Duisternis

44e Jaargang nr. 382, April 2017 ISSN 0166-1930 Spiegeloog is een blad voor de Afdeling Psychologie, Universiteit van Amsterdam w: spiegeloog.tumblr.com

REC-G Kamer -1.10 Nieuwe Achtergracht 129B 1018 WT Amsterdam t: 020 - 525 67 58 Postbus 15934 1001 NK Amsterdam e: spiegeloog-fmg@uva.nl

Hoofd-/Eindredactie Emma Laura Schouten & Vincent Siderius.

The Dark Side

E

en enkel lokaal lichtte op in een verder donker gebouw. De jongen met de pet ziet door het raam een zestal studenten vastgelijmd aan hun laptop: die zijn hoogstwaarschijnlijk niet erg responsief op prikkels van buitenaf. Hij belt zijn handlanger: ‘Het alarm moet uit staan, want er zijn mensen binnen.’

Kort daarna arriveert iemand op een scooter. Inmiddels geroutineerd gooien de twee jongens een putdeksel door het raam van de VSPA en de jongen met de pet kruipt naar binnen, op dit moment nog onopgemerkt door de mensen binnen. Een voor een geeft hij de aanwezige iMac’s door het gebroken raam aan zijn handlanger.

Zes redactieleden zitten vastgelijmd aan hun laptop.

Ze schrijven het nachtnummer van Spiegeloog. Het is inmiddels vier uur ’s nachts, alle nog aanwezige energie gaat naar het afronden van artikelen. Plotseling stormt een gejaagde bewaker het lokaal in: ‘Bel nu de politie, er wordt ingebroken!’ Twee redactieleden snellen zich achter de bewaker aan. Hij opent de deur van de VSPA-kamer met zijn pasje en ziet nog net iemand door het raam naar buiten springen en de plaats delict ontvluchten. De laatste iMac blijft liggen, half op straat, half in de raamopening.

The Dark Side van de UvA heeft zich geopenbaard.

Ondanks alle commotie hebben we het weer voor elkaar gebokst een heel nummer in 24 uur in elkaar te zetten.

Zoals gewoonlijk sloten oud-(hoofd)redactieleden zich voor één nacht aan bij de redactie. Tessa en Joël blikten terug op de feestelijke hel die het nachtnummer heet, Jihane schreef een Bacchus, en Maaike gaf een moderne kijk op de klassieker 1984.

Emma onderzocht waarom mensen zo graag over duistere maatschappijen lezen, Vincent verdiepte zich in de nare kanten van de Chinese sportwereld, Jelmer bekeek waarom gelovigen gelukkiger zijn en Wolter deed een poging tot moderne droomduiding.

Het kan haast geen toeval zijn dat tijdens het nachtnummer met als thema ‘Duisternis’ deze haast perfecte misdaad heeft plaatsgevonden. Natuurlijk hopen we dat de toekomstige computers van de VSPA dit lot bespaard blijft. Ondanks deze tumultueuze gebeurtenis houden we onze, voor de redactieleden haast verheven, traditie in stand. We hopen dat jullie veel plezier beleven aan het lezen van het resultaat: wij zijn er in ieder geval mee over de maan.

Emma Laura en Vincent

Redactie Wolter de Boer, Jihane Chaara, Joël Davidson, Jelmer Hoogland, Bart Lichtenveldt, Maaike Posthuma, April te Spenke, Tessa Velthuis.

Aan dit nummer werkten mee Nathalie Boot, Denny Borsboom, Tim de Wilde, Florian Wanders, Lisa Wijsen.

Cover Sven Eichholtz (sveneichholtz@hotmail.com).

Fotografie Bart Lichtenveldt, Maaike Posthuma, Emma Laura Schouten, April te Spenke.

Opmaak en vormgeving Emma Laura Schouten & Vincent Siderius.

Drukkerij Drukkerij de Raddraaier Van Ostadestraat 233 b 1073 TN Amsterdam 020 - 673 05 78 Reacties, commentaren en ingezonden brieven zijn van harte welkom. Voor lange artikelen die ter publicatie worden aangeboden, is het verstandig eerst contact op te nemen met de redactie. De redactie behoudt zich het recht voor bijdragen in te korten of te wijzigen. Spiegeloog verschijnt zeven keer per jaar. Niets uit deze uitgave mag vermenigvuldigd worden zonder schriftelijke toestemming van de redactie.

Inhoud

14

5 Een Feestelijke Hel

20

De Utopische Dystopie

Tabula Rasa

Het licht in duistere maatschappijen

1984 - George Orwell

Redactie 4 De Wie zijn wij?

door God? 12 Gelukkig De voordelen van geloven

Toren 23 Ivoren Duistere machten

je dat...?

8 Wist Duistere weetjes

Rondvraag 16 De Wanders aan Wijsen

24 Mededelingen Activiteiten voor studenten

anno nu 9 Droomduiding Wat betekenen dromen?

Kampioenenfabriek 17 De Chinese sporters kweken

VSPA 25 Agenda van april

wat jij niet ziet 21 IkDe ruik zintuigen van blinde

Wandelgang 26 De ‘Welke nachtmerrie is jou het

Een heel nummer in één nacht

Kamers 11 Op Nathalie Boot en Tim de Wilde

mensen

meeste bijgebleven?’

28 Bacchus Het goede in het kwade

Like ons op Facebook

Lees ons op tumblr

Universiteit van Amsterdam

De Nachtredactie

Wolter de Boer 22 jaar Bachelor, Propedeuse

Jihane Chaara 25 jaar Master, Klinische Neuropsychologie

Spiegeloog

JoĂŤl Davidson 26 jaar BSc, Klinische Neuropsychologie

Jelmer Hoogland 19 jaar Bachelor, Propedeuse

Bart Lichtenveldt 23 jaar BSc, Klinische Neuropsychologie

Maaike Posthuma 26 jaar BSc, Klinische Psychologie

4 April 2017

Emma Laura Schouten 22 jaar Master, Neerlandistiek: Redacteur/Editor

April te Spenke 22 jaar Bachelor, Sociale Psychologie

Vincent Siderius 25 jaar Master, Sport- & Prestatiepsychologie en Arbeids- & Organisatiepsychologie

Tessa Velthuis 32 jaar MSc, Klinische Psychologie

Een Feestelijke Hel Het nachtnummer is een gevierde jaarlijkse traditie bij Spiegeloog. Als onderdeel van die traditie schuiven onder meer oud-hoofdredacteuren aan om mee te schrijven aan een nieuwe editie. Bart schreef een verslag over de nacht waarin dit nummer tot stand is gekomen en nachtnummerveteranen Joël en Tessa blikten terug op hun nachtelijke avonturen van voorgaande jaren.

5 April 2017

Bij elke vergadering, of het nu gaat om de voortgangsBart (hoofdredacteur van 2013 tot 2016) vergaderingen, die bedoeld zijn om de stand van zaken te Het is niet zo dat ik gezworen heb geen nachtnummers peilen, of de deadlinevergaderingen, waarin we elkaars stukmeer te maken, maar het is wel zo dat ik niet had gedacht ken nakijken, ze hebben nooit een tekort aan versnaperiner nog een te doen. Dat komt zo: hoe verder de nacht zich gen. Van koekjes tot M&M’s en van feel-good-sapjes tot vordert, des te meer je jezelf laat beloven dit nóóit meer hummus; het was er allete doen. Maar zoals ook maal. We deelden elkaars elk jaar weer blijkt: hoe snacks en dronken koffie langer het nachtnummer en energydrank om de geleden is, hoe meer zin - Ik kwakte schijfjes komkommer nacht door te komen. je er weer in krijgt (of op mijn ogen hoe meer je die zelfbeAls we tijdens het nachlofte bent vergeten). En telijk nakijken bijna in dus zat ik met de redacslaap gesukkeld zijn, tie om één uur ’s middags worden we wakker geschud door de beveiliger die speciaal in stilte te brainstormen over de inhoud van het nummer voor ons in het gebouw aanwezig is. ‘Er moet nú iemand ‘Duisternis’, om vóór diezelfde tijd de volgende dag een tijd112 bellen,’ roept hij. ‘En kan er iemand meekomen?’ Via schrift gemaakt te hebben. het raam zijn inbrekers de kamer van de VSPA binnengekomen; ze hebben minstens vier iMac’s meegenomen. Dat is Iedereen ging direct aan de slag: onderwerpen werden uitde derde keer binnen een jaar tijd. Na met de politie en de geplozen en rubrieken ingevuld. Omdat we niet meer in beveiliger gesproken te hebben gaan we door met het nachtde Diamantbeurs zitten, waar we een grote redactiekamer nummer. ‘Goh, ik ben hadden, is er een lokaal wel gelijk wakker,’ gereserveerd dat we klinkt het op de weg naast de redactieruimte terug naar de redactiekunnen gebruiken. ruimte.

Terugdenkend aan de penetrante geur die Bij het ontbijt kijken wordt verzameld in we duf voor ons uit. een ruimte waar een Moe maar voldaan aantal redacteuren werken we de broodcontinu aan het werk jes kaas en kipfilet zijn, is deze spreiding naar binnen. Er wordt van mankracht geen slechte ontwikkeling een banaantje gepeld en een aantal redacten opzichte van voortieleden heeft het wel gaande jaren. gehad met niet-slapen.

Spiegeloog

Tekst: Joël H. W. Davidson, Bart Lichtenveldt & Tessa Velthuis

Een nachtnummer met duizenden euro’s aan schade; ik vraag me af of dit dan écht de laatste keer is.

Joël (hoofdredacteur van 2012 tot 2014) Het nachtnummer, het leek zo’n goed idee: tot een aantal aantal jaar terug werd het jaarlijks gedaan om de drukke, donkere herfstweken door te komen zonder al te veel vergaderingen. Één dag hard werken en daarmee collectief een aantal vergaderingen ‘vrij kopen’. Wij wilden die traditie terugbrengen. Wij wilden zo’n ervaring ook meemaken. Wij wilden óók het meest bijzondere nummer ooit maken. Wij brachten het nachtnummer terug.

Spiegeloog

6

begint nu, moeten we niet terug?’ Maar mijn verantwoordelijkheidsgevoel was weg, nu ik geen hoofdredacteur meer was. ‘Moeten we terug zijn? Dan moeten ze ons maar halen, hè?’ En we gingen tafeltennissen. Goed geregeld, dacht ik.

Ik hoefde me geen zorgen te maken over deadlines, en kon best wel rustig genieten van al het moois die nacht. De vermoeidheid sloeg wel toe, rond een uur of vier. En die ging niet weg totdat ik zeker twaalf uur geslapen had. Ik hield er nog zeker twee dagen een jetlag aan over.

April 2017

De derde keer heb ik me over laten halen tóch weer te komen. Ik wilde me alleen niet weer zo - Het was kapotgaan. Het was vermoeid voelen midden bloedgezellig. Het was de hel. in de nacht. Dus ik Het was het beste idee verzon iets om dit tegen ooit, maar ook het te gaan: een volledige slechtste idee ooit. Het nachtuitrusting om me was een ervaring om zo comfortabel mogelijk te voelen. Ik had een paarse badjas, nooit te vergeten. Het was kapotgaan. Het was bloedgezelvan een heel zachte stof en roze slippers van de IKEA meelig. Het was de hel. Maar wat een dingen hebben we beleefd. genomen en aangetrokken vanaf elf uur ’s avonds. Een paar Voor mij werd het elk jaar, van de vier nachtnummers dat uur later waagde ik me aan een gezichtsmasker en kwakte ik er nu bij ben, duidelijker dat het afzien is, en dat je er het ik twee schijfjes vers gesneden komkommer op mijn ogen. beste van moet maken.

