JONG ATlANTISCH SAMENWERKINGS ORGAAN NEDERLAND
2e jaargang nr. 5 september/oktober 1977
Conferentie-nummer 'Hoe zien we Oost-Europa?'
JASON - magazine Tweemaandelijkse uitgave van de Stichting Jong Atlantisch Samenwerkingsorgaan Nederland
Secreterleet:
Redactie JASON-magazlne
Van Stolkweg 10, Den Haag Telefoon: 070-54.27.03 Bankrek.nr.: 45.68.55.548, AMRO-bank Scheveningen Girorekening nr.: 3.56.10.25
Hoofdredacteur Eindredacteur leden lay路out
: drs. K.A. Nederlof : drs. G.W.F. Vlgeveno : drs. Marianne I. Carller drs. J .Th. Hoekema : drs. Yvonne E.C. van Sruys
Redectle-edr" JASON-magazlne: Van Stolkweg 10, Den Haag Telefoon : 070-54.27.04 of 071-13.24.39 Voor abonnementen e.d. wende men zich tot het secretariS81
Abonnementsprijzen: Per jaar J 15,- (tot 20 jaar J 10,- ) Adherent van de Stichting JASON min. f 10.- (tot 20 jaar J 5,-) Adherenten krijgen buiten het blad regelmatig publicaties van de Stichting toegestuurd . Men wordt verzocht het verschuldigde bedrag eigener beweging over te maken op de bank- of giroreken.ing van de Stichting. tenzij men na ontvangst van een factuur wenst te voldoen . Advertentie" Advertentietarieven worden U gaarne verstrekt door de penningmeester van de Stichting. De in dit blad uitgesproken meningen blijven geheel en al voor rekening van de betrokken autaur.
In het volgende nummer Zoals was aangekondigd zal het volgende nummer van jASON-magazine, dat eind december verschijnt, geheel gewijd zijn aan China. Met het oog op de machtswisseling in de Chinese Volitsrepubliek is dit thema actueier dan ooit. De redactie heeft de hand weten te leggen op artikelen die u van zeer verschillende kanten een blik gunnen op het China van nu en vroeger. Daarbij hoort ook een indringend reisverslag van een groep Rotterdamse studenten naar dit uitgestrekte land . Slutingsdatum kopij: I december 1977
DageUjb ae.tuur Voorzitter Nationaal Secretaris Penningmeester Hoofdred. JASON-magazine Lid Secretariaat
: A.D . Praanlng Prawlra Adlningrat : W.H.A.M. van den Muijsenbergh : Joan A. van den Honert : drs. K.A. Nederlof : F.Z.A. Wijchers : M ieke Fikkers-van der Spek
Algemeen ae.tuur
Raad van Advl"
mr. Th. Bot drs. Marianne I. CarUer Melanla Groenewald drs. J.Th . Hoekema R. Narraina drs. e.c. Sanders M . Schutter H.J. Smallenbroek drs. G.W.F. Vigeveno dr. J.l.K.F. de Vries
dr. W.F. van Eekelen H. Aben C.C. van den Heuvel dr. L.G .M . Jaquet
leden van het Dagelijks Bestuur zijn tevens leden van het Algemeen Bestuur
Het eerste nummer van de volgende - derde - jaargang verschijnt medio februari 1978. Daarin aandacht voor zes路 tig jaar Amerikaanse buitenlandse politiek, in het bijzonder de politiek ten opzichte van de Sovjet-Unie. Tevens in dit nummer de rol van de energie in de Oost路West ver路 houdingen.
Sluitingsdatum kopij: 15 januari 1978
Reacties van lezers Over bovenstaande en andere onderwerpen ontvangt de redactie graag bijdragen van lezers . Deze bijdragen dienen, zo spoedig mogelijk, na overieg met de redactie, uiterlijk op de sluitingsdatum te worden ingezonden. Ook heeft de redactie ruimte overgehouden voor reacties op wat korter of langer geleden in jASON is verschenen, bij voorkeur niet langer dan 3 pagina's A4 (regeiafstand anderhalf) .
Hoe zien wij Oost-Europa? Hoeveel Nederlanders hebben ooit een Oosteuropees land bezocht? In vergelijking met de stromen vakantiegangers die zich naar andere Europese landen plegen te bewegen, is hun aantal gering. Dat weerhoudt
de Nederlander er niet van een - naar hun oordeel gefundeerdantwoord te geven op de vraag: "Hoe ziet u Oost-Europa?",
En hoewel die antwoorden zeer uiteenlopend zijn, moeten ze allemaal als belangrijk worden beschouwd. Het zijn stuk voor sluk de bouwstenen van de "Nederlandse" visie
op Oost-Europa . Of ze nu zijn ontstaan na lange studie of na een emo-
tioneel oordeel, ze zijn allemaal van belang voor de vraag hoe we OostEuropa bezien. Iemands visie is bepalend voor zijn
handelwijze. Wie meent dat de SovjetUnie een weerzinwekkend land is, zal
niet licht geneigd zijn oostwaarts te reizen. Wie daarentegen in de Sovjet-
Unie het paradijs meent te herkennen, zal graag een partij steunen die
nauwere betrellingen met de USSR nastreeft.
Omgekeerd is ons gedrag ten opzichte van de Sovjet-Unie weef mede be-
palend voor de wijze waarop een Rus ons ziet. En ook hij zal zijn opvatting of perceptie vertalen in een bepaald gedrag. Het kringetje is rond als de ' bosteuropese perceptie onze perceponderkennen dĂ t er sprake is van een tie beĂŻnvloedt. Natuurlijk wil dit niet zeggen dat we vooroordeel. En dat kan het beste geen kwalitatief onderscheid mogen door iedereen de gelegenheid te maken in de opvattingen over Oost- geven zijn eigen mening te zeggen. De
een onbevangen oordeel ook per-
soonlijke ervaringen en
waarde-
oordelen bevatten. Dat is niet erg ZQ-
lang er mogelijkheden open blijven
Europa. Het kan zijn dat iemands
deelnemers aan de conferentie heb- voor een discussie.
perceptie gestoeld is op vooroordelen in plaats van op onbevangen
ben van deze gelegenheid volop ge- Zoals gezegd bepalen onze percepties bruik gemaakt in de discussiegroep- van Oost-Europa mede de Oostjes. De gastsprekers, deskundigen op europese zienswijzen en gedragingen.
oordeel, op gebrek. aan kennis van zaken in plaats van op goede informatie. Het is onontbeerlijk voor een
vreedzamer Europa dat we die vooroordelen doorprikken en de leemtes
een specifiek terrein van de Oost- Door de discussie open te houden West betrekkingen of van Oost- werken we eraan mee ook aan Oost-
Europa: konden diezelfde deel ne- europese kant de vooroordelen op te mers voeden met nieuwe informatie.
ruimen en de kennis aan te vullen.
in kennis aanvullen. Ziedaar het doel van de conferentie die de Stichting JASON op gO sep-
Ook hier (beter gezegd: juist hier) In alle bescheidenheid was dit de bleek dat de percepties van de des- reden dat de Stichting JASON deze
tember in het Tweede Kamergebouw in Den Haag hield . Wat kan je aan
botsten. Percepties zullen blijven verschillen R.D. Praaning
een vooroordeel doen ? In ieder geval
omdat zij naast kennis van zaken en
kundigen uiteenliepen en niet zelden conferentie o rganiseerde.
De staatssecretaris van buitenlandse zaken, dr. P.H .
Kooijmans, begint zijn betoog met de stelling dat het niet zo zeer van belang is welke visies staten ten opzichte van
elkaar hebben, als wel het beleid dat men voert. Als illustratie van deze stelling voert hij aan de door WestDuitsland gevoerde OJtpolitik, welke een grote verandering inhield ten opzichte van het tot dan toe gevoerde beleid, maar in wezen op dezelfde doelstelling van West-Duitsland - vereniging van de beide Duitslanden - gebaseerd was. "De beleidsdoelstelling van het Westen is ontspanning te bewerkstelligen op alle niveaus en op alle terreinen en te komen tot een normalisering van de betrekkingen tussen
Oost en West. De komende conferentie van Belgrado zal aantonen in hoeverre men in dit streven naar ontspanning
vorderingen heeft gemaakt. Ook de Sovjet-Unie streeft een beleid van ontspanning na maar geeft aan deze term een geheel andere inhoud dan het Westen. De ontspanningspolitiek van de Sovjet-Unie beperkt zich tot de intergouvernementele betrekkingen", aldus de heer Kooijmans . Een verklaring hiervoor moet gezocht worden in de angst voor de pluriformiteit van de Westerse samenleving, die wordt ervaren als een bedreiging van het eigen uniforme systeem. "Het Eurocommunisme, dat dez~ plurifonniteit
accepteert, wordt door Moskou dan ook met gemengde gevoelens bekeken en de Westerse beschuldiging van schending van mensenrechten wordt gezien als een poging om afbreuk te doen aan de ideologie van Oost-Europa",
zo stelt hij . De spreker komt dan ook tot de conclusie dat de weg naar ontspanning ook op ideologisch terrein een zeer lange zal liJn.
Kooijmans in inleiding
Wereldrevolutie Vervokgens wijst de heer Kooijmans op de geslotenheid van de staatsstructuren in Oost-Europa, de ondoorzichtigheid van de beleidsvorming. De staatssecretaris: "Een beleidsverandering komt voor het Westen vaak als een
verrassing. Bovendien blijken de beweegredenen tot zo'n wijziging in het beleid onbekend. Dit alles maakt het voor het Westen op z'n minst moeilijk om een indruk te krijgen van de Oosterse interstatelijke visie." Bij de beoordeling van de Sovjet-Unie kan men, aldus de bewindsman, twee aspecten onderscheiden: de Sovjet-Unie als bakennat, voedster en verbreidster van de wereldrevo-
HVeranderingen binnen oosteuropees systeem mogelijk"
lutie, die de ondergang van het Westen tot gevolg heeft, en in de tweede plaats de Sovjet-Unie als grote mogendheid die uit is op veiligstelling en consolidering van haar machtspositie.
"Men kan stellen dat de Sovjet-Unie twee rollen vervult, die op gespannen voet staan met elkaar. Zo wordt de eerste rol tenminste ingeperkt door de tweede. De ontspanning
op ideologisch gebied die de Nederlandse regering nastreeft, kan dan ook slechts bereikt worden door de tweede rol van de Sovjet- Unie te benadrukken." Hoewel als gevolg van het feit dat aan het begrip ontspanning door beide partijen een andere inhoud wordt gegeven, werkelijke ontspanning moeilijk te bereiken is,
meent de spreker dat men de moed niet behoeft op te geven. Dr. Kooijmans: "Beide partijen zijn ervan overtuigd dat er een modus vivendi moet zijn. Ik ben van mening dat in de staatsstructuur van de Oosteuropese landen ruimte is voor veranderingen binnen het systeem,
die de verhouding met het Westen ten goede kunnen komen."
