Nieuwsbrief ISSO Info 72 by Stichting ISSO

ISSO INFO

nr. 72 januari 2022



Kennis over warmtepompen krijgt forse update



Parktijkprotocollen kwaliteitsborging bouwen worden concreet



Nieuw: marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

anders kan!

Inhoud nieuws Continu onderzoek naar kennisbehoefte en klanttevredenheid

ISSO Praktijkprotocollen voor kwaliteits borging bouwen worden concreet

Update kennisportfolio’s

Sterke behoefte aan kennis over nieuwe technieken en regelgeving leidingwaterinstallaties 12 Onderzoek naar kennisbehoefte multifunctionele daken en gevels

Continu onderzoek naar kennisbehoefte en klanttevredenheid – pagina 4

even voorstellen Carmen Poort en Irene Ravesloot

ISSO partners

Caleffi presenteert DIRTMAG® PRO

PCM toegevoegd aan Life Cycle Vision

Bureau CRG verhuist naar Delft

Module Rc-waarde DGMR software

Wateranalyse of corrosiemonitoring?

Vabi sluit zich aan bij Vitec Group

Hydroscoop gecertificeerd voor beheer en onderhoud

Configuratoren van Rensa Verwarming & Ventilatie

Praktijk protocollen kwaliteitsborging bouwen – pagina 5

ISSO Open Kennis ‘Handleiding zorgplicht legionellapreventie’ geactualiseerd

ISSO-kleintje CV verduurzamingsslag

Rapport Indirecte adiabatische koeling

Verkenning naar circulariteit

Kleine update ISSO-kleintje Riolering

Onderzoek naar kennis multifunctionele gevels en daken – pagina 13

Database Compliance in Gebouwbeheer 27 Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

ISSO Educatie Word jij opleidingspartner van ISSO Praktische BENG-opleiding

30 31

Hoe energieopleidingen actueel houden? 32 Meer uit je duurzame energieprojecten

ISSOINFO is een uitgave van: ISSO, kennisinstituut bouwen installatietechniek Weena 505, 3013 AL Rotterdam Postbus 577, 3000 AN Rotterdam

Meest integrale, energieke en actuele opleiding in de branche

Opleiding tot EP-W adviseur

TVVL Water/Water warmtepompen

Validatie door ISSO

Word jij opleidingspartner van ISSO in 2022? – pagina 30

COLOFON

Opfriscursus voor wijzigingen NTA 8800 29

Tel. 010 - 206 59 69 Fax 010 - 213 03 84 info@isso.nl, www.isso.nl | kennisbank.isso.nl Vormgeving: Stijlmeesters Redactie: Anneli van Kleven-Pijpers en Stijlmeesters De uitgever kan niet aansprakelijk worden gesteld voor persoonlijke of materiële schade, veroorzaakt

ISSO Info 72 - januari 2022

door onjuistheden in de redactionele kolommen.

voorwoord

Van samen wordt het beter ISSO bestaat al bijna 50 jaar, maar het karakter van onze organisatie verandert de hele tijd door. Zoals álles steeds verandert. We hebben een verandering doorgemaakt van ‘kennisinstituut’ naar ‘kennisclub’. We willen niet iets toeteren vanaf een ivoren toren, maar we stellen ons open op en werken graag samen. We ontwikkelen kennis niet “omdat het kan”, maar we checken eerst goed de behoefte en gaan in gesprek met de markt. Met jou dus. Wat wil jij dat we doen, aan welke kennis heb je behoefte? Vervolgens zorgen wij er ook weer samen met jou voor dat die kennis er komt.

Nicole Carlier (links) en Anneli van Kleven sparren over een project.

Een open kennisclub zijn, houdt niet alleen in dat je de kennis samen ontwikkelt maar dat je ook openstaat voor feedback. Het houdt daarnaast in dat het ISSO-team zelf transparanter wordt en we iets meer van onszelf gaan laten zien. Want wie zijn de mensen achter ISSO eigenlijk? Waar houden onze teamleden zich mee bezig, wat zorgt ervoor dat we elke werkdag weer enthousiast aan de slag gaan? Zelf word ik bijvoorbeeld heel enthousiast van met iemand sparren. Voor mijn idee wordt alles daar beter van, want zo kun je ideeën toetsen. Bij een moeilijk vraagstuk wil ik dat zowel in zakelijke als privé-situaties altijd het liefst met iemand delen en overleggen. Dat is mijn manier om overzicht te krijgen en het probleem van meerdere kanten te bekijken. En waarom zou je in je eentje tobben en bij elke kwestie het wiel zelf uitvinden? Samen is altijd beter dan alleen. Zo werkt dat bij ISSO ook ongeveer. We sparren als team, en we vinden het ook belangrijk om meer en meer met jou te sparren, te delen, en soms ideeën tegen je aan te houden. Want worden we daar uiteindelijk niet allemaal beter van? Dus zie je een onderzoek of vragenlijst van ons voorbijkomen: fijn als je meedoet! Zo maken we het samen beter. Anneli van Kleven Clustermanager klant & verkoop PS: heb je de gloednieuwe portretfoto’s van ons team al gezien op ISSO.nl? Je kunt ons nu ook op Instagram volgen @wijzijnisso! 3 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Continu onderzoek naar kennis behoefte en klanttevredenheid

Op ISSO.nl komt alle kennis voor de bouwen installatietechniek professional samen. Deze ambitie en doelstelling vergen niet alleen dat de beschikbare kennis relevant is, maar natuurlijk ook dat het gebruik van ISSO Open gemakkelijk is. Vandaar dat we bij ISSO permanent werken aan het verbeteren en toevoegen van functionaliteiten die het raadplegen van kennis eenvoudiger maken. Ook doen we continu onderzoek naar kennisbehoefte en klanttevredenheid. “Er waren eind 2021 twee functionaliteiten die

printer toegevoegd, die van kennisproducten een

dringend om toevoeging of verbetering vroegen.

pdf kan maken. Deze pdf kunnen klanten dan weer

Zowel de zoekmachine als het printen van kennis

offline gebruiken en opslaan. Zowel de verbeterde

(pdf-printer) worden begin 2022 verbeterd”, vertelt

pdf-printer als de zoekfunctionaliteit zullen begin

Reshm Murli, marketing specialist bij ISSO. “Wie nu

2022 voor iedereen beschikbaar zijn”, vertelt Murli.

een zoekterm invoert, zal merken dat de resultaten verfijnder en gerichter zijn. Dat was een wens die

Klanttevredenheidsonderzoek

veel professionals deelden, en waaraan we dus pri-

In november vorig jaar is ISSO een onderzoek

oriteit hebben gegeven.”

gestart om de ervaringen van onze gebruikers op

Verbeterde pdf-printer

ISSO Open te peilen. “We hebben iedereen die de afgelopen periode een aankoop deed op ISSO

“Een andere wens bij professionals met een plus-

Open of contact had met een van onze medewer-

licentie was de mogelijkheid om specifieke kennis

kers een vragenlijst gestuurd. We zullen dat blijven

producten als pdf op te slaan. Daarvoor hadden

doen. Want we willen graag weten hoe zij onze

we een functie, maar die werkte niet altijd goed.

service en het gebruik van ISSO Open ervaren. Zo

Nu hebben we een verbeterde versie van de pdf-

doen we ongetwijfeld weer nieuwe inzichten op

4 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Diverse nieuwe partner- en sponsorpakketten Op ISSO Open vinden bedrijven ook informatie over de mogelijkheden om zelf een bijdrage te leveren aan kennisontwikkeling. “We hebben deze mogelijkheden verruimd”, vertelt Reshm Murli. “We merkten dat er verschillende behoeftes zijn en daar sluiten de nieuwe sponsor- en partnerpakketten beter op aan. Zo is er nu het pakket Productsponsor, waarbij een bedrijf of organisatie een financiële bijdrage levert aan de ontwikkeling van een specifiek kennisproduct. Een voorbeeld van een actueel project waarvoor we sponsors zoeken is de kennisontwikkeling Reshm Murli

over Luchtdicht bouwen. Een sponsor wordt dan duidelijk genoemd en gepresenteerd als partij

om onze dienstverlening nog verder te verbeteren.

die dat kennisproduct mede mogelijk maakt.

Vooralsnog is het goed om te zien dat gebruikers

Een ander pakket is die van Kennispartner. In

over het algemeen tevreden zijn over onze service

dat geval geeft men een financiële bijdrage

en ISSO Open”

aan de kennisontwikkeling van alle kennispro-

De gezichten achter ISSO

ducten over een onderwerp, bijvoorbeeld Bouwmanagement. Tot slot hebben we nog de

Op isso.nl vindt de bezoeker ook informatie over

mogelijkheid om ISSO Partner te worden, waar-

ISSO. Om de bezoekers te laten kennismaken met

bij bedrijven of organisaties over de volledige

de ‘gezichten achter de organisatie’ is de fotogalerij

breedte het werk van ISSO steunen met kennis,

toegevoegd. Daarnaast zoeken we ook nieuwe

mensen en een financiële bijdrage. We hebben

medewerkers, om de groei van het platform te

al 14 enthousiaste partners, een heel aantal van

kunnen uitbouwen. Op de speciale Vacaturepagina

deze partners staan met ons op de VSK 2022”

staan enkele functies die we het liefst zo snel mogelijk opvullen.

Meer informatie vind je op isso.nl.

Praktijkprotocollen voor kwaliteitsborging bouwen worden concreet Nu de Eerste en Tweede Kamer akkoord gaan met de invoering van de Wet kwaliteitsborging voor het bouwen (Wkb), zijn protocollen harder nodig dan ooit. Het is daarom positief dat eerste praktijkproeven met de protocollen voor kwaliteitsborging in de bouw al lopen en dat de ontwikkeling van de volgende 100 praktijkprotocollen in de steigers staat. Als de wet volgens planning op 1 juli 2022 in werking treedt, moet de bouwen installatiemarkt over deze eerste lading protocollen kunnen beschikken. 5 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

“De eerste fase bestond uit de ontwikkeling van vier

weten welke standaarden we moeten gebruiken

concrete praktijkprotocollen, zodat we de toepas-

voor de digitale ontsluiting. Als we dat slim doen,

sing ervan konden testen. Die testfase is eind 2021

kan iedereen straks in één keer alle datavelden

gestart en verloopt - zover we dat nu weten - naar

goed uitlezen. Dat is de reden dat we begin 2022

tevredenheid”, vertelt Berend Koudstaal, senior

een rondetafelsessie met softwarebedrijven orga-

adviseur bij ISSO. “Het gaat om de protocollen

niseren. Enkele vooraanstaande partijen hebben

Metselwerkverankeringen, Droge afbouw, Elektra

zich al gemeld. Maar we willen graag alle software-

en Prefab funderingspalen. Een zeer divers aanbod,

bedrijven de kans geven om mee te praten. Heb

waardoor we ze ook goed kunnen beproeven.”

je interesse, meld je dan aan”, luidt de oproep van

Eenduidige werkwijze

Koudstaal.

“Het belangrijkste in deze eerste fase is de ont-

“Mooie opdracht om te doen”

wikkeling van een eenduidige werkwijze. Nu we die

De verwachtingen van de nieuwe praktijkprotocol-

hebben, kunnen we in fase twee met redelijk veel

len zijn hooggespannen. “Eindelijk zorgen we voor

snelheid de volgende praktijkprotocollen uitwerken

een universele kijk op het beoordelen van de kwa-

en in de praktijk uitproberen. In de loop van het

liteit in de bouw. Natuurlijk kun je daar allemaal je

eerste kwartaal en in het tweede kwartaal, zo is de

eigen gedachten bij hebben. En er is ook scepsis.

verwachting, zullen nog meer protocollen gereed-

Maar we doen dat met een zeer brede en deskun-

komen.”

dige groep mensen. Zelf ben ik hier nu ruim een

Via API beschikbaar stellen

jaar mee bezig, en verbaas me er eigenlijk heel sterk over dat het kwaliteitsniveau onvoldoende is

Zodra de protocollen zijn getest en gereed zijn,

gestandaardiseerd. Daarom vond ik het ook een

komen ze in ISSO Open en worden ze aan de markt

mooie opdracht toen ik bij ISSO kwam werken, om

ter beschikking gesteld. “Wij zullen deze produc-

me hiermee bezig te houden. Het is toch niet van

ten via een API aan met name softwarebedrijven

deze tijd dat partijen steeds weer voor zichzelf

beschikbaar stellen. Zij kunnen deze protocollen

moeten bepalen waaraan de kwaliteit van bepaal-

dan in hun softwarepakketten verwerken, die zij nu

de onderdelen in een bouwwerk moeten voldoen?

aan hun klanten aanbieden. Dat zal echt veel werk

Samenwerken is veel slimmer.”

besparen. Nu moeten hun klanten veelal zelf checklists maken en invoeren,”, vertelt Koudstaal.

Lees meer over dit project op isso.nl.