Zo heb ik me een halfuurtje op een zeer comfortabele stoel teruggetrokken om te revitaliseren. Heerlijk. Ik voelde me De eerste keer dat ik het meemaakte was ik hoofdredacals herboren. Door alle voorgaande jaren had ik ook geleerd teur. Heel relaxed, dacht ik, omdat je eigenlijk de anderen om een volledig het werk laat doen nieuwe set kleding en zelf alleen een mee te nemen zodat beetje het overzicht ik deze rond de houdt. Midden in de ochtenduren kon nacht werd pas pijnaantrekken.

Het lijk duidelijk dat al was nog steeds erg het werk in de laatste lang, zo’n nummer, zes uur op jouw bord maar met al deze terechtkomt: alles tot voorzorgsmaatregein den treure nalelen heb ik het een zen om foutjes uit stuk makkelijker de stukken te halen, en prettiger voor en het tijdschrift laymezelf gemaakt. outen. We hebben het uiteindelijk Dit nummer was binnen 24 uur naar voor mij de vierde de drukker gestuurd. keer. Ik bleef van We waren op. zes uur tot nog geen elf uur ’s avonds. Helaas kon ik het door een échte jetlag De tweede keer dat ik het nachtnummer meemaakte, had ik niet helemaal bijwonen, maar als ik dat wel had gedaan, weet mijn hoofdredacteurschap een half jaar eerder overgedraik maar al te goed hoe ik het me zo gemakkelijk mogelijk gen, en dus schreef ik mee als redactielid. De voorwaarde had kunnen maken. Mocht dit fenomeen, dat ‘nachtnumwas wel dat ik me er makkelijk van af kon maken door kleine mer’ genoemd wordt, in de toekomst blijven bestaan, en ga rubrieken zoals Op Kamers en De Wandelgang te schrijven. jij in de toekomst ook voor Spiegeloog schrijven en dit alles En het werd een succes: deze twee rubrieken waren leuk meemaken, leer dan van mij. Het is de hel, maar je kan er een om te doen. Het is niet veel werk, en de aanpassingen die feest van maken. je moet doen nadat de redactie de stukken heeft nagekeken zijn niet al te groot. De Wandelgang maakte ik met Jihane.

Op een gegeven moment zei zij: ‘De voortgangsvergadering

In Lille stapten er twee Franse politieagenten in, met een Duitse herder waarnaast Kommissar Rex een schoothondje leek. De hond liep rechtstreeks naar mijn tas en stak zijn neus erin. ‘Zo mevrouwtje,’ zei een van de agenten, ‘onze hond vindt uw bagage erg interessant. Hoe zou dat komen denkt u?’ Ik zei met het timbre van een vraagteken in mijn stem dat de inhoud waarschijnlijk naar vlees zou ruiken. Overdreven langzaam haalde de agent met gefronste wenkbrauwen een voor een de tientallen pakken nepvlees uit de tas. ‘Wanneer bent u naar

Spiegeloog

Het kostte me nog een goede twintig minuten om de agenten ervan te overtuigen dat de ‘kipstuckjes’ daadwerkelijk eetbaar waren en niet slechts bedoeld om het reukorgaan van een eventuele drugshond in de war te brengen. Uiteindelijk herinnerde ik me godzijdank dat ik mijn perskaart bij me had, waardoor ik kon bewijzen als journalist te werken.

Ik hoop van harte dat het nachtnummer, na al deze ontberingen, inmiddels een status van mythische proporties heeft bereikt binnen het Franse politiecorps.

7 April 2017

Tessa (hoofdredacteur van 2010 tot 2013) Een paar jaar geleden woonde ik in Parijs, maar als loyale ex-hoofdredacteur besloot ik uiteraard speciaal voor het nachtnummer op en neer te reizen naar Amsterdam. Ik kocht een busticket bij een van de low-budgetmaatschappijen en arriveerde vroeg in de avond op de redactie. Via een kleine omweg weliswaar, want ik kocht eerst nog even het complete assortiment in van de Vegetarische Slager, omdat dergelijke producten in Frankrijk niet te verkrijgen zijn. Na zo’n busreis van zeven uur ben je al flink gaar; kun je nagaan hoe ik erbij zat nadat ik aansluitend nog een half etmaal geconcentreerd achter mijn laptop had zitten schrijven. De nacht vloog voorbij, en omdat ik verplichtingen had in Parijs nam ik de volgende ochtend alweer de bus terug. Met een grote boodschappentas vol ‘kipstuckjes’, ‘gehacktballen’ en ‘gerookte speckjes’ naast me, maakte ik het me zo gemakkelijk mogelijk op mijn beenruimteloze zitplaats. Slapen lukte niet.

Amsterdam gekomen?’ Tja, gisteren. ‘En vandaag al weer terug? Wat apart. Ging u soms alleen even iets ophalen? Iets waar Amsterdam bekend om staat, toevallig?’

Ik realiseerde me dat mijn gelaatskleur na de afgelopen nacht waarschijnlijk nog een tint grauwer was dan die van de gemiddelde junk, en dat dat me extra verdacht maakte. Nu sloegen beide agenten hun armen over elkaar. ‘Legt u het maar eens uit.’ Dus ik vertelde in mijn beste Frans dat ik journalist was en geen drugssmokkelaar, dat ik bij een tijdschrift gewerkt had waar het traditie was om jaarlijks in één nacht een volledige editie te maken en dat dat afgelopen nacht was geweest. Dat ik er daarom misschien een beetje moe uitzag. De agenten keken me aan alsof ik volledig gestoord was. De hele bus luisterde inmiddels geamuseerd mee.

?

Wist je dat...

Tekst: Emma Laura Schouten

...veel fobieën voor de grap verzonnen worden? Zoals een fobie voor lange woorden (hippopotomonstrosesquipedaliofobie), een fobie waarbij men continu bang is door een eend bekeken te worden (anatidaefobie), een fobie die verwijst naar angst voor het blijven plakken van pindakaas aan het gehemelte (arachibutyrofobie), en een fobie voor palindromen (aibohphobia). Opvallend genoeg zijn er altijd mensen die menen te lijden aan dergelijke verzonnen fobieën. Misschien lijden zij vooral aan phobofobie: de angst voor het hebben van een fobie.

Spiegeloog

8

...sommige fobieën aan specifieke natuurfenomenen gerelateerd zijn? Zo zijn mensen met pteridofobie bang voor varens en verwijst anthofobie naar angst voor bloemen. Ook weersomstandigheden kunnen extreme angsten oproepen: mensen die lijden aan chionofobie raken in paniek van sneeuw, en ancraofobie betekent angst voor wind. En hoewel de meeste mensen in hun leven graag een keer het noorderlicht zouden willen zien, zijn mensen met aurorafobie extreem bang voor dit mooie lichtspel.

April 2017

...nomophobia een fobie is die voor de 21e eeuw niet kon bestaan?

Nomophobia is een samentrekking van no-mobile-phone phobia.

Mensen die lijden aan deze fobie zijn continu bang onbereikbaar te zijn doordat er geen netwerkverbinding mogelijk is. Onderzoek in het Verenigd Koninkrijk suggereert dat bijna de helft van de Britse bevolking aan deze ‘fobie’ lijdt.

...mensen die lijden aan ablutofobie extreem bang zijn om zich te baden, wassen en schoonmaken? Aangezien mensen die aan deze fobie lijden zich nauwelijks wassen, hebben ze vaak sociale problemen en gezondheidsproblemen die samenhangen met slechte hygiëne. Ze moeten vooral niet in de buurt komen van mensen met autodysomofobie, ofwel mensen die een fobie hebben voor sterke lichaamsgeuren.

...er een fobie bestaat die doet denken aan vampiers? Mensen met heliofobie zijn bang voor de zon (weerwolven daarentegen lijden aan selenofobie, oftewel angst voor de maan).

Hoewel dit onzinnig klinkt, kan deze fobie ernstige gevolgen hebben: mensen die systematisch de zon mijden lopen een risico op een vitamine D-tekort, wat hartproblemen, broze botten en verzwakking van de spierfuncties tot gevolg kan hebben. Ook spectrofobie en alliumfobie zouden passend zijn voor vampiers: mensen die hieraan lijden zijn bang voor respectievelijk hun eigen spiegelreflectie en knoflook.

...sommige mensen verschrikkelijk bang zijn voor navels? Deze fobie heet omphalofobie, en mensen die hieraan lijden kunnen bang zijn voor zowel hun eigen navel als die van anderen. Symptomen van de fobie zijn het walgen van het zien van navels, het niet willen aanraken van navels, en overgeven, trillen en vluchten als daar wel sprake van is. Celebrity Khloe Kardashian claimt last te hebben van deze fobie.

Droomduiding in de 21e eeuw Freud zette de duiding van dromen op de kaart, maar gaf het ook meteen een slechte naam. Het bleek lastig om zijn ideeën wetenschappelijk hard te maken, maar de fascinatie voor dromen is de mens nooit meer kwijtgeraakt. Ook zonder op de onwetenschappelijk-spirituele toer te gaan heeft de wetenschap vandaag de dag een hoop zinnigs te melden te over onze dromen.

ervoor zorgen dat herinneringen goed geconsolideerd et het uitbrengen van Die Traumdeutung (Freud, 1900), worden en dus bijdragen aan een goede verwerking van alle het boek dat later zou gaan gelden als het startschot ervaringen die we gedurende de dag opdoen (Eiser, 2005). van de opmars van de psychoanalyse, maakte Freud het Andere wetenschappers stellen dat de droomwereld een menselijk onderbewuste voor het eerst toegankelijk via de verlenging is van de alledaagse gedachtestroom, en dat het koortsachtige wanen die velen regelmatig in hun slaap ervadenkwerk van overdag ’s nachts doorgezet wordt (Schwartz, ren. De moderne wetenschap heeft weinig heel gelaten van 2010). Zo zouden dromen ons dus helpen met het oplossen Freuds theorieën over dromen en het onderbewuste, maar van problemen, zonder dat we daar überhaupt moeite voor toch blijken er vandaag de dag nog veel zinnigheden te deshoeven te doen. Een andere vooronderstelling dicht dromen tilleren uit het menselijk dromenland. een nóg omvangrijkere functie toe. Zo wordt er gesteld dat

Een goede nachtrust beslaat zo’n vier tot zes dromen ons helpen om het heden te ervaren, het verleden te slaapcycli, die elk weer bestaan uit vijf slaapfasen (van licht verwerken en ons voor te bereiden op de toekomst (MacDufnaar diep, en weer terug). Wanneer we de eerste vier slaapfie & Mashour, 2010). In fasen doorgesukkeld het verlengde hiervan zijn, openen de poorten ligt een theorie die stelt naar het walhalla van de dat we in de uitdagingen nachtrust: de REM-slaap - Is de virtuele afdaling naar de hel die we in dromen voor (Rapid Eye Movement). essentieel voor onze gezondheid? onze kiezen krijgen, Anders dan de eerste getraind worden op het vier stoffige slaapfasen oplossen van problemen is dit het gedeelte where en bedreigingen die de the magic happens: je ogen toekomst ons zou kunnen voorschotelen. Cognitieve netschieten in alle hevigheid op en neer en de hersenen worden werken en capaciteiten worden alvast getraind zodat ze klaar actief, met name de visuele cortex. Een mooie droomvlucht voor gebruik zijn op het moment dat een vergelijkbare situresulteert soms in een vrolijk, opgewekt wakker worden atie zich in het echte leven voordoet (Valli et al., 2005). en soms in een schreeuwend en zwetend ontwaken: onze

