Taλκ 92 by talcmag

22.03.2021

Καλωσορίζοντας το μωρό

22.03.2021

Όχι ΤΗΣ ΜΑΡΚΕΛΛΑΣ ΔΗΜΟΥ

νάμεσα σε όλα αυτά τα δυσοίωνα που έχουν συμβεί τον τελευταίο χρόνο–και είναι πολλά– ήταν και το σκάνδαλο της σεξουαλικής κακοποίησης ανηλίκων από τον Δημήτρη Λιγνάδη. Δεν νομίζω ότι υπάρχει άνθρωπος που διάβασε ή που άκουσε τις μαρτυρίες όσων τον κατηγόρησαν και δεν ένιωσε το στομάχι του να σφίγγεται, ιδιαίτερα αν είναι γονιός με παιδιά στην ίδια περίπου ηλικία. Μετά ακολούθησαν κι άλλες καταγγελίες ανθρώπων οι οποίοι σε μικρή ηλικία κακοποιήθηκαν από ενήλικους, που μάλιστα τις περισσότερες φορές ανήκαν στον κύκλο συγγενών ή φίλων της οικογένειας. Και ταυτόχρονα, ήρθαν οι συζητήσεις και οι κουβέντες στα ειδησεογραφικά πάνελ, στα σόσιαλ μίντια, στα τηλέφωνα μεταξύ φίλων (γιατί, βλέπεις, δεν μπορούμε να τα πούμε κι από κοντά). Γνώμες και απόψεις που για να εκφραστούν περνούσαν πρώτα από το κόσκινο της πολιτικής ορθότητας.

Μεταξύ όλων αυτών, μια δημοσιογράφος εξέφρασε μια όχι-πολιτικά-ορθή άποψη, που κρίθηκε ως εξωραϊστική απέναντι στις πράξεις του θύτη, αφού έριξε το βάρος της ευθύνης ΚΑΙ στους γονείς του θύματος. «Πού ήταν οι γονείς;» αναρωτήθηκε και, όπως ήταν λογικό, πέσαμε να τη φάμε. Και καλώς κάναμε. Είναι η εκφορά του λόγου και το timing που οδηγούν στο συμπέρασμα ότι μερικές φορές καλύτερα να μασάς παρά να μιλάς. Όμως, μέσα στην ερώτηση της δημοσιογράφου, βρίσκεται ένα αιχμηρό θραύσμα αλήθειας. Ας αναδιατυπώσω: «Πώς μπορούμε εμείς οι γονείς να κάνουμε τα παιδιά μας να μας μιλάνε για ό,τι τα απασχολεί;» Ή ακόμη κι αν δεν μας μιλάνε, «πώς μπορούμε να τα μάθουμε να κάνουν μόνο ό,τι πραγματικά θέλουν, να λένε και όχι ανάμεσα σε όλα τα ναι που τα αναγκάζουμε να πουν;» Νομίζω πως, χωρίς να το καταλαβαίνουμε, τελικά εκπαιδεύουμε τα παιδιά μας να επιπλέουν σε μια πολιτικώς ορθή θάλασσα επιβεβλημένων ναι: Τα ρούχα που αρέσουν σε μας, το σχολείο που νομίζουμε ότι τους πρέπει, τα αγγλικά, τα γαλλικά, το πιάνο, το βιολί, το τένις, το κολύμπι, το

ποδόσφαιρο, ο φίλος που εγκρίνουμε, το φαγητό που επιλέγουμε, οι βαθμοί που περιμένουμε, τα όνειρα που κάνουμε για εκείνα, χωρίς εκείνα… Και αν εκείνα τολμήσουν να εκστομίσουν ένα δειλό «όχι, δεν μπορώ, δεν θέλω», εμείς κάνουμε πως δεν το ακούμε. Πολλές φορές αισθάνομαι ότι ασκούμε εμείς οι γονείς στα παιδιά μας μια κεκαλυμμένη βία, άλλου είδους, και τα εξοικειώνουμε τόσο πολύ με αυτή που όταν εκείνα υποστούν την ωμή, σεξουαλική ή άλλη, βία αργούν να τη συνειδητοποιήσουν. Τις προάλλες λοιπόν που για 856η φορά έκανα παρατήρηση στον δεκατετράχρονο γιο μου για την παροιμιώδη αδιαφορία του για τις σχολικές του υποχρεώσεις και τον βαθμό που αυτή θα επηρεάσει το μέλλον του και μπλα μπλα μπλα, εκείνος μου απάντησε με ένα τρίλεπτο μονόλογο γεμάτο αιτιολογημένα όχι. Όχι, γιατί δεν μπορώ να αισθάνομαι πως κάνω μάθημα με έναν YouTuber (τηλεκπαίδευση)· όχι, γιατί είμαι μόνο 14 και τεμπέλης και μπερδεμένος· όχι, γιατί δεν θα είναι το μέλλον όπως ήταν το δικό σου παρελθόν· ΟΧΙ. Τα χάρηκα μέσα μου αυτά τα όχι, με ανακούφισαν. Ναι στα όχι τους λοιπόν!

22.03.2021

ΠΕΡΙ ΕΧΟΜΕΝΑ

No 92 22.03.2021

www.facebook.com/talcmag @talcmag /talcmag

Δείτε τα...covid σημεία διανομής μας εδώ www.talcmag.gr/simeia-dianomis

ΤΑΛΚ ΕΚΔΟΤΙΚΗ - ΔΙΑΦΗΜΙΣΤΙΚΗ ΜΟΝΟΠΡΟΣΩΠΗ Ε.Π.Ε Ροΐδη 8, 154 52, Ψυχικό ΤΗΛ.: 210 6753180, ΦΑΞ: 210 6753189 Ε-ΜAIL: info@talcmag.gr

ΥΠΟΔΟΧΗ ΥΛΗΣ & ΔIAΦΗΜΙΣΗΣ: Μαρκέλλα Δήμου (mdimou@talcmag.gr)

ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ ΕΚΔΟΣΗΣ: Μαρκέλλα Δήμου (mdimou@talcmag.gr)

ΦΩΤΟ ΘΕΜΑΤΩΝ: Shutterstock

TΜΗΜΑ ΔΙΑΦΗΜΙΣΗΣ: Γεωργία Γιώτη (ggioti@talcmag.gr) ΥΠΕΥΘΥΝΗ ΔΙΑΔΙΚΤΥΑΚΗΣ ΑΝΑΠΤΥΞΗΣ & ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΑΣ: Πελιώ Παπαδιά (ppapadia@talcmag.gr)

δηλαράς, Μαρίζα Ντεκάστρο, Πελιώ Παπαδιά, Ιορδάνης Παπαδόπουλος, Σουζάνα Παπαφάγου, Μαρία Σκιαδαρέση, Ελένη Σβορώνου, Μυρτώ Χρυσανθοπούλου

DESIGN: Nικόλας Κουκουράκης

ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ: Μαρία Ανδρικοπούλου, Μαρία Αυγέρη, Ιφιγένεια Βαρδουλάκη, Μάρω Βασιλειάδου, Μαρία Γριζά, Αγγελική Δαρλάση, Χρήστος Δημόπουλος, Μαρκέλλα Δήμου, Σοφία Ζαραμπούκα, Κατερίνα Ζαρίμη, Καραγκιόζης Καραγκιοζόπουλος, Ντιάνα Καρτσαγκούλη, Μαρία Κοκκινιώτη, Φίλιππος Μαν-

ΕΚΤΥΠΩΣΗ: ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΔΙΑΝΟΜΗ: FREE SUNDAY Η διεύθυνση του περιοδικού Τaλκ δεν φέρει καμία ευθύνη και δεν υιοθετεί απαραίτητα τις απόψεις των επιστημόνων και άλλων ειδικών συνεργατών που ενυπόγραφα αρθρογραφούν στην έκδοση. Προτού χρησιμοποιήσετε οποιοδήποτε προϊόν διαφημίζεται, άμεσα ή έμμεσα, στην εφημερίδα, ή ακολουθήσετε τις συμβουλές των ειδικών, ρωτήστε τον γιατρό ή τον φαρμακοποιό. Απαγορεύεται η αναδημοσίευση, η αναπαραγωγή ολική, μερική ή περιληπτική ή κατά παράφραση ή διασκευή και απόδοση του περιεχομένου του εντύπου με οποιονδήποτε τρόπο μηχανικό, ηλεκτρονικό, φωτοτυπικό, χωρίς την προηγούμενη άδεια του εκδότη.

NΟΜΙΚΟΣ ΣΥΜΒΟΥΛΟΣ: Γιάννης Καλλές

24 ΩΡΕΣ ΜΑΜΑ

αθημερινά, μεταξύ 7 και 7:30, ένα τρυφερό αναμαλλιασμένο μαγουλοειδές προσεγγίζει το κρεβάτι μας. Η πεντάχρονη Ελευθερία χώνεται στην πλευρά μου. «Η κοιλίτσα», «το χεράκι», «τα μαγουλάκια της μαμάς»: το πρωί αυτά είμαι εγώ, που μαγεμένη από τη στοργή και τα ματόκλαδά της που λάμπουν, υποχρεώνομαι να ξυπνήσω. Αν τυχόν νυστάζω αμετάκλητα, θα γυρίσω την πλάτη. Τότε θα σηκωθεί, θα μου πει ένα ηλιόλουστο «καληνύχτα, μαμά» και θα αναλάβει ο μπαμπάς τη μετάβαση της αυτής Μαγουλότητος στο σαλόνι, όπου απλώνεται το βασίλειο του παιχνιδιού. Στις 8 θα διαπιστώσω, φυσικά, ότι δεν μπορώ πια να κοιμηθώ. Θα στείλω μήνυμα στον Γιώργο, ο οποίος εκτελεί χρέη μπάτλερ και Μεγάλου Σταβλάρχη στο σαλόνι, για να παραγγείλω καφέ στο κρεβάτι κι εκείνος κάθε φορά θα ανταποκριθεί με συγκινητική διαθεσιμότητα και έξτρα κανέλα. Διαβάζω όσο κρατάει ο καφές –απολαυστική έναρξη της μέρας– και βγαίνω, κατέρχομαι στα άδυτα του βασιλείου του παιχνιδιού. Φοβάμαι και θέλω. Θέλω και φοβάμαι! Ξέρω ότι αν ανοίξεις την πύλη, δεν υπάρχει επιστροφή. Ό,τι τζουμπλέκι μαζέψαμε το προηγούμενο βράδυ είναι τώρα χυμένο σε μια διάταξη που στο γυμνό μάτι μοιάζει άναρχη, αλλά –μη γελιέστε– στο ερμηνευτικό μάτι της μαμάς είναι σαφές ότι όλα έχουν τοποθετηθεί βάσει αρχιτεκτονικού σχεδίου. Ακόμα και το πιο κοινό παλάτι έχει τον λαβύρινθό του. Ποια είμ’ εγώ να μην πιαστώ; {Ας προσποιηθούμε για μια στιγμή ότι τα σχολεία λειτουργούν. 7-νταν είμαι όρθια, ετοιμάζω γάλα, πρωινό, κολατσιό και κάθομαι με τον πρώτο καφέ. Όταν ξυπνάει έρχεται ζεστούλα στην αγκαλιά μου και της λέω ένα τραγούδι. Χλαπακιάζει βλέποντας Ροζ Πάνθηρα στο κινητό, ντύνω-χτενίζω-παπουτσώνω και φύγαμε για το προνήπιο. Στο δρόμο είμαστε Ποκαχόντας, Σταχτοπούτα, Πεντάμορφη και άλλες «απλές πριγκίπισσες» εναλλάξ, χαράσσοντας διαδρομές στα σοκάκια της Καισαριανής μέχρι την είσοδο του σχολείου. Εκεί η άμαξα γίνεται κολοκύθα, οι μάσκες πέφτουν και της φοράω την άλλη μάσκα για να ξαναγίνει παιδάκι έτοιμο για την αρένα της κοινωνικοποίησης (δηλαδή να παίξει «Πορδόσαυρους» με την Π. και την Α.) και των πρώτων γραμμάτων. Μετά το σχολείο συνήθως την παραλαμβάνει η καλή και άξια γιαγιά Φ. Σε αυτή την περίπτωση, φτάνουμε στο τέλος της

22.03.2021

Απόγευμα: Μουσική και χορός στο

Το εικοσιτετράωρο της Μαρίας Γιαγιάννου προηγούμενης παραγράφου, εκεί με τον λαβύρινθο αντικειμένων στο σαλόνι,

όχι στις 9 το πρωί αλλά στις 5 το απόγευμα). Αν η Ελευθερία λείψει ως το απόγευμα, ο χρόνος είναι αρκετός για να μου θυμίσει τις ανέμελες μέρες της δουλειάς! Δουλειά για μένα σημαίνει σκέφτομαι και γράφω. Στη διαφήμιση, στη γκαλερί, σε πολιτιστικό event, στο σπίτι ως συγγραφέας. Σε αυτό το παράλληλο σύμπαν όπου ο δημιουργικός χρόνος συνεχίζει να υπάρχει, μπαίνω χωρίς κάσκα και αφήνομαι στην έλλειψη βαρύτητας. («Έγινε κέντρο βάρους μου το παιδί;» αναρωτιέμαι). Κάνω ήσυχη εξωτερικές δουλειές, τηλέφωνα, γυμναστική και κάθομαι στο γραφείο. Το γραφείο μου είναι κινητό, σαν τη γιορτή του αγίου Γεωργίου, μεγάλη η χάρη του. Καμιά φορά το κουβαλάω στην πορτοκαλί σπηλιά του Γιώργου (που είναι επίσης συγγραφέας) και δουλεύουμε μαζί. Άλλοτε το εγκαθιστώ μέσα στο πάπλωμα, αλλά συνήθως το απλώνω στο τραπέζι του σαλονιού, όπου έχω και θέα Λυκαβηττό. Κάπως έτσι έγραψα Το μέλος φάντασμα (εκδ. Μελάνι) και το πρώτο μου παραμύθι Η κουνελόσκαλα (εκδ. Καλέντη). Έτσι γράφω αυτή την εποχή ένα μεταφυσικό δοκίμιο για το Facebook, ενώ δουλεύω και το επόμενο παραμύθι μου.

Αν είμαστε παρέα με την Ελευθερία από το πρωί ως το βράδυ, η παραπάνω παράγραφος διαγράφεται. Στη θέση της μπορεί να μπει μια τεράστια ζωγραφιά. Ζωγραφίζουμε πολύ. Τη θαυμάζω και την ακολουθώ. Πολύ επίμονη, πολύ ελεύθερη. Ελπίζω η τελειομανία να μην της στερήσει την τελειότητα. Πρωί: Πλέιμομπιλ, πλαστελίνη, μαξιλαρόσπιτο, θεατρικές αφηγήσεις, πότισμα-κλάδεμα, σαπουνόφουσκες, πικ-νικ, μαγειρική. Βόλτα στους γονείς μου, πλατεία για πατίνι, δασάκι με φίλες, άσκοπη περιπλάνηση, τάισμα περιστεριών, χάιδεμα γατιών, λιχουδιά από το ζαχαροπλαστείο. Πριν τον κορονοϊό ήμασταν πιο μεγαλόπνοες, μα δεν πειράζει, όταν περπατάμε μαζί, μια ελάχιστη διαδρομή γίνεται ταξίδι στο διάστημα. Μεσημέρι: Φαγητό για τρεις. Η τηλεκπαίδευση είναι συχνά τεχνικά/ ψυχολογικά αδύνατη κι έτσι κάνουμε «μάθημα της μαμάς» με αυτοσχέδιο πρόγραμμα σπουδών. Μετά βόλτα στο δάσος με τον μπαμπά της. Όταν φεύγουν σιδερώνω, διαβάζω, χάνω χρόνο στην παγίδα του κινητού. Αν δεν φύγουν, βάζω τον Γιώργο για ύπνο και πάμε στο δωμάτιό της για «ξεκούραση». Υποχρεωτικά παίζει «μόνη της» κι εγώ πίνω δεύτερο καφέ και «διαβάζω» (ναι, η ζωή με το παιδί έχει πολλά εισαγωγικά).

μεγάλο χαλί, κουνγκ-φου και κυνηγητό σε οχτάρια. Από Βουγιουκλάκη σε ελαφρά ιταλικά, από Σαββόπουλο σε Σινάτρα, rock ’n’ roll, ραπ, το πράγμα αρχίζει να αγριεύει και τότε χώνουμε… μεσαιωνικά/αναγεννησιακά άσματα (μην το ακούτε σαν απειλή, αλήθεια, είναι σκέτη ανάταση). Χορεύουμε και οι τρεις. Από τις πιο ευτυχισμένες στιγμές κάθε μέρας. Φτάνει να μην χτυπήσει το τηλέφωνο, στο οποίο δεν επιτρέπεται να μιλάω – σας παρακαλώ, δικαιούμαι έστω ένα τηλεφώνημα στο δικηγόρο μου! Ένσταση! Έφεση! Άφεση! Βράδυ: Τα έχω δώσει όλα. Ναι, παιδί μου, εντάξει, δες ακόμα ένα επεισόδιο Paprika (χαλαρώνει η παιδαγωγική μου ικμάδα) και μετά μπάνιο. Αφρόλουτρο μεν, αλλά τούτο δεν αρκεί, κυρίες και κύριοι. Όταν η Κλεοπάτρα λούζεται στο γάλα επιθυμεί ν’ ακούει ανέκδοτα. Εκεί κάποιος θα μαλώσει κάποιον. Η κούραση άλλοτε γίνεται νεύρα και άλλοτε μοιάζει με μέθη. Το δεύτερο είναι καλύτερο, γιατί πηγαίνουμε για ύπνο γελώντας. Καθώς πίνει το γάλα της και χαϊδεύω το στρογγυλό της ποδαράκι, δεν το πιστεύω ότι σε λίγο θα γίνει κοπελάρα κι εγώ άντε γεια. Με κατακλύζει ένα είδος επίγνωσης, η σχέση μου με τον χρόνο βαθαίνει. Διαβάζουμε τρία παραμύθια, με έμφαση στη λεπτομέρεια, με γέλια και φιλιά. Είναι 8:30 ή 9. Αν αποκοιμηθεί πριν τελειώσει η ιστορία, την κοιτώ να παραδίνεται, η αθωότητά της με μαγεύει, το έξυπνο πρόσωπό της λάμπει –πώς το έκανα αυτό το θαύμα, ποια είμαι εγώ, είμαι εγώ συν αυτή, ας το παραδεχτώ–, νιώθει τόσο δεδομένη την ασφάλειά της και είμαι ο βασικός λόγος, το ξέρω. Είμαι συγκινημένη. Νύχτα: Εγώ κι εκείνος, οι δυο μας! (Ακούγεται Miles Davis). Σαλόνι τακτοποιημένο προχείρως ώστε να είμαστε ζευγάρι, με κρασί και φαγητό. Συζητάμε σαν να μην υπάρχει αύριο. Βλέπουμε ταινία. Καράβι διπλό κρεβάτι. Θα κοιμηθώ πριν από τα μεσάνυχτα. Στις 7 το πρωί θ’ ανέβει στο κατάστρωμα μια εξωγήινη παιδούλα, αποφασισμένη να φτιάξουμε τον πλανήτη απ’ την αρχή. Για να κοιμηθώ σκέφτομαι το μούτρο της. Βρε, έχει γούστο, πριν καλά καλά τελειώσει η μέρα, να ανυπομονώ κιόλας να τη δω!

Η Μαρία Γιαγιάννου σπούδασε Επικοινωνία & ΜΜΕ, Πολιτιστική Διαχείριση και Φιλοσοφία της Τέχνης. Είναι συγγραφέας και θεωρητικός τέχνης.

22.03.2021

Πω πω πω, κρουασάν λαχταριστό... … αφράτο, ευωδιαστό, αέρινο, σπιτικό. Και, κυρίως, όποτε το ζητήσουμε. Γιατί μπορεί τα Croissants της Χρυσής Ζύμης να άλλαξαν συσκευασίες, αλλά είναι το ίδιο νόστιμα και το ίδιο εύκολα στην παρασκευή τους. Έτοιμα σε 15 λεπτά, από την κατάψυξη στον φούρνο μας και από εκεί στο πρωινό τραπέζι. Αλλά μαζί μας και στη βόλτα, στο απογευματινό παιχνίδι, στο διάβασμα ή ως ένα ελαφρύ βραδινό σνακ. Τα Croissants της Χρυσής Ζύμης ζυμώνονται με εκλεκτό βούτυρο και κάνουν το σπίτι να μοσχομυρίζει. Είναι αέρινα και αφράτα, έτοιμα να τα απολαύσουμε σκέτα ή γεμιστά με ό,τι μπορούμε να φανταστούμε: Πραλίνα, μέλι ή μαρμελάδα, φυστικοβούτυρο, φρέσκα φρούτα, τυρί και αλλαντικά. Και αν δεν ξέρουμε με τι να τα πρωτογεμίσουμε, η Χρυσή Ζύμη φρόντισε και για αυτό: Croissants βουτύρου με πραλίνα φουντουκιού και Croissants βουτύρου με τυρί κρέμα και γαλοπούλα, έτοιμα και λαχταριστά για όσους δεν θέλουν να δημιουργήσουν, αλλά μόνο να απολάυσουν! Εμείς επιστρατεύουμε τη φαντασία μας και δεν σταματάμε να δημιουργούμε με τη Χρυσή Ζύμη: Απολαμβάνουμε Croissant dogs με την αγαπημένη μας ταινία!

Croissant dogs Υλικά 6 Croissants βουτύρου Χρυσή Ζύμη 6 λουκάνικα κοκτέιλ 6 φέτες κασέρι κέτσαπ/μουστάρδα Εκτέλεση: Στρώνουμε ένα ταψί με λαδόκολλα, τοποθετούμε τα Croissants βουτύρου και τα ψηνουμε για 15 λεπτά. Στο μεταξύ βράζουμε τα λουκανικάκια σε ελαφρώς αλατισμένο νερό. Αφήνουμε τα Croissants να κρυώσουν λιγάκι κι έπειτα τα κόβουμε στη μέση και τα γεμίζουμε με τα λουκανικάκια και το κασέρι. Γαρνίρουμε με κέτσαπ/μουστάρδα και... καλή μας όρεξη!

/xrisizimi.gr

/xrisizimi

9 ΜΗΝΕΣ

22.03.2021

Είναι δίδυμα ή τρίδυμα έμβρυα. Να τονιστεί ότι εάν ο γιατρός και η μαία σας σάς συμβουλέψουν να μην κάνετε σεξ σημαίνει ότι περιλαμβάνονται όλα όσα προκαλούν οργασμό ή σεξουαλική διέγερση, όχι μόνο η σεξουαλική επαφή.

Σεξ στην εγκυμοσύνη ΤΗΣ ΚΑΤΕΡΊΝΑΣ ΖΑΡΊΜΗ

ι έγκυες γυναίκες και οι σύντροφοί τους αναρωτιούνται συχνά εάν είναι ασφαλές να κάνουν σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης. Θα οδηγήσει σε αποβολή; Θα βλάψει το αγέννητο μωρό; Υπάρχουν θέσεις σεξ προς αποφυγή; Ιδού μερικά από τα ερωτήματα που απασχολούν το ζευγάρι. Η εγκυμοσύνη αναπόφευκτα επηρεάζει τη σεξουαλική ζωή ενός ζευγαριού, επιφέροντας αλλαγές σε διάφορα επίπεδα –από το προφανές, ότι αλλάζει το σώμα της γυναίκας, μέχρι τις ψυχολογικές. Με την συζήτηση, όμως, και τη σωστή συμβουλευτική, θα μπορέσετε να έχετε μια υγιή και ασφαλή σεξουαλική ζωή και κατά την περίοδο της εγκυμοσύνης.

Η Κατερίνα Ζαρίμη είναι μαία, συνεργάτης της μαιευτήραγυναικολόγου Στέλλας Ροΐδη.

Είναι ασφαλές να κάνω σεξ κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης; Ναι, είναι ασφαλές! Είναι λάθος να λέμε πως το σεξ προκαλεί αποβολή και πρόωρο τοκετό. Σε κάθε περίπτωση, η αποφυγή του σεξ είναι σύσταση που μπορεί να σας κάνει ο/η γιατρός σας, εάν κάτι τον προβληματίζει με την έκβαση της κύησης. Πολλά ζευγάρια ανησυχούν πως, αν κάνουν έρωτα κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, θα επηρεαστεί δυσμενώς το έμβρυο. Το έμβρυο προστατεύεται μέσα στην κοιλιά της μαμάς του και δεν επηρεάζεται από την διείσδυση ή τον οργασμό της μαμάς του. Πιθανώς ο/η γιατρός ή η μαία σας να σας συμβουλέψουν τη χρήση προφυλακτικού, για την αποφυγή

μολύνσεων του κόλπου, καθώς και για την αποφυγή εκσπερμάτισης στον κόλπο. Το σπέρμα περιλαμβάνει τις προσταγλανδίνες, ουσίες οι οποίες βοηθούν στην διάνοιξη του τραχήλου, κάτι που δεν θέλουμε να συμβεί παρά μόνο κατά τον τελευταίο μήνα (φυσική μέθοδος πρόκλησης τοκετού). Προτείνονται συγκεκριμένες στάσεις στο σεξ κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης; Ενώ το σεξ κατά την διάρκεια της κύησης είναι ασφαλές για τα περισσότερα ζευγάρια, μπορεί να μην είναι τόσο εύκολο. Πιθανότατα θα πρέπει να βρείτε διαφορετικές στάσεις που θα βολεύουν και θα διεγείρουν και τους δύο σας. Αυτή, λοιπόν, είναι η ευκαιρία σας, για να εξερευνήσετε και να πειραματιστείτε μαζί! Πότε να μην κάνετε σεξ κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης; Ο/η γιατρός και η μαία σας είναι αυτοί που θα σας συμβουλεύσουν για το πότε δεν θα πρέπει να έχετε σεξουαλικές επαφές. Συγκεκριμένα σε περιπτώσεις όπου: Διατρέχετε κίνδυνο αποβολής στην παρούσα κύηση ή έχετε ιστορικό προηγούμενων καθ’ έξιν αποβολών. Διατρέχετε κίνδυνο πρόωρου τοκετού (συστολές πριν από 37 εβδομάδες εγκυμοσύνης). Έχετε κολπική αιμορραγία, εκκρίσεις ή κράμπες, χωρίς γνωστή αιτία. Ο αμνιακός σάκος σας έχει διαρροή υγρού ή έχει ρήξη μεμβρανών. Ο τράχηλος άνοιξε πολύ νωρίς κατά την εγκυμοσύνη. Ο πλακούντας σας είναι πολύ χαμηλός στη μήτρα.

Ποια είναι τα οφέλη του σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης; Είναι μια ασφαλής εμπειρία. Η εγκυμοσύνη είναι ένα συναισθηματικό τρενάκι, τόσο για εσάς όσο και για τον σύντροφό σας. Το να είστε οικείοι ο ένας με τον άλλον είναι ένας πολύ καλός τρόπος για να παραμείνετε συνδεδεμένοι μεταξύ σας κατά τη διάρκεια αυτής της συναρπαστικής περιόδου. Είναι ευεργετικό για τη σωματική σας υγεία. Σεξ 30 λεπτών μπορεί να κάψει περίπου 50 θερμίδες και επίσης μειώνει την αρτηριακή σας πίεση. Μπορεί να ανακουφίσει τον πόνο στα οστά της πυέλου και της οσφυϊκής μοίρας. Οι οργασμοί σηματοδοτούν την απελευθέρωση της ωκυτοκίνης, της ορμόνης «της αγάπης», που μπορεί να αυξήσει την ανοχή στον πόνο. Βελτιώνει την ποιότητα του ύπνου σας. Το σεξ ως πράξη και η απελευθέρωση των προαναφερθεισών ορμονών σάς βοηθούν να χαλαρώσετε κάνοντάς σας να αισθάνεστε ήρεμη και χαλαρή. Είναι μια ενθάρρυνση για την τόνωση της διάθεσής σας. Ακόμα κι αν είστε πολύ ενθουσιασμένη για την εγκυμοσύνη σας, συχνά οι ορμόνες προκαλούν άγχος και ανησυχία για την έκβασή της. Η απελευθέρωση της ωκυτοκίνης που έρχεται με έναν οργασμό δεν είναι μόνο ευεργετική για τον σωματικό πόνο, αλλά μπορεί να σας βοηθήσει να αυξήσετε τα συναισθήματα αγάπης και χαράς σας, φέρνοντάς σας πιο κοντά στον σύντροφό σας. Μπορεί να διευκολύνει την αποκατάστασή σας μετά τον τοκετό. Το σεξ κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης μπορεί να σας βοηθήσει στην εκγύμναση του πυελικού σας εδάφους. Ουσιαστικά, προετοιμάζετε το σώμα σας τόσο για τον τοκετό όσο και για την μετέπειτα ανάρρωσή σας, απλώς έχοντας οργασμούς! Μπορείτε επίσης να δοκιμάσετε να κάνετε τις ασκήσεις Kegel κατά τη διάρκεια του σεξ, εάν θέλετε να εκγυμνάσετε ακόμη περισσότερο τους κολπικούς μύες. Σεξ στον ένατο Το σεξ κατά τον τελευταίο μήνα της κύησης θεωρείται απαραίτητο! Βοηθά τις έγκυες στην προετοιμασία του τραχήλου τους ώστε να ξεκινήσει ο τοκετός. Το σεξ όμως ως πράξη δεν αρκεί. Αυτό που κάνει όλη την δουλειά είναι το σπέρμα. Το σπέρμα, όπως προαναφέραμε, περιέχει προσταγλανδίνες, ουσίες που δρουν στον τράχηλο και προκαλούν διαστολή. Ουσιαστικά οι ίδιες ουσίες που έβαλαν το μωρό στη μήτρα, οι ίδιες θα το βγάλουν και έξω! Πρόκειται αποδεδειγμένα για μια φυσική μέθοδο πρόκλησης τοκετού και αποδεικνύει για μία ακόμα φορά τη μαγεία της Φύσης που θέλει το ζευγάρι ενωμένο.

9 ΜΗΝΕΣ

22.03.2021

Βάζουμε τέλος στη μαιευτική βία! ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

υνειδητοποίησα ότι έχω υποστεί μαιευτική βία και στους δύο τοκετούς μου πολλά χρόνια μετά. Όταν πρωτοσυνάντησα τον όρο, νομίζω ασυνείδητα, απέφυγα να του δώσω ιδιαίτερη σημασία, μα σιγά σιγά άρχισα να διαβάζω τόσο τις μαρτυρίες άλλων γυναικών, όσο και τις περιπτώσεις που εμπίπτουν στον όρο και άρχισα να αποδέχομαι τι μου είχε συμβεί. Ξέρω πως αν γεννούσα σήμερα, τα πράγματα θα είχαν εξελιχθεί εντελώς διαφορετικά, γιατί θα είχα γνώσεις και απαιτήσεις. Αυτό είναι ένα από τα καλά του διαδικτύου: Η αποδόμηση των κυρίαρχων αφηγήσεων, που μας δίνει δυνατότητες δράσεις ή μάλλον αντίδρασης. Εγώ την «πάτησα» και το ψυχικό κόστος είναι συχνά δυσβάσταχτο, γιατί –πέραν του ότι είναι κάτι που κουβαλούσα εν αγνοία μου για χρόνια ως βάρος και ακόμα το κουβαλάω και θα το κουβαλάω, όσο κι αν το δουλεύω– η μαιευτική βία επηρέασε άμεσα τις λοχείες μου και κατ’ επέκταση την ανατροφή των παιδιών μου στην αρχή της ζωής τους. Θέλω, λοιπόν, οι γυναίκες που γίνονται μητέρες τώρα πια να είναι ενημερωμένες. Να έχουν ένα ξεκάθαρο πλάνο κύησης και τοκετού και να ξέρουν να βάλουν τα όριά τους. Να αλλάξουν γιατρό και μαία αν χρειαστεί. Να ζητήσουν βοήθεια. Να

απαιτήσουν από το νοσηλευτικό προσωπικό να σεβαστεί τα δικαιώματά τους. Να είναι η γέννα τους μια όσο το δυνατόν πιο ευχάριστη και φυσική εμπειρία, χωρίς περιττές και βίαιες παρεμβάσεις. Σήμερα κουβεντιάζω με την Ευτυχία Τοπούζη, επαγγελματία περιγεννητικής φροντίδας με εκπαίδευση στο τραύμα τοκετού και στην υποστήριξη επιζήσασων στην περιγεννητική περίοδο. Μέσα από τις υπηρεσίες της, παρέχει Attachment-Focused και TraumaInformed προετοιμασία, υποστήριξη και συμβουλευτική στις οικογένειες από την περίοδο της εγκυμοσύνης, στη διάρκεια του τοκετού έως και τον πρώτο χρόνο ζωής του παιδιού. Είναι ο πλέον κατάλληλος άνθρωπος να μας ενημερώσει για το τι είναι η μαιευτική βία και για το πώς μπορούμε να προστατευτούμε από αυτή, διεκδικώντας και επιτυγχάνοντας τον τοκετό που μας αξίζει. Είναι πλέον ώρα να βάλουμε φρένο σε όσους και όσες μας στέρησαν τη γέννα που μας άξιζε, ανοίγοντας ένα δύσκολο, αλλά πολύ ουσιαστικό θέμα. Ας πάρουμε τα πράγματα από την αρχή. Τι είναι η μαιευτική βία; Πώς θα την όριζες και ποιες μορφές παίρνει; Η μαιευτική βία έχει πολλά πρόσωπα, με αποδέκτες όλα τα μέλη της οικογένειας, και κυρίως τη γυναίκα που γεννά. Μπορεί να περιλαμβάνει αγενή, απαξιωτική συμπεριφορά κατά την ιατρική περίθαλψη, σεξουαλική παρενόχληση/κακοποίηση,

παραπληροφόρηση και συναισθηματική κακοποίηση, επικίνδυνες μαιευτικές πρακτικές, συναισθηματικό εξαναγκασμό, μη αναγνώριση και υποστήριξη των αναγκών του ατόμου που γεννά, έλλειψη φροντίδας στο αίσθημα πόνου που μπορεί να νιώθει, διεξαγωγή αναίτιων ιατρικών παρεμβάσεων και επεμβάσεων, προσβολή των ατόμων λόγω της σεξουαλικής τους ταυτότητας ή της κοινωνικοοικονομικής τάξης στην οποία ανήκουν. Η λίστα είναι μεγάλη! Θέλεις να μας δώσεις ορισμένα παραδείγματα μαιευτικής βίας, ιδιαίτερα πράγματα που θεωρούμε ως… δεδομένα. Φυσικά. Και πράγματι, ίσως έχει μεγαλύτερο νόημα να μιλήσουμε για πρακτικές που αποδεχόμαστε ως δεδομένες. Να επισημάνω, βέβαια, ότι πρόθεσή μου δεν είναι η δαιμονοποίησή τους. Χρειάζεται, όμως, να διαχωρίσουμε τη λήψη αντικειμενικής και ολοκληρωμένης ενημέρωσης, η οποία οδηγεί σε συνειδητές επιλογές του αποδέκτη, από πρακτικές που γίνονται με έλλειψη σεβασμού και ενσυναίσθησης και στις οποίες το άτομο δεν έχει ενεργό ρόλο στην απόφαση. Ο εκάστοτε επαγγελματίας υγείας έχει την υποχρέωση να μας γνωστοποιεί όλες τις εναλλακτικές, προσφέροντάς μας επιλογή ανάμεσα σε αυτές, να μας ενημερώνει για τις λεπτομέρειες κάθε διαδικασίας, να ενημερώνει για τα πλεονεκτήματα και τους πιθανούς κινδύνους, για τον λόγο της εκάστοτε ιατρικής πράξης που προτείνεται

22.03.2021

και ποιο είναι το αναμενόμενο αποτέλεσμα. Η κολπική εξέταση, λοιπόν, όταν δεν περιλαμβάνει τα παραπάνω, αποτελεί πράξη μαιευτικής βίας. Η πίεση στην κοιλιά της μητέρας την ώρα της γέννησης του μωρού (χειρισμός Kristeller) είναι μια επικίνδυνη πρακτική, που σε άλλες χώρες έχει απαγορευτεί. Ακόμα, η μη ελεύθερη επιλογή θέσης της γυναίκας που γεννά και η καθήλωσή της σε ύπτια θέση με τα πόδια τοποθετημένα και δεμένα στους αναβολείς και η διεξαγωγή περινεοτομής ως πρακτική ρουτίνας χωρίς την ενημέρωση και συγκατάθεσή της. «Το ράμμα του συζύγου»… Και όμως… Η συγκεκριμένη πρακτική σωματικής κακοποίησης έχει όνομα. Και τις περισσότερες φορές συνοδεύεται από σχόλια του τύπου «Δεν χρειαζόταν ράμματα, αλλά της έκανα 1-2 για σένα», που γίνονται από τον γιατρό προς τον σύντροφο και αναφέρονται στο σώμα της γυναίκας που μόλις έχει φέρει έναν άνθρωπο στον κόσμο. Αυτό είναι ένα παράδειγμα καταπάτησης της αυτοδιάθεσης του σώματος, κάτι που αποτελεί αναφαίρετο ανθρώπινο δικαίωμα. Η αναίτια καισαρική τομή, που πολλές φορές προκύπτει από αποτυχία της πρόκλησης τοκετού, αλλά αποδίδεται στην αδυναμία εξέλιξης του τοκετού, με αποτέλεσμα οι γυναίκες να πιστεύουν λανθασμένα ότι το δικό τους σώμα ήταν αυτό που απέτυχε. Η απαγόρευση στα άτομα που γεννούν να έχουν συνοδό της επιλογής τους στον τοκετό, κάτι που είδαμε να αυξάνεται με αφορμή την COVID-19. Τέλος, η απομάκρυνση του μωρού τις πρώτες ώρες μετά τη γέννα, χωρίς ιατρική ένδειξη/ανάγκη, ως πρακτική ρουτίνας. Νομίζω πως η πλειονότητα των γυναικών που έφεραν στον κόσμο ένα παιδί έχουν ζήσει ένα ή και περισσότερα από τα παραπάνω. Γιατί, όμως, η μαιευτική βία παραμένει ως σήμερα θέμα ταμπού; Μια αμφίβολη γενική παραδοχή είναι ότι ο ασθενής οφείλει στον οποιονδήποτε ειδικό, λόγω της υπεροχής γνώσεων που εκείνος κατέχει. Μέσω αυτής της παραδοχής, είτε δυσκολευόμαστε να αντιληφθούμε τη μαιευτική βία είτε, ακόμα κι αν την αναγνωρίσουμε, διστάζουμε να την αντιμετωπίσουμε. Η εγκυμοσύνη και ο τοκετός έχει καθιερωθεί να αντιμετωπίζονται εν γένει ως μια εύθραυστη κατάσταση, χειριστής της οποίας τίθεται ο εκάστοτε γιατρός. Ποιος, λοιπόν, θα στεκόταν κριτικά απέναντι στον εν δυνάμει σωτήρα του; Επιπροσθέτως, η σημερινή κοινωνική πραγματικότητα χαρακτηρίζεται σε μεγάλο βαθμό από μια τάση να προχωράμε μπροστά και να μην κοιτάμε πίσω. Να είμαστε ευχαριστημένοι με όσα έχουμε και να μην παραπονούμαστε για ό,τι πιθανώς χάσαμε ή θα μπορούσαμε να έχουμε. Αυτή η νοοτροπία αποτρέπει πολλές μητέρες να επανεξετάσουν την εμπειρία του τοκετού τους και πολύ περισσότερο να μιλήσουν για αυτή, καθώς κινδυνεύουν να χαρακτηριστούν αγνώμονες. Καταλαβαίνω απόλυτα τι εννοείς. Πες μας τώρα τι είναι το gaslighting και πώς συνδέεται με τη μαιευτική βία; Είναι η ψυχολογική χειραγώγηση που έχει στόχο τη δημιουργία αμφιβολιών στο άτομο με αποτέλεσμα να αμφισβητεί την αντίληψη, τη μνήμη και τη λογική του. Το gaslighting συχνά συνδέεται με το τραύμα στον τοκετό, τη μαιευτική βία, την υποστήριξη των επιλογών και των δικαιωμάτων που διεκδικούν οι μητέρες για εκείνες και τα παιδιά τους. Ενδείξεις gaslighting έχουμε όταν ένας επαγγελ-

9 ΜΗΝΕΣ ματίας προσπαθεί να ελέγξει μια συζήτηση, όταν αποκρύπτει πληροφορίες ή απαξιώνει αυτές που του παρουσιάζονται, όταν μειώνει την αξία της γυναίκας, όταν εκτρέπει την προσοχή της από εξωτερικές/ τρίτες πηγές, όταν υποτιμά την πραγματικότητα της μητέρας, όταν απορρίπτει την ύπαρξη της εμπειρίας της, όταν δεν πιστοποιεί την εγκυρότητα των συναισθημάτων της κ.ά. Θα σου δώσω μερικά παραδείγματα: «Έλα πώς κάνεις έτσι, σαν κοριτσάκι; Τόσες και τόσες γεννάνε κάθε μέρα». «Έκανα ότι μπορούσα αλλά ο τράχηλός σου δεν ανοίγει. Κάποιες γυναίκες δεν μπορούν να γεννήσουν». Τι οδηγεί, όμως, τους επαγγελματίες υγείας –που έχουν δώσει όρκο– να συμπεριφέρονται στις γυναίκες και στα μωρά με κακοποιητική συμπεριφορά; Συνειδητοποιούν τι κάνουν ή τους έχει καταπιεί το σύστημα χωρίς να το πάρουν χαμπάρι; Δεν είναι η θέση μου να απαντήσω εκ μέρους ενός κλάδου, στον οποίο δεν ανήκω. Αυτό που αξίζει, ωστόσο, να αναφερθεί είναι το φαινόμενο της μαιευτηριακής βίας. Τούτο εμφανίζεται αλυσιδωτά με τη μαιευτική βία, μέσα από την εφαρμογή πρακτικών στο πλαίσιο λειτουργίας των δομών υγείας, που συχνά έρχονται σε σύγκρουση με τα ανθρώπινα δικαιώματα και τα δικαιώματα του νοσοκομειακού ασθενή. Η επίτοκος και το μωρό δεν είναι ασθενείς, όμως τα δικαιώματα αυτά επεκτείνονται σε εκείνους όσο βρίσκονται στην κλινική. Πώς μπορεί, λοιπόν, να προετοιμαστεί μια γυναίκα και ο/η σύντροφός της προκειμένου να μην πέσει θύμα μαιευτικής βίας; Γιατί πέραν της επιλογής γιατρού, εφόσον γεννήσει στο μαιευτήριο θα έρθει σε επαφή, θέλει δεν θέλει, και με άγνωστα σε αυτήν άτομα. Επίσης, πρέπει τελικά να έχει ιατρικές γνώσεις και η ίδια για να απαιτήσει σεβασμό; Η πρόληψη είναι το κλειδί. Πιστεύω ότι η γνώση είναι δύναμη και δεν χρειάζεται να τη συγχέουμε με την εξειδίκευση. Δεν είναι ζητούμενο να γίνουμε γιατροί στη θέση του γιατρού. Ο κάθε επαγγελματίας υγείας έχει την κατάλληλη ειδίκευση και γι’ αυτό τον επιλέγουμε, ώστε να διαχειριστεί μια κατάσταση όπως και όταν χρειάζεται. Έχει επίσης την ευθύνη της αντικειμενικής και ολοκληρωμένης ενημέρωσης που αφορά στη φροντίδα μας. Από την άλλη, εμείς ως γονείς έχουμε την ευθύνη των επιλογών μας. Η προγεννητική μας προετοιμασία, η δημιουργία πλάνου τοκετού, η σύσταση της ιδανικής για εμάς ομάδας επαγγελματιών, η πληροφόρηση για τις επιλογές και τα δικαιώματά μας, είναι μερικά από αυτά που μας βοηθούν να αποφύγουμε μια τραυματική εμπειρία. Στον νοσοκομειακό τοκετό δεν χρειαζόμαστε μόνο γιατρό. Ο φύλακας του φυσιολογικού τοκετού είναι η μαία και ο ρόλος της είναι ανεκτίμητος. Ο ρόλος της βοηθού μητρότητας επίσης, που ως επαγγελματίας προσφέρει συνεχή συναισθηματική και πρακτική υποστήριξη στη μητέρα και στον/ην σύντροφό της, είναι σημαντικός. Η μαία και ο γιατρός είναι εκείνοι που αποτελούν τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στην οικογένεια και στο ιατρικό προσωπικό του μαιευτηρίου. Σε συνδυασμό με τη βοηθό μητρότητας, η οικογένεια μπορεί να δημιουργήσει ένα πλήρες υποστηρικτικό πλαίσιο. Προσωπικά, κατάλαβα τι έζησα χρόνια μετά τους τοκετούς μου, όταν, κάνοντας έρευνα για τη δουλειά μου, άρχισα να συναντώ άρθρα τα οποία

11 Η ΕΓΚΥΜΟΣΎΝΗ ΚΑΙ Ο ΤΟΚΕΤΌΣ ΈΧΕΙ ΚΑΘΙΕΡΩΘΕΊ ΝΑ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΊΖΟΝΤΑΙ ΕΝ ΓΈΝΕΙ ΩΣ ΜΙΑ ΕΎΘΡΑΥΣΤΗ ΚΑΤΆΣΤΑΣΗ, ΧΕΙΡΙΣΤΉΣ ΤΗΣ ΟΠΟΊΑΣ ΤΊΘΕΤΑΙ Ο ΕΚΆΣΤΟΤΕ ΓΙΑΤΡΌΣ. ΠΟΙΟΣ, ΛΟΙΠΌΝ, ΘΑ ΣΤΕΚΌΤΑΝ ΚΡΙΤΙΚΆ ΑΠΈΝΑΝΤΙ ΣΤΟΝ ΕΝ ΔΥΝΆΜΕΙ ΣΩΤΉΡΑ ΤΟΥ; πυροδότησαν κάτι μέσα μου. Και σιγά σιγά, με πολλή δουλειά, ανέσυρα απωθημένες αναμνήσεις… Προφανώς καταλάβαινα ότι, ιδιαίτερα στον πρώτο τοκετό μου, πολλά πράγματα δεν είχαν πάει καλά, αλλά άργησα να τα βάλω σε μια σειρά, να καταλάβω ότι «μου έκλεψαν τις γέννες». Τι έχεις να πεις σε όλες εμάς που περάσαμε τραυματικούς τοκετούς με μαιευτική βία; Μπορούν οι πληγές μας να επουλωθούν με κάποιον τρόπο; Κάθε πληγή μπορεί να επουλωθεί. Η δύναμη της ψυχής είναι μεγαλύτερη από το τραύμα. Οποιοσδήποτε τρόπος μπορεί να μας προσφέρει έναν ασφαλή χώρο να ακουστούμε, να μοιραστούμε, να ανακτήσουμε τον έλεγχο του εαυτού μας είναι ευπρόσδεκτος. Η δημιουργία ενός υποστηρικτικού πλαισίου είναι η αρχή. Αυτό πιθανά περιλαμβάνει υποστήριξη από κοντινά σε εμάς άτομα (συγγενείς ή/και φίλους), ομάδες ή κύκλους γονέων/γυναικών ή/και ενός έμπειρου στην τραυματοθεραπεία ψυχοθεραπευτή. Μέσα από την εμπειρία σου, βλέπεις τα πράγματα σταδιακά, όσο δηλαδή το θέμα παίρνει όλο και μεγαλύτερη δημοσιότητα, να αλλάζουν προς το καλύτερο; Τα όπλα στην αντιμετώπιση οποιασδήποτε μορφής βίας, συμπεριλαμβανομένης της μαιευτικής, είναι η αναγνώριση της ύπαρξής της, η υποστήριξη και η γνώση. Όσο οι άνθρωποι που έχουμε υποστεί ή έχουμε γίνει μάρτυρες άσκησης μαιευτικής βίας μιλάμε ανοιχτά, χωρίς φόβο, όσο συσπειρωνόμαστε και βρίσκουμε υποστήριξη και αποδοχή, τόσο η ενδυνάμωση θα μεγαλώνει και η διεκδίκηση για βέλτιστη μαιευτική φροντίδα θα αυξάνεται. Οπότε, ναι, φυσικά και το πιστεύω. Είναι δύσκολος ο δρόμος αλλά μόνο μπροστά μπορούμε να πάμε. Ευελπιστώ και στην ενεργοποίηση της πολιτείας σε αυτό. Μέχρι οι οικογένειες να λαμβάνουν την φροντίδα που αξίζουν, εδώ θα είμαστε.