Oproep voor softwarebedrijven Omdat ISSO graag wil weten hoe de softwarebedrijven de digitale bestanden van de protocollen het beste kunnen verwerken, zoekt ze een nauwe samenwerking met deze bedrijven. “Wij willen graag

6 ISSO Info 72 - januari 2022

Wil je als softwarebedrijf meepraten en bijvoorbeeld deelnemen aan het ronde tafeloverleg, stuur dan een e-mail naar bestellingen@isso.nl.

nieuws

Update kennisportfolio’s ISSO werkt sinds dit jaar aan kennisontwikkeling in portfolioteams. In deze teams staan een aantal vragen centraal:  W elke kennis is nodig in dit kennisportfolio?  W elke kennis is er al?  W aar is behoefte aan?  W elke trends & ontwikkelingen zijn er op het gebied van een kennisportfolio?  H oe ontwikkelen we de juiste kennis voor de juiste doelgroep?  W ie ontwikkelt de kennis? In een portfolioteam zijn verschillende specialisten

ontwikkelen of opnemen wordt er gebruiksonder-

vertegenwoordigd, zoals iemand die verantwoorde-

zoek gedaan. Dit vormt samen input voor de ken-

lijk is voor de uitgeverij, een marketing adviseur, een

nisontwikkeling.

kennisontwikkelaar en een programmamanager. Nadat in beeld is gebracht wat we aan kennis willen

We werken aan de volgende portfolio’s:

7 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Waar werken we nu aan? Kennis over warmtepompsystemen krijgt forse update Nu in de nieuwbouw, maar ook in bestaande bouw, het warmtepompsysteem een prominent energiesysteem is geworden, is de behoefte aan kennis groter dan ooit. Het jaar 2022 staat daarom in het teken van de grote update. Drie belangrijke ISSOpublicaties zullen dit jaar worden geactualiseerd, zodat de markt op basis van de meest recente kennis deze systemen kan realiseren. de BRL 11000 is ook nadrukkelijk van invloed op de kennis in deze publicatie. Vandaar dat we het nodig vinden om ook ISSO-publicatie 73 te vernieuwen”, vertelt De Leeuw. “We zien echt aspecten in de kennisbehoefte die we nog beter en vollediger kunnen beschrijven. Deze publicatie zal wat later, naar verwachting rond de zomer beschikbaar zijn.”

Kennisbehoefte groeit snel De herziening van ISSO-publicatie 98 ‘Luchtwaterwarmtepompen in woningen’ staat voor de tweede helft van 2022 op stapel. “Ook voor dit vakgebied geldt dat de kennisbehoefte, maar ook het aanbod van nieuwe kennis en systemen, in deze snelgroeiende markt evenredig snel toeneemt. We willen daarom dicht op deze ontwikkelingen zitten Jos de Leeuw

en ervoor zorgen dat de vakman over de meest nieuwe inzichten kan beschikken. We zagen bijvoorbeeld in 2021 aan de populariteit van het Kleintje

“De eerste publicatie die we zullen actualiseren is

Hybride warmtepompen hoeveel animo en behoefte

ISSO-publicatie 72 over ‘Ontwerpen van individuele

er is aan actuele kennis op de werkvloer en bij ont-

en kleine elektrische warmtepompsystemen voor

werpers.”

woningen’”, vertelt Jos de Leeuw, senior speuit 2005. In de achterliggende jaren zijn wel

Vakmanschap warmtepompen

enkele updates uitgevoerd, maar is er geen

Tot slot, zo vertelt

uitgebreide actualisatie gedaan. En daar zijn

De Leeuw, werkt hij

we nu wel mee gestart. De verwachting is

namens ISSO mee aan

dat we in het voorjaar de volledig vernieuwde

het traject voor het

publicatie voor deze warmtepompsystemen

vakmanschap warmte-

met bodemenergie kunnen publiceren op

pompen. “Dit betekent

ISSO Open.”

dat wij input leveren

cialist bij ISSO. De oorspronkelijke versie is

Actualisatie ISSO-publicatie 73

voor de eindtermen die van groot belang

Een andere publicatie waarvoor de actua-

zijn voor de vernieuw-

lisatie in 2022 start, is ISSO-publicatie 73

de erkenningsregeling

‘Ontwerp en uitvoering van verticale bodem-

warmtepompen, die

wisselaars’. “Deze publicatie is in het verleden

InstallQ verzorgt.”

wel eens geüpdatet, maar de introductie van 8 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Belangrijke rol voor hemelwater en legionellapreventie in portfolio sanitairtechniek Hoewel hij nog betrekkelijk kort, sinds 1 september 2021, senior specialist is binnen het portfolioteam sanitairtechniek, groeit Nick Post al goed in zijn rol. “Ik heb de werkzaamheden van secretaris op mij genomen in de NEN/ISSO-commissie Gebouwriolering. Ik was daarvan al eerder lid, maar nu namens ISSO.” Daarnaast neemt Nick deel aan de ontwikkeling van een voorstudie met TVVL naar de verspreiding van pathogenen via riolering, en is hij toegetreden tot de expertgroep Sanitaire Technieken bij TVVL. “Verder zal ik de meeste activiteiten overnemen van Rob van Bergen binnen de verkenning met OSKA (Overleg Standaarden Klimaatadaptatie, red.) naar de maatregelen rondom de infiltratie van hemel water”, zegt hij.

Samenvoeging 70.1 en 70.3 ‘Hemelwater’ is de komende tijd überhaupt een belangrijk thema. Ook in de vorm van de herziening van ISSO-publicatie 70.1 ‘Omgaan met hemelwater binnen de perceelgrens’ en 70.3 ‘Grijswater binnen de perceelgrens’. Uit een onderzoek dat we afna

Nick Post,

men onder professionals op dit gebied, bleek dat

senior

85% van hen het wenselijk vindt als de twee publi

specialist

caties worden samengevoegd. “Dat proces hebben

bij ISSO

we inmiddels in gang gezet”, zegt Post. “We zijn nu bezig een Kontaktgroep samen te stellen voor deze herziening en samenvoeging.” Daarnaast was er de

ontwikkelaars nieuwe examens ontwikkeld voor

kleine update van ISSO-kleintje Riolering: lees meer

LP-adviseurs die zijn gecertificeerd volgens

op pag. 26.

BRL 6010. Deze examens hebben we in online

Nieuwe examens LP-adviseurs

examenbank Cirrus geplaatst, zodat ze online zijn af te nemen. Daarnaast werkte Toshihiro Takada,

Wat betreft legionellapreventie speelde de actuali

junior specialist Sanitaire technieken, aan een

satie van ISSO-publicatie 55.2 (zie meer op pag. 22.)

actualisatie van de vraagbaak legionella. Deze is

Ook hebben onze legionellapreventie-kennis

binnenkort te raadplegen via isso.nl.

9 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Ontwikkelingen op Bouwtechniek en Binnenmilieu-front In het portfolio Bouwtechniek zijn wij bezig met de ontwikkeling van kennis om oververhitting in gebouwen tegen te gaan. senior specialist Noortje Alders: “Dat komt vanuit OSKA, de Overleg Standaarden Klimaatadaptatieintentieverklaring ‘Koeling van Gebouwen’. OSKA is opgericht door NVKL, NEN, het bedrijfsleven, kennisinstellingen en ISSO.” op p. 24). Alders: “Dat rapport brengt de voor- en nadelen in kaart van deze techniek. We willen hiermee een antwoord geven op de ontbrekende kennis over verdampingskoeling onder installatietechnisch geschoolde professionals. En als we het hebben over binnenmilieu is het ook leuk te noemen dat ik in het november nummer van InstallateursZaken een interview gaf over comfort.” Alders vertelde in dat interview onder andere dat een verkeerd idee van comfort tot misverstanden kan leiden. In het artikel vertelt ze in hoeverre comfort op individueel niveau is te regelen. Bekijk via de QR-code het artikel in de special Energie en comfort van IZ, november 2021.

Noortje Alders

bijdragen om de kennis over circulair bouwen te Een zorgvuldig aangelegd rioleringsstelsel dat nauwkeurig wordt onderhouverhogen. We hebben bij 28lekkage referentiedetails de van veel den, helpt verstopping, of stankoverlast, en verspreiding infectieziektes voorkomen. Een thema van belang dat ISSO-kleintje Riolering

losmaakbaarheid van Het producten Dit behandelt. Kleintje bespreekt weergegeven. vuilwateren hemelwaterafvoer binnen de perceelgrens voor woningen, woongebouwen en kleine utiliteitsgebouwen.

zakboekje gaat ookdetails in op de realisatie riolering, deden we bij 13 Dit bestaande envan 15nieuwe voor dituitbreiding van bestaande riolering, beheer en onderhoud.

project ontworpen beter losmaakbare details. Per Vanuit de gebouwriolering wordt vuilwaterafvoer (huishoudelijk afvalwater) geloosd op de gemeentelijke riolering, en ook hemelwaterafvoer (van parti-

element en per verbinding is ingezameld aangegeven los- moet culier terrein) wordt daar en afgevoerd. hoe De gebouwriolering voldoen aan de prestatie-eisen van het Bouwbesluit. Deze eisen gelden

voorWe de functionele eigenschappen van de riolering en de dichtheid van de maakbaar ze zijn. hebben daarvoor een kleurleidingsystemen. In Kleintje Riolering komt dit aan bod. Het is een compact

naslagwerk met afbeeldingen, schema’s en montagerichtlijnen voor afvoercodering toegepast, waarbij groen het best losleidingen van vuil- en hemelwater.

maakbaar is en Belangrijkste paars het slechtst. referentiewijzigingen in herziene Deze versie De belangrijkste wijzigingen in deze herziene versie zijn onder andere

actualisatie op basis van NEN 3215 en NTR 3216 (2018), uitwerking van een details waarin we de losmaakbaarheid aangeven,

closetaansluiting met enkele voorbeelden, uitleg voor overbruggen van een

dilatatie, aansluiten van een begane grond appartement bij woongebouwen komen beschikbaar in ISSO Open. Zo kan de markt en uitwerking van een paragraaf over beheer en onderhoud.

ons feedback geven of ze er op deze manier mee Ondersteuning op de bouwplaats

ISSO-kleintje Riolering is een zakboekje voor installateurs en servicemon-

uit de voeten kunnen. Verder vertellen meer over teurs om snel de meest gebruikte richtlijnen we voor het ontwerp en de aanleg van riolering te kunnen terugvinden. Het biedt informatie ter ondersteuning

bij overleg met de opdrachtgever, overheidsinstanties en andere partners de bepalingsmethode die we hebben toegepast om op de bouwplaats. Ook architecten en aannemers kunnen met dit zakboekje snel kennis opdoen van de basisbeginselen van het rioleringsstelsel. losmaakbaarheid te berekenen.”

Comfort in het binnenmilieu

Rapport Indirecte adiabatisache koeling

afgelopen tijd ook deden”, zegt Noortje Alders, “is

Indirecte adiabatische koeling

“Wat we op het gebied van bouwtechniek de

Versie 2021

Een interessante ontwikkeling in het binnenmilieu portfolio-, is de publicatie van het ISSO-rapport ISBN 978-90-5044-346-3

Indirecte adiabatische koeling (lees hierover meer 10 ISSO Info 72 - januari 2022

Rapport

Pudanis ut et quiam, consequiae veratendae niene dolliciminum et accus ilit, omnis ut fuga. Namuscidem quodit, officit, quiant alibea vendi tectum quunt verciissime eatiorerepe pro es nam, illigent aborepe audae od molestota dit odia quibuscienti idunt id que ea porrum dolent. Tatecum quisquatibus res es modi de vitatur autem ratias a quo et omnissinciis dolutemquas voluptam fuga. As arionse dipsum harumquo est, ut aliqui andi sae doluptio officit aquide quibustiam, non conemo bearcim endenihillit quias iliam latur sitas et poristotas molore pa des ex essectur re excerunti blam volenis quibus nim non nonseque sumque vernam enis erovide nditamu sandanimus dem eaque vollat ma voluptas earcid que solupta corerati as ad que volorem et quam aut et plaut quis alit am sit eumquas vitatquiamus undi dolor sequam quis et aut ium fugiat omnis aut omnis volo volut velendem sa porest, corrovid ut alitia dolupic totae magnist, et et alitiatiam, que parum etur? Quidund itatus audia conecab orrorest, que eat qui dolupiciis pedis sitatur alisque il mint. Haruptae ra et presti dollacerum quation ecatus ipid el molor am delita volest, sequiam, odit voloritae plis ipsum ullentibusa qui samusci qui volorepudi consed quisqui nonessum ligenistinus si voluptatum nusam ut eaque ma sum nihicius et endest quibus quiae. Nequi od ut quo volupient mil et moluptae venimusam, non cus nobit, ullaut rehento ea quam eumquament quam nimoluptata corporpos eseritis re sit quas intus endita voluptae rem erro dem et odiate volorem poritibus num nobis as eum inullorem. Beatiis et adis sin con rerupta quassequi adit, et volesti ullacest officie ntiosam, velecae ent quis explique dolenimo cum inimi, velecus elesti simpos maximus, venit prem ipsae. Ut officillut et fuga. Optatem rerci officit iatquo blaut occum unto eum utem rem delicil ipictem odipsam volore, et harit reicipsaerum nonsequ oditatae reri con reped et voloratus int libus sam, offici tempor apis que niet, con cum es ipsaept aspieniassi vellacc umquias peditatiorem voluptatusae es eatur? Ihicien debitia quassin venihil lignatquis molo voles nonsedio. Nem samentur, cust, etum reriaeprem. Agnamusam volore niae site eum nis in pre num que

In het portfolio elektrotechnische installaties zal ISSO vooral de

kennisontwikkeling op het gebied van energieopslag en laadpaal technologie een impuls geven. Energieopslag wordt onderdeel

van de herziene uitgave van het Handboek Zonne-energie. En bij

het onderwerp laadpalen werken we aan kennis die nodig is voor

eindtermen en certificering. Daarnaast gaat er ook aandacht naar de kennis die nodig is voor het upgraden van groepenkasten van 1-fase naar 3-fase installaties.