Mr. L. de Vries Adjunct-secretaris Adviesraad Defensie Aangelegenheden
2
M. Racz
Racz kritiseerde met name de stelling van Van het Reve dat
de Sovjet-burgers onderdrukt werden, dat er geen band zou bestaan tussen de burger en de overheid in de SovjetUnie, en dat er geen sprake lOU zijn van deling der waar-
den, Racz: "Het feit dat de Sovjet-Unie al zestig jaar bestaat, bewijst wel het tegendeel van bovengenoemde stellingen. Geweld alleen zou daarvoor immers nooit ge-
noeg zijn geweest, Er is wel degelijk sprake van een zekere verinnerlijking van waarde en doelstellingen bij de Sovjet-
((Oost-Europa blijvend verschij nsel"
burger,"
Ook in het betoog van dr, Kooijmans had drs, Racz logische inconsistenties waargenomen. Zo had Kooijmans gesteld dat over het politieke besluitvormingsproces in de SU weinig bekend was. "Daaruit kan men da:. toch niet concluderen dat er in de SU een leeg bestuursapparaat bestaat ?" aldus drs, Racz, Over de onljpanning bestreed spreker de stelling van dL Kooijmans dat vastgehouden diende te worden aan de wtstelijJu conceptie van ontspanning. Volgens drs. Racz moeten er bij de ontspanning prioriteiten worden aangegeven. "Het grootste probleem ligt niet in de intermenselijke sfeer, maar in de bewapeningswedloop, Wanneer dat probleem is opgelost, zullen ook de menselijke relaties beter worden." In de door sprekers en vooral prof, Van het Reve uitgesproken visie op Oost-Europa ontbrak volgens de heer Racz een verklaring waarom wij die opinies hebben en hot die visie tot stand gekomen is. "De ertenis van de Koude Oorlog is hier nog merkbaar", aldus drs, Racz, "Impliciet ligt in de betogen dat WestEuropa open, democratisch, super en sterk is, en dat OostEuropa wankel, gesloten, log en onderdrukkend is, In brede kringen in het Westen is nog steeds het besef niet doorgedrongen dat het andere maatschappij type in OostEuropa een blij'vmd verschijnsel is dat niet omver kan worden geworpen, hoe je ook over het systeem zelf oordeelt. "
Als eerste kreeg drs, M, Racz, secretaris van het Nederlandse Comité voor Europese Veiligheid en Samenwerking, de
gelegenheid kort commentaar te geven op de inleiding van de heren Kooijmans en Van het Reve, De heer Racz begon met een zekere tweeslachtigheid te constateren in de lezing van dr. Kooijmans: "Enerzijds is daarin de wens naar voren gekomen om ook op ideologisch gebied tot ontspanning te komen, anderzijds is er de wens tè beluisteren dat op ideologisch gebied gun toenadering zal ontstaan," Ideologische oorlogvoering had hij daarentegen duidelijk waargenomen in de rede van professor Van het Reve (Ueen cabaret" ). Diens inleiding bevatte naar zijri oordeel talrijke feitelijke onjuistheden, en was zowel "logisch inconsistent, als onjuist vanuit sociaalwetenschappelijk oogpunt",
Bezwaar had drs, Racz ook tegen de stelling van prof. Van het Reve dat de pers in Oost-Europa geen nieuws bracht: "Met is een ander type maatschappij, en het is pretentieus van het Westen om voor te schrijven wat voor anderen nieuws is. Bovendien worden in het Westen veelal de negatieve trekken van het Sovjet-systeem naar voren gehaald, bv, in de rubriek Sovjetica in NRC/ Handelsblad, Een genuanceerd denker als Oltmans krijgt daarentegen weinig aandacht." Een en ander impliceerde volgens Racz niet dat er geen kritiek mogelijk zou zijn ten opzichte van een ander systeem. "Kritiek mag echter niet zover gaan dat men voorwaarden stelt aan de binnenlandse wetgeving en staatsinrichting, die de andere partij moet nakomen , De redenering: ontspanning oké, maar dan wel op de voorwaarde dat Rusland onze westelijke conceptie accepteert, gaat niet op." Racz sloot af met nog eens te stellen dat ontwapening de absolute prioriteit moet hebben,
J.Th.H ,
3
•
Hierna reageerde de heer C. C. van den Heuvel, directeur van het Oost~West Instituut in Den Haag. Hij refereerde daarbij vooral aan een recente reis naar Polen en de DDR, tijdens welke hij het omgekeerde thema van de JASONconferentie ("Hoe ziet Oost~Europa het Westen?") aan de orde had gesteld bij zijn gesprekspartners. In Polen was dat het [rutituul VOOT ltudie van het IcaPitalüme in Warschau. In de gesprekken aldaar was over de percepties van het kapitalistische systeem het volgende gesteld: - Ook al zijn er in het Westen krachten werkzaam die de voortgang van de détente verhinderen (bv. de VS), het proces van de détente is onafWendbaar omdat het Westen niet anders kan. De redenen hiervoor zijn gelegen in subjectieve en objectieve factoren . Hiervan hebben de objectieve factoren veruit de meeste betekenis: - de veranderingen in het machtsevenwicht tussen Oost en West (zowel strategie, als economisch en politiek); - de toenemende desintegratie van de westelijke wereld. Vooral de VS en West-Europa groeien uit elkaar. In de tijd van de Koude Oorlog was er nog gebondenheid door de perceptie van de zgn . Sovjet~dreiging, nu zoekt West- Europa nieuwe geallieerden; - de opkomende derde wereld. Dit is een geweldige verandering die in het voordeel van de socialistische landen heeft gewerkt; - de toenemende, niet nalatende vredespolitiek van de socialistische landen.
"",."t-Cl,-.refe
U"h :
~ e .C. "' ..,. tI.u".
I>
1
,drs . /'<{. R.u.
@ G ~s cic V,.i f~ (}OIIDJ @ H,", le" (jf;Uo( f;"CÛIillll (f~ G J
® pr.r
<!Ir. K• ....... Iil.,~t
c. C. van den Heuvel ~üosteuropese
politiek
is zaak van velen geworden" Voorts spelen de volgende subj ectieve factoren mee : - in de publieke opinie in de wereld is er steeds meer begrip voor de socialistische landen; - de pragmatische benadering in de westelijke politiek.
de ideologie op de buitenlandse politiek." Een tweede observatie van de heer Van den Heuvel betrof de besluitvorming in zeer kleine kring in socialistische landen. "Dat ging wellicht vroeger wel op, bv. in de tijd van Stali n, maar ou is het toch bepaald zo dat de buitenlandse politiek ook H eilloos door Ministeries van Buitenlandse Zaken en Buitenlandse Handel bedreven wordt, en tevens - als nieuwe opmerkeIn de DDR had spreker een bezoek gebracht aan een antilijke ontwikkeling - door Instituten die bv. op het kapitafascistisch comité van oud-verzetstrijders. overigens een lisme studeren. Deze instituten hebben een toenemende nog volledig actief gezelschap. In tegenstelling tot Polen invloed op het buitenlandse beleid." was de toon aldaar pessimistisch. Éen volgende opmerking van de heer Van den Heuvel ging Hoewel objectieve factoren in het voordeel van de socialisin op de kwestie van intmUon; versus capabilities . " Het is tische landen werken, en daardoor het Westen tot meer onjuist om de bedoelingen van een land uitsluitend af te samenwerking dwingen, zijn er nog steeds negatieve krachmeten aan hun mogelijkheden, wat wel vaak gebeurt. Het ten in het Westen werkzaam, aldus de zegslieden in de is ook niet zo dat de bedoelingen in een oogwenk kunnen DDR. Dit heilloze pad kan wellicht tot oorlog leiden. veranderen. Deze liggen immers dikwijls vast in attitudes, Vooral de ontwikkelingen in de Bondsrepubliek Duitsland opvattingen, en daarmee in het beleid. " De heer Van den gaven aanleiding tot grote zorg. Heuvel riep tenslotte op om te pogen steeds meer inzicht te De heer Van den Heuvel vulde dit relaas nog aan met de verwerven in percepties van Oost en West over elkaar. volgende opmerkingen : " In het Westen is er deels een "Heebelang van de Oost-West verhouding, waarin peroverschatting, deels een miskenning van de rol van de cepties een belangrijke rol vervullen, maakt dit onontbeerideologie in het Oostblok. De waarheid ligt vermoedelijk lijk." in het midden. Indirect is er wel een duidelijke invloed van .J.Th.H . 5
Forumdiscussie over ideologische strijd en kranten In de hierna volgende discussie signaleerde de eerste vragensteller een spanning tussen het in de inleiding van dr. Kooijmans genoemde feit dat het Oosten de westelijke conceptie van ontspanning als bedreigend etvaart, en het feit dat het Westen zijn eigen conceptie niet wil laten varen. Ondanks die spanning was er volgens dr. Kooijmans o,?k op ideologisch gebied toenadering nodig. Hoe was dat te rijmen?
Dr. Kooijmans spitste zijn antwoord toe op de Slotakte van Helsinki. "De door vragensteller genoemde spanning ligt besloten in de Slotakte. Alle deelnemers zijn daarmee akkoord gegaan. Terwijl in westelijke kring in eerste instantie veel aandacht werd gegeven aan de derde mand, kwamen in de loop van 1976 en 1977 in het OOJten autochtone bewegingen op, die zich op de mensenrechtenparagraaf beriepen. Dat veroorzaakte een spanningsveld in het Oosteuropese systeem", meende de staatssecretaris. "Voor hel Westen is het onmogelijk. om aan deze zaak.
voorbij te gaan, wat dan door het Oosten weer als dreigend voor de interne stabiliteit wordt gezien ; vandaar de spanning. In Oost-Europa kan men zich", aldus spreker, "echt wel iets veroorloven voordat de interne stabiliteit wordt bedreigd. Dat punt zou duidelijk moeten worden gemaakt. Het is niet mogelijk de helft van de Slotakte als ongeschreven te beschouwen. De zaak moet bespreekbaar worden gemaakt. Dat is de verdienste van de CVSE (vroeger was er immers meteen een beschuldiging van inmenging!. Het gemeenschappelijke belang dat beide partijen bindt, is het voorkomen van oorlog. 11 Vragensteller wilde vetvolgens toch nog een nadere toelichting op de vraag hoe dan tot ideologische ontspanning gek.omen kan worden. Dr. Kooijmans antwoordde dat juist vanuit Oost-Europa de nadruk wordt gelegd op de ideologische strijd. "Het Westen is van mening dat de ideologische strijd niet buiten de ontspanning moet blijven, en dat bij het voeren etvan bepaalde spelregels in acht worden genomen. Er moet een manier gevonden worden om deze tegengestelde visies naast elkaar te stellen. " Het Westen gaat daarbij, volgens staatssecretaris Kooijmans, uit van de stellingen dat e~ een vreedzame competitie [Ussen systemen kan bestaan, ook in de ideologie, maar dat mensen ook vrijelijk over hun toekomst moeten kunnen beslissen. Drs. Racz bracht naar voren dat ook het Westen concessies zal moeten doen. Het gaat om de prioriteit, die bij ontwapening en ontspanning moet liggen. Het gaat er niet om maatschappelijke systemen te veranderen.