Ευτυχία Τοπούζη Attachment-Focused & Trauma-Informed Perinatal Care Διεθνώς Πιστοποιημένη Βοηθός Μητρότητας CD(DONA) Εκπαιδεύτρια Περιγεννητικής Αγωγής Lamaze (LCCE) Spinning Babies® Parent Educator (SpBCPE) Εκπαιδεύτρια KG Hypnobirthing & Leclaire Hypnobirthing IAIM Εκπαιδεύτρια Βρεφικού Μασάζ (CIMI) Τηλ.: 6972 883 732 FB page: Blossom - Pregnancy, Childbirth & Postpartum www.hypnobirthing.gr

9 ΜΗΝΕΣ

22.03.2021

Τοκετός στο σπίτι: Ανάγκη, μόδα ή απλώς επιλογή; ΤΟΥ ΙΟΡΔΆΝΗ ΠΑΠΑΔΌΠΟΥΛΟΥ

22.03.2021

α τελευταία χρόνια όλο και περισσότερες έγκυες επιλέγουν να ολοκληρώσουν την εγκυμοσύνη τους στο σπίτι, στο οικείο τους περιβάλλον. Αυτός είναι ο λόγος ο κυριότερος ,άλλωστε, η εξοικείωση με τον χώρο. Εκεί όπου θα νιώσουν πιο άνετα και σαφώς πιο φιλικά από ό,τι στο νοσοκομείο. Είναι αλήθεια, όμως, ο χώρος του νοσοκομείου τόσο αφιλόξενος και αν ναι, μήπως τουλάχιστον είναι πιο ασφαλής για μια τόσο κομβική στιγμή της ζωής; Καισαρικές τομές Αν ανατρέξετε σε διάφορα sites σχετικά με τον τοκετό στο σπίτι, θα δείτε ότι ο κύριος λόγος μιας τέτοιας επιλογής είναι η φιλικότητα του χώρου και βέβαια το γεγονός ότι στο νοσοκομείο όλα είναι πιο «ιατρικά»… Να δούμε, λοιπόν, τι σημαίνει αυτό. Συνήθως μια έγκυος στην Ελλάδα, όταν εισέλθει στον τελευταίο μήνα της κύησης, φλερτάρει με το ενδεχόμενο της καισαρικής τομής κατά… 60%. Ανάλογα με την περιοχή, βέβαια, μια και σύμφωνα με το Παρατηρητήριο Μαιευτικής Βίας, στο λεκανοπέδιο τα αντίστοιχα ποσοστά ήταν στο 60%, αλλά στο Αγρίνιο στο 83%, στα Χανιά στο 74% και στη Σύρο στο 69% για το ίδιο έτος (2016). Να σημειωθεί πως ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) θεωρεί επιτρεπτό ποσοστό καισαρικών το 15%. Ιατρικοποίηση του φυσικού Αν, ωστόσο, η επίτοκος είναι τυχερή και αποτελέσει μειοψηφία, θα γεννήσει με φυσιολογικό τοκετό, αλλά και πάλι θα έχει να αντιμετωπίσει στρεβλές καταστάσεις. Πιθανόν θα «πρέπει» να εισαχθεί στο μαιευτήριο προγραμματισμένα, μέσω πρόκλησης του τοκετού, και πιθανόν αυτή η ημερομηνία θα είναι απλώς κοντά στις 38 εβδομάδες και ούτε καν στις 40, τότε που η ίδια φύση κατά μέσο όρο δίνει τα πρώτα σήματα για τη γέννα. Να υπενθυμίσω πως παράταση κύησης ορίζουμε εκείνη που πέρασε τις 42 εβδομάδες, αλλά πλέον στις μέρες μας έχουμε φτάσει να θεωρείται παρατεταμένη κύηση εκείνη που ξεπερνά τις 39... Στην… τυχερή που της κληρώθηκε φυσιολογικός τοκετός, πιθανόν, λοιπόν, να πάνε τα πράγματα φυσιολογικά, αλλά όχι και τόσο φυσικά. Εκτός από τα φάρμακα πρόκλησης, μπορεί να υποβληθεί σε επισκληρίδειο αναλγησία, σε περινεοτομή και γενικώς σε μια «ιατρικοποίηση του φυσικού», με φάρμακα και παρεμβάσεις περιττές. Πιθανόν τα φάρμακα αυτά δεν έχουν επιπτώσεις στο νεογνό, όπως άλλωστε εξηγεί και η βιβλιογραφία, ωστόσο το να «σπρώχνεις» τη φύση να βιαστεί, δεν είναι πάντα ασφαλές, γιατί μπορεί να σε «εκδικηθεί», δημιουργώντας συνθήκες πιθανής περιγεννητικής ασφυξίας σε ένα νεογνό, το οποίο δεν έχει ακόμη εμπεδωθεί, ενώ εσύ μαστιγώνεις την μήτρα με ωκυτοκίνη. Σε κάθε περίπτωση, οι τεχνικές και οι πρακτικές είναι συχνά επιθετικές και επεμβατικές, μια και –στην καλύτερη περίπτωση– η επίτοκος πρέπει να μείνει νηστική, με έναν ορό στο χέρι, συνήθως σε μια συγκεκριμένη στάση και συχνά «τρώγοντας» αγκωνιές στην κοιλιά τη στιγμή

9 ΜΗΝΕΣ της εξώθησης. Ναι, έτσι εκπαιδεύτηκαν γενιές συναδέλφων μου από τους παλαιότερους τους και πολύ φοβάμαι πως ορισμένοι εξ αυτών επιλέγουν συχνά το δρόμο της καισαρικής τομής, απλώς γιατί δεν ξέρουν τον άλλο. Kι όμως, οι αρκετά παλαιότεροι (προ 30 ετών) μαιευτήρες φώναζαν ότι η τέχνη της μαιευτικής χρειάζεται ένα μόνο πράγμα: την υπομονή! Δηλαδή, να είσαι διατεθειμένος/η να περάσεις και 20 ώρες πάνω από την έγκυο μέχρι να γεννήσει και όχι να έχεις έπειτα από εκείνη άλλες τρεις στη σειρά… Στο σπίτι, ναι. Αλλά το νεογέννητο; Υποθέτω πως όλα όσα προανέφερα, λίγο πολύ γνωστά σε όλους, είναι αρκετά για να στρέψουν μια μερίδα (όχι μεγάλη ακόμη) γυναικών στην επιλογή να φέρουν το παιδί τους στη ζωή μέσα στο υπνοδωμάτιο ή στο σαλόνι τους. Και προφανώς, οι μαίες που το εφαρμόζουν αυτό είναι προσανατολισμένες σε τεχνικές πιο φιλικές και εξοπλισμένες με υπομονή και γνώση. Άλλωστε, και σε νοσοκομείο να διεκπεραιωθεί ο τοκετός, μια μαία είναι συνήθως αυτή που στηρίζει την έγκυο από την αρχή έως το πέρας του τοκετού. Αυτό που με κάνει να αναρωτιέμαι και να ανησυχώ για την επιλογή του τοκετού στο σπίτι, σχετίζεται με το παιδί, με το νεογέννητο. Είναι σύνηθες το ζευγάρι, ή τουλάχιστον η μέλλουσα μητέρα, να ψάχνει τον καλύτερο γυναικολόγο για να παρακολουθήσει την κύηση, να ενδιαφέρεται για το μαιευτήριο και όσα αυτό προσφέρει, αλλά να μην αναρωτιέται αν υπάρχει διαθέσιμη μονάδα εντατικής νοσηλείας νεογνών (ΜΕΝΝ) κοντά στην αίθουσα τοκετού. Κι όμως δεν είναι τυχαίο ότι οι ΜΕΝΝ βρίσκονται συνήθως στον ίδιο όροφο με τον χώρο του τοκετού. Κατανοώ πως δεν θέλει κανείς να σκέφτεται αρνητικά, αλλά επιτέλους πρέπει οι μέλλοντες γονείς να ενημερωθούν ότι ακόμα και υπό τις καλύτερες προϋποθέσεις, σε ένα χαμηλό ποσοστό τοκετών, κάτι μπορεί να πάει στραβά στο τέλος. Συγκεκριμένα, στο 1-2% των τοκετών θα χρειαστεί να γίνει ανάνηψη νεογνού, είτε αυτό αφορά σε απλή υποστήριξη για τη μετάβασή του στην εξωμήτρια ζωή, είτε σε πιο σοβαρή περίπτωση αναζωογόνησης. Αυτή η βοήθεια εφαρμόζεται από τον παιδίατρο, τον νεογνολόγο, αλλά και από τη μαία. Για μεγαλύτερη ασφάλεια χρειάζονται συνήθως δύο άτομα και για ακόμη μεγαλύτερη, βέβαια, είναι απαραίτητη η άμεση πρόσβαση σε ΜΕΝΝ. Αυτό το μικρό αλλά υπαρκτό ρίσκο πώς εκμηδενίζεται με τον τοκετό στο σπίτι; Είναι η μαία αρκετά έμπειρη με την ανάνηψη νεογνού, όταν τις περισσότερες φορές αυτή γίνεται από τους παιδίατρους; Είναι δύο τουλάχιστον οι μαίες σε κάθε τοκετό στο σπίτι; Υπάρχει η δυνατότητα άμεσης πρόσβασης σε ΜΕΝΝ αν κάτι δεν πάει καλά; Το ασθενοφόρο περιμένει προληπτικά κάτω από το σπίτι ή μήπως θα κολλήσει στο μποτιλιάρισμα της πόλης; Συμπερασματικά Γράφοντας τον επίλογο, θέλω να πω ότι δεν είναι όλοι οι μαιευτήρες παραγωγοί σε μια μονότονη γραμμή βιομηχανίας και πως πλέον, τουλάχιστον οι νεότεροι, αφουγκραζόμενοι τα εύλογα παράπονα και τα αιτήματα της εγκύου, έχουν την τάση να την προσεγγίσουν με περισσότερο φιλικό και φυσικό τρόπο. Κι αυτό πρέπει να το τονίσω όχι τόσο για να μην αδικήσω τους συναδέλφους,

13 ΕΊΝΑΙ ΣΎΝΗΘΕΣ Η ΜΈΛΛΟΥΣΑ ΜΗΤΈΡΑ ΝΑ ΨΆΧΝΕΙ ΤΟΝ ΚΑΛΎΤΕΡΟ ΓΥΝΑΙΚΟΛΌΓΟ, ΝΑ ΕΝΔΙΑΦΈΡΕΤΑΙ ΓΙΑ ΤΟ ΜΑΙΕΥΤΉΡΙΟ ΚΑΙ ΌΣΑ ΑΥΤΌ ΠΡΟΣΦΈΡΕΙ, ΑΛΛΆ ΝΑ ΜΗΝ ΑΝΑΡΩΤΙΈΤΑΙ ΑΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΔΙΑΘΈΣΙΜΗ ΜΟΝΆΔΑ ΕΝΤΑΤΙΚΉΣ ΝΟΣΗΛΕΊΑΣ ΝΕΟΓΝΏΝ ΚΟΝΤΆ ΣΤΗΝ ΑΊΘΟΥΣΑ ΤΟΚΕΤΟΎ

αλλά κυρίως για να μην αδικήσω την γυναίκα που πιθανόν φοβάται υπέρμετρα την ιδέα ενός «νοσοκομειακού» τοκετού. Παράλληλα θα της πρότεινα να βρει τον μαιευτήρα που της ταιριάζει, να του θέσει τα ερωτήματά της, να επισκεφτεί το μαιευτήριο, να τον ρωτήσει εάν θα μπορούσε να τη στηρίξει ακόμα και στην επιλογή της για τοκετό στο σπίτι (γιατί όχι;) και βέβαια, από την άλλη, να μιλήσει το ίδιο αναλυτικά και με τις μαίες που τον αναλαμβάνουν. Όμως πρέπει σίγουρα να μιλήσει και με κάποιον παιδίατρο. Διότι έχει κι εκείνος θέση να πάρει. Δυστυχώς, δεν είναι λίγες οι φορές που κατέληξαν επειγόντως στα χέρια μας νεογνά «κουρασμένα» από έναν τοκετό στο σπίτι που δεν εξελίχθηκε καλά… Ο τοκετός στο σπίτι είναι πιθανόν μια όμορφη εμπειρία, πολύ διαφορετική από μιαν αντίστοιχη στο νοσοκομείο. Όμως δεν είναι παρά μόνο μια από τις πολλές όμορφες εμπειρίες που θα έρθουν με το μωρό… Και, πιστέψτε με, η χαρά τού να σου φέρνουν το υγιές μωρό σου στην αγκάλη σου είναι ίδια, είτε είσαι στο κρεβάτι του χειρουργείου μιας καισαρικής είτε στο κοκοφοινικοστρώμα σου…

ΠΗΓΕΣ: 1.https://www.ethnos.gr/ellada/38425_ ena-sta-dyo-paidia-gennioyntai-stinellada-me-kaisariki-poioi-nomoi-einaiprotathlites 2. http://www.ivfnews.gr/ivf-news 3. Wyckoff MH, et al Use of volume expansion during delivery room resuscitation in near term and term infants. Pediatrics 2005;115 4. Palme-Kilander Methods of resuscitation in low Apgar score in newborn infants – a national survey. Acta Paediatr 1992;81 5. Effects on the fetus and newborn of maternal analgesia and anesthesia: a review [Les effets de l’analgésie et de l’anesthésie de la mère sur le fœtus et le nouveau-né : une revue] Judith Littleford MD BSc FRCPC 6. Effects of obstetric analgesics and anesthetics on the neonate: a review. Jay E Mattingly et al Paediatr Drugs 2003. DOI: 10.2165/00148581200305090-00004

9 ΜΗΝΕΣ

22.03.2021

Μια μαμά, μια βοηθός μητρότητας και μια μαία μιλούν για τον τοκετό στο σπίτι ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

Ερασμία Καστανίδη, περιβαλλοντολόγος και γεωγράφος, γέννησε και τα δυο της παιδιά στο σπίτι. Και οι δύο τοκετοί κύλησαν άριστα και σήμερα τη φιλοξενούμε για να μοιραστεί την εμπειρία της μαζί μας. «Η ιδέα του τοκετού στο σπίτι με ιντρίγκαρε πριν μείνω έγκυος, πάντα όμως έλεγα ότι δεν θα το έκανα στο πρώτο, αλλά στο δεύτερο παιδί. Από την πρώτη εγκυμοσύνη, όμως, ήξερα ότι ήθελα έναν τοκετό με ελάχιστες ή καθόλου παρεμβάσεις», εξηγεί. Ποια ήταν, όμως, η αντίδραση των υγειονομικών με τους οποίους συζήτησε; «Δυστυχώς, οι γιατροί, άντρες και γυναίκες, τους οποίους είχα ρωτήσει για εναλλακτικές επιλογές, με αντιμετώπισαν ει-

ρωνικά. Θυμάμαι που μιλούσα για τοκετό στο νερό και πήρα την απάντηση ότι δεν είμαστε δελφίνια. Έτσι, βέβαια, ξεκαθάρισα ποιους ήθελα δίπλα μου», θυμάται. Όταν έμεινε έγκυος στο πρώτο παιδί της, η Ερασμία ζούσε μεταξύ Αθήνας και Χανίων λόγω υποχρεώσεων. Αρχικά, είχε βρει έναν γιατρό να την παρακολουθεί στα Χανιά, αλλά τον είχε ενημερώσει πως πιθανόν θα γεννούσε στην Αθήνα. Οι επιλογές για τον τρόπο και για τον τόπο της γέννας ήθελε να είναι δικές της και του άντρα της, εφόσον όλα πήγαιναν καλά. Ταυτόχρονα, τις ημέρες που βρισκόταν στην Αθήνα, παρακολούθησε μια σειρά μαθημάτων για επίτοκους από την «Ευτοκία». «Την ίδια περίοδο, μια φίλη έγκυος, λίγο πιο προχωρημένη από εμένα, έκανε τα ίδια μαθήματα και κατευθυνόταν προς τον τοκετό στο σπίτι. Στην ουσία η απόφασή μου πάρθηκε όταν πήγα στον γιατρό μου

στα Χανιά με ένα πλάνο μη παρεμβατικού τοκετού στο νοσοκομείο και μου δήλωσε ότι περισσότερα από τα μισά πράγματα που είχα σημειώσει δεν μπορούσαν να πραγματοποιηθούν. Επομένως, αποφάσισα να γεννήσω στην Αθήνα, στο σπίτι. Ο γιατρός μου στην Αθήνα ήταν ενημερωμένος για την επιλογή μου και σύμφωνος με τη διαδικασία, εφόσον είχα μια εγκυμοσύνη χωρίς προβλήματα και όλα κυλούσαν φυσιολογικά. Τον γιατρό στα Χανιά τον ενημέρωσα πλέον όταν πήγα να με δει για την πρώτη εξέταση μετά τον τοκετό». Στη δεύτερη εγκυμοσύνη της, ήταν όλα πιο εύκολα. Βρισκόταν και πάλι τον περισσότερο καιρό στα Χανιά και είχε τον ίδιο γιατρό να την παρακολουθεί, ο οποίος τούτη τη φορά ήξερε από την αρχή τη διαδρομή που θα ακολουθούσε η Ερασμία. «Μου τόνισε, βέβαια, ότι δεν ήταν σύμφωνος με την επιλογή μου, αλλά επίσης ότι

22.03.2021

ήξερε πως με το δικό μου ιστορικό δεν θα μπορούσε να μου πει και κάτι… Η αλήθεια είναι ότι δεν του άφησα και πολλά περιθώρια. Επίσης, του πρότεινα να ξανασκεφτεί η μαιευτική κλινική το πρωτόκολλο των παρεμβάσεων κατά τον τοκετό», θυμάται. Το σχέδιο των τοκετών Η Ερασμία ήθελε να γεννήσει σε πισίνα. Φυσικά, ήθελε να είναι ενήμερος και ο γιατρός της για παν ενδεχόμενο και βέβαια να ξέρει και η ίδια σε ποιο νοσοκομείο θα μεταφερόταν σε περίπτωση που κάτι δεν πήγαινε καλά. «Στον πρώτο τοκετό, είχα μαζί μου δύο μαίες και τον άντρα μου. Μάλιστα, είχα ενημερώσει τους γονείς μου, οι οποίοι μένουν από κάτω μας, να μην έρθουν καθόλου και να κάνουν υπομονή μέχρι να τους φωνάξουμε», εξηγεί. Στη δεύτερη γέννα προστέθηκε και μια βοηθός μητρότητας, η Θέμις Στυλιανοπούλου. Ο ρόλος της βοηθού μητρότητας είναι η παρακολούθηση των αναγκών της μητέρας. «Αρχικά, ήθελα τη Θέμιδα κυρίως για να μπορεί ο άντρας μου να απασχολεί τον γιο μας σε περίπτωση που θα ήταν ξύπνιος και θα ήθελε να είναι μέσα. Τελικά κοιμόταν. Αλλά τελικά, αποδείχτηκε πολύ χρήσιμη, πριν, κατά τη διάρκεια και μετά. Πριν από τον τοκετό, μας είχε επισκεφτεί στο σπίτι, είχαμε κάνει αρκετή συζήτηση για τις ανησυχίες μου, αλλά και ανακουφιστικό μασάζ και ασκήσεις για τη μέση. Κατά τη διάρκεια της γέννας, ο ρόλος της ήταν πολύ βοηθητικός και ανακουφιστικός για μένα. Μου έφερνε νερό, με κρατούσε να σηκωθώ, μου έκανε πιέσεις στη μέση ανακουφιστικές για τον πόνο. Αλλά και μετά, ερχόταν στο σπίτι για βοήθεια, για να πούμε μια κουβέντα για το πώς είμαι και με τα δυο παιδιά, για το πώς πάει ο θηλασμός, γενικά για την κατάσταση στην οποία βρισκόμουν…» Συμπερασματικά Και τις δυο φορές, η Ερασμία είχε προετοιμαστεί για γέννα στο νερό, αλλά και τα δύο μωρά βγήκαν τελικά έξω απ’ αυτό. «Σε κάθε περίπτωση, δεν μπορώ να πω ότι ήταν κάτι που με δυσαρέστησε. Αυτό που ήθελα πάνω απ’ όλα ήταν μια ήρεμη διαδικασία, την οποία και είχα. Φυσικά, υπήρχε γιατρός σε επιφυλακή, που θα ερχόταν στο νοσοκομείο, σε περίπτωση που χρειαζόταν να μεταφερθούμε εκεί», τονίζει. Θα σύστηνε, όμως, σε μια γυναίκα να γεννήσει στο σπίτι; «Γενικά, δεν θα σύστηνα ποτέ σε μια γυναίκα να κάνει κάτι για το οποίο δεν αισθάνεται άνετα», απαντά κατηγορηματικά. «Το μόνο που θα έκανα θα ήταν να την ενημερώσω για τις επιλογές της. Θα της μιλούσα για τη δική μου εμπειρία, για το γεγονός ότι η γυναίκα γεννά και δεν υπάρχει κάποιος που την ξεγεννά, ότι μπορεί απλώς να επιλέξει την ομάδα που θα τη συνοδεύσει. Εάν, λοιπόν, μια μέλλουσα μητέρα ήταν αποφασισμένη ότι θα ήθελε κάτι τέτοιο, τότε, ναι, θα της έλεγα ότι μέσα από τη δική μου εμπειρία, αλλά και μέσα από τις συζητήσεις που έχω κάνει, αυτό δεν θα το βρει εύκολα με κάποιον γιατρό, στο νοσοκομείο». Η φωτογραφία της Ερασμίας είναι από την έκθεση traveller. της Θέμιδας Στυλιανοπούλου, εμπνευσμένης από τις πρώτες στιγμές μετά τη γέννα

9 ΜΗΝΕΣ Ο ρόλος της βοηθού μητρότητας Πέραν της ιδιαίτερα κατατοπιστικής μαρτυρίας της Ερασμίας, ας δούμε τι έχει να πει στις μέλλουσες μαμάδες και η πιστοποιημένη βοηθός μητρότητας Θέμις Στυλιανοπούλου, που ήταν κοντά της στον δεύτερο τοκετό. «Ως βοηθός μητρότητας, υποστηρίζω και οικογένειες που επιλέγουν τοκετό στο σπίτι, στη φωλιά που αγκαλιάζει όλες τις επιλογές της οικογένειας: τους επαγγελματίες υγείας και περιγεννητικής φροντίδας που θα την υποστηρίξουν, τους ανθρώπους που θα είναι παρόντες, όπως και το αν τα μεγαλύτερα αδέλφια θα βρίσκονται εκεί. Η γυναίκα είναι ελεύθερη να κινηθεί, να κάνει ντους ή να μπει σε πισίνα. Μπορεί επίσης να φάει και να πιεί ελεύθερα όποτε το χρειάζεται και να απομονωθεί, αν νιώσει αυτή την ανάγκη. Αυτά είναι μερικά μόνο παραδείγματα σε σχέση με την ελευθερία κινήσεων που υπάρχει. Το μωρό έρχεται στον κόσμο στην ησυχία και στην αγκαλιά του χώρου οπού η μητέρα του ζούσε και κινούνταν, ακούγοντας οικείες φωνές, με χαμηλό φωτισμό και κατευθείαν επάνω στο ζεστό δέρμα της. Θηλάζει όταν είναι έτοιμο και ο λώρος κόβεται στον χρόνο που αποφασίζουν οι γονείς. Τα μεγαλύτερα αδέρφια μπορούν να γνωρίσουν αμέσως το καινούργιο μέλος και δεν αποχωρίζονται καθόλου την μητέρα τους. Παρόλο, όμως, που θεωρώ όλα τα παραπάνω πλεονεκτήματα σε σχέση με τον τοκετό στο μαιευτήριο, δεν θα προτείνω σε μια οικογένεια τον τοκετό στο σπίτι, όπως φυσικά και δεν θα προτείνω οτιδήποτε άλλο. Από την θέση της βοηθού μητρότητας, θα ενημερώσω τους γονείς για τις επιλογές τους, έτσι ώστε να αποφασίσουν αυτό που τους ταιριάζει καλύτερα και με το οποίο νιώθουν την μεγαλύτερη ασφάλεια. Ο δικός μου ρόλος σε έναν τοκετό στο σπίτι είναι να υποστηρίξω τη γυναίκα που γεννάει πρακτικά και συναισθηματικά. Πρακτικά σημαίνει να ετοιμάσω και να προσφέρω ελαφρά γεύματα και νερό, να της κάνω μασάζ στα σημεία που χρειάζεται, να της βάλω κομπρέσες δροσερές στο μέτωπο, να τη βοηθήσω στο ντους, να υποστηρίξω το σώμα της, όταν βρίσκεται σε στάση που χρειάζεται στήριξη. Συναισθηματικά σημαίνει να ακούσω τους φόβους και τις ανησυχίες της, να της κρατήσω το χέρι, απλώς να την κοιτάξω, να ανοίξω την καρδιά μου και να τη “χωρέσω” έτσι όπως είναι κάθε στιγμή, χωρίς να την κρίνω ή να τη συμβουλεύω. Αντίστοιχα είμαι εκεί και για την υπόλοιπη οικογένεια, τον/τη σύντροφο, τα μεγαλύτερα παιδιά, ακόμα και για τους παππούδες και τις γιαγιάδες, ενημερώνοντάς τους, για παράδειγμα, για την εξέλιξη του τοκετού, αν αυτό μου έχει ζητηθεί. Στο σημείο αυτό, οφείλω να τονίσω πως μια βοηθός μητρότητας είναι επαγγελματίας περιγεννητικής φροντίδας, που σημαίνει πως δεν κάνει ιατρικές πράξεις, ούτε αποφασίζει για ιατρικά θέματα. Δεν είναι εκπαιδευμένη για κάτι τέτοιο. Για το ιατρικό κομμάτι του τοκετού, υπεύθυνη είναι η μαία, την οποία επίσης υποστηρίζει με τη φροντίδα της η βοηθός μητρότητας, ώστε να είναι όσο πιο ξεκούραστη γίνεται, για να παρακολουθεί την πορεία του τοκετού και να λαμβάνει αποφάσεις με καθαρότητα πνεύματος, όποτε χρειάζεται.

15 Κλείνοντας, αξίζει να αναφέρω πως τη συγκεκριμένη περίοδο της Covid-19, το νοσοκομειακό περιβάλλον είναι χώρος ανταλλαγής μικροβίων και μια έγκυος γυναίκα είναι φυσικό να φοβάται να εκτεθεί σε αυτό. Επιπλέον, δεν επιτρέπεται να έχει μαζί της συνοδό, γεγονός που λειτουργεί τραυματικά. Έτσι, όλο και περισσότερες οικογένειες ερευνούν προσεκτικά τις επιλογές τους, ενημερώνονται για αυτές και αρκετές επιλέγουν πλέον τον τοκετό στο σπίτι. Πιστεύω πως αυτή η τάση θα συνεχιστεί και μετά την πανδημία. Υπάρχουν, άλλωστε, μαιευτικές ομάδες με μεγάλη εμπειρία που αναλαμβάνουν την υπεύθυνη, ολοκληρωμένη ενημέρωση και την υποστήριξη του τοκετού στο σπίτι με μεγάλη ασφάλεια».

ΤΟ ΜΩΡΌ ΈΡΧΕΤΑΙ ΣΤΟΝ ΚΌΣΜΟ ΣΤΗΝ ΗΣΥΧΊΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΓΚΑΛΙΆ ΤΟΥ ΧΏΡΟΥ ΟΠΟΎ Η ΜΗΤΈΡΑ ΤΟΥ ΖΟΎΣΕ ΚΑΙ ΚΙΝΟΎΝΤΑΝ, ΑΚΟΎΓΟΝΤΑΣ ΟΙΚΕΊΕΣ ΦΩΝΈΣ, ΜΕ ΧΑΜΗΛΌ ΦΩΤΙΣΜΌ ΚΑΙ ΚΑΤΕΥΘΕΊΑΝ ΕΠΆΝΩ ΣΤΟ ΖΕΣΤΌ ΔΈΡΜΑ ΤΗΣ

Η μαία στον τοκετό στο σπίτι Η μαία Έλντα Λάτη εξηγεί στο Τaλκ ότι ο τοκετός στο σπίτι πρέπει να είναι μια συνειδητή επιλογή (δεν πρέπει η μητέρα να τον φοβάται ή να πιεστεί), ενώ προϋποτίθεται πως η μητέρα είναι υγιής και η κύηση χαμηλού κινδύνου. Αν ισχύουν όλα αυτά, τότε πρόκειται για μια όμορφη εμπειρία με πολλά οφέλη τόσο για τη γυναίκα όσο και για το νεογνό, που γεννιέται με φυσικό τρόπο, σε περιβάλλον οικείο και χαλαρό. Η προετοιμασία, η χρήση αναπνοών και ήχων, η χρήση της πισίνας για ανακούφιση του πόνου και το ήρεμο περιβάλλον του σπιτιού συμβάλλουν σε μια μαγική εμπειρία. Ο ρόλος της μαίας είναι να συνοδεύσει τη μητέρα στο ταξίδι της αυτό, να της εξηγήσει τις διάφορες φάσεις, αλλαγές και αισθήσεις που βιώνει και να την προετοιμάσει σωματικά και συναισθηματικά για τον ερχομό του μωρού. Επίσης, οφείλει να εκτιμήσει αν υπάρχει κάποια επιπλοκή, οπότε χρειάζεται μεταφορά της επιτόκου σε οργανωμένο μαιευτικό κέντρο. Ο φυσικός τοκετός, όπως έχει επιστημονικά αποδειχθεί, είναι ο καλύτερος τρόπος να γεννηθεί το μωρό. Προκαλεί, επίσης, τα λιγότερα τραύματα. Όσα μωρά γεννιούνται με φυσικό τοκετό, έρχονται αμέσως στην αγκαλιά της μητέρας τους, θηλάζουν αμέσως, ενώ καθυστερείται και η απολίνωση του λώρου, που είναι επωφελής για το νεογνό. Θετική είναι επίσης και η άμεση έκθεσή του στα μικρόβια τους σπιτιού. Μετά τον τοκετό, η μαία παρέχει στους γονείς τα απαραίτητα έγγραφα για την έκδοση του πιστοποιητικού γεννήσεως και για τα επιδόματα. Ακόμα, επιβλέπει τις πρώτες μέρες την πορεία της υγείας και τη γενική φροντίδα της λεχώνας και του νεογνού, τον θηλασμό και κάνει/ παραγγέλνει τις απαραίτητες εξετάσεις. Φυσικά, το νεογνό πρέπει να εξεταστεί άμεσα, εντός των πρώτων εικοσιτετραώρων, από παιδίατρο.

ΣΤΟΝ ΓΙΑΤΡΟ

22.03.2021

Νεογνικά αντανακλαστικά ΤΗΣ ΜΑΡΙΑΣ ΑΥΓΕΡΗ

δραστηριότητα των νεογνών κατά τις πρώτες εβδομάδες ζωής είναι σε μεγάλο βαθμό αντανακλαστική, πρωτόγονη, καθώς το νευρικό τους σύστημα είναι ακόμα ανώριμο. Έτσι, αν τους δώσουμε πιπίλα, δε θα σκεφτούν τι να κάνουν, αλλά θα πιπιλίσουν αντανακλαστικά. Όταν εκτεθούν σε δυνατό φως, θα κλείσουν σφιχτά τα μάτια, πάλι αντανακλαστικά, χωρίς εγκεφαλική επεξεργασία. Όλα τα μωρά γεννιούνται με ανάλογες αυτόματες αντιδράσεις, κάποιες από τις οποίες εξαφανίζονται σε λίγες εβδομάδες, ενώ άλλες παραμένουν για μήνες και όλες αποτελούν αρχέγονο εφόδιο επιβίωσης. Ορισμένα νεογνικά αντανακλαστικά μετουσιώνονται σε εκούσια συμπεριφορά. Για παράδειγμα, όλα τα υγιή νεογνά γεννιούνται με το αντανακλαστικό «αναζήτησης», που τα ωθεί να γυρίσουν το κεφάλι προς το μέρος μας αν χαϊδέψουμε το μάγουλο ή το στόμα τους. Αυτό τα βοηθά να βρουν τη θηλή κατά τα γεύματα. Στην αρχή ταλαντεύονται, αλλά μετά από τρεις εβδομάδες, απλώς στρέφουν το κεφάλι και τοποθετούν το στόμα σταθερά στη θηλή.

Ένα ιδιαίτερα εντυπωσιακό αντανακλαστικό των πρώτων εβδομάδων ζωής είναι το αντανακλαστικό του Moro ή εναγκαλισμού. Εάν το κεφάλι του νεογνού αλλάξει απότομα θέση ή πέσει προς τα πίσω ή αν το νεογνό ξαφνιαστεί από δυνατό ήχο, τότε θα αντανακλαστικά θα τεντώσει χέρια, πόδια και λαιμό, ενώ άμεσα θα φέρει τα χέρια και τα πόδια στη μέση γραμμή. Το αντανακλαστικό του Moro, που εμφανίζεται με άλλοτε άλλη ένταση, κορυφώνεται κατά τον πρώτο μήνα ζωής και εξαφανίζεται στους δύο μήνες.

Αξιοσημείωτο είναι και το τονικό αντανακλαστικό του αυχένα ή «θέση ξιφομάχου». Όταν το κεφάλι του μωρού στρέφεται προς μια πλευρά, το αντίστοιχο χέρι τεντώνεται, ενώ το αντίθετο χέρι κάμπτεται, σα να ξιφομαχεί. Πρόκειται για ήπιο αντανακλαστικό, που μπορεί να μην εκλύεται αν το μωρό είναι ανήσυχο ή κλαίει. Εξαφανίζεται μεταξύ πέντε και εφτά μηνών ζωής.

Η Μαρία Θ. Αυγέρη είναι παιδίατρος. Μπορείτε να τη βρείτε στο maria.aygeri@gmail.com και στο 6945792250

Το αντανακλαστικό του θηλασμού είναι παρόν ακόμα και πριν από τη γέννηση. Στα προγεννητικά υπερηχογραφήματα μπορεί να δούμε το μωρό να πιπιλάει το δάχτυλό του. Μετά τη γέννηση, όταν η θηλή του μαστού ή του μπιμπερό αγγίξει το άνω εσωτερικό μέρος του στόματος, δηλαδή τη σκληρή υπερώα, το νεογνό αυτόματα αρχίζει να πιπιλάει. Αυτή η κίνηση πραγματοποιείται σε δύο στάδια. Πρώτα, βάζει τα χείλη γύρω από τη θηλαία άλω και πιέζει τη θηλή ανάμεσα στη γλώσσα και την υπερώα, κάνοντας έκθλιψη, προκαλώντας έτσι την έξοδο του γάλακτος από το μαστό. Στη συνέχεια η γλώσσα μετακινείται από τη θηλαία άλω στη θηλή, ώστε να πιεί το γάλα. Όλη αυτή η διαδικασία διευκολύνεται από την αρνητική πίεση που δημιουργεί το αντανακλαστικό του θηλασμού. Ο συντονισμός του θηλασμού με την αναπνοή και την κατάποση είναι σχετικά δύσκολος για ένα νεογνό, γι’ αυτό πολλά μωρά δεν θηλάζουν ικανοποιητικά στην αρχή. Σταδιακά όμως, το αντανακλαστικό μετατρέπεται σε δεξιότητα, που όλα τα μωρά αποκτούν.

Ένα άλλο αντανακλαστικό, αυτό της σύλληψης ή δραγμού, θα το δούμε συχνά όταν αγγίζουμε την παλάμη του μωρού μας και αυτό αμέσως αδράχνει σφιχτά το δάχτυλό μας. Αυτό το αντανακλαστικό εκλύεται και όταν χαϊδέψουμε την πατούσα του, οπότε κάμπτονται σφιχτά τα δάχτυλα των ποδιών του.

Με το αντανακλαστικό του βηματισμού το νεογνό μπορεί να κάνει κινήσεις βάδισης όταν το κρατάμε από τους ώμους και αφήσουμε τα πέλματά του να ακουμπήσουν σε επίπεδη επιφάνεια. Αυτό το αντανακλαστικό θα εξαφανιστεί σε δύο μήνες για να μετατραπεί σε εκούσια βάδιση προς το τέλος του πρώτου χρόνου της ζωής. Στον πίνακα που ακολουθεί φαίνονται τα φυσιολογικά αντανακλαστικά, που θα δούμε στο μωρό μας κατά τις πρώτες εβδομάδες ζωής:

Αντανακλαστικό Moro Βάδισης Αναζήτησης Τονικό αυχένα Δραγμού-παλάμη Δραγμού-πέλμα

Ηλικία εμφάνισης Γέννηση Γέννηση Γέννηση Γέννηση Γέννηση Γέννηση

Ηλικία εξαφάνισης 2 μηνών 2 μηνών 4 μηνών 5-7 μηνών 5-6 μηνών 9-12 μηνών

Η παρουσία κατά τη γέννηση αλλά και η ηλικία εξαφάνισης των νεογνικών αντανακλαστικών είναι σημαντικές, καθώς η απουσία τους ή η παραμονή τους πέρα από το αναμενόμενο χρονικό διάστημα μπορεί να υποδηλώνει διαταραχή του νευρικού συστήματος. Γι’ αυτόν τον λόγο η αξιολόγησή τους αποτελεί πάντα μέρος της παιδιατρικής εξέτασης.

22.03.2021

Άνετες βόλτες, παντού!

4-in -1 Η οικογένεια σας μεγαλώνει; Το ίδιο και η οικογένεια Balios! Το νεότερο μέλος της ονομάζεται Balios S Lux και είναι θαυματουργό. Ως μέρος του συστήματος μεταφοράς CYBEX 4-σε-1, το Balios προσφέρει 4 επιλογές με 1 μόνο πλαίσιο: Φιλοξενεί κάθισμα, βρεφικό κάθισμα αυτοκινήτου, το πορτ μπεμπέ Cot S ή το super άνετο Cocoon S.

2 3

4 Μοναδικά πρακτικό, καθώς διπλώνει με το ένα χέρι σε συμπαγές αυτοστήρικτο πακέτο και διαθέτει ευρύχωρο καλάθι αγορών. Και το πιο σημαντικό: Προσφέρει...ανεμπόδιστο ύπνο για το μωρό σας, αφού δεν χρειάζεται να το μετακινήσετε για να το τοποθετήσετε από το αυτοκίνητο στο καρότσι. Με μια απλή κίνηση κουμπώνετε το βρεφικό κάθισμα αυτοκινήτου στο πλαίσιο και είστε έτοιμοι για μια ήσυχη βόλτα.

/cybex-online.com/el-gr

/cybexGR

/cybex_global & cybex_fashion

ΣYZΗΤΩΝΤΑΣ

22.03.2021

Πόσα παιδιά θηλάζεις; Τρία συν… ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

ιθανότατα γνωρίζετε την Ιωάννα· Θα τη βρείτε στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ως Μελένια. Μέχρι πέρυσι και ελπίζουμε ξανά πολύ σύντομα, τη βρίσκατε και στα παιδικά πάρτι. Η Ιωάννα, ένα φωτεινότατο πλάσμα, είναι αξιοθαύμαστη. Είναι μαμά, επαγγελματίας υγείας, εκπαιδευτικός και… νεράιδα! Είναι επίσης μαία επι πτυχίω. Συνδυάζει όλους τους ρόλους ταυτόχρονα και τους αγαπά εξίσου. Παράλληλα, είναι ΚΑΙ εθελόντρια. Βοηθάει ως clown doctor

παιδάκια που νοσηλεύονται ή βρίσκονται σε δυσκολία εξαιτίας της υγείας τους, βοηθάει και έγκυες ή θηλάζουσες αν αντιμετωπίζουν προβλήματα με το θηλασμό. Για τον θηλασμό, λοιπόν, θα μιλήσουμε σήμερα, μαζί της, μια και η Ιωάννα θηλάζει και τα τρία της παιδιά, αλλά και ορισμένα «γαλακταδελφάκια» τους, προσφέροντας το γάλα της σε μωρά που το έχουν ανάγκη. Γεια σου, Ιωάννα! Θα ήθελα να μας πεις πώς ήταν η σχέση σου με τον θηλασμό με το πρώτο σου παιδί, την κόρη σου! Ευτυχώς ενημερώθηκα σωστά πριν ακόμα μείνω έγκυος, οπότε το συχνό πακέτο

ερωτήσεων/παρατηρήσεων που δέχεται η λεχώνα εντός μαιευτηρίου (ή έπειτα, από τους συγγενείς) σε εμένα δεν ευδοκίμησε. Τα «δεν έχεις γάλα, παρά μόνο κάτι σταγόνες!», «μέχρι να κατέβει το γάλα, δώσ’ του ξένο γιατί θα πεινάει», «σου κάνει πιπίλα το στήθος και καλομαθαίνει», «δώσ’ του ξένο, να κοιμηθείτε κι εσείς λιγάκι», «νερό έγινε πια, δεν χρειάζεται να θηλάζεις, δώσ’ του “κανονικό” γάλα», και άλλα τέτοια που δεν ισχύουν, αλλά λέγονται συνεχώς, μπορούσα να τα αντικρούσω. Όχι μόνο εγώ, αλλά και ο σύζυγος! Είχε διαβάσει μαζί μου και με συνόδευε πολύ ενεργά στο ταξίδι του θηλασμού. Με προστάτευε και εξακολουθεί μέχρι και

22.03.2021

σήμερα να το κάνει. Έτσι λοιπόν ξεκινήσαμε τον θηλασμό λίγα λεπτά μετά τον τοκετό. Και δε σταματήσαμε ποτέ! Η μικρή θήλαζε όταν ήμασταν μαζί στο σπίτι, στον ύπνο, στη βόλτα, στο πάρτι… (Ναι! 8 ημερών βγήκαμε να κάνουμε το πρώτο μας παιδικό πάρτι! Εκείνη με τον μπαμπά και τη γιαγιά στο αυτοκίνητο, παρκαρισμένο έξω από το σπίτι όπου γινόταν η εκδήλωση, κι εγώ κατέβηκα να θηλάσω κάνοντας ένα μικρό διάλειμμα από την παιδική διασκέδαση. Αυτό ήταν απαραίτητο, γιατί μέχρι να εδραιωθεί ο θηλασμός, το στήθος πρήζεται πολύ. Μόλις γίνει η εδραίωση του θηλασμού, το στήθος δεν πρήζεται πια. Είναι μαλακό και έχει την αίσθηση του άδειου – μόνο που δεν είναι άδειο. Είναι γεμάτο! Και μάλιστα με συχνή παροχή, όσο η ζήτηση είναι το ίδιο συχνή. Βέβαια χρειάστηκε να λείψω και περισσότερο από το σπίτι. Συχνά είχα πολύωρες διαλέξεις στο Πανεπιστήμιο ή σε άλλους χώρους εκπαίδευσης. Εκεί, αν και οι σπουδαστές μου γνώριζαν ότι είμαι θηλάζουσα και μπορούσα να θηλάσω στα διαλείμματα, δεν κατάφερα να το συντονίσω. Είχα δει ότι στο εξωτερικό έχουν υπάρξει καθηγήτριες που θήλαζαν στον χώρο εκπαίδευσης, φοιτήτριες το ίδιο, αλλά εγώ δεν το προγραμμάτισα. Αντλούσα γάλα και το έδινε ο μπαμπάς με συριγγούλα στο σπίτι. Αν δεν τα είχε καταφέρει εκείνος τόσο καλά, σίγουρα θα είχα δοκιμάσει κάθε πιθανή μεταφορά και λύση! Ποια ηλικία είχε η κόρη σου όταν έμεινες ξανά έγκυος; Σκέφτηκες να σταματήσεις τον θηλασμό, ιδιαίτερα όταν έμαθες ότι κυοφορείς δίδυμα; Ήταν 3 μήνες μετά τα πρώτα της γενέθλια. Εν μέσω εξεταστικής, ταξιδιών, καλοκαιριού, μαθαίνω ότι είμαι έγκυος. Τι ωραία! Η Μαριζέτα θα έχει αδελφάκι! Κι αν όλα πάνε καλά, θα μπορούν να θηλάζουν και μαζί, δηλαδή να κάνω tandem. Και στον υπέρηχο μαθαίνω ότι έχω δίδυμα! Χιλιάδες οι ερωτήσεις, αλλά μια και μιλάμε για θηλασμό τώρα, τα σοβαρότερα ερωτηματικά μου ήταν: Γίνεται κάποιος να θηλάζει τρία παιδιά; Κατ’ αρχάς υπάρχει γάλα για τόσους; (και ανθρώπους και θηλασμούς!) Γίνεται να θηλάζω όσο είμαι έγκυος; Θα κινδυνεύσει κάποιος; Ω ναι, κι όμως όλα γίνονται! Αν και είχα μία υψηλού κινδύνου κύηση, με αποκόλληση μάλιστα στο πρώτο τρίμηνο, ο θηλασμός ποτέ δεν κόπηκε. Η φύση ήξερε. Ορισμένες εβδομάδες μπορεί να είχε περιοριστεί λίγο – και κάποιες άλλες να είχε διπλασιαστεί– αλλά δεν σταμάτησε ποτέ. Ούτε μία μέρα! Το παιδάκι μου δεν ήταν ούτε ενάμιση. Βάσει σύστασης του Παγκοσμίου Οργανισμού Υγείας, θα ήθελα να λάβει τα οφέλη του μητρικού γάλακτος τουλάχιστον μέχρι τα δύο της. Θα άντεχα; Ορμόνες, δυσκινησία, νεύρα, μείωση στη ροή λόγω ορμονών, μη διατροφικός θηλασμός, agitation (ταραχή, σύγχυση), ουφ, πόσο θα άντεχα; Κουράστηκα! Είχα τη γνώση, είχα και τη θέληση, αλλά κουρά-στη-κα. Θηλάζαμε μόνο 2-3 φορές την ημέρα. Ήθελα να διατηρώ το ερέθισμα στο στήθος και τη γλυκιά επαφή με την κόρη μου. Θα τα κατάφερνα; Και να που τα κατάφερες! Βρίσκεσαι, λοιπόν, με τρία μωρά! Τα δε δίδυμα γεννήθηκαν με έναν επεισοδιακό τοκετό εν μέσω πανδημίας. Και ξεκινάς τον τριπλό θηλασμό, το triandem. Όπως μου είπες, γνώριζες το tandem, τον

ΣYZΗΤΩΝΤΑΣ ταυτόχρονο θηλασμό δύο παιδιών. Πώς κατάφερες να αντεπεξέλθεις στα τρία; Αφού έχεις μόνο δύο μαστούς, θα ρώταγαν οι πιο... αφελείς! Πού απευθύνθηκες για να λάβεις πληροφορίες για το triandem nursing; Τι έμαθες και πώς το εφάρμοσες στη δική σας καθημερινότητα; Ξεκίνησα με διπλό θηλασμό στο μαιευτήριο, καθώς είχα κοντά μου μόνο τα διδυμάκια. Ταυτόχρονος θηλασμός διδύμων. «Παιχνιδάκι»! Τα δύσκολα ήταν όταν επέστρεψα στο σπίτι γεμάτη γάλα. Η μεγάλη αδελφούλα ενθουσιάστηκε με τα μωρά, με τη μαμά, με το άπειρο γάλα που είχε επιστρέψει στα στήθη και το ήθελε μόνο δικό της! Ήταν μία δύσκολη περίοδος. Ακόμα και οι πιο σκληροπυρηνικοί λυγίζουν. Τα λεχουδάκια κάνουν μαραθώνιους θηλασμούς, αυτοκόλλητα πάνω στη μητέρα (μέχρι και δεκαοκτώ ώρες στο εικοσιτετράωρο) και το μεγάλο αναπτύσσει ζήλια, πείνα, περιέργεια, ανάγκη νέας σύνδεσης με τη μητέρα, ένα σωρό καινούργια πράγματα! Έψαχνα μανιωδώς να βρω θηλάζουσες με 1+2 παιδιά σε κοντινές ηλικίες να με βοηθήσουν. Θα βρήκα δύο το πολύ… Το σίγουρο ήταν ένα: Προτεραιότητα έχουν τα μωρά. Από εκεί και πέρα, βρες τον τρόπο που αντέχεις! Αυτό είχα σαν συμβουλή, ώστε να πορευτώ.

ΠΡΏΤΟΣ ΣΤΌΧΟΣ ΤΗΣ ΙΩΆΝΝΑΣ ΕΊΝΑΙ ΝΑ ΜΗΝ ΥΠΆΡΧΕΙ ΠΑΙΔΊ ΠΟΥ ΔΕΝ ΠΉΡΕ ΌΛΟ ΤΟ ΠΡΩΤΌΓΑΛΑ ΤΗΣ ΜΆΝΑΣ ΤΟΥ ΚΑΙ ΕΠΌΜΕΝΟΣ ΣΤΌΧΟΣ ΝΑ ΘΗΛΆΖΟΥΝ ΌΛΑ ΤΑ ΠΑΙΔΙΆ ΜΈΧΡΙ ΤΟΥΛΆΧΙΣΤΟΝ 6 ΜΗΝΏΝ Τελικά, τι είναι αυτό που σε δυσκόλεψε/δυσκολεύει περισσότερο; Με το χέρι στην καρδιά, σκέφτηκες κάποια στιγμή να αποθηλάσεις; Τουλάχιστον τη μεγάλη κόρη σου; Το δυσκολότερο είναι όταν θηλάζουν τα δύο και το τρίτο με κοιτάει στα μάτια και νιαουρίζει, ψάχνοντας με ανοιχτό το στόμα. Θα σου πω τι κάνω, για να μη ματώνει η καρδιά μου κάθε φορά. Θηλάζω το πιο πεινασμένο μωρό κρυφά σε κάποιο δωμάτιο και μετά θηλάζω το άλλο μωρό μαζί με τη μεγάλη ταυτόχρονα. Έτσι, όλοι δείχνουν τουλάχιστον ευχαριστημένοι! Αν σκέφτομαι τον αποθηλασμό; ΚΑΘΕ ΜΕΡΑ. Αλλά μετά το ξανασκέφτομαι. Γιατί να το στερήσω από το παιδί; Αφού το αγαπάει το γάλα της. Αγαπάει την επαφή μας. Είναι τόσο ανεξάρτητη και δραστήρια μέσα στην ημέρα, που αυτές οι λίγες στιγμές είναι που χώνεται στην αγκαλιά μου και αφήνεται.. Ή όταν έχει tantrums (ξεσπάσματα θυμού) ηρεμεί στο δευτερόλεπτο με τον θηλασμό. Γιατί να της τον κόψω; Ανοσολογικά έχω ΤΟΣΑ ΠΟΛΛΑ να της προσφέρω ακόμα. Δεν κάνουμε κάτι κακό, ούτε κάτι άχρηστο. Κάνουμε κάτι όμορφο, φυσικό, και το θέλουμε και οι δύο! Στους δύο τρίτος δε χωρεί, λένε, και το δανείζομαι χαριτολογώντας. Φυσικά, είμαι κι εγώ άνθρωπος και όταν φτάνω στα όρια μου, έχω κι εγώ τα δικά μου «tantrums». Τότε της λέω ότι δεν έχω γάλα, γιατί δεν έφαγα φαγητό για να φτιάξω γάλα. Ή, την αφήνω να θηλάσει λίγο και της λέω ότι πόνεσα και θέλω να ηρεμήσω, για να με αφήσει. Καλό; Κακό; Έτσι μόνο μπορεί να λειτουργήσω!

19 Πάμε τώρα ίσως στο πιο ουσιαστικό κομμάτι της συζήτησής μας, που δίνει και τον τίτλο στο άρθρο. Όταν σε ρωτούν πόσα παιδιά θηλάζεις, η απάντησή σου δεν είναι τρία, αλλά τρία συν. Μίλησέ μας για αυτό το συν, το milk sharing. Πού προσφέρεις το γάλα σου; Επίσης, πού μπορεί να απευθυνθεί μια γυναίκα με πλεόνασμα γάλακτος ώστε να το δωρίσει. Και πού πηγαίνει το γάλα αυτό; Ποια είναι, δηλαδή, τα μωρά που λαμβάνουν μητρικό γάλα μιας άλλης μανούλας; Για ένα διάστημα, είχα πάρα πολύ μεγάλη παραγωγή. Ίσως και τρία λίτρα ανά ημέρα! Και όσο αποφορτιζόμουν με το θήλαστρο, τόσο πιο πολύ έφτασα να παράγω. Η μεγάλη μου κόρη δεν έπινε αντλημένο. Κρατούσα για τα μωρά, αλλά περίσσευε και αρκετό. Ένας οικιακός καταψύκτης πόσο να αντέξει; Γιατί το γάλα να μην πάει κάπου όπου υπάρχει ανάγκη; Άρχισα να το ψάχνω. Υπάρχει τράπεζα! Μπορώ να δώσω εκεί το γάλα μου, προσεκτικά συλλεγμένο με καθαρές και αποστειρωμένες διαδικασίες, και να το πιει όποιο μωρό το χρειάζεται! Πριν όμως φτάσω εκεί, βρήκα κιόλας «γαλακταδερφάκια» που το είχαν ανάγκη – ή με βρήκαν εκείνα, όπως θες πες το. Το ένα, αν και μεγαλύτερης ηλικίας, είχε ένα μικρό προβληματάκι υγείας και η μαμά του λάμβανε γάλα από δότριες ως μητρικό «φάρμακο», ώστε να το δίνει κάθε πρωί στο παιδάκι της αποκλειστικά, αντί του αγελαδινού ή άλλων ζώων, συμπληρωματικά με οποιαδήποτε άλλη ιατρική αγωγή. Η μάνα αυτή έμπαινε σε πολύ μεγάλο κόπο για να δώσει το καλύτερο στο παιδί της. Η ίδια δεν μπορούσε να θηλάσει για άλλους, σοβαρούς λόγους. Και τα γαλακταδελφάκια γίνονταν όλο και περισσότερα! Η μαμά μου και η παιδίατρός μας μου θύμισαν ότι αυτό γινόταν και παλιότερα με τις παραμάνες. Σωστά! Και όμορφα! Μια και δεν μπορώ να δωρίσω αίμα, ας δωρίσω γάλα. Τι ευτυχέστερο; Πρόσφατα, που έκανα κλινική άσκηση σε μαιευτήριο και δεν είχα χρόνο και χώρο για να βγάζω γαλατάκι, εξάντλησα την τράπεζα μου και έφτασα να ζητήσω κι εγώ γάλα δότριας. Η ζωή μας κύκλους κάνει! Είμαι τόσο πολύ ευγνώμων. Ποιο μήνυμα για τον θηλασμό θέλεις να στείλεις στις εγκύους, στις νέες και στις παλαιότερες μαμάδες, που φοβούνται, αμφιβάλλουν, αμφισβητούνται ή απλώς προβληματίζονται; Να διαβάσουν και να ενημερωθούν πριν από τον τοκετό. Να ζητήσουν βοήθεια από μαμάδες που θήλασαν αποκλειστικά ή από ομάδες ή από το πανελλήνιο δίκτυο υποστήριξης θηλασμού. Να περιβάλλονται από ενημερωμένους επαγγελματίες υγείας. Να πιστέψουν στη φύση τους, να κλείσουν τα αυτιά τους και να εμπιστευτούν το ένστικτό τους. Να ξέρουν ότι ΜΠΟΡΟΥΝ να θηλάσουν, κατά 99%. Γιατί δυστυχώς το 1% των μαμάδων δεν μπορεί για παθολογικούς λόγους. Αλλά κι εκεί υπάρχει η λύση της τράπεζας. Δύναμη, επιμονή, υπομονή. Το ταξίδι είναι μαγικό και σας το υπόσχομαι, θα σας ανταμείψει!