Rapport Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

Energieopslag en laadpaaltechnologie zijn speerpunten in 2022

Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

nieuws

ISBN .............................

niet alleen beschikbaar via het Handboek Zonneenergie, maar ook als aparte publicatie.

Naar een merkloze kennisontwikkeling Een ander ‘hot topic’ is de snelgroeiende markt voor laadpalen voor elektrisch vervoer. “Een meer merkloze kennisontwikkeling en -aanbod voor bijvoorbeeld trainingen en certificering wordt steeds wenselijker. Veel informatie komt nu nog van fabrikanten, wat natuurlijk prima is. Maar als we naar openbare eindtermen willen voor bijvoorbeeld een Henry Lootens

certificering voor installateurs, dan zijn onafhankelijke en breed gedragen kennisproducten nodig. We willen bijvoorbeeld ook het Kleintje Elektrisch vervoer updaten. Deze is uit 2015. En geloof me; in

“We zijn al volop bezig om het Handboek Zonne-

de afgelopen 6 jaar is er op dit vakgebied echt heel

energie te updaten. Daarbij is de uitbreiding van dit

veel veranderd.” Onlangs is de ‘Marktverkenning

handboek via een bijlage Energieopslag één van

veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility’ beschik-

de belangrijke en opvallende zaken”, vertelt ISSO-

baar gekomen in ISSO Open. Deze is met een

specialist Henry Lootens. “Bij energie-opwekcen-

ISSO-profiel gratis te raadplegen.

trales, wat zonne-energiesystemen ten slotte zijn, zullen we steeds vaker een vorm van energieopslag

Van 1-fase naar 3-fase aansluitingen

gaan combineren. Iedereen denkt dan meteen aan

Tot slot wil ISSO voor de E-wereld werken aan een

batterijen, maar deze uitbreiding bekijken we het

publicatie over het verzwaren van de groepenkas-

toch wat breder.”

ten. Lootens: “We hebben circa 6 miljoen woningen

Veel regels en voorschriften

in ons land die in de groepenkast over een 1 fase aansluiting beschikken. Als we in toenemende mate

Naast de technische aspecten zal de uitbreiding

naar all-electric willen, of laadpalen bij woningen

van het Handboek, zo vertelt Lootens, ook informa-

willen plaatsen, dan hebben die woningen een 3

tie bevatten over de werking van de energiemarkt.

fase-aansluiting nodig. Zo’n ombouw was tot voor

“De markt zal straks te maken krijgen met veel meer

kort het domein van de netbeheerders. Nu willen we

regels en voorschriften. Netcongestie begint al een

dat ook installateurs die ombouw

aardig probleem te worden. En bijvoorbeeld deel 8

kunnen doen. Maar dan moeten ze

van de NEN1010 schrijft voor dat grote panden met

wel over de vereiste kennis kun-

een hoog energiegebruik aan energiemanagement

nen beschikken. Daar wil ik vanuit

moeten doen. Daarin kan energieopslag weer een

ISSO in de tweede helft van 2022

voorname rol vervullen.” De uitbreiding is straks

voor zorgen.” 11 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Sterke behoefte aan kennis over nieuwe technieken en regelgeving leidingwaterinstallaties Uit een gebruiksonderzoek blijkt dat professionals vooral de nieuwe technieken van leidingwaterinstallaties willen terugzien in de geactualiseerde versie ISSO-publicatie 55. Het kennisdocument over Leidingwaterinstallaties voor woon- en utiliteitsgebouwen moet volgens de respondenten verder ook de nieuwe eisen en regelgeving uit de BBL omvatten. Ruim 55 professionals die wel eens werken met

42% van de professionals gaf aan dat het kennis

leidingwaterinstallaties voor woningen en/of de

document voor hen essentieel is bij het uitvoeren

utiliteit vulde de vragenlijst in. Het overgrote deel

van hun werk.

van hen (92%) vindt het onderwerp ‘Kwalitatief hoogstaande waterleidingontwerpen maken’ het

Nuttigen van kennis

belangrijkste onderdeel van ISSO-publicatie 55. Dit

Een vraag die ook in de enquête werd gesteld, was

betekent echter niet dat de deelnemers de andere

op welk moment de professional behoefte heeft

modules – ‘Programma van eisen’ en ‘De SIMDEUM

aan de kennis in ISSO-publicatie 55. Circa drie-

waterleidingberekening-methodiek’ – niet belangrijk

kwart (73,3%) van de deelnemers gaf aan de infor-

vinden. 66% van de respondenten geeft de voor-

matie uit het kennisdocument het liefste tijdens de

keur aan het bundelen van de drie verschillende

ontwerpfase tot zich te nemen. 62,5% van de res-

onderdelen in één kennispublicatie in plaats van

pondenten gaf de voorkeur aan een moment tijdens

drie losse kennisdocumenten per onderwerp.

de uitwerking van het project. Opvallend is dat het

Gewenste inhoud

merendeel van de professionals de kennis het liefste via een geprint document tot zich neemt (67,9%).

De deelnemers aan het onderzoek naar de wensen

Minder dan de helft van de deelnemers (46,3%) ziet

voor de actualisatie van ISSO-publicatie 55 waren

ook een digitale publicatie van de ISSO-publicatie

met name werkzaam voor advies- en ingenieurs-

als gewenste optie.

bureaus (42%) en bij installatiebedrijven (35,7%). Op zien in ISSO-publicatie 55, gaf een grote meerder-

Vervolgstappen actualisatie ISSO-publicatie 55

heid dus de voorkeur aan informatie over de nieuwe

Op basis van de uitkomsten van het online onder-

technieken (85,7%) en de nieuwe eisen en regel-

zoek schrijven we een adviesrapport met daarin de

geving (75%). 33,9% van de deelnemers liet weten

belangrijkste resultaten van de enquête. Dit advies-

dat zij willen dat minimaal de milieu-eisen op het

rapport dient samen met de inzichten van de ken-

gebied van leidingwaterinstallaties voor woon- en

nisontwikkelaars als basis voor de actualisatie van

utiliteitsgebouwen in het kennisdocument staan.

ISSO-publicatie 55 Leidingwaterinstallaties voor

de vraag wat deze vakmensen zeker willen terug-

Gewaardeerde kennis De deelnemers aan het online onderzoek naar de

woon- en utiliteitsgebouwen. Zo kunnen we gericht aan de slag met de actualisatie van het kennisdocument.

actualisatie van de ISSO-publicatie geven aan het kennisdocument erg te waarderen. 58% van de res-

ISSO start in januari 2022 met de actualisatie van

pondenten liet weten de ISSO-publicatie een goed

ISSO-publicatie 55. Meer informatie is verkrijgbaar

en praktisch hulpmiddel te vinden om bij de hand

bij Onno Leever, o.leever@isso.nl.

te hebben tijdens hun werkzaamheden. De overige 12 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws

Onderzoek naar kennisbehoefte multifunctionele gevels en daken Gebouwen kunnen via hun gevels en daken veel bijdragen aan klimaatadaptatie, bijvoorbeeld middels een multifunctionele gevel van planten. Twee jaar geleden brachten we het Praktijkboek Multifunctionele Groene Daken en Gevels uit. Deze gaan we actualiseren, maar eerst horen we graag van jou als gebruiker of geïnteresseerde in deze kennis aan welke verdere kennis jij behoefte hebt. In januari 2020 publiceerden we het, destijds, nieu-

Wat kan beter?

we Praktijkboek Multifunctionele Groene Daken en

We gaan het Praktijkboek Multifunctionele Groene

Gevels is de kennis samengevat die professionals

Daken en Gevels actualiseren, maar eerst horen we

nodig hebben om gebouwen multifunctioneel in

graag van jou aan welke verdere kennis op dit vlak

te zetten voor een groenere en klimaatadaptieve

jij behoefte hebt. Gebruik je de kennis wel, maar mis

gebouwde omgeving. Vanaf het eerste initiatief

je bepaalde thema’s? Of hebben bepaalde onder-

voor een multifunctioneel dak of gevel, tot onder-

werpen in het Praktijkboek volgens jou een update

houd en eventueel de sloop. Het praktijkboek

nodig? Ook als je het Praktijkboek nog nooit hebt

behandelt de integratie van meerdere technieken

gebruikt dan horen we dat graag.

om tot een oplossing te komen, waarin meerdere functies en vormen van gebruikerswaarde centraal

Naar de enquête

staan.

Help je ons mee de kennis in Praktijkboek Multifunctionele Groene Daken en Gevels nog beter te maken door een korte enquête in te vullen? Het duurt ongeveer 3 minuten.

13 ISSO Info 72 - januari 2022

TEAM ISSO

even voorstellen

Carmen Poort

Onderwijskundige

sloten, zoals BuildUpSkills en het nieuwe project BUS-GoCircular. Die projecten, die op Europees niveau plaatsvinden, hebben als doel de kennis en vaardigheden van professionals in de bouwen installatiesector te verhogen. Het gaat dan specifiek om professionals die betrokken zijn bij gebouwverduurzaming. Hierbij werk ik samen met Jan Cromwijk, Dirk de Wit en Martijn van Bommel. Ik studeerde Scandinavische talen en culturen aan de UvA en daarna deed ik de Master Educational Sciences in Utrecht. Deze functie sprak mij direct aan, omdat ik graag wil bijdragen aan het beter leren en ontwikkelen van profesAls onderwijskundige bij ISSO

sionals. Daarnaast vind ik het heel mooi dat deze

help ik trainingen en andere les-

functie is gericht op circulariteit en duurzaamheid.

stof voor professionals verbeteren.

Dat past bij mij, want ik heb altijd al iets gehad

Zo bekijk ik of de hulpmiddelen

met de natuur en duurzaamheid. Hoewel ik nog

aansluiten op de leerdoelen van

maar kort in dienst ben, merk ik al direct dat er

verschillende groepen professio-

een goede sfeer heerst. Als werknemer krijg je

nals. Ik doe dat voor de Europese

vertrouwen en ruimte om je werk goed uit te voe-

projecten waarbij ISSO is aange-

ren. Een fijne basis om je te kunnen ontwikkelen!

Irene Ravesloot

Data engineer

databronnen op een gestructureerde manier op te slaan, zodat de organisatie het kan gebruiken voor informatievoorziening. Dit doe ik onder meer via dashboards, die relevante data voor de teams inzichtelijk maken. Verder zet ik modellen op, en maak ik bijvoorbeeld het aanbevelingssysteem op ISSO Open “slimmer” door middel van deep learning. Het aanbevelingssysteem draagt eraan bij dat de juiste kennis sneller bij de juiste professional terechtkomt!” “Dit werk ligt mij want ik ben van de cijfers. Ik studeerde Technische wiskunde aan de TU Delft en daarna deed ik een Master Econometrie & Management Science aan de Erasmus Universiteit. Tijdens mijn master werkte ik al met veel plezier parttime bij ISSO. Toen ik afgelopen augustus (2021) afstudeerde, was ik dan ook blij om te horen dat ik fulltime aan de slag mocht gaan binnen het “Met alle kennisontwikkeling bij

IT-team. Ik vind het fijn dat ik met mijn kennis een bijdrage kan leve-

ISSO, beschikken we over een

ren in een ambitieus team, binnen een organisatie met mooie doel-

hoeveelheid data. Als data engi-

stellingen. Als ik er mede voor kan zorgen dat woningen en gebou-

neer binnen het IT-team zorg ik

wen weer íets veiliger, duurzamer en gezonder worden, ben ik blij.”

ervoor dat het efficiënt te benutten is. Mijn taak is om data uit 14 ISSO Info 72 - januari 2022

Irene werkt bij ISSO sinds 2021.

Nieuws van de

ISSO partners

Meer informatie over de ISSO partners vind je op www.isso.nl 15 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws van ISSO partners

Caleffi presenteert DIRTMAG® PRO De DIRTMAG® kunststof vuilafscheider van Caleffi bestaat 10 jaar! Om dit te vieren, komt Caleffi met een toevoeging op dit succesvolle assortiment vuilafscheiders: de DIRTMAG® PRO. Deze nieuwe vuilafscheider is nóg krachtiger en efficiënter, speciaal voor toepassing in installaties waar een grotere vervuiling aan de orde is. Uiterlijk verschilt de nieuwe DIRTMAG® PRO niet veel met de veel verkochte DIRTMAG®, maar intern zijn er een paar belangrijke verschillen. De DIRTMAG® PRO is namelijk voorzien van een nieuw innovatief intern element dat resulteert in een 30% hogere efficiëntie ten opzichte van de traditionele versie.

De binnenkant van de DIRTMAG® PRO Door de specifieke vorm van het vernieuwde interne element, kan deze een hogere stroomsnelheid aan. En omdat er meer deeltjes worden opgevangen, is er in het element een ruimte voorzien voor een extra interne magneet. Hiermee wordt de magnetietafscheiding met 40% verbetert ten opzichte van de traditionele DIRTMAG® . Dit maakt de DIRTMAG® PRO uiterst geschikt voor toepassing in grotere installaties en voor installaties die ernstig zijn vervuild door magnetiet. Met deze eigenschappen is de DIRTMAG ® PRO een van de meest efficiënte vuilafscheiders op de markt. Hoewel de nieuwe DIRTMAG® PRO ook toepasbaar is in normale of kleinere systemen, wordt hier de traditionele DIRTMAG® geadviseerd.