6
Vervelen Prof. Van het Reve ging in op de opmerkingen van de heer Van den Heuvel omtrent de invloed van de ideologie op de buitenlandse politiek van de SU . Inderdaag lag de waarheid hier in het midden, hoewel hij vermoedelijk aan de andere kant van het midden zou staan dan de heer Van den Heuyel. Over de stelling van drs. Racz over de aanvaarding van het maatschappelijk systeem in de SovjetUnie, stelde Van het Reve dat drs. Racz in zekere zin gelijk had. "Inderdaad kan men met bajonetten veel doen, behalve erop zitten. De medewerking van de bevolking is inderdaad nodig, en zo werkt het systeem ook, via geld, huizen en baantjes, dus niet alleen geweld. m .a.w. een soort collaboratie," Over de nieuwsvoorziening merkte prof. Van het Reve op dat de Russen dezelfde mensen zijn als wij : "Zij vervelen zich te pletter met de Russische kranten. Er wordt dan ook veel naar de westelijke radio geluisterd."
Drs. Racz repliceerde dat de stelling dat " de Russen hetzelfde nieuws willen als wij" als zodanig onbewezen is. "Er is geen onderzoek naar gedaan . Trouwens, wie zijn 'wij' in het Westen?"
Een volgende vragensteller kwam terug op de kwestie van de nieuwsvoorziening. Hij wilde van drs. Racz graag een toelichting op diens stellingen over dit onderwerp. Drs. Racz: "Mijn voornaamste doel is om de pretentie te be-
strijden dat iemand kan bepalen wat nieuws is. In OostEuropa is bijvoorbeeld meer nieuws over West- Europa dan
omgekeerd ." Een nadere vraag over keuzemogelijkheden beantwoordde hij door te stellen dat een maatschappelijk verschijnsel niet ge誰soleerd moest worden bekeken. UBij
een bepaald systeem hoort een bepaald pers beleid en cultuurbeleid" , aldus de heer Racz.
J.Th. Hoekerna
Reacties van lezers Wat zijn
inhumane wapens? In de bijdrage in JASON. mei/juni 1977. " Wat lijn inhumane wapens?", waarin G. W.F.
Vigevrno een aantal j uridiKhe criteria noemt waaraan wa~n5 dienm te vo l d~n om aanspraak te kunnen maken op hel pr«likaat inhumaa n, komen enkele misvattingen voor, die ik gaarm: in het kort besprttk. Ter afsluiting van zijn opsomming van toepasbare juridische criteria steh de auteur: "NtulJi (I) de genoemde juridische criteria is er ook een aantal beginselen waarvan de oorsprong m~r in de gevoe1ssf~r is gelegen. De Preambule van het L..a.ndoorlogreglement stelt bv. dat in de gevallen waarin nog niet is voorzien de oorlogvoerenden gebonden blijven aan 'the laws of humanity and the dictates of lhe public conscience'. In navolging hiervan wordt weleens hel afschuwweHende karakter als vol . doende grond gezien om een wapen te verbie· den . Dergelijke criteria zijn echter zeer subjec. tief en bieden weinig houvast wanneer de dis· cussie het concrete technische vlak bereikt."
Om tC" beginnen wordt hier de suggestie ge· wekt da t het gestelde in de Preambule geen j uridisch criterium zou inhouden . Deze sugges· tie wordt nergens onderbouwd . Schrijver dezes wil hier volstaan erop te wijzen , dat artikel S van het Weense verdrag betref· fende het recht dat de verdragen beheerst, \'oorschrtijft dal verdrAgen Ie goeder trouw dienen Ie worden uitgelegd in het licht van hun context waartoe gerekend dient te worden de preambule . Op grond van deze regel dient te conclusie gehuldigd te worden dat de in· houd van een preambule een j uridisch crite· rium is die uitleg van de volgende verdragstekst regeert. Voorts dient niçt o nvenneld te blijven dat de betekenis van de door Vigeveno aangehaalde tekst, de z.g. " de Martens" clausule (genoemd naar de Russische volkenrechugeleerde van Manensl opnieuw erkend is in de tekst van de Geneefse Co nventies van 1949 (Ie : artikel 6S, lIe : artikel 62, 111e : artikel 14 2, IVe : artikel 158).
Daarbij wordt ten aanzien van de behandeling van gewonden , zieken, krijgsgevangenen en burgers gesteld dat opzegging van de Conven · ties door een staat die daarbij Partij is, geen enkele im'loed zal hebben o p " de verplich . tingen. welke de partijen bij het conflict ge· houden zijn Ie blijven vervullen krachtens de beginselèn van het volkenrecht, zoals deze voortVloeien uit de tussen beschaafde volken gevestigde gebruiken, wetten der menselijk . heid en de eisen van het o penbaar rechts· Ixwustzijn" . Via hel positieve recht is de "de Manens clau · sule" hier tot een alomgeldende regel van natuurrecht verheven! Tenslotte vindt men een enigszins "updated" \'ersie van de clausule terug in artikel I, lid 2, van hel op 10 juni j .1. aangenomen Protocol I bij de Geneefse Conventies, dat een herziening rn vernieuwing inhoudt van zowel hel Haag· sche Oandoorloglrecht als het Geneefse recht.
Het moge waar zijn dat het criterium van de "de Martens clau sulr" weinig houvast biedt wanneer de discussie het concrete technische vlak bereikt. Ik meen echter dat de geciteerde volkenrechtelijke teksten aan staten Jie Partij zijn de \'erplichting opleggen bestaande en toekomstige wapens aan deze teksten te toet· sen. Ook Nederland zal de stellig moeizame weg van het nader uitwerken van concrete regels op basis van de verbindende alg".!mene beginselen mei een positieve houding dienen
te bewandelen . Zulks is ook. het Nederlands beleid ten.ake (cf. de Ontwapeningsnotal. Het laten vallen van wat Vige\'eno noemt "de juri. dische façade" en het overhevelen van de male· rie naar een ontwapeningsforum lijkt mij dus niet alleen weinig heilzaam maar vooral strijdig met een Nederlandse volkenrechtelijke ver· plichting. Mr. R.j. Akkerman (I) Mijn cursivering (R.J .A.l
Prijs doctoraalscriptie
li \.'l Ncucrl;mlh O':nl',,'_o: lI,,1' """ In tcrn ••t,,'n.l k Z" l en ~ l c l1 UII ):Wf "o:r.J..:rum ( c n Pri J' t>c •..:h, kt-.loH '"'U f ce n dt)Ç t"r""I'~rl pll c ", cr In lc rn ,oll"". .!.: Oclre kklngen De PriJ" I.h c f I 000. - hcur,l,lgl / ••1 " "lnk n tlXgt l co nJ Ju", een JUf) he_r.l.md,· tJlt d r H N 8 0011 1'0011..1 10:11. .11 P R B"chr . pH,r ,J r H C On • . prof lil A I I/ p h"rt. pru f .Ir A I M.• nnmg. prof .Ir H W Sc h,Ip1:' en p'o r dr P \.10 Ve e n
N. l•• , J e PriJ' kun nen ",clledm!;en 0""'1." .1,,1 . ruJ .. nr .. " (,.f .lfg.... tlltJcen.len I iI,m ,'cn No:Jcrl.ln.hc unl\c"'k" tof h"~.·,dl. ",,l . 0: 0 NcrJc rl"nJ cl' In ccn .. clgo:hJ l h.It!.· r."... h.r .• fge.l uute rJ 1.1,10 ccn "llIll·nl.m,j,o: un,. C'"I,',1 " , hl,)lIe~~ h" ..1_...I ••. In h<'l ••l.IJe m l ~~ h J.'M 197"'· 1977 een ,o; npl u.· henk;:n 11" ', nre 'en ", el' ee n ' ·" n ...I.' 'ulw-cnJe •• nJ cr",~·rJ'<: n
('nlen,. hiJ de heoon.k lmg liJn lil' re k ,",ml lt '.m hO: l ..... h.mJdJo: under" o:r ro ""'I de Huude IlI le rn ,lllun ,"c polll u: k . " elen,c h . lprehJke " ", •• ltlel1. t>"f'pron" d'JIo.he,d. ro ',·,enl.,I"· en 'or ml!e\' mg De ,,"pilt' moe t m <'I e loop ,".m he' de,he trc Hende " •• ldellll " h J.I.I ' he .......n k dd I'Jn J .'.. r ee n li d '.,n het 'oclen,.:h,. ppeli JIo. pc",me el , .• n eo: n NeJ erl ;,nJ w un" ,'r'llell .. " h" ge" h.,.. 1 hlle ndon!! k.m , Ie,'h" I!c,.: h.eden nIet ,Iil r)nno:h n!! ".n dele poer"ltJn SI. II plle, '.IIl Nc deTl,IIld, e ,tudenlen of ... fl!e,tu deerden ." m co:n hllllenl,IIld,e Un"CI'Ilei t uf hl'!!,·wh ....1 ho ...·, en noel he,,,"ded d te liJ n d.".r. m ••.,r dienen ' .". t lIe n Ic IIJ II ' .m een .,.,nl'>C, d '"iI '., n een hd ',lil ho:. '" '·'e n,c h., ppo: " J" JlCr~ .. ned ',lil een No: J e d .m,ho: un'h'r" t,'11 OIr h·'iI,·"h. ".1
.,Igem,·ne ," lem.,I ",n., I,· 'r.",g'l u" h-n. 1 ... ,1, Jo; .. ni'" ,"ke"ng' pr.. nkm .• ,, ~ " . k;:. ~n " Ol'" .'renmll nO:l ,nlel n••t.on.lk IIdJ,te"d: .. ni", ,""clmKo:n m ..1.- mto: m "t",n .• k· m." nl" ver nouJmKen. lu •• h .IIII .•nIlO:'_ nel., nK n l h~ ~reJ e " r.'ge n. , 1;ll e,") , Il· nlen.