Μπορείτε να επικοινωνήσετε με την Ιωάννα στο Facebook Melenia Ioanna (Νεράιδα Μελένια) και Melenia Clown Doctor ή στο Instagram neraida_melenia_clown_doctor

ΣYZΗΤΩΝΤΑΣ

22.03.2021

Μια αρκετά καλή συνταγή για μια αρκετά καλή μητέρα ΤΗΣ ΣΟΥΖΆΝΑΣ ΠΑΠΑΦΆΓΟΥ

ρόσφατα διάβασα πως το όνομα του κρεμμυδιού στα αγγλικά και τα γαλλικά έχει τη ρίζα «onio», η οποία πιθανότατα προέρχεται από τη λατινική «unus» που σημαίνει «ένας». Αυτόματα σκέφτηκα μια μάνα και το νεογέννητο της και συνειρμικά ήρθε στο μυαλό μου ένα πρωινό πριν από χρόνια στο μπαλκόνι της γιαγιάς μου στο νησί. Θα ’μουν δε θα ’μουν έντεκα χρονών, είχε έρθει να μας βρει μια γνωστή της γιαγιάς με το εγγονάκι της, ένα μωράκι τριών μηνών, σαν μικρό λουκουμάκι! «Αννάκι, άντε να κάνεις πέρα δώθε το καροτσάκι να νανουριστεί το μωρό», είχε πει η γιαγιά, όχι για να νανουριστεί το μωρό, αλλά για να συμπαρασταθεί στη γιαγιά του, δίχως να ακούσω όσα θέλαν να πουν. Εγώ φυσικά

κρυφάκουσα. Η μαμά του μωρού, κόρη της γυναίκας, είχε μεγάλη δυσκολία να πάρει το αγκαλιά, δεν μπορούσε να το ταΐσει, ούτε να το ηρεμήσει, ενώ ήδη από τη δεύτερη εβδομάδα που είχε γεννήσει έπινε, ξεκινώντας το αλκοόλ από το πρωί. Η γιαγιά συμβούλευε: «Να πάτε στην Αθήνα να τη δει γιατρός». Η φίλη απαντούσε: «Άπαπα, τι είναι αυτά που λες. Αν μαθευτεί, ο άντρας της θα τη χωρίσει». Όσα άκουγα μου ηχούσαν παράλογα· τι είχε συμβεί σ’ εκείνη τη μητέρα και δεν μπορούσε να απολαύσει το μικρό της; Ξεφλουδίζοντας το κρεμμύδι Όταν έφυγαν οι μουσαφίρηδες, έκατσα δίπλα στη γιαγιά στο τραπεζάκι της βεράντας. Καθώς ατενίζαμε σιωπηλές τη θάλασσα, πρότεινε: «Ας φτιάξουμε σουφικό (παραδοσιακό ικαριώτικο φαγητό). Άντε να φέρεις τα κρεμμύδια, να φέρω εγώ τα υπόλοιπα λαχανικά». Όταν επιστρέψαμε, με

όλα τα υλικά στο τραπέζι, έπιασε το κρεμμύδι και είπε: «Ξέρω πως άκουσες και πως έχεις απορίες». Έγνεψα καταφατικά. «Δεν καταλαβαίνω, γιαγιά, γιατί αυτή η μαμά δεν μπορεί να πάρει αγκαλιά ένα τόσο γλυκό μωρό;» Η γιαγιά πήρε στο χέρι της το κρεμμύδι και άρχισε να το ξεφλουδίζει. «Όσο ξεφλουδίζεις το κρεμμύδι, βρίσκεις μέσα του ένα παρόμοιο κρεμμύδι. Έτσι και με τη μητρότητα. Όταν γίνεται μάνα μια γυναίκα, γίνεται μάνα ίδια ή παρόμοια με τη μάνα που κουβαλάει. Και για να μάθει τι έχει μέσα της μια γυναίκα, ώστε να γίνει καλύτερη μάνα από τη μάνα της, θα πρέπει να αντέξει να δει τι κουβαλάει μέσα της. Πρέπει να αντέξεις το κλάμα, καθώς ξεφλουδίζεις το κρεμμύδι». Την κοίταζα καλά καλά, δίχως να καταλαβαίνω, κι ας είχαν γεμίσει με δάκρυα τα μάτια μου, καθώς ξεφλούδιζα το κρεμμύδι. Τώρα πια, όμως, ξέρω ακριβώς τι εννοούσε. Τώρα πια, έχω γίνει μάνα και έρχομαι κα-

22.03.2021

θημερινά σε επαφή με μανάδες. Κάποιες «τα ξέρουν όλα». Κάποιες άλλες «δεν ξέρουν τίποτα». Κάποιες ζητούν τη βοήθειά μου. Κάποιες επιθυμούν να ξεφλουδίσουν το κρεμμύδι τους και καθώς το κάνουν γεμίζουν με δάκρυα τα μάτια τους, αλλά κάποια στιγμή καταφέρνουν να αντέξουν και να αποδεχτούν όλα όσα κουβαλούν μέσα τους και δειλά δειλά πειραματίζονται με νέα σχήματα και μορφές μητρικής λειτουργίας. Είναι λίγο σαν τη ρωσική κούκλα, τη ματριόσκα ή μπάμπουσκα. Τη βλέπεις μια και μοναδική, μα κουβαλά μέσα της ολόκληρη γενναία μανάδων. Αβάσταχτες συναισθηματικές καταστάσεις και εθισμοί Τη σκέφτομαι συχνά εκείνη τη μάνα, μόνη, απελπισμένη, γεμάτη σκέψεις πανικού, ανήμπορη να ευχαριστηθεί, βουτηγμένη στον εθισμό. Με μια μητέρα που έτρεμε στην ιδέα μη μαθευτεί το μυστικό της κόρης της, μην και την αφήσει ο άντρας της (που ήταν ναυτικός). Στον βωμό της εικόνας, του «τι θα πει ο κόσμος», θυσιάστηκε η ανάγκη μιας κόρης να μπει σε μια φροντιστική αγκαλιά, ώστε να μπορέσει με τη σειρά της να βάλει στη δική της αγκαλιά το μωρό της, να καταφέρει να λειτουργήσει μητρικά, όντας, αν όχι αρκετά καλή μητέρα, απλώς μητέρα. Δεν μπορώ παρά μόνο να κάνω υποθέσεις για εκείνη, για το μωρό της, για την ποιότητα της σχέσης της με τη μητέρα της, για τον εθισμό της στο αλκοόλ, για την αδυναμία της να απελευθερωθεί από τα δεσμά μιας εθιστικής συμπεριφοράς. Θυμίζω ότι ένας από τους κύριους στόχους κάθε εθιστικής συμπεριφοράς είναι η απαλλαγή από τις συναισθηματικές καταστάσεις που ζούμε· και η μητρότητα είναι μια από τις πιο έντονες... «Ο εθισμένος…», γράφει η Τζόυς Μακ Ντούγκαλ στο βιβλίο Τα χίλια και ένα πρόσωπα του έρωτα (Εκδόσεις Νεφέλη) «…αισθάνεται σαν να είναι αλυσοδεμένος με το αντικείμενο του εθισμού του, είτε αυτό είναι ο καπνός, το αλκοόλ, η τροφή, τα ναρκωτικά, τα φάρμακα –είτε οι άλλοι, οι οποίοι χρησιμοποιούνται σαν αντικείμενα αναγκών. Αυτό το αντικείμενο βιώνεται ως “καλό”, ως κάτι που δίνει νόημα στη ζωή». Οποιαδήποτε αβάσταχτη συναισθηματική κατάσταση «ραντίζεται» με το μαγικό αυτό αντικείμενο και οι πόνοι και οι καημοί εξαφανίζονται! Μια συγχώνευση που πρέπει σταδιακά να λυθεί Σε αυτό το σημείο δεν μπορώ παρά να κάνω μια συγκεκριμένη σύνδεση. Σκέφτομαι τη μητέρα που «ραντίζει» με το θαυματουργό της άγγιγμα το σωματάκι του μωρού, το κλείνει μέσα στα χέρια της και σκορπίζει μακριά κάθε δυσάρεστη αίσθηση. Έτσι θα έπρεπε να ξεκινάει την πορεία του στη ζωή κάθε πλάσμα, μέσα στην αγκαλιά μιας μητέρας αρκετά καλής, σύμφωνα με τον όρο του Βίννικοτ, αδιαχώριστοι αρχικά, με τη μητέρα και τις «φλούδες κρεμμυδιού» της να υπακούν στο τέμπο των αναγκών του «θείου βρέφους». Ο άνθρωπος, τις πρώτες μέρες της ζωής του, έχει ανάγκη να ζει σε μια κατάσταση απόλυτης αυταπάτης (είμαι ο κόσμος όλος και ο κόσμος μου ανήκει) και η μητέρα, όλος ο κόσμος για το βρέφος, θα πρέπει να υπακούει σε αυτή την ανάγκη και να υποκύψει σε μια λειτουργία «συγχώνευσης». Όμως, προσοχή! Αυτή η συνθήκη, αυτή η αυταπάτη, πρέπει σιγά σιγά να σταματήσει. Τα μάγια πρέπει να λυθούν. Το αντίδοτο είναι οι μικρές, σταδιακές ματαιώσεις που θα επιτρέψουν στο βρέ-

ΣYZΗΤΩΝΤΑΣ

ΣΤΗΝ ΠΕΡΊΠΤΩΣΗ ΠΟΥ Η ΜΗΤΈΡΑ ΔΥΣΚΟΛΕΎΕΤΑΙ ΝΑ ΔΙΑΧΩΡΙΣΤΕΊ ΑΠΌ ΤΟ ΜΩΡΌ ΚΑΙ ΣΥΝΕΧΊΖΕΙ ΤΗ ΣΥΓΧΏΝΕΥΣΗ ΜΑΖΊ ΤΟΥ ΠΈΡΑ ΑΠΌ ΤΗ ΦΥΣΙΟΛΟΓΙΚΉ ΦΆΣΗ, ΤΌΤΕ Η ΑΛΛΗΛΕΠΊΔΡΑΣΉ ΤΟΥΣ ΜΠΟΡΕΊ ΝΑ ΓΊΝΕΙ ΠΑΘΟΓΌΝΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΠΑΙΔΊ

ξεκινήσει να ηρεμεί τον εαυτό του, αντέχοντας όλο και πιο πολύ και περιμένοντας τη μητέρα να ανταποκριθεί στο κάλεσμα του. Αν, όμως, εκείνη δεν αντέξει τον διαχωρισμό τότε «η ικανότητα να είσαι μόνος» (μόνος παρουσία της μητέρας, σύμφωνα με τον Βιννικοτ) θα παρεμποδιστεί, οπότε το παιδί θα απαιτήσει να είναι διαρκώς παρούσα, προκειμένου να καταφέρνει να αντέχει κάθε συναισθηματική εμπειρία, εσωτερικής ή εξωτερικής προέλευσης.

φος να δομήσει σταδιακά τα κομμάτια του εαυτού του, καθώς θα διαχωρίζεται από τη μητέρα και θα τη βιώνει πλέον ως σώμα διαφορετικό από το δικό του. Στην περίπτωση που η μητέρα δυσκολεύεται να διαχωριστεί από το μωρό της και συνεχίζει τη συγχώνευση πέρα από τη φυσιολογική φάση, τότε η αλληλεπίδρασή τους μπορεί να γίνει παθογόνος για το παιδί. Η σχέση μάνας-βρέφους ξεκινά μέσα από μια δέσμευση, στην οποία ο κάθε ένας είναι εργαλείο ικανοποίησης του άλλου. Σε αυτή τη σχέση, όμως, υπάρχει μια ανισότητα. Το βρέφος, τόσο συναισθηματικά, διανοητικά, σωματικά, όσο και αισθησιακά, δεν μπορεί να αναπτυχθεί παρά μόνο στο μέτρο που η μητέρα επενδύει με θετικό τρόπο σε όλες αυτές του τις πλευρές. Η μητέρα είναι εκείνη που μπορεί να ξεκινήσει ή να αναστείλει την ναρκισσιστική ενδυνάμωση αυτών των στοιχείων του παιδιού της. Αν ο δικός της εσωτερικός κόσμος έχει αντίστοιχες ελλείψεις, τότε είναι δυστυχώς πολύ πιθανό να μην επιτρέψει στο βρέφος να διαχωριστεί από εκείνη, διότι έχει ανάγκη να καλύψει –μέσω εκείνου– τις δικές της ελλείψεις. Όλα αυτά γίνονται ασυνείδητα. Αλλά γίνονται –και μάλιστα συχνά. Αν η μητέρα, λοιπόν, είναι κόρη της μάνας της και η μάνα της κόρη της δικής της μάνας και πάει λέγοντας, και αν όλες αυτές οι «φλούδες κρεμμυδιού» έχουν ένα μοτίβο εξάρτησης και ψυχοσυναισθηματικής ανωριμότητας, τότε είναι πιθανό η μάνα να μεταδώσει στο μωρό άγχη, φόβους και επιθυμίες της δίχως φίλτρο. Τούτο είναι αρκετά επικίνδυνο, μια και μπορεί να εδραιωθεί μια σχέση εθισμού στην παρουσία της και στις φροντίδες της σε τέτοιο βαθμό, που θα μπορούσε να στερήσει από το μωρό να αναπτυχθεί ψυχοσυναισθηματικά.

Η παρουσία του πατέρα Η παρουσία του πατέρα σε αυτή τη φάση της ζωής του ανθρώπου παίζει πολύ σημαντικό ρόλο. Θεωρώ, και το έχω δει να συμβαίνει άπειρες φορές, πως δίχως αυτόν είναι ιδιαίτερα δύσκολο να λειτουργήσει αρκετά καλά η μητέρα. Η παρουσία του, ως πατρική λειτουργία, αρκεί ακόμα και ως εσωτερικευμένη στη μητέρα. Ο πατέρας δρα ως κυματοθραύστης. Η θάλασσα είναι οι επιθυμίες του βρέφους, το λιμάνι είναι η μητέρα. Το δε νησί δημιουργείται σταδιακά. Το παιδί, για να καταφέρει να αναγνωρίσει και να δεχτεί τον εαυτό του ως άτομο, δεν θα μπορούσε να έχει καλύτερο εργαλείο από την αίσθηση πως οι γονείς του αγαπιούνται και επιθυμεί ο ένας τον άλλο. Αυτός είναι ίσως ο μόνος τρόπος, ώστε να μη γίνει η ναρκισσιστική προέκταση της μητέρας ή το υποκατάστατο του πατέρα.

Τι σημαίνει ματαίωση; Πολλές μαμάδες με ρωτούν με αγωνία: «Τι πρέπει να κάνω; Τι σημαίνει ματαίωση; Να αφήνω το μωρό μου να κλαίει; Γιατί του κάνω κακό αν του κάνω όλα τα χατίρια; Θα μεγαλώσει και θα μάθει να βάζει φρένο στα θέλω του, έτσι δεν είναι; Γιατί να το πιέσω να βγει από το κρεβάτι μου; Γιατί να κλαίει;» Απαντώ με μια ερώτηση: «Ποιος έχει μεγαλύτερη αγωνία, το μωρό ή η μαμά;» Η ματαίωση είναι δυσλειτουργική, όταν επιβάλλεται για να εξυπηρετήσει τη μητέρα. Γενικά κάθε τι που κάνουμε σε σχέση με το μωρό και το παιδί μας καλό θα ήταν πρώτα να περνάει από την ερώτηση-φίλτρο: «Τώρα ποιον εξυπηρετεί αυτό; Αυτό ή εμένα;» Το μωρό πρέπει αρχικά να παίρνει όλες τις καταπραϋντικές φροντίδες της μητέρας και να είναι αν όχι κολλημένο πάνω της, σε άμεση επαφή με εκείνη. Όσο περνούν οι μέρες και οι μήνες και το νευρικό του σύστημα ωριμάζει, τότε σιγά σιγά η μητέρα μπορεί να χαλαρώσει και να «επιστρέψει στο σώμα της», επιτρέποντας στο μωρό να αρχίσει να αισθάνεται το δικό του σώμα. Τη στιγμή περίπου που ξεκινά να βλέπει τα χέρια του και έπειτα να αναγνωρίζει τον εαυτό του στον καθρέφτη, το μωρό μπορεί να

Εθιστικά αντικείμενα και μητρική λειτουργία Όταν απουσιάζουν οι καθησυχαστικές γονεϊκές αναπαραστάσεις, όταν το μωρό δεν έχει διαχωριστεί από τη μητέρα, ή μάλλον όταν η μητέρα δεν έχει διαχωριστεί από το μωρό, τότε ελλοχεύει ο κίνδυνος, καθώς αυτό μεγαλώνει, να ηρεμεί καταφεύγοντας σε καταχρήσεις αντικειμένων που θα καταπραΰνουν φαινομενικά μόνο ένα βαθύ εσωτερικό κενό. Πρόκειται για εθιστικά αντικείμενα που δεν επιλύουν παρά μόνο προσωρινά τη συναισθηματική ένταση, διότι είναι σωματικές και όχι ψυχολογικές λύσεις, που υποτίθεται ότι αντικαθιστούν τη μη πετυχημένη μητρική λειτουργία. Μη πετυχημένη μητρική λειτουργία είναι και το να μην μπορείς να διαχωριστείς από το παιδί σου, αλλά και το να μην έχεις μπορέσει να συγχωνευτείς με εκείνο στις αρχές της σχέσης. Γενικά το μυστικό της επιτυχίας βρίσκεται στη μητρική αντοχή. Αντέχω; Με έχουν αντέξει; Αντέχω να δω μέσα μου και να αλλάξω το μέλλον μου; Η αλήθεια κρύβεται στο ξεφλούδισμα του κρεμμυδιού, λοιπόν. Τα αντέχουμε τα δάκρυα. Αν κάνουμε λίγη υπομονή, τα μάτια μας θα σταματήσουν να τσούζουν και θα δούμε πολύ πιο καθαρά τα πάντα. Α, και να μην το ξεχάσω, στο σουφικό μπορεί να μοιάζουν όλα τα λαχανικά ανακατεμένα, αλλά η γιαγιά έβαζε πάντα μέσα πρώτο το κρεμμύδι και έλεγε: «Δεν πρέπει να μείνει για πολύ μόνο του στο λάδι, γιατί θα καεί. Ούτε λίγο πρέπει να μείνει, γιατί θα έχει άσχημη γεύση. Πρέπει να μείνει τόσο όσο! Το κρεμμύδι είναι το πιο βασικό και γι’ αυτό μπαίνει πρώτο. Πάνω του δένονται όλα. Όμως δίχως τα άλλα υλικά, δεν θα υπάρξει ποτέ σουφικό». Κάθε μαγείρισσα ακολουθεί τη δική της συνταγή, ο κανόνας του μέτρου, όμως, παραμένει ίδιος… Κυρίως στις συνταγές εκείνες στις οποίες καλούμαστε να αυτοσχεδιάσουμε με τα υλικά που διαθέτουμε!

Η Σουζάνα Παπαφάγου είναι κλινική ψυχολόγος-οικογενειακή ψυχοθεραπεύτρια.

ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ

Μοντεσσόρι στο σπίτι… εξ απαλών ονύχων ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

Σιμόν Ντέιβις, μητέρα δυο νεαρών ενηλίκων, 20 και 18 ετών, έγινε πρόσφατα γνωστή και στην Ελλάδα χάρη στο βιβλίο της Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών). Τη συνάντησα διαδικτυακά και συζητήσαμε για το πώς είναι δυνατόν να μεγαλώσουμε τα παιδιά μας με βάση της μοντεσσοριανές αρχές πριν καν πάνε σχολείο. Αφορμή για να ασχοληθεί με τη μοντεσσοριανή εκπαίδευση στάθηκε η γέννηση των παιδιών της και η αναζήτηση ενός ιδανικού σχολείου, όπου θα μάθαιναν ουσιαστικά και δεν θα έγραφαν απλώς διαγωνίσματα. «Με το που μπήκα για πρώτη φορά σε μοντεσσοριανή τάξη, την ερωτεύτηκα», θυμάται. «Το περιβάλλον ήταν τόσο ελκυστικό, οι δασκάλες ήταν τόσο ευγενικές και σέβονταν τόσο τους μαθητές τους, που αμέσως κατάλαβα πως τα παιδιά μου θα φοιτούσαν εκεί». Σύντομα, η Σιμόν αποφάσισε να σπουδάσει και η ίδια στην Association Montessori Internationale. Από το 2005, όταν αποφοίτησε, διδάσκει γονείς και παιδιά στο Σίντνεϊ και στο Άμστερνταμ, με στόχο να γνωρίσει τις μοντεσσοριανές αρχές σε όσο το δυνατόν περισσότερες οικογένειες.

Διαβάστε: Simone Davies, «Μοντεσσόρι στο σπίτι με το μικρό παιδί (1-3 ετών). Πώς να μεγαλώσετε ανεξάρτητα και υπεύθυνα παιδιά», Εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Ελένη Στεργιοπούλου.

Τι είναι η μοντεσσοριανή εκπαίδευση; Πρόκειται για μια εναλλακτική εκπαιδευτική προσέγγιση, που συνήθως διδάσκεται σε παιδικούς σταθμούς και νηπιαγωγεία, όμως μπορεί να εφαρμοστεί και στο σπίτι, από τους φροντιστές. Θυμηθείτε πως, με βάση τις μοντεσσοριανές αρχές: Το παιδί μαθαίνει χρησιμοποιώντας τα χέρια του, χωρίς να είναι ο ενήλικος σε θέση ισχύος, και έτσι ανακαλύπτει και διατηρεί την περιέργειά του για τον κόσμο που το περιβάλλει. Ακολουθούμε το παιδί, τα ενδιαφέροντά του, τον

τρόπο με τον οποίο μαθαίνει, τους ρυθμούς του. Αποδεχόμαστε και σεβόμαστε το παιδί, με τις ιδιαιτερότητές του, και το βοηθάμε να γίνει η καλύτερη εκδοχή του εαυτού του. Διδάσκουμε υπευθυνότητα, καθώς το παιδί έχει πολλές ελευθερίες επιλογών και δράσεων, μέσα από τις οποίες μαθαίνει κανόνες και ενδιαφέρεται για τον εαυτό του, τους άλλους και το περιβάλλον. Παρατηρούμε το παιδί καθημερινά: Τη λεπτή και την αδρή κινητικότητα, τη γλώσσα, την κοινωνική και γνωστική ανάπτυξη, τον τρόπο που εκφράζεται. Μόδα ή ουσία; Τα τελευταία χρόνια, παρατηρούμε πως τα μοντεσσοριανά σχολεία στην Ελλάδα –όπως και στο εξωτερικό– αυξάνονται. «Νομίζω πως οι γονείς έχουν απογοητευτεί από το παραδοσιακό εκπαιδευτικό σύστημα», σημειώνει η Σιμόν. «Διεκδικούμε πλέον πολλά περισσότερα από τη στείρα σχολική γνώση. Θέλουμε τα παιδιά μας να αγαπήσουν τη μάθηση, να μη χάσουν την περιέργειά τους, να επιλύουν προβλήματα, να σκέφτονται δημιουργικά, να συνεργάζονται. Οι μοντεσσοριανές αρχές, γνωστές εδώ και πάνω από 100 χρόνια, είναι πλέον προσβάσιμες, μέσα από τα βιβλία και τα μέσα κοινωνικής δικτύωσης», συμπληρώνει. Αυτός είναι και ένας από τους λόγους για τους οποίους έγραψε το βιβλίο της: Να διευκολύνει τους πολυάσχολους γονείς να κατανοήσουν και να εφαρμόσουν όλα όσα πρέσβευε η Μαρία Μοντεσσόρι και να τους δώσει να καταλάβουν πως υπάρχει και ένας διαφορετικός τρόπος εκπαίδευσης των παιδιών τους, γεμάτος ουσία και σεβασμό. Οδηγοί, όχι υπηρέτες Στην αρχή του βιβλίου υπάρχει μια φράση κλειδί: «Να είστε οδηγός του παιδιού. Δεν χρειάζεται ούτε υπηρέτη, ούτε αφεντικό». Η Σιμόν αντιλαμβάνεται τη γονεϊκότητα ως μια βεντάλια, που περιλαμβά-

22.03.2021

νει από πάρα πολύ αυστηρούς γονείς-αφεντικά μέχρι γονείς-υπηρέτες, που κάνουν τα πάντα (αντί) για τα παιδιά τους –νομίζω πως και οι δυο είναι αναγνωρίσιμες «φυλές» γονέων και στη χώρα μας. Η μοντεσσοριανή προσέγγιση βρίσκεται κάπου στη μέση –δίνει ελευθερία στο παιδί να εξερευνά και να ανακαλύπτει, αλλά μέσα σε συγκεκριμένο πλαίσιο. «Συνήθως μεγαλώνουμε τα παιδιά μας, ανάλογα με το πώς μεγαλώσαμε εμείς», υπογραμμίζει η Σιμόν. «Ίσως είμαστε αυστηροί, όπως ήταν οι γονείς μας, ίσως πάλι, αν είχαμε καταπιεστεί, είμαστε χαλαροί και τους κάνουμε όλα τα χατίρια. Συχνά θα ακούσετε ενηλίκους να λένε: “Κι εγώ τι έπαθα; Μια χαρά βγήκα” και να ακολουθούν στρεβλά μοντέλα διαπαιδαγώγησης. Όμως, οι σύγχρονες έρευνες καταδεικνύουν ότι τα παιδιά ανθούν όταν τα παρατηρούμε, τα κατανοούμε και τα αποδεχόμαστε. Χρειάζεται χρόνος μέχρι να μάθουν οι νέοι γονείς νέους τρόπους ανατροφής, ως οδηγοί, και χρειάζεται επίσης εξάσκηση για να αποδιώξουν παγιωμένες συμπεριφορές και αντιλήψεις. Όμως, μπορούν να αλλάξουν· κι εγώ μεγάλωσα παραδοσιακά, μα τελικά κατάφερα να μάθω μια νέα γλώσσα, να παρατηρώ τα παιδιά μου και να τους διδάξω να αγαπούν τη μάθηση και να ενδιαφέρονται ουσιαστικά για τους άλλους», υπενθυμίζει η Σιμόν. Ποτέ δεν είναι νωρίς Στο βιβλίο της, απευθύνεται στους γονείς μωρών και νηπίων που δεν πάνε ακόμα σχολείο ή που μόλις το έχουν ξεκινήσει. Όμως, η μοντεσσοριανή εκπαίδευση, μια προσέγγιση ολιστική και όχι ακαδημαϊκή, ξεκινάει νωρίς νωρίς, από το σπίτι, με πρώτους δασκάλους τον μπαμπά και τη μαμά. Προτείνει, λοιπόν, μια σειρά από οικιακές δραστηριότητες συντονισμού, χρήση πλούσιου λεξιλογίου, υλικά καλής ποιότητας για αυτό-έκφραση, πολλή μουσική και φυσικά κίνηση. Όλα αυτά μέσα από καθημερινές δραστηριότητες, όπως το φαγητό ή το ντύσιμο, οι οποίες, χωρίς βιασύνη, αναδεικνύονται σε άριστες ευκαιρίες που θα οδηγήσουν τα παιδιά να αυτοεξυπηρετούνται και να βοηθούν στο σπίτι από μικρά. «Παρατηρήστε ποιες δραστηριότητες προτιμά το παιδί και… προκαλέστε το. Ζητήστε του να κάνει κάτι όχι και τόσο εύκολο, ώστε να προσπαθήσει να βελτιωθεί, αλλά ούτε και τόσο δύσκολο, ώστε να τα παρατήσει», συμβουλεύει η Σιμόν. Τονίζει ακόμα να αποφεύγουμε εκφράσεις όπως: «Όχι», «Μην το πιάνεις», «Πρόσεχε», γιατί τα παιδιά τελικά θα μας αγνοήσουν. Προτείνει, λοιπόν, να κάνουμε το σπίτι μας ασφαλές, γεμάτο «Ναι», ώστε το παιδί να μπορεί να το εξερευνά και να παίζει χωρίς να κινδυνεύει. Αν δεν είναι δυνατόν να γίνει φιλικό προς το παιδί όλο το σπίτι, καλό είναι να μετατρέψουμε έστω ένα τμήμα του, όπου θα μπορεί να κινείται απερίσπαστο. «Καθίστε στο πάτωμα», παροτρύνει η Σιμόν, «και δείτε πώς φαίνεται ο χώρος από το ύψος του παιδιού. Υπάρχουν σημεία-παγίδες, όπως πρίζες ή εκτεθειμένα καλώδια; Εντοπίζετε πράγματα που δεν θέλετε να αγγίξει; Καλύψτε τα ή αποσύρετέ τα, ώστε να μην είναι προσβάσιμα. Θα είστε πιο ήρεμοι και εσείς κι εκείνο και θα απολαμβάνετε το παιχνίδι σας χωρίς φόβο». Κλείνοντας τη συζήτησή μας, η Σιμόν Ντέιβις υπενθυμίζει πως όσο λιγότερα πράγματα έχουν γύρω τους τα παιδιά, τόσο ευκολότερα θα προσηλωθούν σ’ αυτά. Γι’ αυτό και συστήνει να έχουμε αποθηκευμένα τα παιχνίδια και να τους παρέχουμε κάθε φορά το πολύ μέχρι 6 δραστηριότητες, τοποθετημένες είτε σε δίσκους είτε σε καλάθια.

9 MHNEΣ

22.03.2021

23 Ποια είναι τα οφέλη του Prenatal Pilates; Κ: Τα οφέλη του Prenatal Pilates είναι πολλά για την έγκυο. Η διατήρηση της φυσικής κατάστασης, ο έλεγχος του βάρους, η μείωση της πιθανότητας εμφάνισης διαβήτη κύησης και η ενδυνάμωση του πυελικού εδάφους είναι τα πιο βασικά. Επιπλέον, το ρεπερτόριο των ασκήσεων εκπαιδεύει την έγκυο στη σωστή αναπνοή και προετοιμάζει την πύελο για τον τοκετό. Δεν πρέπει να παραβλέπουμε, όμως, και τα οφέλη της μεθόδου Pilates και μετά τον τοκετό. Ένα δυνατό σώμα θα κάνει πιο εύκολες τις άπειρες αγκαλιές και όλα τα… βάρη που περιμένουν τη νέα μανούλα, η οποία θα ανακτήσει γρηγορότερα τη φόρμα και τη φυσική της κατάσταση.

Prenatal Girls ή αλλιώς Pilates και στην εγκυμοσύνη ΤΗΣ ΜΑΡΚΈΛΛΑΣ ΔΉΜΟΥ

Κ *

Η Κλαίρη Σαμίου, Melekos Health Club Co-Owner, είναι Pilates instructor, δασκάλα χορού Latin και Zumba instructor. Ο Στέφανος Καλαϊτζόγλου, Melekos Health Club CoOwner, είναι καθηγητής Φυσικής Αγωγής, απόφοιτος ΤΕΦΑΑ Θεσσαλονίκης, με μεταπτυχιακό στη Διοίκηση Αθλητικών Οργανισμών.

οινός στόχος όλων των υποψήφιων μαμάδων είναι ένα υγιές μωράκι. Κι έπειτα ακολουθούν όλα τα υπόλοιπα, ένα από τα οποία είναι το να παραμείνουν και εκείνες υγιείς και σε φόρμα. Επιβάλλεται, εξάλλου! Η άσκηση, όταν γίνεται υπό την καθοδήγηση επαγγελματιών, είναι ένας ασφαλής τρόπος που μπορεί να συμβάλει στην διατήρηση της φυσικής κατάστασης της μαμάς πριν και μετά τον τοκετό. Η Κλαίρη Σαμίου, Pilates instructor η ίδια, βίωσε τις ευεργετικές ιδιότητες αυτού του είδους άσκησης στη δική της εγκυμοσύνη και θέλησε να τις μοιραστεί με τις υπόλοιπες υποψήφιες και νέες μητέρες. Μαζί με τον σύζυγό της, Στέφανο Καλαϊτζόγλου, καθηγητή Φυσικής Αγωγής, δημιούργησαν τα Prenatal Girls, που προσφέρουν online μαθήματα Prenatal Pilates, αλλά και έναν σούπερ οδηγό διατροφής για τη μητέρα. Κλαίρη και Στέφανος, λοιπόν, μίλησαν στο Τaλκ για το καταπληκτικό αυτό εγχείρημα. Αρχικά, τι είναι τα Prenatal Girls; Κ.&Σ.: Τα Prenatal Girls συντροφεύουν τις υποψήφιες, αλλά και τις νέες μητέρες στο ταξίδι της μητρότητας. Εκεί μπορούν να έχουν πρόσβαση σε 10 online μαγνητοσκοπημένα βίντεο Prenatal Pilates, που μπορούν να εκτελούν σε όλη την διάρκεια της εγκυμοσύνης τους, αλλά και αργότερα, όσες φορές επιθυμούν, από την άνεση και την ασφάλεια του σπιτιού τους. Επιπλέον, μπορούν να βρουν έναν ολοκληρωμένο οδηγό διατροφής για την εγκυμοσύνη και πολλές συνταγές με θερμί-

δες ανά γεύμα! Φυσικά, υπάρχει και η δυνατότητα για online personal training για κάθε έγκυο ή νέα μανούλα που επιθυμεί να έχει ένα εξατομικευμένο πρόγραμμα άσκησης. Πώς προέκυψε η ιδέα των Prenatal Girls; Κ: Ως Pilates instructor και δασκάλα χορού, κατά την διάρκεια της εγκυμοσύνης μου είχα την ανάγκη να συνεχίζω να γυμνάζομαι, να χορεύω. Ήξερα πως η άσκηση θα με βοηθήσει να αντιμετωπίσω όλα τα προβλήματα τα οποία με δυσκόλευαν στην εγκυμοσύνη, όπως τους έντονους πόνους στη μέση και τα πρηξίματα στα πόδια μου. Έτσι, αποφάσισα να εξειδικευτώ στο Prenatal Pilates, το ασκησιολόγιο του οποίου εφάρμοζα σχεδόν καθημερινά όταν ήμουν έγκυος. Βλέποντας και κυρίως νιώθοντας τα οφέλη του, αποφάσισα πως όλη αυτή την εμπειρία και τη γνώση θα ήθελα να την μοιραστώ και με άλλες μέλλουσες μανούλες! Γι’ αυτό και στον 8ο και 9ο μήνα γύρισα όλα τα Prenatal Pilates videos. Φυσικά, σε όλη αυτήν τη διαδικασία, εκτός από τον γυναικολόγο μου, σύμβουλος και επιμελητής του προγράμματος ήταν και είναι ο σύζυγός μου, Στέφανος Καλαϊτζόγλου, Καθηγητής Φυσικής Αγωγής. Πόσο ασφαλής είναι η μέθοδος Pilates στην εγκυμοσύνη; Κ: Η μέθοδος Pilates ανήκει στα επιτρεπόμενα είδη άσκησης, με προσαρμογές όποτε θεωρούνται απαραίτητες, ανάλογα με το στάδιο της κύησης. Το αυθεντικό, λοιπόν, ρεπερτόριο της μεθόδου Pilates με τις ανάλογες προσαρμογές είναι κατάλληλο, μα και ευεργετικό για μία έγκυο, γι’ αυτό και το Prenatal Pilates είναι εξειδικευμένο για την εγκυμοσύνη!

Μεγάλη βαρύτητα δίνετε και στη διατροφή της εγκύου. Ποιες συμβουλές θα δίνατε στην έγκυο σχετικά με την ποιότητα και την ποσότητα της τροφής; Σ.: Η διατροφή στην εγκυμοσύνη πρέπει να χαρακτηρίζεται από ποικιλία, χωρίς ιδιαίτερες υπερβολές. Μία έγκυος πρέπει να ακολουθεί τις συμβουλές του προσωπικού της γιατρού και να αναπτύξει μια διατροφική καθημερινότητα που οδηγεί την ίδια και το μωρό της σε καλή υγεία. Πολλές έρευνες έχουν δείξει η χαμηλή κατανάλωση θερμίδων, ειδικά στο πρώτο τρίμηνο της εγκυμοσύνης, έχει καταστροφικά αποτελέσματα στην ανάπτυξη του εμβρύου και έχει αρνητικές επιπτώσεις στην υγεία του. Αντίθετα, μια διατροφή υψηλή σε θερμίδες, εκτός από το ότι θα προσθέσει βάρος στην έγκυο, πιθανόν να την οδηγήσει και σε παθήσεις που θα βλάψουν τόσο την ίδια όσο και το μωρό της, όπως ο διαβήτης κύησης. Επομένως, μια διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες, η οποία περιλαμβάνει όλα τα μακροθρεπτικά συστατικά σε ισορροπία, πρωτεΐνη, υδατάνθρακες και λιπαρά, είναι αυτή που θα προσφέρει όλα τα απαραίτητα στοιχεία και βιταμίνες στην έγκυο, αλλά και στο μωρό που κυοφορεί. Ένα μεγάλο κομμάτι των μαθημάτων που παραδίδουμε στις μέλλουσες μητέρες είναι το να καταλάβει η έγκυος πόσες θερμίδες χρειάζεται να παίρνει ξεχωριστά σε κάθε τρίμηνο της εγκυμοσύνης της. Ο οδηγός διατροφής που έχουμε δημιουργήσει είναι δομημένος πάνω σε αυτές τις αρχές, ενώ και στα personal courses διαθέτουμε πάντα 20 λεπτά συμβουλευτικής για θέματα που αφορούν τη γυμναστική, τη διατροφή και γενικά την καθημερινότητα της εγκύου.

Για να αποκτήσεις πρόσβαση στα online μαθήματα Pilates, στον οδηγό διατροφής και στις συνταγές, επισκέψου το www.prenatalgirls.gr

ΣYZHTΩΝΤΑΣ

Μουσική για μικρά και μεγάλα «σποράκια» ΤΗΣ ΜΥΡΤΏΣ ΧΡΥΣΑΝΘΟΠΟΎΛΟΥ

Η Μυρτώ Χρυσανθοπούλου είναι ηθοποιός, μουσικός, μουσικοθεατροπαιδαγωγός.

λοι λένε να προσέχουμε τα λουλούδια και τα σποράκια μας! Να τους μιλάμε, να τα ποτίζουμε, να τα περιποιούμαστε και να τους τραγουδάμε! Όμως, εκτός από τα σποράκια της γεωπονίας, υπάρχουν και τα δικά μας, τα ανθρώπινα «σποράκια». Σήμερα δεν θα μιλήσουμε για αυτά ούτε από την οπτική της γεωπονικής επιστήμης, ούτε από αυτή της ιατρικής. Δεν είμαι, άλλωστε, ούτε γεωπόνος ούτε γιατρός. Θα μιλήσουμε από την οπτική της μουσικής. Ας πάρουμε, όμως, τα πράγματα από την αρχή. Η μουσική ήταν, είναι και θα είναι πάντα ένα από τα πιο ισχυρά μέσα επικοινωνίας. Δεν είναι τυχαίο πως στην αρχαία Ελλάδα συμπεριλαμβανόταν στα βασικά μαθήματα για τη σωστή και ολοκληρωμένη ανάπτυξη του παιδιού. Όλοι, κατά τη διάρκεια της ζωής μας, έχουμε ταυτιστεί με τραγούδια, έχουμε

ηρεμήσει με μουσικές, έχουμε συγκινηθεί ή έχουμε επαναφέρει κάτι στη μνήμη μας. Κι αυτό γιατί πάντα συνδυάζουμε τις μουσικές, ακόμα και τους ήχους, με πρόσωπα και καταστάσεις που έχουμε βιώσει. Ποιο τραγούδι σας τραγουδούσε η μητέρα σας ή η γιαγιά σας όταν ήσασταν μικροί; Ακόμα και ως μνήμη αν επανέλθει, η καρδιά πάντα νιώθει την ίδια ζεστασιά. Μπορεί ακόμα και να ξυπνήσει την αίσθηση της όσφρησης: Το άρωμα της μαμάς, της δασκάλας, της γιαγιάς κ.λπ. Μέσα στη μήτρα Έτσι τα μικρά, εκκολαπτόμενα, σποράκια (έμβρυα), αλλά και τα πιο μεγάλα σποράκια (βρέφη) έχουν ανεπτυγμένη την αίσθηση της ακοής, μια και είναι η πρώτη δίοδος επικοινωνίας τους με το περιβάλλον. Ο ήχος της καρδιάς της μαμάς, αλλά και όλοι οι ήχοι του εξωτερικού περιβάλλοντος είναι τα πρώτα πράγματα που ακούει ένα μωρό στη μήτρα. Και αυτά που θα το συνδέουν με τον έξω κόσμο μετά τη γέννησή του. Δεν είναι τυχαία, άλλωστε, η ενστικτώδης κίνηση της

22.03.2021

μάνας να τοποθετεί το νεογέννητο κοντά στην καρδιά της. Όλοι έχουμε παρατηρήσει πόσο έντονο είναι το αίσθημα ασφάλειας που νιώθει το «σποράκι» μόλις ακούσει τον πιο γνώριμό του ήχο, αυτόν που είχε συνηθίσει για εννέα ολόκληρους μήνες. Είναι, παρόλα αυτά, ο ήχος το μόνο μέσο επικοινωνίας; Ναι, είναι. Στα έμβρυα η όραση αργεί να αναπτυχθεί και να ολοκληρωθεί πλήρως, ενώ η όσφρηση «λειτουργεί» ως αισθητήριος μηχανισμός αντίληψης του κόσμου μετά τη γέννηση. Στις επιστημονικές έρευνες γίνεται λόγος, αλλά και εξηγούνται με ιατρικούς όρους, τα πολλαπλά οφέλη της μουσικής στα έμβρυα και στα βρέφη. Κάτι που μπορούμε να ανακαλύψουμε μόνο και μόνο βάζοντας να ακούσουμε, κατά τη διάρκεια της εγκυμοσύνης, μια αγαπημένη μας μελωδία. Αυτή δημιουργεί μια ηρεμία στη μητέρα, η οποία «περνάει» στο παιδί και πιθανόν του δημιουργεί την ανάγκη για κίνηση (ή για σταμάτημά της) μέσα στην κοιλιά. Οι έρευνες αναφέρονται κατά κύριο λόγο στην επιρροή της κλασικής μουσικής, όπως J. S. Bach, W. A. Mozart κ.λπ, δεδομένο που σε καμία περίπτωση δεν αμφισβητείται. Τι γίνεται όμως στην περίπτωση που η μητέρα δεν θέλει να ακούσει το συγκεκριμένο είδος μουσικής, γιατί δεν της αρέσει ή δεν την εκφράζει; Πρέπει να πιεστεί; Ως μουσικός, θα έλεγα πως η επιλογή του είδους δεν παίζει κανέναν ουσιαστικό ρόλο στην επικοινωνία μας με το έμβρυο. Η μουσική που απολαμβάνουμε, που μας δημιουργεί αίσθημα ηρεμίας, διαφέρει από άνθρωπο σε άνθρωπο. Ποιος είπε ότι δεν μπορείς να απολαύσεις και ηρεμήσεις με τη μουσική των Queen, του Σωκράτη Μάλαμα, των ACDC, του Τζίμη Πανούση και οποιουδήποτε άλλου μουσικού/μουσουργού. Απενοχοποιούμε τα μουσικά είδη, λοιπόν, και βλέπουμε τι ταιριάζει καλύτερα σε εμάς. Προσαρμόζουμε μια όμορφη στιγμή στα δικά μας δεδομένα, στις δικές μας ανάγκες. Αυτό που θέλουμε να αναπτύξουμε είναι το κομμάτι της επικοινωνίας με το μωρό μας, το οποίο επιτυγχάνεται μόνο όταν εμείς νιώθουμε άνετα. Άλλωστε η ποικιλία είναι ακόμα πιο ωφέλιμη στη μετέπειτα ανάπτυξή του και στην επαφή του με τη μουσική σε ένα ευρύτερο πλαίσιο. Το κατάλληλο περιβάλλον Δημιουργήστε ένα περιβάλλον ακρόασης και αφιερώστε κάποιες στιγμές της ημέρας σας σε αυτό. Καθισμένη στην πολυθρόνα σας, άνετη και σε ηρεμία. Προσοχή, η μουσική δεν πρέπει να παίζει σε υψηλά ντεσιμπέλ (μεγάλη ένταση), καθώς οι δονήσεις από τα ηχητικά κύματα μεταφέρονται στο σώμα μας, άρα και στο έμβρυο και μπορεί να το ταράξουν. Ας δούμε, λοιπόν, ορισμένους τρόπους με τους οποίους θα μπορέσουμε να εξελίξουμε λίγο αυτή τη μουσική ακρόαση. Τρόπος 1ος: Χαϊδέψτε την κοιλίτσα σας και, γιατί όχι, κλείστε τα μάτια επικεντρώνοντας τη σκέψη σας στην αναπνοή σας. Τρόπος 2ος: Τραγουδήστε κι εσείς μαζί. Σας φτιάχνει τη διάθεση και αυτό «επικοινωνείται» στο έμβρυο.

22.03.2021

Τρόπος 3ος: Ακούστε μουσική χωρίς στοίχους και ταυτόχρονα διαβάστε μεγαλόφωνα το αγαπημένο σας βιβλίο ή ένα παραμύθι ή πείτε στο μωρό σας μια δική σας ιστορία. Τρόπος 4ος: Βάλτε και τον μπαμπά στο παιχνίδι. Ο ήχος της φωνής του είναι κι αυτός ένας από τους ήχους με τους οποίους χρειάζεται να έρθει σε επαφή το «σποράκι». Μπορεί, λοιπόν, να διαλέξει κι εκείνος κάποιες μουσικές και να μιλήσει στο παιδί του, χαϊδεύοντας την κοιλίτσα σας. Τρόπος 5ος: Αναζητήστε κάποια τραγούδια που μπορείτε να χρησιμοποιήσετε μελλοντικά ως νανουρίσματα. Δεν είναι απαραίτητο να είναι μόνο κάποιο από τα (υπέροχα) παραδοσιακά μας. Βρείτε ποιο νιώθετε εσείς άνετα να τραγουδάτε. Μπορεί να είναι το «Βλέφαρό μου», το «Que sera sera», το «Έχω ένα παπάκι» και ό,τι άλλο μπορεί να ειπωθεί με ηρεμία και ταιριάζει στην αισθητική σας. Ηχητικό καλωσόρισμα στον έξω κόσμο Ήρθε η ώρα να καλωσορίσουμε το μεγάλο, πια, «σποράκι» στη ζωή μας! Το νεογέννητό μας δεν

ΣYZHTΩΝΤΑΣ έρχεται στη ζωή μέσα σε ένα ηχητικά αποστειρωμένο περιβάλλον. Εκτός από τον ήχο της καρδιάς μας και των όμορφων μουσικών στιγμών που του έχουμε προσφέρει, το μωρό βρίσκεται σε ένα ηχητικά θορυβώδες περιβάλλον. Αυτός είναι και ο λόγος που τα βρέφη ηρεμούν όταν ανοίγουμε τον απορροφητήρα ή το πιστολάκι για τα μαλλιά. Οι συσκευές αυτές παράγουν τον λεγόμενο «λευκό θόρυβο» (white noise). Ο ήχος αυτός περιλαμβάνει όλο το φάσμα των συχνοτήτων και προσομοιάζει στον ήχο που άκουγε το παιδί μέσα στην κοιλιά. Τα μωρά έχουν αναπτύξει ένα ευάλωτο και ευερέθιστο νευρικό σύστημα. Έτσι οτιδήποτε μη οικείο μπορεί να τα στρεσάρει και να τα κάνει να νιώσουν άβολα. Γι’ αυτόν τον λόγο είναι σημαντικό να έχουν γίνει τα προηγούμενα βήματα, χάρη στα οποία έχουμε δημιουργήσει περισσότερα οικεία σημεία επαφής, εκτός από τον «λευκό θόρυβο» και τον χτύπο της καρδιάς της μητέρας, τα βρέφη είναι εξοικειωμένα και με ήχους άλλων ειδών. Οι μουσικές, οι ιστορίες, η φωνή της μαμάς και του μπαμπά, τα νανουρίσματα, κάνουν τα μωρά να αισθάνονται ήρεμα στο νέο περιβάλλον που

25 βρίσκονται ξαφνικά. Η μουσική υπάρχει ανέκαθεν στη ζωή μας, στο συνειδητό και στο υποσυνείδητό μας. Θα συνοδεύει πάντα τα παιδιά, ακόμα και όταν κι εκείνα μεγαλώσουν. Όταν, πια, θα κάνουν με τη σειρά τους δικά τους παιδιά κι τα παιδιά τους δικά τους παιδιά και ούτω καθεξής. Η μουσική δημιουργεί στον εγκέφαλο νευρώνες που δεν αναπτύσσονται με άλλον τρόπο. Κυρίως, όμως, διαμορφώνει την αισθητική, την ποιότητα ζωής, τις ευαισθησίες, την ανάγκη για εξερεύνηση. Γι' αυτό και είναι ιδιαίτερα σημαντικό να δημιουργήσετε στιγμούλες με τα «σποράκια» σας. Είτε είναι μικρά, είτε μεγάλα είτε πολύ μεγάλα. Βάλτε μουσική και χορέψτε, κάνετε «χαζομάρες», γελάστε, κλάψτε. Απολαύστε συνοδεία μουσικής ένα ηλιοβασίλεμα, τη βροχή, ένα βιβλίο. Απολαύστε ακόμα και μόνο την ίδια τη μουσική. Χρησιμοποιήστε τη για να «διδάξετε» στα παιδιά σας να χαίρονται τις πιο όμορφες μικρές στιγμές της ζωής, επενδεδυμένες με την αρχαιότερη όλων των τεχνών. Δώστε τους απλόχερα την πιο πολύτιμη κληρονομιά. Γιατί να θυμάστε πως «αν γλυτώσει το παιδί υπάρχει ελπίδα…»

MAΘΑΙΝΟΝΤΑΣ

Dyslexia Box: Ένα κουτί αντιμετωπίζει τη δυσλεξία ΤHΣ ΠΕΛΙΩΣ ΠΑΠΑΔΙΑ

ειδικός παιδαγωγός Φώτης Παπαναστασίου, με δεκαπεντάχρονη εκπαιδευτική εμπειρία σε τμήματα ένταξης και ειδικά δημοτικά σχολεία, μετά τη συγγραφή δυο εξαιρετικών βιβλίων για τις μαθησιακές δυσκολίες και τη ΔΕΠΥ, επανέρχεται στις Εκδόσεις Πεδίο, με ένα πρωτότυπο και κυρίως αποτελεσματικό εργαλείο αντιμετώπισης της δυσλεξίας, το Dyslexia Box. Πάμε να το γνωρίσουμε! Καλησπέρα κ. Παπαναστασίου. Χαίρομαι που συναντιόμαστε ξανά, με αφορμή το νέο σας project. Θέλετε καταρχάς να μας πείτε τι είναι το Dyslexia Box και από τι αποτελείται; Καλησπέρα σας. Είναι και δική μου χαρά που έχουμε την ευκαιρία να τα ξαναπούμε. Όσον αφορά το Dyslexia Box, πρόκειται για την πρώτη πολυαισθητηριακή παρέμβαση σε Ελλάδα και Κύπρο. Είναι ένα εκπαιδευτικό κουτί που μπορεί να χρησιμοποιηθεί τόσο από εκπαιδευτικούς, ειδικούς θεραπευτές όσο και από γονείς. Αποτελείται από 238 κάρτες με χρωματιστή ένδειξη αναλόγως το περιεχόμενό τους και την άσκηση για την οποία έχουν σχεδιαστεί, 5 πιόνια, 1 βοηθό ανάγνωσης και τέλος το εγχειρίδιο με τις οδηγίες των ασκήσεων.

Επισκεφτείτε την προσωπική ιστοσελίδα του Φώτη Παπαναστασίου eidikospaidagogos.gr. Το Dyslexia Box κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πεδίο.

Πώς είχατε την έμπνευση να το δημιουργήσετε; Πολλοί συνάδελφοι και γονείς με ενημέρωναν ότι έχουν πλαστικοποιήσει πολλές σελίδες και κάρτες των δύο προηγούμενων βιβλίων μου, Μαθησιακές Ευκολίες και ΔΕΠΥράζει, και τις έχουν αποθηκευμένες σε κουτιά για μελλοντική χρήση. Έτσι, λοιπόν, δημιουργήθηκε η αρχική ιδέα. Το νέο μου βιβλίο να μετατραπεί σε κάρτες και να αποθηκευτούν σε ένα κουτί.

