William Butler Yeats | Izbor 50 pjesama (1889. – 1939.)

William Butler Yeats

IZBOR 50 PJESAMA (1889. – 1939.)

(izabrao i preveo Muharem Bazdulj)

ZAGREB – SARAJEVO, 2010.

WILLIAM BUTLER YEATS: ŽIVOT I DJELO

I’m looking for the face I had Before the world was made.

William Butler Yeats, jedan od najvažnijih pjesnika engleskog jezika svih vremena, rodio se u Sandymountu kraj Dublina trinaestog juna 1865. godine. Njegov otac John Butler Yeats bio je slikar.

Majka Susan Mary Pollexfen bila je kćerka bogate obitelji iz grada Sligo. Yeatsovi su bili irski protestanti: otac Johna Butlera Yeatsa bio je pastor. Pjesnikov otac je po obrazovanju bio pravnik, a jedno je vrijeme i radio kao advokat. Ipak, danas je upamćen kao slikar.

William je bio najstarije dijete u porodici. Godinu dana nakon njega rodila se njegova sestra Susan (poznatija kao Lily), 1868. rodine rođena je još jedna kćerka Yeatsovih – Elizabeth, a 1871. i pjesnikov brat Jack. On je, inače, kao i otac mu, stekao ime kao slikar, a Susan i Elizabeth bile su također umjetnički nadarene.

Obe Yeatsove sestre kao i njegov brat nadživjet će pjesnika.

Već 1867. godine (budući pjesnik tek je, dakle, dvogodišnjak) porodica Yeats preseljava u London. Glavni razlog selidbe bila je, po svoj prilici, želja Johna Butlera Yeatsa da u glavnom gradu imperije u kojoj sunce nikad ne zalazi unaprijedi svoju slikarsku karijeru. Njegova je žena, međutim, patila za Irskom, naročito za zavičajnim Sligom. Duge londonske noći, noći u gradu u kojem ništa nije neobično i u kojem se može dogoditi sve (kako kroz usta jednog od svojih likova progovara Borges), Susan Yeats je provodila pričajući svojoj djeci irske narodne priče, bajke i legende. Čarobni pejzaži zapadne Irske urezat će se duboko u 5

pamćenje malog Williama, i to ne samo kroz priče njegove majke.

Velik dio djetinjstva on je, naime, i proveo s djedom i bakom, s majčinom familijom u njezinom rodnom kraju. Sligo i njegovu okolicu Yeats zapravo i jest smatrao pravim domom svog djetinjstva i vlastitim metafizičkim zavičajem.

Yeatsovo formalno obrazovanje ozbiljnije je započeto 1877. godine u londonskoj školi Godolphin. Ovu će školu Yeats pohađati u naredne četiri godine. Činjenica je da mladom Williamu nije godila ozbiljna školska atmosfera te da se baš i nije isticao kao briljantan učenik. Nije se također nikako mogao uklopiti među ostale učenike. Ta irska drukčijost odlikovala je i porodični život Yeatsovih. Često se navodi kako je među njihovim londonskim susjedima bilo uvriježeno mišljenje da se otac stalno grubo svađa sa starijim sinom, a zbog povišenih glasova koji su znali dolaziti iz njihove kuće, povišenih glasova koji su zapravo značili tek da se vodi živa diskusija. Ipak, početkom osamdesetih godina devetnaestog stoljeća Yeatsovi se odlučuju vratiti u Irsku, u Dublin, iz finansijskih razloga ponajviše. Kao šesnaestogodišnjak Yeats će nastaviti školovanje u dablinskoj srednjoj školi Erasmus Smith.

U neposrednoj blizini škole nalazio se atelje Yeatsovog oca pa je William veliki dio dana provodio upravo tamo, u ateljeu gdje su se skupljali mnogi istaknuti umjetnici tog vremena. Upravo je u to vrijeme, sa šesnaest-sedamnaest godina, Yeats počeo pisati poeziju. Yeatsa je zapravo privlačila i likovna umjetnost, a vrlo rano se kod njega pojavio i jak interes za misticizam. Nakon Erasmus Smith škole Yeats će se upisati na poznatu Metropolitan School of Art u ulici Kildare.Tamo je studirao od 1884. do 1886. godine.

U to će doba, tačnije 1885. godine, Yeats i publicirati svoje prve književne radove. Riječ je o dvije pjesme i jednom eseju koje je objavio časopis Dublin University Review. Za vrijeme studija Yeats će upoznati Georga Russela, pjesnika, dramatičara i slikara, čija će upućenost u misticizam pojačati i Yeatsov interes za ovu oblast. Reinkarnacija, spiritizam, okultizam, teozofija – sve su to teme koje će Yeatsa interesirati cijelog života. Njegovog je pak oca čudila ovakva sinovljeva inklinacija, naročito zbog činjenice da ga je zapravo racionalistički odgajao.