J e """"I" er" ,nl! lu"en n' nne nl.mJ ,o: en hUlle nl;md "" po htod.. .
In em lO: ' ormlng ,,, er Inlc rn ••lllInil k 1>0.: 1re "k lngen
Do: "npt,,· m.>;:. ,n ho:' fI,,·do:rl.,nd, "'r.IIl' DUI1' uf rntto:I- l 'ln ge, td d o:n I'l n !;et) pi
Dc In /O: lldlng ul o: nt "p ,m.lm, eno e h.I'" Ic gc,c h.o:r.k n. d '" I d .• ' ...Ic n.I.,mln .• me n J ". nd e .IlIlellll,1 nu:l .•,.n de 1111) he h 'n u m. 'g (mOIge n) liJ n '1..1 11<, hd '.In ho:! "o:ten"h .• pp:IIJ" perwnt'd d." dc 'lnpll e hed. 1I<,,,,,,dcdd InLe nu m!! ' ....... , 1 uccemll< l 1'177 .•• In het Nellcrl.,nu, Go:m h",,·h" 11 \,,,,r In le rn ,.t lun;,1c 1.•• kel1 t n, dl.' J Ul ) ,",lil de {ic n.... t,c h.lp' PIl J' "le,.lnde l ,I I .",'~ . I);:n II ""I!
Etn Nationalt Conftrentit verdient ten nabtJClwuwing. Aan de vOOTbereiding van dit mIJ ptT jaar optredend gebeuren wordt geruime tijd gewer"t en voor IÛ organiJatoren iJ het altijd afwachten wat htl ",ultaat van de impanningen zal zijn. Op de dag ulf iJ het haa5t onmogeliJ" ten goed zicht op het al dan niet geslaagd zijn van IÛ activiteit te "rijgen, en het verdient daarom aanbeveling, na afloop, het verloop van dt dag nog eens de revut te lattn paJJertn, en te bez.ien wat een volgende /tUT beter gedaan /tan worden.
Uitheems De belangstelling voor de nationale conferentie was zeer verheugend. Het conferentiethema "Hoe zien wij Oost-Eurora" is niet bijzonder spectaculair 0 sensationeel en vereist oprechte belangstelling bij de deelnemers. Ruim 150 mensen hebben de weg naar de Tweede Kamer gevonden. In tijden waarin de voornaamste bezigheid van politici en kamerleden uit demissionair zijn lijkt te bestaan, is de aanblik van een gevulde Zittingzaal zeer bemoedigend. Menig deelnemer bleek door het parlementair élan te zijn aangestoken, waarvan de enthousiaste deelname aan de discussie, zowel 's morgens als 's middags getuigde. Na het openingswoord door de Voorzitter van de Stichting JASON, gaf de demissionaire staatssecretaris van buitenlandse zaken dr. P.H. Kooijmans zijn doorwrochte uiteenzetting, waarvan elden in dit blad een verslag is opgenomen.
Niet alle begrippen die de heer Kooijmans hanteerde, bleken even vertrouwd voor de deelnemers. Voor diegenen die zich in het dagelijks leven niet zo intensief met de buitenlandse politiek bezig houden, leverden de uitheemse tennen waarvan de heer Kooijmans zich soms bediende, moeilijkheden op. In de discussie in werkgroepen 's middags kon een aantal begrippen verduidelijkt worden aan hen die, zoals tijdens de ochtend discussie werd opgemerkt "niet zoveel Latijnse woorden kennen". Het met anekdotes doorspekte betoog van prof. van het Reve schetste een niet al te rooskleurig beeld van de Sowjet samenleving. [n de discus-. sie fel bekritiseerd, anderzijds bijgevallen door een momenteel in ' Nederland woonachtige Oosteuropeaan, verdedigde prof. van het Reve zijn stellingen. Een spontane getuigenverklaring van een Nederlandér leerde alle deelnemers dat in ons land belediging van een ambtenaar in functie geld kost en de ondank van de beledigde ambtenaar ópleyert, iets wat wij zonder twijfel .rhtt de Sowjet- Unie gemeen hebben. De reacties van de herer{ yan den Heuvel en Racz vormden de 'schakel tussen de twee inleidingen en de levendige forumdiscussie .
NATIONALl een I interruptit J vanuit de uuU
Sneeuwbaleffect De conferentie deelnemers, in leeftijd en beroep zeer uiteenlopend, van scholieren, studenten, werkenden tot
De deelnnntrJ warm iln. en al aandacht
V.l.n.r. (zittmd): dr. P.H. Kooejmmu , prof dr. K. van hlt R.D. Pr041l.Îng en dt hurOnd.elinx ( NA TIS)
•
c
-
en de inttrmtnJtlijitt perceptie, niet tot stand is gekomen. Op de vraag " Hoe zien wij Oost-Euro pa" is op de conferentie geen één antwoord geko men waarin beide percepties zijn verweven. Het is plezierig wanneer een conferentie met een slotconclusie besloten kan worden waarin de oor-
CONFERENTIE 1977
1abeschouwing
spronkelijk verschillende uitgangs· punten nader tot elkaar komen . Een wat ruimer tijdsschema, waarbij meer aandacht aan discussie kan worden
geschonken, en een scherper gesteld gepensioneerden toe, bleken de weg naar de interpellatie microfoons moeiteloos te kunnen vinden. Helaas moest de ochtend discussie wegens
de beperkte beschikbare tijd afgekapt worden, hoewel nog menige vragen-
steller op zijn beurt wachtte. De tijd uitgetrokk.en voor de discus-
sie in werkgroepen 's middags, bleek
tiek nog eens doorgesproken hebben e'l bij anderen de belangstelling voor de Oost-West vragen kunnen wekken. Een conferentie dient een sneeuwbaleffect te hebben, en het verschaffen van informatie door middel van lezingen en discussie mist zijn effect indien bij de deelnemers het enthous iasme ontbreekt.
ook veel te kort. De diversiteit van de
deelnemers· deskundigen naast ge· interesseerden zonder veel voorken -
nis, maakte een diepgaande groeps· discussie niet mogelijk, en in de
meeste werkgroepen is het bij een inventariseren van de versch illende in de groep levende op~attingen ge· bleven. Interessant, maar voor dege-
nen die de in de ochtend opgedane indrukken nog eens in een kleinere
groep wilden bespreken, niet bevre· digend.
Kort houden
conrerentiethema kunnen hier wel-
licht een volgende maal toe bijdra. gen. Niettemin hopen we bij alle deel· nemers de belangstelling te hebben aangewakkerd en een aantal punten voor verdere discussie en gedachten -
wisseling te hebben aangedragen. Nu de Belgrado onderhandelingen in volle gang zijn en de Oost· West ver·
De middagzitting werd besloten met de
uiteenzettingen
van
vertegen-
woordigers van JOVO, FJG en PPR over hun politiek, waarbij bleek dat het begrip "het kort houden" bij een enke le spreker zeer rekbaar was. On-
derling hadden de politieke jongeren elkaar nog het nodige te vragen en
verduidelijken en ook uit de zaal kwamen meerdere reacries in de kor-
houdingen zeer in de belangstelling staan, is het van het grootste belang,
dat we de bril waardoor wij Oost· Europa zien goed gepoetst en van zuivere glazen voorzien hebben . De
Nationale Conferentie had tot doel in deze zowel poetslap als o pticien te zijn. Het is aan de deelnemers hun
bril nu verder zelf zorgvuldig te on· derhouden. Een reê le, zo onbevoor-
oordeeld mogelijke kijk op Oost· Wij hopen dat de deelnemers aan de conferentie, gewapend met nieuw
opgedane kennis, thuis de probIerna.
te tijd die voor de slotdiscussie resHe. Geconstateerd moet worden da, een echte synthese, tussen de inlmlattlijltt
Europa is voor goede Oost-West verhoudignen een eerste vereiste.
W.H .A.M. v.d. Muijsenbergh
•
Hlederc Chileense burger onder het Pinochet-regime kan, wanneer hij dat wil, een sigarenwinkel beginnen of een
vereniging ter bestudering van J.5. Bach oprichten. Dergelijke initatieven louden in de Sovjet Unie al gauw op moeilijkheden stuiten." Met deze woorden gooide de Leidse hoogleraar prof. K. van het Reve, schrijver van onder andere Met twee potten pindaAaa< naar Moskou en Lenin heeft echt bestaan, de knuppel in hel hoenderhok van de tweede kamer. Het was aan hem om de intennenselijke kant van de oost-west percepties te belichten - en hij deed dit door zijn gehoor met uitdagende stellingen te prikkelen.
Voorspelbaar Hoe ziet de gemiddelde, geﾃｯnteresseerde Nederlander de Sovjet Unie en hoe ziet de gemiddelde Rus het Westen? Van het Reve constateerde aan westelijke zijde "een soort
fundamenteel onbegrip" voor de Sovjet Unie. "Een reden hiervoor is het volstrekt afwijkende karakter van de Sovjet maatschappij die met geen enkel historisch precedent valt te vergelijken. De greep van de Sovjet-overheid op het dagelijkse leven van hel land is veel totaler dan in rechtse dictaturen" .