Ποιος είναι ο στόχος του Dyslexia Box ως εκπαιδευτικού εργαλείου και ποια προσέγγιση έχετε χρησιμοποιήσει; Σκοπός του είναι να βοηθήσει τους μαθητές να κατακτήσουν δεξιότητες απαραίτητες για την ακαδημαϊκή τους πορεία, να τους υποστηρίξει στην προσπάθειά τους να αντιμετωπίσουν τις δυσκολίες που παρεμποδίζουν τη συμμετοχή τους στη μαθησιακή διαδικασία, να αναπτύξουν πλήρως τη φωνολογική επίγνωση και να κατακτήσουν επαρκώς την αναγνωστική ικανότητα και τη γραφή. Η παρέμβαση του Dyslexia Box, όπως προανέφερα, στηρίζεται στην πολυαισθητηριακή προσέγγιση και στη θεωρία πως τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα εάν συμμετέχουν ενεργά και μέσω της διαφοροποιημένης κι εξατομικευμένης διδασκαλίας. Σε ποιες ηλικίες απευθύνεται; Αφορά μόνο παιδιά με δυσλεξία; Απευθύνεται σε παιδιά ηλικίας 5 ετών και άνω. Δηλαδή, σε παιδιά νηπιαγωγείου και σε παιδιά όλων των τάξεων του Δημοτικού. Επειδή όμως περιέχει κάρτες μπορεί να χρησιμοποιηθεί άτυπα κι από μικρότερα παιδιά για ανάπτυξη του λεξιλογίου τους, για ασκήσεις μνήμης, αντιστοίχισης και πολλές ακόμη. Θα πρέπει να σημειωθεί ότι δεν απευθύνεται αποκλειστικά σε παιδιά με δυσλεξία, αλλά σε όλα τα παιδιά. Υποστηρίζει ουσιαστικά την ομαλή μετάβαση του παιδιού από τον προφορικό λόγο στον γραπτό λόγο. Έχω την αίσθηση ότι οι παρεμβάσεις για τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες γίνονται σχεδόν αποκλειστικά στο δημοτικό. Τι γίνεται με τους εφήβους που έχουν δυσλεξία; Ποια εργαλεία μπορούν να χρησιμοποιήσουν τα παιδιά του γυμνασίου και του λυκείου, στα οποία είτε δεν έγινε έγκαιρα παρέμβαση είτε η παρέμβαση δεν ήταν επιτυχημένη;

22.03.2021

Όντως, ένας μεγάλος αριθμός παιδιών με μαθησιακές δυσκολίες δέχεται ειδική παρέμβαση κατά τη διάρκεια φοίτησης τους στο δημοτικό σχολείο. Η παρέμβαση δε σταματά όμως εκεί. Μπορεί κι ένας έφηβος να ξεκινήσει ένα πρόγραμμα ειδικής παρέμβασης με πολύ ενθαρρυντικά αποτελέσματα. Γονείς κι εκπαιδευτικοί, ακόμα κι αν αντιληφθούν καθυστερημένα τις δυσκολίες του παιδιού, θα πρέπει να θυμούνται πως ποτέ δεν είναι αργά για αυτό να λάβει υποστήριξη. Τα εργαλεία αλλά και οι τεχνικές παρέμβασης εξαρτώνται από την ηλικία, τις δυσκολίες και τα ενδιαφέροντα του παιδιού. Σίγουρα μια διαφοροποιημένη διδασκαλία θα ήταν μία καλή αρχή. Θα πρέπει να τονιστούν, ωστόσο, δύο πράγματα: Πως όσο πιο γρήγορα διαγνωστούν και αντιμετωπιστούν εκπαιδευτικά οι ειδικές μαθησιακές δυσκολίες τόσο καλύτερα θα είναι τα αποτελέσματα και πως σε καμία περίπτωση οι δυσκολίες αυτές δεν ταυτίζονται με την ακαδημαϊκή αποτυχία. Τέλος, μια επίκαιρη ερώτηση. Πόσο έχουν επηρεαστεί τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες από την πανδημία και την εξ αποστάσεως εκπαίδευση; Θα μπορέσουν να καλύψουν τα κενά τους εύκολα; Ποιες επιπλέον κινήσεις προτείνετε ως ειδικός παιδαγωγός στους γονείς; Αδιαμφισβήτητα, αυτό που βιώνουμε είναι κάτι πρωτόγνωρο τόσο για τους γονείς και τους εκπαιδευτικούς όσο και για τα παιδιά, και κυρίως για τα παιδιά με ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες. Τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες σαφώς μαθαίνουν καλύτερα μέσω της βιωματικής μάθησης. Οι τηλεκπαιδεύσεις τα δυσκολεύουν και σε καμία περίπτωση δεν μπορούν να αντικαταστήσουν τις εμπειρίες της σχολικής τάξης. Είναι σημαντικό για τα παιδιά αυτά να μη σταματήσουν την όποια ειδική παρέμβαση δέχονται, ώστε να μη δημιουργηθούν περισσότερα μαθησιακά ελλείμματα. Οι γονείς είναι σημαντικό να δημιουργήσουν ένα πρόγραμμα και μία ρουτίνα για τα παιδιά. Το πρόγραμμα αυτό μπορεί να είναι οπτικοποιημένο, μια και η οπτική πληροφορία είναι πιο άμεση και βοηθητική για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Καλό θα είναι, επίσης, να βοηθούν τα παιδιά στην οργάνωση της μελέτης και στη διαχείριση του χρόνου τους. Τέλος, θα πρέπει να βρίσκονται σε συχνή επαφή με την/τον δασκάλα/ο του σχολείου αλλά και με τους ειδικούς θεραπευτές του παιδιού, ώστε να λαμβάνουν βοηθητικές οδηγίες αλλά και να τους πληροφορούν για την εξέλιξη του παιδιού ή πιθανές δυσκολίες που αντιμετωπίζει.

ΜΑΘΑΙΝΟΝΤΑΣ

22.03.2021

Ο ρόλος της οικογένειας στον αναδυόμενο γραμματισμό ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΚΟΚΚΙΝΙΏΤΗ

όρος «γραμματισμός» –ή και «εγγραμματισμός»– χρησιμοποιείται συχνά τα τελευταία χρόνια, αντικαθιστώντας τον όρο «αλφαβητισμός» και αυτό διότι έχει ευρύτερο περιεχόμενο. Μιλώντας για γραμματισμό, δεν αναφερόμαστε μόνο στην ικανότητα του ατόμου για ανάγνωση και γραφή, αλλά και στην ικανότητα της κατανόησης, της παραγωγής λόγου, καθώς και στη διαμόρφωση μιας κριτικής αντιμετώπισης διαφόρων μορφών προφορικών και γραπτών κειμένων, ανάλογα με την περίσταση.

Η Μαρία Κοκκινιώτη είναι εκπαιδευτικός – ειδική παιδαγωγός. Θα τη βρείτε στο Mindset: Fulfill the Potential. Υποστήριξη Μαθητών και Γονέων, www.mindset.edu.gr

Από νωρίς, με διαφορετικό τρόπο Μεγαλώνοντας τα παιδιά μας στη σύγχρονη κοινωνία, έχουμε απορροφηθεί σχεδόν ολοκληρωτικά από τη γραφή, τους κώδικες, τα σύμβολα και την «τεχνολογία του χαρτιού», με αποτέλεσμα να απομακρυνόμαστε όλο και περισσότερο από την πραγματική λειτουργία της γλώσσας και του λόγου: την αποτελεσματική επικοινωνία του ατόμου μέσα στην κοινωνία όπου ζει. Χρειάζονται μόνο λίγα λεπτά παρατήρησης για να αντιληφθούμε πως: Τα παιδιά εκδηλώνουν από νωρίς συμπεριφορές ανάγνωσης και γραφής, απλώς με έναν διαφορετικό από τον «συμβατικό» τρόπο. Τα παιδιά αλληλεπιδρούν με διάφορες λέξεις του γραπτού λόγου μέσα στο περιβάλλον όπου ζουν. Όσο πιο ενεργή είναι αυτή η εμπλοκή τους, τόσο νωρίτερα και τόσο περισσότερο καλλιεργούνται οι δεξιότητες που σχετίζονται με την

αποκωδικοποίηση και την επικοινωνία (δεξιότητες γραμματισμού). Αναδυόμενος γραμματισμός Τα παιδιά, λοιπόν, εκδηλώνουν από την πρώτη μεταβρεφική ηλικία συμπεριφορές ανάγνωσης και γραφής, ακόμα και αν δεν ακολουθούν τον καθιερωμένο τρόπο, που αναγνωρίζουμε εμείς, οι ενήλικοι. Το στάδιο αυτό ονομάζεται αναδυόμενη γραφή και ανάγνωση και θεωρείται ιδιαίτερα σημαντικό για τη μελλοντική εξέλιξη των δεξιοτήτων γραμματισμού στο άτομο. Αυτές οι δεξιότητες «αναδυόμενου γραμματισμού», που προκύπτουν ως ανάγκη του παιδιού να επικοινωνήσει με το περιβάλλον όπου ζει, αρχίζουν να καλλιεργούνται αμέσως μόλις τα μικρά μας αντιληφθούν ότι ο γραπτός λόγος είναι φορέας μηνυμάτων. Χρειάζεται να θυμόμαστε πως πρόκειται για μια μη γραμμική εξελικτική διαδικασία, η οποία δεν έχει συγκεκριμένα στάδια και είναι στενά συνδεδεμένη με το περιβάλλον όπου μεγαλώνει το μωρό. Παρατηρούμε, πάντως, ότι από πολύ μικρή ηλικία το παιδί μπορεί να: αναγνωρίζει το γάλα του. αναγνωρίζει το δικό του τετράδιο ή μπλοκ. ξεχωρίζει το δικό του ποτήρι από τα άλλα. μιμείται πως διαβάζει. ξεφυλλίζει έντυπα, αναγνωρίζει συγκεκριμένα σημεία του βιβλίου. γράφει–μιμείται πως γράφει. σημαδεύει τα δικά του πράγματα. κρατάει «σημειώσεις». Οικογενειακή υπόθεση Στο σημείο αυτό, ερχόμαστε να συναντήσουμε τον «οικογενειακό γραμματισμό». Με αυτόν τον

όρο εννοούμε την καθημερινή εμπλοκή των γονέων, των παιδιών και των άλλων προσώπων μιας οικογένειας σε δραστηριότητες που σχετίζονται με την ανάγνωση και τη γραφή. Η οικογένεια μπορεί να διευκολύνει και να υποστηρίξει την επιθυμία των παιδιών να εμπλακούν σε δράσεις γραμματισμού, παρέχοντας υλικά, ερεθίσματα, εμπειρίες και πρότυπα που ενισχύουν την ανάπτυξη των γλωσσικών τους δεξιοτήτων, χωρίς φυσικά αυτό να παίρνει τη μορφή μιας συστηματικής διδασκαλίας. Μέσα στο οικογενειακό πλαίσιο, λοιπόν, τα παιδιά: κατακτούν τις πρώτες συμβάσεις του γραπτού λόγου από τα πρώτα χρόνια της ζωής τους, πολύ πριν αρχίσει η φοίτησή τους στο νηπιαγωγείο. παρατηρώντας τους μεγαλύτερους (γονείς, αδέλφια, άλλους ενηλίκους στην οικογένεια) να διαβάζουν και να γράφουν κείμενα σε «αυθεντικά-φυσικά» περιβάλλοντα, συνειδητοποιούν την επικοινωνιακή λειτουργία του γραπτού λόγου. Επομένως, γίνεται εύκολα κατανοητό πως οι δεξιότητες γραμματισμού αναπτύσσονται καταρχάς μέσα στο πλαίσιο της οικογένειας και αφορούν ένα ευρύτατο πεδίο δραστηριοτήτων. Ξεκινώντας κανείς να διαβάζει συσκευασίες, να ταξινομεί αντικείμενα, να διαβάζει πινακίδες, αλλά και να φτιάχνει πινακίδες για το σπίτι, να διαβάζει μικρά βιβλία με τα παιδιά, να τα ενθαρρύνει «να κάνουν πως διαβάζουν» και να υποστηρίζει τις πρώτες προσπάθειες/μορφές γραφής τους, καλλιεργεί βασικότατες δεξιότητες επικοινωνίας και κατανόησης, που φαίνεται να υποστηρίζουν μελλοντικά τη γραφή, την ανάγνωση καθώς και την κατανόηση.

ΓΙΑΜΙ

22.03.2021

Νοστιμιές για τα μωρά μας ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΓΡΙΖΆ Για να φάνε τα μωρά σας εύκολα φρούτα και ρεβίθια, αλλά και για να απολαύσουν υγιεινά muffins, σας έχουμε τρεις φανταστικές συνταγές!

Ρεβιθοκεφτέδες: Η πιο αφράτη και μαλακή συνταγή για παιδιά (Ηλικία Συνταγής: 1+)

Τα πιο μαλακά muffins με βρώμη και μπανάνα! (Ηλικία Συνταγής: 1+)

Υλικά: 1½ μήλο τριμμένο 1 κ.γ. κανέλα 2 αβγά 3 κ.σ. μέλι (επιτρέπεται άνω του έτους) 70 γραμ βούτυρο ½ κ.γ. σόδα 100 γραμ αλεύρι *10-12 τεμάχια

Υλικά: 200 γραμ. ρεβίθια 1 κ.γ. σόδα 1 τριμμένο κρεμμύδι ½ κ.γ. κουρκουμά 4 κλαράκια μαϊντανό 1 κ.γ. κύμινο ½ ρίγανη 1 λεμόνι (χυμό) σουρωμένο, για να μην υπάρχουν κουκούτσια 1 κ.σ. λάδι 2 κ.σ. αλεύρι για όλες τις χρήσεις Πιπέρι Αλάτι (επιτρέπεται άνω του έτους) *35-40 κομμάτια

Υλικά: 200 γραμ. πίτουρο βρώμης 3 πολύ ώριμες μπανάνες 5 κ.γ. ταχίνι 50 ml ελαιόλαδο 2 αβγά 2 κ.γ. μπέικιν πάουντερ ½ κ.γ. μαγειρική σόδα ½ κ.γ. κανέλα 1 βανίλια ½ χούφτα σταγόνες κουβερτούρας μαύρη *10-12 τεμάχια

Εκτέλεση: Σε μπολ ρίχνουμε τα αβγά και με το σύρμα χειρός ανακατεύουμε πολύ καλά. Στη συνέχεια προσθέτουμε στο μπρίκι το βούτυρο και το λιώνουμε. Προσοχή! Θέλουμε να το λιώσουμε και όχι να το κάψουμε. Μόλις λιώσει το βούτυρο, το ρίχνουμε στο μείγμα των αβγών και ανακατεύουμε. Στη συνέχεια προσθέτουμε λίγο λίγο το μέλι και ανακατεύουμε καλά μέχρι να διαλυθεί τελείως. Στο ήδη υπάρχον μείγμα, προσθέτουμε το τριμμένο μήλο, τη σόδα και την κανέλα. Είναι σημαντικό να ανακατέψουμε καλά. Τέλος, προσθέτουμε το αλεύρι. Ίσως χρειαστούμε λίγο παραπάνω, σε περίπτωση που το μήλο έχει βγάλει πολλά υγρά ή εάν τα αβγά είναι μεγάλα. Το αλεύρι μαζί με το μείγμα πρέπει να γίνουν σαν χυλός. Αφού φτάσουμε στο επιθυμητό αποτέλεσμα, σε ένα ταψί βάζουμε αντικολλητικό χαρτί και με τη βοήθεια ενός κουταλιού τοποθετούμε το μείγμα σε στρογγυλό σχήμα. Σε προθερμασμένο φούρνο ψήνουμε για 20΄25΄ στους 180oC. Αποθηκεύουμε σε τάπερ. Σε περίπτωση που θέλουμε να καταναλώσουμε τα μπισκότα την επόμενη μέρα, τα βάζουμε σε αντικολλητικό τηγάνι χωρίς καθόλου λάδι και τα ζεσταίνουμε για 5΄.

Εκτέλεση: Μέσα σε κατσαρόλα με κρύο νερό ρίχνουμε τη σόδα και ανακατεύουμε καλά. Στη συνέχεια προσθέτουμε τα ρεβίθια και τα αφήνουμε να μουλιάσουν για 5 ώρες το λιγότερο ή για ολόκληρο το βράδυ. Έπειτα, ρίχνουμε τα ρεβίθια μέσα σε τρυπητό και με άφθονο νερό τα ξεπλένουμε. Γεμίζουμε πάλι την κατσαρόλα με νερό και βράζουμε τα ρεβίθια το λιγότερο για 1 ώρα και 20’, ώστε να βράσουν πάρα πολύ καλά και να μην υπάρχει κανένα σκληρό σημείο. Μετά, τα σουρώνουμε ξανά και τα αφήνουμε να στεγνώσουν για καμιά ώρα. Αφού αποβάλουν τα περιττά υγρά, τα βάζουμε σε δόσεις μέσα στο μπλέντερ και τα τρίβουμε ώστε να γίνουν σκόνη. Αδειάζουμε τη σκόνη από τα ρεβίθια σε μπολ, προσθέτουμε όλα τα υπόλοιπα υλικά και ανακατεύουμε πολύ καλά με τα χέρια, μέχρι το μείγμα να γίνει μια μαλακή ζύμη. Αν αντιληφθούμε πως υπάρχουν κομματάκια από τα ρεβίθια που δεν έχουν διαλυθεί, τα αφαιρούμε αμέσως! Σε ταψί βάζουμε λαδόκολλα και πλάθουμε σε πολύ μικρές μπουκίτσες ή μπαστουνάκια τους ρεβιθοκεφτέδες. Τους ρίχνουμε ελάχιστο λάδι και ψήνουμε για 20’ στους 180oC, σε καλά προθερμασμένο φούρνο. Προσοχή, αν τους αφήσετε παραπάνω, θα στεγνώσουν και θα γίνουν σκληροί.

Μαλακά και απολαυστικά μπισκότα μήλου! (Ηλικία Συνταγής: 1+)

Εκτέλεση: Σε μπολ ρίχνουμε το πίτουρο βρώμης, το μπέικιν πάουντερ, τη σόδα, την κανέλα και τη βανίλια και ανακατεύουμε με ένα σύρμα χειρός. Σε άλλο, αρκετά μεγάλο, μπολ ρίχνουμε τις μπανάνες και με τα χέρια μας, φορώντας γάντια, τις πολτοποιούμε. Μόλις οι μπανάνες γίνουν σαν χυλός προσθέτουμε το ελαιόλαδο, το ταχίνι και τα αβγά. Ανακατεύουμε πολύ καλά με το σύρμα χειρός, ώστε όλα τα υλικά να ενοποιηθούν. Έπειτα, ρίχνουμε τις σταγόνες κουβερτούρας και ανακατεύουμε. Μέσα στο μείγμα με τις μπανάνες ρίχνουμε το μείγμα της βρώμης και με το σύρμα ανακατεύουμε πάρα πολύ καλά. Τα υλικά μας πρέπει να γίνουν σαν ένας πηχτός χυλός. Αφού το μείγμα φτάσει στο επιθυμητό αποτέλεσμα, χρησιμοποιούμε είτε θήκες για muffins είτε φόρμες ατομικές, στις οποίες βάζουμε αντικολλητικό χαρτί. Για να σταθεροποιηθεί καλύτερα το αντικολλητικό χαρτί, τσαλακώστε το με τα χέρια σας πριν το βάλετε στις φόρμες. Ρίχνουμε το μείγμα στις φόρμες και σε προθερμασμένο φούρνο ψήνουμε για 25΄ στους 180oC.

Για περισσότερες συνταγές ακολουθήστε το dish_makers στο Instagram!

22.03.2021

πιτσίλες

1 CYBEX Pallas G i-Size Το G i-Size είναι το νέο κάθισμα αυτοκινήτου της βραβευμένης σειράς Pallas, που μεγαλώνει μαζί με το παιδί προσφέροντας του προστασία και άνεση από 15 μηνών έως 12 ετών περίπου. Με βελτιωμένη την ήδη προηγμένη τεχνολογία της ασπίδας πρόσκρουσης, συμβάλλει στη μείωση του κινδύνου τραυματισμού στον αυχένα σε περίπτωση μετωπικής σύγκρουσης κατά 40%. cybex-online.com/el-gr

2 Globo Toys-Παζλ δαπέδου με διαφορετικά χρώματα Πολύ μεγάλα, μαλακά και πολύχρωμα τετράγωνα, που ενώνονται και χρησιμεύουν ως δάπεδο, για παιχνίδι σχεδιασμένο να διεγείρει την αίσθηση της αφής και της όρασης. Σετ των 4 τεμαχίων με αντιολισθητική επιφάνεια που πλένεται. Από τη σειρά Vitamina G της Globo Toys. www.globotoys.gr

Baby Brezza-Formula Pro Advanced Λέμε αντίο στη χρονοβόρα διαδικασία προετοιμασίας του γάλατος του μωρού, με την αυτόματη μηχανή στιγμιαίας παρασκευής γάλακτος σε μπιμπερό. Μετράει αυτόματα τη δοσολογία και φτιάχνει ζεστό γάλα σε σκόνη στιγμιαία μέσα στο μπιμπερό. babybrezza.com

4 Frezylac Τραχαχανάκης-Τραχανάς με φρούτα Πρωτότυπο επιδόρπιο φρούτων! Βιολογικός τραχανάς ολικής άλεσης με ολόκληρα φρέσκα βιολογικά φρούτα (μήλο, αχλάδι, μπανάνα) ενσωματωμένα στον καρπό του σιταριού. Με βιταμίνες, μέταλλα, αντιοξειδωτικά συστατικά, έχει απολαυστική κρεμώδη υφή και βράζει εύκολα. Είναι νηστίσιμος και δεν περιέχει συντηρητικά, αλάτι, ζάχαρη, γάλα και αβγά. Για βρέφη από 6 μηνών και μικρά παιδιά. www.frezyderm.gr

Sensitive Kids Shower Bath Κάνει το μπανάκι «παιχνίδι»! Ενυδατικό αφρόλουτρο για την παιδική, ευαίσθητη επιδερμίδα. Καθαρίζει σε βάθος, ενώ προστατεύει το δερματικό φραγμό. Έχει ουδέτερο pH, είναι υποαλλεργικό, ξεπλένεται πολύ εύκολα και δεν ερεθίζει τα μάτια. www.frezyderm.gr

Sensiteeth Epismalto Toothpaste Για τα πιο όμορφα δοντάκια! Παιδική οδοντόκρεμα φυσικής επισμάλτωσης με φθόριο 1.450 ppm και ασβέστιο. Προστατεύει από την τερηδόνα και ενισχύει φυσικά το σμάλτο των δοντιών. Με υπέροχο άρωμα φράουλας. www.frezyderm.gr

9 7 Scoot and Ride-Highwaykick1 Το Highwaykick 1 κατακτά την πρώτη θέση, αποσπώντας το χρυσό βραβείο στα Toys Awards ‘21 και αναδεικνύεται ως «Το καλύτερο πατίνι»! Κατάλληλο για παιδάκια από 1-5 ετών. Σε χρώμα Forest. www.scootandride.com

8 Inglesina Trilogy Το καρότσι Trilogy είναι ελαφρύ και compact, ανοιγοκλείνει και οδηγείται και με το ένα χέρι, ώστε να προσφέρει απόλυτη λειτουργικότητα και ελευθερία ελιγμών. Είναι κατάλληλο από τη γέννηση ως τα 20 κιλά. Σε χρώμα Sailor Blue. www.inglesina.gr

Κάθισμα αυτοκινήτου Caboto Tο Caboto είναι ένα κάθισμα αυτοκινήτου i-Size κατάλληλο από τα 76 έως τα 150 εκ. ύψους (κατά προσέγγιση από τους 15 μήνες έως περίπου τα 12 έτη) που σας επιτρέπει να ταξιδεύετε με απόλυτη ασφάλεια, συνοδεύοντας την ανάπτυξη του παιδιού σας. Είναι εγκεκριμένο σύμφωνα με το Ευρωπαϊκό πρότυπο ECE R129/03. Σε χρώμα Black. www.inglesina.gr

22.03.2021

ΠΑΝΤΟΎ ΜΕ ΤΟ QUID2

Και αυτόν τον μήνα «πατάμε Like» στο αγαπημένο μας ανανεωμένο Quid2 από την Inglesina. Mικρό και ιδιαίτερα ελαφρύ, όπως το μωράκι μας, το Quid2 είναι πλέον κατάλληλο από τη γέννηση μέχρι τα 22 κιλά! Παραμένει εξαιρετικά ελαφρύ (μόλις 5,9 κιλά!) και ανοιγοκλείνει ακόμη πιο εύκολα με το ένα χέρι. Με τη χειρολαβή του μετατρέπεται κυριολεκτικά σε… τσάντα που μπορείτε να τοποθετήσετε ακόμη και στο πιο μικρό πορτ μπαγκάζ αυτοκινήτου, ενώ οι καινούργιες διαστάσεις των μπροστινών τροχών το μετατρέπουν στο πιο άνετο καρότσι που έχουμε οδηγήσει ποτέ. Παρά το πρακτικό του μέγεθος, το κάθισμα του είναι super άνετο, ενώ μπορεί να τοποθετηθεί από την όρθια θέση ως την πλήρη ανάκλιση για τέλειους ύπνους! Κουκούλα, μπάρα προστασίας, αδιάβροχο και καλάθι μεταφοράς συμπεριλαμβάνονται στον βασικό εξοπλισμό του Quid2 που διατίθεται σε 8 χρώματα: Hippo Grey, Chilli Grey, College Navy, Safari Beige, Rock Black, Sparkling Rose, Sparkling Blue και τη συλλεκτική έκδοση Quid Vespa. Από την Inglesina.

www.inglesina.gr

/inglesinagr

/InglesinaGR

ία λ ιβ β ά ικ ιδ α π ά ικ δ Mονα ! ς ύ ο γ ρ υ ιο μ η δ ς ε ν η λ λ Έ ς υ ο ν έ μ η π α γ α ό απ ΜΊΛΤΟΣ ΠΊΣΤΏΦ

ΜΊΧΑΛΗΣ ΜΑΚΡΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΑΤΕΡΊΝΑ ΣΕΡΒΗ

Εικονογράφηση: Γιάννης Σκουλούδης

Εικονογράφηση: Θέντα Μιμηλάκη

Εικονογράφηση: Σάντρα Ελευθερίου

Ο Μιχάλης Μακρόπουλος διασκευάζει υποδειγματικά το αριστούργημα του Όργουελ Η Φάρμα των Ζώων, προσφέροντας μία κλασική ιστορία ειπωμένη με τρόπο που θα συναρπάσει τα παιδιά και θα τα εισάγει στο έργο του σπουδαίου Βρετανού συγγραφέα.

Δεκαοκτώ μυθικές ηρωίδες. Θεές και θνητές. Νύμφες και... μια μάγισσα. Αφηγούνται ιστορίες για μάχες και έρωτες, μοιραίες γνωριμίες και αιχμαλωσίες, θάρρος και αλτρουισμό, προδοσία και συγχώρεση. Ήρθε η ώρα να τις γνωρίσουμε!

Και κάποια στιγμή η μουσική χάθηκε... Και τότε η Σι Λόντε έκανε ένα μεγάλο ταξίδι για να τη φέρει πίσω... Ένα βιβλίο για τη δύναμη της μουσικής και τη διαχείριση της απώλειας που συνοδεύεται από προσαρμοσμένο εκπαιδευτικό πρόγραμμα.

ΚΑΤΡΊΝΑ ΤΣΑΝΤΑΛΗ Εικονογράφηση: Κώστας Θεοχάρης

Ένα βιβλίο... πραγματικά για όλους. Κανένα παιδί δεν πρέπει να βιώνει περιθωριοποίηση, απόρριψη, εκφοβισμό, επειδή η οικογένειά του πιθανόν να μη μοιάζει με τις οικογένειες των υπόλοιπων παιδιών.

ΜΑΡΊΝΑ ΓΊΏΤΗ

Τι είναι το Γέτι; Και γιατί λέει μονάχα «ακόμη»; Το παγκόσμιο εκπαιδευτικό φαινόμενο που αλλάζει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τις ικανότητες των παιδιών μας, μέσα από τη φαντασία της συγγραφέως και εικονογράφου Μαρίνας Γιώτη.

ΕΦΗ ΛΑΔΑ

Τα πιο όμορφα πράγματα στη ζωή μας είναι αυτά που συμβαίνουν απροσδόκητα!

6 βιβλία που βοηθούν τους γονείς να ανοίξουν θέματα συζήτησης με τα παιδιά μέσα από ιστορίες που τα ψυχαγωγούν και τα διασκεδάζουν. www.dioptra.gr

ΣΕ ΌΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΌΠΩΛΕΙΑ

Bρείτε μας!

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

βιβλίο

Το καλό με τα βιβλία είναι ότι σε ταξιδεύουν χωρίς να χρειάζεται να μετακινηθείς. - Jhumpa Lahiri

ΤΗΣ ΠΕΛΙΩΣ ΠΑΠΑΔΙΑ

Τέσσερα αγαπημένα βιβλία της Τζούλια Ντόναλντσον, σε εικονογράφηση τουΆξελ Σέφλερ, οι «Ιστορίες από το δάσος με τις βελανιδιές», επιστρέφουν σε επετειακή έκδοση από τις Εκδόσεις Πατάκη, είκοσι χρόνια μετά την πρώτη κυκλοφορία τους. Στην καρδιά του δάσους με τις βελανιδιές, «Το λαγουδάκι θέλει να κοιμηθεί», αλλά κάποιος δεν το αφήνει. «Ο αρκούδος ταχυδρόμος» γράφει γράμματα στους φίλους του, τους οποίους περιμένουν εκπλήξεις. «Οι κάλτσες του αλεπουδίνου» έχουν χαθεί και κάποιος πρέπει να τον βοηθήσει να τις βρει. «Το γουρουνάκι παίζει κρυφτό» μαζί με την κοτούλα και προσπαθεί να ξετρυπώσει τους φίλους του. Τα παιδιά από δύο ετών ανοίγουν τις πορτούλες και ανακαλύπτουν τι κρύβεται πίσω τους! Από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφορεί το βιβλίο του Alex Latimer «Κουκούτσης & Αβγούλα», σε εικονογράφηση του David Litchfield. Όταν ο Κουκούτσης και η Αβγούλα συναντιούνται για πρώτη φορά, έχουν σχεδόν το ίδιο μέγεθος και σουλούπι. Αλλά καθώς μεγαλώνει η φιλία τους, μεγαλώνουν και οι ρίζες του Κουκούτση. Η Αβγούλα, όμως, βγάζει φτερά και ανυπομονεί να τα χρησιμοποιήσει και να πετάξει. Αν και ο Κουκούτσης θέλει να ακολουθήσει την φίλη του στις περιπέτειες της, οι ρίζες του είναι δυνατές και δεν μπορεί. Έτσι, τη βλέπει να πετάει μακριά και να γνωρίζει έναν άλλο κόσμο. Όμως, οι αληθινοί φίλοι πάντα βρίσκουν τον τρόπο, μέσα στον κύκλο της ζωής, να νιώθουν συνδεδεμένοι μεταξύ τους και να ανταμώνουν· να παίζουν παιχνίδια, να λένε αστεία και να κάνουν σχέδια… Στο τέλος του διαδρόμου, δίπλα στη σκάλα, βρίσκεται ένα ντουλάπι. Μέσα ζει ο Ρέι, ένας γλόμπος, που περνάει τον περισσότερο καιρό του στο σκοτάδι, πράγμα αρκετά βαρετό. Τόσο βαρετό, που συχνά βυθίζεται σε έναν ύπνο χωρίς όνειρα… Όλα όμως αλλάζουν όταν κάποιος τον βάζει σε ένα φαναράκι, κι έτσι ο Ρέι κάνει ένα απίθανο και κυρίως διαφωτιστικό ταξίδι. Όταν ξυπνάει, ανακαλύπτει ότι βρίσκεται σε ένα μεγαλύτερο ντουλάπι, ανάμεσα σε διάφορα απίθανα πράγματα. Όλα είναι τεράστια κι ο ίδιος ποτέ δεν έχει νιώσει πιο μικρός. Το χιουμοριστικό παραμύθι «Ρέι: Μια φωτεινή μέρα», της Μαριάνα Κόπο, (Εκδόσεις Μεταίχμιο) εξηγεί σε όλα τα παιδιά από 3 ετών πως μια μικρή αλλαγή στη σκέψη αρκεί για να ανοιχτεί μπροστά σου ένας εκθαμβωτικός κόσμος. Ο φόβος του Φοίβου είναι πολύ µεγάλος. Γιατί ο Φοίβος φοβάται τα πάντα. Ψάχνει, λοιπόν, να βρει κάτι που πιο μεγάλο από τον φόβο του. Είναι, άραγε, µεγαλύτερος από µια γαλάζια φάλαινα; Μάλλον όχι. Μήπως να τον έφτιαχνε ώστε να μπορεί να συγκρίνει; Όταν ο Φοίβος αντικρίσει τον φόβο του για πρώτη φορά, θα µάθει να βλέπει τα πράγµατα διαφορετικά, θα βρει τον τρόπο να τον απελευθερώσει και η καρδιά του θα γεµίσει µε άλλα συναισθήµατα. ΗΆννα Κουππάνου έγραψε τον «Φοίβο και τη Φάλαινα» (Εκδόσεις Πατάκη), ένα βιβλίο που, χάρη και στην υπέροχη εικονογράφηση της Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, µιλά αλληγορικά για το παιδικό άγχος και για την απελευθερωτική στιγµή που ένας φόβος αποκτά µορφή κι έτσι µπορεί να αντιµετωπιστεί. Ιδανικό, ή μάλλον απαραίτητο, για κάθε παιδί άνω των 3 ετών. Και για όλους μας. Ο Μεγάλος Καστανός Λαγός είναι απασχολημένος κι έτσι το Μικρό Καστανό Λαγουδάκι ξεκινά μόνο του μια εξερεύνηση. Σύντομα θα βρεθεί με μια αναπάντεχη παρέα, τη Μικρή Λευκή Λαγουδίνα, τη Λιλή, και θα ζήσει μια μεγάλη περιπέτεια. Το βιβλίο «Θέλεις να γίνουμε φίλοι» είναι μια τρυφερή, γλυκιά ιστορία για την παιδική περιέργεια, το παιχνίδι, τις εκπλήξεις και τη μαγεία τού να κάνεις καινούργιους φίλους, από τους δημιουργούς του παγκόσμιου best seller «Μάντεψε πόσο σ’ αγαπώ» Sam Mc Bratney και Anita Jeram. Στην επέτειο των 25 χρόνων από την πρώτη έκδοσή του στην Ελλάδα έρχεται από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος η αξιολάτρευτη συνέχειά του. Η Ελληνική Επανάσταση του 1821, η σπουδαιότερη στιγμή της νεότερης ιστορίας μας, υπήρξε η κορύφωση του ηρωικού αγώνα των σκλαβωμένων Ελλήνων για την κατάκτηση της ελευθερίας. Από το 1821 έως το 1829 αμέτρητοι Έλληνες πρόσφεραν με «αρετήν και τόλμην» τη ζωή τους για να είμαστε όλοι εμείς, σήμερα, ελεύθεροι. Οι μάχες που

22.03.2021

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

22.03.2021

έλαβαν χώρα στη διάρκεια της Επανάστασης ήταν πολλές και σημαντικές. Στο βιβλίο «Η Επανάσταση του 1821. Ήρωες και Μάχες» (Ελληνοεκδοτική, εικονογράφηση Σπύρος Ζαχαρόπουλος) παρουσιάζονται δεκαεπτά πολεμικά επεισόδια –σύμφωνα με το σχολικό βιβλίο της Ιστορίας για τη ΣΤ΄ Δημοτικού– καθώς και η κήρυξη της Επανάστασης, στις 25 Μαρτίου του 1821, την οποία γιορτάζουμε ως εθνική εορτή. Το βιβλίο έχει στόχο να κινητοποιήσει το ενδιαφέρον των μικρών αναγνωστών για αυτή την κορυφαία στιγμή της ιστορίας και οδηγήσει στην περαιτέρω μελέτη των γεγονότων που οδήγησαν στη δημιουργία του νεότερου ελληνικού έθνους. Συμπληρωματικά, η Ελληνοεκδοτική προτείνει το βιβλίο δραστηριοτήτων «Μαθαίνω και Χρωματίζω τους Ήρωες της Επανάστασης του 1821», στο οποίο τα παιδιά γνωρίζουν τους σημαντικότερους ήρωες της Επανάστασης, μαθαίνουν τη ζωή και τη δράση τους, χρωματίζουν, κολλούν αυτοκόλλητα και γράφουν τα ονόματά τους. Ο συγγραφέας Φίλιππος Μανδηλαράς και η εικονογράφος Ναταλία Καπατσούλια συνεχίζουν την πολυαγαπημένη σειρά «Η πρώτη μου ιστορία» με το βιβλίο «Μαντώ Μαυρογένους-Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα: Δυο γυναίκες στην Επανάσταση», όπου παρουσιάζουν τις ζωές των δύο μεγάλων πρωταγωνιστριών της Ελληνικής Επανάστασης του 1821. Τα απλά, κατανοητά στιχάκια βοηθούν το παιδί προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας να γνωρίσει τις δυο ηρωίδες. Ατίθαση, τραχιά και αρρενωπή η μία, εύθραυστη, επινοητική και καλλιεργημένη η άλλη, δεν δίστασαν να πολεμήσουν, σε μια εποχή που οι γυναίκες είχαν ελάχιστα δικαιώματα, δείχνοντας τον δρόμο της ανδρείας και του θάρρους. Ο Μπόγκι το Παγκ είναι σούπερ παντού, ζωγραφίζει, διαβάζει και ξέρει κουνγκ-φου. Μόνο μην του ζητάς τα πράγματά του: Δεν τα δίνει ποτέ, είναι όλα δικά του! Ο «Μπόγκι ο Φαταούλας» (Εκδόσεις Κλειδάριθμος) είναι ένα ξεκαρδιστικό βιβλίο σε έμμετρο κείμενο, από τον πολυαγαπημένο και πολυβραβευμένο Aaron Blabey, που μιλά για όσα μοιραζόμαστε ή, τέλος πάντων, για όσα πρέπει να μοιραζόμαστε. Τα παιδιά θα λατρέψουν τον Μπόγκι, ενώ αξίζει να σημειωθεί πως η μετάφραση φέρεται να είναι του... Αρσέν, του πιο διάσημου ίσως παγκ της Ελλάδας.

Η νέα σειρά εικονογραφημένων βιβλίων «Τόσο απλά» (Εκδόσεις Μίνωας, μετάφραση Εύης Γεροκώστα) απεικονίζει με τον καλύτερο τρόπο τον κόσμο των παιδιών: όσα τα απασχολούν, όσα τα μπερδεύουν, όσα τα στεναχωρούν... «Ο θυμός» και «Οι οθόνες» απευθύνεται σε αναγνώστες από 3 ετών και στους ενήλικους με τους οποίους συναναστρέφονται, ενώ μέσα από την εκφραστική και τρυφερή εικονογράφηση αναδεικνύονται με εξαιρετικό τρόπο στιγμές της καθημερινότητάς τους. Η Κατρίν Ντολτό, με τη βοήθεια της επιστημονικής συνεργάτιδάς της Κολίν Φορ-Πουαρέ, μοιράζεται τη μοναδική γνώση της για την παιδική ηλικία. Εμφανίζεται πάντοτε στο τέλος ως Δρ. Κατ. και απευθύνεται στα παιδιά σαν να τα έχει μπροστά της, στο γραφείο της. «Ο Κακός Λύκος και τα 14 λυκάκια του», της Κριστίν Νομάν-Βιλμέν (Εκδόσεις Μεταίχμιο, εικονογράφηση: Ντέιβιντ Μπ. Ντράπερ) είναι μια ξεκαρδιστική παραλλαγή ενός κλασικού παραμυθιού, που θα απολαύσουν μικροί και μεγάλοι. Η ιστορία µε τα τρία γουρουνάκια θα έπρεπε κανονικά να έχει εξελιχθεί όπως συνήθως. Το συγκεκριμένο πρωινό, όμως, το Σχολείο των Λυκόπουλων είναι κλειστό, κι έτσι ο Κακός Λύκος, που έχει δεκατέσσερα παιδιά, αναγκάζεται να τα πάρει μαζί του. Ωστόσο ο Λυκήτας, ο Λυκηφόρος, ο Λύκανδρος, ο Λυκούργος και τα υπόλοιπα λυκόπουλα δεν μπορούν να καταλάβουν πόσο σημαντική είναι η δουλειά του μπαμπά τους· όσο για τη Λυκώ, την πιο μικρή απ’όλους, αυτή βλέπει µε άλλο µάτι τα τρία γουρουνάκια… Συνεχίζουμε με λύκους… «Σήμερα θα πάμε στο μουσείο!» ανακοίνωσε η Λουλού στον λύκο Ζαχαρία. Αν και η ιδέα αυτή δεν αρέσει καθόλου στον Ζαχαρία, που τη βρίσκει βαρετή, η επίσκεψη τελικά αποκτά μεγάλο ενδιαφέρον: Ο συναγερμός χτυπά, ένα έργο εξαφανίζεται και ο λύκος Ζαχαρίας ετοιμάζεται να λύσει το μυστήριο! Ο αγαπημένος ήρωας της Orianne Lallemand συνεχίζει να διασκεδάζει τα παιδιά με τις απίθανες ιστορίες, τα παιχνίδια και τη μοναδική προσωπικότητά του, μέσα από το ολοκαίνουργιο βιβλίο «Ο λύκος Ζαχαρίας και το μυστήριο στο μουσείο» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος), που μιλάει για τα μουσεία, την τέχνη και τους… χαμένους θησαυρούς! Από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφορεί το παραμύθι του Tom Percival «Η Αόρατη», σε μετάφραση Φίλιππου Μανδηλαρά. Όταν η Ίζαμπελ αναγκάζεται

Από την

Πέντε πριγκίπισσες, πέντε μαγικά ζώα, μία αποστολή:

Να σωθεί η Μαγεία!

www.ellinika-grammata.gr

Μόλις κυκλοφόρησαν οι 2 πρώτες περιπέτειες!

34 να αφήσει το γεμάτο από χαρούμενες αναμνήσεις σπίτι της και να μετακομίσει με την οικογένειά της στην άκρη της πόλης, αρχίζει να νιώθει «αόρατη». Έτσι, αποφασίζει να βοηθήσει τους ανθρώπους που την περιβάλλουν για να καταφέρει ίσως το πιο δύσκολο πράγμα, να γίνει η διαφορά που θα αλλάξει τα πάντα. Ο συγγραφέας φωτίζει όσους συνυπάρχουν μαζί μας και αισθάνονται «αόρατοι», αναδεικνύοντας με τρυφερότητα τη σημασία τού να αντιλαμβανόμαστε την αλήθεια γύρω μας. Αξίζει να σημειωθεί ότι ο Percival, μικρός, έμενε με την οικογένειά του σε ένα τροχόσπιτο, με ελάχιστα χρήματα, χωρίς ρεύμα, φορώντας μεταχειρισμένα ρούχα και παπούτσια, δίχως πρόσβαση στις ανέσεις της σύγχρονης κοινωνίας. Ορμώμενος από την εμπειρία του, δημιούργησε ένα βιβλίο για να θίξει το ζήτημα της φτώχειας και πώς αυτή επηρεάζει τη ζωή των μικρών παιδιών. Κάποιες μέρες, όταν όλα γύρω σου σε φοβίζουν, πρέπει να είσαι γενναίος. Όταν πρέπει να χαιρετίσεις έναν γείτονα που δεν γνωρίζεις. Όταν ανησυχείς αν θα κάνεις νέους φίλους. Όταν πρέπει να περάσεις μέσα από μία μεγάλη, πολύβουη πόλη. Όταν μπροστά σου βρίσκεται ένας σκοτεινός δρόμος… Σε τέτοιες στιγμές, μπορεί να αισθανθείς μικρός, ανήμπορος, μόνος. Τότε θα πρέπει να πάρεις μια βαθιά ανάσα, να κοιτάξεις μέσα σου και να βρεις το θάρρος που χρειάζεσαι. Εάν κλείσεις τα μάτια θα το δεις. Το φως του θα λάμπει στο σκοτάδι. Ίσως στη αρχή να είναι μικρό. Όμως, μπορείς να το κάνεις να γίνει φλόγα που θα φωτίσει την καρδιά σου, θα δυναμώσει τα χέρια σου και θα φτάσει μέχρι τα δάχτυλα των ποδιών σου. Το «Όταν είσαι γενναίος», του Pat Zietlow Miller (ΕκδόσειςΆγκυρα), είναι ένα θαυμάσιο βιβλίο για το πόσο σημαντικό είναι να τολμάμε να αντιμετωπίζουμε τους φόβους μας και έτσι να γινόμαστε πιο δυνατοί! Δυο νέα βιβλία προστέθηκαν στη σειρά της Γιολάντας Χατζή «Μικρές ελληνικές ιστορίες» (Εκδόσεις Καστανιώτη), που απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας και μας συστήνει όσους πρωτοστάτησαν στις νικηφόρες μάχες της Επανάστασης του 1821. Ο «Αθανάσιος Διάκος», ο Θανάσης, νεαρός μοναχός, το σκάει κρυφά από το μοναστήρι, καταφεύγει στα βουνά της Ρούμελης και γίνεται επαναστάτης. Συγκρούεται με τον τρομερό Ομέρ Βρυώνη στην Αλαμάνα. Μάχεται πάνω στο γεφύρι με τσακισμένο το σπαθί του και δείχνει σε όλους τι σημαίνει ήρωας. Η καραβοκύρισσα «Μπουμπουλίνα», με την έκρηξη της επανάστασης, σαλπάρει για το Ναύπλιο. Ο «Αγαμέμνων», το πλοίο της με τα 18 κανόνια, σφίγγει την πολιορκία του κάστρου. Τίποτα δεν τρομάζει τη Λασκαρίνα και τους τολμηρούς ναύτες της. Από τις Σπέτσες στο Ναύπλιο, σε θάλασσα και στεριά, η σημαία της γράφει «Ελευθερία ή Θάνατος». Και στα δύο βιβλία, τα πιο σημαντικά γεγονότα της εποχής δίνονται με απλό τρόπο και με χαρούμενη εικονογράφηση του Πέτρου Χριστούλια. Στο τέλος υπάρχει γλωσσάρι που θα βοηθήσει τα παιδιά να εμπεδώσουν όσα διάβασαν. Από τις Εκδόσεις Κλειδάριθμος κυκλοφορεί «Το μεγάλο βιβλίο της θάλασσας», του –γνωστού μας και από άλλα μεγάλα βιβλία– Yuval Zommer, μια διασκεδαστική εγκυκλοπαίδεια θαλάσσιων πλασμάτων με συναρπαστική εικονογράφηση, που μαγνητίζει κάθε μικρό αναγνώστη. Γιατί προχωράει πλαγιαστά ο κάβουρας; Είναι φτιαγμένες από ζελέ οι μέδουσες; Γιατί δεν ξεπαγιάζουν οι πιγκουίνοι; Τα παιδιά θα μάθουν τις απαντήσεις σε αυτές και σε πολλές άλλες ερωτήσεις, θα παίξουν, θα ψάξουν και θα ανακαλύψουν μέσα στις εικόνες, θα γνωρίσουν όλα τα γλιστερά, λαμπερά, δυνατά και εκπληκτικά θαλάσσια πλάσματα του κόσμου! Μπορείτε να το συνοδεύσετε και με το βιβλίο δραστηριοτήτων «Το μεγάλο βιβλίο της θάλασσας με αυτοκόλλητα», για ακόμα περισσότερη διασκέδαση. Δυο νέες εικονογραφημένες βιογραφίες έρχονται να προστεθούν στη σειρά της Isabel Maria Sanchez Vegara «μικρά κορίτσια και αγόρια με ΜΕΓΑΛΕΣ ΙΔΕΕΣ», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, ο «Στιβ Τζομπς» και ο «Πελέ». Ο πρώτος έγραψε ιστορία στον κόσμο της τεχνολογίας και όχι μόνο, χάρη στο ταλέντο, στη διορατικότητα και στις μοναδικές του ιδέες. Ο δεύτερος αποτελεί πραγματικό πρότυπο για το ταλέντο του, την αγάπη του για τους άλλους και την ακεραιότητά του. Μέσα από τις ιστορίες τους, κορίτσια και αγόρια θα ανακαλύψουν τη ζωή και τα κατορθώματα ενός μεγάλου οραματιστή και επιχειρηματία και ενός σπουδαίου ποδοσφαιριστή. Σε όλους τους τόμους της σειράς παρουσιάζονται άνθρωποι λαμπροί και μοναδικοί από τους οποίους έχουμε πολλά να μάθουμε και με τους οποίους μπορούμε να ταυτιστούμε.Άνθρωποι όπως ο Τζομπς και ο Πελέ, που μετέτρεψαν ένα μικρό όνειρο σε μια μεγάλη ιστορία.