1887. godine porodica Yeats ponovo seli u London. U to vrijeme William Butler Yeats sebe već počinje smatrati profesional6

nim piscem, ili je možda bolje reći da odlučuje postati pjesnikom.

Tih godina u Londonu nastaju pjesme od kojih će se sastojati prve Yeatsove knjige. U to vrijeme također Yeats upoznaje čuvenu Madam Blavatsky i dodatno razvija svoje mistične interese. A jednog londonskog dana 1889. godine zbit će se i možda najvažniji susret u Yeastovom životu, susret sa Maud Gonne.

Maud Gonne je rođena iste godine kad i Yeats, 1865. dakle, u Hampshireu, u Engleskoj. Majka joj je umrla u vrijeme dok je Maud još bila dijete. Djevojčica je tako djetinjstvo i prve godine učenja provela u Francuskoj, a sa navršenih sedamnaest godina došla je sa ocem živjeti u Dublin. U Dublinu je valjda pročitala prve Yeatsove pjesme (one objavljene 1885. u časopisu Dublin University Review) i zavoljela ih. Poželjela je upoznati pjesnika.

Susret, prvi susret, zbio se, dakle, 1889. godine.

Yeats je bio očaran, opčinjen, opsesivno zaljubljen: sve u trenu. Njegovim vlastitim riječima rečeno: od prvog susreta s Maud počela je muka njegovog života. Maud je pjesnika iznimno cijenila, jako je voljela njegove pjesme, no u Williama Butlera Yeatsa nije bila zaljubljena, nije ga voljela, barem ne na onaj način na koji bi Yeats želio. Pa ipak njihovi će životi ostati sudbinski povezani, a Maud će biti nadahnuće i tema mnogih prelijepih Yeatsovih pjesama.

Godina susreta za Maud Gonne umnogome je ključna godina Yeatsovog života. Te iste godine, naime, on zbilja postaje pjesnikom. Objavio je, naime, knjigu pjesama Crossways.1 Lirski nježne kratke ljubavne pjesme (Dolje kraj vrbika) smjenjuju se u ovoj knjizi s nešto dužim narativnim pjesmama (Balada o Moll Magee). I jedne i druge, međutim, sugestivne su i ritmične na način irskih narodnih pjesama.

Ovaj period Yeatsovog života karakteriziran je također njegovim živim učešćem na londonskoj književnoj sceni. Družio se sa Williamom Morrisom i W. E. Henleyem, a zajedno s Lionelom Johnsonom i Arhturom Symonsom osnovao je svojevrsno pjesničko udruženje pod nazivom Rhymers’s Club.

1 Iste godine Yeats je objavio i dugačku dramsku poemu The Wanderings of Oisin, no ovdje ćemo se najviše baviti njegovim pjesmama i knjigama poezije, dok ćemo dramske i druge Yeatsove tekstove uglavnom tek ovlašno spominjati.

7

Do kraja devetnaestog stoljeće Yeats će objaviti još dvije knjige pjesama: Rose (1893.) i The Wind Among the Reeds (1899.).

Stilski i tematski one su dosta bliske njegovom pjesničkom prvijencu, makar se tu već počinje naslućivati svojevrsni formalni klasicizam, odnosno suvereno vladanje discipliniranom versifikacijom. U ove dvije knjige nalaze se neke od ranih Yeatsovih pjesama što su danas paradigmatični primjeri vrhunskog umijeća iz njegove mladalačke pjesničke faze, poput, recimo, antologijske pjesme Innisfree – Otok na jezeru.

Ipak, posljednje godine devetnaestog stoljeća u Yeatsovoj biografiji su prvenstveno zapamćene po pjesnikovom definitivnom povratku u Irsku te po njegovom patriotskom umjetničkom angažmanu. U ovom kontekstu nužno je spomenuti Augustu Lady Gregory, Yeatsovu prijateljicu i suradnicu.

Augusta Lady Gregory rođena je kao Augusta Persse četrnaestog marta 1852. godine. Načitana i pametna djevojka udat će se za mnogo starijeg plemića: Sir William Gregoryja, nekadašnjeg guvernera Ceylona, vlasnika imanja Coole Park, imanja koje će decenijama kasnije Yeats opjevati u nekim svojim znamenitim pjesmama.