Dat dromen van groot belang zouden kunnen dromen kunnen ons op vele manieren de nieuwe dag inslinzijn, blijkt uit anekdotes over wetenschappelijke en zakelijke geren. Op welke manier ze dat ook doen, zowel de plezierige doorbraken die hun oorsprong vonden in dromen. Zo zou tripjes naar dromenland als de virtuele afdalingen naar de hel het periodiek systeem van Dmitri Mendelejev tot hem gekozijn essentieel voor onze geestelijke gezondheid (Cartwright, men zijn in een droom, zou Larry Page het idee voor Google 1991). diep in zijn slaap gekregen hebben en vond Elias Howe het

Waar Freud ervan overtuigd was dat dromen een idee voor het bouwen van een naaimachine terwijl hij ver in weg verschaften naar het onbewuste van de mens, en zo dus dromenland was (Van Kampen, 2016). konden prijsgeven wat iemands diepste verlangens en ang Hoewel één enkele hypothese onmogelijk een sten waren, is er in de hedendaagse wetenschappelijke literaverklaring kan bieden voor het hele dromenlandschap tuur nogal wat discussie over of dromen een primair nut waar mensen ’s nachts doorheen waren is voor veel van de hebben of dat ze slechts een bijverschijnsel zijn van andere bovengenoemde theorieën empirisch bewijs gevonden. Een processen. Een invloedrijke hypothese stelt dat dromen

9 April 2017

M

Spiegeloog

Tekst: Wolter de Boer

Spiegeloog

10 April 2017

liseert het vrouwelijke, mysterieuze en geheimzinnige aspect sluitend idee over waarom dromen zich manifesteren en de van jezelf. Het kan ook wijzen op angst voor seks.’ (‘‘Zeebetekenis die we eraan mogen geven is er nog niet, maar de meermin’’, 2017). Droomduidingen als dit lijken ongeveer afgelopen jaren is wel duidelijk geworden dat onze geest de net zo uit de mouw geschud als die van Freud, waarin elke surrealistische speelfilms niet enkel projecteert om ons in de droom tot talloze verklaringen kan leiden en ontelbare verwar te brengen. Dromen is zinnig. klaringen tot dezelfde droom kunnen leiden.

De grote tegenhanger van de lieve, zachte dromen

De vraag is dus hoe ver de wetenschap vandaag de die je in vervoering kunnen brengen en je mee kunnen dag is met het bieden van een verklaring voor al die vreemde nemen op reis, zijn de donkere nachtmerries die je gillend nachtelijke taferelen die en transpirerend weer zich ongevraagd aan uit je slaap katapulteren. ons opdringen. Er zijn Net als de verschillende hypothesen die verklaren - Voor droomduidingen kun je nog in de verschillende hypothesen die erop wijzen dat waarom onze dromen vele krochten van het internet terecht dromen ons kunnen nuttig zijn, zijn er ook helpen bij het verwerverklaringen voor het ken van emoties, dat ze nut van nachtmerries. zorgen voor het goed Ook nachtmerries veropslaan van herinneringen en dat ze ons in staat stellen om vullen een belangrijke rol in het behouden van de geestelijke weerstand te bieden aan moeilijke toekomstige situaties in gezondheid en kunnen er zelfs voor zorgen dat je minder het leven. Vooralsnog lijkt het onmogelijk om een droom last hebt van grote angsten. rechtstreeks te verklaren, zonder dat we in Freudiaanse

Een recente theorie stelt dat nachtmerries ervoor of moeilijk te staven, spirituele non-verklaringen terechtzorgen dat absracte angsten omgezet worden in makkelijkomen. Voor nu moeten we onszelf dus te pletter blijven ker te verwerken herinneringen. Angsten die we hebben zwemmen tegen golven, blijven rennen in een steeg zonder over ons leven en de wereld, en die zich niet zo makkelijk einde of blijven toekijken hoe ons gebit gefragmenteerd uit laten toepassen op concrete gebeurtenissen, zijn voor ons onze monden valt. Begrijpen waarom we juist dat specifieke als mensen moeilijk te plaatsen. In een nachtmerrie wordt plaatje opgedrongen krijgen kan nog niet, maar in ieder zo’n abstracte angst omgezet in een concrete gebeurtenis, en geval kunnen we onszelf blijven troosten met de gedachte wordt er een bijpassende herinnering bij aangemaakt. Een dat het érgens nuttig voor is. Blijf dromen! << nachtmerrie helpt ons de abstracte angst toe te passen op een concrete situatie, waardoor we hem makkelijker achter ons kunnen laten. Een voorbeeld: je vreest tekort te schieBronnen ten, vooral in je nieuwe baan waar je net begonnen bent. Je - Cartwright, R. D. (1991). Dreams that work: The relation of droomt dat je baas je op een verschrikkelijk nare manier op dream incorporation to adaptation to stressful events. Dreaming(1), je kop geeft. Op het hoogtepunt van de ruzie met je baas 3-9. word je wakker, misschien ben je zelfs een tijdje zo gedes- Droominfo.nl. (2017). Zeemeermin. Opgehaald op 7 maart 2017 oriënteerd dat je niet doorhebt of de hele situatie met je van http://www.droominfo.nl/droomwoordenboek/droom/uitleg/ baas echt heeft plaatsgevonden of dat het maar een droom zeemeermin/. was. Precies dit is het punt waar nachtmerries goed van pas - Eiser, A. (2005). Physiology and psychology of dreams. Seminars in komen: ze hebben ervoor gezorgd de abstracte angst omgeNeurology(25), 97-105. zet wordt in een behapbare herinnering. Met een herinne- Freud, S. (1900). Die Traumdeutung. Wenen: Franz Deuticke. ring weet de menselijke geest nu eenmaal veel beter wat hij - MacDuffie, K., & Mashour, G. (2010). Dreams and the temporamoet doen dan met een abstracte angst. Een herinnering kan lity of consciousness. American Journal of Psychology(123), 189-197. hij namelijk makkelijk achter zich laten (Randall, 2012). Zo - Pecht, Y. (2017). GroteBeer.net Droomsymbolen Bibliotheek. Opgekunnen die verschrikkelijke nachtmerries er dus voor zorgen haald op 7 maart 2017 van http://www.grotebeer.net/droomsymbodat je een stuk minder last hebt van je alledaagse angsten. len_letter_s_4.html/.

Freud mag inmiddels volkomen uit de gratie zijn - Randall, D. K. (2012). Dreamland. New York: W.W. Norton & geraakt, voor droomduidingen kun je nog in de vele krochCompany, Inc. ten van het internet terecht. Zo verklaart GroteBeer.net Droom- Schwartz, S. (2010). Life Goes on in Dreams. Sleep(33), 15-16. symbolen Bibliotheek dromen over seks: ‘Seks in je droom kan - Valli, K., Revonsuo, A., Pälkäs, O., Ismail, K., Ali, K., & ook staan voor je behoefte om je verbonden te voelen met Punamäki, R. (2005). The threat simulation theory of the evolutianderen of meer macht over anderen te krijgen.’ Maar ook: onary function of dreaming: Evidence from dreams of traumatized ‘Heb je seks met een beroemdheid, dan wil je populairder children. Consciousness Cognition(14), 188-218. zijn of geaccepteerd worden’ (Pecht, 2017). Wanneer Droo- Van Kampen, A. (2016). Achter dromen zit meer dan je denkt. minfo.nl geraadpleegd wordt om duiding te geven aan nachNRC Handelsblad. telijke seksuele wanen komen we uit bij de droombetekenis van een zeemeermin. ‘Een zeemeermin in je droom symbo-

Op Kamers

Nathalie Boot & Tim de Wilde - Gebouw G 2.04 Tekst & Foto’s: Bart Lichtenveldt & April te Spenke

Tim de Wilde doet onderzoek naar groepsbesluitvorming in organisaties en geeft daarnaast het A&O-mastervak Beoordelen en Beslissen. Nathalie Boot doet onderzoek naar creativiteit in organisaties en geeft daar het gelijknamige mastervak over. Zij delen hun kamer met Loes Kreemers en Yujie Cheng en ‘een heleboel aio’s’.

Telefoonhouders

Spiegeloog

‘Deze kussentjes hebben we van een collega uit Azië gekregen en ze zijn bedoeld om je mobiel in te bewaren. De kleinste heet Tofu en is bedoeld voor een iPhone. Die bruine heet Tuppan Yaki, en is iets groter, bedoeld voor een Androidtelefoon. Je kunt je afvragen of zo’n ding nuttig is. Het antwoord is nee: het neemt ruimte in op je bureau en je kan er in feite niks mee. Er zit ook geen oplaadfunctie in. Het ziet er daarentegen wel gezellig uit, en maakt de kamer huiselijker. De telefoonhouders zorgen er trouwens ook voor dat je bureau niet mee gaat trillen als je een nieuw bericht krijgt.’

Basketbal

‘Dit basketbalnet is van Loes, zij is de meest actieve persoon hier en gooit wel eens een balletje. We hebben tot dusver nog geen klachten van de buren gehad. Als er al enige overlast is van het basketballen dan is dat van korte duur, iedereen speelt er wel eens mee en dat er een enkele keer een volle kop thee over papieren is gevallen is jammer.

Soms moet je gewoon even actief worden; zeker als je een middagdip hebt helpt een schot op de basket altijd. Dit mag dan misschien niet de meest productieve kamer van gebouw G zijn, maar het is in ieder geval wel de gezelligste.’

Dode kerstboom

‘Rond kerst was deze plant heel mooi! De kerstlampjes hangen nu aan het whiteboard, maar hingen toen met andere versiering in de boom. We hadden zelfs de bewegingssensor afgeplakt, zodat we alleen gezellig licht hadden. Dit boompje is vanaf half januari dood. Het is inmiddels een traditie geworden om een dode plant op de kamer te hebben. Die traditie begon met een andere dode plant die we zelfs naar de Diamantbeurs hadden meegenomen, terwijl die toen al meerdere jaren niet meer leefde. We hebben overwogen die ook weer mee te nemen naar onze nieuwe kamer in gebouw G, maar besloten dat het tijd was voor een nieuwe plant om dood te gaan. En zo blijft de traditie bestaan.’

April 2017

11

Gelukkig door God? Voor het eigen geluk helpt het om aanhanger te zijn van een religie. In de regel is het zelfs zo dat hoe meer men met het geloof bezig is, hoe gelukkiger men zich voelt. Wat dat betreft zou je iedereen een religie aanraden. Hoe kan het toch dat religies zo veel geluk met zich meebrengen? En profiteert de maatschappij daar ook van?

