar een deel van wat we voor mensen kunnen doen vergeleken bij een goede hechting. In het werk van therapeut is het heel belangrijk om betekenisvol aanwezig te zijn, aanwezig te zijn over de tijd heen. Hand-in-hand begeleiding. Geen gemanagede zorg die van het ene zorgprogramma naar het andere dendert, die allemaal evidence based en theoretisch ontwikkeld zijn.

Men zegt dan: ‘U bent nu beter, u moet nu naar een andere therapeut.’ Alstublieft zeg, ik kan het nu pas goed met u vinden! Over diagnosticerende categorieën heen, goed zorgen voor de mensen. Dat is toch iets waar ik in de psychiatrie aandacht voor wil vragen. Niet alleen in gemanagede

Het is ook zo’n raar idee dat wanneer mensen beter zijn, ze moeten stoppen in het programma. Dat is een hele economische visie op hulp: u bent beter, dus voilà, u moet naar een ander programma dat meer ondersteunend is. Nee, u blijft bij mij. Als patiënten beter worden komen ze minder, of soms komen ze zelfs meer. Want dan kan er juist gesproken worden. Dat is ook zo’n paradox: sommige mensen zijn heel depressief en hebben zware medicatie nodig. Vervolgens zeggen ze “Dokter, ik ben beter, ik ben erdoor.” Dan zeg ik: “Mooi, dan kunnen we nu misschien gaan spreken over het leven.”’

Vervagen van sekserollen Een van de negen kenmerken van de borderline persoonlijkheidsstoornis is een verstoring van de eigen identiteit.

De Wachter koppelt dit aan het vervagen van de sekserollen en schrijft daarover in Borderline Times: ‘Terwijl onze identiteit vroeger in grote mate werd bepaald door onze sekse, hangt ze nu zelfs niet meer vast aan onze seksuele voorkeur. Alles kan, en we komen de meest kleurrijke varianten tegen. Sekse was lang nog het laatste bolwerk, nu is ook dat gevallen.’

U schrijft in Borderline Times over de vervaging van de sekserollen. In de maatschappij wordt heden ten dage veel gedebatteerd over de identiteit van de vrouw. Wat is, volgens u, de mannelijke identiteit?

‘Ik zou dat niet weten. Wat ik doe in het boek is die identiteitsvraag opwerpen, en dan illustreren aan de hand van een herkenbaar voorbeeld van mannen, vrouwen en transgenders. Ik heb daar nogal wat ervaring mee omdat ik twintig jaar geleden heel veel mensen heb gezien met genderdysforie. Daardoor ging ik er nogal over nadenken. Over wat identiteit nu eigenlijk is, en ook over dat het zo sterk verbonden is aan gender. Dat vond ik interessant.

Ik weet nog heel goed van een vader die professor in de rechten was. Een vader van een man die vrouw ging worden.

Hij was heel gezet en conservatief. Een verstandige man, die zegt: “Kijk dokter, als we niet meer weten wat mannen en vrouwen zijn, dan is dat het einde van onze maatschappij.”

Na vele gesprekken zijn we er toch in geslaagd om die liefdevolle band met zijn zoon, die een vrouw was geworden, toch te kunnen behouden. Maar die kwam dus van heel ver, hè?

We moeten nu gaan nadenken over identiteit in een wereld die niet meer zo’n simpele categorieën hanteert als vroeger.’

Spiegeloog

Denkt u dat wanneer er een betere hechting had plaatsgevonden, bij veel kinderen stoornissen zoals ADHD of autismespectrumstoornissen (ASS) niet ontwikkeld zouden zijn?

‘Nee, dat stel ik helemaal niet. Ik weet alleen niet of het altijd een naam moet krijgen en zo gestigmatiseerd moet worden. Ik zou graag hebben dat ook kinderen die nu autistisch genoemd worden, kunnen opgroeien in een liefdevolle, gehechte relatie, zonder dat dat etiket nodig is om goede zorg en omkadering te bieden. Ik zou willen dat kinderen die een beetje stil zijn of wat minder praten, of die wat drukker zijn of een beetje van alles-en-nog-wat zijn, in een soort normaliteit bejegend kunnen worden. Ik pleit voor een zeer brede invulling van de normaliteit.

zorgprogramma’s die wetenschappelijk onderbouwd maar mens vergeten zijn.

27 December 2017

teus en met een aantal hygiënische maatregelen omkaderen.