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

22.03.2021

«Τερατάκι» φωνάζουν καθημερινά τον Τάκη οι συμμαθητές του στο σχολείο, αν και κανονικά τον λένε Δημήτρη. Για πλάκα. Για να γελάσουν. Μια μέρα, ο αφηγητής της ιστορίας, αυτός που του έβγαλε και το παρατσούκλι, αποφασίζει να κρύψει και το αγαπημένο του μπλοκ. Πριν το βάλει, όμως, στην τσάντα του, του ρίχνει μια ματιά. Στις περισσότερες σελίδες, ο Τάκης έχει ζωγραφίσει ένα παιδί και ένα τέρας. Μόνο που το τέρας δεν του μοιάζει καθόλου. Το νέο βιβλίο του Βασίλη Κουτσιαρή «Το Τέρας» (εκδόσεις Μίνωας) είναι να σύγχρονο παραμύθι που συνομιλεί με τις μοναδικές εικόνες της Λίλας Καλογερή και μας μεταφέρει σε έναν κόσμο όπου ίσως να μην είναι όλα έτσι όπως φαίνονται και όπου τα πάντα μπορούν να γίνουν καλύτερα αρκεί να το επιλέξουμε! Από τις εκδόσεις Ίκαρος κυκλοφορεί το τρυφερό βιβλίο του αναγνωρισμένου δημιουργού κόμικ Liniers «Καληνύχτα, Πλανήτη» (μετάφραση Αντώνης Παπαθεοδούλου), που θα αποκαλύψει στους λιλιπούτειους αναγνώστες τις εκπλήξεις που κρύβει η νύχτα όταν κλείνουν τα μάτια τους. Έπειτα από μια μεγάλη μέρα, που η πρωταγωνίστρια της ιστορίας χοροπήδησε με την καρδιά της πάνω σε σωρούς από πεσμένα φύλλα και διάβασε και ξαναδιάβασε τα αγαπημένα της βιβλία, πέφτει εξαντλημένη για ύπνο. Αλλά για το λούτρινο χνουδωτό παιχνίδι της, τον Πλανήτη, η μέρα μόλις ξεκινά. Πετάγεται από το κρεβάτι και τρέχει να εξερευνήσει το σπίτι. Μαζί με τον σκύλο του σπιτιού κι έναν ποντικό, δοκιμάζουν τη γεύση των μπισκότων και της… περιπέτειας! Η Μαρία Δασκαλάκη γράφει και ο Μιχάλης Κυλάκος εικονογραφεί δυο βιβλία για την Επανάσταση, που κυκλοφορούν από τις Εκδόσεις Μίνωας. «Οι μεγάλες μάχες του 1821» γνωρίζουν στα παιδιά δέκα από τις κρισιμότερες μάχες της ταραγμένης εκείνης περιόδου, άλλες σε στεριά κι άλλες σε θάλασσα, άλλες που οδήγησαν σε μεγάλες νίκες και θριάμβους και άλλες που οδήγησαν σε βαριές ήττες και πένθος, εξηγώντας ποια ήταν τα γεγονότα που οδηγούσαν σε αυτές, πώς αποφάσιζαν οι οπλαρχηγοί πού θα πολεμούσαν, πώς κατέληγαν στο τελικό σχέδιο, τι έφταιγε για τις ήττες και τι έκανε μια νίκη να καταλήγει σε θρίαμβο παρά τους λιγοστούς Έλληνες στρατιώτες απέναντι στους πολυάριθμους αντιπάλους τους. «Οι Αγωνιστές του 1821» είχαν κι άλλη μία πλευρά που η επίσημη ιστορία συχνά ξεχνά να αναφέρει. Δεν ήταν μόνο πολεμιστές που ρίχνονταν άγρια στη μάχη δίχως να λογαριάζουν ζωή και θάνατο. Ήταν και άνθρωποι που αγάπησαν, έκαναν παιδιά, φοβήθηκαν, πληγώθηκαν, έκλαψαν, έκαναν κι αυτοί τα λάθη τους, μετάνιωσαν. Οι ζωές δεκατριών Αγωνιστών –γυναικών και ανδρών– καταγράφονται σε αυτό το βιβλίο με την ευχή να αποτελέσει ένα μικρό λιθαράκι που θα φέρει τα σημερινά παιδιά λίγο πιο κοντά στα μακρινά εκείνα χρόνια. Η μικρή Μάτελι ζει στα κλαδιά του δέντρου που στηρίζει τον ουρανό. Τραγουδά όλη μέρα, κάθε μέρα και τα πλάσματα της φύσης μεγαλώνουν με το υπέροχο τραγούδι της. Μα τι θα συμβεί όταν πια κουραστεί; Μπορεί κανείς να κουβαλά μόνος του το βάρος του κόσμου; «Το τραγούδι της μικρής Μάτελι», του Βίλλε Χίτονεν (Εκδόσεις Καλέντη), μιλά στα παιδιά για τον σεβασμό και την αγάπη προς τη φύση που μας περιβάλλει, τον καθένα μας ξεχωριστά και όλους μαζί και για το διαχρονικό αίτημα της συνύπαρξης και της ισορροπίας στον κόσμο μας, με την επίκαιρη απαίτηση της προστασίας του σε ατομικό αλλά και συλλογικό επίπεδο. Ο Χομ είναι ο τελευταίος του είδους του. Δεν ξέρουμε ακριβώς τι είδους. Κανείς δε γνωρίζει την ύπαρξή του, παρά μόνο ένα αγόρι που ναυαγεί σ’ένα έρημο νησί και στην αρχή είναι βέβαιο πως είναι μόνο του. Ανακαλύπτει, όμως, ότι και κάποιος άλλος ζει εκεί, ένα ειρηνικό και ήρεμο πλάσμα που έχει χάσει την οικογένειά του. Οι δυο τους, απρόβλεπτα, συνυπάρχουν, μαθαίνουν ο ένας από τον άλλο και σύντομα γίνονται οι καλύτεροι φίλοι. Όταν ένα πλοίο διάσωσης εμφανίζεται στον ορίζοντα, το αγόρι πρέπει να πάρει μια μεγάλη απόφαση. Το βιβλίο της Jeanne Willis «Χομ» (Εκδόσεις Ίκαρος, εικονογράφηση Paddy Donnelly, μετάφραση Μαριλένα Πανουργιά) είναι μια απόδειξη ότι οι μεγάλες φιλίες μπορούν να υπερπηδήσουν οποιαδήποτε εμπόδια, γλωσσικά ή πολιτισμικά, αλλά και ότι οι φίλοι μας μπορεί να είναι εξίσου σημαντικοί με την οικογένειά μας. Δεν είναι πάντα εύκολο να δείχνουμε τα πραγματικά μας συναισθήματα. Αυτό ισχύει ακόμα περισσότερο για τα αγόρια, τα οποία παίρνουν από το περιβάλλον τους ένα σωρό μηνύματα, λεκτικά και μη, που τα ωθούν να κρύβουν τα συναισθήματά τους, να βασίζονται στον εαυτό τους, να είναι σκληρά και να

22.03.2021

μην κλαίνε. Ωστόσο είναι για όλους πολύ σημαντικό να μπορούν να εκφράζουν ανοιχτά τα συναισθήματά τους και να μιλούν γι’αυτά. Στο βιβλίο της Μόλι Πότερ «Δεν είναι κακό να κλαις» (Εκδόσεις Μεταίχμιο) παρουσιάζονται διάφορα συναισθήματα, καθώς και καταστάσεις που μπορεί να τα προκαλέσουν, ώστε το παιδί να βελτιωθεί στην ικανότητα να τα αναγνωρίζει και να εξηγεί πώς νιώθει. Αυτό θα το βοηθήσει να κατανοήσει όσα αισθάνεται και να διαχειρίζεται με μεγαλύτερη ευκολία και με υγιή τρόπο μια μεγάλη γκάμα συναισθημάτων, ευχάριστων και δυσάρεστων. «Η κουνελόσκαλα», το πρώτο παιδικό βιβλίο της Μαρίας Γιαγιάννου (Εκδόσεις Καλέντη, εικονογράφηση Κώστας Θεοχάρης) είναι ένα πρωτότυπο, δημιουργικό παραμύθι που προτείνεται ως μια τρυφερή επαφή του παιδιού με την ομορφιά και τις προκλήσεις της τέχνης και της γνώσης, αλλά και ως ένα κάλεσμα προς την ομαλή αυτονόμησή του. Ένα πρώτο ταξίδι αυτογνωσίας για το μικρό κουνέλι, τον Τρούφη, που θα μάθει όχι μόνο να βοηθάει, αλλά και ότι δεν χρειάζεται να ανεβαίνεις πάντα ψηλά για να είσαι ευτυχισμένος – η φιλία και η σοφία πατάνε γερά τα πόδια τους στη γη. Το βιβλίο ξεκινάει με ένα πρωτότυπο παιχνίδι και συνεχίζεται μέσα σε ένα σουρεαλιστικό κουνελοπεριβάλλον, με αεροπλάνα και... καρότα, γράμματα, χρώματα και αριθμούς και μαγικά αυτιά. Στην πορεία, εμφανίζονται ένας επιστήμονας, ο Ισαάκ, μια ζωγράφος, η Φρίντα, ένας ποιητής, ο Οδυσσέας, ένας φιλόσοφος, ο Επίκουρος και μια σοπράνο, η Μαρία. Μαζί τους και κάτι τερατάκια, τα Τρελόσωστα, που βοηθούν τον Τρούφη να λύσει το πρόβλημά του και βοηθούν μαζί με αυτόν και όλα τα παιδιά να φτιάξουν την πιο γερή και όμορφη σκάλα του κόσμου, βασισμένη στην αγάπη, στη φιλία και στις καλές τέχνες. Τι μπορεί να έγραφε ένα παιδί αν έστελνε ένα γράμμα σε έναν εξωγήινο; Τις απαντήσεις δίνει η Sophie Blackall στο εξαιρετικό βιβλίο «Αν ερχόσουν στη Γη» (Εκδόσεις Διόπτρα, μετάφραση Λύντη Γαλάτη). Αν ο εξωγήινος ερχόταν στη Γη, ο μικρός Κουίν θα ήθελε να ξέρει ότι οι άνθρωποι μένουμε σε διαφορετικά μέρη, κατοικούμε σε διαφορετικά σπίτια, ζούμε σε διαφορετικές οικογένειες... Ότι ο καθένας από εμάς είναι διαφορετικός, μα ότι όλοι μαζί μοιραζόμαστε αυτό τον γαλαζοπράσινο πλανήτη, κοντά σε έναν μεγάλο ήλιο και σε ένα μικρό φεγγάρι. Είναι ο μόνος που έχουμε, οπότε πρέπει να τον φροντίζουμε. Όπως και πρέπει να φροντίζουμε ο ένας τον άλλον. Ένας ύμνος στη ζωή στη Γη και στη διαφορετικότητα που τελικά δεν μας χωρίζει, αλλά μας ενώνει! Για παιδιά από 5 ετών. Νέα περιπέτεια για τον αγαπημένο ήρωα του Ίνγκο Ζίγκνερ, τον μικρό δράκο Καρύδα. Στο Νησί των Δράκων ήρθε το καλοκαίρι, ο ήλιος λάμπει, κι ο Καρύδας με τους φίλους του χαίρονται τις όμορφες μέρες στην παραλία. Ξαφνικά όμως πλακώνει «Η μάγισσα Μπουρίνη» (Εκδόσεις Μεταίχμιο, μετάφραση Μαρία Αγγελίδου) και το νησί βουλιάζει ολόκληρο στην κακοκαιρία, στις μπόρες και τις ανεμοθύελλες. Κι όποιον έχει αντίρρηση η μάγισσα τον μεταμορφώνει αμέσως σε παγάκι! Εδώ χρειάζεται πολλή δρακοπονηριά: Θα καταφέρει ο Καρύδας να διώξει τη γριά μάγισσα της κακοκαιρίας με ένα μπουκάλι γλυκιά λεμονάδα και με το μυαλουδάκι του μόνο; Θα μπορέσει να την ξεγελάσει και να τη βάλει να ορκιστεί στη σκούπα της; Ίσως νομίζεις πως οι πέτρες είναι βαρετά κομμάτια πετρωμάτων που κείτονται στο έδαφος. Όμως, οι επιστήμονες συνηθίζουν να λένε ότι οι πέτρες έχουν μνήμη. Κι ο Μποκ έχει ζήσει μια πραγματικά αξέχαστη περιπέτεια. Δημιουργήθηκε κατά τη διάρκεια μιας τρομερής σύγκρουσης που συντάραξε τη Γη και οδήγησε στον σχηματισμό της Σελήνης: έτσι, είδε τα άστρα να γεννιούνται, τους μετεωρίτες να ταξιδεύουν με ιλιγγιώδη ταχύτητα στο διάστημα και έναν άγριο, ηφαιστειακό πλανήτη να μεταμορφώνεται σ’ένα καταφύγιο που σφύζει από ζωή – τον πλανήτη Γη. Ξαφνικά ένα πρωί, τον ξύπνησε απότομα ένα παράξενο πλάσμα, που τον σήκωσε από κάτω και τον έριξε μέσα σ’ένα κουτί… Έτσι πρωτοσυναντήθηκαν ο Μποκ και ο ΝιλΆρμστρονγκ κι αυτή είναι η (αληθινή) ιστορία τους, όπως την αφηγείται ο πρωτοπόρος αστροναύτης στους μικρούς αναγνώστες, μέσα από το βιβλίο του «Η ιστορία του Μποκ», που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη. Ποια ήταν η πρώτη κατάσκοπος στον Αγώνα για την απελευθέρωση της Ελλάδας; Το όνομα ποιου ήρωα της Ελληνικής Επανάστασης έχει δοθεί σε σταθμό του μετρό στο Παρίσι; Η επανάσταση του 1821 έπαιξε καθοριστικό ρόλο στη διαμόρφωση του ελληνικού κράτους. Ωστόσο, πόσα γνωρίζουμε για τις ζωές των ανθρώπων που υποστήριξαν τον Αγώνα ή ανέπτυξαν σημαντική δράση σε αυτόν; Στο βιβλίο «Τα πρόσωπα της Επανάστασης του 1821», των Βασιλικής Μαρκάκη και Ζήνωνα Ζαμπακίδη (Εκδόσεις Ψυχογιός,

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

22.03.2021

εικονογράφηση Σάρα Λαμπραντά), πενήντα άνθρωποι, περισσότερο ή λιγότερο γνωστοί, αφηγούνται σε πρώτο πρόσωπο τις ιστορίες τους, δίνοντας μια ανθρώπινη νότα στα γεγονότα της εποχής. Όλοι τους –αγωνιστές, υποστηρικτές, φιλέλληνες, αντίπαλοι, άντρες αλλά και γυναίκες– ξεχώρισαν και συνέδεσαν τη ζωή και το όνομά τους με ένα από τα κρισιμότερα γεγονότα της νεότερης ελληνικής ιστορίας και έβαλαν το λιθαράκι τους για τη δημιουργία της Ελλάδας που γνωρίζουμε και στην οποία ζούμε σήμερα.

μεταξύ τους; Η διαδικασία της εξέλιξης δίνει τις απαντήσεις σε αυτά και σε πολλά άλλα ερωτήματα για τη ζωή στη Γη. Το βιβλίο της Anna Claybourne «Το ταξίδι της ζωής» (Εκδόσεις Susaeta) εξετάζει τι είναι η εξέλιξη, πώς λειτουργεί και ποιοι ανακάλυψαν τα μυστικά της. Θα καθοδηγήσει τα παιδιά σε ένα συναρπαστικό ταξίδι, από τον πρώτο μονοκύτταρο οργανισμό που εμφανίστηκε στη Γη πριν από 3,8 δις χρόνια, μέχρι τους απίστευτους πιθήκους που μιλάνε και κατοικούν σε όλο τον πλανήτη σήμερα, τους γνωστούς μας… ανθρώπους!

Από την ώρα που πολλές περιοχές του τόπου μας βρέθηκαν κάτω από τον οθωμανικό ζυγό, οι Έλληνες δεν έπαψαν στιγμή να αγωνίζονται και να λαχταρούν τη λευτεριά τους κρατώντας, μέσα στα 400 χρόνια σκλαβιάς, ζωντανές τις παραδόσεις, τη γλώσσα και την πίστη τους. Μάλιστα, ο αγώνας και οι θυσίες τους δημιούργησαν ένα οικουμενικό κίνημα συμπαράστασης. Η ιστορική γνώση είναι απαραίτητη για κάθε άνθρωπο. Το σημαντικό όμως είναι να διδάσκεται στις νεότερες γενιές με τέτοιο τρόπο ώστε να ενεργοποιεί το συναίσθημα και το ενδιαφέρον τους. Από τις ΕκδόσειςΆγκυρα κυκλοφορεί μια σειρά βιβλίων για τα παιδικά και τα ηρωικά χρόνια ορισμένων από τους σημαντικότερους ήρωες της Ελληνικής Επανάστασης. Μέσα από τις μυθιστορηματικές αφηγήσεις, αναδύεται το ιστορικό ανάγλυφο μιας από τις σημαντικότερες περιόδους της ιστορίας μας. Θα βρείτε τους τίτλους «Θεόδωρος Κολοκοτρώνης», «Νικηταράς», «Ανδρέας Μιαούλης», «Κωνσταντίνος Κανάρης», σε κείμενο της Θεοδώρας Λούφα–Τζοάννου, και «Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα», σε κείμενο της Αναστασίας Δ. Μακρή.

Όταν ο Οδυσσέας, ένας ταλαιπωρημένος σκύλος, που μοιάζει... κοσμογυρισμένος, βρίσκεται στο σπίτι του Ιάσονα, εκείνος θέλει να του προσφέρει ένα ζεστό και φιλόξενο σπιτάκι. Μαζί με τον μπαμπά του χτίζουν με αγάπη το πιο ωραίο σκυλόσπιτο στον κόσμο. Όμως ο Οδυσσέας δεν θέλει να κοιμάται στο καινούργιο του παλάτι και ο Ιάσονας αναρωτιέται γιατί. Αρχίζει, μάλιστα, να ψάχνει μήπως θα μπορούσε να του φτιάξει κάτι ακόμα εντυπωσιακότερο, που να του ταιριάζει καλύτερα. Ώσπου διαπιστώνει ότι ο Οδυσσέας νιώθει ευτυχισμένος στον κήπο του, να κοιμάται κάτω από ένα δέντρο. Γιατί εκεί βρίσκει ακριβώς αυτό που έψαχνε. «Το παλάτι του Οδυσσέα» είναι το νέο βιβλίο της Μαρίας Ρουσάκη (Εκδόσεις Μεταίχμιο, εικονογράφηση Ναταλία Καπατσούλια) και μιλάει στα παιδιά για τη ζωοφιλία, τα ταξίδια –που τόσο μας λείπουν– και τη δύναμη της φαντασίας.

Προσοχή: αν δεν σας αρέσουν οι πειρατικές ιστορίες, τότε μην πάρετε αυτό το βιβλίο. Κι αν έρθει κατά λάθος στα χέρια σας, κλείστε το αμέσως. Βάλτε το σε ένα σεντούκι, κρύψτε το σε μέρος μυστικό κι αφήστε να το ανακαλύψει κάποιος άλλος αναγνώστης! «Το νησί των θησαυρών ή από τις πειρατικές ιστορίες, η πιο πειρατική» είναι το έβδομο της σειράς των Εκδόσεων Παπαδόπουλος «Μικρά Μεγάλα Κλασικά», που υπογράφουν ο Αντώνης Παπαθεοδούλου και η Ίρις Σαμαρτζή. Πρόκειται για την εικονογραφημένη διασκευή του κλασικού βιβλίου «Το Νησί των θησαυρών» του Ρόμπερτ Λούις Στίβενσον και αν σας αρέσουν οι περιπέτειες με άγριους πειρατές, με χάρτες, θησαυρούς, με σκελετούς, σπαθιά, ρεσάλτα και ανταρσίες, ακούστε, ή μάλλον διαβάστε, τον Τζιμ Χόκινς να σας αφηγείται την πιο πειρατική απ’όλες, από πρώτο χέρι, γιατί την έζησε. Προτού καλά καλά κλείσει ένας χρόνος από το ξεκίνημα της Επανάστασης του 1821 και πολύ πριν η σκλαβωμένη Ελλάδα αποκτήσει επιτέλους και επίσημα την ανεξαρτησία της, το 1830, μια χούφτα Έλληνες πατριώτες, που αντιπροσώπευαν τις επαναστατημένες περιοχές, μαζεύτηκαν σ’ένα άγνωστο ως τότε χωριό της Αργολίδας, στην Πιάδα. Εκεί, αφού συζήτησαν για μέρες, έγραψαν και ψήφισαν ένα κείμενο που περιέγραφε τα δικαιώματα των πολιτών αλλά και τους κανόνες λειτουργίας του νέου κράτους, που ξαναγεννιόταν από τις στάχτες του. Το κείμενο εκείνο, που ονομάστηκε «Προσωρινόν Πολίτευμα της Ελλάδος», ήταν το πρώτο Σύνταγμα της πατρίδας μας και την ιστορία του αποφάσισε να πει στα παιδιά με πολύ χιούμορ ο Χρήστος Δημόπουλος, που προσπάθησε να φανταστεί πώς θα αισθάνονταν οι 59 «παραστάτες», οι αντιπρόσωποι δηλαδή, που βασισμένοι στα γνωστά συντάγματα εκείνης της εποχής (τη Διακήρυξη της Ανεξαρτησίας των Ηνωμένων Πολιτειών και τη γαλλική Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου και του Πολίτη), με βοήθεια από νέους ανθρώπους σπουδαγμένους στο εξωτερικό, κατάφεραν να διαμορφώσουν το τελικό κείμενο και να γράψουν ιστορία! Όλο αυτό το μετέφερε στο μικρό αφήγημα «Το πρώτο Σύνταγμα της Ελλάδας για παιδιά», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Ψυχογιός, εικονογραφημένο παιχνιδιάρικα από την Πετρούλα Κρίγκου. Κυριακή πρωί και λίγες σταγόνες βροχής άρχισαν να πέφτουν στο παράθυρο της Σοφίας. Ένιωθε τόσο απογοητευμένη που δεν θα μπορούσε να παίξει με τους φίλους της στη γειτονιά! Και, σαν να μην έφτανε αυτό, το τηλεφώνημα της θείας Κοραλίας χάλασε όλα τα σχέδιά της. Όμως, ενώ φαινόταν ότι θα ήταν μια μέρα χαμένη, κατέληξε να γίνει μια μέρα πολύ ξεχωριστή. Τo βιβλίο «Μια ξεχωριστή Κυριακή» (Εκδόσεις Διόπτρα), σε κείμενο και εικονογράφηση της Έφης Λαδά, μιλάει για όλα τα απρόσμενα που μας κάνουν να χαμογελάμε και μας υπενθυμίζει ότι μια βροχερή Κυριακή, ίσως τελικά δεν είναι τόσο βαρετή όσο νομίζουμε. Τι είναι αυτό που κάνει το ψάρι να είναι ψάρι; Γιατί η καμηλοπάρδαλη έχει τόσο μακρύ λαιμό; Πώς είναι δυνατόν όλοι οι ζωντανοί οργανισμοί –φυτά, τίγρεις, μανιτάρια, λιβελούλες, χταπόδια, άνθρωποι– να συνδέονται βιολογικά

Ο Σάιμον ο γάτος έχει φροντίσει για χρόνια τον άνθρωπό του, τονΆντι. Αποτελεί υπόδειγμα κατοικιδίου: Είναι πεντακάθαρος και πιστός. Τι άλλο θα μπορούσε να ζητήσει ένα αγόρι; Ακόμα κι όταν ο μπαμπάς τουΆντι μετακομίζει σε άλλο σπίτι, ο Σάιμον είναι βέβαιος πως οΆντι δεν έχει ανάγκη άλλο ζωάκι. Οπότε γιατί να υιοθετήσει έναν σκύλο στο σπίτι του πατέρα του; Ο Σάιμον γνωρίζει καλά τι οφείλει να κάνει: το Τέρας πρέπει να φύγει. Όμως ο Μπάξτερ, ο σκύλος/τέρας, έχει άλλη γνώμη… Όλα αυτά στο ξεκαρδιστικό παραμύθι της Dori Hillestad Butler «Αγαπητό τέρας» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μετάφραση Γιώργος Τσακνιάς), που θα διασκεδάσει τους μικρούς αναγνώστες και θα τους κρατήσει αμείωτο το ενδιαφέρον μέσα από την πρωτότυπη αφήγηση σε μορφή (ανορθόγραφης και επιθετικής) αλληλογραφίας ανάμεσα στα δυο κατοικίδια, που τελικά περνάει μηνύματα αγάπης και φιλίας και μιλάει για δύο σπίτια που τους χωρούν όλους. Μια αστεία ιστορία για τη ζήλια, την ανεμελιά, τις πανίσχυρες συμμαχίες και τα μακιαβελικά σχέδια, αλλά και για ένα αγοράκι που καταφέρνει να αποκτήσει φίλους και να είναι χαρούμενο –κι ας μην παραδίδει στην ώρα τους τις εκθέσεις του. Κάποτε ένας παντοδύναμος άρχοντας που μισούσε τις γάτες κατέστρωσε ένα σχέδιο εξαφάνισής τους. Και σχεδόν τα κατάφερε. Κι ο τόπος γέμισε ποντίκια και ψύλλους κι έπειτα τίποτα δεν ήταν όπως πριν. Ξέσπασε μεγάλο κακό, γιατί κανείς δεν πίστευε κανείς τότε ότι όλα τα πλάσματα της γης αλληλεξαρτώνται. Μήτε φανταζόταν ότι αν λείψει το ένα, κάποιο άλλο θα θεριέψει και θα σκορπίσει καταστροφή. Όταν η στρίγγλα Μαγγούφω, που οι γάτες την έλεγαν πανούκλα, πήρε την εξουσία, ξέσπασε πανδημία. Ποιος, άραγε, μπορούσε να σώσει τους ανθρώπους; Την ιστορία της Γεωργίας Γαλανοπούλου «Όταν οι γάτες ακούν τη βροχή» (Εκδόσεις Πατάκη, εικονογράφηση Κατερίνα Χαδουλού) αφηγείται στα παιδιά από 7 ετών ένας γάτος μια μέρα κρύα και βροχερή. Και παρότι είναι γέννημα φαντασίας, ξεσκεπάζει ένα πραγματικό γεγονός από την εποχή του Μεσαίωνα. Διότι τα παραμύθια μπορεί να μη λένε την αλήθεια, αλλά πάντα από αυτήν εμπνέονται. Η πέμπτη περιπέτεια του Ήπιου Θερμοκήπιου, «Το ημερολόγιο της Καπετάνισσας», είναι κοντά μας διά χειρός Χρήστου Δημόπουλου (Εκδόσεις Ψυχογιός, Εικονογράφηση Σάντρα Ελευθερίου). Η Διευθύντρια του Μουσείου Μυθικών Αρχαιοτήτων, Αντιγόνη Δεληνοτιά, θέλοντας να αποκτήσει ένα εντυπωσιακό και σπάνιο έκθεμα για τον εορτασμό των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης του 1821, αναθέτει στον Ήπιο μια ακατόρθωτη αποστολή. Έτσι, ο καθηγητής και τα εγγόνια του μπλέκονται σε περιπέτειες. Ξεκινώντας την έρευνά τους από τη Μύκονο, φτάνουν στο Ναύπλιο, όπου ένας πολυμαθής δικηγόρος τούς αποκαλύπτει ένα πολύτιμο μυστικό. Αυτό τους οδηγεί στη Γερμανία, στο «Σλος Εγκ», ένα μεσαιωνικό κάστρο που κάποτε ανήκε στην οικογένεια του Ιωσήφ Λουδοβίκου Φραγκίσκου Ξαβέριου, Κόμη τουΆρμανσπεργκ και 4ου Πρωθυπουργού του Βασιλείου της Ελλάδας! Εκεί τους περιμένουν δυσάρεστες εκπλήξεις: ο παλιός μας γνώριμος, Ούλριχ Φάμπερ φον Μπιερλάγκερ, και ο Πέτερ, που δεν είναι Πέτερ! Η αποστολή τους στέφεται με αποτυχία και ο Ήπιος Θερμοκήπιος, η Αθηνά και ο Ορέστης γυρίζουν στην πατρίδα με άδεια χέρια. Ή τουλάχιστον έτσι νομίζουν! Παντού γύρω μας η φύση κάνει θαύματα. Κάθε μέρα, ώρα με την ώρα, συμβαίνουν μαγικές μεταμορφώσεις μπροστά στα μάτια μας. Όμως, δεν είναι πάντα εύκολο να τις δούμε. Μέσα από το βιβλίο της Ρέιτσελ Γουίλιαμς «Στάσου, κοίτα. Φέρε ηρεμία στην καθημερινότητά σου με 50 ιστορίες της φύσης» (Εκδόσεις Πατάκη), μικροί και μεγάλοι θα ανακαλύψουν 50 ιστορίες από τη φύση. Ο χρόνος

22.03.2021

έχει παγώσει όσο χρειάζεται για να μπορέσουν να τις δουν να ξετυλίγονται. Διαβάστε αργά και απολαύστε τες. Έπειτα, βγείτε έξω και δείτε πόσα άλλα θαύματα θα ανακαλύψετε αν απλώς σταθείτε και κοιτάξετε. Μας χρειάζεται τόσο αυτή τη στιγμή! Υπάρχουν παιδιά που δεν έχουν πάει ακόμα στην ΣT΄ δημοτικού, μα θέλουν να μάθουν τι ήταν η Ελληνική Επανάσταση. Χωρίς όμως πολλά ονόματα, ημερομηνίες και λέξεις που δεν καταλαβαίνουν. Η Ελένη Σβορώνου αναλαμβάνει να τους αφηγηθεί πώς ξεκίνησαν όλα. Πώς φτάσαμε να έχουμε δικαιώματα και οι άλλοι να τα σέβονται. Πώς φτάσαμε να είμαστε ελεύθεροι άνθρωποι σε ένα ελεύθερο κράτος. Το βιβλίο «Για να ζούμε ελεύθεροι. Γνωρίζοντας τον αγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία» (Εκδόσεις Μεταίχμιο, εικονογράφηση Χρήστος Κούρτογλου) είναι μια συνθετική προσέγγιση της Επανάστασης, γραμμένη απλά, κατάλληλη για παιδιά από 6 ετών, που δεν έχουν διδαχθεί ακόμη Ιστορία. Αλλά και για τα μεγαλύτερα παιδιά που αναζητούν τα «γιατί» πίσω από τις σπουδαίες μάχες και τα γεγονότα. Η Χιονονιφάδα είναι το κουνέλι του σχολείου. Η Χιονονιφάδα, επίσης, είναι μπελάς. Τουλάχιστον αυτό πιστεύει ο Τόμι και, πράγματι, όταν του αφήνουν αναπάντεχα τη Χιονονιφάδα για να τη φροντίζει και όλα αρχίζουν να πηγαίνουν στραβά, φαίνεται ότι μπορεί και να έχει δίκιο. Κι ας βγάζει μεγαλύτερο χαρτζιλίκι επειδή την ταΐζει, κι ας μπορέσει ίσως έτσι να πάρει επιτέλους το καινούργιο ποδήλατο που χρειάζεται… Με την αδελφή του άρρωστη και κρεβατωμένη, έναν ψηλομύτη ηθοποιό με το μπατζάκι του παντελονιού του ύποπτα βρεγμένο και ένα κουνέλι που άνοιξε η γη και το κατάπιε, ο Τόμι βλέπει τις ελπίδες του για καινούργιο ποδήλατο να εξανεμίζονται – ακριβώς όπως εξαφανίστηκε και η Χιονονιφάδα. Θα βρεθεί άραγε; Και θα του φέρει τελικά καλύτερη τύχη ή γκαντεμιά; Ή μήπως ο Τόμι και η οικογένειά του την έχουν βάψει με αυτό «Το καταραμένο κουνέλι» του σχολείου; Από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος έρχεται μια νέα, απίθανα αστεία και υπέροχα εικονογραφημένη ιστορία από τη θρυλική συγγραφέα και εικονογράφο Τζούντιθ Κερ, που μιλάει στα παιδιά για την οικογένεια, τα προβλήματα της ζωής και τις αναπάντεχες λύσεις που έρχονται από εκεί που δεν το περιμένει κανείς. Η μετάφραση είναι της Πετρούλας Γαβριηλίδου. Περίπου εκατό χρόνια πριν, όταν η Αθήνα ήταν μια μικρή πόλη με διάσπαρτα αρχαία ερείπια, ζούσε ένα κορίτσι που το έλεγαν Έφη και ήθελε να γίνει ζωγράφος. Έμαθε να παρατηρεί τον κόσμο γύρω της: τις πλατείες και τα πάρκα, τα καταστήματα και τα καφενεία, τα παιδιά που παίζουν ή πηγαίνουν σχολείο, τα ζώα που τριγυρίζουν ανέμελα. Στα έργα της ζωγράφιζε την καθημερινότητα, όπως την αντιλαμβανόταν, με την απλότητα, τη γαλήνη και την ευφροσύνη της. Ζωγράφιζε την ελληνική ύπαιθρο, τις πόλεις, τις γειτονιές, τις πλατείες. Τα χωριά, τη λιτή και αυθεντική ζωή των ανθρώπων τους και τη φύση γύρω. Και όσο ζωγράφιζε πρόσωπα και σκηνές της ζωής

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

37 τόσο πιο κοντά αισθανόταν στους ανθρώπους. Το βιβλίο «Μια φωτεινή παλέτα. Ένα βιβλίο για τη ζωή και το έργο της ζωγράφου Έφης Μιχελή» (Εκδοτικός Οίκος Μέλισσα) συστήνει σε μικρούς και μεγαλύτερους αναγνώστες τη σπουδαία ναΐφ ζωγράφο μέσα από πρωτότυπες δικές της εικόνες που συνδυάζουν μία αφήγηση για την Ελλάδα και τον κόσμο που δεν υπάρχει πιά. Το κείμενο είναι των Βαγγέλη Ηλιόπουλου και Αναστασίας Καραστάθη, ενώ την εικονογράφηση, βασισμένη στα έργα της Μιχελή, έχουν κάνει η Μαριάννα Πόγκα και ο Χρήστος Σιμάτος. Η ζωή της Έφης, όπως ζωντανεύει μέσα από τους πίνακές της, συμπυκνώνεται σε ένα βιβλίο γεμάτο χρώματα, φως, γλυκύτυτα και χαρά, μέσα από εικόνες που αναδίδουν αγάπη για τους ανθρώπους και τη φύση. «Αν σου χαρίσω μια στιγμή, πού προλαβαίνεις να με πας;» Ο Ροδομάγουλος, ένας μικρός χαριτωμένος πλανήτης, κοιτά τη Γη γεμάτος λαχτάρα. Θα την ταξιδέψει σε όλους τους γαλαξίες και τη στιγμή θα την κάνει να φανεί αιώνας! Η Γη χαμογελά και, ενώ καταλαβαίνει την υπερβολή στα λόγια του, υποκύπτει στα καλοκάγαθα μάτια του, τόσο εκφραστικά, που σαν αυτά δεν έχει ξαναδεί ποτέ της! Αυτή η στιγμή είναι όταν η Σελήνη την κρύβει από τον Ήλιο κι αυτή η στιγμή είναι πολύ κοντά.Άραγε, θα προλάβει «Ο Ροδομάγουλος»; Μεμιάς, χάνονται κι οι δύο στα βάθη του διαστήματος... Ο αγαπημένος ηθοποιός Βασίλης Χαραλαμπόπουλος γράφει το πρώτο παραμύθι του, που κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Κάκτος σε εικονογράφηση της Έλενας Σιαπατόρη και καλεί τους λιλιπούτειους αναγνώστες να τον ακολουθήσουν σε ένα τρυφερό ταξίδι στο σύμπαν και στ' αστέρια. Από τις Εκδόσεις Μίνωας, κυκλοφορούν οι δυο πρώτοι τόμοι της σπιρτόζικης σειράς της Κάθριν Γούντφαϊν «Η υπέροχη Όστεν», που συστήνουν τη Τζέιν Όστεν στους νεαρούς αναγνώστες από 9 ετών. Ο κόσμος των μυθιστορημάτων της παρουσιάζεται με προσιτό τρόπο, μέσα από τις μεταφράσεις της Ράνιας Μπουμπουρή, ενώ στο τέλος του κάθε βιβλίου δίνονται πληροφορίες για τη συγγραφέα, την κοινωνία, την ένδυση και τη συμπεριφορά των ανθρώπων την εποχή εκείνη. Στην «Περηφάνια και προκατάληψη», τα παιδιά γνωρίζουν την Ελίζαμπεθ Μπένετ, τη δεύτερη από τις πέντε κόρες μιας οικογένειας, που είναι αποφασισμένη να παντρευτεί μόνο από αγάπη. Σ’έναν χορό γνωρίζει τον κύριο Ντάρσι, τον οποίο αρχικά θεωρεί περήφανο και φαντασμένο. Ίσως όμως ο χαρακτήρας του να κρύβει κι άλλες πτυχές, που δε φαίνονται με την πρώτη ματιά… Στην «Έμμα», πρωταγωνιστεί η ωραία, έξυπνη και πλούσια Έμμα Γούντχαουζ που δε βρίσκει κανέναν λόγο να παντρευτεί. Λατρεύει, όμως, να κάνει προξενιά στους άλλους παρά τις συμβουλές του φίλου της, του κυρίου Νάιτλι, που την προειδοποιεί να μη χώνει τη μύτη της σε ξένες υποθέσεις. Η τελευταία της επιτυχία –ο γάμος της γκουβερνάντας της– τη γεμίζει σιγουριά ότι μπορεί να βρει το σωστό ταίρι για τον καθένα. Θα συνεχιστούν οι επιτυχίες της; Ή μήπως τα ωραιότατα σχέδιά της θα ναυαγήσουν;

38 Κάποιες φορές πρέπει πρώτα να χαθείς για να βρεις τον δρόμο του γυρισμού... Αφού έλυσε το μυστήριο της εξαφάνισης της μητέρας της, η Ματίλντα, μαζί με τον καλύτερο φίλο της, τον Όσκαρ, ταξιδεύουν στο Παρίσι όπου ανακαλύπτουν ένα παράξενο βιβλίο με παραμύθια. Τα παιδιά περιπλανιούνται στη Χώρα των Παραμυθιών και εκεί διαπιστώνουν ότι οι κακοί ήρωες δεν ζουν απλώς στις σελίδες των βιβλίων, αλλά μπορούν να ανοίγουν απροειδοποίητα μυστηριώδεις τρύπες στην πλοκή και να κλέβουν τη μαγεία της ιστορίας. Όταν τα δύο παιδιά έρχονται αντιμέτωπα με τους ήρωες αυτούς, ξέρουν ότι στο τέλος δεν θα ζήσουν αυτοί καλύτερα… Και ενώνουν τις δυνάμεις τους για να ανακαλύψουν ποιος κρύβεται πίσω από αυτό το χάος. Αν θέλετε κι εσείς να ταξιδέψετε σε έναν μαγικό κόσμο, ακολουθήστε τη Ματίλντα και τον Όσκαρ, μέσα από το βιβλίο «Η Ματίλντα και τα Χαμένα Παραμύθια», το δεύτερο της σειράς της Anna James «Πέιτζις και Σία» (Εκδόσεις Διόπτρα). Από τις Εκδόσεις Ψυχογιός κυκλοφορεί μια νέα, σκληρόδετη, έκδοση των μυθιστορημάτων τηςΆστριντ Λίντγκρεν με πρωταγωνίστρα την Πίπη Φακιδομύτη, με την κλασική εικονογράφηση της Ίνγκριντ Βανγκ Νίμαν, με την οποία έγιναν γνωστά και αγαπήθηκαν σε όλο τον κόσμο. Η μικρή ηρωίδα, 75 χρόνια από την έκδοση του πρώτου βιβλίου, συνεχίζει να εμπνέει μικρούς και μεγάλους και να αποτελεί σύμβολο ανεξαρτησίας, δυναμικότητας και καλοσύνης. Στο πρώτο βιβλίο, «Πίπη Φακιδομύτη», γνωρίζουμε το παράξενο κορίτσι που ζει στη Βίλα Βιλεκούλα μ’έναν πίθηκο κι ένα άλογο. Κάνει πάντα ό,τι της καπνίσει κι είναι απίστευτα δυνατή. Τα άλλα παιδιά σκάνε απ’τη ζήλια τους κι οι μεγάλοι, μέχρι να τη γνωρίσουν, τη βρίσκουν ανυπόφορη. ΗΆνικα και ο Τόμι είναι οι δυο φίλοι της, που ζουν στο διπλανό σπίτι. Καμιά φορά τα χάνουν με τους αλλόκοτους τρόπους της φιλενάδας τους, αλλά τη θαυμάζουν για την καλοσύνη της, τη γενναιοδωρία της και την ικανότητα που έχει να κάνει συναρπαστική και την πιο βαρετή στιγμή. Στο δεύτερο βιβλίο, «Η Πίπη Φακιδομύτη καπετάνιος», ο Τόμι και ηΆνικα μπλέκουν σε απολαυστικές και ασυνήθιστες περιπέτειες, όταν η Πίπη πηγαίνει για ψώνια ή συμμετέχει σε μια σχολική εκδρομή ή σκηνοθετεί ένα… ναυάγιο. Μάλιστα, η πιο συναρπαστική στιγμή είναι όταν ο πατέρας της, ο βασιλιάς των κανίβαλων, επιστρέφει στη Βιλεκούλα για να δει την κόρη του. Η σκέψη και μόνο πως η Πίπη μπορεί να φύγει για να γίνει η πριγκίπισσα γεμίζει με θλίψη την καρδιά των φίλων της… Στο τρίτο βιβλίο «Η Πίπη Φακιδομύτη στις νότιες θάλασσες», η Πίπη, παρέα με τον Τόμι, τηνΆνικα, τον πίθηκο και το άλογό της, αποφασίζει να ξανασμίξει με τον πατέρα της και για ένα ολόκληρο καλοκαίρι γίνεται πριγκίπισσα των κανίβαλων, στο νησί Κάνι Κάνι. Εκεί παίζει κάτω απ’τον καυτό ήλιο με τα μικρά παιδιά των Κάνι, ενώ οι άγριοι καρχαρίες και οι πανούργοι κλέφτες μαργαριταριών ανακαλύπτουν πως δεν μπορούν να τα βγάλουν πέρα μ’αυτό το τρομερά δυνατό κοριτσάκι. Δεν υπάρχει παιδί που δεν αγαπάει τον Σέργουφ Χολμς, τον διάσημο σκυλοντετέκτιβ, ήρωα του Isaac Palmiola, γι’αυτό και φτάσαμε κιόλας στη 13η περιπέτειά του, με τίτλο «Γκάζια στην πίστα» (Εκδόσεις Διόπτρα). Η Τζούλια, ο Ντιέγκο και ο Σέργουφ βρίσκονται στο Μονακό! Το διάσημο Γκραν Πρι διεξάγεται την επόμενη μέρα και κάποιος έκλεψε το κύπελλο χωρίς ν’αφήσει το παραμικρό ίχνος! Η υπόθεση φαίνεται τόσο περίπλοκη, ώστε τα παιδιά υποπτεύονται ακόμα και τον φύλακα! Το στοιχείο που έχουν στη διάθεσή τους είναι ότι το κύπελλο φυλασσόταν σ’ένα ξενοδοχείο απίστευτης χλιδής, γεμάτο διασημότητες και φαίνεται ότι ο κλέφτης δεν έχει μόνο ένα πρόσωπο. Εδώ μυρίζει μυστήριο και φυσικά είναι οι μόνοι που μπορούν να το λύσουν. Για σκέψου πώς θα ήταν να έκλεινε το σχολείο σου και να είχες όλη την ημέρα δική σου να κάνεις ό,τι θέλεις. Να πας βόλτα. Να παίξεις με τους φίλους σου. Να μείνεις στο σπίτι με την οικογένειά σου. Να πας εκδρομή ή να κάνεις κάτι δημιουργικό. Ή φαντάσου πώς θα ένιωθες αν, ξαφνικά, διαπίστωνες ότι το σχολείο σου έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί. Βέβαια, το σχολείο κλείνει πολλές φορές μέσα στον χρόνο για διακοπές (και πλέον όχι μόνο για διακοπές...) Όμως αυτό το ξαφνικό, το αναπάντεχο, της τελευταίας στιγμής κι ενώ έχεις διαβάσει –ή και όχι– έχει μιαν άλλη ομορφιά. Είναι μια έκπληξη, σωστά; Πώς θα ήταν, λοιπόν, μια ημέρα «Χωρίς σχολείο»; Μια πρωτότυπη συλλογή δέκα διηγημάτων από τις Εκδόσεις Ψυχογιός και συγγραφείς, εικονογράφους, μέλη και διακριθέντες, της Γυναικείας Λογοτεχνικής Συντροφιάς. Ο «Γαλάζιος πλανήτης ΙΙ», της Leisa Stewart-Sharpe (Εκδόσεις Διόπτρα, εικονογράφηση Emily Dove, μετάφραση Μιχάλης Μακρόπουλος), είναι ένα συναρπαστικό βιβλίο οικολογίας για παιδιά από 8 ετών, βασισμένο στο ομώνυμο ντοκιμαντέρ του BBC. Οι ωκεανοί φιλοξενούν τη μεγαλύτερη ποικιλία χλωρίδας και πανίδας που υπάρχει στη Γη, αλλά ακόμα και σήμερα

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

22.03.2021

παραμένουν σε μεγάλο βαθμό ανεξερεύνητοι. Γνωρίστε τα πλάσματα της αβύσσου και περιπλανηθείτε σε υποθαλάσσια δάση. Ακολουθήστε τους μεγαλύτερους θηρευτές των ωκεανών, εξερευνήστε τους κοραλλιογενείς υφάλους και ανακαλύψτε για πρώτη φορά τον μυστηριώδη κόσμο του θαλάσσιου πυθμένα, κάνοντας μια εντυπωσιακή κατάδυση στην άγρια φύση του βυθού. Το 1887, στο Συρράκο της Ηπείρου, ένας μαθητής γράφει ένα ποίημα «απαλό σαν ροδοπέταλο και δυνατό σαν κεραυνό». Το αγόρι είναι ο Κώστας Κρυστάλλης και το επαναστατικό ποίημα με τον τίτλο «Αι σκιαί τουΆδου» πυρπολεί τις καρδιές των ανθρώπων της τουρκοκρατούμενης Ηπείρου. Ο Οδυσσέας, ένα αγόρι των δικών μας ημερών, ανακαλύπτει αυτή την πράξη ελευθερίας, μέσα από μια προφορική αφήγηση. Η μικρή ιστορία «Ο Ποιητής και η Σφραγίδα της Ελευθερίας», της Ιφιγένειας Μαστρογιάννη (Εκδόσεις Καλέντη, εικονογράφηση Φίλιππος Φωτιάδης, σειρά «Μικρές ιστορίες για Μεγάλα γεγονότα»), αφορά έναν μεγάλο ποιητή που έγραφε όσα αισθανόταν. Η ποίηση και η πεζογραφία του «τραγούδησαν» τη φύση, τον άνθρωπο και πάνω απ’όλα την ελευθερία. Ο αναγνώστης κινείται στο σήμερα, ωστόσο μεταφέρεται με αβίαστο τρόπο στο παρελθόν, για να βρεθεί μπροστά στη δυνατή ψυχή ενός νέου ανθρώπου και να ανακαλύψει εντέλει το φρόνημα του Κώστα Κρυστάλλη, ο οποίος άφησε στις επόμενες γενιές ένα σημαντικό έργο για τη σύντομη ζωή του. Η έκδοση ολοκληρώνεται με σημείωμα για τον ποιητή, τη ζωή και το έργο του, καθώς και σύντομα ποιητικά αποσπάσματα που διασταυρώνονται με τοποθετήσεις κριτικών και ομότεχνών του για την αξία της γραφής του. Η Διοτίµα είναι µια δωδεκάχρονη είλωτας που ζει στο Έλος, στο κτήµα του Σπαρτιάτη κυρίου της. Οι µέρες της κυλούν ήρεµα, µέχρι τη στιγµή που ανακαλύπτει ότι τίποτα δεν είναι όπως φαίνεται. Τότε τελειώνουν τα ψέµατα και η ζωή της αλλάζει από τη µια στιγµή στην άλλη. Την ίδια στιγµή ολόκληρη η Σπάρτη κλυδωνίζεται από συνωµοσίες, δολοφονίες, µυστικά και κάποιοι βάζουν σκοπό της ζωής τους να αποκαλύψουν την αλήθεια για να τιµωρηθούν οι ένοχοι. «Ο κόκκινος μανδύας. Συνομωσίες στην κοιλάδα του Ευρώτα», της αρχαιολόγου Εύης Πίνη (Εκδόσεις Πατάκη, εξώφυλλο Λέλα Στρούτση), είναι μια συναρπαστική ιστορία για παιδιά από 9 ετών, που διαδραµατίζεται τον 5ο αιώνα π.Χ. σε µια πόλη γεµάτη αντιφάσεις, που όµοιά της δεν υπήρξε πουθενά αλλού, τη Σπάρτη. Στην εξαιρετικά επιτυχημένη σειρά «40» των εκδόσεων Μίνωας, έρχεται να προστεθεί ένα ακόμα βιβλίο, ο «Αθλητισμός. 40 πρωταθλητές των ολυμπιακών αγώνων», του Ζαν Μισέλ-Μπιγιού, σε εικονογράφηση Γκονό, που παρουσιάζει το πορτρέτο 40 ολυμπιονικών, καθώς και την ιστορία των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων από το 1896 μέχρι σήμερα! Σπύρος Λούης, Σάρλοτ Κούπερ, Ματζ Σάιερς, Τζιμ Θορπ, Πάαβο Νούρμι και 35 ακόμα σπουδαία ονόματα από τον χώρο του αθλητισμού συμπεριλαμβάνονται σε αυτή την πολυτελή σκληρόδετη έκδοση, με τις ιστορίες και τη ζωή των σπουδαίων πρωταθλητών, τα μετάλλια, τα ρεκόρ, τις επιδόσεις και τα αθλητικά τους επιτεύγματα, που έχουν σημαδέψει την ιστορία του αθλητισμού και έχουν συγκινήσει όλη την ανθρωπότητα! Στο ίδιο στιλ με τη σειρά «40» κινείται και το βιβλίο «21 ήρωες του 1821», των Βασίλη Κουτσιαρή και Γιάννη Διακομανώλη (Εκδόσεις Μίνωας, εικονογράφηση Δημήτρης Ευστρατιάδης). Η σημαντικότερη στιγμή της νεότερης ιστορίας του ελληνικού έθνους ζωντανεύει μέσα από τη ζωή και τη δράση, όχι 40, αλλά –συμβολικά– 21 οπλαρχηγών της Επανάστασης. Ανάμεσα στους 21 ήρωες δεν συγκαταλέγονται μόνο οι γνωστοί πρωταγωνιστές του Αγώνα, αλλά και αγωνιστές που παρά τη σημαντική συμβολή τους σε αυτόν δεν είχαν την ανάλογη αναγνώριση. Μικρές ιστορίες φωτίζουν άγνωστες πτυχές της ζωής τους και δίνουν στα παιδιά την ευκαιρία να αποκτήσουν μια πρώτη ολοκληρωμένη εικόνα για την Επανάσταση του 1821 από το ξεκίνημά της στις παραδουνάβιες ηγεμονίες μέχρι τη δημιουργία του ελληνικού κράτους. Μάρτιος 1821. Ο δωδεκάχρονος Αναστάσης, που κατοικεί στην τουρκοκρατούμενη Αθήνα, συναντά τον φίλο του Βασίλη για νυχτερινό ψάρεμα σ’ένα ποτάμι έξω από την πόλη. Κάποια στιγμή ακούνε πυροβολισμούς. Τρομοκρατημένοι, τρέχουν να κρυφτούν πάνω σε ένα δέντρο. Τότε ανακαλύπτουν έναν πληγωμένο Έλληνα που τον κυνηγούν Τούρκοι. Ο άντρας τούς δίνει ένα δυσνόητο μήνυμα και έπειτα λιποθυμάει. Τα δυο παιδιά αποφασίζουν να τον βοηθήσουν και τον κρύβουν σε μια σπηλιά για να περάσει τη νύχτα. Την επομένη επιστρέφουν, αλλά ο τραυματίας έχει μυστηριωδώς εξαφανιστεί. Οι δυο φίλοι αρχίζουν τις έρευνες, προσπαθώντας να ανακαλύψουν τι έχει

40 συμβεί. Δεν ξέρουν όμως ότι έχουν μπλέξει σε μια επικίνδυνη περιπέτεια. Αυτό θα το καταλάβουν λίγες μέρες μετά, όταν αποκρυπτογραφήσουν το μήνυμα που τους έδωσε ο παράξενος άντρας. Ακριβώς τότε θα αντιληφθούν ότι όλη η τουρκική αστυνομία τούς κυνηγάει.Άραγε θα καταφέρουν να ξεφύγουν και να διαφυλάξουν το μεγάλο μυστικό που κατέχουν για την Ελλάδα, που είναι έτοιμη να ξεσηκωθεί ενάντια στους Τούρκους; Το βιβλίο «1821. Το μεγάλο μυστικό», του Θάνου Κονδύλη (Εκδόσεις Ψυχογιός), είναι μια εκπληκτική περιπέτεια μυστηρίου και δράσης για παιδιά από 9 ετών, με φόντο την Ελληνική Επανάσταση. Στις σελίδες του βιβλίου «24 Eικόνες για την Επανάσταση του 1821. Μακρυγιάννης & Ζωγράφος, ένας αγωνιστής και ένας καλλιτέχνης» (Εκδόσεις Καπόν, Επιστημονική επιμέλεια: Φωτεινή Ασημακοπούλου) παρουσιάζονται 24 εικόνες που αφηγούνται γεγονότα της Επανάστασης, από την έναρξή της το 1821 μέχρι την ανεξαρτησία της Ελλάδας το 1830. Είναι οι εικόνες που φιλοτέχνησε ο λαϊκός ζωγράφος και αγωνιστής της Επανάστασης Δημήτριος Ζωγράφος με την καθοδήγηση του στρατηγού Ιωάννη Μακρυγιάννη, για να μην ξεχαστούν όσα συνέβησαν εκείνα τα ταραγμένα χρόνια του αγώνα για την Ανεξαρτησία. Η Μαρίζα Ντεκάστρο, βασιζόμενη στη φυσική περιέργεια και την παρατηρητικότητα των παιδιών, αξιοποίησε τον πλούτο των λεπτομερειών κάθε εικόνας —τα πρόσωπα, την τοπογραφία και τη στρατηγική των μαχών, τις πολιορκίες και τις ναυμαχίες, τον οπλισμό, την ενδυμασία, αλλά και τα χρώματα και την τεχνική του ζωγράφου— και σκηνοθέτησε με παιδαγωγική σπουδή είκοσι τέσσερις υποθετικούς διαλόγους με παιδιά και νέους. Παρακολουθώντας τον κάθε διάλογο, οι μικροί αλλά και μεγάλοι αναγνώστες καθοδηγούνται σε μια γοητευτική αποκρυπτογράφηση και ερμηνεία του κόσμου των εικόνων του Μακρυγιάννη, ανακαλύπτοντας μικρές και μεγάλες στιγμές της Επανάστασης του 1821 και της εποχής της που δεν βρίσκουμε στα σχολικά βιβλία! Ο κύριος Ρότζερς είναι Κυνηγός φαντασμάτων. Τις μέρες του τις περνά διαβάζοντας χοντρούς τόμους βιβλίων Φαντασματολογίας, ενώ τις νύχτες συνομιλεί με τα πορτρέτα των προγόνων του, που ήταν επίσης Κυνηγοί φαντασμάτων και κάτι παραπάνω ξέρουν. Κι όλα κυλούν άψογα στη ζωή του, αλλά υπάρχει και κάτι που τον κάνει πότε πότε να δακρύζει: ότι ο ίδιος δεν έχει ποτέ του πιάσει ούτε ένα φάντασμα. Γι’αυτό πηγαίνει μαζί με τον υπηρέτη του, τον Σεβαστιανό, στο γραφείο του κυρίου Πού, ενός ντετέκτιβ που έχει μια μύτη που όλο μεγαλώνει και μια απάντηση για όλα. Ο κύριος Πού μιλά στον κύριο Ρότζερς και τον Σεβαστιανό για τη Λούση Λου, μια γυναίκα που είναι φάντασμα και -ας πούμε ότι- ζει σε ένα χωριό της Αγγλίας. Τότε ο κύριος Ρότζερς αποφασίζει να βρει τη Λούση Λου και να την κυνηγήσει για όσο χρειαστεί. Είναι, βέβαια, πολύ αποφασισμένος, αλλά υπάρχει κάτι που θα σταθεί εμπόδιο στα σχέδιά του. Ότι «Η Λούση Λου είναι μια από μας»∙ κι ότι εμείς δεν ξέρουμε ακριβώς ποιοι είμαστε. Το μυθιστόρημα του Σταμάτη Κεσόγλου κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη, απευθύνεται σε παιδιά από 9 ετών, αλλά είναι ένα απολαυστικό ανάγνωσμα και για ενήλικους. Η δημοσιογράφος Μάρω Βασιλειάδου έγραψε το «1821-Ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία» (Εκδόσεις Διόπτρα) με συνοδοιπόρους της τη Θέντα Μιμηλάκη, που έδωσε μαγευτική μορφή στο κείμενο και ζωντάνεψε πρόσωπα και καταστάσεις με την ιδιαίτερη ματιά της, και τον καθηγητή Ιστορίας στο Τμήμα Ιστορίας και Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Κρήτης Ηλία Κολοβό, που είχε την επιστημονική επιμέλεια. Οι δημιουργοί μας καλούν μεγάλους να δούμε αλλιώς τον κόσμο του 1821 και να συνεχίσουμε το ταξίδι της φλογερής ιδέας της ελευθερίας που ξεκίνησε τότε. Ποια χρώματα είχε η επαναστατική σημαία του Ρήγα Φεραίου; Ποιο ήταν το συνωμοτικό όνομα που έδωσε η Φιλική Εταιρεία στον Αλέξανδρο Υψηλάντη; Ποια καπετάνισσα κυβέρνησε το ιστιοφόρο «Αγαμέμνων» και ποια το «Καλομοίρα»; Πώς γινόταν ένα σκάφος πυρπολικό και τι τραγούδησε ο στρατηγός Μακρυγιάννης στους συμπολεμιστές του μια βραδιά μέσα στην πολιορκημένη Ακρόπολη; Οι απαντήσεις βρίσκονται στις σελίδες αυτού του βιβλίου, που αφηγείται μια σειρά από σπουδαία ιστορικά γεγονότα και, με τις εικόνες και τους χάρτες του, μας ταξιδεύει διακόσια χρόνια πριν, για να συναντήσουμε τα πρόσωπα που οραματίστηκαν την Ελλάδα ελεύθερο κράτος και κατάφεραν να κάνουν το όνειρό τους πραγματικότητα.