Yeats i Lady Gregory upoznat će se, dakle, 1896. godine. Augusta je mladog pjesnika zapazila zapravo još dvije godine ranije, kad je u svoj dnevnik zapisala da Yeats „svakim svojim centimetrom izgleda kao pjesnik”. Od 1897. godine njih dvoje književno blisko surađuju, a zajedno sa još nekim piscima (Edward Martyn, John M. Synge, Sean O’Casey, Padraic Colum, James Stephens) utemeljit će pokret poznat kao Irski književni preporod (ili Keltski preporod). Važan aspekt djelovanja ovog pokreta bilo je prevođenje drevnih saga i irskih narodnih pjesama, a jedan od značajnih prevoditelja bio je i kasniji prvi predsjednik Irske Douglas Hyde.

Ipak, najizrazitiji rezultat ovog pokreta i ove epohe Yeatsovog života jest osnivanje Irskog književnog teatra (1899.) odnosno Abbey teatra (1904.). Osnivači su bili Yeats, Lady Gregory, Edward Martin, George Moore te John M. Synge. Na pozornicama ovih pozorišta najčešće su igrane upravo Yeatsove drame. Glavnu ulogu u čuvenom Yeatsovom komadu Cathleen Ni Houlihan (premijerno izvedenom 1902. godine) maestralno je odigrala – Maud Gonne!

8

Ovdje se moramo vratiti ovoj fascinantnoj ženi, revolucionarki i glumici, kako obično stoji u njezinim biografijama. Godinu dana nakon susreta s Yeatsom ona se vratila u Francusku. Tamo je imala vezu s političarem Lucienom Millevoyem. Rodila mu je dvoje djece: starije je brzo umrlo. Mlađe dijete, kćerka po imenu Iseult, igrat će kasnije također važnu ulogu u Yeatsovom životu.

Njezina veza s Millevoyem propala je 1899. Za Uskrs naredne godine Maud Gonne će osnovati žensku revolucionarnu organizaciju Inghinidhe na Eireann.

William Butler Yeats zaprosio je prvi put Maud Gonne još 1891. godine. Bio je odbijen. Na prelazu devetnaestog u dvadeseto stoljeće, kad se Maud Gonne vratila u Irsku, prosidbe su učestale. Yeats je ponovo prosio Maud Gonne najprije 1899. godine, zatim 1900. te na kraju 1901. Svaki je put bivao odbijen.

1903. godine Maud Gonne se udala za Johna MacBridea, koji će trinaest godina kasnije zlosrećno postati jedan od junaka slavne Yeatsove pjesme.

Prvu svoju knjigu poezije u novom stoljeću Yeats objavljuje 1904. godine – zvala se In the Seven Woods. I u ovoj su zbirci prelijepe ljubavne pjesme nadahnute ozračjem bajki i legendi (Čudesna šuma), no također se tu već naslućuje jedna od velikih tema kasnog Yeatsa: starost (Strela). Već u ovoj knjizi dade se otkriti polagani razvoj Yeatsov, postepeno odbacivanje ritmova i ekstatičnosti njegove rane lirike te spor ali siguran korak ka većoj smirenosti i univerzalnosti. Sve je ovo još uočljivije u narednoj njegovoj knjizi – The Green Helmet and Other Poems objavljenoj 1910. godine. Kao da je ta prva decenija dvadesetog stoljeća u Yeatsovoj poeziji označila svojevrstan period šutljivog zrenja. Između 1899. i 1910. objavio je tek jednu neveliku knjižicu, a put koji je načinio bijaše velik. U knjizi The Green Helmet and Other Poems nalazi se jedna od njegovih najljepših pjesama uopće, pjesma u kojoj njegova intimna nesrećna ljubav sa Maud Gonne dobiva antičku pozadinu, pjesma u kojoj se miješaju ljubavni jad i metafizika, politika i mitologija (Nema druge Troje). Tu su još neke lijepe ljubavne pjesme (Maska, Smeđi novčić), tu je uvođenje još jedne Yeatsu drage teme – pijanstva (Pijanska pjesma), a tu je i katren čiji naslov već sam po sebi djeluje programski (Dolazak mudrosti s vremenom). Mnogo je u ovoj knjizi i gorčine, gorčine 9

čovjeka koji je prevalio četrdesetu, a koji nije ostvario ljubav svog srca; gorčine pjesnika koji ima slavu dana, no nije napisao sve što je mogao napisati.

Konačan prelaz ka pjesničkoj zrelosti označila je knjiga iz 1914. godine – Responsibilites, knjiga s prekrasnim epigrafom (In dreams begins responsibility), knjiga stihova suspregnutijih i nekako prizemljenijih nego ranije. Romantična Irska je mrtva i nestala, ponavlja refrenski pjesnik, a naslov Realisti simbolički naznačuje i stvarnost kao sve prisutniji motiv njegove poezije.