De buitenzijde van de DIRTMAG® PRO Zoals gezegd verschilt de nieuwe versie qua uiterlijk niet veel met de bekende DIRTMAG® . Het enige verschil is de verplaatste ontluchtingsdop. Deze is verschoven vanwege de toevoeging van de extra magneet in het midden van de vuilafscheider. De DIRTMAG ® PRO kan, net zoals de andere kunststof vuilafscheiders, zowel in horizontale als verticale installaties worden geplaatst. Ook zijn er isolatieschalen beschikbaar en kan je rekenen op een eenvoudige installatie en gemakkelijk onderhoud. Tests en onderzoek door Caleffi S.p.A. heeft uitgewezen dat de lucht- en vuilafscheiders van Caleffi tot 15% energie besparen in de totale installatie. 16 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws van ISSO partners

PCM als duurzame ontwerpkeuze toegevoegd aan Life Cycle Vision De eisen aan de duurzaamheid en energiezuinigheid van gebouwen worden steeds strenger. Bouwers zijn daardoor op zoek naar oplossingen die duurzaam én betaalbaar zijn. De app van Life Cycle Vision ondersteunt hierbij: al in de ontwerpfase is het mogelijk om de nieuwste technieken door te rekenen en te vergelijken. Onlangs werd de app uitgebreid met faseovergangsmaterialen (PCM). PCM-panelen zorgen voor een robuuste, onder-

ratuur onder de ingestelde waarde, dan stolt het

houdsvrije klimaatinstallatie. En dankzij de app van

materiaal in het paneel, waardoor het de geabsor-

Life Cycle Vision is het ook nog eens eenvoudig

beerde warmte weer afgeeft. Zo warmt de omge-

om de benodigde berekeningen te maken. De hoe-

ving dus op.

veelheid PCM-panelen beweegt namelijk mee met de uitgangspunten en kenmerken van het ontwerp,

De door ISSO gevalideerde app van Life Cycle

zoals de hoeveelheid glas en zonwering. De app

Vision is online beschikbaar. Heb je interesse in een

van Life Cycle Vision laat binnen een minuut zien

proeflicentie of een demo? Neem dan contact op

wat diverse alternatieven opleveren in comfort,

via www.lifecycle.vision/contact.

duurzaamheid én geld. En dat is goed nieuws voor alle installateurs, architecten en opdrachtgevers die serieus werk willen maken van duurzaamheid.

De voordelen van PCM PCM-panelen bevatten een stof die door een wisseling (faseovergang) tussen vast en vloeibaar warmte absorbeert of juist vrijgeeft. Deze stof wordt onder meer verwerkt in panelen voor plafonds en vloeren. Boven de ingestelde temperatuur absorberen de panelen warmte uit hun omgeving. Daardoor smelt het materiaal in het paneel, waardoor het grote hoeveelheden warmte kan opslaan. Zo koelt de omgeving dus af. En daalt de tempe-

Bureau CRG verhuist naar Delft Na jarenlang gastvrij onderdak te hebben gehad bij

Andere contactgegevens blijven hetzelfde:

ISSO, verhuist Bureau CRG met ingang van 1 janu-

T. 010 - 2066552

ari 2022 naar Delft. Zoekt u contact met BCRG of

info@bcrg.nl

wilt u meer weten over onze activiteiten, dan bent u

www.bcrg.nl

bij ons welkom. Het nieuwe adres is: Marshalllaan 2, Unit 2.10 2625 GX Delft 17 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws van ISSO partners

Het belang van de Rc-waarde van samengestelde constructies met hout Sinds de invoering van de NTA8800 worden de regels omtrent de Rc-waarde van een ‘samengestelde constructie’ strikter gehandhaafd. Bij de afgifte van het energielabel moet de gecertifieerde energiedeskundige namelijk onderbouwde gegevens van de Rc-waarden controleren. Een nauwkeurige Rc-waarde is dus belangrijk. In de ISSO-publicaties

Berekening Rc-waarde

‘Energieprestatie wonin-

In het Bouwbesluit staat dat de Rc-waarde ten

gen en woongebouwen’ en

minste 4,7 m2K/W moet zijn. Bij een houtpercen-

‘Energieprestatie voor utiliteits-

tage van 25% (‘de ISSO 82 eis’) is de Rc-waarde

gebouwen’ staat dat als er geen

4,2 m2K/W. Als we met de module ‘Rc-waarde’ een

bewijs is aangeleverd van de

nauwkeurige berekening maken, komen we uit op

Rc-waarde, er rekening moet worden gehouden

een Rc-waarde van 5,4 m2K/W. Deze uitkomst vol-

met een houtpercentage van 25% en een isola-

doet wel aan de eis uit het Bouwbesluit. Het is dus

tiepercentage van 75%. Is 25% hout veel? Ja, 25%

verstandig om tijdens het maken van de BENG-

hout heeft veel invloed. De effecten van de houten

berekening uit te gaan van de juist berekende

stijlen en regels op de Rc-waarden laten we aan u

waarde. Dit voorkomt problemen bij de afgifte van

zien via een berekening.

het energielabel.

Effecten houten stijlen en regels op de Rc-waarden We gebruiken de module ‘Rc-waarde’ van DGMR Software. Met deze module berekent u de warmteweerstanden van de constructies volgens de NTA 8800. De module berekent ook de Rc-waarden van samengestelde constructies, onafhankelijk van het aantal te berekenen secties. Bij het berekenen van de effecten van de houten stijlen en regels op de Rc-waarden gaan we bij dit voorbeeld uit van een eenvoudige constructie met een houtpercentage van 10,5% (opgebouwd volgens het ISSOreferentiedetail 202.0.2.01). De Rc-waarden van deze samengestelde constructie staan in tabel 1. Tabel 1: Overzicht berekende Rc-waarden, conform de NTA 8800. Methode

Houtpercentage

ISSO 202.02.01 (2015) Samengesteld (voorbeeld) Samengesteld (‘ISSO 82 eis’)

4,7 (gecorrigeerd naar eis 2021) 10,5%

5,4

25 %

4,2

18 ISSO Info Info 72 - 71 januari - september 2022 2021

Warmteweerstand Rc [m2K/W]

Voorbeeldberekening uit onze software

nieuws van ISSO partners

Wateranalyse of corrosiemonitoring? Een cv-wateranalyse vergelijken met corrosiemonitoring is als de aanname dat de jaarlijkse brandweerinspectie de rookmelders kan vervangen. Het zijn twee verschillende zaken die elkaar kunnen aanvullen, maar niet vervangen. Een corrosiemonitoring waakt permanent en signaleert tijdig als de corrosiesnelheid te hoog wordt, net zoals een rookmelder een beginnende brand signaleert. Een wateranalyse is daarentegen slechts een momentopname. Zinnigheid van systeemwateranalyse Een periodieke gebouwinspectie op brandveiligheid levert vaak interessante vaststellingen op: defecte rookmelders, versperde nooduitgangen, branddeuren die geblokkeerd open staan, verouderde brandblussers en onbruikbare brandladders. Zulke controles zijn dus absoluut zinvol en potentieel levensreddend. Een jaarlijkse systeemwateranalyse is dat niet. Immers, worden dan ook de voordruk van het expansievat gemeten en genoteerd en het nulpunt, de veiligheidsventielen en de waterteller van de bijvulling gecheckt? Worden de groene zone van de manometer en de juistheid van de manometer gecontroleerd? En noteert de controleur dit alles in het logboek?

Geen goede gezondheidscheck Een chemische wateranalyse is geen

We zeggen niet dat wateranalyses per definitie verkeerd zijn.

gezondheidscheck van de installatie.

Een beetje cv-water in een gerecupereerd colaflesje laten analyseren op niet relevante parameters is echter geen gezonde

Bovendien logt de corrosiemonitoring de corrosiesnelheid (die

basis voor een systemische gezondheidscheck van een instal-

verandert met de zuurstofintrede). De zuurstofintrede is bijna

latie. Het biedt dus ook geen bescherming tegen eventuele

altijd variabel en heeft zeer onaangename gevolgen op lange

problemen. Zuurstofintrede is het echte probleem en daar kan

termijn. Een wateranalyse kan het hoofdprobleem van de intre-

een wateranalyse niets over zeggen. ISSO 13 vertelt daar nog

de van zuurstof niet detecteren.

veel meer over.

Oorzaakbestrijding versus symptoombestrijding Doordat de ingetreden zuurstof binnen enkele uren vanzelf verdwijnt door het corrosieproces zelf, is het onmogelijk om met een wateranalyse een representatieve meting te doen. Het blijft namelijk onmogelijk om het juiste ogenblik te bepalen voor de meting. Waterbehandelaars geven de voorkeur aan wateranalyses, omdat de stap naar chemische waterbehandeling daarmee kleiner wordt. Resus vindt het beter de oorzaak van zuurstofintrede te elimineren, in plaats van met chemicaliën de symptomen te bestrijden. Chemicaliën repareren bijvoorbeeld geen defect expansievat. Uitzonderingen, zoals pH-correctie bij het gebruik van aluminium, bevestigen deze regel. 19 ISSO Info 72 - januari 2022

nieuws van ISSO partners

Vabi sluit zich aan bij Vitec Group Sinds september 2021 maakt Vabi onderdeel uit van het Zweedse Vitec Software Group. Vitec is markleider in Scandinavië voor software voor verticale markten. Duurzaamheid is daar één van de belangrijkste items op de politieke agenda. Dit zien we terug in de strengere weten regelgeving en toenemende duurzaamheidseisen vanuit banken en pensioenfondsen. Wij zien ook een structurele verandering in het denken over en de vraag naar duurzaam vastgoed. Om de duurzaamheidsdoelen van 2050 te halen

Organisatieopzet blijft hetzelfde

moet er nog veel gebeuren. Als onafhankelijk soft-

Voor onze klanten en partners verandert er niets.

warebedrijf met meer dan 1400 unieke klanten in

Vabi blijft functioneren als zelfstandig bedrijf binnen

de vastgoedsector, is Vabi sinds jaar en dag de

de Vitec Software Group. Vabi blijft dus verant-

betrouwbare leverancier voor berekeningen op het

woordelijk voor haar eigen operatie, propositie en

gebied van duurzaamheid en comfort.

productlijn. We blijven ons focussen op het verder ontwikkelen van onze huidige producten volgens

Rol uitbreiden

de laatste weten regelgeving en blijven nieuwe,

Met het aansluiten bij de Vitec Software Group kunnen wij onze rol verder uitbreiden om vast-

gebruiksvriendelijke functionaliteiten ontwikkelen.

goedeigenaren, -beheerders en hun ketenpartners

Wie is Vitec?

te ondersteunen in het behalen van de doelstellin-

Vitec is de marktleider in software voor vertica-

gen van Parijs 2050. Vitec gelooft in onze betrouw-

le markten in Scandinavië. Het bedrijf ontwik-

bare software, ervaring en expertise. Het Zweedse

kelt en levert standaard nichesoftware en groeit

bedrijf geeft ons daarom de kans om ons volledig

door overnames van goed geleide en gevestig-

te richten op het verduurzamen van de vastgoeds-

de softwarebedrijven. De algemene processen

ector en daar onze toonaangevende positie verder

van de groep, samen met de diepgaande kennis

uit te breiden. Om onze klanten hierin te ondersteu-

van de medewerkers van de lokale markt van de

nen, ontwikkelen we onze oplossingen naar een

klant, maken het mogelijk om continue verbete-

integraal platform van software voor energiepres-

ringen en innovaties door te voeren. Vitec heeft

tatieberekeningen, energie-advies en gebouwsimu-

975 medewerkers en is genoteerd aan Nasdaq

latieberekeningen.

Stockholm. Lees meer op www.vitecsoftware.com.

Uniek gecertificeerd beheer Hydroscope is als enige bedrijf gecertificeerd voor het beheren en onderhouden van leidingwaterinstallaties. Ons digitale beheersplan ‘Watertotaalbeheer’ is een belangrijke basis voor de certificering. Met ons online beheersplan plannen we werkzaamheden in en registreren we de bevindingen in een logboek. Klanten hebben de mogelijkheid om bijzonderheden en storingen te melden. We houden een overzicht bij van alle openstaande acties. 20 ISSO Info 72 - januari 2022

Met Watertotaalbeheer borgen we de certificeringseisen. De basismodule van Watertotaalbeheer bieden wij onze klanten gratis aan. Zij betalen immers al voor het beheer dat wij voor hen uitvoeren.