De kern van de zaak is hechting: hoe kan ik mijn kind graag zien? Ook als dat kind niet zo voldoet aan mijn ideaaltypische, dromerige verwachtingen? Hoe kan ik mij hechten aan dit kind met een probleem? Altijd gaat het daarover, vind ik.’

Wat betekenen sekserollen vandaag de dag nog dan?

‘Daar moeten we met elkaar over spreken. De mannelijkheid van iemand, dat is een verhaal dat zich opbouwt. Er zijn geen a priori zekerheden. Net als in deze wereld, die veel losser en meer fluïde is dan vroeger. Dat heeft nadelen, van angst en onzekerheid, maar ook voordelen van flexibiliteit.

Laten we nu blij zijn dat, wanneer een man zich heel vrouwelijk voelt, hier een oplossing voor is. Dat het niet langer verplicht is voor mannen om enkel seksueel aangetrokken te zijn tot een vrouw. Laten we bewaken en behouden dat men niet meer wordt uitgestoten of gemolesteerd als hij niet aan de normen voldoet. Maar, het is ook altijd wat in deze wereld, hè? Door die fluïditeit moeten we daar nu zelf over nadenken.’

Nadenken in een complexe wereld Spiegeloog

28

‘Niet nadenken in deze complexe wereld, daar zou ik graag voor willen waarschuwen. Als ge alleen maar geniet – want dat is toch wat onze wereld propageert – wees gelukkig en leuk, plezant, amuseert u! – dan vrees ik dat u tegen de dingen aanloopt. Ik wil mensen doen nadenken. Ik vind, maar daar kan ik mij in vergissen, dat nadenken over de wereld zeer bijzonder, vervullend, zingevend, boeiend en leuk is. Zelfs nadenken over dingen die wat lastig zijn. Het zelf vinden van dingen. Het geeft een heel vredevol gevoel.

Kunnen thuiskomen in wat je zelf bent gaan zoeken. Dat is goed voor een mens, denk ik.’

December 2017

In Nederland was er een discussie over dat er op de middelbare school psychologievakken gegeven moeten worden, in de vorm van ‘kritisch denken’. Wat vindt u daarvan?

‘Ik pleit daar eigenlijk heel erg voor, al weet ik niet of het in de vorm van psychologie moet zijn, maar misschien filosofie? Al vanaf de kleuterschool, zeg ik altijd. Bij kleuters gaat dat heel goed, als je kleuters hoort spreken over leven en dood, hoor je dingen die soms veel verstandiger zijn dan de dingen die op de filosofie-faculteit gezegd worden. Zij kunnen nog zeggen: “Opa is in de hemel.” Dat is fantastisch.

Wij zijn vervuild door intellectuele praatjes die onze spontane gevoelens onderdrukken, wij willen het moeilijk maken, wij weten het niet en wij worden cynisch. Wij kunnen niet meer gewoon gevoelig over de hemel spreken.

Als ik hier zit, en ik ben een kleuter wat dat betreft, denk ik heel graag dat mijn moeder, die nu acht jaar geleden overleden is, vanuit de hemel neerkijkt en denkt dat het wel goed is zo. Natuurlijk weet ik dat dat niet zo is in de letterlijke zin van het woord. Natuurlijk zit er niemand achter de wolken.

Maar ik wil dat op een bepaalde manier zo denken. Ik wil die metafoor, die eeuwenoud is, en die in alle culturen van de wereld een manier geweest is om een verhaal te maken over dood en leven en eeuwigheid, behouden. Ik wil dat niet op een cynische manier zo wegsmijten.

Het is belangrijk om zinsvragen te blijven stellen, al is het op een seculiere manier. Op een manier die niet meer is wat de naïeve godsdienstigheid van vorige eeuwen soms gebracht heeft en waar heel veel miserie mee is geweest. Maar het helemaal wegsmijten? Alle essentiële zinsvragen waar duizenden jaren gelovigheid overheen zijn gegaan? Hoe kan de moderne, seculiere, VPRO-kijkende, bakfiets-rijdende, succesvolle hipstermens van de Amsterdamse grachten over zijn zijnsbetekenis denken?’

De toekomst Met Borderline Times stelde De Wachter de diagnose, in Liefde: een onmogelijk verlangen? ging hij dieper in op het ideaal van duurzame liefde, en wat dat nog betekent in de hedendaagse maatschappij. In zijn nieuwste boek, De Wereld van de Wachter, kijkt hij naar de toekomst en durft te hopen op betere tijden.