Door de nadruk die de Russische propaganda legt op de beroerde toestand waarin het land voor de revolutie ver-
keerde, is volgens de spreker een scheef beeld ontstaan : "Men is in Nederland vaak. geneigd te zeggen: de situatie in Rusland is beroerd, maar het is tenminste beter dan onder de Tsaren. " De Russen zijn, aldus Van het Reve, in feite veel vrijer voor 1917 dan nu. De eerste vertaling van Marx verscheen in Tsaristisch Rusland en de partij van Lenin was vertegen-
((Rus in feite
woordigd in de Doema , het in 1905 gecreﾃｫerde parlement. " I n de jaren 1877 - 1917 vond een opbloei plaats van zowel de economie en de techniek. als van de cultuur. Grote
namen als Chagal, Stravinsky, MajaAovsAy getuigen hiervan. Vergeleken met deze periode is Rusland nu een achterge-
bleven land."
niet geinteresseerd
In dit verband herinnerde hij aan de Stalin-periode:
"Nederlanders kunnen zich de gruwelijkheden van Stalins regime niet goed voorstellen. Men beseft niet dat Stalin
meer slachtoffers heeft gemaakt dan Hitler. Er is in de
in Marxisme'
stelt Van het Reve
Sovjet Unie niemand tussen de 50 en 60 die niet tijdens de zuiveringen enig familielid of vriend verloren heeft. ft
Vervolgens ging de hoogleraar in op de Russische pers. "De Russische krant bevat geen berichten over dingen die' de vorige dag gebeurd zijn, met uitzondering wellicht van jubileum vieringen. De inhoud van een Russische krant is dan ook voorspelbaar: als het niet de ene stuwdam is dan is
het de andere, gaat het niet over de hoeveelheid melk die een boerin gemolken heeft dan gaat het over het succes van de suikerbieten oogst." "Voor het Westen is nieuws slecht nieuws, een suikerbietenoogsl wordt voor ons pas interessant als hij mislukt is. De afwezigheid van die informatie die een Nederlander interessant vindt, zoals bijvoorbeeld een ruzie tussen Brezjnev en Kosygin, is de reden dat zo weinig berichten uit de SU-pers in onze kranten worden overgenomen," aldus
de Leidse hoogleraar. Een misvalLﾃ始g die bij velen in het Westen leeft, is dat het nodig is Marx en Lenin te kennen om de Russen te begrij-
I.
pen, hield hij zijn gehoor voor. "Bezoekers van de SU gaan vaak vooraf ijverig hun werken bestuderen. In feite is de Rus hier helemaal niet in ge誰nteresseerd. In Nederland zijn er bijvoorbeeld ook veel meer hoogleraren die marxist zijn of althans zich hiervoor interesseren dan in de SU. Marxis-
tische hoogleraren vind je daar bijna niet, in Nederland struikel je erover." Russen zijn meer ge誰nteresseerd in
geloofskwesties. "Nergens is mij zo vaak gevraagd of ik in God geloofde als in de SU". stelde Van het Reve.
Paradijselijk De tweede helft van het referaat belw. de kijk van de Sovjetburger op Nederland. "Het eerste waar een Rus zich over verwondert is dat geen toestemming van de overheid nodig is om het land te verlaten. Dat je, mits in bezit
van
een pas en de groene kaart, zomaar linea recta naar Rome
kunt rijden is voor hem fantastisch. Ook de voor Russische begrippen paradijselijke toestand van overvloed waarin wij verkeren -
het in de rij moeten gaan staan is daar gemeen
goed - is steeds een onderwerp van grote verbazing. Nog onbegrijpelijker voor de Rus is dat, hoewel hier iedereen barst van het geld en een auto heeft, er toch mensen zijn die het socialisme preferen boven het eigen kapitalistische systeem," aldus Van het Reve. De vrijheid van meningsuiting die wij genieten is eveneens ongelooflijk voor iemand die gewend is een "stempel te moeten halen alvorens zijn geschriften openbaar te mogen
maken." Het liberalisatieproces dat bepalend is geweest voor het huidige karakter van de Westerse samenleving is
in Rusland in 1917 stopgezet. "Vandaar dat een Rus geen begrip kan opbrengen voor de hoge percentages van ons inkomen die wij aan Duisenberg moeten afstaan. Wanneer
de Rus dan ook nog hoort dat wij dulden dat onze belastingcenten vervolgens zomaar aan Castro worden gegeven die dan zijn expedities in Angola ermee kan bekostigen, wordt het spoor hem bijster." Een ander punt dat de "ouderwetse" mentaliteit van de Rus volgens Van het Reve schokt, is onze verdraagzaam-
heid jegens afWijkend gedrag: misdaad, narcoticagebruik, werkschuwheid, homosex.ualiteit, pornografie, communistische propaganda. "Terroristen worden in de watten ge-
legd: als Molukkers zeggen wanneer jul/ie slapen dan zul/en
wij toeslaan, dan zijn wij gaarne bereid hun de gelegenheid te geven hun standpunt voor de TV uiteen te zetten." Een laatste punt waar met name emigranten uit de Sovjet Unie mee geconfron.teerd worden, is dat het Westen in
tegenstelling tot de communistische staten, geen duidelijke filosofie of algemeen geldend normenstelsel bezit. "De emigrant heeft daardoor enigszins het gevoel dat hij in een
vacu端m terechtgekomen is. Ook in de dagelijkse dingen wordt door onze overheid geen leiding verschaft. Een ieder
oog voor goed drukwerk dat
hebben wij!
moet zelf maar zien wat hij wil doen."
G.W.F. Vigeveno
"
Partijpolitieke stokpaardjes werden uitgebreid bereden in de lezingen die op de conferentiemiddag aan de orde waren. Vertegenwoordigers van drie politieke jongeren organisaties, PPR-jongeren, de Federatie van jongeren Groeperingen in de PvdA (FJG) en de Jongeren Organisatie Vrijheid en Democratie (JOVD) vertelden hoe zij Oost-Europa zagen. Een CDA-jongerenvertegenwoordiger was wel uitgenodigd, maar ontbrak helaas - waardoor de representativiteit van dit programma-onderdeel wat in de knel kwam.
Eenzijdig De partijpolitieke stokpaardjes waren bij Ad Melkert (PPRjongeren) aanwezig in zijn aandringen op ontwapening, bij Gijs de Vries (jOVD ) in de vorm van de voorgestane "gelijkwaardigheid van alle mensen" en bij FJG-er Han ten Geu1.endam in het benadrukken van "inkomen- , kennis- en machtspreiding". PPR-jongeren afgevaardigde Ad Melkert hield zich het beste aan het onderwerp door duidelijk uiteen te zetten hoe de PPR het Oostblok "nu eigenlijk ziet", Het kernenergiebeleid van de Oosteuropese landen wijst de PPR af, evenals de daar heersende opvattingen over de economische groei. "Het Oostblok houdt tè weinig rekening met milieu-aspecten en met de grondstoffenschaarste", aldus Melken, "verder vinden wij de ontwikkelingshulp van de Sovjet Unie, die slechts viertiende promille van haar nationale inkomen bedraagt, totaa l onvoldoende" . Haar politieke sYSleem kenschetste Ad Melkert als "hierarchisch, aUlOritair en repressief'. Hij relativeerde zijn opmerkingen echter door er aan toe te voegen dat de schending van de mensenrechten in de Oostbloklanden eenzijdig door de westerse pers wordt voorgesteld. "De Oosteuropese landen steunen de bevrijdingsbewegingen in de derde wereld en streven vreedzame coëxistentie met de westerse landen na. In die twee opzichten kunnen wij met hun beleid instemmen ."
Positieve vrede Gijs de Vries, voorzitter van de liberale jongeren, breidde het co nferentiethema uit met de vraag hoe wij de OostWest verhouding moeten beschouwen. "Ontspanning tussen Oost en West is een proces waaraan voortdurend gewerkt moet worden -:--- en geen onveranderlijke toestand. Positieve vrede kan alleen ontstaan als de oorzaken van de bewapeningswedloop worden weggenomen."
12
Ideologische ontspanning zien de jonge liberalen in de nabije toekomst zeker niet: "Het is gewoon een keihard fei t dal de Sovjet U nie nog steeds de verspreiding van het wereldcommunisme ten doel heeft." De positieve vrede kan alleen dan bereikt worden, als er een vrije uitwisseling van mensen en ideeën plaatsvindt, zoda.t er uiteindelijk een situatie van rechtvaardigheid en totale ontspanning in de wereld ontstaat, aldus de JOVD-voorzitter. "Maar dat neemt niet weg dat we niet ook de hand in eigen boezem moeten steken en moeten erkennen dat er weliswaar een volledige Slaatsrechtelijke gelijkwaardigheid in het westen bestaat, maar dat er op het sociaal-economische vlak nog wel een en ander te doen valt" , besloot Gijs de Vries.
Leerobject FJ G-afgevaardigde Han ten Geuzendam vindt dat bescheidenheid ons past en hij legt uit waarom : "Achthonderdduizend werkeloze jongeren, onvoldoende huisvesting, scholen zijn niet voor iedereen haalbaar en de kans op werk is ongelijk verdeeld." De socialistische jongeren zien de Oostbloklanden meer als leerobject dan als voorbeeld. Bij de discussie wordt duidelijk wat hiennee bedoeld wordt. Een vragensteller, naar later blijkt uit Bulgarije afkomstig, beSlrijdt een aantal stellingen van de FJG-afgevaardigde door te verwijzen naar de instabiliteit van het Oosteuropese systeem. "De opstanden die er na de oorlog in de Oosteuropese landen zijn geweest, konden alleen met behulp van het Russische leger worden onderdrukt." Nog steeds de Bulgaar: "De Sovjet Un ie heeft veel bereikt op economisch gebied, maar dit is gepaard gegaan aan veel menselijk leed." Het antwoord van Han ten Geuzendam, dat men moet proberen om de positieve kanten van het Oostblok naar voren te halen, was de start van een pittige, af en toe zelfs geëmotioneerde discussie. Er werd tijdens de rest van de discussie nog even over het voorstel van de PPR-afgevaardigde gesproken om over te gaan tot de oprichting van een permanent orgaan dat de principes van de CVSE (Conferentie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa) moet controleren. Men is het er over eens dat de dialoog met de socialistische landen op hoog niveau moet blijven doorgaan. Meer conferenties zoals die in Helsinki en Belgrado zijn daarvoor onontbeerlijk. V.1 .I1. T.: Haf/ tm Cruul1da"! ( FJC), Ad M t lAtTl ( PPR -jongt Tm ),
Winfritd van dm Muyurlhtrgh (jASON) tn Gys dt Vril'$ (JO VD).
Nogmaals: Praten over Eurocommunisme
EUROCOMMUNISME
EEN MISPLAATSTE TERM Het tau onverstandig lijn als in deu rubrid (e"uT/J weer lernggdomen tOU worden op rud, besprohen onderwerpen. Dal MI loch gebeurt mod gez.ien worden in hel licht van de vele misverstanden rond het 7.Ogenoemde uEurocommunisme". In legenslelling lOl mijn arlikel in j MI 1/77 tal hel hieronder volgende pogen MI "Eurocommunisme" meer inhoudelijk en fiilelijk Ie benaderen. Daarnaasi tij MI nog een.! Mrhaald, dal de "praten-over" reeAs voor mijn eigen rekening bmi en niet noodtakelij'kerwij, de mening verkondigl van de SlichlingjASON. De jASON is een studie-organisatie wier taak het niet is een eigen politiek 'landPunt in Ie nemen.
Geen Eurocommunisme maar Communisme in West Europa In toenemende mate lijkt de tenn "Eurocommunisme"
een eigen leven le gaan leiden, los van de lading welke zij bedoeld is le dekken. Enerzijds wil hel hieronder volgende de bewijsvoering leveren voor het onjuiste gebruik van de term , anderzijds
poogl dil artikel enkele feilen en belangrijke zienswijzen op een rijtje te zetten.