BRL 6000-08C Hydroscope is al jaren gecertificeerd voor legionella-advies (BRL 6010) en geaccrediteerd voor

nieuws van ISSO partners

Configuratoren als uitstekend hulpmiddel voor samenstellen materiaallijsten Het aantal innovaties en producten voor de installatiebranche neemt dagelijks toe. Daardoor is het ook steeds lastiger te overzien wat de optimale oplossing is voor een specifieke situatie. Met de configuratoren van Rensa Verwarming & Ventilatie, voor onder meer voor warmtepompen airconditioningsystemen, kan in enkele stappen een materiaallijst voor de optimale oplossing worden gegenereerd. Transmissieberekening Met de configuratoren kan ook snel een transmissieberekening worden gemaakt voor een ruimte ten behoeve van vloerverwarming of een warmtepomp in een woning. Daarnaast wordt een inschatting gegeven van de benodigde koellast. De configuratoren van Rensa Verwarming & Ventilatie zijn daardoor een uitstekend hulpmiddel om snel en foutloos een juiste en volledige materiaallijst samen te stellen voor een vloerwarming-, warmtepomp-, warmtapwater- en airconditioningsysteem. Rensa Verwarming & Ventilatie is ook bezig met de ontwikkeling van configuratoren voor ventilatie en radiDe configuratoren maken gebruik van materiaal

atoren. Deze zijn binnenkort beschikbaar. Hou hier-

kenmerken van producten, zoals vermogen en

voor de website www.rensa.nl in de gaten.

diameters van aansluitingen. Hierdoor zijn gegenereerde materiaallijsten altijd up-to-date en voorzien van de laatste producten voor de installatiemarkt.

en onderhoud monsterneming (NEN-EN-ISO 17025 scope L554).

klepcontrole en reparatiewerkzaamheden. De cer-

Echter nog geen enkel bedrijf in Nederland was

tificering is geen wettelijke verplichting, maar zorgt

gecertificeerd voor het beheren en onderhouden

wel voor kwaliteitsborging. Hydroscope is sinds kort

van leidingwaterinstallaties. Deze certificering gaat

door KIWA gecertificeerd.

onder andere in op spoelwerkzaamheden, keer-

Volledig installatiebeheer Hydroscope biedt klanten de mogelijkheid om het beheer van de gehele installatie te laten verzorgen. Bij het sluiten van een all-in onderhoudscontract houden wij de installatie in topconditie en zorgen we ervoor dat deze aan de wettelijke eisen voldoet. 21 ISSO Info 72 - januari 2022

O-

n e

‘Zorgplicht legionellapreventie. Collectieve leidingwaterinstallaties.’ Met deze kennis kunnen beheerders van collectieve leidingwaterinstallaties eenvoudig, toegankelijk en overzichtelijk kennis opdoen over hun zorgplicht met betrekking tot legionella.

Invulling van zorgplicht

Regeling voor legionellapreventie van het Drinkwaterbesluit. Zij

De kennis in deze handleiding is bedoeld voor beheerders,

kunnen deze kennis toepassen voor de invulling van hun zorg-

waaronder eigenaren, adviseurs en installateurs, van collectieve

plicht voor het beschikbaar stellen van deugdelijk drinkwater,

leidingwaterinstallaties die buiten de reikwijdte vallen van de

op basis van de Drinkwaterwet en het Drinkwaterbesluit.

Aerosolvormende tappunten “De kennis in ISSO-publicatie 55.2 is onlangs zo

collectieve leidingwaterinstallaties

We hebben een geactualiseerde versie (2021) uitgebracht van ISSO-publicatie 55.2

Zorgplicht legionellapreventie

Kennis ‘Handleiding zorgplicht legionellapreventie’ geactualiseerd

Publicatie 55.2 Zorgplicht legionellapreventie collectieve leidingwaterinstallaties

) or

ISSO Open

Versie 2021

publicatie 55.2

22 ISSO Info 72 - januari 2022

veel mogelijk in overeenstemming gebracht met de publicaties NEN 1006+A1, ISSO-publicatie 55.1 en ISSO-kleintje Legionellapreventie”, vertelt Toshihiro Takada, Specialist Sanitaire technieken bij ISSO. “Bij deze herziening is de begrippenlijst op diverse punten verbeterd, en meerdere afbeeldingen zijn verduidelijkt. Neem bijvoorbeeld die over de werkwijze van risicoanalyse. Ook zijn de beoordelingscomponenten aangepast voor het toetsen van installaties met aerosolvormende tappunten. We hebben deze in overeenstemming gebracht met ISSO-publicatie 55.1.” ISSO-publicatie 55.2 is beschikbaar via ISSO Open.

ISSO Open

Kennis in ISSO-kleintje CV mee met verduurzamingsslag Met de verduurzaming van vastgoed ontstaan nieuwe eisen aan cv-systemen. De warmtepomp is niet meer weg te denken, ook in hybride verwarmingsinstallaties. Ook bouwkundige verbeteringen aan woningen, zoals meer isolatie, maken dat het cv-systeem anders functioneert. Dit alles heeft gevolgen voor de eisen die we stellen aan het afgiftesysteem en het vraagt om andere kennis. ISSO-kleintje Individuele centrale verwarmingsinstallaties in woningen, kortweg Kleintje CV, geeft deze kennis bondig weer.

 Installatieconcepten met warmtepomp, cv-ketel Fuga. Nis sunt et re, endicimus miniam siminus experor eprorero quam, volupictur apis as elicate mporibusdae idus. enBitates warmtenet; sequist quam id ea dolupta sime et ut omnis iliquia eossitia velesti qui int.  De installaties achter de opwekker; Ebist, volla simperum es sinum voloren debistibea sequi doluptatat. Ucia nihici aut la pa pratiist, am rectur sapiet, simil molum evel illabo.  Het benodigde vermogen bepalen en Nam, initiusa consequi qui doluptas iur aliqui tem que velic tor aut alignam hario. Imet accuscim rem endunt. dimensionering van het afgiftesysteem; Omnimoluptur sed est, ulla aspiet laut odipsunt. Ere nisquis pre modis sed quo tota dolo blatiamus nis a veliqui siti Selectie (LT) radiatoren/ convectoren en vloerandit explaut accus aut et plandi beation nonemolupta inti occuscid quis alignih illatem oluptat uritassum re nonseque vel ipsuntem inverwarming; umqui assument optus quiduciandis ut hil mi, verum dolum aut latem earci qui nonsectae nem erepedit volupta nemquatur re excerio est  Waterzijdig inregelen; voluptatet, sam, offici aut quam fugitisque dolupta voluptatiat oditate pore, sa voleceaturis esequas sinveles et ea elit et et ut aut maio  Klimaatregeling pernihit ruimte, bijvoorbeeld met quae venti sitas dolluptur, es sa quatistes sanditiorum ium quam, non cum aut et quo eium simagnam vel mos aut evelicturit, alit offic ruimteregelaars; test, ut ommos eos molupta tiaturio qui volupta turestota ari ne ellenditatus et expliciendae eostint, ommoles impora il ipsum facipsandis  Hydraulische et parchitae. Hariainpassing; se magnim aperatur se expeditaque dolorepel ma nihil erit, quaspit atiorere nonsere perita sequam ne vello in nonsed  Luchtdoorlatendheid testen en infraroodmetinmolorem quiate omnimusant, utem idis explabora de niae ea eum repre laboreh enecerem et maxim ea quis nihictium quam, optagen; tionse arcia aborepratiis adiscipis con eum corectotas re suntore volorestem quaectest praerem ilit, ut licimagnis verum asit, ipsam ea  Ventilatie; beveiliging quiatus rerumqui aditatibus. en drukverlies; Ut explab il earupta voluptur modiore prae voluptustis aut vitat labora  Aandachtspunten verduurzaming; nullo ese dollibus ipsumquia dolessi mincto quae voluptatia voluptium cum ut la velenderia inulpa volor as nis non platur susamus expligen Voorbeeld opleveringsenrioriant beproevingsrapport. dae atem quiam evelleseque eariore arum, sectorae pratem quodita tquasit volore occae plabore stiorem exernam litas quid moditas picaeri quo volorestiis et aceatemqui occatas perion cust

bod:

kleintje Hybride CV

In ISSO-kleintje CV komen deze onderwerpen aan

Versie 2021

Praktische uitleg

ISSO-kleintje CV geeft deze kennis zo praktisch mogelijk weer. De teksten zijn kort en waar mogelijk geven illustraties en schema’s ook tekst en uitleg. ISBN 978-90 ??????????

Dit Kleintje is bedoeld voor installatiebedrijven die

kleintje

zich bezighouden met advisering over installaties, ontwerp, montage en onderhoud en klachtenbehandeling. Je kunt ISSO-kleintje Individuele centrale verwarmingsinstallaties in woningen binnenkort raadplegen op ISSO Open. Lees op pagina 8 meer over de andere ontwikkelingen in het kennisportfolio Warmtepompen.

23 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Open

Nieuw op ISSO Open: rapport Indirecte adiabatische koeling Aan ISSO Open is recent een gloednieuw kennisproduct toegevoegd: het ISSOrapport indirecte adiabatische koeling. Adiabatische koeling is koelen via het verdampen van water. Bij indirecte adiabatische koeling wordt afvoerlucht bevochtigd en vindt de koeling plaats via een warmtewisselaar. Het nieuwe product is

Rapport Indirecte adiabatisache koeling

Indirecte adiabatische koeling

beschikbaar, kosteloos, na het aanmaken van een ISSO-profiel op ons platform. Interessant alternatief “We hebben in dit rapport de voor- en nadelen in kaart gebracht van deze techniek. Ook hebben we geprobeerd kengetallen te geven, maar het is niet eenvoudig te voorspellen hoe het energieverbruik en de -besparing precies zullen uitvallen wanneer je deze techniek toepast”, zegt Alders. “Dat is namelijk afhankelijk van zoveel factoren, zoals de luchtvochtigheid in de ruimte, de luchtweerstand in de installatie en natuurlijk de daadwerkelijke koellast. Je kunt dit rapport daarom beschouwen als een startpunt van waaruit de techniek is te beoordelen. Ontwerpende installateurs en adviseurs kunnen de kennis toepassen om indirecte adiabatische koeling te waarderen ten opzichte van andere manieren van koeling. Op het moment dat een bodemwarmtepomp bijvoorbeeld geen optie is, kan dit een interessant alternatief zijn.” Versie 2021

Rapport

Reductie op energiegebruik en investeringskosten Adiabatische koeling is een energiezuinig alternatief voor het koelen van lucht. De reductie op energiegebruik, op het ruimtegebruik voor koelbatterijen en de besparing op de investeringskosten zijn de grote voordelen ervan. Het ISSO-rapport geeft onder andere antwoord op de vragen wanneer indirecte adiabatische koeling is toe te passen, en wat de

“Vanuit de markt krijgen we al jaren veel vragen

voordelen en aandachtspunten zijn. Het rapport

over de toepassing van verdampingskoeltechnie-

kan een antwoord zijn op de ontbrekende kennis

ken, waaronder indirecte adiabatische koeling”,

over verdampingskoeling onder installatietechnisch

vertelt Noortje Alders,. “Daarover is wel kennis

geschoolde professionals.

beschikbaar, maar het toepassen van de techniek blijft achter. In 2017 en 2018 is in opdracht van RVO

Het ISSO-rapport is gratis te

onderzocht welke belemmeringen er zijn rond de

raadplegen via ISSO Open, na het

toepassing van indirect adiabatische koeling in

aanmaken van een ISSO-profiel.

bouwprojecten. Hieruit voortkomend is in 2019 het project voor een publicatie gestart.” 24 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Open

Verkenning naar circulariteit in referentiedetails De landen in Europa besloten recentelijk dat zij in 2050 een volledig circulaire Europese economie willen hebben. Voor de bouw betekent dit dat we alle bouwstoffen, die we uit gebouwen halen, weer volledig als grondstof moeten kunnen gebruiken of hergebruiken door deze tot nieuwe grondstof om te vormen. De Rijksoverheid streeft naar een halvering van het gebruik van primaire grondstoffen in 2030 ten opzichte van 1990. Dit was aanleiding voor een verkenning naar de circulariteit in referentiedetails. De European Commission of Internal Market,

komen uit een te slopen gebouw direct te herge-

Industry, Entrepreneurship and SMEs heeft in

bruiken. Dit komt doordat de thermische prestaties

februari 2020 een doelstelling voor de bouwsector

van hardschuim in de tijd nauwelijks teruglopen

geformuleerd. Deze staat in het rapport Circular

en de potentiële levensduur van het materiaal de

economy principles for building design en richten

gebouwlevensduur ruim overstijgt. Daarmee lijkt

zich op het verminderen van de milieueffecten en

het hergebruik van polyurethaan hardschuimiso-

levenscycluskosten van gebouwen.

latie een serieuze optie in het kader van circulair

Doelstellingen van de verkenning Naar aanleiding van dit rapport zijn wij een verken-

bouwen. Om die reden levert de NVPU financieel en inhoudelijk een bijdrage aan de totstandkoming van deze verkenning.

ning gestart, die de volgende doelstellingen heeft:  Het

vergroten van kennis over bouwtechnieken

Iedereen met een ISSO-profiel kan de ‘verkenning

om demontage te vergemakkelijken en de duur-

circulariteit in referentiedetails’ binnenkort gratis

zaamheid en het aanpassingsvermogen van een

raadplegen via open.isso.nl.

werp en betere prestaties van bouwproducten de duurzaamheid van gebouwen te verhogen;  Het

Pudanis ut et quiam, consequiae veratendae niene dolliciminum et accus ilit, ontwerpen van producten en systemen faciomnis ut fuga. Namuscidem quodit, officit, quiant alibea vendi tectum quunt verciissime eatiorerepe pro es nam, illigent aborepe audae od molestota dit

literen, zodatodiade markt deze kan quibuscienti idunt id que eagemakkelijker porrum dolent.