Even terug naar de boot waarmee we richting de klippen varen. Hoe ziet u de omslag voor zich? Praat u tegen uw collega’s, of juist tegen de maatschappij?

‘Ik praat weinig met mijn collega’s, hier in Vlaanderen zijn Paul Verhaeghe [Vlaamse hoogleraar klinische psychologie en psychoanalyse, red.] en ik de enigen die zich openlijk uitspreken. Wat er wezenlijk verandert is dat ervaringsdeskundigen in de psychiatrie worden ingezet, op alle niveaus. Voor mij is dat een revolutionair gebeuren en ik denk ook niet dat dat nog terug te schroeven is. We moeten oppassen dat we er geen hype van maken, dat het overal herstel en kwetsbaarheid wordt. Maar ik zie in de westerse wereld voorlopig nog geen grote kentering.

In de geschiedenis zie je dat dat soort dingen altijd in golven gaan, op momenten dat men het niet verwacht. Niet gestuurd door leiders, maar bottom-up-achtige processen die ineens mechanismen doen barsten. Meestal moeten mensen eerst tegen de onmogelijkheid aanlopen voor er iets kan veranderen. Dat is echt lastig voor het menselijk dier. Wij geven onze zelfgenoegzame positie niet zomaar op.’

Wat zou ons kunnen helpen om de door u aangestipte problemen in Borderline Times te overwinnen?

‘Dat boekt werkt wat mij betreft als een psychotherapeutisch proces. Wat het doet is het in vraag stellen van een verhaal, van de evidenties en van de dingen waarvan mensen zeggen “Dat is gewoon zo.” Die dingen ondervragen, zodat het op losse schroeven komt te staan. Niet omdat ik losse schroeven goed vind, maar dan ontstaan er nieuwe gedachten. Dan hoop ik dat mensen, vooral jonge mensen dus, gaan nadenken. Nadenken over relationele instabiliteit, zinvol bezig zijn, ongebreideld genieten, impulsiviteit.

De patiënt zegt: “Mijn pa heeft mij weer beledigd.” Wij geven dan een antidepressivum of zeggen: “Doe een assertiviteitscursus.” Maar dat zegt toch ook iets over het feit dat bazen respectvol moeten zijn? Ik vind dat de zachte sector veel te braaf is en veel te weinig vanuit zijn vakgebied uitspraken doet over de wereld. Dus misschien toch, zou er iets meer

Spiegeloog

29 December 2017

protest moeten zijn. Psychologen zijn heel goed geplaatst Mensen moeten zich afvragen: hoe gaat dat bij mij, hoe is dat om de onrechtvaardigheid, het misbruik, het verdriet, het bij mij? Hoe is het met mijn normaliteit gesteld? En wanneer tekort en de miserie die ze elke dag horen op een maatschapmen daar met elkaar over in gesprek gaat, kan men daar mispelijke manier aan bod te laten komen. En dat wordt weinig schien iets in vinden, en in laten kantelen. Ik vind het in ieder gedoceerd aan de universiteit.’ geval belangrijk om daarover te spreken. Ook in mijn consultaties is het zo: sommige mensen doen er iets mee, maar U schreef in De Wereld van de Wachter: ‘Onze generatie sommigen kunnen er geen betekenis aan geven. Belangrijk is heeft het behoorlijk verknoeid. Jullie zijn nu aan zet. dat ze het zelf doen, dat ik niet moet zeggen hoe patiënten ‘Ja, ah wel. Punt.’ moeten leven. Psychotherapie is niet zeggen: “En nu moet gij op tijd gaan slapen en ’s ochtends vroeg opstaan, goed uw Wat bedoelt u daar precies mee? pilleke nemen, op tijd gezond eten en voldoende bewegen.

‘Twintigers, dat is de wereld van morgen! Als die niet mee Want dat is bewezen, door de wetenschap.” Zo marcheert zijn, gaat het niet lukken. dat niet, hè? Het gaat om Geloof mij, het verburmensen spreken. Vragen gerlijkt heel snel allete stellen: Hoe is uw maal. Men heeft werk, en leven? Hoe gaat dat met - Wij geven onze zelfgenoegzame men heeft een gezinnetje uw geliefde? Hoe gaat positie niet zomaar op en een kindje en het huis dat met uw ouders? Met moet afbetaald worden uw vrienden? Wat doet u en al die ideeën om voor graag? Dat ze naar huis de wereld iets te doen gaan en denken: “Van dit dreigen heel vlug te verpieteren tot de dagdagelijkse kneugesprek heb ik niets begrepen”, maar toch doet het iets met terigheid van het bestaan. Het is dat jonge volk dat ik warm ze. Vaak op een onbewust niveau. moet maken voor het ware leven. De jonge mensen moeten het gaan doen.