Tekst: Jelmer Hoogland

Spiegeloog

12

G

April 2017

crisis belandt en kan je wellicht helpen om, mocht je toch in eloven is iets heel persoonlijks, en ieder mens heeft zo een dipje komen te zitten, de boel te relativeren (CBS, 2014). zijn eigen beweegredenen om te geloven. Geloof lijkt Dat terwijl mensen zonder een (sterk) geloof vaker aangeeen positief effect te hebben op je geluk (Myers, 2000). Verven de ‘zin van het leven’ niet meer in te zien, wat een van schillende onderzoeken van de laatste paar jaren laten zien de oorzaken is van de hoge depressiecijfers (Peterson, Seligdat aanhangers van een religieuze stroming aangeven gelukman & Vaillant, 1988). Daarnaast zorgt het actief aanhangen kiger te zijn in vergelijking met niet-gelovigen. Er werd onder van een religie voor meer sociale verbondenheid met andere andere gezocht naar een verband tussen het aanhangen van gelovigen die dezelfde mindset hebben als jij. In wezen zorgt een religieuze stroming en het ervaren welzijnsgevoel om te geloven en het aanhanger zijn van een religie dus voor socibepalen of mensen zichzelf als gelukkig persoon beschouwale steun, onder andere door je mede-gelovigen. John Winden. De vraag blijft echter wel waarom juist gelovigen een throp, een Amerikaans advocaat en overtuigd protestant, zei hoger geluksgevoel koesteren dan burgers die geen aanhanhet zo: ‘the ties of love that bind’ (Myers, 2000). ger zijn van een religieuze stroming. Is het geborgenheid of

Daarmee is echter nog niet alles gezegd. Hoewel is het zin kunnen geven aan het leven? Of kan het niet zo het zo klaar als een klontje lijkt waarom mensen hun geloof wetenschappelijk verklaard worden en beloont God je voor zo koesteren en blijven je geloof... met geluk? aanhangen, zijn er ook

Uit ondervraagtekens te plaatsen zoek van Myers (2000) bij bovenstaand naslagblijkt dat de invloed van - Als zelfs Trump zichzelf christen werk. Een kanttekegeloof op geluk subnoemt is het einde al snel zoek ning bij de hierboven stantieel is. Omgaan met genoemde onderzoeken stress, werkloosheid, een en uitkomsten is bijvoorscheiding of ziekte is beeld dat het onderzoek makkelijker voor gelovoornamelijk in de Verenigde Staten is uitgevoerd; de resulvigen. Ook geven aanhangers van een religieuze stroming taten hiervan zijn niet zonder meer te generaliseren naar het vaker aan dat ze erg gelukkig zijn. Het is zelfs zo dat naarseculiere Europa. mate men vaker bezig is met het geloof (gemeten in aantal

Hoewel geloven an sich al de moeite waard lijkt kerkbezoeken per maand), het geluksgevoel toeneemt (Ellivoor je eigen geluksgevoel, kunnen er ook praktischer redeson, 1991). De gelovigen die het meest betrokken waren bij nen zijn om een geloof aan te hangen. Om te beginnen lijkt hun religie gaven twee keer zo vaak aan ‘zeer gelukkig’ te het in de Verenigde Staten al gauw een gewoonte of ‘heel zijn. Mochon, Norton en Ariely (2008) toonden zelfs aan dat normaal’ om jezelf christen te noemen. Als zelfs Donald mensen bij elk extra kerkbezoek dat ze aflegden een posiTrump zichzelf christen noemt is het einde natuurlijk al snel tieve toename in het subjectieve welbevinden ondervonden. zoek, maar wat belangrijker is, is dat geloven in de Verenigde

Wat is het dan toch precies dat gelovigen zo veel Staten je ook van pas kan komen wanneer je werkloos of gelukkiger maakt? Een vaak gehoorde verklaring is dat tóch depressief wordt. Waar wij ons met de verzorgingsstaat geloof je de mogelijkheid geeft om betekenis te geven aan geen zorgen hoeven te maken over financiële steun van de het leven en daarmee depressies kan voorkomen. Geloof overheid bij inkomstverlies, moet men dat in de Verenigde lijkt in zekere mate te voorkomen dat je in een existentiële

Spiegeloog

13 April 2017

teit: werk hard, doe zuinig en ontzeg je de aardse geneugten.

Staten wel. Het woord ‘uitkering’ komt niet in het woordenTel daarbij op dat geloof in God een goede voorspeller lijkt boek van elke Amerikaan voor, terwijl de kerkelijke gemeenvan economische groei en je hebt een match made in heaven. schap je op het moment van tegenslag tot op zekere hoogte Een kanttekening bij die voorspelling: wanneer mensen toch kan ondersteunen dankzij het begrip ‘naastenliefde’, of dat de kerk gaan bezoeken nu financieel is of niet. verdwijnt dat effect. Men Ook in een stuk armere verspilt dan immers tijd landen zoals Zimbabwe kan geloof, naast dat het - In het Avondland is het aanhangen van die ook aan werk had kunnen worden besteed, troost en hoop biedt, een geloof niet per se nodig en zoals de uitdrukking van praktische aard luidt: tijd is geld. zijn. Kunnen terugval Het is wel duidelijk: len op een religieuze religie heeft vooral een gemeenschap kan op het positieve invloed op geluk als je kijkt naar het individu. Ook moment van een slechte oogst net het verschil tussen leven de maatschappij profiteert van de aanwezigheid van religies, en dood zijn. maar dan wel onder bepaalde voorwaarden. Natuurlijk is

Bovenstaande redenen zijn niet van toepassing op het nooit met zekerheid te zeggen of gelovigen profiteren Europa. In het Avondland is een geloof niet per se nodig van de sociale verbondenheid, geborgenheid en zingeving vanwege de financiële steun die het kan opleveren wanneer die een geloof teweeg brengt of dat er echt een Almachtige je dat nodig hebt, omdat je immers gewoon uit kunt gaan is die een vinger in de pap heeft als het gaat om het tevrevan de sociale zekerheid die er veelal geboden wordt. Landen denheidsgevoel van individuen. En of het nou een illusie is als Nederland, Noorwegen en Zweden staan hoog in de top waarin alle gelovigen leven, of juist niet, dat is niet te zeggen. tien van meest gelukkige landen, en daar heeft religie niet Maar wat wel gesteld kan worden: baat het niet, dan schaadt noodzakelijkerwijs het grootste aandeel in. Uiteindelijk lijkt het niet. Het is toch juist alleen maar mooi dat gelovigen zich welvaart religie dus te verslaan, tenzij je er op enige manier gelukkiger voelen door het geloof in een God? << écht van afhankelijk bent.

Daarnaast kun je je afvragen wat voor subjectief welbevinden een religie met zich meebrengt als je op Bronnen macroniveau naar de zaken kijkt, in plaats van alleen het - CBS. (2014). Bevolkingstrends 2014: meer religieus, meer geluk van het individu. De vraag waarom je als eenling zou welzijn? Opgehaald op 7 maart 2017 van https://www. geloven doet er dan minder toe, in tegenstelling tot de redecbs.nl/NR/rdonlyr es/51B0B4D2-B0A4-449A-B0D0 nen waarom geloof ook belangrijk is voor het geluk van 5042FDA2B4A2/0/20140107b15art.pdf/. de maatschappij, en daarmee toch ook weer het geluk voor - Ellison, C.G. (1991). Religious involvement and subjective wellindividuen. being. Journal of Health and Social Behavior, 32 (1), 80-99.

Uit onderzoek komt in ieder geval naar voren dat - Mochon, D., Norton, M., I., & Ariely, D. (2008). Getting off the hoe meer religies er in een land zijn, des te kleiner de kans hedonic treadmill, one step at a time: The impact of regular religious is op oorlog (Huisman, 2014). Daarnaast maakt het, in het practice and exercise on well-being. Journal of Economic Psychology, kader van staatsinrichting, uit welke religie het meest aanwe29 (5), 632-642. zig is in een land. Hoewel het voor het geluksgevoel van het - Myers, D.G. (2000). The funds, friends, and faith of happy people. individu niet uitmaakt wat voor soort religie er aangehangen American Psychologist, 55 (1), 56-67. wordt, maakt het voor het subjectieve begrip ‘succes’ van het - Peterson, C., Seligman, M., E. & Vaillant, G., E. (1988). Journal land wel degelijk uit. In de overwegend islamitische landen of personality and social psychology, 55 (1), 1-23. in het Midden-Oosten wordt veelal geregeerd volgens een - Huisman, E. (2014). De vijf vloeken en zegeningen van religie. autoritair stelsel en zijn er strengere regels met betrekking Opgehaald op 7 maart 2017 van http://www.volkskrant.nl/leven/ tot handel. Daarentegen gaat het er in het geseculariseerde de-vijf-vloeken-en-zegeningen-van-religie~a3804599/. en democratische Europa heel anders aan toe. Het christendom, dat zich gevestigd heeft in de geseculariseerde landen in Europa, staat vrijheid van ieder mens voor én hecht waarde aan godsdienstvrijheid en tolerantie. Daarbij definieert geen enkele staat zich als christelijk, terwijl een aantal staten waarin de islam de belangrijkste godsdienst is dat wel doet. Daar is de sharia dan ook verbonden met de grondwet.

Tot slot kan een geloof ook invloed uitoefenen op de welvaart van een staat in sociaaleconomisch opzicht. Waar het in de islam heel normaal is om op gebied van handel eerst contact te zoeken met familie, vrienden en kennissen, heerst er in het christendom vooral een individuele werkmentali-

De Utopische Dystopie De boeken Brave New World, 1984, en Fahrenheit 451 worden al jaren gezien als klassiekers binnen de literatuur. Dergelijke dystopische fictie wordt gekenmerkt door een toekomstbeeld waarin de samenleving gebaseerd is op angst en onderdrukking; niet bepaald een light read. Vanwaar dan toch de aanhoudende populariteit van zulke verhalen, die de interesse voor utopieën schromelijk overschrijdt?

Tekst: Emma Laura Schouten

Spiegeloog

14

D

April 2017

van dystopische verhalen is het zinnig een vergelijking ystopische boeken zijn geen zeldzaam fenomeen. te maken met een aanverwant fictiegenre. Tegenover de Oude klassiekers zoals die hierboven genoemd staan dystopie staat de utopie: een ideale staat. Toch zijn utopieën worden regelmatig heruitgegeven, maar ook nieuwe beangen dystopieën niet zo tegengesteld als de terminologie doet stigende samenlevingen deden de laatste jaren hun intrede, vermoeden (Sicher & Skradol, 2006). Elke utopie, op het zoals The Circle (2013) van Dave Eggers en Soumission (2015) eerste gezicht zo idyllisch, kent een keerzijde: de perfecte van Michel Houellebecq. Hoewel de klassiekers nooit van het samenleving heeft een prijs. Een goede illustratie hiervan toneel lijken te verdwijnen, is de populariteit van dystopische is Island (1962) van Aldous Huxley; veel mensen weten niet literatuur deels gebonden aan de actualiteit: na de inauguradat Huxley dertig jaar na zijn bekende dystopie deze utopie tie van Trump kwam 1984 (1949) van George Orwell op de schreef. In eerste instantie lijkt er in dit boek daadwerkelijk eerste plaats van de bestsellerlijst van Amazon te staan (Freysprake te zijn van een volmaakte maatschappij: de inwoners tas-Tamura, 2017). Ook in 2013, toen Snowden de afluistervan het eiland Pala leven in vrede, gaan om met seks op een praktijken van de National Security Agency aan het licht bracht, manier die doet denken had de toekomstroman aan bonobo-apen en zijn een opleving (Van der spiritualistisch ingesteld.

Velden, 2017).