ΔΙΑΒΑΖΟΝΤΑΣ

22.03.2021

Ο Αντρέας κάνει δύσκολη τη ζωή του Λεωνίδα στο σχολείο. Ο Λεωνίδας δεν αντιδρά. Ο Πέτρος, ο διπλανός του Λεωνίδα, αντιμετωπίζει το δίλημμα: Να πάει κόντρα στον φόβο του και να μιλήσει με κίνδυνο να γίνει κι αυτός στόχος; Ή να πάει κόντρα στη συνείδησή του και να σωπάσει για να προστατευτεί; Είναι άραγε μόνο αυτές οι δυο οι επιλογές που έχει; Με μια μικρή άρκτο στο ταβάνι, ένα παιχνίδι στο τάμπλετ και πολλούς ποντικούς στον ορίζοντα, θα καταφέρει ο Πέτρος να βρει έναν άλλον δρόμο; Οι απαντήσεις στο νέο βιβλίο της Κατερίνας Ζωντανού «Human Net», για παιδιά από 10 ετών, που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο, με εικόνες του Γιώργου Δημητρίου, και συνοδεύεται από εξαιρετικό εκπαιδευτικό υλικό. «Η Αστροφυσική για βιαστικούς», το μπεστ σέλερ του Neil deGrasse Tyson για τον κόσμο και το σύμπαν, προσαρμόζεται για παιδιά και εφήβους. Τι διαφορά έχουν τα άστρα από τα σουπερνόβα; Τι ακριβώς είναι η ύλη και τι η σκοτεινή ύλη; Τι σημαίνει να έχει κανείς «συμπαντική οπτική» για τα πράγματα; Από τις βασικές αρχές της φυσικής μέχρι τα μεγάλα ερωτήματα για το διάστημα και τον χρόνο, ο διάσημος αστροφυσικός και εκλαϊκευτής της επιστήμης «σπάει» όλα τα μυστήρια του σύμπαντος σε λαχταριστά μεζεδάκια γνώσης. «Η Αστροφυσική για βιαστικούς νέους» (Εκδόσεις Παπαδόπουλος, μετάφραση Μαργαρίτα Ζαχαριάδου) περιγράφει σε παιδιά από 10 ετών βασικούς νόμους, αλλά και αναπάντητα ερωτήματα για το σύμπαν με τρόπο ξεκάθαρο – μαζί με μπόλικο από το γνωστό χιούμορ του Tyson. Ναι, εδώ η αστροφυσική έχει πλάκα. Με πολλές εικόνες και σχέδια και επιπλέον επεξηγηματικούς πίνακες, ο Gregory Mone, που συνεργάστηκε με τον συγγραφέα ώστε να προσαρμόσουν το βιβλίο για μικρότερες ηλικίες, φροντίζει να κάνει κατανοητές ακόμα και τις πιο περίπλοκες έννοιες, με αποτέλεσμα μια συναρπαστική εισαγωγή στο σύμπαν, αλλά και στις βασικές αρχές της επιστημονικής έρευνας. Είχε πολλή ησυχία στη Ζάκυνθο τον Απρίλιο του 1798. Εκτός κι αν θεωρείς θόρυβο το τρίξιμο των γρύλων και το θρόισμα των φύλλων, ή τον ήχο των απλωμένων ρούχων που κουνιούνται με τον αέρα... Η Ζάκυνθος ήταν σχεδόν όπως είναι τώρα. Είχε όμως πολύ περισσότερη ησυχία. Φαντάσου… Η Μάρια Μπαχά, με το βιβλίο της «Μια ιστορία για τον Διονύσιο Σολωμό» (Εκδόσεις Καλειδοσκόπιο), κάνει μια διπλή επίσκεψη, εικαστική –με 32 έργα της–και αφηγηματική, στη ζωή και το έργο του Διονύσιου Σολωμού. Όλα μοιάζουν σαν ένα ποιητικό θεατρικό σκηνικό. Η Ζάκυνθος, η Ιταλία και η Κέρκυρα του 19ου αιώνα. Μια μεγάλη οικογένεια με αγάπες και δράματα, η φωτιά της Ελληνικής Επανάστασης. Και όλα είναι οι δρόμοι που πέρασε ο Διονύσιος, οι εικόνες και τα αισθήματα που τον διαμόρφωσαν, ο διαρκής αγώνας με τη γλώσσα ώσπου να βρει ο ιταλοθρεμμένος ποιητής τα λόγια να εκφράσει μοναδικά την καρδιά του και την πατρίδα του. Η πολύπτυχη ζωή, η σύνθετη προσωπικότητα και φυσικά το ποιητικό έργο του Σολωμού, κεντημένο στον καμβά της προεπαναστατικής και επαναστατημένης Ελλάδας, προσφέρεται για πολυεπίπεδες αναγνώσεις. Απ’τη μυθιστορηματική ζωή του ως τον αντιφατικό κι εύθραυστο ψυχισμό του, κι απ’τη μείζονα πνοή της ποίησής του ως τα ερωτήματα που πυροδοτεί η αποσπασματικότητα του έργου του, τα σημεία επαφής που μπορεί να βρει ο σημερινός αναγνώστης του, από 12 ετών, είναι περισσότερα από όσα κρύβει το προσωπείο του εθνικού ποιητή. Από τις ΕκδόσειςΆγκυρα κυκλοφορεί το βιβλίο του Esteve Pujol I Pons «Μάθετε στα παιδιά σας 20 αξίες της ζωής», ένα βασικό εγχειρίδιο για γονείς και εκπαιδευτικούς που θέλουν να μεγαλώσουν παιδιά ανεξάρτητα, με εμπιστοσύνη στον εαυτό τους και, πάνω απ’όλα, ευτυχισμένα, ικανά να κάνουν ευτυχισμένους και τους γύρω τους. Ο άνθρωπος είναι από τη φύση του κοινωνικό πλάσμα και έχει ανάγκη να συναναστρέφεται άλλα άτομα. Έτσι, λοιπόν, η συνύπαρξη είναι το φυσικό μέσο για να μάθουμε και να θέσουμε σε εφαρμογή τις βασικές αξίες, που πρέπει να ορίζουν την κοινωνική ζωή των ανθρώπων. Ο σεβασμός, η υπομονή, η σταθερότητα, η σύνεση, η κοινωνικότητα, η υπευθυνότητα, η ειλικρίνεια, η εμπιστοσύνη, ο διάλογος, η ανεκτικότητα, η δημιουργικότητα, η συνεργασία, η συμπόνια, η γενναιοδωρία, η φιλία, η ελευθερία, η δικαιοσύνη, η ειρήνη, είναι οι αξίες που εμείς οφείλουμε να διδάξουμε στα παιδιά μας για να μπορέσουν να γίνουν ελεύθεροι και ευτυχισμένοι άνθρωποι. Τα παιδιά πρέπει ν’αρχίσουν να τις διδάσκονται από μικρά και στο κατάλληλο περιβάλλον. Στο βιβλίο, θα βρείτε σύντομες σκέψεις σχετικά με τον ρόλο των αξιών αυτών στη συνύπαρξη, καθώς και εύκολες δραστηριότητες που επιτρέπουν στα παιδιά μας να τις συνειδητοποιήσουν/ αφομοιώσουν με φυσικό τρόπο.

22.03.2021

1821-2021

Οι μύθοι του ’21 ΤΗΣ ΜΑΡΚΈΛΛΑΣ ΔΉΜΟΥ

T Διαβάστε επίσης: Βασίλης Κρεμμυδάς, Η Ελληνική Επανάσταση του 1821–Τεκμήρια, αναψηλαφήσεις, ερμηνείες, εκδόσεις Gutenberg Χάρης Αθανασιάδης, Τα αποσυρθέντα βιβλία. Έθνος και Σχολική Ιστορία στην Ελλάδα, 1858-2008, εκδόσεις Αλεξάνδρεια Χριστίνα Κουλούρη, Φουστανέλες και Χλαμύδες. Ιστορική ταυτότητα 1821-1920, εκδόσεις Αλεξάνδρεια

α παιδιά μας δεν θα γιορτάσουν τα 200 χρόνια από την Ελληνική Επανάσταση στα σχολεία τους· δεν θα απαγγείλουν ποιήματα, δεν θα φορέσουν φουστανέλες, δεν θα παρελάσουν αμήχανα και άγαρμπα μπροστά σε δημάρχους, φίλους και συγγενείς. Τα σχολεία, ως οι κατεξοχήν τόποι αναπαραγωγής των μύθων και αναβίωσης των ηρώων του ’21, φέτος θα μείνουν κλειστά. Ποιοι είναι αυτοί οι μύθοι και οι ήρωες που ξεπηδούν από τις σελίδες των βιβλίων της σχολικής Ιστορίας; Ποιος είναι ο ρόλος τους στη δημιουργία εθνικής συνείδησης; Πόσο απαραίτητη είναι η τελευταία σε μια κοινωνία που πρέπει να μάθει να διαχειρίζεται το αίσθημα εθνικής και φυλετικής ανωτερότητας και να επενδύσει στην αποδοχή της διαφορετικότητας, στη συμπερίληψη και στην ανοχή; Οι μύθοι και οι ήρωες χρησιμοποιήθηκαν ως τα απόλυτα αποδεικτικά στοιχεία της αδιάλειπτης ιστορίας του έθνους. Οι γλαφυρές περιγραφές των ένδοξων αγώνων κυριαρχούσαν (και συνεχίζουν να κυριαρχούν) στα σχολικά εγχειρίδια και όχι μόνο τα δικά μας. Όλα τα κράτη διαχέουν το αίσθημα της εθνικής υπερηφάνειας και ενισχύουν την εθνική συσπείρωση, αναδεικνύοντας κατορθώματα ηρώων. Προτιμώνται οι νεκροί ήρωες καθώς, όπως αναφέρει χαρακτηριστικά ο Χάρης Αθανασιάδης σε μελέτη του για τα αποσυρθέντα βιβλία της σχολικής Ιστορίας «οι νεκροί ήρωες δεν είναι σε θέση να αρνηθούν το έργο που το έθνος τους αναθέτει». Ας δούμε, λοιπόν, ποιους από τους μύθους της Επανάστασης δεν μπορούν να ανασκευάσουν οι νεκροί μας ήρωες, με αποτέλεσμα να συνεχίζουν να ντύνονται με το πέπλο της ιστορικής αλήθειας.

Η Επανάσταση ξεκίνησε την 25η Μαρτίου 1821 με την ύψωση του λαβάρου από τον Παλαιών Πατρών Γερμανό στη Μονή της Αγίας Λαύρας Η Επανάσταση στην Πελοπόννησο δεν ξεκίνησε την ημερομηνία εκείνη, αλλά λίγο νωρίτερα. Οι πρώτες επαναστατικές εστίες εντοπίζονται σε διάφορα σημεία του Μοριά. Εξάλλου ο ίδιος ο Γερμανός αναφέρει στα απομνημονεύματά του ότι στις 25 Μαρτίου βρισκόταν σε άλλο χωριό. Το λάβαρο υψώθηκε λίγες μέρες αργότερα, στην Πάτρα. Ο θρύλος της Αγίας Λαύρας αναδείχθηκε μεταγενέστερα και στόχο είχε να συνδέσει την Εκκλησία με την Επανάσταση και τη θρησκευτική με τη νεόκοπη εθνική ταυτότητα. Το κρυφό σχολειό Άλλος ένας μύθος που συνδέει την Εκκλησία με την παλιγγενεσία του έθνους είναι αυτός του κρυφού σχολείου. Η αλήθεια είναι πως πράγματι υπήρξαν σε ορισμένα μοναστήρια σπουδαστήρια, όπου οι εγγράμματοι μοναχοί δίδασκαν γραφή και ανάγνωση στους νεότερους. Καμία σχέση, όμως, δεν είχαν τα σπουδαστήρια αυτά με τη συνωμοτική θεωρία κρυφών ιδρυμάτων εκπαίδευσης. Αντιθέτως, πολλά σχολεία ελληνομάθειας και χριστιανικής αγωγής λειτουργούσαν στην επικράτεια των Οθωμανών για πάρα πολλά χρόνια, ενώ κατά τον 18ο αιώνα ιδρύθηκαν και πολλά εκπαιδευτικά ιδρύματα με τη συμβολή μιας ανερχόμενης μεσαίας τάξης. Ο πίνακας του Γύζη που απεικονίζει το κρυφό σχολειό, αλλά και το ομώνυμο ποίημα του Ι. Πολέμη με τους γνωστούς στίχους (Φεγγαράκι μου λαμπρό, φέγγε μου να περπατώ) χρησιμοποιήθηκαν ως αποδεικτικά στοιχεία ενός θεσμού που απείχε από την αλήθεια. Ακόμα και το θεωρούμενο ως «κρυφό σχολειό» στη Μονή Πεντέλης κατασκευάστηκε το ‘60 και αναπαλαιώθηκε. Οι τοίχοι μουντζουρώθηκαν για να φαίνεται η κάπνα από τα κεριά!

22.03.2021

Ο χορός του Ζαλόγγου Αν το κρυφό σχολείο ήταν ένας μύθος κατασκευασμένος από το μηδέν, ο χορός του Ζαλόγγου περιείχε θραύσματα αλήθειας –ωστόσο παραμένει μύθος. Οι Σουλιώτισσες (η «ελληνικότητα» των οποίων δεν πρέπει να θεωρείται δεδομένη και αυτονόητη) όντως αυτοκτονούσαν και συμπαρέσυραν στο θάνατο και τα παιδιά τους, μπροστά στο ενδεχόμενο να σκλαβωθούν. Όμως, δεν υπάρχει καμιά ιστορική μαρτυρία για συγκεκριμένο χορό. Το 1888, ο Συριανός λόγιος και ιστορικός Περικλής Ζερλέντης (1852-1925) εξέφρασε τις επιφυλάξεις και τις αμφιβολίες του για τον χορό του Ζαλόγγου, ύστερα από επιτόπιο έρευνα, χωρίς, όμως, να αμφισβητεί το γεγονός της αυτοθυσίας των Σουλιωτισσών. Χρόνια αργότερα, το 2005 ο φιλόλογος Αλέξης Πολίτης, καθηγητής του Πανεπιστημίου Κρήτης, υποστήριξε σε άρθρο του στο περιοδικό «Ο Πολίτης» ότι το «Έχε γεια καημένε κόσμε» αναφέρεται για πρώτη φορά μόλις το 1908. Οι Έλληνες υπέφεραν 400 χρόνια από τον οθωμανικό ζυγό Κι όμως, όχι· Ή τουλάχιστον όχι τόσο και όχι έτσι όπως νομίζουμε. Η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν αχανής και οι εντός της εθνοτικοί σχηματισμοί ήταν, θα έλεγε κανείς, ημι-ανεξάρτητοι. Πλήρωναν φόρους, αλλά διατηρούσαν ένα επίπεδο ελευθερίας στην επίλυση των διαφορών τους, στην τοπική αυτοδιοίκηση, στην εκπαίδευση. Πλέον, ιστορικές έρευνες αποδεικνύουν ότι η Οθωμανική Αυτοκρατορία ήταν περισσότερο ανεκτική απ’ όσο έχουμε διδαχτεί. Αυτό συνέβαινε και γιατί ήταν πρακτικά αδύνατον οι Οθωμανοί να γνωρίζουν τους θρησκευτικούς κώδικες, τη γλώσσα και την κουλτούρα όλων των υπόδουλων πληθυσμών, έτσι ώστε να μπορούν να τα ελέγξουν. Οι φουστανέλες πάνε πακέτο με τις χλαμύδες ή αλλιώς: Οι επαναστατημένοι Έλληνες είναι βιολογικοί απόγονοι των αρχαίων Ελλήνων Το 1830 κυκλοφορεί στα γερμανικά η Ιστορία της χερσονήσου της Πελοποννήσου κατά τους Μεσαιωνικούς Χρόνους, όπου ο Αυστριακός Γιάκομπ Φαλμεράιερ διατυπώνει την άποψη ότι το αρχαίο ελληνικό έθνος έχει εξαφανιστεί και ότι οι αυτοαποκαλούμενοι Έλληνες ουδεμία σχέση έχουν με τους αρχαίους Έλληνες, αλλά είναι εξαλβανισμένοι Σλάβοι. Σε αυτόν τον ισχυρισμό, ο Παπαρρηγόπουλος απάντησε προτάσσοντας το επιχείρημα της πολιτισμικής συνέχειας. Εξήγησε ότι η εθνότητα δεν έχει σχέση με το αίμα, αλλά με τη γλώσσα, την κουλτούρα, τον πολιτισμό. Φυσικά, κανένας λαός της Ευρώπης δεν είναι αμιγής και οι βιολογικές θεωρίες είναι αποτέλεσμα των παγκοσμίων πολέμων. Κοινώς, είμαστε αυτό που μαθαίνουμε. Είναι παράλογο να μιλάμε για βιολογική επιβίωση της αρχαιότητας έπειτα από χιλιάδες χρόνια επιμειξιών και πολυγαμιών. Η πολιτισμική συνέχεια είναι κάτι διαφορετικό, είναι κατασκευασμένο και είναι ίσως το πιο μεγάλο (αλλά και το πιο χρήσιμο πολιτικά) παραμύθι που μαθαίνουμε στο σχολείο.

Πού και πώς ζούσ αν οι Έλληνες πριν εμφανιστούν οι Οθωμ ανοί;

Τι σημ αίνει επ ανάσταση;

200 ΧΡΌΝΙΑ ΑΠΌ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ 

Το 1821 για παιδιά μέσα από τα βιβλία της Αγγελικής Δαρλάση και της Ελένης Σβορώνου Ενάντια σε ποιον επ αναστάτησ αν οι Έλληνες;

Οι μικροί αγωνιστές και τα μεγάλα «γιατί»

Πώς ήταν οι Μεγάλοι Ήρωες του Αγώνα στην π αιδική τους ηλικία;

Για να (ξανα)δούμε τους Μεγάλους ήρωες με μάτια... μικρά! Τι συνέβη τελικά 200 χρόνια πριν και μπορούμε σήμερα εμείς να ζούμε ελεύθεροι;

1821-2021

Για να ζούμε ελεύθεροι ΤΗΣ ΕΛΈΝΗΣ ΣΒΟΡΏΝΟΥ

α μικρά παιδιά ζούνε στο παρόν. Το παρελθόν είναι ο παππούς και η γιαγιά και ως εκεί. Αλλά κι αργότερα, μήπως αλλάζει κάτι; Η Ιστορία, για μικρούς και μεγάλους, παραμένει «μία ξένη χώρα, εκεί όλα τα κάνουν αλλιώς», σύμφωνα με την κλασική ρήση του L.P. Hartley, από το μυθιστόρημά του O Mεσάζων. Πώς θα κατοικήσουμε λοιπόν αυτή την ξένη χώρα; Με το βιβλίο Για να ζούμε ελεύθεροι προτείνω ένα ταξίδι σε αυτή την άγνωστη χώρα, και πιο ειδικά στην Επανάσταση του 1821.

κού. άσταση; ομηνίες

Τα ερωτήματα Δεν ήταν μόνο η επέτειος των 200 χρόνων το κίνητρο. Βεβαίως η επέτειος επέτεινε τα ερωτήματα που απασχόλησαν έντονα την ελληνική κοινωνία από την εποχή της κρίσης και μετά: «Ποιοι είμαστε οι Έλληνες;», «Ποια είναι η χώρα μας;», «Πότε και πώς ξεκίνησε η περιπέτεια του ελεύθερου ελληνικού κράτους;», «Ποιοι ήταν οι πρόγονοί μας που επαναστάτησαν πριν 200 χρόνια;», «Γιατί το έκαναν;», «Τι σημαίνει αυτή η Επανάσταση για μας σήμερα;» και τελικά «Τι γιορτάζουμε την 25η Μαρτίου;». Κι εμένα, τελικά, του παιδιού του 21ου αιώνα, που ζω σε μια Ελλάδα που έχει αφήσει πίσω της την αφελή εθνικιστική προσέγγιση της Επανάστασης, εμένα, που έχω συμμαθητές παιδιά από το Αφγανιστάν, τη Συρία και τη Σομαλία, τι μου λέει το 1821; Τέτοιου είδους ζητήματα θέλησα να απαντήσω γράφοντας το Για να ζούμε ελεύθεροι. Το βιβλίο, λοιπόν, αυτό δεν είναι μια εξιστόρη-

Γνωρίζοντας τον Aγώνα των Ελλήνων για την ελευθερία

σεις, μέρος

ς φτάσαμε Πώς φτάσαμε ρο κράτος».

τσε να δεις… ούρκους, ε;

μάχες. ηνες ζούσαν ορίας. πλα το 1821; ξαφνικά, στούμε

ISBN:978-618-03-2544-7

ΒΟΗΘ. ΚΩΔ. MHX/ΣΗΣ 82544

01/03/2021 12:42

ση της Επανάστασης. Δεν περιέχει αφήγηση μαχών και διπλωματικών γεγονότων. Αυτά όλα θα τα μάθουν τα παιδιά στην Στ’ Δημοτικού. Στο βιβλίο επιχειρώ να πάρω τα πράγματα από την αρχή και να απαντήσω σε «αφελείς» ερωτήσεις: Τι υπήρχε πριν από την Οθωμανική κυριαρχία στον χώρο που σήμερα λέμε Ελλάδα; Ποιοι ήταν οι Οθωμανοί και τι σημαίνει «Οθωμανική αυτοκρατορία»; Πώς ζούσαν οι πρόγονοί μας στην Οθωμανική αυτοκρατορία; Ποιοι άλλοι ζούσαν μαζί με τους πρόγονούς μας υπό τους Οθωμανούς; Γιατί επαναστάτησαν οι πρόγονοί μας μετά από 400 χρόνια σκλαβιάς; Ωπ! Τι είπα; Σκλαβιά; Ήταν πράγματι σκλάβοι οι Έλληνες; Ήταν δούλοι, δηλαδή, με αλυσίδες, όπως ήταν οι σκλάβοι στην Αμερική; Μπορούσαν να μορφωθούν; Πήγαιναν σχολείο; Μάθαιναν γραφή κι ανάγνωση ή ήταν αμόρφωτοι; «Φεγγαράκι μου λαμπρό...» Το Κρυφό Σχολειό ήταν αλήθεια, λοιπόν; Η Ελληνική Επανάσταση ήταν μία υπόθεση Ελλήνων εναντίον Οθωμανών; Ένας αγώνας με δυο παίκτες; Ποιοι άλλοι υπήρχαν στη σκηνή της Ιστορίας; Τι συνέβαινε στον κόσμο εκείνη την εποχή; Διάλεξα το σχήμα των ερωτήσεων-απαντήσεων αντί της ενιαίας αφήγησης, προσπαθώντας να φανταστώ ποια ερωτήματα γεννιούνται στο νου ενός παιδιού που ακούει «1821», γιορτάζει, παρελαύνει, λέει το ποίημα και βλέπει στους τοίχους του σχολείου τις γνωστές εικόνες των αγωνιστών. Έχει, δηλαδή, εικόνες και ακούσματα, χωρίς να μπορεί, όμως, να τα εντάξει στον χώρο και στον χρόνο. Θέλησα να ξετυλίξω το νήμα που ενώνει το τότε με το σήμερα και την ταυτότητά μας.

22.03.2021

Οι «σύμμαχοι» και οι παγίδες Φυσικά το εγχείρημα αποδείχθηκε πολύ δύσκολο. Ξέρουμε πόσο μελάνι έχει χυθεί για τη σημασία της Επανάστασης, για τον ρόλο των πρωταγωνιστών της και των ομάδων που καθόρισαν τη φυσιογνωμία της. Είναι τόσο σύνθετο το φαινόμενο, και χρειάζεται τόση προσοχή στις διατυπώσεις και στις λέξεις που θα επιλέξεις να χρησιμοποιήσεις! Δεν το φανταζόμουν όταν ξεκίνησα να γράφω. Βρέθηκα κι εγώ μπροστά στις πλάνες μου, σε αυτά που νόμιζα ότι κατείχα καλά, αλλά τελικά μου διέφευγαν. Είχα σύμμαχο την πλούσια βιβλιογραφία και δικτυογραφία, που διαρκώς εμπλουτίζεται, λόγω της επετείου. Αλλά και πάλι αυτό δεν ήταν αρκετό. Ποιος θα εγγυάτο ότι οι τελικές επιλογές μου, το βλέμμα μου στην Επανάσταση και το λεκτικό μου στέκονται από επιστημονική άποψη; Δε σημαίνει ότι επειδή γράφεις για παιδιά, δικαιούσαι να αψηφάς την επιστημονική τεκμηρίωση. Ιδίως αν θες να μιλήσεις απλά, άλλοτε χρησιμοποιώντας το ύφος του παραμυθιού, άλλοτε με λίγο χιούμορ, όπως θέλησα να κάνω εγώ, ιδίως τότε είναι που προκύπτουν οι παγίδες. Ευχαριστώ πολύ τους καθηγητές Νικηφόρο Διαμαντούρο και Κώστα Κωστή που μπήκαν στον κόπο να διαβάσουν το κείμενο και να το κουβεντιάσουμε. Βεβαίως συνειδητά επέλεξα να κάνω κάποιους συμβιβασμούς για να μη βαρύνει υπερβολικά. Οι όποιες αστοχίες βαρύνουν αποκλειστικά τη συγγραφέα, που λένε! Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι οι αναχρονισμοί που κάνουμε διαρκώς όταν μιλάμε για την Επανάσταση. Μιλάμε για Ελλάδα και Έλληνες. Μα οι πρόγονοί μας δε χρησιμοποιούσαν αυτές τις λέξεις για να προσδιορίσουν τον εαυτό μας. Και για ποια γεωγραφική ενότητα μιλάμε όταν χρησιμοποιούμε τη λέξη Ελλάδα; Μιλάμε για Τούρκους. Μα και αυτή η λέξη είχε άλλη σημασία τότε. Δεν ήθελα να αγνοήσω αυτά τα ζητήματα, αλλά ούτε και να θυσιάσω την αμεσότητα και τη ζωντάνια που ήθελα να έχει το βιβλίο. Η εικονογράφηση του Χρήστου Κούρτογλου είναι μία δεύτερη, επαναστατική, αφήγηση της Επανάστασης! Είναι σαν να νιώθεις, μέσα στις ζωγραφιές του, το ρεύμα που διαπερνά μια κοινωνία που μπορεί να έχει τις μύριες αντιφάσεις της, έχει πάρει όμως την απόφασή της! Ελευθερία ή Θάνατος! Η φροντισμένη έκδοση οφείλεται στους έμπειρους συνεργάτες των εκδόσεων Μεταίχμιο. Ελπίζω μετά την ανάγνωσή του, ο αγώνας των Ελλήνων για την ελευθερία να είναι μία λιγότερο άγνωστη αλλά και συναρπαστική χώρα.

Το βιβλίο της Ελένης Σβορώνου Για να ζούμε ελεύθεροι είναι μια συνθετική προσέγγιση της Επανάστασης, γραμμένη απλά, κατάλληλη για παιδιά που δεν έχουν διδαχθεί ακόμη Ιστορία. Αλλά και για τα μεγαλύτερα παιδιά που αναζητούν τα «γιατί» πίσω από τις σπουδαίες μάχες και τα γεγονότα. Κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο.

Η επανάσταση αρχίζει από τα βιβλία!

«Ξεχνάµε ότι µόνο 200 χρόνια µάς χωρίζουν από την επανάσταση του 1821. Ίσως γιατί προερχόµαστε από έναν πολιτισµό που µας κάνει να αισθανόµαστε ελεύθεροι ακόµα και όταν είµαστε πολιορκηµένοι». Σοφία Ζαραµπούκα Επανάσταση 1821

Το χελιδόνι της 25ης Μαρτίου 1821 Αγγελική Βαρελλά Εικ.: Αχιλλέας Ραζής

Έντεκα µέρες του Απρίλη 1826 Λίλη Λαµπρέλλη

ΕΙΜ ΑΣ ΤΕ ΤΑ Β ΙΒ ΛΙΑ

Σαν άνεµος Λίγο πριν το τέλος Λόρδος Μπάιρον Ρήγας Βελεστινλής Μαρία Σκιαδαρέση

1821-2021

22.03.2021

“παλιά γραφή”, με τις δασείες, με τις περισπωμένες, με τις υποτακτικές, στη γραφομηχανή μου. Δεν θυμόμουν καν ότι το είχα γράψει. Το δε χαρτί ήταν γεμάτο τρυπούλες πάνω στα γράμματα, φτιαγμένες από το πάθος με το οποίο πληκτρολογούσα…»

Το χελιδόνι της 25ης Μαρτίου 1821 ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

ια φορά κι έναν καιρό, πριν από διακόσια χρόνια, ήταν ένα χελιδόνι που είχε μόλις επιστρέψει στον Χελμό, στα Καλάβρυτα, από τον Νότο, όπου είχε κατέβει να ξεχειμωνιάσει. Κάθισε να ξαποστάσει κι ευχόταν να βρει στη θέση της τη φωλιά του, που ’χε χτισμένη από παλιά μέσα στον θόλο του καμπαναριού της Αγίας Λαύρας. Και τότε, κάτι του τράβηξε την προσοχή! Μια ομάδα κλεφτών, που τραγουδούσε: «Πιάστε τους φίλους τους ’μπιστούς και τους παλιούς κουμπάρους, ώστε να πάρει η άνοιξη, να ’ρθει το καλοκαίρι, ν’ ανοίξει ο γράβος κι η οξιά, ν’ ανθίσει το σφεντάμι, να βγουν οι βλάχοι στα βουνά, να βγουν οι βλαχοπούλες, να βγουν και τα βλαχόπουλα λαλώντας τις φλογέρες». Σαν να το ’χε ξανακούσει το τραγούδι το χελιδόνι, πριν φύγει για τις ζέστες. Πέταξε πάνω από τον Βουραϊκό, προς τη μονή, κι άκουσε κι άλλο τραγούδι, από ένα καλογεράκι τούτη τη φορά: «Παιδιά, για μεταλάβετε, για ξομολογηθείτε, δεν είν’ ο περσινός καιρός κι ο φετινός χειμώνας. Γιατ’ ήρθε η άνοιξη πικρή και μαύρο καλοκαίρι, γιατί σηκώθη πόλεμος και πολεμάν τους Τούρκους. Να διώξουμε όλη την Τουρκιά ή να χαθούμε ούλοι». Το χελιδόνι ήταν μόνο ένα πουλί· δεν καταλάβαινε πως ξημέρωνε μια μέρα διαφορετική, έπειτα από 400 χρόνια νύχτας. Δεν ήξερε πως ξημέρωνε η 25η Μαρτίου του 1821. Απλώς βιαζόταν να βρει τη φωλιά του· μα αισθανόταν κάτι διαφορετικό στην ατμόσφαιρα, κάτι που δεν μπορούσε να εξη-

γήσει μέσα του. Μυστικά. Θάρρος. Ελπίδα. Γύρω του όλοι, κλέφτες και καλόγεροι, τραγουδούσαν για την άνοιξη και για τη λευτεριά. Κι αυτό το λάβαρο, το χρυσοκεντημένο, εκεί πάνω, στη Μονή, σαν κάπου να το ’χε ξαναδεί! Πολύ παράξενα πράγματα έκρυβε τούτη η άνοιξη… Τουλάχιστον, η φωλιά του ήταν στη θέση της κι απ’ τη χαρά του, το χελιδόνι άρχισε τα χελιδονίσματα. Και τότε το είδαν και τα παιδιά, σαν οιωνό. Ζύγωνε η ώρα της λευτεριάς… Χελιδόνι στο συρτάρι Το παραμυθένιο αυτό χελιδόνι, που ’χε την τύχη να γίνει αυτόπτης και αυτήκοος μάρτυρας του μυθικού ξεσηκωμού των Ελλήνων στην Αγία Λαύρα, υπό τον Παλαιών Πατρών Γερμανό, γεννήθηκε στο μυαλό της Αγγελικής Βαρελλά όταν εκείνη ήταν ακόμα στην εβδόμη γυμνασίου, μαθήτρια της σπουδαίας δασκάλας (και συγγραφέα) Κατίνας Παπά, στο 6ο Γυμνάσιο Θηλέων, στην Κυψέλη. «Το έγραψα μάλλον το 1947 ή το 1948», μου λέει, καθώς συζητάμε για το καινούργιο της, απρόσμενο, βιβλίο. «Πρέπει να μην είχα τελειώσει ακόμα το σχολείο και η συγγραφή του παραμένει για μένα μυστήριο…» εξομολογείται. Πώς, άραγε, πέταξε το χελιδόνι έξω από το συρτάρι της για να πάρει τον δρόμο προς τις παιδικές βιβλιοθήκες; «Μόλις πέρασα τα ενενήντα και… μεγάλωσα, άρχισα να νοσταλγώ το παρελθόν και να ψάχνω ακόμα περισσότερο τα παλιά, τα “άδυτα των αδύτων” μου», εξηγεί η Αγγελική Βαρελλά. «Έτσι, πριν από λίγους μήνες, βρήκα καταχωνιασμένο σε ένα συρτάρι ένα χαρτί, τσακισμένο στα τέσσερα. Τι να ήταν άραγε; Το ξεδίπλωσα και είδα ένα κείμενό μου, γραμμένο με την

Χελιδόνι που πετάει… Την περίοδο που η κ. Βαρελλά ανακάλυψε το χειρόγραφο, ήταν σε επικοινωνία με την Έλενα Πατάκη, των ομώνυμων εκδόσεων, για ένα άλλο βιβλίο το οποίο ετοιμάζει. Έτσι, της έστειλε το παραμύθι, για να μοιραστεί μαζί της τι μπορεί να βρει ένας άνθρωπος σκαλίζοντας το αρχείο του. Αμέσως μετά, η κ. Πατάκη τής τηλεφώνησε και της είπε «Θα το εκδώσω». Στη συνέχεια, απευθύνθηκε στον εικονογράφο Αχιλλέα Ραζή, που φρόντισε να δημιουργήσει άλλο ένα εικαστικό κόσμημα για την παιδική λογοτεχνία. Συγγραφέας και εικονογράφος δεν έχουν καταφέρει ακόμα να συναντηθούν, εξαιτίας του κορονοϊού, μα η κ. Βαρελλά αγάπησε αμέσως την πρωτότυπη καλλιτεχνική ματιά του κ. Ραζή πάνω στο κείμενό της. Αξίζει εδώ να σημειωθεί πως, πλην της «παλιάς γραφής», δεν άλλαξε ούτε μια λέξη από το πρωτότυπο. Χελιδόνι που φέρνει την άνοιξη… «Κάθε βιβλίο έχει το άστρο του». Αυτό επαναλαμβάνει κάθε τόσο, όσο συζητάμε η Αγγελική Βαρελλά. Δε μοιάζει ασύλληπτο το γεγονός ότι το παραμύθι αυτό, που ενώνει τόσο αρμονικά το πραγματικό με το φανταστικό, είχε μείνει παραπεταμένο και εμφανίστηκε έξαφνα ακριβώς πριν από την επέτειο των 200 χρόνων από την Επανάσταση; Δεν υπήρχε πιο ταιριαστή συγκυρία για να πετάξει προς όλους εμάς αυτό το παιχνιδιάρικο πουλάκι-προάγγελος της άνοιξης/ ελευθερίας. Πιθανότατα, στο παρελθόν δεν θα είχε καν εκδοθεί (το πρώτο βιβλίο της Βαρελλά εκδόθηκε 19 χρόνια μετά, το 1966) ή θα είχε πεταχτεί ή θα ήταν εξαντλημένο ή χαμένο για πάντα. Και μολονότι μιλάμε για ένα κείμενο πάνω από εβδομήντα ετών, που ακολουθεί την παραδοσιακή αφήγηση των γεγονότων, το παραμύθι είναι τόσο όμορφα γραμμένο, με τόσο εύστοχες, συναισθηματικές αναφορές στα δημοτικά τραγούδια που αναφέρονται στον ξεσηκωμό, που θα γλυκάνει μικρούς και μεγάλους αναγνώστες και θα τους γεμίσει με νοσταλγία. Έτσι, εξίσου όμορφη με την αφήγηση και την εικονογράφηση –και σχεδόν μαγική– είναι η ίδια η ιστορία του «Χελιδονιού» ως κειμένου, μια ιστορία που μοιάζει με αισιόδοξο παραμύθι μέσα σε μια ζοφερή πραγματικότητα. Υπενθυμίζουμε, κάθε βιβλίο έχει το άστρο του. Ήρθε, λοιπόν, η ώρα του χελιδονιού της 25ης Μαρτίου 1821 να λάμψει.

Το βιβλίο της Αγγελικής Βαρελλά Το χελιδόνι της 25ης Μαρτίου 1821 κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη σε εικονογράφηση του Αχιλλέα Ραζή.

1821-2021

22.03.2021

Πώς να τη βγάλεις καθαρή στην Ελλάδα της Επανάστασης ΤΟΥ ΧΡΉΣΤΟΥ ΔΗΜΌΠΟΥΛΟΥ

γαπητή μου φίλη, αγαπητέ μου φίλε,

Ξέρω πως το 2021 ξεκίνησε παράξενα και τώρα βρίσκεσαι στο σπίτι, μακριά από το σχολείο, και τους συμμαθητές σου. Ξέρω ακόμα πως αντί να κάνεις παρελάσεις, θα γιορτάσεις την 25η Μαρτίου διαφορετικά. Θα έχεις ακούσει για το 1821, για την Ελληνική Επανάσταση. Έχεις, όμως, αναρωτηθεί, πώς ήταν η ζωή ενός παιδιού σαν κι εσένα, τότε, διακόσια χρόνια πριν; Αν έχεις κέφι, έλα να κάνουμε μαζί ένα σύντομο ταξίδι στο χρόνο! Αρχικά τα καλά νέα: Δεν θα κινδύνευες να σε πατήσει αυτοκίνητο, γιατί αυτοκίνητα δεν υπήρχαν εκείνη την εποχή! Όμως, αυτά που ξέρεις, σπίτι-σχολείο, σχολείο-σπίτι, παιδική χαρά, τάε-κβο-ντο, μπαλέτο, αγγλικά, μπασκετάκι, σινεμά, ταβερνάκια, εκδρομούλες, πλατσουρίσματα στη θάλασσα, ταξιδάκια, παρτάκια και τα συναφή, να τα ξεχάσεις ΑΜΕΣΩΣ!!! Η ζωή στα χρόνια της

Επανάστασης ήταν τελείως διαφορετική. Ας πούμε, το ντύσιμο: τα παιδιά ΔΕΝ είχαν τζιν, φούτερ, φόρμες κι όλες αυτές τις αηδίες! Πώς είπες; Σνίκερς; ΧΑΧΑΧΑΧΑ! Εδώ δεν είχαν παπούτσια καλά καλά! Αν ήσουν αγόρι, θα φορούσες κοντή πουκαμίσα με φαρδύ παντελόνι κι άντε από πάνω και κανένα γιλέκο, για την ψύχρα. Αν δεν ήσουν ξυπόλυτος, τα ποδάρια σου θα ζέσταιναν κάλτσες από μαλλί τραγίσιο και μυτερά τσαρούχια από δέρμα γουρουνιού! Αν πάλι ήσουν κορίτσι, θα ήσουν πιο καλοντυμένη απ’ τ’ αγόρια! Καλά, όχι και φοβερά, δηλαδή! Θα φόραγες μια φούστα χαχόλικη ως τον αστράγαλο κι από πάνω πουκαμίσα και γιλέκο λιγουλάκι πιο κομψό από εκείνα των αγοριών. Αν, πάλι πεινούσες, μακαρόνια με κιμά, ούτε συζήτηση! Μήπως άνοιξε η όρεξή σου για πίτσα; Πεθύμησες τις κοτομπουκιές, ίσως; Πατάτες τηγανητές;;; Εδώ γελάνε! Την εποχή της επανάστασης δεν μπορούσες να βρεις τίποτα απ’ αυτά. Κι όσο για σοκολάτες, βάφλες ή παγωτά, ξέχνα το! Το γεύμα εκείνη την εποχή ήταν πάάάάρα πολύ απλό. Λίγο ψωμί, ένα κρεμμύδι, δυο τρεις ελιές ή ένα

48 κομματάκι τυρί, συνήθως, ή στην καλύτερη περίπτωση, λίγο κρέας παστό, όσπρια, ή χόρτα. Τι, στραβομουτσούνιασες; Δεν κατάλαβα! Ετοιμάζεσαι να πας σχολείο; Νομίζεις πως έχεις την ωραία σου τσαντούλα γεμάτη γυαλιστερά τετράδια και κασετίνα που δεν της λείπει τίποτα, από μολύβια, μαρκαδόρους, γομολάστιχες, μπλάνκο, συρραπτικά, χάρακες και τα τοιαύτα και μπαίνεις κάθε πρωί στο ωραίο κατακίτρινο σχολικό για άλλη μια μέρα πλάκας με τους συμμαθητές σου; Για ξανασκέψου το! Tα σχολεία εκείνα τα χρόνια είχαν συνήθως 10-15 μαθητές απ’ όλες τις ηλικίες. Μαζεύονταν στο ύπαιθρο, σε κάποιο σπίτι, στην εκκλησία ή στο κελί κάποιου μοναστηριού και παρακολουθούσαν βασικά μαθήματα από τον δάσκαλο για λίγες ώρες την ημέρα, πρωί ή βράδυ. Ανάγνωση, γραφή, λίγη ιστορία και τα ιερά γράμματα... Κι αν αρρώσταινες; Ξεκινάμε από τα καλά νέα: Γιατροί (άπαπα!), οδοντίατροι (βοήήήήθεια!), ενέσεις (άουτς!), εμβόλια (άουτς, άουτς!), βελόνες (άουτς, άουτς, άουτς!), σιρόπια (γιααααχ!), κι όλα αυτά τα ενοχλητικά, «γιοκ»! Που πάει να πει «καθόλου», στα τουρκικά! Κι αυτό, γιατί απλούστατα τίποτε από αυτά δεν υπήρχε εκείνον τον καιρό. Αλλά, μη βιάζεσαι να χαρείς! Αν αρρώσταινες ή αν χτυπούσες, την είχες άσχημα! Αν ανέβαζες πυρετό, σου έτριβαν το μέτωπο με λάδι! Αν είχες γρίπη, σου έδιναν ένα ρόφημα από ξερά σύκα και χαρούπια ή ζεστό κρασί με μπόλικο πιπέρι! Αν, πάλι, είχες χτυπήσει κι είχες κάνει μελανιά, την άλειφαν με ζεστό βούτυρο! Και για τραύμα που χρειαζόταν ράμματα, έπιαναν μεγάλα μυρμήγκια και τα έβαζαν να δαγκώσουν τις άκρες της πληγής. Μόλις εκείνα έκλειναν το στόμα τους, τους έκοβαν το σώμα κι έτσι, το κεφαλάκι τους έμενε με τα σαγόνια κλειστά και συγκρατούσε τα χείλη της πληγής σα δυνατή βελόνα! Είπες τίποτα; Θα μου πεις, μα, όλα τόσο άσχημα ήταν; Τα παιδιά δεν έπαιζαν; Ναι, αμέ! Αλλά, αν νομίζεις πως έπαιζαν «Μονόπολη», «Ούνο», «Μάντεψε Ποιος», ή ακόμα «Μάινκραφτ» ή «ΦΙΦΑ 20», ξανασκέψου το! Φιλαράκι, αν ζούσες την εποχή της Επανάστασης, θα έπρεπε να μάθεις καινούρια παιχνίδια! Τ’ αγόρια μαζεύονταν στ’ αλώνια κι έπαιζαν πετροπόλεμο, ξιφομαχία με αυτοσχέδια σπαθιά κι άλλα πολεμικά παιχνίδια και, φυσικά, ατέλειωτο κυνηγητό! Πολλά γόνατα μάτωναν, πολλά μέτωπα σκίζονταν, πολλά δάκρυα χύνονταν, αλλά περνούσαν τέλεια! Και τα κορίτσια, που δεν άντεχαν τις χαζομάρες των αγοριών, έπαιζαν μέλισσα, κουτσό, τσιλίκι και κοπάνι, πινακωτή, κρυφτό, μήλα, τυφλόμυγα, τόπι και σχοινάκι. Τους άρεσε να περνούν ώρες με τις κουτσούνες τους, τις πάνινες κούκλες που τους έφτιαχνε η μαμά ή η γιαγιά μας. Κι αν θες να μάθεις περισσότερα, διάβασε το βιβλίο μου Πώς να τη βγάλεις καθαρή στην Ελλάδα της Επανάστασης, που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Ψυχογιός. Ο Χρήστος Δημόπουλος είναι συγγραφέας.

1821-2021

Ο μπουρλοτιέρης και ο Κυβερνήτης ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ ΑΝΔΡΙΚΟΠΟΎΛΟΥ

εγάλωσα στην Κυψέλη, παίζοντας γύρω από το άγαλμα του Κωνσταντίνου Κανάρη στην πλατεία της συνοικίας όπου ο ήρωας έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του. Ο θρυλικός μπουρλοτιέρης ήταν ο φανταστικός φίλος των παιδικών μου χρόνων. Οι πυρπολήσεις του έβαζαν φωτιά στη φαντασία μου. Στο βιβλίο μου Κωνσταντίνος Κανάρης τ’ όνομά μου, το οποίο φιλοξενείται στη σειρά «Λογοτεχνία για Παιδιά και Νέους» των εκδόσεων Καλέντη, το άγαλμα αυτό του Κανάρη ζωντανεύει. Ο ίδιος ο ήρωας της ελληνικής Επανάστασης αφηγείται τα κατορθώματά του στη θάλασσα, αλλά και τη μεταγενέστερη δράση του στην πολιτική κονίστρα, καθώς ανέλαβε σημαντικά αξιώματα. Ο πυρπολητής είναι ιδανικός ήρωας για τα παιδιά. Τα κατορθώματά του έχουν το στοιχείο της περιπέτειας, ένα στοιχείο που από μόνο του είναι ελκυστικό για τους νεαρούς αναγνώστες. Επίσης, ο συγκεκριμένος ήρωας μεγαλούργησε ταπεινά, γι’ αυτό θεωρώ ότι αποτελεί πρότυπο σε μια εποχή άκρατου ναρκισσισμού. Αυτό που έχει αξία είναι η στάση μας απέναντι στα γεγονότα και σε ό,τι συμβαίνει γύρω μας κι αυτό το μήνυμα επιδίωξα να μεταδώσω στους μικρούς

αναγνώστες, επιλέγοντας να σκιαγραφήσω την προσωπικότητα ενός έντιμου αγωνιστή και πολιτικού. Με στόχο να παρουσιάσω όσο το δυνατόν πιο ολοκληρωμένο το πορτρέτο του αγωνιστή, στη μυθιστορηματική αφήγηση παρεμβάλλεται εξιστόρηση πληροφοριών από διάφορες πηγές. Στο τέλος, μάλιστα, του βιβλίου παρατίθενται αποσπάσματα ποιημάτων για τον λαοφιλή Έλληνα, που οι ηρωικές πράξεις του συνέβαλαν στην επιτυχία του ναυτικού αγώνα, τονώνοντας πάντα το ηθικό των συναγωνιστών του και του λαού, ενώ αποτέλεσαν πηγή έμπνευσης πολλών δημιουργών. Ο Κωνσταντίνος Κανάρης έτρεφε μεγάλο θαυμασμό για τον πρώτο Κυβερνήτη της Ελλάδας, τον Ιωάννη Καποδίστρια. Έτσι, ο ήρωας του νέου βιβλίου μου Ο Ιωάννης και τα γεώμηλα της Αίγινας κατά κάποιο τρόπο ξεπήδησε μέσα από τις σελίδες του προηγούμενου βιβλίου. Η υποδοχή του Κυβερνήτη ως σωτήρα στην Αίγινα, όπου είχε μεταφερθεί προσωρινά η καθέδρα του νεοσύστατου κράτους, με ώθησε να επικεντρωθώ στην περίοδο των πρώτων χρόνων της διακυβέρνησής του κατά την παραμονή του στο νησί. Και σε αυτό το βιβλίο επέλεξα την πρωτοπρόσωπη αφήγηση που ξετυλίγεται με τη μορφή ημερολογιακών σημειώσεων, βασισμένη στην επιστολογραφία του Κυβερνήτη. Σε πολλά σημεία δανείστηκα τα δικά του λόγια, κάνοντας ελεύθερη

22.03.2021

απόδοση, όπως και σε κάποιες επιστολές του που συμπληρώνουν το κείμενο. Στο αφηγηματικό μέρος του βιβλίου, παρακολουθούμε τις πρώτες προσπάθειες του Ιωάννη Καποδίστρια να οργανώσει το κράτος, συστήνοντας διοικητικό μηχανισμό και βελτιώνοντας την οικονομία, με πρωταρχικό στόχο την επιβίωση του λαού. Στο δεύτερο μέρος ακολουθούμε τα χνάρια του Κυβερνήτη, αναζητώντας υλικά τεκμήρια που συνδέονται με τον ίδιο και το έργο του, κατά κύριο λόγο στην Αίγινα, στο Ναύπλιο, στην Κέρκυρα, αλλά και στην Αθήνα και σε πόλεις του εξωτερικού. Ο Ιωάννης Καποδίστριας είχε φλογερούς υποστηρικτές, αλλά και σφοδρούς πολέμιους. Κανείς όμως δεν αμφισβήτησε την αγάπη του για την πατρίδα και την αφοσίωσή του στην αναγέννησή της. Με αυτό το βιβλίο θέλησα να μεταφέρω στα παιδιά τη φωνή του ανθρώπου που έβαλε τις βάσεις για ένα οργανωμένο κράτος σε μια εποχή που η ανεξαρτησία του κινδύνευε ακόμα σαν το ψάρι που σπαρταρά στα δίχτυα. Η πρόθεσή μου είναι να φέρω πιο κοντά στα παιδιά την απόμακρη, αυστηρή, επιβλητική, μοναχική φιγούρα του Κυβερνήτη. Με τα υπέροχα σχέδια του Φίλιππου Φωτιάδη, ο αναγνώστης κάθε ηλικίας φαντάζεται τον ασκητικό Ιωάννη, τον «Ιωάννη της Αποκάλυψης», όπως τον αποκαλούσε ο αντίπαλός του Μέτερνιχ, να γράφει σε ένα γραφείο στο αρχοντικό όπου φιλοξενούνταν στην Αίγινα και από το παράθυρο να βλέπει τα πρώτα γεώμηλα να φυτρώνουν και οι κόποι του να φέρνουν καρπούς. Ο Ιωάννης και τα γεώμηλα της Αίγινας ευτύχησε να ενταχθεί σε μία σειρά που θεωρώ ότι κοσμεί τα εκδοτικά. Πρόκειται για τις «Μικρές Ιστορίες για Μεγάλα Γεγονότα» των εκδόσεων Καλέντη, την οποία διευθύνει η Βασιλική Τζόκα και στοχεύει να ενώσει τον παρόντα χρόνο με το παρελθόν. Και τα δύο βιβλία, Κωνσταντίνος Κανάρης τ’ όνομά μου και Ο Ιωάννης και τα γεώμηλα της Αίγινας, έχουν κοινό τόπο την πρωτοπρόσωπη αφήγηση των δύο προσωπικοτήτων, τις οποίες συνδέει το όραμα της ελευθερίας της Ελλάδας και το καλό του τόπου. Επίσης, συνδιαλέγονται μεταξύ τους, καθώς αφορούν την περίοδο της ελληνικής Επανάστασης και τις απαρχές της ελληνικής Πολιτείας.