Naar de inhoud Vele schrij~ers over het "Eurocommunisme" maakten in de introductie tot hun artikelen gebruik van de woorden "een spook waart door Europa ... " uit het Communistische
Manifest dal in 1848 hel lichl zag. Hel zijn echler juist deze woorden waarvan men betwijfelt of ze wel zijn ontsproten
aan hel brein van Kart Man< zelf. Wie Marx' DaJ Kapital van cover tot cover heeft doorge-
worsleld, zal hel erover eens zijn dal de bebaarde grondlegger van hel communisme bepaald. de boeiendsle:: schrijver niet was. Het woordgebruik wijst er dan ook op dat een
heel andere geest, en wel die van Frndrich EngeIJ , aan hel werk moel zijn geweest ( I). Was hel nu Engels' bedoeling iets aan de ideeën van Marx te veranderen? Vennoedelijk
niet. Hij zal hel slechLS als zijn taak gezien hebben hel Manifest op een acceptabele wijze aan de man le brengen. Indien we nu Italië als bakennat van het "Eurocommunisme" .beschouwen, dan zou men de MarxJEngels relatie kunnen vergelijken met de relatie Gramsci/Berlinguer. Antonio Gramsci, de Italiaanse communistische theoreticus die in 1937 in een Romeinse gevangenis het leven liet na veroordeeld te zijn wegens zijn anti-fascistische opvattingen, was een vorser van de Italiaanse maatschappij. Meer
dan enig ander was hij in staat te bevroeden welke weg het Italiaanse communisme zou moeten volgen om zich tot een
massa -partij le ontwikkelen. Hij sprak zich herhaaldelijk uit voor een brede samenwerking met de achtergestelde klassen , maar, zo voorzag hij, dan was een convergentie met, of in ieder geval een toenadering tot de Katholieke
kerk onvermijdelijk. Eerst was het Togliatti, die na zijn terugkeer uit Moskou in 1944 LOL 1947 in de regering Badoglio grole delen van Gramsci's oeuvre in praktijk bracht. Voor zijn regerings-
deelname erkende hij zelfs hel loenmalige koninklijke gezag. Nu is het Enrico Berlinguer, secretaris-generaal van de CPl (Italiaanse Communistische Partij), die -zich baserend op Gramsci's theorieën en Toglialli's praktijk -zich in een positie weet welke hem wellicht binnenkort toestaat zijn grote droom te veJWezenlijken: het Historisch Compromis ( Compromesso Stonco). En dit historisch compromis houdt in dat er samengewerkt moet worden met ChristenDemocraten in één regeringscoalitie. Toch is de term "Eurocommunisme" noch van Gramsá, noch van Togliatti of Berlinguer afkomstig. Het was min of meer een buitenstaander, de historicus en filosoof Del Nou, die enkele jaren geleden voor het eerst met de term
op de proppen kwam. Om hel duidelijk te stellen: de wens om zich te onderscheiden van Moskou kwam niet uit een
CPI-koker. Het zou dientengevolge onjuist zijn de ltTm "Eurocommunisme" zelve als richtingaanwijzer {van Moskou àO te bezien. Of, volgens dezelfde redenatie, het zou niet juist zijn
le veronderstellen dal de CPI bewust en met dat doel, een pad van Moskou àf heefl gekozen. Dil laal echler onverlet, dat wat Del Noee "Eurocommunisme" noemde niet inderdaad een naast Moskou bestaande communistische variant zou kunnen zijn of worden. Tenslotte is een aantal HEurocommunistische" gegevens objeaiefbepaald, name-
lijk: geo-politieke ligging, actuele politieke siluatie en cultureel-politieke erfenis. Gaan we ervanuit, dat de CPI een brede volkspartij wil zijn - en niets wijst erop dat Berlinguer Gramsci's lijn heeft verlaten - dan ligt tussen Gramsci's theorieën en Ber-
linguer's praktijk een geweldig aanpassingsproces voor de hand. Het is mijns inziens dit aanpassingsproces, dat men wat grotesk "Eurocommunisme" heeft genoemd, Nu wordt verklaarbaar waarom het "Eurocommunisme" iets ongrijpbaars over zich heeft. Men kan immers niet wijzen naar een bepaalde groep. of zelfs maar naar één of
13
ander document - men kan slechts kijken naar de gevolgen welke een huwelijk tussen het communisme en de westerse democratie oplevert.
Huwelijksvoorbereidingen In de landen, waar Cp's (Communistische Partijen) zich de term "Eurocommunisme" laten welgevallen - Itali~, Frankrijk en Spanje (eventueel kan men Engeland noemen) - hebben zich nog geen huwelijken voltrokken. Men is nog volop met het aanpassingsproces bezig. Dat proces lijkt momenteel te bestaan uit het wegschrappen van een aantal typisch communistische trekjes, zoals het beknotten van vrijheid van pers en religie, het afwijzen van het pluralistische partijensysteem, het aanwijzen van Moskou als enige en onfeilbare leider en laatstelijk zelfs het eisen van het onderschrijven van het Marxisme- Leninisme door de partij-leden (2). Aangezien het hier slechts gaat om "schoonheidsmiddeltjes" is de vraag gerechtvaardigd hoever het aanpassingsvermogen van de betrokken partijen in feite reikt; of: hoeveel de betrokken partijen willen offeren voor hun trouwlustigheid. Voor de PCF (Frankrijk) gaat dat aanpassingsvermogen kennelijk niet zo ver. In de Linkse Unie (samen met de Franse Socialisten PS) leek de PCF hard op weg regeringsverantwoordelijkheid toebedeeld te krijgen. Wellicht uit een schrikreactie op de consequenties van een volledige aanpassing bracht de CPF het linkse schip eigenhandig tot zinken. Want wat betekent uiteindelijk meeregeren voor communisten die bijna alles wat hen tot communisten maakt overboord hebben gezet? Hun grote kracht, het democratisch centralisme, zou vermoedelijk aangeta&t worden en wat onderscheidt hen dan nog van Mitterand's linkervleugel ? De CPI - en nu komen we weer terug op de objectieve bepaaldheden (zie boven) - beweegt zich in totaal afwijkende situatie. In Italië vindt men geen grote socialistische partij. Daarentegen wèl een .veel grotere economische janboel en tevens een onzekere Christen-Democratische regering die geen stap kan verzetten zonder al of niet uitdrukkelijke goedkeuring van de CPI. In de overtuiging op juiste wijze van de situatie te profiteren, presenteert de CPI zich nu als de partij van " Iawand order" - dit in schrille tegenstelling tot wat door Moskou als actie-plan voor Westeuropese communistische schijnt te zijn voorgeschreven (3). Al met al lijkt de term" Eurocommunisme" op zijn minst voor meer verwarring te zorgen dan zij beoogde te verklaren. Zolang er nog geen sprake is van een werkelijk gesloten huwelijk is het zinloos vage en misleidende termen te bezigen. De CPI, CPF en CPE blijven communistische partijen in West-Europa. Maar dan wel partijen die druk doende zijn zich aan te passen aan de maatschappij waarin en dankzij welke zij bestaan.
Communisme in West- Europa becijferd (4) Omdat het altijd nuttig is te weten waarover gepraat wordt, volgen hier een aantal cijfers omtrent het communisme in westeuropese landen. In zijn totaliteit telt WestEuropa 387.823.000 inwoners, waaronder 2.873.000 partijIr.aartdragende communisten. Van hen noemen zich zo'n 2.506.000 "Eurocommunistisch..·. Dat· aantal is samengesteld uit 1.806.000 Italianen, 550.000 Fransen, en 150.000
,.
Wereldjeugdfestival in Cuba Voor anti-imperialistische solidariteit, vrede en vriendschap is de leuze waaronder in de zomer van 1978 tienduizenden jongeren uit de gehele wereld bijeen komen in Cuba. Deze samenkomst zal plaats vinden in het kader van hel 11 Wereldjeugdfeslival, een evenement dat eens in de drie jaar door de Wereld Federatie van Democratische jongeren georganiseerd wordt. Deze internationale gebeurtenis zal zowel internationaal als nationaal voorbereid worden . Internationaal is er reeds in april 1977 een kommissie opgericht, die het thema voor hel jeugdfestival, zie boven, vastgesteld heeft en die zich nu bezig houdt met de verdere organi. satorische werU.aamheden . In het verslag van de tweede vergadering van dit komitee wordt het jeugdfestival getypeerd als: "une mouvement. qui se develo ppe d'une participation toujours plus active et plus variée des organisations de la jeunesse et des étudiants <lUX orientations politiques. ideologiques et religieuses differentes. " Nationaal is men nu ook bezig een voorberei· dingscomité op te richten dat confonn de wens van de Cubaanse gastheren uit zo veel mogelijk verschillende geledingen van de Neder. \andse samenleving moet gaan bestaan. Bij de oprichtingsbijeenkomsten is dejason ook ver· tegenwoordigd geweest en heeft de wens uitge. sproken samen met de andere jongerenverenigingen een construaieve bijdrage aan het jeugdfestival te leveren. In dit kader heeft jason ook medewerk.ing aan het Nationaal Voorbereidingscomité toegezegd . Binnen een maand zal dil voorbereidingscomité zijn werkzaamheden gaan aanvangen en u zult op de hoogte worden gehouden van de verdere ontwikkelingen. L. Narraina
Spanjaarden. De veronderstelling echter dat alleen "Eurocommunisten" zich min of meer van Moskou hebben losgemaakt is onjuist. 27.500 Communisten in Griekenland, 2.200 in IJsland, 10.000 in Nederland (5) en 14.500 in Zweden zochten ook al een - niet "Eurocommunistische" - eigen weg. Goed beschouwd blijven er dus nog maar 3 12.000 Moskou getrouwe communisten over. Maar de door de Novae Wrenya (6) in het leven geroepen discussies rond het
"Eurocommunisme" hadden voor dit schamele restje ook nog eens onaangename consequenties. Binnen de Engelse, Oostenrijkse en Belgische communistische partijen werd sympathie opgebracht voor de "Eurocommunistische" broeders, meer dan voor het aanvankelijk keiharde standpunt van Moskou.
Westeuropees communisme en parlementaire vertegenwoordiging Van de 22 Westeuropese Cp's zijn er nu 16 in parlementen vertegenwoordigd, de overige haalden de kiesdrempel niet. Die overige zijn wel in de minderheid, maar op de CPI na werden er tijdens recentelijke verkiezingen bij de communisten toch zware verliezen geleden. Zo werd de CPN (Nederland) nagenoeg verpletterd (1977: van 7 naar 2 zetels van de ISO), de CPB (België) gehalveerd (1977: van 4 naar 2 zetels van de 212). De Spaanse CP kreeg, wat tegenvallend en bovendien samen met de Catalaanse Partij slechts 20 van de 350 zetels (19 77). De CPF was min of meer constant evenals de Portugese CP, die het in 1976 op 40 van de 263 zetels hield . Zoals gezegd steeg de CPI vorig jaar tot nieuwe hoogten: zij bezetten nu 228 van de 630 zetels.