Tatecum quisquatibus res es modi de vitatur autem ratias a quo et omnissin-

ciis repareren, dolutemquas voluptam fuga. As arionseof dipsum harumquo est, ut aliqui hergebruiken, recyclen terugwinnen;

andi sae doluptio officit aquide quibustiam, non conemo bearcim endenihillit

quias aan iliam latur sitas et poristotas molore pa des ex essectur re excerunti Om een bijdrage deze doelstellingen te leveblam volenis quibus nim non nonseque sumque vernam enis erovide nditamu

sandanimus dem eaque vollat ma voluptas earcid que solupta corerati as ad ren, onderzoeken we de mogelijkheden om de que volorem et quam aut et plaut quis alit am sit eumquas vitatquiamus undi dolor sequam quis et aut ium fugiat omnis aut omnis volo volut velendem sa

geschiktheid voor hergebruik de que parum porest, toekomstig corrovid ut alitia dolupic totae magnist, et etin alitiatiam, etur? Quidund itatus audia conecab orrorest, que eat qui dolupiciis pedis

sitatur alisque il mint. ISSO-Referentiedetails inzichtelijk te maken. Meer

Haruptae ra et presti dollacerum quation ecatus ipid el molor am delita

volest, sequiam, odit voloritae plis ipsum ullentibusa qui samusci qui voloreinzicht op dit vlak draagt bij aan het omschakelen pudi consed quisqui nonessum ligenistinus si voluptatum nusam ut eaque ma sum nihicius et endest quibus quiae. Nequi od ut quo volupient mil et molupnaar een circulaire economie. tae venimusam, non cus nobit, ullaut rehento ea quam eumquament quam

nimoluptata corporpos eseritis re sit quas intus endita voluptae rem erro dem et odiate volorem poritibus num nobis as eum inullorem. Beatiis et adis sin con rerupta quassequi adit, et volesti ullacest officie ntiosam, velecae ent quis explique dolenimo cum inimi, velecus elesti simpos maximus, venit prem ipsae. Ut officillut et fuga. Optatem rerci officit iatquo blaut occum unto eum utem rem delicil ipictem odipsam volore, et harit reicipsaerum nonsequ oditatae reri con reped et voloratus int libus sam, offici tempor apis que niet, con cum es ipsaept aspieniassi vellacc umquias peditatiorem voluptatusae es eatur? Ihicien debitia quassin venihil lignatquis molo voles nonsedio. Nem samentur, cust, etum reriaeprem. Agnamusam volore niae site eum nis in pre num que

Bijdrage door de NVPU

De Nederlandse Vereniging van Polyurethaan

hardschuim fabrikanten (NVPU) is als mede-initia-

Rapport Circulariteit in referntiedetails

delen van informatie om met een beter ont-

Verkenning circulariteit van referentiedetails

gebouw te verbeteren;  Het

tiefnemer bij deze verkenning betrokken. De bouw gebruikt Polyurethaan (PUR) en Polyisocyanuraat (PIR) hardschuim als materiaal voor thermische isolatie. Milieutechnisch heeft het de voorkeur om ISBN ............................. bestaande hardschuimisolatieproducten die vrij-

25 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Open

Kleine update ISSO-kleintje Riolering onderhouden rioleringsstelsel helpt Een zorgvuldig aangelegd rioleringsstelsel dat nauwkeurig wordt onderhou-

helpt verstopping, lekkage of stankoverlast, en verspreiding allerlei den, problemen voorkomen, zoalsvan veel

infectieziektes voorkomen. Een thema van belang dat ISSO-kleintje Riolering

Het Kleintje bespreekt vuilwateren hemelwaterafvoer binnen de lekkagebehandelt. en de verspreiding veel perceelgrens voor woningen, woongebouwen van en kleine utiliteitsgebouwen. Dit zakboekje gaat ook in op de realisatie van nieuwe riolering, uitbreiding

van bestaande riolering, beheer en onderhoud. infectieziektes. Een belangrijk thema,

kleintje Riolering

Een zorgvuldig aangelegd en

Het Kleintje is laatst opvanenkele voor de functionele eigenschappen de riolering enpunten de dichtheid van de voldoen aan de prestatie-eisen van het Bouwbesluit. Deze eisen gelden

leidingsystemen. In Kleintje Riolering komt dit aan bod. Het is een compact

met afbeeldingen, schema’s en montagerichtlijnen voor afvoerherzien.naslagwerk leidingen van vuil- en hemelwater. Belangrijkste wijzigingen in herziene versie De belangrijkste wijzigingen in deze herziene versie zijn onder andere

Kleintje Riolering vuilwateren de actualisatie opbehandelt basis van NEN 3215de en NTR 3216 (2018), uitwerking van een

closetaansluiting met enkele voorbeelden, uitleg voor overbruggen van een

dilatatie, aansluiten van een begane grond appartement bij woongebouwen hemelwaterafvoer binnen de perceelgrens voor en uitwerking van een paragraaf over beheer en onderhoud.

woningen, woongebouwen en kleine utiliteitsgebouOndersteuning op de bouwplaats

ISSO-kleintje Riolering is een zakboekje voor installateurs en servicemonwen. Dit naslagwerk dient als een soort spiekbriefje teurs om snel de meest gebruikte richtlijnen voor het ontwerp en de aanleg

van riolering te kunnen Het biedt informatie ter ondersteuning waarin installateurs enterugvinden. servicemonteurs snel de bij overleg met de opdrachtgever, overheidsinstanties en andere partners

op de bouwplaats. Ook architecten en aannemers kunnen met dit zakboekje meest gebruikte richtlijnen voor het ontwerp en de snel kennis opdoen van de basisbeginselen van het rioleringsstelsel.

Riolering

Vanuit de gebouwriolering wordt vuilwaterafvoer (huishoudelijk afvalwater)

geloosd op de gemeentelijke riolering, en ook behandelt. hemelwaterafvoer (van partidat ISSO-kleintje Riolering culier terrein) wordt daar ingezameld en afgevoerd. De gebouwriolering moet

aanleg van riolering kunnen vinden. Handige kennis voor een overleg met opdrachtgevers, overheidsinstanties en andere partners op de bouwplaats. Ook

Versie 2021

voor architecten en aannemers komt dit zakboekje van pas om snel de basis van het rioleringsstelsel op te zoeken.

ISBN 978-90-5044-346-3

kleintje

Kleintje Riolering bespreekt de aanleg van nieuwe én de uitbreiding van bestaande riolering, net als beheer en onderhoud.

Betere leesbaarheid

Riolering verder weer hele-

Bij deze update zijn drukfouten en verkeerde door-

maal gelijk aan NEN 3215

verwijzingen uit het Kleintje gehaald. Ook heb-

en NTR 3216 (2018). Je kunt

ben we enkele definities aangepast voor betere

ISSO-kleintje Riolering raad-

leesbaarheid. Na deze update loopt ISSO-kleintje

plegen via ISSO Open.

26 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Open

Database Compliance in Gebouwbeheer Drie jaar geleden kwam de Database Compliance in Gebouwbeheer beschikbaar in ISSO Open, toen nog de KennisBank. Deze database geeft antwoord op de drie meest relevante vragen rondom weten regelgeving voor het beheer en de exploitatie van gebouwen: ‘Waar moet ik aan voldoen?’, ‘hoe realiseer ik dat?’, en ‘hoe toon ik dat aan?’. De ontwikkeling van deze database gaat continue door, en de werkgroep Database Compliance in Gebouwbeheer zit vol ambities. De database is in ISSO Open inmiddels opgenomen

Ontwikkelplan 2025

als een reeks opzichzelfstaande Beheeractiviteiten.

De Database Compliance in Gebouwbeheer wordt

Deze Beheeractiviteiten laten de wettelijke verplich-

nog steeds doorontwikkeld. De ambitie van de

tingen zien per bouw/-installatiedeel. Zo krijgen

werkgroep is dat alle gebouwen in Nederland in

gebouweigenaars en technisch dienstverleners

2025 worden beheerd met deze beheeractiviteiten.

antwoord op de vraag welke activiteiten moeten

Andere doelen voor 2025 zijn onder meer:

worden uitgevoerd, en welk bewijsmateriaal nodig is

 Verplichtingen

om aantoonbaar compliant te zijn. Dit biedt veel dui-

vastgoed in beeld;

delijkheid en bespaart tijd en geld in de uitvoering.

 Uitbreiding

Doelgroep en partners

 Uitbreiding

Hoewel de database vooral is bedoeld voor gebouweigenaren en -beheerders en technisch dienst-

over de hele levensduur van het

naar alle gebouwsoorten in

Nederland; naar bovenwettelijk kader, een

gebouw-APK is de norm;

verleners, zijn de beheeractiviteiten ook zeer waar-

Meedoen kan!

devol voor ontwerpers, adviseurs, bevoegd gezag/

Wil je als kennisparter aanhaken bij de ontwikkeling

gemeente, en fabrikanten en leveranciers. Een

van de database? Dat kan! Lees meer over de

breed netwerk van partners ondersteunt de ontwik-

opties voor samenwerking

keling van de database. Ze vormen de stuurgroep,

via de QR-code. Meer infor-

geven hun expertise, en treden op als ambassadeur

matie over dit project? Neem

voor compliance in gebouwbeheer. ISSO neemt als

dan contact op met Berend

één van de initiatiefnemers de regierol op zich.

Koudstaal, b.koudstaal@isso.nl.

27 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Open

Rapport Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility In ISSO Open is de ‘Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility’ beschikbaar. Aanleiding voor deze marktverkenning is de verplichting vanuit de Europese Energy Performance of Buildings Directive (EPBD III ) om een laadpunt bij zowel de woningbouw als de utiliteitsbouw te realiseren. Voor RVO en ISSO vormde dit uitgangspunt aanleiding om een onderzoek te starten naar de bruikbaarheid van de beschikbare kennisproducten bij ISSO en de actuele kennis in de markt op het gebied van veiligheid van de installaties voor laadvoorzieningen. views zijn verwerkt in het rapport. De geïnterviewde partijen zijn:  Brancheorganisatie  Kennis-

Techniek Nederland

en innovatiecentrum ElaadNL

 Leverancier

ABB

 Leverancier

en installateur Allego

Elektrisch rijden wordt steeds gebruikelijker. De ver-

 Leverancier

en installateur Greenflux

koop van de elektrische auto blijft stijgen en maakt

 Infra-onderneming

op dit moment zo’n 3% (circa 250.000 stuks) van

 Technisch

het totale autopark uit in Nederland (volledig elektrisch en plug-in hybride). Inmiddels heeft 16,9% van

Baas B.V.

bedrijf Venema E-Mobility Charge

Systems B.V.

de nieuw verkochte auto’s in Nederland een stekker.

Veiligheid bij aansluiten van laadpunten

Voor die auto’s zijn nu zo’n 200.000 oplaadpunten

Tijdens de interviews focusten we op de installa-

in Nederland beschikbaar.

tietechniek en de veiligheid bij het aansluiten van

Naar 1,7 miljoen laadpalen

diverse laadpunten . Tijdens de gesprekken kwam het complete spectrum van laden aan bod: van

Willen we straks alle elektrische auto’s van energie

enkele laadpunten bij mensen thuis tot de grote

kunnen voorzien, dan moet het aantal laadpalen

laadpleinen die zelfs vehicle-2-grid (v2g) kunnen

in de toekomst stijgen in zowel de private omge-

faciliteren. Snelladers liggen buiten de scope van

ving als op publieke terreinen. In totaal, zo schat de

deze marktverkenning, wanttijdens de gesprekken

Nationale Agenda Laadinfrastructuur, hebben we

met de marktpartijen bleek dat het installeren van

voor het (semi)publieke en private domein in 2030

de infrastructuur voor snelladers veelal door de

1,7 miljoen laadpalen nodig. Dit komt mede door-

netbeheerders (tot de paal) wordt uitgevoerd. De

dat de Europese Energy Performance of Buildings

installatie en inbedrijfstelling van de snelladers doet

Directive (EPBD III ) een laadpuntverplichting bevat

de snellaadexploitant meestal zelf.

voor zowel de woningbouw als de utiliteitsbouw.

Interviews met de markt

Iedereen met een ISSO-profiel kan de ‘Marktverkenning veilig

Voor deze marktverkenning interviewden we een

heid en laadvoorzieningen

dwarsdoorsnede van de markt die zich met laad-

e-mobility’ gratis raadplegen op

palen bezighoudt. De resultaten van deze inter-

open.isso.nl.

28 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

Opfriscursus voor wijzigingen NTA 8800 en opnameprotocollen vanaf april 2022 Op 1 januari 2022 zijn diverse geactualiseerde onderdelen van het Stelsel EPG beschikbaar gekomen. Eén van die onderdelen zijn interpretatie documenten van ISSO-publicaties 75.1 en 82.1 (de opnameprotocollen). Vanaf april kunnen EP-adviseurs ook een opfriscursus volgen om wegwijs te raken in de wijzigingen. Sinds begin dit jaar zijn beschikbaar:

Opfriscursus EP-adviseurs

 Een

Op dit moment ontwikkelen wij materialen voor een

nieuwe versie van de bepalingsmethode,

NTA 8800. Op gebouwenergieprestatie.nl is een

opfriscursus om EP-adviseurs wegwijs te maken in

informele versie van de NTA gepubliceerd, waarin

de geactualiseerde onderdelen van het stelsel EPG.

de aanpassingen met track changes zijn bijge-

Vanaf 1 april kunnen adviseurs deze opfriscursus

houden. Zo zijn de wijzigingen snel te zien;

bij opleiders volgen. In de cursus worden adviseurs

 Interpretatiedocumenten

bij ISSO-publicatie 75.1

geïnformeerd over de interpretaties en wijzigingen

(utiliteitsbouw) en ISSO-publicatie 82.1 (woningen

die zijn doorgevoerd in de NTA en ISSO-publicatie

en woongebouwen) (4e druk)

82.1 en 75.1, 4e druk (de opnameprotocollen).