Η Μαρία Ανδρικοπούλου είναι συγγραφέας

1821-2021

22.03.2021

Η Επανάσταση κι εγώ ΤΗΣ ΜΑΡΊΑΣ Ε. ΣΚΙΑΔΑΡΈΣΗ

Η Μαρία Ε. Σκιαδαρέση είναι ιστορικός και συγγραφέας. Η σειρά βιβλίων της «Προσωπογραφίες» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.

το δημοτικό σχολείο μου υπήρχε μια αίθουσα εκδηλώσεων που τη λέγαμε «η μεγάλη αίθουσα». Όλες οι γιορτές και οι τελετές, τα χριστουγεννιάτικα κάλαντα παραμονές των εορτών, οι αποκριάτικοι χοροί, οι εθνικές επέτειοι, εκεί γιορτάζονταν. Τριγύρω οι τοίχοι καλυμμένοι με εικόνες ηρώων του Εικοσιένα· Παπαφλέσσας, Ρήγας, Κοραής, Κολοκοτρώνης, Μιαούλης κι άλλοι ακόμα οπλαρχηγοί, ναυμάχοι, πολιτικοί της Επανάστασης. Μπορούσα να μένω με τις ώρες εκεί μέσα να παρατηρώ τα πρόσωπα αυτά, το ύφος –σοβαρό, γλυκό, αυστηρό, ανάλογα με τον αγωνιστή και τις περιγραφές του–, το βλέμμα –που έμοιαζε να σε κοιτά κατάματα–, τα ρούχα –τόσο διαφορετικά απ’ τα δικά μας. Θαρρώ πως οι κατοπινές σπουδές μου και η προτίμησή μου στη νεότερη Ιστορία, και συγκεκριμένα στον 19ο αιώνα, κουβαλούσαν ασυνείδητα κάποια ψίχουλα από εκείνη τη θαυμαστική μου στάση απέναντι στους αγωνιστές της μεγάλης αίθουσας του δημοτικού σχολειού μου. Έτσι όταν, χρόνια μετά, σκέφτηκα να στήσω μια σειρά με πρόσωπα που συνέβαλαν στη δημιουργία του νεοελληνικού κράτους, ίσως κι αυτή η σκέψη έκλεινε κάτι από εκείνα τα πορτρέτα. Η ιδέα της σειράς, βέβαια, δεν σκόπευε μόνο σε αγωνιστές ή συντελεστές του Εικοσιένα, αλλά γενικά στην ίδρυση και στην εξέλιξη του κράτους· όμως αφού η Επανάσταση είναι η μάνα της νέας Ελλάδας, αυτοί ακριβώς οι άνθρωποι ήταν οι μαμές που την

ξεγέννησαν μέσα σε πόνους κι αίματα, κόπο και προσπάθεια μεγάλη, όπως ακριβώς συμβαίνει και στον αληθινό τοκετό. Ήταν λοιπόν αναπόφευκτο, τα πρώτα πρόσωπα που θα μ’ απασχολούσαν να είναι άνθρωποι από εκείνη την περίοδο. Ακόμα και στην ονομασία που έδωσα στη σειρά, «Προσωπογραφίες», έπιασα τη σκέψη μου εκεί να ανατρέχει. Τα πρόσωπα που συνέβαλαν στη δημιουργία, ανάπτυξη και εξέλιξη του νεοελληνικού κράτους είναι πολλά. Η επιλογή και η ενασχόλησή μου με κάποια από αυτά και όχι με άλλα, ίσως πιο ένδοξα και εντυπωσιακά, σίγουρα έχει να κάνει, ανάμεσα σε πολλά, και με το πού γέρνει, ακόμα και συναισθηματικά, η ζυγαριά μου. Βαθιά μέσα μου υπάρχουν προτιμήσεις, που δεν εξηγούνται πάντα κατ’ ανάγκη με βάση συγκεκριμένα κριτήρια. Έτσι, έχοντας κάποιους ανθρώπους στο μυαλό και στην καρδιά μου, σε συνδυασμό με την ιδιαίτερη δράση τους στα διάφορα πεδία του Αγώνα, προτίμησα να ρίξω το βάρος μου σ’ αυτούς. Mε τον Ρήγα, δίνω τη διάσταση της σύλληψης του ξεσηκωμού, μια και ήταν ο πρώτος που μίλησε για αγώνα απελευθέρωσης και για τη δημιουργία ενός νέου κράτους. Μόνο που ο Ρήγας προηγείται κάποια χρόνια της Επανάστασης στην πράξη και δεν έχει συλλάβει ακόμα την έννοια του έθνους-κράτους –του νέου πολιτειακού μορφώματος που ευαγγελίζονται, κυρίως από τις αρχές του 19ου αιώνα, φωτισμένες μορφές της Ευρώπης και του Ελληνισμού. Ο Ρήγας οραματίζεται μια ομοσπονδία κρατών που θα περιλαμβάνει όλους τους λαούς της Βαλκανικής, ακόμα και Τούρκους αν το θέλουν, προσβλέποντας ακόμα σε ένα πολυεθνικό κράτος, αφού και ο ίδιος, βρισκό-

μενος στο μεταίχμιο παράδοσης και νεωτερικότητας, δεν προλαβαίνει να μπει στη λογική της ίδρυσης ενός κράτους για ένα και μόνο έθνος. Δεν παύει όμως να είναι ο οραματιστής, ο πρώτος που χαράζει τον δρόμο του ξεσηκωμού και γι’ αυτό ο πρώτος που δικαιούται να θεωρηθεί ότι συνέβαλε στη δημιουργία της νέας Ελλάδας. Ο Αλέξανδρος Υψηλάντης είναι αυτός που έδωσε το έναυσμα της Επανάστασης, απεμπολώντας περιουσία, τιμή και αξιώματα, προκειμένου να φτάσει στον μεγάλο σκοπό. Είναι ο εκφραστής και η επιτομή του αγωνιστή, κι ας μην κατάφερε νίκες. Κατάφερε όμως το κυριώτερο· να κρατήσει τη φλόγα αναμμένη για να συνεχιστεί ο αγώνας στην Πελοπόννησο και αλλού. Ύστερα ο Κανάρης, ο πύρινος πυρπολητής με τα μεγάλα θαλάσσια κατορθώματα. Συνάμα από τους πιο σοβαρούς, σεμνούς, έντιμους αγωνιστές. Με ανθρώπους σαν τον Κανάρη εδραιώθηκε ο Αγώνας, μια και στη θάλασσα συντελέστηκαν τα πιο καίρια ανδραγαθήματα. Εξάλλου η έκβαση της Επανάστασης στη θάλασσα κρίθηκε εντέλει, στη ναυμαχία του Ναυαρίνου. Τέλος, ο εμβληματικότερος φιλέλληνας, αυτός που δώρισε στους Έλληνες περιουσία, χρόνο, έγνοια, και τη ζωή του ακόμα, ο Λόρδος Μπάιρον, στον τόμο που μόλις κυκλοφόρησε από τις Εκδόσεις Πατάκη. Όλα αυτά τα πρόσωπα τα είδα πρωτίστως ως ανθρώπους –με προσωπική ζωή, ενδιαφέροντα, όνειρα, αγωνίες, με τα κατορθώματά τους και τα λάθη τους, σε στιγμές μεγάλες μα και μικρές, στιγμές δόξας αλλά και πτώσης. Κι αυτό γιατί και οι ήρωες δεν παύουν να είναι πρώτα απ’ όλα άνθρωποι.

1821-2021

22.03.2021

1821. Επανάσταση ΤΗΣ ΣΟΦΊΑΣ ΖΑΡΑΜΠΟΎΚΑ

αθώς τον τελευταίο καιρό κυκλοφόρησαν πολύ ωραία βιβλία για την Επανάσταση, στρώθηκα να τα διαβάσω, να ξαναθυμηθώ και να σκεφτώ, γιατί -το ομολογώ-, το θέμα δεν με είχε απασχολήσει από τότε που έκλεισα το σχολικό βιβλίο. Ασυναίσθητα μεταφέρθηκα και πάλι πίσω στην τάξη, όπου, ενώ η μοναδική δασκάλα μας παρέδιδε, εγώ κατέγραφα με πολύ μικρά σχεδιάκια, στο περιθώριο του βιβλίου της Ιστορίας. Στις ζωντανές περιγραφές της έβλεπα πρόσωπα, τοπία, αντικείμενα, άκουγα ήχους. Όχι μόνο ημερομηνίες και μάχες. Έτσι, μπήκα στην Επανάσταση ανατρέχοντας στο εικονογραφικό υλικό της εποχής. Πρώτα τα τοπία, ακόμα αναγνωρίσιμα, το κάστρο του Άργους, το Ναύπλιο, η Μάνη, η Ήπειρος, η Ύδρα και το Σούλι. Μέσα στα βουνά μας, στα φαράγγια, οραματίστηκα λευκές φουστανέλες, χρωματιστά ρού-

χα ανατολίτικα και ορμητικά άλογα. Στις λαϊκές ζωγραφιές είδα τους ανθρώπους, φαντάστηκα τις διαφορές στις ζωές τους. Οι περισσότεροι ξυπόλητοι, μα άλλοι ξαπλωμένοι πάνω στα μεταξωτά μαξιλάρια. Ανάμεσα στη χλιδή της Ανατολής και στην εξευγενισμένη Δύση, μια χούφτα άνθρωποι, έπειτα από τετρακόσια χρόνια, μιλάνε τη γλώσσα τους, που τους ενώνει, και ξεσηκώνονται για την ελευθερία. Όσοι Έλληνες έχουν ξεφύγει από τον τόπο της καταπίεσης και κάνουν την τύχη τους στο εξωτερικό δεν αφήνουν πίσω την πατρίδα. Αγωνίζονται από μακριά και την υποστηρίζουν με κάθε τρόπο. Δύσκολο να τα πεις όλα, πού να τα χωρέσει το μυαλό; Αναγκαστικά ξεχωρίζεις αυτά που σου είναι απαραίτητα να τα έχεις και να πορεύεσαι, να κατανοείς, να αγαπάς και να προστατεύεις. Με ελπίδα και ανακούφιση, βλέπουμε αναλογίες στη στάση των Ελλήνων και στα γεγονότα της πρόσφατης ιστορίας. Μόνο διακόσια χρόνια μας χωρίζουν από το 1821. Φαντάζομαι πόσα θα καταφέρουμε

ακόμα ζώντας στον ίδιο τόπο, κάτω απ’ τον ίδιο ήλιο, στις αμμουδιές του Ομήρου, με έγνοια για τη γλώσσα μας.

Η Σοφία Ζαραμπούκα είναι εικονογράφος και συγγραφέας. Το βιβλίο της 1821. ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Πατάκη.

1821-2021

22.03.2021

Μικρές Ελληνικές Ιστορίες ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

έσα στα δεκάδες βιβλία που κυκλοφόρησαν με αφορμή την επέτειο των 200 χρόνων από την έναρξη της Επανάστασης, ξεχώρισε και η σειρά των Εκδόσεων Καστανιώτη «Μικρές ελληνικές ιστορίες», που έγραψε η Γιολάντα Χατζή και εικονογράφησε ο Πέτρος Χριστούλιας. Το χαρακτηριστικό της είναι ότι απευθύνεται σε παιδιά προσχολικής ηλικίας και τα φέρνει με παιγνιώδη τρόπο σε μια πρώτη επαφή με μια σειρά από ιστορικά γεγονότα που θα αργήσουν να διδαχτούν στο σχολείο. Το Τaλκ επικοινώνησε με τους δημιουργούς. Ας δούμε τι έχουν να μας πουν! Καλησπέρα και στους δυο. Κυρία Χατζή, πείτε μας λίγα λόγια για τη σειρά. Γ.Χ. Εμπνεύστηκα από τις διηγήσεις μου στον τετράχρονο εγγόνο μου. Του έλεγα ιστορίες για τον Ρομπέν των Δασών, τον Ζορό, τους Τρεις Σωματοφύλακες και άλλους ήρωες της ξένης λογοτεχνίας. Σιγά σιγά, μου ήρθε η ιδέα να του διηγηθώ ιστορίες με ήρωες Έλληνες, βγαλμένες από συγκεκριμένα ιστορικά γεγονότα. Έτσι άρχισα να γράφω. Στη συνέχεια σκέφθηκα ότι αν άρχιζα με εμβληματικές μορφές της ελληνικής επανάστασης, το θέμα θα αποκτούσε μια επικαιρότητα. Στόχος μου είναι να γνωρίσουν τα παιδιά τους ήρωες, να μάθουν ιστορικά γεγονότα, έστω και σαν παραμύθια, με τρόπο διασκεδαστικό. Να πλουτίσουν τις γνώσεις τους και να προετοιμαστούν για τη σχολική τους θητεία. Ταυτόχρονα, προσπαθώ να τα εξοικειώσω με ιδέες, όπως δικαιοσύνη, ανεξαρτησία, διεκδίκηση, γενναιότητα, προδοσία, πατριωτισμός, ηρωισμός, αυτοθυσία. Αυτά όμως δεν χρειάζονται λόγια και διδακτισμό. Φανερώνονται μέσα από

συγκεκριμένες πράξεις. Μέσα από το ιστορικό γεγονός αναδεικνύεται ο πατριώτης, ο προδότης, ο θαρραλέος, ο ήρωας. Πώς επιλέξατε τα ιστορικά γεγονότα που μετατρέψατε σε παραμύθια, ποιες ήταν οι πηγές σας και πώς απομονώσατε τα σημεία που περιλάβατε στα βιβλία. Γ.Χ. Επέλεξα να ξεκινήσω με ιστορικά γεγονότα που προηγούνται της επανάστασης μια και η προεπαναστατική περίοδος είναι σημαντική και οδηγεί το παιδί να καταλάβει μέσα από ποιες διαδικασίες οδηγήθηκαν οι χριστιανοί ραγιάδες στην επανάσταση ή μέσα από ποιες διαδικασίες οι έμποροι και οι Φαναριώτες βοήθησαν στην οργάνωση και χρηματοδότηση του αγώνα. Δεν αρκέστηκα να διαβάσω βιβλία ιστορίας, με απαρίθμηση και περιγραφές γεγονότων. Διάβασα μονογραφίες ειδικών ιστορικών, διδακτορικές διατριβές μελετητών, ιστορικές μελέτες που βασίζονται σε ερευνητική εργασία πάνω σε τεκμήρια ιστορικών αρχείων. Ιστορικός σύμβουλος της σειράς είναι η καθηγήτρια Ιστορίας και πρύτανης του Παντείου Πανεπιστημίου Χριστίνα Κουλούρη. Στο τέλος, υπάρχει γλωσσάρι, που δίνει την δυνατότητα στους γονείς, στους παππούδες και στις γιαγιάδες, που διαβάζουν τις Μικρές Ελληνικές Ιστορίες στα παιδιά, να τους εξηγήσουν θέματα που δεν χωράνε στις σελίδες του κάθε βιβλίου. Τους βοηθούν να αναπτύξουν την ιστορία με περισσότερες λεπτομέρειες. Δεν είναι όλοι οι γονείς και όλοι οι παππούδες φιλόλογοι ή ιστορικοί για να έχουν έτοιμες απαντήσεις στα ατέλειωτα «γιατί;» των παιδιών. Το ξεχωριστό στοιχείο των βιβλίων είναι πως μέσα στην αφήγηση, όχι κειμενικά, αλλά εικονογραφικά, εντάσσονται, συμβιώνοντας με τους ανθρώπους, και ζώα! Ποιος είχε την ιδέα και ποιον σκοπό εξυπηρετεί;

52 Π.Χ. Ήταν κοινό ζητούμενο να μη φοβηθούμε τη σοβαρότητα του θέματος και να βάλουμε το παιδί στα γεγονότα με χαρά, χρώμα και χιούμορ. Η ιδέα των ζωόμορφων χαρακτήρων –που δεν επηρεάζουν τη βασική αφήγηση– μου προέκυψε όταν ξεκίνησα να σκέφτομαι πώς θα βοηθήσει η εικόνα να επικοινωνηθεί ένα δύσκολο ιστορικό θέμα σε παιδιά προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Με προβλημάτισε αρχικά πώς θα αποφύγω τα χοντροκομμένα, εύκολα στερεότυπα, οπότε προχώρησα μοιράζοντας προσεκτικά τους ζωόμορφους χαρακτήρες και στα δύο στρατόπεδα, με μοναδικό κριτήριο τη διακόσμηση με αστείες πινελιές του στυλιζαρισμένου σύμπαντος που κατασκεύαζα. Ποτέ δεν παίρνουν πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά πλαισιώνουν τους κύριους ήρωες που δεν είναι ποτέ ζώα. Σε αυτή την κατηγορία βιβλίων η εικονογράφηση παίζει σημαντικό ρόλο και θεώρησα είχα την ευθύνη να προτείνω έναν τρόπο να περάσει το κείμενο, όσο καλοφτιαγμένο και απλοποιημένο κι αν ήταν, στο κοινό που θέλαμε να απευθυνθούμε. Χαίρομαι που οι υπόλοιποι συντελεστές όχι μόνο δεν αντέδρασαν, αλλά ενθουσιάστηκαν! Τα τέσσερα πρώτα βιβλία της σειράς, ο Ρήγας Φεραίος, οι Σουλιώτες και Αλή πασάς, οι Κλέφτες και Αρματολοί και Η Φιλική Εταιρεία είναι ουσιαστικά το προοίμιο της Επανάστασης... Όταν το κοινό μας θα διαβάζει αυτές τις γραμμές θα βρίσκονται ήδη στα βιβλιοπωλεία και η Μπουμπουλίνα και ο Αθανάσιος Διάκος. Ποια βιβλία θα συμπληρώσουν τη σειρά; Γ.Χ. Συνεχίζουμε με ήρωες που αναδείχτηκαν στην επανάσταση, όπως ο Οδυσσέας Ανδρούτσος, ο Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, ο Μιαούλης, ο Κανάρης και άλλοι. Ωστόσο η επανάσταση δεν ολοκληρώθηκε μόνο με μάχες και ναυμαχίες. Είναι πολύ σημαντικό να έρθουν σε επαφή τα παιδιά με πολιτικά και κοινωνικά ζητήματα. Αυτό είναι μια πρόκληση, να γράψω δηλαδή την πολιτική εξέλιξη του αγώνα. Θα τα καταφέρω; Θα δείξει! Τέλος, μια ευχή ή μια σκέψη για τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, που μας βρίσκουν εντελώς διαφορετικά απ’ ό,τι φανταζόμασταν... Γ.Χ. Εύχομαι στο εξής να γίνονται πράγματα ουσιαστικά που προάγουν τη γνώση και τον πολιτισμό. Που δίνουν τη δυνατότητα σε όλους τους ανθρώπους του κόσμου να έχουν πρόσβαση στη μάθηση και στην εκπαίδευση. Π.Χ. Εύχομαι να μην αφήσουμε τις προκλήσεις του παρόντος να μας κάνουν να ξεχάσουμε την σημασία αυτών των τρομερών γεγονότων που οδήγησαν στην ανεξαρτησία μας. Δεν ξέρω αν η επαναστατικότητα εκείνης της περιόδου επιβιώνει στην εποχή μας, αλλά σίγουρα υπάρχουν αρκετά πράγματα τα οποία μπορούμε και πρέπει να παλέψουμε και να διεκδικήσουμε. H σειρά «Μικρές ελληνικές ιστορίες», σε κείμενα της Γιολάντας Χατζή και εικονογράφηση του Πέτρου Χριστούλια, κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καστανιώτη.

1821-2021

22.03.2021

Και εγένετο ο Μακρυγιάννης για παιδιά! ΤΗΣ ΜΑΡΊΖΑΣ ΝΤΕΚΆΣΤΡΟ

Μ Η Μαρίζα Ντεκάστρο είναι παιδαγωγός και συγγραφέας. Το βιβλίο της 24 εικόνες για την Επανάσταση του 1821. Μακρυγιάννης & Ζωγράφος, ένας αγωνιστής και ένας καλλιτέχνης κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Καπόν.

ε τον στρατηγό έχουμε μεγάλη ιστορία. Διασταυρωνόμαστε από τη δεκαετία του ‘70. Πρώτα μας σύστησε ο Σεφέρης στις Δοκιμές Β. Αναζήτησα ταχύτατα τα Απομνημονεύματα του Μακρυγιάννη στις εκδόσεις Γαλαξίας με το γαλαζωπό εξώφυλλο, έτσι όπως τα είχε ταχτοποιήσει ο Γιάννης Βλαχογιάννης και διάβασα το πυκνό κείμενο, πυρετικά γραμμένο. Δυνατή προσωπικότητα ο στρατηγός! Μετά τον συνάντησα στο Εθνικό Ιστορικό Μουσείο. Το πορτρέτο τον δείχνει λεβεντάνθρωπο. Σε κάποια αίθουσα πρόσεξα μερικές εικόνες, τα κάδρα όπως τις ονομάζει, που είχαν γίνει με προτροπή του, είδα λίγα προσωπικά του αντικείμενα, τον ταμπουρά, το τάσι και το λαγήνι του για το νερό. Πέρασαν χρόνια και βιβλία… Μια μέρα έκανα βόλτα στη γειτονιά του και τον αντάμωσα ορειχάλκινο να στέκεται κοντά στο Θέατρο του Διονύσου, στην είσοδο των Αναφιώτικων. Αυτή η τελευταία συνάντηση κατέληξε να γίνει βιβλίο για παιδιά το 2007. Σ’ εκείνο το βιβλίο παρουσίαζα τη ζωή του, τις ιδέες και τη δράση του, σχολίασα την ιδιορρυθμία της γλώσσας και συνέδεσα ό,τι μπόρεσα με στοιχειώδη διεθνή γεγονότα της εποχής του. Οι εικόνες ήταν απούσες. Η τελευταία μας επαφή ήταν στο γραφείο των εκδόσεων Καπόν, που –τι σύμπτωση!– βρίσκεται στην οδό Μακρυγιάννη 23-27. Σ’ εκείνη τη συνάντηση με την Ραχήλ Καπόν

είχαμε άλλα να πούμε. Όμως, κουβέντα στην κουβέντα, φτάσαμε και στον Μακρυγιάννη. Οι εκδόσεις Καπόν είχαν βγάλει λίγα χρόνια πριν τον κατάλογο της έκθεσης των εικόνων Μακρυγιάννη/Ζωγράφου που είχε διοργανώσει η Γεννάδειος Βιβλιοθήκη και είχαν από καιρό στον νου τους να κάνουν κάτι μ’ αυτές τις εικόνες για παιδιά και νέους. Χωρίς πολλά πολλά, αποφασίσαμε να κάνουμε ένα βιβλίο και έπρεπε να βρούμε πώς θα αναδείξουμε τον πλούτο τους, τις λεπτομέρειες που θα τις έκαναν ενδιαφέρουσες. Η Ραχήλ πρότεινε να δοκιμάσουμε τον διάλογο. Η ιδέα των διαλόγων συνδυάστηκε με τη συγγραφική φαντασία και βρήκε την παιδαγωγική της εφαρμογή… Στο βιβλίο 24 εικόνες για την Επανάσταση του 1821. Μακρυγιάννης & Ζωγράφος, ένας αγωνιστής και ένας καλλιτέχνης, ο αναγνώστης διαβάζει όσα φαντάστηκα να κουβεντιάζω με κάποιο παιδί. Εκείνο που φυσικά δεν ξέρει είναι ότι υπήρξαν πολλοί ακόμη διάλογοι, αληθινοί αυτή τη φορά! Ήταν οι συζητήσεις με την Φωτεινή Ασημακοπούλου, καθηγήτρια Σύγχρονης Ιστορίας στο ΕΚΠΑ και επιστημονική επιμελήτρια του βιβλίου, και άλλους ιστορικούς και Μακρυγιαννιστές, που χάρη στις μελέτες τους βοήθησαν να ξεμπερδευτούν πολλά δύσκολα ζητήματα ώστε να γραφτούν απλά και κατανοητά θέματα που δεν βρίσκονται στα σχολικά βιβλία. Ήταν οι μακριές κουβέντες με τον Μωυσή Καπόν, ο οποίος συνέλαβε την ιδέα να απομονώσει λεπτομέρειες πάνω στις οποίες στήνονται οι διάλογοι και να σχεδιάσει σελίδες εικαστικά άψογες και παιδαγωγικά ερεθιστικές! Και δεν ξεχνώ τις τηλεφωνικές συνδιαλέξεις και την ανταλλαγή ηλεκτρονικών επιστολών με τον

Νίκο Χαροκόπο ο οποίος έκανε τη φιλολογική επιμέλεια. Τελικά, για να γραφτεί ένα βιβλίο σαν τις 24 εικόνες και να μην είναι βαρετό, εκτός από διάβασμα, έρευνα, πρωτοτυπία, χρειάζονται πολλά με πρώτη και κύρια τη συνεργασία. Η δική μας ήταν απίστευτα γόνιμη!

Στις σελίδες του βιβλίου παρουσιάζονται οι είκοσι τέσσερις πίνακες που δημιουργήθηκαν με την καθοδήγηση του στρατηγού Μακρυγιάννη από τον λαϊκό ζωγράφο Δημήτριο Ζωγράφο και αφηγούνται γεγονότα της Επανάστασης, από την έναρξή της μέχρι την ανεξαρτησία της Ελλάδας το 1830. Παρακολουθώντας τον κάθε διάλογο, ο αναγνώστης περιηγείται με μοναδικό τρόπο στον Αγώνα του 1821, ανακαλύπτοντας αθέατες πτυχές της Επανάστασης και της εποχής της. Διαβάστε είκοσι τέσσερις υποθετικούς διαλόγους με παιδιά και νέους, βασισμένους στη φυσική περιέργεια και την παρατηρητικότητα τους, που προτείνουν μια διαδρομή αποκρυπτογράφησης και ερμηνείας του κόσμου των εικόνων του Μακρυγιάννη και αξιοποιούν τον πλούτο των λεπτομερειών κάθε εικόνας —τα πρόσωπα, την τοπογραφία και τη στρατηγική των μαχών, τις πολιορκίες και τις ναυμαχίες, τον οπλισμό, την ενδυμασία, αλλά και τα χρώματα και την τεχνική του ζωγράφου.

1821-2021

22.03.2021

54 την ελληνική γλώσσα. Επίσης συνέβαλαν σημαντικά στην προετοιμασία του ξεσηκωμού, όπως η Ελισάβετ Βακαρέσκου, σύζυγος του Φαναριώτη ηγεμόνα της Μολδαβίας Κωνσταντίνου Υψηλάντη. Οι γιοι της Αλέξανδρος, Δημήτριος και Νικόλαος Υψηλάντης μυήθηκαν στη Φιλική Εταιρεία και όλοι πολέμησαν για την Ελληνική Επανάσταση. Λένε ότι οι συγκεντρώσεις που έκανε στο αρχοντικό της ήταν μια ευκαιρία να συναντηθούν οι Φιλικοί με ασφάλεια στις πρώτες τους προσπάθειες να φτιάξουν τη μυστική οργάνωση.

Γυναίκες του 1821: Η άγνωστη πλευρά της Ελληνικής Επανάστασης ΤΗΣ ΜΆΡΩΣ ΒΑΣΙΛΕΙΆΔΟΥ

ίναι καπετάνισσες, πολεμίστριες, χορηγοί του Αγώνα, πατριώτισσες που υποστήριξαν το ευρωπαϊκό φιλελληνικό κίνημα. Είναι διανοούμενες ή απλές γυναίκες του λαού που η περιπετειώδης ζωή τους έγινε δημοτικό τραγούδι, σύζυγοι ή μητέρες σημαντικών προσωπικοτήτων της εποχής. Στην ιστορική περίοδο που εξετάζουμε ζουν στην Ελλάδα ή στο εξωτερικό. Οι τύχες τους και οι επιλογές τους προσδιορίζονται από τον τόπο, τον χρόνο, τις συνθήκες μέσα στις οποίες γεννιούνται και μεγαλώνουν. Εκτός από λίγες φωτεινές εξαιρέσεις –τη Μαντώ Μαυρογένους, τη Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα–, η ζωή τους έχει παραμείνει στη σκιά. Ποια ήταν η συμμετοχή τους σε μια επανάσταση που είναι γεμάτη κατορθώματα ανδρών; Ο κόσμος των ανδρών «Όλοι οι άνθρωποι, πλούσιοι ή φτωχοί, είναι υποχρεωμένοι να προσφέρουν μόρφωση στα παιδιά τους. Οι άντρες και οι γυναίκες πρέπει να μορφώνονται, και δεν υπάρχει καμιά δικαιολογία για να μην το κάνουν». Αυτά έγραψε ο φιλόλογος και δάσκαλος Αδαμάντιος Κοραής στα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης, και ο λόγος του ακουγόταν ριζοσπαστικός για την εποχή. Τα κορίτσια στερούνταν την εκπαίδευση, κι αυτό ήταν απόρροια της αντίληψης που επικρατούσε για τη χαμηλή κοινωνική θέση της γυναίκας. Ζούσαν περιορισμένες ως επί το πλείστον στον οικογενειακό βίο, δεν κυκλοφορούσαν μόνες στο δρόμο και δεν συμμετείχαν στα κοινά. Ελάχιστες μάθαιναν

γράμματα, κυρίως οι κόρες των αριστοκρατικών οικογενειών. Τα πρώτα, ελάχιστα, σχολεία για τα κορίτσια λειτούργησαν περίπου τότε – τέλος του 18ου– αρχές 19ου αιώνα. Πιο συχνά συνέβαινε οι οικογένειες που είχαν χρήματα να παίρνουν στο σπίτι τους μια δασκάλα για να τους μαθαίνει κέντημα και λίγη γραφή και ανάγνωση. Μόνο οι κόρες των πλούσιων οικογενειών λάμβαναν στοιχειώδη μόρφωση. O Άγγλος περιηγητής R. Chandler (1765) γράφει ότι οι Έλληνες δεν κρίνουν απαραίτητη τη μόρφωση για τις γυναίκες. Γυναίκες που γνώριζαν ανάγνωση και γραφή θεωρούνταν εξαιρετικά μορφωμένες. (Κ. Σιμόπουλος, Ξένοι ταξιδιώτες στην Ελλάδα, τόμ. Β΄, Αθήνα 1873, σ. 292). Με πιο δυνατή φωνή Υπήρχαν όμως και κάποιες, όπως οι Φαναριώτισσες, που χάρη στην αριστοκρατική καταγωγή τους, όχι μόνον μορφώθηκαν, αλλά με τις ικανότητες, την κοινωνική τους θέση και το ανεξάρτητο πνεύμα βοήθησαν την Ελληνική Επανάσταση. Και μαζί συνέβαλαν καθοριστικά στην προσπάθεια των υπόλοιπων γυναικών να διεκδικήσουν ίσα δικαιώματα με τους άντρες στα γράμματα, στις τέχνες και στην πολιτική. Στα προεπαναστατικά χρόνια οι Φαναριώτες κατείχαν υψηλότατα αξιώματα στην Οθωμανική Αυτοκρατορία και συχνά ταξίδευαν στην Ευρώπη. Οι σύζυγοι και οι κόρες τους μάθαιναν γράμματα, διάβαζαν ξένες εφημερίδες και γνώριζαν τις καλές τέχνες. Στα σαλόνια τους συγκεντρώνονταν οι μορφωμένοι της εποχής, οργάνωναν βραδιές για την ποίηση και την φιλοσοφία. Συχνά ανέβαζαν αυτοσχέδιες θεατρικές παραστάσεις και υποστήριζαν τη θεατρική παιδεία. Οι ισχυρές αυτές γυναίκες έδωσαν πολλά χρήματα για την εκπαίδευση και για τα σχολεία που θα καλλιεργούσαν

Στα χρόνια του Αγώνα Στα χρόνια της Επανάστασης λίγες συμμετείχαν στις μάχες, κι ακόμα λιγότερες έγιναν τόσο γνωστές ώστε να ξέρουμε μέχρι σήμερα το όνομά τους. Οι περισσότερες αναγκάστηκαν να αγωνιστούν από την ταπεινή θέση που τις έβαζε η κοινωνία υποστηρίζοντας τους άντρες πολεμιστές – ήταν οι μάνες, οι κόρες, οι σύζυγοί τους και αργότερα η ατέλειωτη ουρά από χήρες που, μαζί με τα ορφανά, παρακαλούσαν για βοήθεια το νεοσύστατο ελληνικό κράτος έξω από τα κτίρια της δημόσιας διοίκησης. Ελάχιστες είχαν πρωταγωνιστικό ρόλο στις πολεμικές επιχειρήσεις, σαν τις καπετάνισσες –τη νησιώτισσα Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα και τη Θρακιώτισσα Δόμνα Βισβίζη– ή την αρχόντισσα Μαντώ Μαυρογένους. Η ιστορία διέσωσε το όνομα και τα κατορθώματά τους, αλλά με εξαίρεση την Μπουμπουλίνα, η συμβολή τους στον Αγώνα αναγνωρίστηκε καθυστερημένα. Όπως η Μαντώ Μαυρογένους έτσι και η Δόμνα Βισβίζη έζησαν πολύ φτωχές στην ελεύθερη Ελλάδα, με μόνο εισόδημα μια μικρή σύνταξη που πήραν σε μεγάλη ηλικία. Η Μαυρογένους δεν αποζημιώθηκε ποτέ για την τεράστια προσωπική περιουσία που διέθεσε στον Αγώνα, το ίδιο και η Βισβίζη. Η τελευταία μάλιστα, επειδή καταγόταν από την Αίνο της Θράκης, η οποία παρέμεινε για πολλά χρόνια μετά το τέλος της Επανάστασης υπό οθωμανική κυριαρχία, δεν επέστρεψε ποτέ στην πατρίδα της. Πέθανε στον Πειραιά όπου κατοικούσε τα τελευταία χρόνια της ζωής της. Μετά το τέλος της Επανάστασης, οι γυναίκες δεν κατάφεραν να διαδραματίσουν σημαντικό ρόλο στις ιστορικές εξελίξεις, καθώς δεν μπορούσαν να συμμετέχουν στην πολιτική. Με την πάροδο των χρόνων ωστόσο, όσο ο 19ος αιώνας προχωρούσε, άρχισε να ακούγεται η φωνή τους λίγο πιο δυνατά. Σιγά σιγά, και με την καθοριστική βοήθεια της εκπαίδευσης, μπόρεσαν να αλλάξουν τη ζωή τους και να επηρεάσουν τις τύχες των θυγατέρων τους στη νέα Ελλάδα για την οποία αγωνίστηκαν. Αλλά πλέον είχε μπει ο χειραφετημένος 20ός αιώνας.

Η Μάρω Βασιλειάδου είναι δημοσιογράφος και συγγραφέας. Το βιβλίο της 1821. Ένα εικονογραφημένο ταξίδι προς την ελευθερία κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Διόπτρα, σε επιστημονική επιμέλεια του Ηλία Κολοβού και εικονογράφηση της Θέντας Μιμηλάκη.

1821-2021

Ξαναγράφοντας την Ιστορία για μικρά παιδιά ΤΟΥ ΦΊΛΙΠΠΟΥ ΜΑΝΔΗΛΑΡΆ

λα ξεκίνησαν με τη συγγραφή των βιβλίων της σειράς Η πρώτη μου μυθολογία, η οποία, πέρα από τους κεντρικούς χαρακτήρες της αρχαίας ελληνικής μυθολογίας, με οδήγησε σταδιακά προς περιφερειακές μορφές, οι οποίες συνδέονταν στενά με συγκεκριμένους τόπους και συγκεκριμένο χρόνο. Με την ιστορία, δηλαδή. Ανάμεσα σ’ αυτές τις μορφές είναι ο βασιλιάς Μίδας, ο Ασκληπιός και, βέβαια, ο Ηρακλής, ο Θησέας η ο Ιάσονας. Όμως, ο μύθος θεωρείται μια αφήγηση που δεν είναι αληθινή, ανήκει στην φαντασία. Θα μπορούσαμε, όμως, να πούμε ότι αποτελεί κατά κάποιον τρόπο ιστορία, καθώς προσπαθεί να ερμηνεύσει κάποιες όψεις του κόσμου που μας περιβάλλει ενώ, ταυτόχρονα, τον εξιστορεί με ένα τρόπο ιερό. Σε πολλές περιπτώσεις μάλιστα, αποτελεί την καταγραφή (με τη μορφή του θρύλου, όπως στην περίπτωση του Μεγάλου Αλέξανδρου) ιστορικών γεγονότων του μακρινού παρελθόντος, με συγκεκριμένες

αναφορές στον χρόνο και στον χώρο. Με αυτό τον τρόπο, ο μύθος εισβάλει στην ιστορία. Ξεκινώντας λοιπόν να γραφώ για τον Μέγα Αλέξανδρο και τον Σόλωνα (που αποτέλεσαν τους πρώτους τίτλους της σειράς «Η πρώτη μου Ιστορία»), αναρωτήθηκα ποια θα μπορούσαν να είναι τα νεότερα «μυθικά» πρόσωπα και γεγονότα για ένα παιδί προσχολικής και πρωτοσχολικής ηλικίας. Ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα για τα οποία ακούει συχνά αλλά δεν γνωρίζει και τα οποία συγκροτούν τη μυθολογία των Νέων Ελλήνων. Τα πρώτα πρόσωπα που μου ήρθαν στον νου –οι πρώτοι ήρωες– ήταν αυτοί της ελληνικής Επανάστασης του 1821. Τα πρώτα γεγονότα (που αποδεικνύουν και την επικράτηση της συλλογικότητας έναντι της ατομικότητας με τον χρόνο) είναι αυτά του έπους, όπως συνηθίζουμε να το λέμε, του 1940 και αυτά της εξέγερσης του Πολυτεχνείου. Πρόσωπα και γεγονότα, δηλαδή, που γιορτάζονται σε κάθε παιδικό σταθμό, νηπιαγωγείο και δημοτικό σχολείο της Ελλάδας, δίχως το παιδί να γνωρίζει τι συνέβη, ποιοι είναι αυτοί οι ήρωες και τι κάναν, πριν αρχίσει να διδάσκεται Ιστορία στις τελευταίες τάξεις του Δημοτικού.

22.03.2021

Έτσι ξεκίνησα εγώ να γραφώ κι η Ναταλία Καπατσουλιά να εικονογραφεί τα πρόσωπα και τα γεγονότα της νέας ελληνικής μυθολογίας που ανήκουν στην Ιστορία, με τη διάθεση να τα φέρουμε πιο κοντά στα μικρά παιδιά που δεν έχουν ακόμη διδαχθεί Ιστορία. Εκ του αποτελέσματος, φαίνεται πως έχουμε πετύχει τον στόχο μας, καθώς η σειρά «Η πρώτη μου Ιστορία» έχει λύσει τα χεριά γονιών και εκπαιδευτικών που θέλουν να μιλήσουν στα μικρά παιδιά για όλα αυτά, αλλά δεν ξέρουν πώς, ενώ έχει αγαπηθεί από τα παιδιά που γνωρίζουν μέσα από μια ρέουσα και ρυθμική αφήγηση, απαλλαγμένη από το βάρος της ιστορίας, ιστορικά γεγονότα και πρόσωπα σαν μέρος μιας μυθολογίας. Βέβαια, η οπτική αυτή, για να είναι σύγχρονη, απαιτεί ενημερωμένη ιστοριογραφία και αναθεώρηση όλων των παρωχημένων εθνικών μύθων που στηρίζονται στο δίπολο κάλος Έλληνας-κακός Τούρκος (και οποιοσδήποτε άλλος εποφθαλμιά τον ζωτικό του χώρο). Απαιτεί ήρωες που έχουν σκιές, αδικούν και αδικούνται, πεθαίνουν σαν κανονικοί άνθρωποι, απογυμνώνονται, τελικά, από τον ηρωισμό τους κι εντάσσονται στην εποχή τους. Ήρωες δηλαδή, όπως μας τους παρουσιάζει ο Όμηρος στην Ιλιάδα, με τα πάθη και τις αντιφάσεις τους, που στέκονται απέναντι σε αντίπαλους που δεν είναι μονοδιάστατοι και ενίοτε, φτάνουν να γίνονται συμπαθείς. Εκεί βρισκόταν κι η μεγάλη δυσκολία ως προς τη διαχείριση των ηρώων του ’21 οι οποίοι είναι ενδεδυμένοι στον παιδικό νου με την αίγλη του απόλυτου μυθικού-εθνικού ηρώα, δίχως τις σκιές της εποχής που έζησαν και των συγκυριών. Έτσι, φρόντισα να προτάξω τις συγκυρίες, να εντοπίσω τις σκιές που χαρίζουν ρυτίδες στους ήρωες, να εντάξω την επανάσταση στο παγκόσμιο ιστορικό της πλαίσιο, να φωτίσω τη μοίρα των γυναικών τα χρονιά εκείνα, ενώ ταυτόχρονα, δεν παρέλειψα να τονίσω τον απαράμιλλο ηρωισμό του Κανάρη, την απεγνωσμένη αυτοθυσία των πολιορκημενων στο Μεσολόγγι ή την στρατηγική ιδιοφυία του Κολοκοτρώνη και την αυτοκαταστροφική ορμή του Καραϊσκάκη. Η Ιστορία για τα μικρά παιδιά μπορεί να είναι η συνέχεια της μυθολογίας. Κι έτσι όπως ασυνείδητα αντιλαμβάνονται αυτά τη διαφορά μεταξύ παραμυθιού και μυθολογίας, όπου κανείς δεν ζει καλά κι εμείς καλύτερα, έτσι αντιλαμβάνονται από πολύ μικρά και τη διαφορά μεταξύ μυθολογίας και ιστορίας. Αρκεί να βρει κανείς τον τρόπο να την αφηγηθεί με τον δικό τους τρόπο. Ο Φίλιππος Μανδηλαράς είναι συγγραφέας. Η σειρά βιβλίων «Η πρώτη μου ιστορία» κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος. Μεταξύ άλλων, θα βρείτε τους τίτλους Η ελληνική επανάσταση του 1821, Θεόδωρος Κολοκοτρώνης, Γεώργιος Καραϊσκάκης, Κωνσταντίνος Κανάρης, Οι Ελεύθεροι Πολιορκημένοι του Μεσολογγίου, --Δύο Γυναίκες στην Επανάσταση: Μαντώ Μαυρογένους - Λασκαρίνα Μπουμπουλίνα».

1821-2021

22.03.2021

1821. H Επανάσταση και οι ήρωες ΤΟΥ ΚΑΡΑΓΚΙΌΖΗ ΚΑΡΑΓΚΙΟΖΌΠΟΥΛΟΥ

Π Το βιβλίο «1821. H Επανάσταση και οι ήρωες» κυκλοφορεί από τις εκδόσεις susaeta.

αιδάκια μου αγαπημένα, φέτος που γιορτάζουμε τα 200 χρόνια από το θαύμα του Εικοσιένα, μου ήρθε στο μυαλό μια λαμπρή ιδέα: δεν φωνάζω, λέω, τα Κολλητήρια να τους μιλήσω για την Επανάσταση; Μωρέ, μήπως να γράψω κι ένα βιβλίο που να μείνει στην ιστορία; Επειδή όμως γράμματα πολλά δεν ξέρω, ζήτησα από μια φίλη μου, την Κατερίνα Καρόγιαννη, που έχει, λένε, καλή πένα, να βάλει ένα χεράκι. Ύστερα πήγα και βρήκα τον ταλαντούχο σκιοπαίκτη και σκηνοθέτη Ηλία Καρελλά, που γνωριζόμαστε κάμποσα χρόνια και ξέρω ότι είναι μέγας καλλιτέχνης, και του παρήγγειλα να ζωγραφίσει τις εικόνες. Ήρθαν λοιπόν τα Κολλητήρια κι άρχισαν τις ερωτήσεις: «τι είναι επανάσταση;», «πώς περνούσαν οι Έλληνες κατά την Τουρκοκρατία;», «πότε ξεσηκώθηκαν;», «ποιοι πολέμησαν στις μεγάλες μάχες;» και σταματημό δεν είχαν. Η κυρία συγγραφέας με συμβούλευσε να απαντώ με λόγια απλά και να αφηγηθώ τα γεγονότα όπως έγιναν στ’ αλήθεια. Και να μην αραδιάσω ούτε ημερομηνίες πολλές ούτε λέξεις δύσκολες, για να μην παιδέψετε το μυαλουδάκι σας με έννοιες ακαταλαβίστικες.

Και ο κύριος εικονογράφος, όμως, μου είπε καθαρά και ξάστερα ότι εικόνες βίας δεν θα ζωγραφίσει, οπότε να προσέχω τα λόγια μου. Τώρα θα μου πείτε, πόλεμος χωρίς βία γίνεται; Εγώ πάντως δεν του χάλασα το χατίρι, γι’ αυτό και δεν μπήκα σε λεπτομέρειες, όταν μιλούσα για τις μάχες που έδωσαν οι σπουδαίοι αγωνιστές, ούτε για το τέλος που είχαν μερικοί. Όχι να το παινευτώ, αλλά είχα κι άλλη μια φανταστική ιδέα: να προσθέσουμε και αυτοκόλλητα στην ιστορία, για να «κολλήσετε» ακόμη περισσότερο εσείς οι μικροί αναγνώστες με την Επανάσταση! Το βιβλίο μας κυκλοφορεί από τις εκδόσεις susaeta και ελπίζουμε να το διαβάσετε πολλοί και να το αγαπήσετε πολύ! Για να δούμε όμως τι έχουν να πουν και οι φίλοι που με βοήθησαν: Κατερίνα Καρόγιαννη «Ο αγαπημένος μας Καραγκιόζης έδωσε την ευκαιρία τόσο στον Ηλία Καρελλά όσο και σ’ εμένα να διηγηθούμε από κοινού, εκείνος με εικόνες κι εγώ με λέξεις, την ιστορία της Επανάστασης του 1821 βλέποντάς τη μέσα από τη δική του μοναδική ματιά. Τους ευχαριστώ θερμά και τους δυο: τον Καραγκιόζη που μου επέτρεψε να μιλήσω εκ μέρους του και τον Ηλία που “έπιασε” το ύφος του κειμέ-

νου και κυριολεκτικά… ζωγράφισε!» (Παρεμπιπτόντως, επειδή είμαι σίγουρη ότι αγαπάτε, εκτός από τον Καραγκιόζη, και τη μυθολογία, σας προτείνω να διαβάσετε και τα υπόλοιπα βιβλία μου, που επίσης κυκλοφορούν από τις εκδόσεις susaeta: Οι 12 θεοί του Ολύμπου… κι ακόμη ένας!, Οι 12 άθλοι του Ηρακλή και Θησέας, ο ήρωας της Αθήνας.) Ηλίας Καρελλάς «Μέσα στη δύσκολη συγκυρία που όλοι βιώνουμε, οι ζωντανές παραστάσεις και τα αφιερώματα για την επέτειο της συμπλήρωσης 200 ετών από την Επανάσταση, που είχα προγραμματίσει, ήταν δύσκολο να πραγματοποιηθούν. Αντί για μια διαδικτυακή μετάδοση, προτίμησα να μιλήσω στα παιδιά για το 1821 με ένα βιβλίο. Το ευφάνταστο αλλά και μεστό κείμενο της Κατερίνας Καρόγιαννη μου έδωσε έμπνευση για να ζωγραφίσω τις εικόνες της Επανάστασης και των Ηρώων, όπως εκείνη τις διηγείται, αλλά και όπως θα ζωντάνευαν μπροστά στα μάτια ενός μικρού παιδιού». (Και επειδή ξέρω καλά πόσο πολύ αγαπάτε τον Καραγκιόζη, στις εκδόσεις susaeta θα βρείτε και τα υπόλοιπα βιβλία μου: Άκουσε Καραγκιόζη, Άκουσε τους Όρνιθες, Χρωματίζω τον Καραγκιόζη και Φτιάξε τον Καραγκιόζη!)

