Over ens r g e d
Stichting Lezen staat voor het intense plezier van lezen en wil haar passie met velen delen
Iedereen leest Gedichtendag 2010
Het thema van Gedichtendag 2010 is ‘Over de grens’. Poëzie zoekt voortdurend de grenzen op én overschrijdt ze. Of het nu geografische grenzen, de grenzen van fatsoen of de limieten van ‘het gedicht’ zelf zijn. Speciaal voor Gedichtendag vroegen we tien Vlaamse en Nederlandse dichters om een gedicht ‘over de grens’ te schrijven. Lees, ontdek en geniet van hun mooie woorden. Wil je meer van deze of andere dichters lezen of heb je zelf een goeie poëzietip? Op www.iedereenleest.be vind je duizenden leestips. Een prettige Gedichtendag!
Iedereen Leest is een project van Stichting Lezen in samenwerking met NMBS. Met dank aan Metro.
1
2
INHOUD
Ik ken je land Stijn Vranken hetzelfde heden Sylvie Marie Een jongen doet boodschappen voor zijn moeder Ted van Lieshout De zandloper Maarten Inghels Je leest dit niet Paul Bogaert De liefste oma’s Edward van de Vendel, Floor de Goede (ill.) Alsof Charles Ducal Onkunde Ruth Lasters Licht Tsead Bruinja Buiten zinnen Christophe Vekeman
I 04 I 06 I 08 I 10 I 12 I I I I I
14 18 20 22 24
3
Hier lig ik weer, aan de rand van mezelf, dicht en dringend tegen je aan.
Stijn Vranken
Ik ken je land
Ik ken je bressen als mijn broekzak, ik weet waar je linies liggen en waar ze lekken, ik weet wanneer je bodem brandt en hoe en waarom, ik ken het knielen, het breken, het scheuren, de scherven, de schoonheid zelfs van het er samen sterven, als oude vijanden, hand in hand. Ik ken je land, liefste, ik heb het zo vaak ten voeten uit veroverd. En toch, toch lig ik hier weer heen en weer aan de rand van mezelf, dicht en dringend tegen je aan.
4
Meer Stijn Vranken lezen? Vlees mij Stijn Vranken Meulenhoff/Manteau, 2008 (54 p.) ISBN 978 90 8542 128 3
5
hoewel jij de dag vast al hebt uitgezwaaid van op het balkon of nog even in de sofa met hem doezelt, smeed ik plannen.
Sylvie Marie
hetzelfde heden
dat terwijl mijn dag pas half is opgestaan, nog kleren aan moet, ik ermee richting badkamer trek. dat ik naar je toe zal komen, morgen niet, en ook niet volgende week, maar volgende maand of de maand erna misschien. ik maak die plannen gek genoeg in een nu dat voor jou alweer verleden is. toch, als ze tot op het laatste detail zijn uitgewerkt en ik vliegen ga, zal de tijd die ons van elkaar scheidt, kleiner worden, voor jou
6
zal ik naar de toekomst reizen en wij zullen elkaar ontmoeten in iets wat we hetzelfde heden mogen noemen.
Meer Sylvie Marie lezen? Zonder Sylvie Marie Vrijdag/Podium, 2009 (62 p.) ISBN 978 94 6001 021 7
7
Een oud meisje met roodgeverfd haar trekt een koffer achter zich aan. De wieletjes piepen en krijsen, zo klaagt de koffer over het te zwaar bepakt zijn. Ze loopt schuin gebogen de kant van het station op. Haar vrije arm wiebelt
Ted van Lieshout
Een jongen doet boodschappen voor zijn moeder 8
omhoog, alsof ze een koorddanseres is. Telkens moet ze stoppen om uit te hijgen, ze wacht even en trekt dan weer de koffer achter zich aan, maar met haar andere hand. Wie weet hoe ver ze nog op reis moet met die veel te zware koffer. Ze haalt het einde van de straat al haast niet. Wat sjouwt ze allemaal met zich mee? Het leven dat ze had? Het leven dat ze heeft? Het leven dat ze nog wil hebben? Ik kan achter haar aan hollen en voorstellen om haar koffer even over te nemen, tot aan de trein, maar ik doe het niet, want ik verwacht voor mezelf ook een zwaar leven.