Ovaj Yeatsov rez najljepše je ustvari komentiran u pretposljednjoj pjesmi zbirke, pjesmi Kaput koju ovdje vrijedi citirati:

Načinih svojoj pjesmi kaput Prepun motiva vezenih Iz mitologija drevnih Od grla do peta dug; Al’ zbor budala ga se dočepa, Iznosa ga pred očima svijeta K’o što budala zna.

Pjesmo, pusti ih neka im ga, Jer ima više poleta U tom da hodaš gola.

I zbilja, Yeats je svoju pjesmu ogolio. Na dalji njegov pjesnički razvoj uticat će i historija. U godini publiciranja zbirke Responsibilites započeo je prvi svjetski rat.

U ovom je periodu značajno istaknuti i prijateljevanje sa mladim, u ono doba relativno nepoznatim, američkim pjesnikom po imenu Ezra Pound. Pound je u to doba smatrao Yeatsa „jedinim pjesnikom dostojnim ozbiljnijeg proučavanja”. Njih su se dvojica intenzivno družili od 1913. do 1916. godine, a Pound je neko vrijeme bio i Yeatsov sekretar. Mladi je Pound u ono doba prevodio s japanskog, a taj će njegov rad imati određenog utjecaja i na Yeatsa, naročito u dramskom njegovom stvaralaštvu, ali i u poeziji (Oponašano s japanskog).

1917. godine Yeats je ponovo prosac. Situacija je zapravo vrlo neobična. On najprije očajnički, po peti put, prosi Maud 10

Gonne (nakon što je ona ostala udovica2), a kad ga ona opet odbije okreće se prelijepoj mladoj djevojci. Pjesnik je tada, naime, zaprosio Iseult Gonne, kćerku Maud Gonne, kćerku one žene koja ga je odbila pet puta. I Iseult ga je odbila. Iste te godine, međutim, pedesetdvogodišnji pjesnik William Butler Yeats zaprosio je i dvadesetšestogodišnju djevojku Bertu Georgianu Hyde-Lees (zvanu Georgie ili George). Ona je pristala. Vjenčali su se dvadeset i prvog oktobra 1917. godine. Yeats je uoči braka prilično skeptičan, no brak se pokazao sretnim. Yeats i Georgie dijeli su interes za okultno i mistično, eksperimentirali sa automatskim pisanjem, a pjesnik je svoju ženu smatrao medijem. Već osam dana po vjenčanju Yeats je u pismu Lady Gregory napisao da se osjeća jako sretnim, da ga je Georgie izvukla iz najjače tuge još otkad se Maud Gonne udala. 1919. godine Georgie je Yeatsu rodila kćer – Anne Butler Yeats, a dvije godine kasnije sina Williama Michaela Yeatsa. Brak s Georgie imao je i izuzetno blagotvoran utjecaj na Yeatsa-pjesnika. U njegovoj biografiji koju je napisao Richard Ellmann doslovce stoji: „Da je Yeats umro, a ne oženio se, 1917. godine, ostao bi upamćen kao zanimljiv minoran pjesnik koji je razvio moćniji stil od svojih suvremenika, no koji tim stilom nije baš imao šta kazati.” I tačno je: zreli Yeats, oženjeni Yeats zapravo je najbolji Yeats. Za razliku od većine pjesnika Yeats je, naime, svoja najznačajnija djela napisao nakon navršenih pedeset godina.

Prvu svoju knjigu nakon braka, prvu nakon završetka rata, Yeats objavljuje u godini rođenja svoje kćeri – 1919. Knjiga se zvala The Wild Swans at Coole, po istoimenoj pjesmi koja je otvarala knjigu, pjesmi koja spada među Yeatsove poetske vrhunce. Ovu pjesmu, posvećenu divljim labudovima viđenim na imanju drage prijateljice Lady Gregory, slijede dvije pjesme napisane u spomen njezinom sinu, majoru Robertu Gregoryju, koji je poginuo u toku rata kao pilot. Pjesma Irski pilot proriče svoju smrt paradigmatičan je primjer Yeatsove poetske snage:

2 John MacBride ubijen je za vrijeme Uskršnjeg ustanka, ustanka o kojemu je Yeats napisao znamenitu pjesmu Easter 1916. u kojoj je spomenut MacBride, njegov sretniji rival u borbi za ruku Maud Gonne.

11

Da moj me usud čeka znam Gore međ oblacim tamnim; Ne mrzim one na koje pucam, Ne volim one koje branim; Kiltartan Cross je moja domovina, Kiltartanska sirotinja zemljaci mi mili, Poraz za njih neće bit propala sudbina Od trijumfa neće bit sretniji neg su bili.