Regeringsdeelname iiI Ijsland In 1975 behaalde de Finse CP 36 van de 200 zetels. Natuurlijk is dat niet voldoende om een doorslaggevende rol in het Finse politieke leven te spelen. Maar de Finse communisten (pro Moskou) zijn al sinds tijden geaccepteerd als regeringspartners en tijdens een tussentijdse kabinetswisseling haalde president Kekkonen hen opnieuw in de regering, tezamen met sociaal-democraten en drie niet-socialistische centrumpartijen. Ook de communistische PA en OLL kunnen op regeringservaring bogen en eerlijkheidshalve moeten tevens de CPF en CPI vlak na de tweede wereldoorlog genoemd worden. Maar dan is de koek op.
Van het "Eurocommunisme" in Oost el) West Kenmerkend voor de Oosteuropese standpunten ten aanzien van het "Eurocommunisme" was wat ze overnemen van het art~kel uit Novoe Wremja in artikelen in eigen media, d .w.z. hoeveel ervan en hoelang erna. Bij de Sowjet-Unie wordt het duidelijkst anti-Eurocommunistische beeld aangetroffen; de Sowjets gaan zelfs zover Carillo van anti-sowjetisme en heulen met de - imperialistischevijand te beschuldigen. Oe Bulgaren, die overigens in september 1976 met de campagne begonnen, volgen de Russen op de voet, daarbij terzijde gestaan door de OostduitseTS. Zij namen de Novoe Wremja artikelen onmiddellijk en integraal over. Ook de Tsjechen deden dit en voeren momenteel zelfs de strijd tegen het "Eurocommunisme" 'aan, zij het dat zij hiertoe mede gedwongen werden door een felle pro-"Eurocommunistische" en in feite antiTsjechische artikelenreeks vanuitjoegoslavië. De Polen namen aanvankelijk slechts gedeelten uit de Russische artikelen over en bovendien eerst na geruime tijd. Zoals verwacht mocht worden was een absolute keuze voor de Polen te bezwaarlijk en kon men bijvoorbeeld op de radio zowel Russische als Hongaarse geluiden vernemen. Want de Hongaren keurden het "Eurocommunisme" goed, mits het niet de "historische ervaringen van de socialistische landen in twijfel trok".
De Roemeense reacties waren hiermee vergelijkbaar, ook al werd een uit de Russisch-Roemeense problematiek voortspruitende nadruk op autonomie, gelijk.heid en nietinmenging (non-interference) gelegd . In het Westen moet een onderscheid tussen de Verenigde Staten van Amerika enerzijds en West-Europa anderzijds worden gemaakt. De Amerikanen leggen in hun reflecties een grote belangstelling aan de dag voor stabiliteit. Zij zien de mogelijke communistische participatie in Westeuropese (geallieerde) regeringen als zeer destabiliserend voor de Oost-West betrekkingen , terwijl deze stabiliteit als voorwaarde voor de détente wordt beschouwd (7). De betrouwbaarheid van de "Eurocommunisten" wordt volledig in twijfel getrokken (8); de Amerikanen zouden de NAVO terzijde schuiven en mogelijk overgaan op nieuwe bilaterale defensie-akkoorden in geval van communistische participaLie (9), Kissinger pleitte nog voor een harde stellingname tegenover de communisten "om Westeuropese regeringen niet in verwarring te brengen"; Carter betrok recentelijk een iets meer genuanceerde stelling. Misschien kenmerkend voor een meer algemene benadering in West-Europa is de uitkomst van een in 1976 in Nederland gehouden enquête (10). Hieruit bleek dat de ondervraagden niet alleen besef hadden van de verschillende communistische ontwikkelingen, maar ook het Italiaanse .. Eurocommunisme" onafhankelijk van dat van Moskou zagen. De ondervraagden stonden ook in grote meerderheid positief tegenover een voortgaande economische steun aan Italiê nadat communisten er met regeringsmacht waren bekleed. Men hoopte er dan maar op dat ze na een verkiezingsnederlaag ook weer opstapten. Wij hopen dat met hen. ... ROP . . . raamng NOTEN:
I Vgl. " Karl Marx" van Irving Berlin en "The changing face of Communism" van Sir Percival Grimths. 2 Zie Inlnnalianal Htraid Tribunt: " halian Cummunist Party says pany is abandoning Strict Marxism "; 17 sept. 1977. 3 Zie bv. "Kremlin backs violence for power" in Inimllllianai Htrald Tribunt, 7 september 1977, 4 De cijfers zijn \"ool'llamelijk gebaseerd op gegevens uit het "Yearbook on International Commun ist AfTairs , 1977, Hoolln" Institution, California. oS TOl voor kort k.eerde de CPN (Nederland) zich tegen wwel Moskou als tegen het " Eurocommunisme". Een delegatie naar Moskou leek op zich ver~terende CPN-CPSU betrekkingen te wijzen, maar vOOT'alsnog bestaat geen reden dal te overdrijven. 6 Novae Wrmya (Nieu .....e Tijden) is een populair ook in het Engels uitgegeven Sowjet-blad . Op 23 juni jl. opende zij een aanval op S. Carillo's boek "Eurocommunisme en de Staat"; twee weken later volgde een vergelijkbaar artikel, nu niet in de eerste plaalS tegen het "Eurocommunisme" gericht, maar tegen CariIlo, secr.gen. van de Spaanse CP zelf. 1 James Gouldsborough legde min of meer in tegenstelling hiermee in zijn artikel in nr. 3/77 van Foreign AffairJ uit dal " nothing was more important for Eurocommunism than détente" . 8 E.e.a . mede op grond van Berlinguer's opmerking in februari 1976 (Times) dat de vredespolitiek van de Sowjet Unie in het belang van de mensheid is; alsmede een opmerk.ing van een andere CPI -topman die onlangs zei dat in een crisis tussen Oost en West de CPI uiteraard de zijde van de Sowjet Unie lOS kiezen. 9 Zie bv. "Eurocommunism and the AtJantic Alliance" van Doughen)' en Pfal12graff: IrullJult lor Fortign Po/iq Anai).sU, Massachusett.s. 10 Documenta.ire van KRO -tv op 28 september 1976, op basis van een door Veldkamp/marktondel7.oek gehouden enquête onder het thema: "Zijn communisten te vertrouwen ?"
15
Het gebeurt niet vaak dat een Russische hoogleraar college geeft in Nederland.
Rusland van vóór de Revolutie had
Vrijdag 28 oktober was professor M.A. Krutukolev in Rotterdam, waar hij een twee uur durende lezing met discussie hield over het thema mensenrechten. Hij was hier op uitnodiging van de Rotterdamse hoogleraar in het staatsrecht
alle kenmerken van een klassieke ko-
Couwenberg, door bemiddeling van de StichtingjASON.
loniale mogendheid . Uzhbekistan, Kazakhstan en alle andere gebieden die nu de republieken van de USSR vormen, zijn daar voorbeelden van.
Koloniale mogendheid In de Sovjet Unie is korte tijd geleden het ontwerp van een nieuwe grondwet aangenomen. Vanzelfsprekend vormde deze grondwet een belangrijke schakel in het betoog van prof. Krutukolev, die behalve jurist ook nog lid van het Sovj et Comitl voor Europese Veiligheid en Samenwerking en
lid van de Sovjet Academie van Wetenschappen is. Er bestaat, volgens de spreker, in de Sovjet Unie een onverbrekelijke band tussen rechten van de burger en plichten van de overheid. "Tegenover het recht op arbeid staat de plicht van de staat om voor werk te zorgen. Volgens de grondwet heeft ieder recht op huisvesting tegen lage huren en op gratis ondervlijs ; de staat moet
wet vergeleken met de vorige, die uit
1936 dateert. "Allerlei rechten die nu wèl gewaarborgd worden, zoals goedkope huisvesting, konden in
1936 domweg niet in de grondwet
grondrechten in de ontwerp-grond-
••
monwealth nemen, waar net als in de
Sovjet Unie zeer veel verschillende volkeren wonen. tt
Geen strobreed
komen omdat de staat deze rechten toen niet waar kon maken. Zo was het in de eerste Sovjet grondwet van
Nederlanders zijn bij het woord mensenrechten geneigd te denken aan vrij-
1919 ook niet reëel het recht op arbeid
heid van meningsuiting. In een land
op te nemen, omdat er nog werkeloosheid was."
Sovjet Unie komt dit echter -
Krutukolev gebruikt bij de Rotter-
het oordeel van prof. Krutukolev-
damse studenten de Franse taal om zich verstaanbaar te maken. De tolk
pas op de "zoveelste" plaats. "Waar de Sovjet arbeider wat aan heeft, is
die mee is gegaan, blijkt overbodig:
het recht zijn directe baas of de plaat-
behalve een feilloze articulatie bezit
selijke ambtenaren te bekritiseren; of
de Moskouse hoogleraar ook de gave
"Het is niet rechtvaardig de welvaart
hij op het Rode Plein Breznjev mag uitschelden is verschrikkelijk onbelangrijk omdat Moskou voor vrijwel iedere Rus op onmetelijke afstand ligt. Maar het recht op kritiek leveren
van de Sovjet Unie met bijvoorbeeld Engeland en Frankrijk te vergelijken.
wet van de USSR waarborgt niet al-
zijn boodschap zeer levendig over te brengen.
daar dan ook maar voor zorgen. "
Dat verklaart volgens Krutukolev ook de toename van het aantal
Wil men gaan vergelijken, dan moet men bijvoorbeeld het Britse Com-
met gigantische afmetingen als de naar
is niet voldoende. De nieuwe grond-
leen het recht op kritiek, maar verplicht de man of vrouw' tegen wie de kritiek gericht is, om ook te antwoorden."
Wal zijn de mogelijIWden van een Rw,uche burger om naar het buitenland te gaan? De heer Krutukolev betoogt dat alleen bij officiele reizen, zoals zijn eigen reis naar Nederland, naar de "achtergronden" van de reislustigen wordt gekeken. "Iedereen die gewoon op vakantie gaat, wordt geen strobreed in de weg gelegd. Maar men moet natuurlijk goed besefTen hoe duur de kapitalistische landen voor de doorsnee Sovjet burger zijn. Daarom zijn er beperk.ingen aan de bedragen die mogen worden uitgevoerd. Verder zijn het juist de westerse landen die er zeer lang over doen om een visum te verstrekken, soms wel meer dan vier weken. " Blijkens de reacties van de toehoorders wordt ernstig getwijfeld of er wel zulke vrije uitreismogelijkheden zijn. Hetgeen voor de Russische hoogleraar aanleiding is om de Rotterdamse studenten met de cijfers van de Joodse emigratie uit de Sovjet Unie te confronteren.