Het onbewuste mag ook niet meer genoemd worden op de universiteit. De psychoanalyse is nogal verouderd, ik Soms word ik afgedaan als naïef, dat vind ik nog niet zo erg. ben geen psychoanalyticus en ik vind inderdaad dat ze zich Maar soms word ik ook afgedaan als cultuurpessimistisch. verloren zijn in een soort intellectualistisch denken waar de Dan zeggen ze: “Oh, wat zit die man te zagen.” Dan denk pragmatiek wat uit verdwenen is, maar dat onbewuste is toch ik: “Kom eens mee een consultatie doen, dan?” Als het alleiets waar we moeilijk omheen kunnen. Dat komt dan via de maal zo goed gaat, waarom heb ik dan zoveel patiënten? Ik achterdeur weer de wetenschap binnen. In debatten over de zie hoe meer dan een miljoen mensen alleen al hier in België vrije wil en zo. De eeuwige terugkering der dingen.’ kalmeerpillen moeten hebben om het hoofd boven water te houden. Het gaat allemaal goed, maar wat is de prijs die we Wat zou u willen zeggen tegen onze generatie psychoervoor betalen? De suïcidecijfers zijn nog altijd zeer hoog, al logen, die binnenkort het werkveld in gaan? Wat is de die depressies, burn-outs, chronische vermoeidheid, kun je rol van de psychologie als wetenschap en als kunde? dat opzij zetten? Ik wil dat erbij halen.

‘Ten eerste, laat mij zeggen: doe uw vak goed. Met hart en ziel. Zorg goed voor uw patiënten. Dat is uw core business.

Jonge mensen zijn vatbaar voor die boodschap. Als het leven Voordat we van alles anders gaan vertellen, studeer wat verder gaat, dan zie ik hoe het minder een topic wordt. Men nodig is, wees verstandig, zorg in uw werk goed voor uw splitst het af, men wil daar niet te veel van weten. Dus het patiënt. is de jeugd die aan zet is. Voilà. Daarom doet het mij veel plezier dat jullie hier zijn.’ << Ten tweede, en dit is een soort oproep, wat u daar hoort, bij die patiënten, dat kan u toch niet gevoelloos houden voor de wereld? Ik vind dat psychologen, therapeuten en psychiaters veel te stil zijn. Dat ze veel te weinig doen met de tekorten, verdrietigheden, onrechtvaardigheden en toestanden die ze elke dag, in de duisternis van hun besloten consultatieruimte, horen.

Mededelingen Mededelingen voor nummer 387 kunnen tot 17 januari 2018 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 387 komt begin februari uit.

Spiegeloog

30

De Rode Hoed is een cultureel centrum waar debatten, lezingen, concerten, congressen en workshops plaatsvinden, gevestigd in een historische schuilkerk.

Adres: Keizersgracht 102, 1015 CV, Amsterdam.

Inlichtingen: 020 6385606. Website: www. rodehoed.nl.

Dinsdag 12 december vanaf 20:00

€5,- inclusief drankje

December 2017

Skin Deep #3: Wie mag wat? over protest, politie en pigment

Gesprekken over huidskleur zijn vaak explosief, emotioneel of worden vermeden. In deze serie onderzoeken we waarom dat zo is en hoe het beter kan. Met volop ruimte voor twijfel, frustratie en humor. Met hosts Andrew Makkinga en Stephanie Afrifa.

Woensdag 13 december vanaf 20:00

€8,- voor studenten

De eerste boze burger

Presentatie van Grunberg’s nieuwe pamflet ‘De eerste boze burger’. Dit pamflet is de boekvorm van de, in april 2017 door Grunberg gehouden, Du Perron-lezing. De auteur gaat in gesprek met schrijver Xandra Schutte over grenzen, aanpassing en je ergens thuis voelen.

Maandag 18 december vanaf 20:00

toegang gratis

Dr J.M. den Uyl-lezing: Jesse Frederik

Onze verzorgingsstaat werkt niet meer voor de mensen die hem het meest nodig hebben. Wat eens rechten waren zijn plichten geworden. Hoe armer je bent, hoe meer formulieren je moet invullen. De drieëntwintigste Den Uyllezing wordt uitgesproken door Jesse Frederik (1989), correspondent Economie bij de Correspondent. Voorzitter is Job Cohen.