Meer Ted van Lieshout lezen? Hou van mij Bijna alle gedichten en veel beelden 1984-2009 Ted van Lieshout, Leopol d, 2009 (269 p.) ISBN 978 90 2585 521 5
9
Maarten Inghels
De zandloper Dat haar besmeurde blauwe laarsjes het bed vol vuil stampen, dat ze zich dan met een elegante boog opdrukt in een handstand tegen de muur, deert mij niet. Dat ze daarbij enigszins rood aanloopt, puft, hijgt, maakt haar opwindender dan ooit tevoren. Wennen is het wanneer ze ondertussen kreunend uitroept, dat ze haar lenigheid, de kopstand, oefent voor later, wanneer na haar dood de as in een houten zandloper moet, testamentair vastgelegd. Zodat ze dan eeuwig op mijn salontafel beweegt.
10
Meer Maarten Inghels lezen? Tumult Maarten Inghels Van Gennep, 2008 (39 p.) ISBN 978 90 5515 983 3
11
Je leest dit niet, je leest dit wel als het wellicht te laat is. HĂŠĂŠl ver van de wensenkermis zit je dan ontnuchterd thuis, van slag of dood, van eigendom verlost. De kans dat je dan bijstand in de kleine letters vindt, is klein. Laat staan dat je wordt aangeraakt.
Paul Bogaert
Je leest dit niet
12
Je hebt jezelf akkoord verklaard met betrekking tot lichaamsdelen zoals bepaald in hun terugkeercontract.
Meer Paul Bogaert lezen? aert de Slalom soft Paul Bog 9 (64 p.) Meulenhoff/Manteau, 200 ISBN 978 90 8542 193 1
13
14
15
16
DE LIEFSTE OMA’S
Edward van de Vendel illustraties: Floor de Goede
Meer Edward van de Vendel en Floor de Goede lezen? Draken met stekkers Edward van de Vendel & Floor de Goede (illustraties) Querido, 2010 (48 p.) - ISBN 978 90 4511 038 7
17
Charles Ducal
Alsof
Er moet een huis zijn op het einde van de weg, het moet om dit gewicht te kunnen verder dragen. Volgens de wetenschap is er alleen een vlek, een blinde vlek, de grootte van een tafellaken, maar wetenschap bekijkt de dingen nooit zo fijn als poÍzie, die steunt op ruimere archieven. ’s Nachts word ik wakker van een vreemde pijn, er zwemt iets door mijn hoofd met trage vliezen dat verdwijnt als ik het in een woord wil zien. Dan weet ik mij door het onkenbare bewoond en is ontwaken afgedaald zijn uit de boom waarin het kind heel ver een lichtje heeft gezien. Dan is het of er in het water, in de wind een stem. Soms weegt het licht, zo licht, alsof ik er haast ben.
18
Meer Charles Ducal lezen? Toegedekt met een liedje Charles Ducal Atlas, 2009 (82 p.) ISBN 978 90 4501 508 8
19
Ruth Lasters
Onkunde
Mijn huis, de grauwe mossen in mijn tuin, mijn stapel wollen dekens, maar ook mijn lelijkste gedachte ooit geschreven in dit schrift, mijn eigen toppunt van kleinmenselijkheid: dat alles erft geen kind van mij, geen echtgenoot noch vriend, maar wie de fraaiste associatie maakt met het woord ‘boom’. Iets nieuws schrijven, een eigen beeld vinden bij dat begrip, mij lukt het nooit. Maar wanneer ik vooral tekortschiet: tobbend onder elzen, esdoorns over wat precies een ander kwelt. Zus vreet iemand stuk, denk ik soms en dan daarna blijkt dat iets heel anders hem, haar tergt. Het verkeerd inschatten van andermans kwelpunt: misschien de meest courante en/of allermooiste denkfout tussen mensen.