 Wijzigingsbladen

bij de BRL 9500 Utiliteitsbouw

en Woningbouw.

Daarnaast worden ze alert gemaakt op veelgemaakte fouten, krijgen ze een praktijkcasus en doen ze een eindtoets. EP-adviseurs moeten de opfris-

Deze onderdelen treden op 1 juni wettelijk in werking.

cursus uiterlijk op 1 oktober hebben gevolgd.

De ISSO-publicaties 75.1 en 82.1, 4e druk, waarin de

Lees meer over de EPG of de nieuwe onderdelen

interpretaties en wijzigingen integraal zijn opgeno-

op gebouwenergieprestatie.nl, de site van InstallQ

men, verschijnen in januari.

over Energieprestatieadvisering of onze pagina over de energieprestatie van gebouwen via isso.nl.

29 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

Word jij opleidingspartner van ISSO in 2022? Wist je dat wij op dit moment met twaalf opleidingspartners samenwerken? Misschien wil je jouw bedrijf of vereniging ook aan dit rijtje toevoegen. Hoe meer opleidingspartners, hoe beter de kennis op ISSO Open bij de juiste professionals terechtkomt.

Voordelen Samenvattend krijg je als opleidingspartner van ISSO:  Toegang

tot alle kennis in ISSO Open voor je

cursisten en docenten;  Een

onlinetraining voor docenten bij de start

van de overeenkomst over het gebruik van ISSO Open;  Telefonische

en online support voor alle

gebruikers;  Een

jaarlijkse update over het gebruik van het

systeem;  Promotie  Gebruik

Tuncay Tekin

in de nieuwsbrief ISSO Info;

van ‘Powered by ISSO’ logo.

Contact Wil je ook opleidingspartner van ISSO worden, of

Als je opleidingspartner van ISSO wordt, hebben

wil je meer informatie? Neem dan contact op met

jouw docenten toegang tot ISSO Open. Zo kunnen

Tuncay Tekin via 010-206 59 69

ze de opleiding of cursus verrijken met de kennis op ISSO Open. Per 1 januari 2022 ontwikkelen wij zelf geen cursusmateriaal meer, maar als opleidingspartner kun je de kennis onbeperkt toepassen om zelf cursusmateriaal samen te stellen. Ook is het mogelijk om te sparren met onze specialisten kennisontwikkeling. Zo kan je jouw opleiding optimaal afstemmen met alle beschikbare kennis.

ISSO Open voor cursisten Als opleidingspartner van ISSO kies je zelf, op basis van de duur van de cursus of opleiding die je geeft, hoe lang jouw cursisten toegang hebben tot ISSO Open. Dat kan 3, 6, 12 of 18 maanden zijn. Tijdens deze periode hebben de cursisten toegang tot alle kennis in ISSO Open. Deze kennis kunnen ze voorafgaand, tijdens of na de opleiding of cursus raadplegen. De kennis kunnen ze ook printen. Afhankelijk van de gekozen duur betaal je als opdrachtgever een afdracht per cursist. 30 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

Praktische BENG-opleiding BENGopleiding.nl biedt jou de meest praktisch toepasbare BENG-opleiding. Je kunt op ieder moment online starten, wanneer en waar je ook bent. De theorie neem je in eigen tempo door met onze online-leeromgeving. Daarna spreken we elkaar in de Online-Class met kleine groepjes van circa tien personen. Verder volg je een praktijkdag: onze ‘Training-on-

kunt bereiken. Je kunt hier vragen en antwoorden

the-job’. Gezamenlijk nemen we dan een woning of

met elkaar delen, zodat je nooit alleen staat.

gebouw op, maken we de benodigde berekeningen en voeren we de data in de software in. Als ieder-

Inhoud opleiding

een het erover eens is, en er geen vragen meer

Door middel van de online lessen en de online-

zijn, dan melden we dit project direct aan in de

Class dagen stap jij goed voorbereid je examen in.

EP-online database van RVO. Echte hands-on praktijktraining dus.

14 maanden ondersteuning

 Direct

starten in eigen tempo

 Toegang

tot EP-W én EP-U leermethode

 Online-Class

dagen

Om de werkzaamheden goed in de vingers te krij-

 Training-on-the-job

gen, ga je zelfstandig woningen opnemen. Daarbij

 Online

kun je altijd op ons terugvallen, zodat wij je verder

 Inclusief

kunnen helpen als je het niet meer weet. Als dat

 Met

nodig is, doen we dat zelfs 14 maanden lang. Je

 Vele

krijgt namelijk 14 maanden toegang tot de onli-

 Certificaat

ne-leeromgeving en het BENG-platform. Als je

 Gratis

community ISSO-publicatie 75.1 én 82.1 in boekvorm

korting gebruik maken van ISSO-open oefenvragen en opdrachten van deelname

eenmalige inzage van je examen als je bij

daarna de jaarlijkse bijscholing bij BENGopleiding

het opgeven van je examen aangeeft dat je via

volgt, blijf je toegang behouden. Toegang tot het

BENGopleiding komt

BENGplatform wil zeggen dat je in contact staat met honderden andere BENG-adviseurs die je 24/7

Over BENGopleidingen.nl We organiseren EP-basis én -detailopleidingen voor woningen én utiliteitsgebouwen. Vanaf 2020 bieden we ook de EP-opfrisser aan. BENGopleiding.nl is de meest uitgebreide en praktisch toepasbare BENG-opleiding op basis van de NTA8800 in Nederland. Het doel is om je examens te behalen en meteen veel praktijkervaring op te doen, zodat je na het behalen van het examen ook direct aan de slag kunt. Vele adviseurs gingen je voor, we krijgen zeer veel positieve reacties op onze praktijkaanpak. Doe jij ook mee? Schrijf je dan direct in bij www.BENGopleiding.nl.

31 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

Hoe houden we onze energieopleidingen actueel? De energieprestatiemarkt is voortdurend in beweging. Protocollen worden hervormd, het aantal adviseurs en labels groeit en de kwaliteit verbetert door toezicht van CI’s en beleidsmakers. Hoe zorgen wij dat we actuele lesstof kunnen aanbieden? We nemen je graag mee met een ‘kijkje in de keuken’ op beleidsniveau. Meepraten op landelijk niveau Stakeholders zoals de overheid, adviseurs, CI’s, ISSO en opleiders overleggen regelmatig op initia tief van de NEN. Vanuit die overleggen hebben wij actief meegewerkt aan de opzet en aanpak van de Opfrissers in 2022. Alle EP-adviseurs moeten voor 1 oktober 2022 een Opfrisser gevolgd hebben. Deze zijn vanaf april 2022 beschikbaar en te vinden op onze website. In deze door de NEN geïnitieerde overleggen, vertegenwoordigt Kader Group de gezamenlijke opleiders als voorzitter van het OpleidersCollectief. Zo zitten we dicht bij het vuur.

Tevreden deelnemers Naast de landelijke overleggen, maken we ook deel uit van de Examencommissie. Onze hoogste prioriteit als opleider is het borgen van de kwaliteit. Bij wijzigingen in de protocollen passen wij alle lesstof aan. Verder veranderen we ook alle casussen op basis van de laatste wijzigingen. Binnen Kader Group ontwikkelen we regelmatig nieuwe casussen bij de diverse opleidingen om zo de opleidingen actief en werkbaar te maken. Zo kunnen we de deelnemer optimaal voorbereiden op de examenmodules. Voor ons staat één ding als een paal boven water: als de deelnemer tevreden is, zijn wij dat ook! De voortdurende veranderingen in deze markt

Over Kader Group

vragen veel van de adviseur, maar ook van de

Kader Group verbetert de kwaliteit, veiligheid en

opleider. Als opleider zitten wij boven op de vrijwel

duurzaamheid van organisaties, zodat iedereen

constante ontwikkelingen om te zorgen dat onze

goed kan zorgen voor mens, milieu en maatschappij.

lesstof actueel is en blijft. Dit geldt voor ons, Kader

Kader Group startte in 1994 en bestaat inmiddels

Group, maar ook voor onze collega-opleiders. Om

uit ruim 220 gedreven medewerkers.

elkaar te ondersteunen, scherp te houden en meer slagkracht te hebben, richtten wij het Opleiders Collectief op, wat wij als Kader Group ook voorzitten. Hierin worden veertien EP-opleiders gezamenlijk geïnformeerd en gehoord. 32 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

Haal meer uit je duurzame energieprojecten Om de ambitieuze doelstellingen voor het verduurzamen van onze energievoorziening te halen, hebben we succesvolle energieprojecten nodig. Een grote opgave waarbij van jou wordt verlangd dat je de juiste keuzes kunt maken. Speciaal voor iedereen die gaat starten of al betrokken is bij een project op het gebied van duurzame energie, hebben wij de opleiding Duurzame Energieprojecten samengesteld. De basisopleiding bestaat uit 5 modules waarin je alles leert over technologie, trends, kaders en beleid, flexibiliteit in het energielandschap en de rol van energieopslag. Verder is er aandacht voor de inpassing van je project in de omgeving, de haalbaarheid van je project en een succesvolle business case. Tijdens de basisopleiding komt uiteraard ook de samenwerking met andere stakeholders en het creëren van draagvlak aan bod.

Extra verdieping Na het afronden van de basisopleiding beschik je over concrete vakkennis over de economische, technische en juridische aspecten van duurzame energieprojecten en kun je de juiste keuzes maken. Je bent bovendien in staat om in te spelen op de actuele ontwikkelingen, kansen in de markt te benutten en je te wapenen tegen de risico’s. Met concrete handvatten kun je jouw projecten verder ontwikkelen en succesvol maken. Je kunt er vervolgens voor kiezen om je kennis verder uit te breiden met diverse keuzemodules die dieper ingaan op specifieke thema’s:  Warmte

en energiebesparing

 Zonne-energie  Windenergie

Hybride opzet voor een sterker leerresultaat! Hybride leren is de nieuwe manier van leren; ook bij Euroforum. Door klassikale bijeenkomsten te combineren met online leervormen wordt het leertraject intensiever, persoonlijker en flexibeler. Het resultaat? Een groter leerrendement! De 11e editie van de opleiding Duurzame Energieprojecten start op 29 september 2022 in Utrecht. Meer informatie over het programma, de docenten en over het inschrijven vind je op: www.euroforum.nl/duurzameprojecten. 33 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

Meest integrale, energieke en actuele opleiding in de branche Wil jij integraal samenwerken, je persoonlijk ontwikkelen, je kennis vergroten en jezelf en het bedrijf waar je werkt klaarstomen voor de bouw van de toekomst? De opleiding Bouwprocesmanagement van SKOOB is de meest integrale, energieke én actuele opleiding in de branche, met aandacht voor de mens-kant, de techniek-kant en de proceskant van jouw dagelijkse werk. Michiel de Boer, manager projecten bij Unica, volgde de opleiding. Hoe heeft hij dat ervaren? met z’n allen kijken hoe je het voor iedereen beter kan maken. Dat integrale sprak mij aan. Maar ook de soft skills vond ik heel interessant. Verder wisten de planningstechnieken mij zeer te boeien.”

Diversiteit “Ik vind met name de grote diversiteit van de opleiding een groot pluspunt”, zegt De Boer. “In ons vak ben je een duizendpoot, je moet overal iets vanaf weten. Dat doet de opleiding goed. Het belicht het werk vanuit alle facetten die maar raakvlak kunnen hebben met je dagelijkse praktijk. Er is aandacht voor onderwerpen die variëren van presentatieskills tot waar je mee te maken krijgt in wetgeving. Het in de keuken kijken bij anderen is daarbij vooral interessant.”

Goede mix “Een sterk punt was ook dat de avonden werden gesplitst: een deel gingen we echt aan het werk “Ik was mij al wat langer aan het oriënteren op

met de groep over de te maken werkstukken en een

een vervolgopleiding”, vertelt De Boer. “Ik twijfel-

deel bestond uit een gastcollege van iemand uit

de alleen tussen een technische opleiding of een

de bouw. Advocaten over juridische zaken en con-

opleiding die wat breder was opgezet. Ik besloot

tractzaken bijvoorbeeld. Dat is een mooie mix waar

uiteindelijk te kiezen voor de bredere opleiding van

je echt wat aan hebt. De groep en de gezelligheid

SKOOB.”

daarvan is mij het meeste bijgebleven. Het is een

Integrale aspect

stuk prettiger leren als je goed op elkaar bent afgestemd. Het was ook fijn dat we allerlei bouwpro-

De Boer: “Wat me aansprak aan de opleiding

jecten mochten bezoeken. Ik ben op bouwprojecten

Bouwprocesmanagement van Skoob was dat je

geweest waar ik anders nooit zou zijn gekomen.”

met verschillende mensen zit: aannemers, architecten, de hele bouwkolom. Daarmee sparren en het hele bouwproces bekijken vanuit verschillende perspectieven; dat is heel leerzaam. In de bouw is het nog wel eens een strijd om wie gelijk heeft en hoe een gebouw gebouwd moet worden, maar je moet 34 ISSO Info 72 - januari 2022

Voor meer informatie ga naar www.skoob.nl.