De Balie is een platform voor een breed en vrijzinnig publiek.

In de Grote Zaal, Kleine Zaal en in de Salon vinden vrijwel dagelijks debatten, seminars, theater- en filmvoorstellingen plaats, gericht op culturele, kunstzinnige, maatschappelijke en politieke kwesties.

Adres: Kleine Gartmanplantsoen 10, 1017 RR, Amsterdam.

Inlichtingen: 020 5535151. Website: www.debalie.nl.

Maandag 18 november vanaf 20:00

€7,50 voor studenten

KennisCafé: Iedereen Superheld

In dit laatste KennisCafé van 2017 duikt moderator Martijn van Calmthout (De Volkskrant) samen met techniekwetenschapper en fan Barry Fitzgerald (TU Eindhoven en auteur van Secrets of Superhero Science) in de wereld van de superhelden. Welke technologische ontwikkelingen gaan van iedereen een superheld maken? Over neuro-mechanics, genetica, technologie en meer.

Maandag 29 januari vanaf 20:00, in Stadsschouwburg Amsterdam

€20,-

Sign of the Times 1: De strijd om identiteit

Wie kijkt naar de uitslag van de reeks recente verkiezingen in Europa en de gebeurtenissen in Catalonië, de Brexit en het Schots referendum, ziet dat we in een nieuw politiek tijdperk zijn beland. De klassieke strijd tussen progressief en conservatief lijkt verleden tijd. Identiteitspolitiek en nationalisme domineren in plaats daarvan het hart van de politiek. De samenleving polariseert langs identiteitslijnen en juist in een globaliserende wereld lijken mensen zich meer dan ooit te vereenzelvigen met een nationale of andere groepsidentiteit. Waardoor leeft deze identiteitspolitiek zo op? En wat zijn de consequenties van deze populistische focus op nationale identiteit?

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Weesperplein 4, 1018 XA Amsterdam, kamer 1.01.

Website: www.psynip.nl

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden).

Dinsdag 16 januari vanaf 18:00

Vrijdag 15 december vanaf 20:00

Proost op de wetenschap: Gezondheidsapps met bijwerkingen?

Gezondheidsapps worden bejubeld. Een simpel appje op je telefoon kan je helpen om gezonder te leven, bijvoorbeeld door al je bewegingsactiviteiten bij te houden, je eetpatroon inzichtelijk te maken en voorstellen voor gezondere verbeteringen te doen. Omdat de meeste gezondheidsapps gratis te downloaden zijn, is het bovendien voor iedereen mogelijk om zijn of haar gezondheid te verbeteren met zo’n app. Een prachtige ontwikkeling, of toch niet?

Dinsdag 9 januari vanaf 17:00

De Nieuwe Liefde is een cultureel centrum voor debat, bezinning en poëzie. Hier vinden regelmatig debatten plaats over uiteenlopende onderwerpen over o.a. bezinning, poëzie en taal. Programma’s die aan het denken zetten, in verwarring brengen, wakker schudden én bemoedigen.

Adres: Da Costakade 102, 1053 WP, Amsterdam.

Inlichtingen: 020 589 1680.

Website: www.denieuweliefde.com.

Maandag 15 januari vanaf 20:00

gratis, aanmelden verplicht

Kurt Baschwitz: A Pioneer of Communication Studies and Social Psychology

The fascinating life and works of the founder of the influential cluster of journalism education and communication research in Amsterdam and a key figure in the first emerging European and global networks in these fields. Jaap van Ginneken wrote his biography.

€10,- voor studenten

DNL Denktank

Journaliste Myrthe Hilkens onderzoekt een actuele en complexe kwestie met een wisselende selectie uit de vaste DNL-denktank: interessante denkers en opiniemakers, aangevuld met een expert in het betreffende onderwerp.

We verkennen hedendaagse hete hangijzers: dilemma’s waar je niet meteen weet wat goed of waar is, omdat verschillende waarden botsen, idealisme en realisme wrijven, omdat ze complex zijn en om nuance vragen. Wat doet migratie met de Nederlandse economie? Is een burn-out de schuld van de werkgever of werknemer? Een indianentooi als accessoire tijdens het Eurovisie Songfestival, is dat oké? DNL Denktank helpt!

SPIEGELOOG is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega’s geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons op: spiegeloog-fmg@uva.nl.