Ni zakon ni dužnost ne vode me u boj, Briga me za vlast i bučnu gomilu, Samotan impuls sreće samo moj Doveo me među oblaka silu; Sve sam izvagao i svega se sjetih, Buduće godine tek gubitke zgrću, I prošlost je puna godina izgubljenih Mjerenih sa ovim životom, sa ovom smrću.

Mnoštvo je lijepih pjesama u ovoj knjizi. U Najdubljem zavjetu kao da ponovo susrećemo Maud Gonne, a u stihovima ove zbirke živi i njezina kći Iseult.

Ovo je također i vrijeme Yeatsove stvaralačke plodnosti. Već dvije godine kasnije (u godini u kojoj mu se rodio sin) Yeats izdaje novu knjigu pjesama (riječ je o dotad najkraćem intervalu između dvije njegove poetske zbirke). Radi se o knjizi Michael Robartes and the Dancer, knjizi koja definitivno potvrđuje njegov status klasika. U ovoj je knjizi, među ostalim, i veličanstvena pjesma Drugi dolazak.

Početak dvadesetih godina dvadesetog stoljeća Yeatsu donosi najveća moguća priznanja. Irska je postala nezavisna država, a Yeats je 1922. godine izabran za senatora. Već naredne godine u njegove ruke odlazi najprestižnije literarno priznanje na svijetu: Nobelova nagrada za književnost.3 Ova činjenica nije, međutim, 3 Pored književnog prestiža Yeatsu je nagrada mnogo značila i u finansijskom smislu. Za razliku od velikog dijela nobelovaca, Yeats nije bio pretjerano dobro materijalno situiran. Sve do nagrade zapravo on nikada nije zaradio više od dvije stotine

12

uljuljkala pjesnika na lovorikama i dokinula mu stvaralačku snagu. Yeats je jedan od rijetkih nobelovaca čija su djela napisana nakon što je dobio nagradu vjerovatno književno vrijednija od onih koja su mu nagradu priskrbila.

Trebalo je ipak proći sedam godina do naredne Yeatsove pjesničke knjige. The Tower je objavljen 1929. godine i to je već knjiga provjerenog pjesničkog genija. Pjesme poput Plovidbe ka Bizantu ili Lede i labuda spadaju među najljepše i najslavnije pjesme ikada napisane na engleskom jeziku. Neke kraće i manje poznate pjesme nisu, međutim, manje savršene: Točak, primjerice:

Svu zimu proljeće nam zaziva volja, U proljeće čežnja nam ljetnja žega, A kad se plodom napune polja Kažemo da zima bolja je od svega; A onda ništa dobro nije Žudimo opet za proljetnim dobom – Jer ono zbog čeg’ krv nam vrije Ništa je drugo do čežnja za grobom.

S pomalo šopenhauerovskim tonom, fatalistički obojena, ova je pjesma dobar primjer kasne Yeatsove poetike i filozofije.

Ilustrira to također iznimno sumorno ozračje Tornja, možda i prve Yeatsove knjige u kojoj thanatos dominira nad erosom. Na nešto osobnijem planu slična Točku je i pjesma Mladost i starost:

Mnogo bjesnih dok bijah mlad, Svijet me tjerao pa takav postah, A on laskavim jezikom sad Otprema zadnjeg gosta.

funti godišnje. U svojoj je autobiografiji zapisao da prilikom svečane večere koju je organizirao povodom vijesti o Nobelovoj nagradi njegova žena i on nisu u svojoj smočnici mogli naći ništa bolje od kobasica.

13

Važno je napomenuti da je tih godina Yeats kupio stari toranj u kraju svog djetinjstva, kraj Sligoa. Baš to je toranj (The Tower) iz naslova njegove knjige. Krug se polako zatvara. To je vrijeme u kojem se Yeats povlači iz Senata, a polako i iz – kako se to kaže – javnog života.

1933. godine Yeats objavljuje The Winding Stair and Other Poems, možda i najosobniju svoju knjigu. Sve važne teme njegove poezije i njegovog života prisutne su u ovoj knjizi. U pjesmi Bizant, primjerice, on nastavlja i produbljuje teme iz ranije Plovidbe ka Bizantu. Po riječima Declana Kiberda: u Plovidbi ka Bizantu umjetnost je služila carstvu, a u Bizantu umjetnost je sama po sebi carstvo. Pjesma Smrt je gotovo džondonovski glas vapijućeg u pustinji, dok je Swiftov epitaf vrsna poetska počast jednom velikom Ircu. U ovoj knjizi su također i besmrtni stihovi koji kao da najbolje opisuju svu Yeatsovu poeziju, možda i poeziju uopće, oni stihovi o traganju za vlastitim licem, onakvim kakvo bijaše prije postanka svijeta. I pjesma koja je dala ime ovom izboru iz Yeatsove poezije nalazi se u ovoj knjizi; i pjesma Izbor je, dakle, tu:

Intelekt ljudski prisiljen je birati život ili djelo po savršenoj slici, Uzme li jedno drugo mora odbiti Ili rajska kuća ili bijes u tmici.