Maar wie tussen de regels

Ook dystopische young adult (YA) lite- De perfecte samenleving heeft een prijs - door leest ziet waar dit vredige samenleven naar ratuur lijkt verbonden te herleiden is: de bevolaan de actualiteit, maar king van Pala neemt met dan op langere termijn: regelmaat een halluciYA dystopieën doen het nante drug die ze helpen om de schoonheid van alles in te bijzonder goed sinds 9/11. Recente voorbeelden zijn series zien. Dat is de crux: de maatschappij is niet perfect, men laat als The Hunger Games (2008-2010) van Suzanne Collins, zich overhalen te denken dat deze perfect is. Aan het eind van Divergent (2011-2013) van Veronica Roth en The Maze Runner het boek (spoiler!) stort de illusie van de utopie helemaal in (2009-2016) van James Dashner. Sinds de aanslag op de elkaar als het eiland wordt geannexeerd door troepen uit het Twin Towers lijken Amerikaanse jongvolwassenen meer polimaterialistische Westen. tiek betrokken te zijn en denken ze meer na over problemen

Waar utopieën vaak eindigen met het begin van de in de samenleving (Sander & Putnam, 2010). Een mogelijke ondergang, eindigen dystopieën juist met het begin van de verklaring voor de populariteit van dystopische YA fictie is verbetering. Een van de kenmerken van dystopische fictie is dan ook dat dergelijke literatuur een veilige omgeving biedt het feit dat er altijd een personage is – meestal de protagovoor jongvolwassenen om na te denken over politieke en nist – dat in de loop van het verhaal vraagtekens zet bij, en maatschappelijke vraagstukken (Ames, 2013). Want ondanks soms rebelleert tegen, het onderdrukkende regime. Het is de het feit dat dystopische verhalen zich afspelen in een fictiobedoeling dat lezers zich identificeren met zulke personanele samenleving, is de essentie van de problemen die daarin ges; net als bij verzetsverhalen over de Tweede Wereldoornaar voren komen in meer of mindere mate van toepassing log hoop je dat ook jij een held zou kunnen zijn als puntje op de werkelijke maatschappij (Burnett & Rollin, 2000). bij paaltje komt. Zelfs als een dystopie slecht afloopt – wat

Om begrip te krijgen van de aantrekkingskracht

daar dan een beetje bij verbleken. Goed, we leven in een wereld waarin iemand als Trump aan de macht kan komen en waar terrorisme bijna tot de orde van de dag hoort. Maar in elk geval kennen we nog keuzevrijheid, zijn onze gedachten nog van onszelf en zijn boeken niet verboden. <<

- [Afbeelding]. Opgehaald op 7 maart 2017 van http://pikabu.ru/ story/tak_i_rabotaet_gosudarstvo_1194707/.

- Ames, M. (2013). Engaging ‘apolitical’ adolescents: Analyzing the popularity and educational potential of dystopian literature post-9/11.

The High School Journal, 97(1), 3-20.

- Burnett, G. W., & Rollin, L. (2000). Anti-leisure in dystopian fiction: the literature of leisure in the worst of all possible worlds.

Leisure Studies, 19(2), 77-90.

- Freytas-Tamura, K. (2017). George Orwell’s ‘1984’ Is Suddenly a Best-Seller. New York Times. Opgehaald op 8 maart 2017 van https://www.nytimes.com/2017/01/25/books/1984-georgeorwell-donald-trump.html/.

- Sander, T. H., & Putnam, R. D. (2010). Still bowling alone?: The post-9/11 split. Journal of Democracy, 21(1), 9-16.

- Sicher, E., & Skradol, N. (2006). A World Neither Brave Nor New: Reading Dystopian Fiction after 9/11. Partial Answers: Journal of Literature and the History of Ideas, 4(1), 151-179.

- Van der Velden, L. (2017). Orwell’s 1984 nummer 1 op Amazon na ‘alternatieve feiten’ Trump. De Volkskrant. Opgehaald op 8 maart 2017 van http://www.volkskrant.nl/boeken/orwell-s-1984-nummer-1-op-amazon-na-alternatieve-feiten-trump~a4453409/.

Spiegeloog

Bronnen

15 April 2017

meestal het geval is – blijft de lezer achter met het idee dat er zelfs in de slechtste omstandigheden altijd iemand zal opstaan met een puur moreel kompas. Het utopische randje van dystopische literatuur, en het dystopische randje van utopische literatuur zou ten dele kunnen verklaren wat de aantrekkingskracht is van dystopische fictie: men leest liever hoe mensen op de donkerste momenten nog het licht kunnen vinden, dan hoe mensen hun ogen sluiten voor het donker.

Een andere reden die bij kan dragen aan de aantrekking van dystopieën komt voort uit de parallellen tussen de dystopische en de werkelijke samenleving (Burnett & Rollin, 2000). Dystopische werelden zijn gebaseerd op de echte wereld, maar presenteren een extreme vorm van die echte wereld, waarin bestaande trends worden uitvergroot en doorgetrokken. Daardoor staan de verhalen ver genoeg van ons af om er niet te bang voor te worden, maar dichtbij genoeg om te relateren aan hedendaagse kwesties. De dystopie dient als waarschuwing: hij schetst niet de toekomst, maar een mogelijke toekomst: eentje die te vermijden is als mensen ervoor kiezen het niet zover te laten komen. Utopieën zijn daarentegen gevoelsmatig mijlenver verwijderd van de echte wereld, waarin niets perfect is. Dat maakt identificatie met personages lastig en zet bovendien niet aan tot nadenken over het reilen en zeilen van de hedendaagse maatschappij.

Misschien dat mensen graag lezen over nare samenlevingen omdat onze huidige maatschappelijke problemen

De R ndvraag Wetenschappelijk medewerkers stellen elkaar vragen

De vraag van Florian Wanders (Psychologische Methodenleer) Dear Lisa,

Spiegeloog

16

UvA’s bachelor and master programs in psychology mainly prepare students for empirical research, clinical advice, or consulting. However, there are other fields in psychology that can help further our understanding of the subject. How does, for example, a historical approach help us understand psychology?

Florian

Het antwoord van Lisa Wijsen (Psychologische Methodenleer) Beste Florian,

April 2017

Een van de dingen die mij altijd hebben gefascineerd aan de opleiding psychologie is zijn obsessie met de nieuwste trends. Menig tekstboek is als het ware een opsomming van het meest recente onderzoek, en onderzoek van meer dan tien jaar geleden wordt als gedateerd beschouwd. De belangstelling van psychologen voor het nieuwste van het nieuwste is zeer begrijpelijk en belangrijk: waarom zouden we ons nog bezighouden met oude therapieën, wanneer er betere en efficiëntere therapieën voorhanden zijn? Ik zou willen beargumenteren dat historisch onderzoek juist ook aan psychologie een belangrijke bijdrage te leveren heeft.

Psychologie heeft vergeleken met de natuurkunde of biologie een relatief korte geschiedenis, maar in de afgelopen 150 jaar is er ontzettend veel gebeurd, en zijn busladingen aan perspectieven en theorieën de revue gepasseerd (behaviorisme, genetische psychologie, cognitieve psychologie, psychometrie, evolutionaire psychologie, experimentele psychologie, etc.), waarvan de meeste nog steeds onderdeel uitmaken van het wetenschapsgebied. Zowel de geschiedenis als de huidige status van de psychologie zijn dus meer dan dynamisch te noemen. Met die dynamische geschiedenis is ook ons idee over wat het doel van psychologisch onderzoek is door de jaren heen steeds opnieuw veranderd. Wat

de behavioristen bestudeerden stond loodrecht op de ambities van de cognitieve psychologen, en waar de psychometrici zich focussen op item responses, zoekt de neuropsycholoog naar verklaringen voor gedrag in het brein. Tot welke traditie je behoort als onderzoeker, bepaalt dus wat in wezen onder de ‘psyche’ wordt verstaan. Wanneer je leert over hoe theorieën en perspectieven elkaar opvolgen, en welke positie jij zelf als student of onderzoeker daarin inneemt, wordt opeens veel helderder wat eigenlijk de impliciete aannames zijn die zovelen van ons maken.

Een voorbeeld van zo’n aanname is het feit dat psychologen voor het meten van eigenschappen een test gebruiken. Het is voor veel onderzoekers inmiddels vanzelfsprekend dat ze een test kunnen gebruiken om intelligentie of persoonlijkheid te meten, maar waarom is dat überhaupt zo vanzelfsprekend? Hoe is het idee ontstaan dat we met een aantal vragen op papier een uitspraak kunnen doen over een bepaald psychologisch attribuut? En hoe heeft de test op zijn beurt ook weer ons beeld over de psyche veranderd?

Door het kritisch onder de loep nemen van aannames en het onderzoeken van mogelijke alternatieven, draagt historisch onderzoek ook werkelijk bij aan een beter begrip van de psychologie als een dynamisch en gevarieerd onderzoeksgebied.

De Rondvraag wordt doorgegeven aan Anne Urai (Brein & Cognitie) Beste Anne, De biologische psychologie richt zich op het verbinden van gedrag aan (neuro)biologische verklaringen. In je eigen onderzoek zoek je biologische verklaringen voor het nemen van bepaalde beslissingen. In hoeverre zie jij biologische verklaringen als de toekomst van de psychologie? Zie jij nog heil in psychologisch onderzoek dat niet de nadruk legt op biologische mechanismen?

Lisa

China: de Kampioenenfabriek ‘My biggest sacrifice is childhood happiness,’ aldus Gao Lei. Lei is een Chinese turner die uitblinkt op de trampoline. Sinds zijn zevende traint hij voor de Olympische Spelen en was een van de kanshebbers voor de gouden plak op de Spelen van 2016. China wil haar status als wereldmacht ook tot in de sportwereld laten reiken en lijkt en passant kinderdromen kapot te maken door nationalistische dromen te impregneren.

snapt. Dat neemt alleen niet weg dat deze mannen zich op o’n 400.000 Chinese kinderen trainen dag in dag uit, dat moment echt als dusdanig gedragen. De foto’s en video’s meer dan tien uur per dag, in speciale olympische die zijn gemaakt van de Chinese kinderen in de olympische trainingskampen (Hong, 2004). Hun droom is meer dan kampen kunnen per toeval – of door effectbejag van de een decennium later de hoogste trede van het olympische journalisten – het beeld opwekken dat de kinderen worden podium te kunnen bestijgen. Maar is het echt hun droom? mishandeld. Toch is het afzien van de kinderen op de foto’s Of is het een droom die hen is opgelegd? Een droom van niet gefingeerd. Dat is echt. hun ouders om uit de armoede te komen, of een droom die

Het feit blijft daarnaast dat honderdduizenden nauwkeurig voor hen is opgebouwd door de overheid zodat kinderen zich helemaal het schompes werken voor die paar China wereldwijd meer aanzien krijgt? ‘If I become champion, plekken op de Spelen. De kans dat een individueel kind dit my parents would like me more.’ Een klein Chinees jongetje – hij haalt is astronomisch klein, maar omdat er zo veel kinderen kan niet ouder zijn dan acht – kijkt hoopvol in de camera streven naar perfectie, is bijna zeker dat er een paar een plek en spreekt de woorden gedecideerd uit (“How China Trains”, op de Spelen benaderen. Winst voor de staat, verlies voor 2011). Het steekt mij. Ik hoop dat zijn uitspraak niet waar is. het kindergeluk. De jonge Amerikaanse komiek Bo Burn De Chinese cultuur is compleet anders dan de Wesham (26) beschrijft een dergelijke situatie misschien wel het terse. Inwoners van China voelen een sterke plicht om hun best. Hij zit bij de talkshow van Conan O’Brien en wordt natie te dienen, en hun voorouders, ouders en familie te eren gevraagd welk advies hij heeft voor mensen die hetzelfde als (“How China Trains”, 2011). Dit kan proporties aannemen hij willen bereiken. Hij die in onze optiek niet denkt even na en zegt redelijk zijn. Hierdoor is dan: ‘Adem eerst diep in. het moeilijk in te schatEn geef op. Het systeem ten of de trainingskam- 'If I become champion, my parents werkt niet in jouw voorpen tegen mishandeling would like me more' deel. Jouw harde werken aanschurken of eigenlijk en talent worden niet heel normaal zijn. Op beloond. Neem geen internet struikel je haast advies aan van mensen over de artikelen die verdie ongelooflijk veel geluk gehad hebben. Mensen als Taylor klaren dat China een legbatterij is voor olympische sporters, Swift die zeggen dat je altijd je dromen moet nastreven, zijn en YouTube biedt ook geen soelaas. Misschien is het wel een hetzelfde als iemand die de loterij heeft gewonnen die tegen massaal effectbejag. Waar katten-filmpjes het goed doen in jou zegt dat je al je geld van je spaarrekening moet halen en korte tv-rubrieken waarin gezocht wordt naar een lach, doet moet investeren in krasloten.’ (Conan, 2016). een gymzaal vol afgebeulde Chinese kinderen het goed om

Voor China werkt deze aanpak. Sinds ze mocheen naar gevoel op te wellen. ten meedoen vanaf de Olympische Spelen van 1986 zijn

Foto en film kunnen selectief zijn verzameld; ze ze pas één keer buiten de top vier van de medaillespiegel kunnen een bepaald beeld opwekken dat niet overeenkomt gevallen. Met als hoogtepunt honderd medailles, waarvan met de werkelijkheid. Neem een aantal foto’s van voetbalde helft goud, in eigen land in 2008 (“China op de Olymsupporters in een stadion bij een willekeurige wedstrijd en je pische Spelen”, 2017). Deze prestatie gebruikte China dan denkt dat de mannen stuk voor stuk uit een gesticht zijn ont-

17 April 2017

Z

Spiegeloog

Tekst: Vincent Siderius

Spiegeloog

18 April 2017

weer om meer buitenlandse investeerders te lokken die geld voetballer van de wereld. in hun bedrijfsleven konden pompen (Preuss & Alfs, 2011).