20
Meer Ruth Lasters lezen? Vouwplannen Ruth Lasters Meulenhoff/Manteau, 2007 (53 p.) ISBN 978 90 8542 111 5
21
er is licht en iets dat daartussen staat een muur een figuur een leven lang ben je onbenaderbaar kweek je vuisten bedek je een graf met je hele lichaam
en er is een weg waarop je je spullen achterlaat
verduister je het gat van een deur
er is licht dat je iets wil vertellen
Tsead Bruinja
Licht
22
er is licht iets dat daartussen staat
ga weg laat liggen neem op
Meer Tsead Bruinja lezen? De geboorte van het zwarte paard Tsead Bruinja Cossee, 2008 (160 p.) ISBN 978 90 5936 204 8
23
Christophe Vekeman
Buiten Zinnen Er hing een geur van crème au beurre, drop, kers, perzik en erotiek Kleurloze vlammen dansten op de maat van apocalypsomuziek De buurvrouw hing haar was te drogen aan de lijnen in mijn hand Jij dacht dat je gek werd, en ik was er zeker van Wel, we sprongen in en uit ons vel, de meeuwen schreeuwden bij hoog en bij laag Het gerucht deed de ronde, zo werd ons verteld, maar welk gerucht, - ja, dat bleef dus de vraag Jij gooide al je zinnen in zee, en ik, ik begroef mijn verstand op het strand ‘Ik ben de Ku Klux Klan,’ zei je, ‘kijk maar, ik steek je kruis in brand’ De paashaas vroeg aan Baudelaire of die toevallig geen tranen te veel had Helaas bleek dat de dichter juist ook zelf zonder zat De paashaas huilde hierop zo luid dat het lachen hen beiden verging Jij riep: ‘Dit is waanzin!’ Ik dacht: zou je denken, lieveling?
24
Toen de seizoenen aanbraken, precies zoals ons was beloofd Telde ik je wimpers met opeengeklemde kaken en een blinddoek om ons hoofd Het waren er vijftienduizend zevenhonderd zesentwintig komma vier ‘Ik blijf nog een kwartiertje,’ zei je, ‘en dan kom ik terug naar hier’ Maar je kwam, je komt niet terug, - ik vrees dat je de weg niet meer kent Alles, immers, is veranderd sedert jij verdwenen bent De bleke vlammen zijn gedoofd, en echt waar, ongelogen De buurvrouw hangt haar kleren tegenwoordig aan een wasdraad te drogen De paashaas houdt zich kalm, en zelfs de meeuwen zweven stil Je moet veel gekker zijn dan jij als je in deze wereld leven wil
n? Meer Christophe Vekeman leze Señorita’s Christophe Vekeman Arbeiderspers, 2009 (120 p.) ISBN 978 90 2957 202 6
25
26
Gedichtendag is hét poëziefeest van Nederland en Vlaanderen. Op 28 januari 2010 staat de poëzie al voor de elfde keer centraal. Kranten, tijdschriften, het internet, radio en televisie gonzen die dag iets poëtischer. Honderden scholen, bibliotheken, boekhandels, bedrijven en particulieren organiseren evenzoveel activiteiten: voordrachten, lezingen, tentoonstellingen, poëziewandelingen, schrijfwedstrijden... Kijk snel op www.gedichtendag.org om te zien wat er in uw buurt te beleven is. Gedichtendag is een initiatief van Stichting Lezen (Vlaanderen) en Poetry International (Nederland).
27
Poëzie van over de grenzen
Meer poëzie lezen? Van de mooiste reisgedichten tot dichters van ver over de grens. Het Poëziecentrum uit Gent selecteerde deze bijzondere dichtbundels.
Het verre gedicht
De mooiste reisgedichten van Nederland en Vlaanderen Ingeleid door Bas Heijne, samengesteld door Toef Jaeger Podium, 2008 (164 p.) - ISBN 978 90 5759 019 1 De bundel Het verre gedicht bevat een verzameling reisgedichten, over dromen, avontuur, verwondering en grenzen verleggen. Maar net zo goed gaat de bundel over de minder positieve kant van reizen, zoals afscheid nemen, eenzaamheid en bevreemding. Met onder andere gedichten van J.J. Slauerhoff, Hugo Claus en Gerrit Komrij.