I kad sve se svrši, šta će se zbiti?

U sreći il’ nesreći ostat će ožiljci: Ta stara zbunjenost kesa je prazna Danju taština, noću kajanje, kazna.

Po svojoj je osnovnoj poruci ova pjesma donekle slična onoj drevnoj bosanskoj priči o tamnom vilajetu: kajanje je neizbježno.

Vječno pitanje pisanje ili život jedna je od Yeatsovih opsesivnih tema, a u ovoj se pjesmi ta tema ponajljepše i možda najbolje uobličila.

The Winding Stair and Other Poems bila je velika knjiga pjesničke zrelosti. Nakon nje Yeats je objavio i A Full Moon in March (1935.) te Last Poems (1936.-1939.). I među posljednjim pjesmama Yeatsovim nemalo je iskonskih remek-djela: od Šta sad? fascinant­ 14

ne pjesme, snažno rezignirane na osobnom i metafizičkom planu do Velikog dana, smireno-ironične povijesne vizije svakog ljudskog društva. Tu je vjerovatno najkraća pjesma koju je Yeats ikad napisao (Parnell), dva stiha puna političke mudrosti, kao i Politika, jedna od posljednjih Yeatsovih pjesama, nemilosrdno cinična spram svake politike. Moto je citat Thomasa Manna: U našem vremenu sudbina pojedinca izražava se u političkim terminima, a sama pjesma ide ovako:

Kako mogu svoju pažnju privuć, Gledajuć tu curu lijepu k’o sliku, Na rimsku ili rusku Ili špansku politiku, Ipak tu je svjetski čovjek što znade Sigurno o čemu priča I političar takođe Načitan i promišljen čiča, I možda to što kažu jest istina Kad to za rat i ratne stvari vežem, Ali samo čeznem da sam opet mlad I da je u svom zagrljaju stežem.

Homo politicusa nema više, ostao je samo Homo poeticus.

Rat se, međutim, ponovo bliži. Yeats ga nije dočekao.

William Butler Yeats umro je dvadeset i osmog januara 1939. godine (Dan njegove smrti bio je mračan hladan dan, kako zapisa Auden), u Francuskoj, u mjestu Roquebrune-Cap-Martin.

Zbog rata je devet godina počivao u Francuskoj, a 1948. godine posmrtni ostaci Yeatsovi prebačeni su u Irsku i sahranjeni (prema njegovoj želji) u kraju njegovog djetinjstva, ispod Ben Bulbena.

Vlastiti je epitaf u jednoj od svojih posljednjih pjesama Yeats sam napisao i taj je epitaf ugraviran na njegov nadgrobni spomenik:

Hladnim okom prosudi I život, i smrt.

Konjaniče, prođi!

15

Nekoliko dana nakon Yeatsove smrti Whystan Hugh Auden napisao je antologijsku pjesmu In Memory of W. B. Yeats. A i T. S. Eliot je, nalik Poundu i Audenu, u Yeatsu našao učitelja. Upravo on je Yeatsovu veličinu opisao rekavši kako je Yeats „jedan od nekolicine ljudi čija je povijest istovremeno i povijest njihovog vremena, što su savjest epohe koja se bez njih ne može razumjeti”. Yeats je, međutim, i nadrastao svoju epohu.

I danas njegove pjesme prenose na čitatelja izvornu pjesničku čaroliju, a ovaj Izbor ustvari je izbor iz neiscrpnog blaga Yeatsove poetske riznice.

Muharem Bazdulj

16

IZBOR

THE CLOAK, THE BOAT, AND THE SHOES

‘WHAT do you make so fair and bright?’

‘I make the cloak of Sorrow: O lovely to see in all men’s sight Shall be the cloak of Sorrow, In all men’s sight.’

‘What do you build with sails for flight?’

‘I build a boat for Sorrow: O swift on the seas all day and night Saileth the rover Sorrow, All day and night.’

What do you weave with wool so white?’

‘I weave the shoes of Sorrow: Soundless shall be the footfall light In all men’s ears of Sorrow, Sudden and light.’

18

KAPUT, BROD I CIPELE

‘Šta to praviš lijepo k’o san?’