Précair Onder de toehoorders is er één die vraagt of het eerder door de professor gebezigde recht van volkeren om vrijelijk over hun toekomst te beschikken, ook van toepassing is op Tsjecho-Slowakije. "De Sovjet Unie kon Tsjecho-Slowakije niet toestaa n zich los te maken uit het Warschaupact. Hoewel er niemand in ons land was - ook Breznjev niet - die de stap zonder aarzelen toejuichte, moest zij worden genomen om de status quo in Europa te handhaven." Opmerkingen vanuit het publiek dat Dubcek en de zijnen in 1968 in het
geheel niet dachten aan u ittreden ui t het Warschaupact, baten niet. Krutukolev: "U moet de geschiedenis maar eens beter bestuderen." Na afloop van de discussie komt hij nog eens terug op deze zaak. Gevraagd naar de mogelij kheid van een opnieuw ingrijpen in een Oosteuropees land dat uit de boot dreigt te vallen, antwoordt hij bevestigend. "Tsjecho-Slowakije ligt heel précair voor ons. We kunnen ons niet veroorloven dit land te verliezen ; een verandering van de status quo in Europa zou de derde wereldoorlog tot gevolg kunnen hebben ." K.A. Nederlof
Belgische jongeren praten over toekomst Atlantisch Bondgenootschap
Terugtreden IJ de Communistische Partij de nieuwe
aristocral.ie van de Sovjet Unie .' Het antwoord is bevestigend. "Zeker, om hoge politieke functies te bekleden moet men lid zijn van de partij. Maar het partijlidmaatschap geeft niet alleen rechten maar ook verplichtingen. Een communist moet een voorbeeld voor anderen zijn. Wanneer in Alma Ata, het verre noorden van .ons land, een universiteit bemand moet gaan worden, en er zijn onvoldoende vrijwilligers, dan ben ik - wanneer men dit vraagtals partijlid verplicht te gaan. Zou ik dit niet doen, dan moet ik terugtreden uit de partij." H ij schetst de zware procedure die aan het volledige I'artij lidmaatschap voorafgaat. Aanbeveling van drie partijleden, één jaar kandidaalLidmaaischaP, een nauwgezet onderzoek naar iemands "handel en wandel" behoren hier onder andere toe. "Noblesse oblige, adeldom verplicht! De straffen voor een partijlid dat zijn plichten verzaakt, zijn veel hoger dan voor ieder andere burger. Wanneer hij veroordeeld wordt wegens corruptie, krijgt hij automatisch de maxim um strar', verzucht Krutukolev.
Op 19,20 en 21 oktober organiseerde de Belgische Atlantische J ongeren Vereniging een seminar Ol'er "De toekomst van het Atlantisch Bondgenootschap" . Bij de organisatie was nogal zwaar op de NAVO zelf geleund. Alle besprekingen vonden plaats op het NAVO·hoofdkwartier en ook de sprekers waren door de NAVO geleverd. Een en ander maakte mede hierdoor een degelijke indruk ; vooral de inleiding van NAVO's woordvoerder Kydd (over de Oost-West betrek.kingen na Belgrado) zou stimulerend zijn voor soms zeer interessante discussies binnen de politieke, economische en militaire werkgroepen. Een jASON-delegatie bestaande uit Chris Sanders, Cuido Vige\-eno en Rio Praaning was, na enigszins teleurstellende ervaringen bij de Engelse en Franse zusterorganisaties, met gemengde gevoelens naar Brussel afgereisd. Immers bij de Engelse organisatie leek de feitelijke conferentie meer bij- dan hoofdzaak en in Frankrijk werd door een jASON-de1egatie een stellingname aangetroffen die o.i. niet represenLatief kon zijn voor het At lantisch Bondgenootschap.
Eigen kring Toch bleek ook in Brussel weer het verschil tussen de jASON en de andere Atlantische jongerenorganisaties. Is de jASON een organisatie welke zich vooral richt op de btstudtring van de Atlantische Samenwerking (in nlimezinl
en die zich wat betreft' de doelgroep tot een gemengd publiek wendt, de zusterorganisaties lijken meer uit te zijn op discussie van Atlantische zaken (jn beperkte zin) binnen eigen kring. Her moet echter gezegd worden dat de verschillende benaderingswijzen door de betrokken organisaties in Brussel geaccepteerd werden - en dat is wel eens anders geweest.
Neutronenbom Een tweede positief punt moet gezocht worden in de slOtverklaring welke resulteerde uit de voorafgegane besprekingen binnen de verschillende (hierboven genoemde) werkgroepen. Deze slotverklaring getuigde van meer nuance dan dejASON-deiegatie had verwacht. In de verklaring lagen kiemen van een positieve waardering van de resultaten die de Slotacte van Helsinki had voortgebracht. Voorts was voorkomen dat een ondubbelzinnige stellingname ten gunste van invoering van de neutronenbom te berde werd gebracht waar de Atlantische bondgenoten ook nog geen beslissing hebben genomen. Het was te constateren dat de gemiddelde deelnemer aan dit seminar een betrekkelijk geringe achtergrondkennis bezat. juist daarom echter is het initiatief van de Belgische Vereniging toe te juichen, te meer daar aan de discussies werd deelgenomen door ter zake kundigen O.m. van de zijde van de NAVO. R.n. p.
Polit ieke Studieinstitutec :
Wat is JASON?
F. L. M . Lafort
De Stichting JASON (Jong Atl antisch Samenwerkings Orgaan Nederland) is een studieorganisatie. Zij richt zich op de bestudering van : • de Atlantische samenwerking • Oost-West relaties • andere mondiale vraagstukken JASON is in november 1975 door een groep jongeren opgericht en is niet gebonden aan enige politieke of maatschappelijke groepering of instelling.
In leiding op het 4/ 18 Conferentiethema Vanwaartoe? 1/ 3 R. D. Proaning Intervi ew met K . A . Neder/of 3/ 8 R. Casimiro J. L. K . F. d e Vries De huidige malaise: een moei lijke stap in de goede richting 1/5 Atlantische Samenwerking L. H . Brinkhorst Atl a ntisc he Samenwerking in Noord·Z uid perspectief 4/ 9 W. F. van EdelelI Stnat de NAVO de ont· spanning in de weg? 1/ 9 Is de NAVO nog nodig? 6/ 15 J. Goc/son Atlanti sche E. J. de Rijck Verbondenheid 3/ 5 v. d. Gracllt Noord ·Zu id dialoog: J. L . K . F . de Vries stimulans of bed reiging v. d. Atl. samenwerking? 3/ 13 Conferenties Onderwijsconferentie 2/ 10 M . I . Car/ier ATA . AAYPL en R. D . Praarzing JASON 1/ 11 EYSM : Gemengde R . D. Praam'lIg berichten uil Warschau 5/9 M. v. d. Mllijsenbergh Poolse Wi nterschooi: 'B ij • ons is iedereen gelu kkig' 3/ 14 Europa Naar een veiliger Europa 1/7 G. C. H. K ersten Europese veiligheid: R . D . Praaning begrip voor begrip 2/ 6 Met welk Europa voelen F. R ondagh we ons verbonden? 3/ 3 Koude Oorlog J. Th . H oekema Het ontstaan van de Koude Oorlog 2/ 1 H. A . S chaper De Koude Oorlog vanuit historisch oogpunt 2/7 Militair Industrieel Complex C. C. Sanders Enige vragen bij het M.I.C. 4/ 6 Kapitalisme: de bron van A . G. v. d. Spek het M.I.C. 4/ 4 Werkelijkheid en mythe A . van Staden 4/ 2 van het M.I.C. Oost·Europa Oost-Europa: een speciale M. v. d. H euvel
OstkoJieg
Wat doet JASON? • Een blad (JASON-magazine) uitgeven (6 x per jaar) • conferenties, lezingen en studieweekends organiseren
Tot wie richt JASON zich? Tot u, als geïnteresseerde in internationale vraagstukken. Een indruk van JASON's activiteiten geeft de bijgaande index van de eerste jaargang van JASON-magazine. In de zes jaarlijkse thema nu mmers ('Afschrikkingstheorieën', 'Zeerechtconferentie' o.a.) worden aspecten van dat onderwerp belicht. Auteurs met veelal tegengestelde opvattingen leveren bijdragen. In de 2e jaargang komen onder meer aan
de orde: •
visies van Nederlandse politieke partijen op he t buitenlandse beleid
• Haalt het Westen 1984? •
Post-Helsinki monitor project
Een betere indruk.
••
· .. krijgt u door een proefnummer aan te vragen of een abonnement (f 15,- per jaar; tot 20 jaar: f 10,-) op JASON-magazine te nemen.
Sticbting JASON Van Stolkweg 10 - Den Haag (ook telefonisch : 070 - 54 2703) INDEX 1976 I ASON -magazine AfscbrlWnptboorieën J. Th. Hoekema H . de Lange R. V. W. M . untain
W. J . A. Schulen
AlgemHD J. Th . Hoekema J. Th . Hoekema F. L . M . Lafort
Actuele problemen in de afschrikking Afschrikking of oorlogsvoorbereiding? Een historische inventarisatie D e discussie rond de kernwapens Lexicon afschrikkingstheorieën
6/ 19
R . D. Praan ing
6/10 6/7
behandeling
3/ 11
W. Lomeiko
De ontspanning, zoals Moskou die ziet
4J1 8
R . D . Praaning
EYSM en de
M. Tomala Oost-West relaties A . van Staden C. C. v. d. Heuvel
6/ 4
Verenigde Naties B. Bartstra
6/2
Zeerechtconferentie
6/20
5/ 16 Ontwapeningsnota De 'Sonnenfeldt doctrine' 3/ 2 Interview met NAVO 4/ 17 secr.gen. Luns
B. Bjarnason
G. Jungs /ager J. A . Wa/kale
'Social Progress' Een blik op Polen
5/ 9 2/13
1/ 13 Interdepende ntie Veranderende Oost-West percepties en verhou· dingen 1/15
Het voordeel van de twijfel
3/7
Ij sland - Visserijrechten en Zeerechtconferentie 5/2 M i Iitair -st ra tegische aspecten van het zeerecht 5/ 6 De derde VN-zeerecht· conferentie en de Vrije 5/ 4 vaart ter zee