28
De meesters
Wereldpoëzie van twintig eeuwen Vertaald door Paul Claes Poëziecentrum, 2008 (160 p.) - ISBN 978 90 5655 184 1 De meesters bevat een verzameling klassiekers uit twintig eeuwen wereldpoëzie, van het anonieme ‘O Fortuna’ tot Zukovsky’s ‘At eventide, cool hour’. Naast het originele gedicht lees je steeds een Nederlandse vertaling van Paul Claes.
Van Dante tot Neruda
123 wereldgedichten om uit het hoofd te kennen Samengesteld door Koen Stassijns & Ivo van Strijtem Lannoo, 2009 (228 p.) - ISBN 978 90 209 8323 4 Van Dante tot Neruda biedt met 123 gedichten een overzicht van acht eeuwen wereldpoëzie, zorgvuldig uitgekozen door Koen Stassijns en Ivo van Strijtem. De uitgave bevat zowel de originele tekst als een moderne Nederlandse vertaling.
29
Kijk, het heeft gewaaid
Veertig jaar Poetry International festival Arbeiderspers, 2009 (128 p.) - ISBN 978 90 295 7121 0 Ter gelegenheid van het 40-jarig bestaan van het ‘Poetry International Festival’ zijn veertig gedichten over het festival zelf bijeengebracht in een speciale uitgave. De gedichten zijn zowel in de oorspronkelijke taal als in het Nederlands te lezen.
De zevensprong. Der Siebensprung
7 Duitstalige dichters van de 20ste eeuw Uit het Duits vertaald door Piet Thomas & Edmond Ottevaere Uitgeverij P, 2009 (84 p.) - ISBN 978 90 79433 32 2 In de bloemlezing De zevensprong komen zeven prominente Duitstalige dichters van de twintigste eeuw aan het woord. Ze hebben allemaal een wereldoorlog meegemaakt. Al gaat het hier niet om typische oorlogspoëzie. Je krijgt een Nederlandse vertaling naast de oorspronkelijk Duitse gedichten.
30
Hier
Wislawa Szymborska. Vertaald uit het Pools door Karol Lesman De Geus, 2009 (43 p.) - ISBN 978 90 445 1547 3 In 1996 won Wislawa Szymborska als dichter en essayist de Nobelprijs voor Literatuur. Deze nieuwe bundel van de Poolse dichteres bevat gedichten met een rijke thematiek, waarbij Szymborska zich een ware filosofe toont.
flarf, een bloemlezing
Samengesteld door Ton van ’t Hof De Contrabas, 2009 (140 p.) - ISBN 978 90 7943 213 4 Deze eerste Nederlandse FLARFbloemlezing bevat het werk van acht dichters uit Nederland en Vlaanderen. FLARF is een collagetechniek die internetzoekresultaten in of tot een gedicht verwerkt. www.poeziecentrum.be
31
Stichting Lezen staat voor het intense plezier van lezen en wil haar passie met velen delen. Daarom organiseert Stichting Lezen in samenwerking met professionele partners zoals het boekenvak, bibliotheken, media en onderwijs de Jeugdboekenweek, de Kinder- en Jeugdjury Vlaanderen, de Voorleesweek en andere grote en kleine acties voor kinderen, jongeren en volwassenen. Stichting Lezen lanceert nieuwe campagnes als Boekbaby’s en Iedereen Leest, coÜrdineert de Auteurslezingen, stimuleert wetenschappelijk onderzoek naar lezen en leesbevordering en onderhoudt internationale contacten. Als kennis- en expertisecentrum voor leesbevordering is Stichting Lezen het eerste aanspreekpunt van de Vlaamse overheid. www.stichtinglezen.be www.iedereenleest.be
32
Wettelijk depot: D/2010/9654/1 Vormgeving: Jo Adriaens - Magnifik!
Iedereen Leest is een project van Stichting Lezen i.s.m. NMBS. Stichting Lezen wordt gesubsidieerd door de Vlaamse overheid.
v.u. Majo de Saedeleer - Stichting Lezen - Frankrijklei 130/4 - 2000 Antwerpen