Waar de Europese markt gestaag meer investeert in En van alle (inmiddels adolescente of volwassen) atleten de vleselijke handelswaar dat op een groen veld rondbanjert, wordt vervolgens niks meer vernomen. Net zoals Gao Lei, heeft China de turbo erop gezet. Ooit gaat de markt een de trampolinespringer. keer imploderen door de Hij werd derde in Rio. krankzinnige bedragen Een levenslange opoffedie er betaald worden ring voor een stuk brons - Elke week was er een nieuwe bestbetaalde voor spelers, maar zo (“The Economist”, 2015; wordt er wel erg nadrukvoetballer van de wereld “Mens Trampoline”, 2016). kelijk naar gesolliciteerd.

Sinds Xi JinEr is een waslijst aan ping president van China spelers naar het oosten is, wordt er steeds meer afgereisd, ook al zijn ze geld in sport geïnvesteerd. De veertig miljard euro die de simpelweg te goed om in zo’n zwakke competitie te spelen.

Spelen van 2008 kostten, is een schijntje in vergelijking met Zelfs Messi en Ronaldo hebben een aanbod gekregen, de president’s zijn plan om de totale sporteconomie van beiden hebben dat gelukkig afgeslagen.

China tot 700 miljard euro te laten groeien (“5 really expen China gooit een enorm net met aanbiedingen uit sive olympic games”, 2015; Wheeler & Spillitt, 2016). Zo heeft en ziet wel wat erin blijft hangen. Welke grote of semi-grote president Jinping ook de wens uitgesproken om binnen vijfnamen er naar het oosten afreizen maakt ze volgens mij niet tien jaar wereldkampioen voetbal te worden, terwijl China eens zo heel veel uit, als er maar namen komen. Carlos Tevez e nu 83 op de wereldranglijst staat en ooit één keer aan een is zo’n naam. De voormalige spits van Manchester United wereldkampioenschap heeft meegedaan, waar ze overigens gaat de komende tijd zo’n 720.000 euro verdienen. Per week niet scoorde en de groepsfase niet doorkwam (Wheeler & (The Guardian, 2016). De consensus is dat je je carrière beëinSpillitt, 2016). Door deze uitspraak gaan autoriteiten links digt met een transfer naar China, maar ik snap wel dat somen rechts met de ridicule gedachte van president Jinping aan mige jongens een cursus Chinees bestellen en in het vliegtuig de haal om in een goed daglicht te komen bij de huidige stappen. president. Ze kunnen hun vinger niet hoog genoeg opsteken

De Chinese clubs vallen niet onder het bewind van om te laten zien hoe erg ze het met hun president eens zijn; de overheid. De overheid – president Jinping – heeft gezegd zoals je vroeger in de klas héél graag de beurt wilde hebben. wereldkampioen te willen worden, en is er weinig wat de clubs Het voetbal in China komt met deze excentrieke wens in de daaraan kunnen doen. De reden dat de Chinese clubs zo diep lift. in de buidel tasten voor spelers is om in een goed daglicht te

Afgelopen januari was de transferperiode in komen bij de overheid (Price, 2017). China heeft nog geen Europa; het hart van het mondiale voetbal. Chinese voetbaltraditionele topclubs, zoals elk land met een gevestigde voetclubs begonnen met het massaal aankopen van topvoetbalbalcultuur dat wel heeft (in Nederland bijvoorbeeld: Ajax, lers. Zo’n beetje elke week werd het Chinese transferrecord Feyenoord en PSV), en de huidige clubs zijn allemaal in de verbroken en net zo vaak was er een nieuwe bestbetaalde race om dé topclub van China te worden. Hierdoor kunnen

Bronnen

- [Afbeeldingen] Opgehaald op 8 maart 2017 van http://www.dailymail.co.uk/news/article-2182127/How-China-trains-children-wingold--standing-girls-legs-young-boys-hang-bars.html/.

- “5 Really expensive olympic games” (2015). Opgehaald op 8 maart 2017 van http://www.cheatsheet.com/breaking-news/5-reallyexpensive-olympic-games.html/?a=viewall/.

- “China op de Olympische Spelen” (2017). Opgehaald op 8 maart 2017 van https://nl.wikipedia.org/wiki/China_op_de_Olympische_Spelen/.

- “Chinese Super League” (2017). Wikipedia. Opgehaald op 8 maart 2017 van https://en.wikipedia.org/wiki/Chinese_Super_ League#International_players_policy/.

Spiegeloog

- Conan (2016). Opgehaald op 8 maart 2017 van https://www. youtube.com/watch?v=q-JgG0ECp2U/.

- Hong, F. (2004). Innocence lost: child athletes in China. Sport in society, 7(3), 338-354.

- “How China Trains” (2011). Opgehaald op 8 maart 2017 van https://www.youtube.com/watch?v=xnxR1lLrkPg/.

- “Mens trampoline” (2016).

Opgehaald op 8 maart 2017 van http://www.bbc.com/ spor t/olympics/rio2016/results/sports/ gymnastics/mens-trampoline/.

- Preuss, H., & Alfs, C. (2011). Signaling through the 2008 Beijing Olympics—using mega sport events to change the perception and image of the host. European Sport Management Quarterly, 11(1), 55-71.

- Price (2017). Opgehaald op 8 maart 2017 van https:// www.theguardian.com/ football/these-footballtimes/2017/jan/05/ china-chinese-superleague-oscar-carlostevez/.

The Economist (2015).

Opgehaald op 8 maart 2017 van https://www.youtube. com/watch?v=8OGKGmxSbw/.

- The Guardian (2016).

Opgehaald op 8 maart 2017 van https://www.theguardian.com/ football/2016/dec/29/carlos-tevez-shanghai-shenhua-chinese-superleague/.

- Wheeler & Spillitt (2016). Opgehaald op 8 maart 2017 van http://www.thesaint-online.com/2017/02/a-century-of-chinesesporting-dominance/.

19 April 2017

ze wellicht later profiteren van de vijftigduizend voetbalscholen die de overheid uit de grond wil stampen voor 2025 (“Chinese Super League”, 2017). Op dit moment is er namelijk een regel dat er maar drie buitenlandse spelers per wedstrijd voor een club mogen spelen. De vraag naar Chinees talent is dus groot. Chinees talent dat er nu nog niet is, maar in de maak is, omdat China wereldkampioen wil worden.

De vijftig miljoen voetballers die China wil kweken met haar voetbalscholen is de vijver waaruit ze de elf man kan vissen om wereldkampioen mee te worden.

Uiteindelijk draait het allemaal om macht en geld.

Door haar industrie is China al een wereldmacht. Maar het gezichtsverlies dat ze leiden wanneer blijkt dat ze dat op sportgebied niet zijn, kan ze misschien niet aan.

China investeert in de jeugd alsof het wegwerpartikelen zijn. Niet goed genoeg?

Jammer dan, voor jou een miljoen anderen.

Gaat het lot van de vijftig miljoen nieuwe voetballertjes hetzelfde lot zijn als dat van de honderdduizenden potentiële olympiërs? Ik hoop het niet. <<

Tabula Rasa Tekst: Maaike Posthuma

1984 van George Orwell

H Spiegeloog

20 April 2017

et is algemeen bekend dat 1984 dystopische literatuur is waarin een totalitaire regering een hoofdrol speelt.

Hoofdpersoon Winston Smith woont en werkt in Londen, onderdeel van Oceanië, een van de drie oligarchieën op de wereld. Big Brother is de machthebber en de Partij is de bovenste laag van de regering die een stevige grip heeft op de bevolking. Dankzij het presidentschap van Trump is het boek sinds begin dit jaar weer een bestseller geworden: de verkoopcijfers lagen in het Verenigd Koninkrijk en Australië dit jaar twintig procent hoger dan normaal. Orwell schreef het boek in 1949 als waarschuwing voor een volledige dictatuur, geïnspireerd op nazi-Duitsland en het vroegere Sovjet-Unie-regime, maar de huidige politieke situatie in de westerse wereld – de opkomst van nationalistische en extreemrechtse politici, zoals Trump, Le Pen, Johnson en Wilders – doet denken aan 1984.

Op de achterkant van mijn exemplaar staat dan ook: ‘The book of the twentieth century... haunts us with an ever darker relevance.’ Hoe realistisch is de koppeling die hier gemaakt wordt?

In 1984 heeft de Partij het Ministerie van Waarheid in het leven geroepen om dagelijks de geschiedenis te herschrijven: kranten, boeken, films en alles wat een bewijs zou kunnen zijn voor het ongelijk van de regering wordt aangepast of vernietigd. ‘Who controls the past, controls the future. Who controls the present, controls the past.’

De waarheid wordt zorgvuldig geconstrueerd en bewaakt en wie er niet in gelooft wordt direct geëlimineerd. In de echte wereld verhindert het digitale tijdperk echter dat compromitterend bewijs ooit volledig kan worden vernietigd. Iemand als Trump blijkt zo’n reconstructie van de waarheid overigens helemaal niet nodig te hebben; ondanks de grab-’em-bythe-pussy-uitspraak is hij gewoon president geworden.

Waar ‘de waarheid’ in het boek heel duidelijk is

afgebakend, is in de echte wereld het tegendeel zichtbaar.

Kellyanne Conway en Sean Spicer, respectievelijk de woordvoerster en adviseur van Trump, proberen met ‘alternatieve feiten’ de realiteit te verdoezelen, Trump twittert de een na de andere uitspraak die zorgvuldig moet worden gecheckt en de scheidslijn tussen goed en fout wordt steeds vager. Dit is een zorgwekkende ontwikkeling – doordat er niet meer te achterhalen is wat waar is en wat niet, moeten mensen zelf maar besluiten wat ze gaan geloven.

Hierdoor maken mensen keuzes die puur op emoties gebaseerd zijn; boosheid door werkeloosheid en armoede vertaalt zich in opluchting wanneer burgers het gevoel hebben dat Trump hun boosheid eindelijk verwoordt, terwijl ze in werkelijkheid niet veel zullen profiteren van zijn beleid. Weerspiegelt 1984 dan toch onze toekomst?