‘Pravim kaput od Tuge: O u očima sviju divan Biće kaput od Tuge, U očima sviju divan.’ ‘Šta to gradiš s jedrima van?’

‘Gradim brod za Tugu: O brzo po morima i noć i dan Ploviće gusar Tuga, I noć i dan.’ ‘Šta to tkaš vunom bijelom k’o dlan?’

‘Tkam cipele od Tuge: Bezglasan biće korak lagan U očima sviju od Tuge, Nenadan i lagan.’

19

DOWN BY THE SALLEY GARDENS

DOWN by the salley gardens my love and I did meet; She passed the salley gardens with little snow-white feet.

She bid me take love easy, as the leaves grow on the tree; But I, being young and foolish, with her would not agree.

In a field by the river my love and I did stand, And on my leaning shoulder she laid her snow-white hand.

She bid me take life easy, as the grass grows on the weirs; But I was young and foolish, and now am full of tears.

20

DOLJE KRAJ VRBIKA

Dolje kraj vrbika sreo sam svoju ljubav; Prošla je kraj vrbika – stopa bijelih trag joj ubav.

Reče mi ljubi lako, ko list što na grani raste; No ja se složio nisam, pun mladosti budalaste.

Na polju kraj rijeke ljubav mi sa mnom stala, I na rame mi spustila svoj mali bijeli dlan.

Reče mi živi lako, ko trava što raste iz tla No bio sam mlad i budalast, i sada plačem tužan.

21

NAPOMENA

Ovaj izbor iz poezije Williama Butlera Yeatsa nosi naslov Izbor, i zbog konkretne pjesme Izbor i zbog antologičarske naravi same knjige. Podnaslov 50 pjesama (1889. -1939.) zapravo sažima sadržaj: svaku godinu Yeatsovog pjesničkog života ustvari zastupa po jedna pjesma. Priređivač i prevoditelj pjesme je birao po vlastitom sluhu i nahođenju, a opet trudivši se predstaviti sažeto cjelokupno Yeatsovo djelo. Otuda su i sve Yeatsove pjesničke knjige zastupljene sa barem jednom pjesmom.

129

Contents

WILLIAM BUTLER YEATS: ŽIVOT I DJELO.......................................................................5 THE CLOAK, THE BOAT, AND THE SHOES................................................................... 18 DOWN BY THE SALLEY GARDENS................................................................................. 20 THE BALLAD OF MOLL MAGEE..................................................................................... 22 THE LAKE ISLE OF INNISFREE...................................................................................... 28 THE EVERLASTING VOICES............................................................................................ 30 THE FISH............................................................................................................................. 32 A POET TO HIS BELOVED................................................................................................ 34 HE TELLS OF THE PERFECT BEAUTY........................................................................... 36 HE WISHES FOR THE CLOTHS OF HEAVEN............................................................... 38 THE ARROW........................................................................................................................ 40 THE RAGGED WOOD........................................................................................................ 42 NO SECOND TROY............................................................................................................ 44 A DRINKING SONG........................................................................................................... 46 THE COMING OF WISDOM WITH TIME...................................................................... 48 THE MASK........................................................................................................................... 50 BROWN PENNY.................................................................................................................. 52 THE REALISTS.................................................................................................................... 54 A COAT................................................................................................................................ 56 THE WILD SWANS AT COOLE......................................................................................... 58 AN IRISH AIRMAN FORESEES HIS DEATH................................................................... 62 A SONG................................................................................................................................ 64 THE SCHOLARS................................................................................................................. 66 A DEEP SWORN VOW....................................................................................................... 68 THE BALLONN OF THE MIND........................................................................................ 70 ON BEING ASKED FOR A WAR POEM............................................................................ 72 THE SECOND COMING................................................................................................... 74 SAILING TO BYZANTIUM................................................................................................. 76 THE WHEEL....................................................................................................................... 80 YOUTH AND AGE............................................................................................................... 82 LEDA AND THE SWAN...................................................................................................... 84 DEATH................................................................................................................................. 86 OIL AND BLOOD................................................................................................................ 88 SPILT MILK......................................................................................................................... 90 THE NINETEENTH CENTURY AND AFTER.................................................................. 92