Spiegeloog

Van bul naar baan: do’s en don’ts bij het aangaan van een arbeidsovereenkomst

Als net afgestudeerde psycholoog ben je vaak allang blij dat je een baan gevonden hebt, maar het onderhandelen over je arbeidsvoorwaarden is minstens zo belangrijk als het voeren van het sollicitatiegesprek en het kunnen overbrengen van je enthousiasme en competenties. Zorg dat je goed voorbereid het onderhandelingsproces in gaat!

gratis, aanmelden verplicht

31 December 2017

toegang gratis, aanmelden verplicht

Bacchus Voetganger op Wielen

E

r zijn twee typen mensen in het leven: diegenen die de wereld verdelen in verschillende typen mensen en diegenen die dat niet doen. Bij deze hoor ik bij het eerste type. Een van de verdelingen die ik maak is die tussen fietsers en voetgangers. Het mooie aan deze verdeling is dat iedereen allebei is, en dat vergeten we soms. De fietser hekelt de voetganger en de voetganger de fietser.

We proberen het verkeer in Nederland dicht te timmeren met regeltjes, zodat niemand meer zelf hoeft na te denken over de optimale oplossing voor elke unieke verkeerssituatie. In landelijke contreien kan dit goed werken, want de relatieve rust lijkt weinig unieke situaties voort te brengen. In Amsterdam daarentegen ontregelt het verkeer zichzelf zonder al te veel moeite.

Een teveel aan regels werkt niet. Het beste voorbeeld is het zebrapad dat doorloopt op het fietspad.

Wanneer je met twintig kilometer per uur op die twee treurige, langwerpige strepen afstevent en er een voetganger dreigt over te steken, moet je dan vol in de ankers? Als je dit doet, laat je een halve horde aan werkend-en-studerend-Amsterdam-op-de-fiets in je nek parkeren. En als je dit niet doet, worden er verscheidene handgebaren en ziekte-verwensingen jouw kant op geslingerd. De fietser hekelt de voetganger en de voetganger de fietser.

De individualistische Amsterdammer is te arrogant om zich op de fiets aan regels te houden, maar gaat er wel vanuit dat alles geregeld is. Zelf verleent hij zo nu en dan iemand van rechts geen voorrang, of fietst net door rood en komt daardoor in aanvaring met een voetganger. ‘Kan gebeuren toch? Als de rest zich gewoon aan de regels houdt is er niks aan de hand.’ Het ironische is dat heel Amsterdam zo denkt en er daardoor chaos ontstaat, met als eindstand dat iedereen boos is op iedereen.

De collectivistische Aziaat weet dat het verkeer chaotisch is en van verkeersregels heeft hij nog nooit gehoord. Hij weet dat de onbetrouwbare scooter waar hij op zit al een groot gevaar voor hemzelf is.

Andere onbetrouwbare scooters hoeven daar niet als risicofactor bij te komen. Hij weet dat hij op moet letten om geen aanrijdingen te veroorzaken en hij weet dat de rest ook zo denkt. De chaos in Azië is wijdverspreid over het asfalt, maar niet in de hoofden van de verkeersdeelnemers. In Amsterdam hebben we deze transfer wel gemaakt. Er zit geen verschil in chaos tussen het verkeer in Amsterdam en in Azië. We reageren er anders op.

In Hanoi, Vietnam, had ik het plan om met mijn ogen dicht een drukke rotonde over te steken.

Gewoon, om te laten zien dat het kan. Gelukkig werd ik op het laatste moment van dat idee afgepraat. Ik besloot toen mijn ogen open te houden.

Het experiment verliep vlekkeloos. Niet alleen kwam ik zonder kleerscheuren aan de overkant, ook keek niemand mij boos of verwijtend aan, of riep me na. Natuurlijk werd er wel getoeterd, maar niet meer dan de genormaliseerde kakofonie die Hanoi normaal bekleedt. Het geluid van de Aziatische toeter is een liefelijk: ‘Hé, hier kom ik aan, let op achter je.’ De Amsterdamse toeter kan eerder vertaald worden als: ‘Vuile klootzak, je bent diep vanbinnen vast een slecht mens.’

De fietsende Amsterdammer ziet zijn eigen hypocrisie niet. Eenmaal zonder stalen stadspaard onder zich is hij te bekrompen om te bedenken dat hij lopend onderweg is naar zijn fiets, om daar de transformatie naar fietser te ondergaan. Wees een voetganger op wielen en een fietser te voet als je door de stadse chaos paradeert. Misschien lost dat mijn verdeeldheid op.

Vincent Siderius