Winston Smith wordt uiteindelijk verleid tot heimelijk verzet tegen het regime en nadat hij wordt betrapt, is gevangenschap, marteling en indoctrinatie zijn lot. De link naar de huidige realiteit en de zorgen daarover zijn begrijpelijk: hoe heeft het ooit zo ver kunnen komen dat Trump president is? Zou iedereen gehoorzamen, uit angst voor de overheid en zou de huidige vrije bevolking kunnen veranderen in een groep stemloze slaven? Hoewel de kans altijd bestaat dat totalitaire regimes realiteit worden, zullen er ook altijd rebellen en opstanden blijven die de gevestigde orde koste wat het kost verstoren. Ik kies ervoor te geloven dat de mens in de echte wereld, in tegenstelling tot in het boek, niet gemaakt is voor onderdrukking.

Dit boek is voor €14,99 te verkrijgen bij de boekhandel of site.

Ik Ruik, Ik Hoor... ...wat jij niet ziet

Om het nu ‘in duisternis leven’ te noemen is wellicht wat obscuur, maar zonder zicht ben je aangewezen op horen, ruiken, voelen en proeven. Toch lijken mensen die blind zijn zich goed staande te houden met deze minder dominante zintuigen. Of wordt die compensatie overschat?

jaar volledig blind. Daarvoor zag ze maar tien procent van anochtend stuitte ik op een filmpje waarin iemand wat mensen zonder zichtproblemen zagen, maar ‘dat was beweerde dat je kunt horen of stromend water warm mijn honderd procent’. Fenna vertelt dat de andere zintuiof koud is. Ik herhaal: horen. Dat zou als volgt werken: als gen beter gaan werken. ‘Als jij [zonder zichtproblematiek] je heet en koud water vanuit een kan in een mok of glas iets ziet, dan sluit een groot deel van je hersenen zich al af schenkt, kun je zonder te kijken aanwijzen welke van de voor andere informatie, omdat je dat niet nodig hebt. Je twee vloeistoffen net uit de waterkoker komt, en welke uit kan het namelijk gewoon zien.’ Fenna merkt de verbetering de kraan. ‘Onzin,’ was mijn eerste reactie, en ik plaatste de vooral in het verschil als ze met mensen is die voornamelijk bewering direct in de categorie ‘onsamenhangende zintuigop zicht vertrouwen. ‘Als we in mijn achtertuin zitten, dan uitspraken’, direct naast ‘Dat ziet er lekker uit!’ en ‘Moet je gebeurt het weleens dat ik als enige van een buurvrouw vervoelen hoe mooi deze stof is.’ Maar toch, mijn nieuwsgierigderop hoor of ze de grasmaaier aan het legen is.’ heid was geprikkeld en ik keek het filmpje af. En verdomd: het klopte. Zeer duidelijk hoorde ik het verschil. Dat zou te Carla Schaap (60) ervaart eveneens een verbetering van de maken hebben met de vloeibaarheid van water bij verschilzintuigen: ‘Je smaak en gehoor worden intenser.’ Sinds haar lende temperaturen. Bij een hoge temperatuur klotst water zevende werd duidelijk dat Carla slechter zou gaan zien, op een andere manier in een mok dan bij een lage temperatuur, omdat het een ander naarmate ze ouder zou soort ‘stroperigheid’ worden. Nu ziet ze niets heeft. Een extreem voormeer. ‘Nu merk ik direct beeld hiervan is te zien aan de smaak en struc- Als je een arm kwijtraakt, wordt je bij warme versus koude tuur van bijvoorbeeld andere arm niet magisch sterker honing. Het kunnen vleeswaren of ze bedorhoren van de temperaven zijn. Mijn man gaat af op wat hij ziet, en dan tuur van vloeistoffen is ziet het er misschien nog een vaardigheid die we wel goed uit, waardoor hij het niet als vies ervaart. Voor mij wel hebben, maar een die we niet (bewust) gebruiken. plakt het dan heel erg.’

Zijn er mensen die zich door noodzaak wel bewust zijn van ‘Een verbetering van de zintuigen’ vindt Mirjam van Wijk dit soort skills, en die bepaalde dingen horen, ruiken, voelen, die wij niet doorhebben? Tja, blinde mensen misschien. Men (45, sinds haar 18e blind) een verkeerde omschrijving. ‘Ik zegt dat zodra je je zicht verliest, je veel meer en beter gaat ben absoluut niet beter gaan horen. Je hoort exact hetzelfde horen. Dat je andere zintuigen het gat dat je gezichtsvervoor en na blindheid, je let alleen meer op de andere zintuilies achterlaat opvullen met een explosie van smaaksensagen.’ Dat vindt Kim Bols (38, beheerder van de Facebookties en geurbommen. En dus besloot ik het te vragen, want pagina en website Blinden en Slechtzienden) ook. ‘Ik ben sinds wie kunnen het me beter uitleggen dan mensen die dit zelf ik blind ben niet plots beter gaan horen, voelen, proeven of hebben ervaren? tasten,’ zegt ze. ‘Ik heb een andere focus. Soms is het voor mij zelfs moeilijk om in een volle zaal te luisteren naar mijn Fenna Corstanje (51) is slechtziend geboren, en is sinds vier gesprekspartner, omdat ik zoveel mensen hoor spreken.’

21 April 2017

V

Spiegeloog

Tekst: Bart Lichtenveldt

Er lijkt ook bij Fenna sprake te zijn van een andere focus: ‘In een gesprek luister ik wel echt naar je, maar ik ben tegelijkertijd met andere dingen bezig. Op die manier krijg ik een beeld van de situatie. Die antenne staat altijd aan.’ Fenna vertelt dat dat handig en nodig is om situaties in te schatten, niet alleen in een sociale situatie ‘waarbij ik soms in de kroeg hoor wie er binnenkomt als ik aan de bar zit te praten met iemand,’ maar ook bij navigeren. ‘Toen ik nog een beetje zicht had, zag ik bij station Sloterdijk altijd zo’n lijn voor blinden, die bij een muur eindigde. ‘‘Stelletje idioten,’’ dacht ik dan, ‘‘dat ze je tegen een muur laten lopen.’’ Later werd me duidelijk dat je juist zo’n muur nodig hebt om te navigeren.’

net zo gevoelig wordt als de tast van haar vingers. ‘Als de fysiotherapeut op mijn rug met een massage bezig is, weet ik wel eens of er een pukkeltje op zijn hand zit.’ Ook zegt ze dat het geheugen zich ontwikkelt. ‘Als telefoniste moest ik vaak nummers opschrijven, met minder zicht onthoud je die een stuk beter dan wanneer je ze van papier oplepelt. Je moet wel.’

Voor zo’n omschrijving pleit Mirjam ook: ‘Jullie [met zicht] horen dezelfde dingen als ik. Het is gewoon puur zo dat als je er afhankelijk van wordt, je meer let op je andere zintuigen. Je gehoor wordt niet beter. Als je een arm kwijtraakt, wordt je andere arm niet magisch sterker.’

Kun je stellig zeggen dat je zintuigen beter worden? Nee. Word je vaardiger in het gebruiken van de informatie die al binnenkomt?

Jazeker. Fenna: ‘Afgelopen september was ik in Pisa: lekker warm, heerlijke etensgeuren. Echt vakantie. Een van de laatste dagen van oktober was het hier in Amsterdam net zo lekker. Toen ik daar met een vriendin op het Museumplein liep, waar allemaal mensen op het gras lagen met borreltjes en snacks, en er vanuit etenskraampjes pizzageuren langskwamen, was het net alsof ik weer in Italië was. Middenin Amsterdam. Ik heb nu een rijkere ervaring, omdát ik zicht heb gehad.’ <<

- Ik voel aan de luchtstroming of er een zijstraat is -

Spiegeloog

22

Wat haar verder opviel, is dat je zonder zicht ook meer gaat letten op wat voor ondergrond je loopt. Gras, grind of stenen vertellen je veel over waar je bent. ‘Loop ik op de kinderkopjes bij de Dam of de grotere stenen bij Rembrandtplein? Het voelen met voeten kan ook een manier zijn van zien.’ Daarnaast zijn de luchtstromen een andere vorm van aanvoelen of er open ruimtes zijn of niet. ‘Als je langs een steegje loopt, kun je die wind, de luchtverplaatsing van zo'n gang, voelen.’ Ze geeft toe dat dit voelen van de ondergrond en luchtverplaatsing niet van de ene op de andere dag gaat, maar dat het iets is waar je aan moet wennen, waar je steeds meer op gaat letten.

April 2017

Carla ervaart soms wel iets meer zintuigelijke informatie dan ze voorheen gewend was. Het lijkt soms zelfs alsof haar rug

Wil je weten hoe het is om te navigeren zonder zicht? Ga eens langs bij ‘In het donker gezien’ in Velsen-Noord. Of eet in het donker bij Ctaste Amsterdam.

Ivoren Toren

egelmatig spreek ik onderzoekers die, als het gesprek op mentale stoornissen komt, spontaan in een klaagzang uitbarsten. Het ontstaan van veel stoornissen is nog altijd onbegrepen, de behandeling ervan laat te wensen over, de vooruitgang in het onderzoek gaat tergend langzaam, enzovoort. Vooral op psychiatrische congressen is de teleurstelling over de gebrekkige opbrengst van onderzoek naar biomarkers en genetica groot – misschien omdat in andere medische vakgebieden de vooruitgang juist wel spectaculair is. Ook klinisch psychologen kunnen een flink potje doemdenken, heb ik de afgelopen jaren ontdekt.

Als je dat aanhoort zou je zomaar kunnen denken dat de psychiatrie en klinische psychologie geen vooruitgang hebben geboekt. Dat is echter een verschrikkelijke misvatting, die vooral een gebrek aan historisch besef verraadt. De geschiedenis van de psychopathologie toont een eindeloze lijst van bizarre stoornissen en onmenselijke behandelingen. Zo werd in het 19e-eeuwse Amerika wel drapetomanie vastgesteld bij slaven. Deze stoornis veroorzaakte een onnatuurlijke drang naar vrijheid, en werd gediagnostiseerd aan de hand van symptomen als ‘herhaaldelijk weglopen van de plantage’. In de Sovjet-Unie had men de diagnose ‘anti-Sovjet agitatie’ – een psychiatrische stoornis die werd herkend aan hardnekkige oppositie tegen de Communistische Partij. En in het Vrije Westen werd de diagnose ‘homoseksualiteit’ pas in 1973 uit de DSM verwijderd.

Hoe verder je teruggaat, hoe erger de onzin. Men was het er eeuwenlang over eens dat psychische problematiek veroorzaakt werd door de baarmoeder. De oude Griek Hippocrates had namelijk opgetekend dat de baarmoeder een soort dier was dat in de vrouwenbuik huisde. Dat beest moest regelmatig gevoed worden (je kunt wel raden waarmee), anders kreeg hij honger. Zat het baarmoederbeest langdurig zonder eten, dan ging het zwerven door het lichaam op zoek naar voedsel. Als het dan in de buurt van het hart kwam, kon het de emotionele huishouding verstoren. Dat uitte zich in een breed palet klachten, van paniekaanvallen tot gebrekkige eetlust en van nervositeit tot seksueel verlangen (bij vrouwen sowieso al snel gezien als een stoornis). Dit klachtenpatroon heette hysterie (hystera is Grieks voor ‘baarmoeder’). Voor de behandeling probeerde men het baarmoederbeest weer naar beneden te lokken door bijvoorbeeld in de vagina geurige oliën te injecteren en tegelijkertijd zuur in de mond te gieten.