130

Sadržaj

WILLIAM BUTLER YEATS: ŽIVOT I DJELO.......................................................................5 KAPUT, BROD I CIPELE............................................................................................ 19 DOLJE KRAJ VRBIKA................................................................................................. 21 BALADA O MOLL MAGEE........................................................................................ 23 INNISFREE – OTOK NA JEZERU............................................................................. 29 VJEČNI GLASOVI....................................................................................................... 31 RIBA............................................................................................................................ 33 PJESNIK SVOJOJ VOLJENOJ..................................................................................... 35 ON GOVORI O SAVRŠENOJ LJEPOTI...................................................................... 37 ON ČEZNE ZA RAJSKIM TKANJEM......................................................................... 39 STRELA....................................................................................................................... 41 ČUDESNA ŠUMA....................................................................................................... 43 NEMA DRUGE TROJE............................................................................................... 45 PIJANSKA PJESMA..................................................................................................... 47 DOLAZAK MUDROSTI S VREMENOM.................................................................... 49 MASKA........................................................................................................................ 51 SMEĐI NOVČIĆ......................................................................................................... 53 REALISTI.................................................................................................................... 55 KAPUT........................................................................................................................ 57 DIVLJI LABUDOVI NA COOLEU.............................................................................. 59 IRSKI PILOT PRORIČE SVOJU SMRT...................................................................... 63 PJESMA....................................................................................................................... 65 UČENJACI.................................................................................................................. 67 NAJDUBLJI ZAVJET.................................................................................................... 69 BALON UMA.............................................................................................................. 71 O ZAHTJEVU DA NAPIŠEM RATNU PJESMU......................................................... 73 DRUGI DOLAZAK...................................................................................................... 75 PLOVIDBA KA BIZANTU........................................................................................... 77 TOČAK........................................................................................................................ 81 MLADOST I STAROST............................................................................................... 83 LEDA I LABUD........................................................................................................... 85 SMRT.......................................................................................................................... 87 ULJE I KRV................................................................................................................. 89 PROLIVENO MLIJEKO.............................................................................................. 91 DEVETNAESTO STOLJEĆE I POSLIJE NJEGA....................................................... 93

131

SWIFT’S EPITAPH............................................................................................................... 94 THE CHOICE...................................................................................................................... 96 BYZANTIUM........................................................................................................................ 98 AFTER LONG SILENCE................................................................................................. 102 MAD AS THE MIST AND SNOW................................................................................... 104 THE FOUR AGES OF MAN............................................................................................ 106 IMITATED FROM THE JAPANESE................................................................................ 108 THE LADY’S FIRST SONG.............................................................................................. 110 WHAT THEN?.................................................................................................................. 112 THE GREAT DAY.............................................................................................................. 114 PARNELL.......................................................................................................................... 116 THE SPUR......................................................................................................................... 118 A DRUNKEN MAN’S PRAISE OF SOBRIETY............................................................... 120 THOSE IMAGES.............................................................................................................. 122 A STICK OF INCENSE.................................................................................................... 124 POLITICS.......................................................................................................................... 126 NAPOMENA..................................................................................................................... 129

132

SWIFTOV EPITAF...................................................................................................... 95 IZBOR......................................................................................................................... 97 BIZANT....................................................................................................................... 99 POSLIJE DUGE ŠUTNJE......................................................................................... 103 LUDI KO MAGLA I SNIJEG..................................................................................... 105 ČETIRI ČOVJEKOVA DOBA.................................................................................... 107 OPONAŠANO S JAPANSKOG.................................................................................. 109 DAMINA PRVA PJESMA........................................................................................... 111 ŠTA SAD?.................................................................................................................. 113 VELIKI DAN.............................................................................................................. 115 PARNELL.................................................................................................................. 117 MAMUZA.................................................................................................................. 119 PIJANČEVA POHVALA TREZVENOSTI.................................................................. 121 ONE SLIKE............................................................................................................... 123 ŠTAPIĆ TAMJANA.................................................................................................... 125 POLITIKA................................................................................................................. 127 NAPOMENA..................................................................................................................... 129

133

William Butler Yeats

IZBOR

50 PJESAMA (1889. – 1939.)

Nakladnici SYNOPSIS d.o.o., Zagreb Bunićeva 22, Zagreb SYNOPSIS d.o.o., Sarajevo Kralja Tvrtka 9, Sarajevo Za nakladnike Ivan Pandžić Aleksandrida Kosić Izabrao i preveo Muharem Bazdulj Urednik biblioteke Ivan Lovrenović Korektorica PAULA ŽUPAN

© SYNOPSIS d.o.o., Zagreb-Sarajevo Nijedan dio ove knjige ne smije se umnožavati, fotokopirati ni na bilo koji način reproducirati bez pisanog dopuštenja autora i nakladnika.

ISBN 978-953-7035-42-6 Zagreb

978-9958-587-41-2 Sarajevo CIP zapis dostupan u računalnom katalogu Nacionalne i sveučilišne knjižnice u Zagrebu pod brojem 734998.

Tisak Hitra produkcija knjiga d.o.o., Zagreb Tisak dovršen u travnju 2010.