ISSO Educatie

Opleiding tot EP-W adviseur Als ontwikkelaars van de software Uniec 3 hebben heeft het Uniec 3-team een ruime kennis van de norm en de manier waarop deze wordt toegepast. Deze kennis verwerken wij in onze trainingen. We bieden trainingen voor beginnende en gevorderde adviseurs. Met de beginnerscursus ter voorbereiding van

sussen aan, zodat u bij blijft met de laatste ontwik

de examens voor EP-adviseur kan een adviseur

kelingen en de geldigheid van uw diploma kunt

zich grondig voorbereiden op de eindtoetsen.

behouden. Zodra meer bekend is over de opfriscur-

In de 3,5-daagse cursus wordt alles behandeld

sussen, delen wij dit op onze website.

om beslagen ten ijs te komen bij de examens tot EP-W/B adviseur.

Vijfdaagse cursus EP- W/D adviseur

Over ons Al onze trainingen worden gegeven door docenten met veel praktijkervaring en kennis van de NTA 8800.

Voor adviseurs die nieuwbouwberekeningen

Door de vele opdrachten zijn onze trainingen inter-

opstellen, hebben we een vijfdaagse cursus tot

actief. Denk daarbij aan examenvragen, opdrachten

EP-W/D adviseur. Hierbij gaan we verder dan de

in Uniec 3 en een volledige voorbeeldcasus. De

verplichte stof in de ISSO-publicatie. In onze trai-

opleiding bevat huiswerk en gratis toegang tot de

ning besteden we een volledige dag aan hoe een

ISSO 82.1 en BRL 9500-W. Kijk op onze website

berekening aan BENG kan voldoen, zodat u als

voor de eerstvolgende data van onze cursussen of

adviseur een duidelijk en gefundeerd advies kan

neem contact met ons op voor meer informatie of

opstellen voor een BENG-berekening.

een In Company programma.

Opfriscursus voor gediplomeerd EP-adviseurs

www.uniec3.nl

In 2022 moeten alle gediplomeerde adviseurs een opfriscursus volgen. De eisen aan deze opfriscursus worden momenteel uitgewerkt. Wij bieden opfriscur

35 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

TVVL Cursus Ontwerpen van Water/Water warmtepompen in woningen Een warmtepomp is een alternatieve manier om warmte op te wekken. Door warmte uit de bodem, water of lucht te halen, kan een gebouw/woning of tapwater worden verwarmd. Deze vorm van duurzame energie is een populaire en groeiende energievoorziening. Opdrachtgevers en gebruikers hechten veel belang aan het comfort, de ruimtelijke indeling en het energiegebruik van het gebouw. De cursus ‘Ontwerpen van Water/Water warmte-

Doelgroep en vooropleiding

pompen in woningen’ helpt mensen die zich willen

De cursus is bedoeld voor installateurs/monteurs,

inzetten voor het ontwerpen van kleine individuele

ontwerpers, projectleiders of adviseurs die zich wil-

warmtepompen. Zo helpt TVVL de installateurs om

len focussen op het toepassen van kleine individue-

met hun opgedane vaardigheden en kennis te vol-

le warmtepompen in woningen en kleine utiliteitsge-

doen aan het belang van de opdrachtgevers.

bouwen. Deelnemers dienen minimaal te beschikken over een technische mbo-opleiding en ervaring met

Inhoud cursus

het ontwerpen en installeren van warmtepompen.

De cursus ‘Ontwerpen van Water/Water warmtepompen in woningen’ leidt je op voor het CITO-

Cursusopbouw en startdatum

examen ‘Ontwerpen van individuele en kleine

De cursus is opgebouwd uit vijf fasen: de program-

warmtepompsystemen voor woningen’. Het diploma

mafase, ontwerpfase, uitwerkingsfase, realisatiefa-

hiervan heb je nodig voor de certificering volgens

se en beheerfase. De training begint op 18 maart

BRL 6000-21 deel 1A. Onderwerpen en opdrachten

2022.

die aan bod komen zijn onder andere: verwarmen, water, energiebesparing, monovalent versus bivalent, elektrische bijstook, boilervolume en combiwarmtepomp versus boiler. Na het volgen van deze tweedaagse cursus

Illustratie: warmtepomp-weetjes.nl

beheers je de volgende aspecten:  ontwerpen,

selecteren

en integreren van warmtepompsystemen  warmtepompsystemen

voor

woningbouw en kleine utiliteit  warmtepompboiler  warmtepomp

voor

ruimteverwarming  combiwarmtepomp  mono vrije

en bivalente systemen

of passieve koeling

 vermogens

en temperaturen

 aansprekende

36 ISSO Info 72 - januari 2022

voorbeeldprojecten

mag ik deze tekening gebruiken of hebben jullie iets beters?

ISSO Educatie

Validatie door ISSO geeft bedrijven en klanten zekerheid In de installatiesector bieden verschillende bedrijven rekentools aan die zijn gebaseerd op de ISSO-richtlijnen en diverse NEN-normen. Om inzichtelijk te maken of deze softwaretools echt voldoen aan de bijbehorende kwaliteitsnormen, ontwikkelden we een speciale software-validatiemethode. Via deze validatie kunnen softwaretools worden voorzien van het ISSO-kwaliteitscertificaat ‘Validated by ISSO’. Twee organisaties die dit label met trots voeren voor hun rekentool zijn The Sustainables en Life Cycle Vision. Zowel Life Cycle Vision als The Sustainables door-

is het een redelijk complex proces. Het kwaliteits-

liepen recent met goed gevolg de jaarlijkse herbe-

certificaat Validated by ISSO is een van de weinige

oordeling van hun softwaretools. Sander Verhoeff,

manieren waarop we onze rekenmechanismes door

senior consultant technische innovatie bij The

een onafhankelijke en erkende partij kunnen laten

Sustainables, is in zijn nopjes met de verlenging van

toetsen.”

het ISSO-kwaliteitscertificaat voor hun rekentool. “We vinden het heel belangrijk dat de energiebe-

Zekerheid van kwaliteit

sparingsadviezen die uit onze rekentool komen,

Verhoeff geeft aan dat The Sustainables blijven

overeenkomen met de werkelijkheid.”

werken met het kwaliteitscertificaat Validated by

Rekentool voor woningverduurzaming

ISSO. “Zo weten we zeker dat onze dienst altijd aansluit op de realiteit.

Het softwarepakket van The Sustainables dat na

In de toekomst gaan we nog meer verduurza-

de succesvolle audit opnieuw een jaar het kwali-

mingsopties aan de Energy Advice Service toevoe-

teitscertificaat Validated by ISSO mag dragen, is

gen, welke we via een ‘changelist’ laten valideren

de Energy Advice Service. Deze softwaretool helpt

door ISSO. Door de jaarlijkse audits zijn onze klan-

consumenten om op laagdrempelige wijze te bere-

ten verzekerd van de kwaliteit van onze rekentool.”

kenen hoe zij hun woning kunnen verduurzamen. De rekenkern neemt alle mogelijke opties door voor woningverduurzaming en komt zo tot een advies, de actuele prijzen daarbij in ogenschouw nemend. Doordat de geavanceerde rekenkern alle parameters met elkaar linkt, rekent de softwaretool voor de gemiddelde woning 200.000 opties door om tot een advies te komen.

Onafhankelijke validatie “Het label Validated by ISSO is voor ons heel waar-

Eenvoudig berekenen levensduurkosten

devol”, vertelt Verhoeff. “Het is voor ons een manier

Life Cycle Vision biedt ook een softwaretool aan

om aan onze klanten te tonen dat de besparings-

die het label Validated by ISSO draagt. Het gaat

mogelijkheden die uit de rekentool op onze websi-

daarbij om een cloudapplicatie om professionals

te komen realistisch zijn. Zo weten ze dat ze erop

te ondersteunen bij de keuze voor de meest duur-

kunnen vertrouwen dat onze rekentool betrouwbare

zame integrale gebouw/installatie-combinatie. De

uitkomsten geeft. Omdat we met de softwaretool

software maakt het mogelijk om eenvoudig gede-

veel berekeningen aan de achterkant doorvoeren,

tailleerde levensduurkostenberekeningen te maken 37 ISSO Info 72 - januari 2022

ISSO Educatie

voor een gebouw en alle installaties die daar aan-

Betrouwbare uitkomsten

wezig zijn. Een geavanceerde rekenkern verbindt

“Ik kende ISSO al langer toen Life Cycle Vision

alle parameters integraal met elkaar, waardoor

werd opgericht”, vervolgt Karstenberg. “Toen we

ook zonder specialistische bouwen of installatie-

de webapplicatie op de markt wilden brengen,

technische kennis zeer accurate en gedetailleerde

kwamen we erachter dat ISSO ook softwaretools

kostenramingen zijn te maken voor zowel de inves-

valideert. Dat was voor ons de ideale aanvullende

tering als de exploitatiekosten. Hierdoor is het ont-

toets, omdat de ontwerprichtlijnen van ISSO in onze

werpproces veel sneller en efficiënter te realiseren.

tool zijn verwerkt. Door de meest recente audit van

Promoten met ISSO-kwaliteitscertificaat

ISSO weten we dat de uitkomsten van de Life Cycle Vision app zeer betrouwbaar zijn. Hierdoor kunnen

“We lieten onze softwareomgeving ruim zes jaar

gebruikers van de software met een gerust hart

geleden naar volle tevredenheid testen door ISSO”,

vertrouwen op de uitkomsten van de levensduur-

vertelt Bernd Karstenberg, oprichter en eigenaar

kostenanalyse.”

van Life Cycle Vision. “Uiteraard toetsen we de applicatie ook zelf, maar het is wel heel fijn om van een onafhankelijke partij te horen dat je tool naar behoren werkt. Het geeft een stukje zekerheid; voor ons en voor onze gebruikers. Anders krijg je toch het beeld van ‘Wij van Wc-eend adviseren: Wc-eend’. We promoten het label Validated by ISSO dan ook actief op onze webpagina, zodat potentiële klanten direct zien dat Life Cycle Vision is gevalideerd door een onafhankelijke partij met verstand van zaken.”

38 ISSO Info 72 - januari 2022

O S S I FO N I ISSO

r 2019 ovembe nr. 66 n

er t dus

is alle kenn ang tot  Toeg n pe ISSO O

met

en partners en met n  Sam erken aa onals w si es of pr bouwen r te be eten , beter w

nr. 68 juli 20 20

 VSK 2020

 4 t/m 7 februari,

Jaarbeurs Utrecht

 Hal 10, stand D050

kan! s r e d n a

 



ISSO Open

is beschikb

nr. 69

novem ber 20 20

nr. 7 0 ap

aar

ril 20 21

Co -creatiese ssies tijdens VSK-beurs Richtlijnen voor ventilatiesy stemen aang

anders kan! 

ISSOINFO ISSOINF O ISS IN F O O INF O

rand ereld ve  De w k ISSO oo

O F IN ISSO

nr. 67 januari 2020

Lesmateria

beschikbaa

al energiep

epast

restatie

 M aste r

 N ieuw k ra c h

anders kan ! t

nr.

plan

e G as

Ventil a

ketelw

tie

et éch

t van

 ‘Q uic

ISSOINFO

diver

68.indd 1

k scan ventil atie’se ge serie bouw voor t ypen

 Cu r su s a anbo d Zo n en Ge van B velop DA D leidin akgen

22-06-2020



Sle u te lr ol v deb oor at r luc h ond  tfilt fijn Nie ers stof uw in o p he I SS O t ke Ope n n i n  spla Mo t for ge li m jk h e xa e d en m men p l at et o nlin f orm e ste e ds g rote r

ander s kan !



FA Qo

K ie

K le

i nt

ver

e ju

je H

ist

t IS

-pl

at f

10:28

71 s

ept em ber

beter weten beter bouwen

Nieuwsbrief ISSO Info 72

Articles inside

Validatie door ISSO

TVVL Water/Water warmtepompen

Opleiding tot EP-W adviseur

Meest integrale, energieke en actuele opleiding in de branche

Meer uit je duurzame energieprojecten

Hoe energieopleidingen actueel houden?

Praktische BENG-opleiding

Opfriscursus voor wijzigingen NTA 8800

Database Compliance in Gebouwbeheer

Marktverkenning veiligheid en laadvoorzieningen e-mobility

Kleine update ISSO-kleintje Riolering

Rapport Indirecte adiabatische koeling

Verkenning naar circulariteit

ISSO-kleintje CV verduurzamingsslag

Configuratoren van Rensa Verwarming Ventilatie

Kennis ‘Handleiding zorgplicht legionellapreventie’ geactualiseerd

Update kennisportfolio’s

Sterke behoefte aan kennis over nieuwe technieken en regelgeving leidingwaterin- stallaties

Module Rc-waarde DGMR software

Caleffi presenteert DIRTMAG® PRO

Wateranalyse of corrosiemonitoring?

Carmen Poort en Irene Ravesloot