Nog erger is de geschiedenis van psychotische stoornissen. Men ging er al snel van uit dat een stem die niet als eigen ervaren werd van een demon afkomstig was,

en de ‘behandelingen’ die men daarvoor bedacht tarten de verbeelding. De ultieme ‘therapie' bestond uit het doden van de bezetene. Dit waanidee leidde tot de gruwelijke heksenvervolging die Europa drie eeuwen in de ban hield.

Ook in dit geval speelde seks een belangrijke rol, want de demonen die heksen aanstuurden deden dat volgens de vigerende theorieën via geslachtsgemeenschap (en ook hier waren trouwens meestal vrouwen de klos). Die theorieën, in groot detail uitgewerkt in de zogenaamde demonologie, hebben tienduizenden vermeende heksen het leven gekost en zijn misschien wel de schadelijkste nepwetenschap die de mensheid ooit produceerde.

Wie zich in de geschiedenis verdiept kan niet anders dan concluderen dat onze omgang met stoornissen spectaculair verbeterd is: omdat we de complexiteit van stoornissen erkennen, de gebreken in onze theorieën beter zien, en – heel belangrijk – bovennatuurlijke verklaringen weren. Het wieden van onzin is misschien wel de grootste dienst die de wetenschappelijke psychologie de mensheid bewezen heeft.

23

Denny Borsboom

April 2017

R

Spiegeloog

Duistere machten

Mededelingen Mededelingen voor nummer 383 kunnen tot 5 mei 2017 worden ingeleverd, liefst via e-mail. De redactie behoudt zich het recht voor stukken in te korten. Nummer 383 komt half mei uit.

Spiegeloog

24

SPUI25 is een academisch-cultureel centrum aan het Spui in Amsterdam. Het is een levendig podium dat een verbinding vormt tussen de Universiteit van Amsterdam en de wereld van de culturele praktijk in de breedste zin. De volledige agenda staat op www.spui25.nl (vooraf aanmelden).

Vrijdag 21 april 17:00 - 18:30

CREA is het cultureel studentencentrum van de Universiteit en Hogeschool van Amsterdam. CREA organiseert onder andere cursussen, workshops, voorstellingen en lezingen.

Adres: Nieuwe Achtergracht 170 1018 WV Amsterdam Inlichtingen: 020 5251400. Website: www.crea.uva.nl.

Gratis toegang

Evolueren wij nog? 50 jaar na de naakte aap.

April 2017

De evolutie van de mens staat sterk in de belangstelling. Wat weten we nu precies over onze voorouders? Hoe werkt evolutie eigenlijk, wat is de rol van onze genen in deze ontwikkeling? Welke overblijfselen van onze voorouders zitten er nog in ons lichaam? En evolueren wij op dit moment? Nico van Straalen en Dick Roelofs leggen het uit met de hulp van een panel van experts.

In 1967, 50 jaar geleden, kwam ‘The Naked Ape' uit, het beroemde boek van de Engelse gedragsbioloog Desmond Morris. Dit moment grijpen we aan om te reflecteren op 50 jaar onderzoek in de evolutiebiologie. De auteurs bieden in hun nieuwe boek ‘Evolueren wij nog?’ een uitgebreid geïllustreerd overzicht voor iedereen die meer wil weten van de evolutie en de ontwikkeling van de mens. Ze zoomen met name in op de biologische ontwikkelingen van ons lichaam.

De auteurs zullen hun boek inleiden en krijgen reacties van een aantal experts.?

Het SPS-NIP is het studentenorgaan van het Nederlands Instituut van Psychologen en organiseert voor de student interessante activiteiten.

Adres: Arthur van Schendelstraat 650 3511 MJ Utrecht Website: www.psynip.nl.

Spiegeloog is op zoek naar nieuwe redactieleden!

Ben je psychologiestudent en zou je wel eens op een andere manier tegen de psychologie en de faculteit aan willen kijken?

Dan ben je in de Spiegeloog-redactie op de juiste plek!

Als redacteur van Spiegeloog houd je je onder andere bezig met het schrijven van artikelen, het houden van interviews en het redigeren van door collega's geschreven stukken. Ervaring is geen vereiste, enthousiasme en nieuwsgierigheid zijn belangrijker. Ben je geïnteresseerd of wil je meer informatie? Mail ons via spiegeloog-fmg@uva.nl.

De Wandelgang Tekst & Foto’s: Maaike Posthuma & April te Spenke

Als kind denk je meestal nog niet veel na over de duistere kanten van deze wereld. De enige plek waar deze donkerte onverwachts naar boven komt is in je dromen. Om meer te weten te komen over het duister tijdens het slapen vroeg Spiegeloog aan de voorbijkomende student: ‘Welke nachtmerrie is jou het meest bijgebleven?’

Spiegeloog

Charlie: ‘In my nightmare I was in this barn with a big pile of hay under which I was hiding. Then I saw a shadow of a man that came into the barn with a pitchfork. With every step he took, he got closer. When he got so close that he almost grabbed me, I always woke up. I've had that dream for years and because of it, I was scared to go to bed, back in those days.’

26 April 2017

Isabelle: ‘In my dream I was with my aunt and parents in a hotel bathroom.

I saw a little hole in the wall, just near the sink with a tiny witch in it. I began to speak to her and with every word I said, she grew.

She became so big that she destroyed the entire building. Me and my family tried to escape in a car and the nightmare always ended just before we could reach the tunnel where Princess Diana died.’

Sacha: ‘Ik had een droom waarbij ik eerst in een land met allemaal ijsberen kwam. Hier viel ik in een gat dat uitkwam in mijn woonkamer. Ik probeerde mij dan snel te verstoppen voor een heks, en telkens hield ik mij schuil achter de bank. Ze vond me elke keer en ik werd geschrokken wakker, nadenkend over waar ik me de volgende keer beter kon verstoppen.’

Carlijn: ‘Ik droomde dat ik van bovenaf mijn eigen begrafenis bijwoonde. Die werd gehouden in een donker bos dat groen en grijs was. Helaas zag ik tijdens mijn nachtmerrie nooit wie er op mijn begrafenis was. Dit frustreerde me als ik wakker werd, omdat ik altijd achter bleef met vragen als: “Hoeveel mensen waren er?” en “Wat hebben mensen over mij gezegd?”.’

Wyatt: ‘I always dreamt about a tornado and only I knew or saw it was coming.

I screamed and tried to tell people to hide in the basement or to seek shelter but no one would listen to me. The tornado kept coming closer and the nightmare always ended with me waiting for the tornado to hit the house.’

Pieter: ‘Ik had vaak een nachtmerrie waarin ik met mijn familie in een huisje op aarde zat, met verder helemaal niemand om ons heen. Wel was er een grote bal die in grote banen om de aarde rolde. Bij elke baan om de aarde kwam hij een stuk dichterbij. De anticipatie op die bal die het huis kon raken was heel eng en als de bal bijna het huis raakte werd ik wakker.’

Spiegeloog

Begoña: ‘My nightmare was about a labyrinth with a creature that looked like hell itself. The creature led my family and me through the labyrinth and I remember that we had to prove ourselves to him by doing challenges that he created. We needed to succeed because otherwise bad things would happen. Fortunately I never found out what happened if we didn’t.’

Emma: ‘In mijn nachtmerrie liep ik door een hele drukke straat, die uitkwam bij een groot, kasteelachtig gebouw. Binnen het kasteel waren er allemaal slangen en slangachtige voorwerpen aan de muur. Wanneer ik deze voorwerpen zag, schrok ik altijd wakker. Ik was toen tien jaar oud en het zou goed kunnen dat ik toen net de eerste of tweede Harry Potterfilm gezien had, wat de nachtmerrie zou kunnen verklaren.’

Vlinder: ‘Ik had een nachtmerrie en die was feitelijk gezien best kort, maar het voelde juist heel erg lang. Ik zat met mijn broertje in een kamer en vanuit die kamer konden we een vierkante, rode robot zien die rondjes liep om de tafel in de huiskamer. Na een tijdje kwam hij dan naar ons toe lopen, maar voordat hij bij ons kon komen schrok ik altijd wakker.’

April 2017

Yale: ‘Ik had als kind een terugkerende droom waarin ik op de rug vloog van een monster met een grote paarse hoekige neus. Hij leek veel op een karakter uit Sesamstraat.

Ik vloog met hem over ons dorp en dat was heel bijzonder totdat we boven mijn eigen huis vlogen en hij me van zich af wierp. Ik werd altijd wakker nadat ik door het glas van onze serre op de grond was gevallen.’

27

Bacchus Het Goede in het Kwade

H

et goede en het kwade zijn concepten die de mensheid te allen tijde bezighouden. Wacht, dat moet ik corrigeren: het zijn concepten die mij te allen tijde bezighouden. Ik kan je vertellen dat ik veel heb nagedacht over welke karaktereigenschappen als ingrediënten in een goed persoon zitten.

Een snufje openheid, een scheut compassie, twee eetlepels oprechtheid – net zoals bij The Powerpuff Girls. Het is een van mijn grootste angsten om ooit een kind te baren dat ik niet kan bestempelen als een goed persoon. Sterker nog, ik neig naar de overtuiging dat het doel van het leven vooral draait om het zijn van een goed mens.

Je kunt dus wel stellen dat goedheid, in mijn opinie, een integraal deel is van mens-zijn. Maar zou die goedheid wel bestaan zonder het kwaad dat ik koste wat het kost wil vermijden? Gaan ze niet hand in hand, de een slechts zichtbaar dankzij het bestaan van de ander? Zijn goed en kwaad net zoals licht en duisternis? Is het dan eigenlijk goed dat er ook kwaadaardigheid schuilt in iedereen?

Naar mijn idee zorgt kwaadaardigheid voor intrige in een mens. Er komt een tweestrijd tot stand die interessant is. Kies je voor een paar uurtjes extra slaap, of ga je naar het vliegveld om een goede vriend uit te zwaaien op een onmenselijk vroeg tijdstip? Kies je ervoor om met dat leuke meisje achter de bar te zoenen, of ga je naar huis waar je vriendinnetje op je wacht? Je zou kunnen zeggen dat iemand niet goed is als er nooit sprake is van een keuze, als empathisch en rechtvaardig zijn de enige mogelijkheid is. Natuurlijk maakt iedereen fouten, maar als

je daarvan leert, kun je weer op een verantwoorde manier verder. We hebben de kwaadaardigheid in ons nodig om goed te zijn. Het zijn je keuzes die je maken wie je bent.

Als we uitzoomen en dus niet naar één persoon kijken maar naar een hele maatschappij, dan verandert dat de zaak. Maatschappelijke kwaadaardigheid is niet interessant. Maatschappelijke kwaadaardigheid zorgt niet voor een intrigerende tweestrijd tussen wat juist is en wat niet. In plaats daarvan is maatschappelijke kwaadaardigheid vernietigend.

Een dystopie is boeiend om te lezen, maar afschuwelijk om in te leven. Als een leider opstaat met weinig compassie en inlevingsvermogen, en die weinig open is tegenover hen die niet zijn zoals hij, dan is dat niet meer theoretisch interessant. Het is dan gevaarlijk.

Hoe moeten we zo’n maatschappij voorkomen?

Hoe kunnen we de dystopie wegjagen en plaats maken voor de utopie? Dat doen we door te beginnen bij onszelf. De tweestrijd binnenin onszelf is interessant, maar zorg ervoor dat het een strijd is waarin het goede (meestal) wint. Als elk individu dat klaarspeelt, dan maakt de kwaadaardigheid op grote schaal hopelijk geen schijn van kans. Leef je eigen leven dus gevuld met compassie en medeleven, en boven alles: inspireer mensen om je heen om hetzelfde te doen. Dan zal de maatschappij volgen. Of tenminste, dat hoop ik vurig.

Jihane Chaara