1821-2021

Μια διαφορετική…επανάσταση ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

δική μου γενιά, αυτή των σημερινών σαραντάρηδων, μεγάλωσε με το στερεότυπο «Καλός Έλληνας-Κακός Τούρκος». Μάλλον λιγότερο από τη γενιά των γονιών μας και σίγουρα περισσότερο από αυτή των παιδιών μας. Το στερεότυπο αυτό, όμως, ίσως λίγο πιο αποδυναμωμένο με την πάροδο του χρόνου, ζει και βασιλεύει. Το έχω ακούσει πολλές φορές, όπως κι ένα σωρό ρατσιστικά σχόλια για σύσσωμο τον τουρκικό λαό. Με αφορμή τη φετινή επέτειο, μίλησα με τη Σοφία για μια διαφορετική… επανάσταση. Εκείνη που έκανε η ίδια και ο σύζυγός της, μια Ελληνίδα κι ένας Τούρκος, όταν ερωτεύτηκαν και παντρεύτηκαν! Σήμερα, έχουν μια κόρη 10 ετών, την οποία μεγαλώνουν χωρίς στερεότυπα και αγκυλώσεις. Η Σοφία επέλεξε να μιλήσει ανώνυμα, γιατί δυστυχώς κανείς από τα πολλά μεικτά ζευγάρια Ελλήνων και Τούρκων δεν θέλει ακόμα να «εκτεθεί» δημόσια για τέτοια θέματα, καθώς ενδέχεται να στοχοποιηθεί και να κατηγορηθεί ότι δεν είναι πατριώτης… Η γνωριμία, ο γάμος και οι αντιδράσεις «Γνωριστήκαμε πριν από πολλά χρόνια, στην Τουρκία, στο πλαίσιο ενός προγράμματος ανταλλαγής φοιτητών. Η έλξη ήταν αμοιβαία, τα κοινά πολύ περισσότερα από τις διαφορές και παρά τα όποια εμπόδια η σχέση μας προχώρησε», θυμάται η Σοφία. Η αντίδραση των οικογενειών τους ήταν παρεμφερής. Και οι δύο πλευρές αντιμετώπισαν αρχικά με δυσπιστία και έκπληξη την απόφασή τους να παντρευτούν, όχι τόσο γιατί δεν συμπάθησαν τον γαμπρό ή τη νύφη αντίστοιχα, όσο γιατί δεν είχε υπάρξει αντίστοιχο προηγούμενο στον στενό οικογενειακό κύκλο. «Στην Ελλάδα, όπως και στην Τουρκία, ο κόσμος δίνει περισσότερη σημασία στο "τι θα πει ο θείος και η θεία" και στο "τι θα πει ο γείτονας" απ’ ό,τι στην ουσία», εξηγεί η Σοφία. «Η απόφασή μας πέρασε από διάφορα στάδια ως προς την αποδοχή από το οικογενειακό περιβάλλον: έκπληξη, άρνηση, εκνευρισμός… Τελικά, μέσα από συζήτηση και επιμονή, το αποδέχτηκαν. Στην πορεία τα πράγματα βελτιώθηκαν. Κάποια στιγμή, οι γονείς του

άλλου αρχίζουν να σε βλέπουν ως άνθρωπο, με τα θετικά σου και τα αρνητικά σου, και καταλαβαίνουν ότι το παιδί τους έχει κάνει την επιλογή του και είναι ευτυχισμένο», τονίζει. Η αλήθεια, όμως, είναι, ότι όταν γνωρίστηκαν η Σοφία και ο άντρας της, τα ελληνοτουρκικά ζευγάρια δεν ήταν ό,τι πιο συνηθισμένο ούτε στην Ελλάδα ούτε στην Τουρκία. «Οι άνθρωποι, ωστόσο, πάντοτε ταξίδευαν, γνωρίζονταν, ερωτεύονταν», μας θυμίζει η Σοφία, τονίζοντας παράλληλα ότι στο παρελθόν ήταν προφανώς πολύ δυσκολότερο για μια τέτοια σχέση να καταλήξει σε γάμο, γιατί τα εμπόδια από τις οικογένειες ήταν μεγαλύτερα. Τώρα, με χαρά διαπιστώνει ότι υπάρχουν εκατοντάδες ελληνοτουρκικές οικογένειες και στις δύο χώρες. Η εγκατάσταση στην Ελλάδα και το παιδί «Αποφασίσαμε να μείνουμε στην Ελλάδα, γιατί η δουλειά του συζύγου μου ήταν ευέλικτη και του έδινε περιθώρια να εργαστεί σε άλλη χώρα. Επίσης, θεωρήσαμε ότι η Ελλάδα είναι μια όμορφη χώρα για να κάνεις οικογένεια, με καλή ποιότητα ζωής και πιο ήσυχη σε ρυθμούς από την Κωνσταντινούπολη των φοιτητικών μας χρόνων», εξηγεί η Σοφία. «Όταν κάναμε παιδί, πήραμε την απόφαση να έχει ένα τούρκικο και ένα ελληνικό όνομα. Έτσι η κόρη μας πήρε το όνομα της Ελληνίδας γιαγιάς κι ένα τούρκικο όνομα μιας πολύ αγαπημένης μου φίλης, που χάθηκε πρόωρα, "πρωτεργάτριας" στην ελληνοτουρκική φιλία και συνεργασία, καθώς είχε οργανώσει προγράμματα ανταλλαγής και γνωριμίας φοιτητών. Ήταν από τη Σμύρνη, είχε καταγωγή από την Ελλάδα –όπως και πολλοί άλλοι Τούρκοι, γεγονός που αγνοούμε– και είχε ερωτευτεί κι εκείνη Έλληνα. Λογικά, αν ζούσε ακόμα, θα ήταν μέλος της μεγάλη οικογένειας των ελληνοτουρκικών οικογενειών», συγκινείται η Σοφία. Αφού η οικογένεια ζει στην Ελλάδα, αποφάσισαν να βαφτίσουν τη μικρή, πιστεύοντας ότι θα είναι καλύτερο για αυτή και για την αποδοχή της από τον κοινωνικό περίγυρο. «Και οι δύο είμαστε αρκετά ευέλικτοι στο θέμα της θρησκείας, τηρώντας τις θρησκευτικές παραδόσεις περισσότερο ως κομμάτι της πολιτιστικής μας ταυτότητας, τόσο στην Ελλάδα όσο και στην Τουρκία. Για παράδειγμα, εδώ θα γιορτάσουμε τα

22.03.2021

Χριστούγεννα και το Πάσχα οικογενειακά, στην Τουρκία θα βρεθούμε στις παραδοσιακές γιορτές του Μπαϊραμιού. Ωστόσο, η θρησκεία δεν είναι κομμάτι της καθημερινότητας μας, οπότε τα πράγματα είναι ευκολότερα. Αν ένας από τους δύο μας ήταν ενεργά θρησκευόμενος, πιθανόν να υπήρχαν προβλήματα», παραδέχεται η Σοφία. Η απόφασή τους, πάντως, από τότε που γεννήθηκε η κόρη τους, ήταν ότι θα πήγαινε σε ξένο σχολείο. «Θέλουμε να μεγαλώσει ως πολίτης του κόσμου, να νιώθει ότι πατρίδα της είναι ο κόσμος και η ανθρωπότητα. Επίσης, επειδή η εμπειρία μου από το ελληνικό εκπαιδευτικό σύστημα ήταν πικρή, ήθελα να έχει την ευκαιρία να μάθει καλά μια ξένη γλώσσα από μικρή, ώστε να νιώθει άνετα με ανθρώπους από διαφορετικά περιβάλλοντα, χώρες, θρησκείες και να μην την ξενίζει το διαφορετικό. Χαρακτηριστικό παράδειγμα είναι ότι στο σχολείο της, όπου έχει αρκετούς ξένους, αλλά και Έλληνες μαθητές, κανείς δεν απορεί με το τούρκικο όνομά της, ενώ όταν βρεθούμε σε ελληνικό περιβάλλον (παιδική χαρά, διακοπές, κ.λπ.) πρέπει να εξηγούμε από πού προέρχεται, να ακούσουμε ένα αυθαίρετο συμπέρασμα από τον συνομιλητή μας ότι το όνομα έχει ελληνικές ρίζες, να του εξηγήσουμε γιατί τη φωνάζουμε έτσι…» Οι ελληνοτουρκικές σχέσεις και η Επανάσταση «Σε ό,τι αφορά την επικαιρότητα, δεν βλέπουμε ειδήσεις στην τηλεόραση, επομένως η κόρη μας δεν είναι εκτεθειμένη σε θέματα πολιτικής, ενώ τα ελληνοτουρκικά δεν συζητιούνται ιδιαίτερα στο σπίτι μας. Αν έχει κάποια απορία θα της εξηγήσουμε, χρησιμοποιώντας τη λογική», σημειώνει η Σοφία, τονίζοντας, όμως, ότι τα παιδιά αυτής της ηλικίας απέχουν ακόμα πολύ από τον φανατισμό των μεγάλων. Για το θέμα της Επανάστασης της έχουν εξηγήσει ότι οι Έλληνες έδωσαν έναν μεγάλο αγώνα για να κερδίσουν την ελευθερία τους και ότι δεν υπάρχουν καλοί και κακοί λαοί. «Όλοι οι λαοί θέλουν να ζουν ελεύθεροι, ειρηνικά. Η ελευθερία και η δημοκρατία δεν είναι δεδομένες και οι Έλληνες με προσπάθεια, θυσίες και αγώνα κατάφεραν και τα κέρδισαν. Η ελληνική Επανάσταση είναι ένα αδιαπραγμάτευτο ιστορικό γεγονός, οπότε δεν επιδέχεται πολλές ερμηνείες. Δεν το έχουμε συζητήσει, αλλά νομίζω ότι ως Ελληνίδα θα νιώθει περήφανη για αυτόν τον αγώνα, χωρίς, όμως, να συσχετίζει την καταγωγή του πατέρα της με τον αντίπαλο των Ελλήνων πριν από 200 χρόνια, την Οθωμανική Αυτοκρατορία δηλαδή». Η Σοφία δεν γνωρίζει πώς προσεγγίζει το ελληνικό σχολείο του 2021 το θέμα της Επανάστασης. Θεωρεί, όμως, ότι όταν εξετάσει κανείς το ιστορικό γεγονός, όταν καταλάβει γιατί έγινε και όταν μπορέσει να το προσεγγίσει αποστασιοποιημένα, τότε τα συναισθήματα δεν θα κατακλύσουν το μυαλό του. «Πρέπει να μαθαίνουμε την ιστορία μας, αλλά ταυτόχρονα να επενδύουμε στο μέλλον, να προσπαθήσουμε, μέσω του σχολείου και της οικογένειας, να φτιάξουμε σκεπτόμενους και ενεργούς πολίτες που θα παραμερίσουν τις ιστορικές διαφορές και θα ενώσουν τις φωνές τους ενάντια στην αδικία και υπέρ της ειρήνης», κλείνει τη συζήτησή μας. Δεν θα μπορούσα να συμφωνήσω περισσότερο…

“ΥΠΟΓΡΆΦΟΥΜΕ ΤΗΝ ΠΟΙΟΤΗΤΆ”

ΜΑΘΑΊΝΟΥΜΕ ΓΊΑ ΤΗΝ ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΕΠΑΝΑΣΤΑΣΗ ΜΕΣΑ ΑΠΟ ΤΑ ΒΊΒΛΊΑ ΤΩΝ ΕΚΔΟΣΕΩΝ ΜΊΝΩΑΣ

ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΣ

ΦΙΛΕΛΛΗΝΕΣ

Μετάφραση: Σταυρούλα Αργυροπούλου

Μετάφραση: Γιώργος Λαμπράκος

Ο Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ περιγράφει την ζωή του πρώτου Κυβερνήτη και θεμελιωτή της Ανεξαρτησίας στην Ελλάδα, Ιωάννη Καποδίστρια, συνθέτοντας μια εντυπωσιακή βιογραφία, που διαβάζεται σαν ένα μεγάλο ιστορικό μυθιστόρημα του 19ου αιώνα.

Γνωστά αλλά και σκιώδη ονόματα όσων βοήθησαν στον Αγώνα των Ελλήνων παρελαύνουν σε αυτή την έκδοση. Άγνωστες πτυχές της Επανάστασης έρχονται στο προσκήνιο από έναν πραγματικό φιλέλληνα.

5-9 ετών

Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ

7-11 ετών

Κρίστοφερ Μ. Γουντχάουζ

Βασίλης Κουτσιαρής • Γιάννης Διακομανώλης

Μαρία Δασκαλάκη

ΗΡΩΕΣ ΤΟΥ 1821

ΟΙ ΑΓΩΝΙΣΤΕΣ ΤΟΥ 1821

ΟΙ ΜΕΓΑΛΕΣ ΜΑΧΕΣ ΤΟΥ 1821

Εικονογράφηση: Δημήτρης Ευστρατιαδης

Εικονογράφηση: Μιχάλης Κυλάκος

Η σημαντικότερη στιγμή της νεότερης ιστορίας του ελληνικού έθνους ζωντανεύει μέσα από τις σελίδες αυτού του βιβλίου. Μια εξαιρετικά προσεγμένη έκδοση από τους συγγραφείς-δασκάλους Β. Κουτσιαρή και Γ. Διακομανώλη.

Η ιστορία μαθαίνει στα παιδιά σε ποιες μάχες έλαβαν μέρος οι Αγωνιστές, σε ποιες νίκησαν ή σε ποιες έχασαν. Σε αυτό το βιβλίο, όμως, τα παιδιά θα βρουν πολύ περισσότερες πληροφορίες για τη ζωή δεκατριών –γυναικών και αντρών– Αγωνιστών του 1821.

Από την έναρξη της Ελληνικής Επανάστασης ενάντια στον πολύχρονο τουρκικό ζυγό μέχρι και την απελευθέρωση έγιναν μια σειρά από μάχες. Δέκα από τις κρισιμότερες μάχες καταγράφονται σε αυτό το βιβλίο, φέρνοντας τα παιδιά του σήμερα πιο κοντά στα μακρινά εκείνα χρόνια της Ελληνικής Επανάστασης.

ΑΝ ΑΖΗΤΗΣΤΕ ΤA ΣΕ ΌΛΑ ΤΑ ΒΙΒΛΙΌΠΩΛΕΙ Α

1821-2021

Η μεγάλη παρέλαση, το κρυφό σχολειό και η «Μις Ομογένεια» ΤΗΣ ΝΤΙΆΝΑΣ ΚΑΡΤΣΑΓΚΟΎΛΗ

ια πολύ κρύα μέρα στη Νέα Υόρκη, η αδελφή μου 7 χρόνων κι εγώ 9, ντυμένες «Αμαλία», αλλά καλυμμένες με τα λευκά –τα καλά μας– παλτό, να παρελαύνουμε με το ελληνικό σχολείο στην περίφημη 5η Λεωφόρο στο Μανχάταν. Τα ηρωικά ποιήματα για την εθνική επέτειο, τα οποία πάντα απήγγειλα εγώ, αφού, έχοντας ζήσει και κάποια χρόνια στην Ελλάδα, ήμουν η μόνη που μπορούσε να προφέρει σωστά τις δύσκολες και μεγάλες λέξεις. Ο ακαταλαβίστικος, τότε, ακάθιστος ύμνος που ψάλλαμε απαραιτήτως κάθε χρόνο και του οποίου τα λόγια θυμάμαι πολύ καθαρά μέχρι και σήμερα. Ενα σκετσάκι στο οποίο κάναμε αναπαράσταση του κρυφού σχολειού. Η εορταστική ατμόσφαιρα στους δρόμους της Αστόρια, αντίστοιχη με εκείνη που επικρατούσε τις ημέρες του Ορθόδοξου Πάσχα. Μια σχολική γιορτή στην οποία παρευρέθηκε και το χορευτικό τμήμα των Ευζώνων από την Ελλάδα –πόση εντύπωση μου είχαν κάνει τότε! Η συγκίνηση των γονιών μας και των φίλων τους. Αυτές είναι οι πιο έντονες αναμνήσεις μου από τους εθνικούς εορτασμούς της ελληνικής

ομογένειας στην Αστόρια της δεκαετίας του ΄80, τουλάχιστον όπως τους βίωσα εγώ, ένα παιδί νεαρών μεταναστών πρώτης γενιάς. Η επέτειος του ΄21 και η μεγάλη παρέλαση της 5ης Λεωφόρου ήταν ο τρόπος να γιορτάσουμε, αλλά και να αναδείξουμε την εθνική μας ταυτότητα. Ηταν η «Greek Independence Day», μια ολόκληρη μέρα αφιερωμένη αποκλειστικά σε εμάς, όπως ήταν η 17η Μαρτίου με την «St. Patrick’s Day Parade», στους Ιρλανδούς. Ολοι οι ελληνοαμερικανικοί σύλλογοι από όλες τις πολιτείες των ΗΠΑ, όπως και όλα τα ελληνορθόδοξα σχολεία, ετοίμαζαν τα άρματά τους για το μεγάλο γεγονός. Μικρές «Αμαλίες» και μικροί «τσολιάδες» γέμιζαν τους δρόμους της Νέας Υόρκης και παρήλαυναν δίπλα στους εύζωνες και τους επισήμους που έστελνε κάθε χρόνο η Ελλάδα για να τιμήσει την ομογένεια. Την ιστορία της ελληνικής επανάστασης, όπως και σχεδόν όλοι οι συνομήλικοί μου Ελληνοαμερικανοί, τη διδαχτήκαμε στα ελληνικά σχολεία, ολοήμερα ή απογευματινά, της περιοχής. Ολα ανήκαν στην Εκκλησία και τα διηύθυναν ιερείς. Είναι, επομένως, απολύτως λογικό, στο επίκεντρο της διδασκαλίας τους να βρίσκεται ο ρόλος της θρησκείας και της εκκλησίας στο ξέσπασμα της Επανάστασης. Ο Παλαιών Πατρών Γερμανός, ο Γρηγόριος ο Ε΄, ο Παπαφλέσσας και, κυρίως ο Κοσμάς ο

22.03.2021

Αιτωλός ήταν οι μεγάλοι ήρωες για τους οποίους μαθαίναμε. Οι ιερείς που είχαν αναλάβει την διατήρηση της «ελληνικότητάς» μας μέσα στην πολύβουη και πολυπολιτισμική Νέα Υόρκη ταυτίζονταν με εκείνους που έκαναν το ίδιο επί Τουρκοκρατίας. Θεωρούσαν τους εαυτούς τους συνεχιστές του Ελληνισμού και, κατά κάποιον τρόπο, του κρυφού σχολειού. Επανάσταση, παιδεία, εθνική ταυτότητα, εκκλησία, για εμάς ήταν όλα ένα πράγμα (άλλωστε μας αποκαλούσαν Greek Orthodox). Αρκετά χρόνια αργότερα, το 2002, βρέθηκα και πάλι να παρατηρώ τους εορτασμούς στην Αστόρια. Πολλά είχαν αλλάξει τότε. Καταρχάς, ήμουν αρκετά μεγαλύτερη, γύρω στα 24, και είχα ζήσει τα προηγούμενα 13 χρόνια στην Ελλάδα, όπου τελείωσα Γυμνάσιο, Λύκειο και Πανεπιστήμιο. Είχα σχεδόν ξεχάσει τις εμπειρίες και τα μαθήματα των πρώτων σχολικών μου χρόνων. Ημουν εκεί ως δημοσιογράφος πλέον, των ομογενειακών νέων, στο πρώτο μου ρεπορτάζ, να καλύπτω τον διαγωνισμό για την ανάδειξη της «Μις Ομογένεια». Θυμάμαι την απόλυτη αμηχανία μου και, αργότερα, την αδυναμία μου να γράψω λίγες λέξεις για τα περίεργα «καλλιστεία» που είχα παρακολουθήσει. Δεν ξέρω αν ο θεσμός υπήρχε και όταν πήγαινα εγώ σχολείο και απλώς δεν τον θυμόμουν ή αν ήταν κάτι το εντελώς καινούργιο. Νεαρά κορίτσια, το πολύ μέχρι 20 ετών, φορώντας τουαλέτες, με επαγγελματικό βάψιμο και χτένισμα, διαγωνίζονταν με κριτήρια την εμφάνιση, αλλά και τις γνώσεις τους περί επανάστασης για το ποια θα κερδίσει τον τίτλο, θα φορέσει την κορδέλα (ναι ναι, υπάρχει κορδέλα Μις Ομογένεια), και θα είναι η πρώτη στο άρμα της Ομοσπονδίας που είναι υπεύθυνη για την διοργάνωση της παρέλασης της 5ης Λεωφόρου. Οι ερωτήσεις θα μπορούσαν να ήταν και οι ίδιες από τη δεκαετία του ‘80, ενώ τα, τρίτης και τέταρτης πλέον γενιάς, κορίτσια της Ομογένειας, παπαγάλιζαν με σπασμένα ελληνικά τα όσα είχαν αποστηθίσει, κυρίως για τον Κοσμά τον Αιτωλό. Ψεύτικες και προβαρισμένες απαντήσεις, αφού ήταν προφανές ότι καμία δεν καταλάβαινε τι έλεγε –και πώς να καταλάβουν άλλωστε αυτή τη στριφνή και ξύλινη γλώσσα των βιβλίων τους–, και οι γονείς από κάτω να καμαρώνουν. Η ίδια αμηχανία και την ημέρα της παρέλασης, της οποίας είχα αναλάβει την εκφώνηση στα ελληνικά. Χρώμα, γκλίτερ, εντυπωσιακά κοστούμια, τσολιάδες πάνω σε άλογα και σε Harley. Μέχρι και άρμα «Mykonoooos» παρήλασε με δυνατή μουσική, αλκοόλ και ατμόσφαιρα club. Η πανηγυρική ατμόσφαιρα περίπου η ίδια, αλλά πλέον έλειπε η συγκίνηση. Η παρέλαση είχε μετατραπεί σε κάτι εντελώς καλτ, χωρίς ουσία, όπου κύριο μέλημα ήταν η προβολή των διοργανωτών της. Κάτι πολύ διαφορετικό από αυτό που είχα στο μυαλό μου μεγαλώνοντας. Μπορεί βέβαια πάντα να ήταν έτσι, και απλώς να έχει αλλάξει η δική μου ματιά. Αλλωστε όλα δε μας φαίνονται πιο μεγάλα και πιο ιερά όταν είμαστε παιδιά;

H Ντιάνα Καρτσαγκούλη είναι δημοσιογράφος.

1821-2021

22.03.2021

«Οι Μεγάλοι…μικροί: Οι αγωνιστές του 1821» ΤΗΣ ΑΓΓΕΛΙΚΉΣ ΔΑΡΛΆΣΗ

Το βιβλίο της Αγγελικής Δαρλάση Οι Μεγάλοι... μικροί: Οι αγωνιστές του 1821 κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Μεταίχμιο σε εικονογράφηση Σοφίας Παπαδοπούλου.

κόμη και σήμερα θυμάμαι, σαν όνειρο, το βλέμμα των ηρώων, μα πιο πολύ του Κολοκοτρώνη, επάνω μου. Εκείνα τα χρόνια, νομίζω, πως σε κάθε μαθητική αίθουσα κρεμόταν τουλάχιστον ένα πορτρέτο κάποιου ήρωα της Επανάστασης. Δεν μου άρεσαν. Με έκαναν να νιώθω άβολα. Όλοι και όλες τους, απρόσιτοι, να μας υπενθυμίζουν το πόσο μικροί κι ασήμαντοι ήμαστε εμείς. Με τον καιρό συνήθισα εκείνα τα πορτρέτα, όπως όλοι μας∙ δεν τους δίναμε σημασία –σαν να μην υπήρχαν καν. Μια μέρα, πρέπει να ήμουν Ε΄Δημοτικού, έμαθα ότι ο Κολοκοτρώνης, σε αντίθεση με αυτό που τον φανταζόμουν, γίγαντα δηλαδή, ήταν μάλλον κοντός. Με θυμάμαι να γελάω σχεδόν χαιρέκακα. Την άλλη μέρα στην τάξη κοιτούσα το πορτρέτο του σκανταλιάρικα και πονηρά σαν να σκεφτόμουν: «Δεν ήσουν κάποιος τρομακτικός γίγαντας. Ήσουν κοντός». Αυτό, όμως, που εννοούσα στην πραγματικότητα ήταν ότι ήταν… ανθρώπινος. Ήταν άνθρωπος αληθινός. Εκείνη η επίγνωση δεν με είχε κάνει να τον βλέπω υποτιμητικά –το αντίθετο: Είχα γοητευτεί και είχα ενδιαφερθεί να μάθω περισσότερα. Είναι που έχουμε ανάγκη οι άνθρωποι να μπορούμε ν' αντιλαμβανόμαστε το ύψος του

μεγέθους που θα μπορούσαμε να φτάσουμε μέσα από την ανθρωπινότητά μας. Το όποιο ανάστημα μας δεν μπορεί παρά να είναι πάντα… ανθρώπινο. Με αυτή τη θύμηση στον νου ξεκίνησα να γράφω, βασισμένη σε βιογραφικά τους στοιχεία, τη σειρά «Οι Μεγάλοι… μικροί», έχοντας προαποφασίσει πως το πρώτο βιβλίο θα ήταν Οι Αγωνιστές του 1821 –το χρωστούσα στο παιδί που υπήρξα κάποτε και σ’ εκείνα τα σχολικά πορτραίτα των ηρώων. Για την ιστορία του Κολοκοτρώνη βασίστηκα σε μια προφορική παράδοση που περιγράφει το χαστούκι που έφαγε δωδεκάχρονος από έναν Τούρκο – και λέγεται ότι από τότε πείσμωσε κι ορκίστηκε να παλέψει για την ελευθερία. Φαντάστηκα, λοιπόν, τον μικρό Θοδωρή με τ’ αδέρφια και τη μητέρα του, που έχουν καταφύγει στο σπίτι του παππού στο βουνό, να πεινάνε. Να μην έχουν να φάνε τίποτε άλλο εκτός από χόρτα και σαλιγκάρια. Κι έτσι η ιστορία του ξεκινάει με… σαλιγκάρια. Όταν την τελείωσα, μου φάνηκε πως είδα τον δεκάχρονο εαυτό μου να χοροπηδάει ενθουσιασμένος μπροστά στο πορτρέτο του Κολοκοτρώνη, φωνάζοντας πόσο τρομερός είναι. Στην ιστορία της ατρόμητης καπετάνισσας Μπουμπουλίνας, η μικρή Λασκαρίνα κλέβει μια βάρκα και μαζί με τα μικρότερα αδέρφια της ξανοίγεται στη θάλασσα, προκειμένου να κερδίσει ένα στοίχημα, αποδεικνύοντας πως

60 και τα κορίτσια μπορούν να είναι καπετάνισσες. Μετά είναι η ιστορία του Καραϊσκάκη. Αυτού του οξύθυμου, αθυρόστομου, αψύ αγωνιστή που αφιέρωσε τα μετάλλια του στην Παναγία, που τη θεωρούσε σαν μάνα του –ίσως επειδή εκείνος, ο γιος της καλόγριας, μεγάλωσε μέσα στην καταφρόνια και στην ορφάνια. Εκείνος που, ήδη από τα δώδεκά του, είχε γίνει ο αρχηγός μιας ομάδας συνομήλικων του κλεφταρματωλών. Φαντάστηκα, λοιπόν, εκείνο το απόγευμα της προηγουμένης, πριν ο μικρός Γιώργης βγει στο βουνό. (Αυτή η ιστορία ίσως να είναι και η πιο αγαπημένη μου. Επειδή ο Γιώργης μού θυμίζει κάποια σημερινά παιδιά, που τα θεωρούμε «χαμένες περιπτώσεις», που τόσο εύκολα τους κρεμάμε «ταμπέλες»). Και μετά έρχεται η ιστορία για το πώς ο μικρός Κανάρης, ο Κωνσταντής αποφασίζει –μόνος του άραγε;– να μπαρκάρει μούτσος στο μπρίκι του θείου του, αν και ήταν μόνο δέκα χρονών! Και τέλος, η ιστορία της ευγενικής και μορφωμένης Μαυρογένους. Η νεαρή Μαντώ, η μόνη από τα υπόλοιπα παιδιά που είχε την τύχη να μη γνωρίσει ορφάνια και φτώχεια, που, αν και κορίτσι, ενδιαφέρεται για τα πολιτικά, ονειρεύεται τη στιγμή του ξεσηκωμού του Γένους και δεν διστάζει να κρυφτεί για να κρυφακούσει όσα αγωνιά να μάθει. Δεν ήταν οι λίγες οι φορές που συγκινήθηκα πολύ όταν έγραφα τις ιστορίες μου. Ένιωθα λες και, όπως συχνά κάνουν οι παππούδες κι οι γιαγιάδες, τους άκουγα σαν μακρινή εγγονή να μου εκμυστηρεύονται περιστατικά από τα παιδικά τους χρόνια –για να μη χαθούν στη λήθη, σε αντίθεση με τα ηρωικά τους ενήλικα κατορθώματα. (Επειδή μέσα από τις εξομολογήσεις, τις προσωπικές μικρές στιγμές είναι που γνωριζόμαστε οι άνθρωποι που φτιάχνουμε δεσμούς, που αγαπιόμαστε). Και κάπως έτσι, μέσα από τις ιστορίες μου αυτές, ήρθε το πλήρωμα του χρόνου που, ενήλικη πια, νιώθω να τους αγαπάω εκείνους τους (προγόνους) ήρωες μας. Δεν είναι πλέον άψυχα κάδρα που με/μας στοιχειώνουν με τα ηρωικά τους κατορθώματα. Ήταν άνθρωποι, ήταν κάποτε παιδιά, όπως παιδιά ήμασταν κάποτε όλοι οι μεγάλοι κι όπως παιδιά θα είναι σίγουρα και αρκετοί αναγνώστες αυτού του βιβλίου μου. Και εύχομαι να τις ευχαριστηθούν τις ιστορίες μου και να αγαπήσουν τα παιδιά των ιστοριών μου –όπως τ’ αγάπησα κι εγώ. Ίσως έτσι να δουν και τους ενήλικους αγωνιστές και αγωνίστριες με άλλη ματιά, πιο ανθρώπινη, και να θελήσουν να μάθουν περισσότερα για όλους εκείνους και εκείνες που τόσα τους χρωστάμε και δικαίως τους μνημονεύουμε ως ήρωες και ηρωίδες∙ ακόμη κι αν πλέον δεν κρέμονται τα πορτρέτα τους μέσα στις σχολικές αίθουσες. Εμείς όμως (θα) ξέρουμε∙ και το να γνωρίζουμε, να ξέρουμε την Ιστορία μας το χρωστάμε, πρωτίστως, στον εαυτό μας.

Η Αγγελική Δαρλάση είναι συγγραφέας.

1821-2021

Γιορτάζοντας την 25η Μαρτίου χωρίς αμηχανία ΤΗΣ ΙΦΙΓΈΝΕΙΑΣ ΒΑΡΔΟΥΛΆΚΗ

πό τα μαθητικά μου χρόνια, η επέτειος έναρξης της Επανάστασης του 1821, η γιορτή της 25ης Μαρτίου δηλαδή, ήταν για μένα η πιο βαρετή. Θεωρούσα ότι επρόκειτο για κάτι το οποίο έπρεπε να παρακολουθήσω ή κάτι στο οποίο όφειλα να λάβω μέρος, αλλά δεν με αφορούσε. Όταν ξεκίνησα να εργάζομαι ως θεατρολόγος στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, συνέχισα να νιώθω το ίδιο. Οι συναδέλφισσες και οι συνάδελφοί μου, δασκάλες και δάσκαλοι, προετοίμαζαν τα παιδιά (συνήθως της Ε΄ ή της ΣΤ΄ δημοτικού) να βγουν στη σκηνή του σχολείου, στο «αμφιθέατρο», (σχεδόν όλοι ονομάζουν την αίθουσα εκδηλώσεων αμφιθέατρο, ενώ τις περισσότερες φορές δεν είναι) και να απαγγείλουν ποιήματα, τα οποία δεν καταλάβαιναν καν τι έλεγαν, λέξεις άγνωστες του ένδοξου παρελθόντος. Τα μεγαλύτερα ποιήματα στους άριστους της τάξης. Όποιος/α μπορούσε να αποστηθίσει πιο εύκολα, είχε καλή άρθρωση και δυνατή φωνή γινόταν ο/η «σταρ» της ημέρας (ποιον παιδαγωγικό στόχο έχουμε εδώ άραγε;) Το «αμφιθέατρο», λοιπόν, γέμιζε με ράσα και φορεσιές, τσαρούχια και τσεμπέρια.

Η Ελλάδα κατατρόπωνε την Τουρκιά, τους Τουρκαλάδες, και η Ορθοδοξία τους βάρβαρους Μωαμεθανούς. Κι εγώ θεατής που καμιά φορά ρωτούσαν τη γνώμη του. Ένιωθα τεράστια αμηχανία, η οποία μάλιστα άρχισε σιγά σιγά να γίνεται άρνηση προς όλο αυτό που ζούσα από 6 ως 26 χρονών. Την τελευταία δεκαετία, όμως, όλο και περισσότεροι εκπαιδευτικοί μελέτησαν την Ιστορία, ενώ δάσκαλοι και καθηγητές άρχισαν να γράφουν αξιόλογα μικρά θεατρικά έργα. Τα χιλιοπαιγμένα εθνικιστικά σκετσάκια δεν ανεβαίνουν πια τόσο συχνά στο σχολικό σανίδι. Και μάλιστα, μέσα σ’ αυτά τα χρόνια, είδαμε πολλές φορές αποσπάσματα από «Το Μεγάλο μας Τσίρκο», του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Ως θεατρολόγος και εκπαιδευτικός, αισθάνθηκα μεγάλη ευθύνη απέναντι στις μαθήτριες και στους μαθητές μου. Σ’ αυτό συμφωνήσαμε πολλοί συνάδελφοι, κυρίως θεατρολόγοι (και ηθοποιοί που εργάζονται στην εκπαίδευση), μουσικοί, εικαστικοί, αλλά και δάσκαλοι. Και ανταλλάξαμε ιδέες και υλικό, με άλλους πια στόχους (παρακάτω αναφέρω μερικά παραδείγματα –δικά μου αλλά και συναδέλφων). Τα παιδιά δεν έχουν πολλές ευκαιρίες να παρουσιάσουν κάτι μπροστά σε κοινό και οι σχολικές γιορτές είναι μία θαυμάσια ευκαιρία. Αλλά δεν έχει νόημα αν δεν νιώσουν ότι είναι

22.03.2021

κάτι δικό τους. Τα τελευταία χρόνια, λοιπόν, αν τη γιορτή την πραγματοποιεί τάξη στην οποία διδάσκω και αν το σχολικό πρόγραμμα το επιτρέπει, αφού οι καθηγητές/τριες ειδικοτήτων συμπληρώνουμε το ωράριό μας σε 2 έως 5 σχολεία, αναλαμβάνω μεγάλο της κομμάτι σε συνεργασία με συναδέλφους μου, δασκάλες/ους, μουσικούς, εικαστικούς. Για μένα, το πλαίσιο και το μήνυμα της ημέρας είναι «Ο Θούριος» του Ρήγα. «Ο Θούριος» μιλάει για την ελευθερία, την αλληλεγγύη, την ενότητα απέναντι στην καταπίεση. Μιλά για «Βούλγαρους κι Αρβανίτες, Αρμένους και Ρωμιούς, αράπηδες και άσπρους». Τα παιδιά, λοιπόν, οποιουδήποτε θρησκεύματος ή καταγωγής, αισθάνονται ότι αυτό που θα κάνουν τα αφορά. Γιατί μιλά για μια πατρίδα που τα χωράει όλα. Ανάλογα με την ομάδα, κάθε φορά «Ο Θούριος» είτε δραματοποιείται σιωπηλά ενώ ακούμε τον Ξυλούρη (π.χ. περπατώντας στη σκηνή βρίσκουν τον Θούριο γραμμένο σε χαρτιά πεταμένα στο πάτωμα και καταλήγουν σε χορό όλα μαζί), είτε ακούγεται απ’ τα ίδια· κάθε παιδί απαγγέλλει έναν στίχο, ενώ όποιο δυσκολεύεται να αποστηθίσει, έστω και λίγο, έχει κάποιον εξίσου σημαντικό ρόλο, δίνει ας πούμε τον ρυθμό με ένα ταμπουρίνο. Χωρίς πρωταγωνιστές. Η ομάδα μοιράζεται την αγωνία της έκθεσης στο κοινό. Με παρόμοιο τρόπο έχουμε εργαστεί και με αποσπάσματα από τους «Ελεύθερους Πολιορκημένους» του Σολωμού. Τα παιδιά, χωρίς το άγχος της αποστήθισης, αγαπούν τα ποιήματα. Κάτι άλλο που έχω δουλέψει αρκετές φορές με τα τμήματά μου είναι να δημιουργούμε ζωντανούς πίνακες, τα γνωστά ταμπλό βιβάν, λαμβάνοντας στοιχεία από έργα που αναφέρονται στην εποχή (π.χ. του Ντελακρουά). Αφού βλέπουμε αρκετά έργα στην τάξη, τα παιδιά διαλέγουν μόνα τους τη μορφή που τα συγκινεί και παίρνουν όλα θέση στη σκηνή με την ανάλογη στάση. Είναι πολύ όμορφο να χρησιμοποιούμε στοιχεία και χρώματα από φορεσιές της εποχής. Ένα γιλέκο, ένα φέσι, ένα τσεμπέρι, μία φουστανέλα. Συνεργασία, ομαδικότητα και αισθητικά όμορφο αποτέλεσμα. Εδώ μάλιστα το άγχος της σκηνής μειώνεται στο ελάχιστο. Επιπλέον, μέχρι τη μέρα της γιορτής έχουν δει πολλούς πίνακες κι έχουν μάθει αρκετές πληροφορίες για τους καλλιτέχνες. Η αμηχανία χρόνων για εκείνη την ημέρα, την 25η Μαρτίου (αλλά και για κάθε σχολική γιορτή), ξεπεράστηκε όταν μπήκαν μπροστά οι στόχοι: ιστορική αλήθεια κι όχι κραυγές, παιδαγωγική αξία μιας παρουσίασης στο σχολείο (βιωματική προσέγγιση, ομαδικότητα, συνεργασία, αναγνώριση της προσπάθειας απ’ το κοινό). Έτσι, η πρόβα γίνεται γιορτή και η μέρα της σχολικής γιορτής αξέχαστη και συγκινητική για μικρούς και μεγάλους. Κι όχι απλώς κάτι που θυμόμαστε μόνο όταν βλέπουμε φωτογραφίες παιδιών με περικεφαλαίες, παιδιών ακίνητων, ολόισιων κι αγέλαστων, μπροστά σε ένα μικρόφωνο. Η Ιφιγένεια Βαρδουλάκη είναι θεατρολόγος.

1821-2021

22.03.2021

Αυτά παραδίδουν οι πηγές για το παιδί. Γι’ αυτό είναι τόσο πολύτιμη η συμβολή των δημιουργών, που συμπλήρωσαν την τοιχογραφία της παιδικής ηλικίας της εποχής μέσα από τα σπαράγματα. Το βιβλίο περιλαμβάνει είκοσι δύο ιστορίες από είκοσι συγγραφείς και εικονογράφους και δύο κομίστες. Είναι ένα εντυπωσιακό και δύσκολο στην υλοποίησή του project. Θέλετε να μας πείτε πώς συλλάβατε την ιδέα και πώς προχωρήσατε; Ε.Σ.: Η ιδέα μάλλον γεννήθηκε από τον πειρασμό ενός παιχνιδιού με τον αριθμό 21… Μ.Ν.: …ώστε να φτιαχτεί ένα λογοτεχνικό ψηφιδωτό με «αφορμή» το ’21. Δεν μας ενδιέφεραν στενά τα γεγονότα, αλλά κυρίως το πώς νιώθουν οι σημερινοί συγγραφείς για την Επανάσταση. Ε.Σ.: Καταρχάς, φτιάξαμε την τριάδα: Η Μαρίζα, η Χριστίνα Παπαδοπούλου, που πίστεψε στο εγχείρημα μολονότι έμοιαζε μετέωρο βήμα στο κενό, από επιχειρηματικής σκοπιάς, κι εγώ. Προλάβαμε κάποιες δια ζώσης συναντήσεις. Ύστερα ήρθε η πανδημία και μεταφερθήκαμε στις οθόνες…

21+1 συγγραφείς και εικονογράφοι για το 1821 ΤΗΣ ΠΕΛΙΏΣ ΠΑΠΑΔΙΆ

Μαρίζα Ντεκάστρο και η Ελένη Σβορώνου επιμελήθηκαν για τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος έναν καλαίσθητο, πολυσυλλεκτικό τόμο, με τίτλο 21 +1 για το 1821, όπου συγγραφείς και εικονογράφοι, απευθυνόμενοι σε παιδιά, αλλά και σε ενήλικους, δημιούργησαν φανταστικές ιστορίες με φόντο την Επανάσταση. Το Τaλκ συζήτησε με τις δυο συγγραφείς και εκπαιδευτικούς για το ιδιαίτερο αυτό εγχείρημα. Ξεκινώ με την εναρκτήρια φράση του βιβλίου: «Διακόσια χρόνια πέρασαν, όμως η Επανάσταση του 1821 είναι δίπλα μας». Πού ακριβώς βρίσκεται, κατά τη γνώμη σας; Ε.Σ: Παντού· και διαρκώς μας ακολουθεί!

Είμαστε παιδιά της! Απλώς δεν το συνειδητοποιούμε. Κι αυτό είναι ίσως μία προσφορά αυτού του βιβλίου. Μας θυμίζει ότι τα βασικά μας κεκτημένα, το ότι ζούμε σ’ ένα ελεύθερο, ανεξάρτητο κράτος, όπου όλοι είμαστε ίσοι απέναντι στον νόμο, έχουμε συνταγματικά κατοχυρωμένες ελευθερίες, δικαιώματα και υποχρεώσεις, και εν τέλει ανήκουμε σε ένα προνομιούχο ίσως μέρος του κόσμου που έχει τη Δημοκρατία και τα Ανθρώπινα Δικαιώματα ψηλά στο αξιακό του σύστημα (όσο κι αν υπάρχουν πισωγυρίσματα και ελλείμματα), ε, ότι όλο αυτό το οφείλουμε (και) στην Επανάσταση του 1821. Οι ιστορίες που έγραψαν οι 21 συγγραφείς και οι εικόνες που φιλοτέχνησαν οι εικονογράφοι φέρνουν κοντά μας τους επώνυμους και κυρίως του ανώνυμους πρωταγωνιστές της Επανάστασης. Φέρνουν κοντά μας τα παιδιά της εποχής, που παραμένουν ένας μεγάλος άγνωστος Χ. Μαρτυρίες λιγοστές, αναφορές διάσπαρτες και αποσπασματικές.

Πώς έγινε η επιλογή των δημιουργών; Μ.Ν.: Η προκλητική ιδέα ήταν να γραφτούν μικροϊστορίες μέχρι 450 λέξεις από συγγραφείς που δεν είχαν ασχοληθεί με το 1821 ή που το είχαν πιάσει με τρόπο διαφορετικό. Έτσι, προτείναμε σε συγγραφείς που γράφουν αστυνομικά, κοινωνικό μυθιστόρημα, αρχαιολογικό μυθιστόρημα, ιστορικό μυθιστόρημα , χιουμοριστικά, εικονογραφημένα για μικρά παιδιά, παραμύθι, δασκάλους που δουλεύουν στις τάξεις τους την ιστορία της Επανάστασης, κομίστες που σχεδίασαν μια δισέλιδη γραφιστική νουβέλα. Μπήκαμε κι εμείς οι δυο και έκλεισε η πρόταση. Στην αρχή φάνηκε βουνό, αλλά το πετύχαμε! Θέλαμε να δούμε το 1821 ξανά, με φρέσκια ματιά, και να αναδείξουμε την επικαιρότητά του. Αυτή ήταν η μόνη οδηγία που δώσαμε ως επιμελήτριες. Και πώς τους «παντρέψατε» μεταξύ τους; Μ.Ν.: Η ιδέα ήταν να παρουσιαστεί μια πινακοθήκη μικρών έργων τέχνης που να προτείνει μια σύγχρονη άποψη εικονογράφησης του 1821 στα βιβλία για παιδιά. Το πάντρεμα εικόνας-κειμένου, ποιος ταίριαζε με ποιον, ήταν σπαζοκεφαλιά και αρκετά ριψοκίνδυνη, αφού η ιστορία που δώσαμε στον κάθε εικονογράφο έπρεπε να του «μιλάει». Απίστευτο! Κανένας δεν εξέφρασε καμιά αντίρρηση! Έτσι, δεν διακόσμησαν απλώς τις ιστορίες, αλλά τους πρόσθεσαν περιεχόμενο. Το βιβλίο δεν αναφέρεται μόνο στα χρόνια του Αγώνα. Οι αναφορές ξεκινούν από το 1800 και φτάνουν έως το 2020. Πώς εξασφαλίσατε ότι θα υπάρξει μια ομαλή συνέχεια; Χρειάστηκε να παρέμβετε; Ε.Σ.: Δεν δόθηκε καμία οδηγία, ώστε να φροντίσουμε να καλύψουμε το «πριν», το «κατά τη διάρκεια» και το «μετά» της Επανάστασης. Αφήσαμε ελεύθερο το πεδίο. Και

22.03.2021

μετά τον πρώτο ενθουσιασμό για τα όμορφα κείμενα και τις εικόνες, τέθηκε το ερώτημα της οργάνωσης αυτού του συνόλου. Φάνηκε, λοιπόν, ότι το υλικό μπορούσε να συντεθεί σε μια νοητή ιστοριογραμμή, καθώς πολλά κείμενα βασίζονταν σε ιστορικά γεγονότα ή τοποθετούνταν σε συγκεκριμένη χρονική στιγμή, ακόμη κι αν ήταν αμιγώς μυθοπλασία. Επομένως, βρεθήκαμε με μια ωραία βεντάλια ιστοριών που καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα των χρόνων της Επανάστασης, της προετοιμασίας και της επίδρασής της ως σήμερα. Αξίζει εδώ να σημειωθεί ότι η Πολιορκία του Μεσολογγίου ξεχώρισε ως πηγή έμπνευσης για τους συγγραφείς, που αφηγούνται την ιστορία μέσα από τα μάτια παιδιών. Πείτε μας λίγα λόγια για τις δικές σας ιστορίες… Ε.Σ.: Το Ευχαριστώ, κ. Τζέφερσον είναι εμπνευσμένο από την αλληλογραφία του Αδαμάντιου Κοραή με τον τότε πρόεδρο των ΗΠΑ, Τόμας Τζέφερσον. Στην ιστορία μου, ένα Αμερικανάκι, την Ημέρα των Ευχαριστιών, δειπνεί με τους γονείς του. Και κουβέντα στην κουβέντα πιάνουν το νήμα της ελευθερίας που απολαμβάνουν φτάνοντας ως την Ελληνική Επανάσταση και τους Αρχαίους Έλληνες. Τον Φίλιππο Φωτιάδη τον ήξερα από το εικαστικό του έργο. Δεν τον είχα συνδυάσει με τον Φωτιάδη-εικονογράφο. Και να που έλαχε στο κείμενό μου! Μ.Ν.: Η δική μου ιστορία, Τα φώτα άναψαν και…, αναφέρεται στον Διαφωτισμό, στον επαναστατικό αιώνα των Φώτων, τον 19ο, που στις ιδέες του στηρίχθηκε η Επανάσταση. Ουσιαστικά, έγραψα μια μικροϊστορία «γνώσεων», γιατί αυτού του είδους τα γραπτά κάνω καλά. Ο Αλέξης Κυριτσόπουλος, που την εικονογράφησε, μου έκανε παρατηρήσεις, άλλαξα διάφορα και… προχωρήσαμε! Έχετε κάποια αγαπημένη ιστορία; Ε.Σ.: Επειδή είναι όλες πολύ ωραίες και θα μπορούσα να κάνω ώρες συζήτηση και εργαστήριο με τα παιδιά για καθεμιά, θα διαλέξω αυτή που λάβαμε πρώτη. Του Κυριάκου Αθανασιάδη. Η λέξη με τα τρία έψιλον, σε εικονογράφηση Άνας Μάτεγιτς. Ήταν μια αποκάλυψη για το πόσο πυκνό, πολυεπίπεδο και συναρπαστικό μπορεί να είναι ένα κείμενο 450 λέξεων. Εκεί μέσα βρίσκονται ο Μάγερ, ο Βύρωνας, ο Δημήτριος Μεσθενέας, ιδρυτής του τυπογραφείου στο Μεσολόγγι, η ζωή του παιδιού τότε, όλα, χωρίς ονόματα, χωρίς να βαραίνει την ιστορία καμία πληροφορία. Μόνο αν ψάξεις θα βρεις τα κρυμμένα πρόσωπα και γεγονότα. Η εικόνα της Μάτεγιτς ξύπνησε τις αισθήσεις: ο ήχος της πρέσας στο τυπογραφείο, το μέταλλο στα ακροδάκτυλα, το χαρμάνι από ιδρώτα κι έξαψη, η θέα των γραμμάτων που για τον μικρό ήρωα δεν λένε ακόμη τίποτα, αγράμματος γαρ, όλα αποδίδονται ολοζώντανα μέσα από κείμενο και εικόνα. Μ.Ν.: Όλες είναι ξεχωριστές, γιατί προσεγγίζουν το «περιβάλλον» της Επανάστασης μέσα από διαφορετικές διαδρομές. Προσθέτω ότι μεγάλο ενδιαφέρον έχει, κατά τη γνώμη μου, το γεγονός ότι οι συγγραφείς μας έθεσαν και σύγχρονα θέματα –όπως το κορίτσι που νιώθει αγόρι, το κορίτσι που θέλει να γίνει αγόρι, τη δύσκολη σχέση μεταξύ δυο κοριτσιών, μιας Ελληνίδας και μιας Τουρκάλας ή την πορεία μιας γυναίκας από το Αϊβαλί του 1821 στα Ψαρά και πίσω το 1827 και ξανά στην Ελλάδα το 1922 με τη Μικρασιατική καταστροφή– και ότι σε πολλές περιπτώσεις οδηγούν τον αναγνώστη να ψάξει παραπάνω. Για παράδειγμα, μέσω της συγγραφικής φαντασίας της ιστορίας του Πολυχρόνη Κουτσάκη

1821-2021 Η ΛΟΓΟΤΕΧΝΊΑ ΈΓΙΝΕ ΌΧΗΜΑ ΓΙΑ ΝΑ ΝΙΏΣΟΥΜΕ ΤΗΝ ΙΣΤΟΡΊΑ, ΝΑ ΚΑΤΑΛΆΒΟΥΜΕ ΠΟΙΑ ΠΡΆΓΜΑΤΑ ΜΑΣ ΣΥΝΔΈΟΥΝ ΚΑΙ ΤΗ ΔΟΎΜΕ ΜΈΣΑ ΤΑ ΜΆΤΙΑ ΤΩΝ ΚΑΛΛΙΤΕΧΝΏΝ Ο στρατηγός βοηθάει ακόμα, σε εικονογράφηση του Πέτρου Μπουλούμπαση, να μάθει για τη στρατηγική του Καραϊσκάκη. Σε όλες τις ιστορίες κρύβονται τέτοια πατήματα! Ποιος ήταν ο στόχος σας μέσα από αυτή τη δουλειά; Υποθέτω όχι άλλο ένα στείρο μάθημα Ιστορίας… Μ.Ν.: Δεν κάνουμε μάθημα. Η λογοτεχνία έγινε όχημα για να νιώσουμε την Ιστορία, να καταλάβουμε ποια πράγματα μας συνδέουν και τη δούμε μέσα τα μάτια των καλλιτεχνών. Ε.Σ.: Θα τα πω όπως τα άκουσα από εκπαιδευτικό και παιδιά. Έχω φρέσκιες εντυπώσεις από παρουσίαση σε σχολείο. Τα παιδιά ενθουσιάστηκαν με το βιβλίο και ρωτούσαν, λέει, την κυρία τους πότε θα κάνουν μία ακόμη ιστορία. Φαίνεται ότι η «κυρία» κερνούσε τα παιδιά σιγά σιγά τις ιστορίες. Η πονηρή... Πόσο συχνά ζητάνε τα παιδιά «κι άλλο» από ένα βιβλίο; Μια και μιλήσαμε για μάθημα Ιστορίας, έχετε εικόνα για τη διδασκαλία της στα σχολεία; Με βάση την εμπειρία μου, η πλειονότητα των μαθητών βρίσκει το μάθημα έως και απεχθές, πιθανότατα λόγω των κακογραμμένων συγγραμμάτων, αλλά και μιας αμηχανίας των εκπαιδευτικών να το διδάξουν [τουλάχιστον τη σύγχρονη Ιστορία]. Ποιους τρόπους θα προτείνατε ως εκπαιδευτικοί για μια ουσιαστική και ταυτόχρονα ελκυστική σχολική διδασκαλία ενός μαθήματος που, δίχως άλλο, έχει μια ιδεολογική χροιά; Ε.Σ.: Τεράστιο θέμα το πώς διδάσκεται η Ιστορία στα σχολεία. Δεν είμαι ειδική. Έχουν γραφτεί πολλά θεωρητικά βιβλία, αλλά καμία χώρα δεν ξεφεύγει από τον στόχο της καλλιέργειας της εθνικής συνείδησης. Έστω κι έτσι, αφού πρέπει πράγματι να δέσει μια κοινωνία μέσα από μια κοινή αντίληψη του παρελθόντος, για να πάει μπροστά, έστω κι έτσι, θα μπορούσε να είναι ένα συναρπαστικό μάθημα που προάγει την κριτική σκέψη. Ίσως θέλει μεγαλύτερη τόλμη στη χρήση των σχολικών βιβλίων. Να συνδυαστούν με βιβλία λογοτεχνίας, αλλά και με δράσεις και δραστηριότητες που αξιοποιούν την τάση των παιδιών να λύνουν μυστήρια. Ένα μυστήριο δεν είναι η Ιστορία; Τι έγινε τότε; Τι σε ενδιαφέρει να μάθεις; Διάλεξε και πάρε τα κλειδιά (πηγές, μαρτυρίες, αντικείμενα σε μουσεία κ.λπ.) και ερεύνησε. Αλλά από την άλλη, πρέπει να έρθει η στιγμή που θα βασανιστείς λίγο να καταλάβεις κάποιες έννοιες, να σκεφτείς, να εμβαθύνεις. Δεν νομίζω ότι πρέπει πάντα να αποφεύγουμε τη δυσκολία, αυτή τη στιγμή του μυαλού που απορεί, που νιώθει χαμένο και που προσπαθεί να κατανοήσει. Πρέπει να μάθουμε, μικροί και μεγάλοι, να αντέχουμε το ξεβόλεμα. Πρόσφατα, μέσα στη δίνη των γεγονότων της καθημερινότητας, διάβασα κάπου ένα σχόλιο με έβαλε σε σκέψεις: «Έπειτα από όλα όσα συμβαίνουν, πιστεύετε πως έχει κάποιο νόημα ο εορτασμός των 200 χρόνων από την Επανάσταση;» Θα ήθελα το σχόλιό σας.

62 Ε.Σ.: Περισσότερο κι από ό,τι θα είχε νόημα προ πανδημίας! Έτσι αισθάνομαι. Οι κρίσεις μάς στέλνουν πίσω στα αρχικά ερωτήματα: Ποιος είμαι, πώς ζω, πού ανήκω, τι κάναμε σωστά και τι λάθος ως κοινωνία, ποια είναι η θέση μας στον κόσμο... Αφήστε που θεωρώ δώρο ότι απαλλασσόμαστε από την υποχρέωση να κάνουμε εντυπωσιακούς πανηγυρισμούς. Οπότε έχουμε μία στοχαστική προσέγγιση της Επετείου. Μεγάλο δώρο. Μ.Ν.: Η επέτειος αποκτά νόημα αν προβληθούν οι αξίες της Επανάστασης, ώστε να καταλάβουμε γιατί μας αφορούν σήμερα. Οι εκδόσεις, οι συζητήσεις, οι διαλέξεις, οι εκθέσεις που διοργανώνονται. Όπως λέει η Ελένη, καλύτερα μια στοχαστική προσέγγιση, παρά γιορτές και πανηγύρια. Κλείνοντας, θα πω ότι ίσως περισσότερο απ’ όλα στο βιβλίο μου άρεσε η καλαισθησία του, ο σύγχρονος και ελκυστικός σχεδιασμός, που έρχεται σε ανοιχτή αντιπαράθεση με το κιτς που συνόδευε ανέκαθεν τον εορτασμό της 25ης Μαρτίου. Είναι έτοιμη η ελληνική κοινωνία, με αφορμή τα 200 χρόνια από την Επανάσταση, να κάνει μια αισθητική επανάσταση και να περάσει σε πιο ρεαλιστικές και μάλλον καλλιτεχνικές απεικονίσεις του παρελθόντος; Ε.Σ.: Ναι! Νομίζω ότι πεθαίνει πια η παλιά αισθητική που περιγράφετε. Όλοι αναζητούν κάτι άλλο. Βεβαίως υπάρχει ακόμη και το παλιό, το βλέπεις στους τοίχους των σχολείων και στις δόλιες τις σχολικές γιορτές. Αλλά υπάρχει ένα ρεύμα, μια κρίσιμη μάζα εκπαιδευτικών που αναζητά κάτι άλλο. Φαίνεται στη μαζική συμμετοχή τους στα σεμινάρια που γίνονται για το θέμα.

Συντελεστές του συλλογικού έργου «21+1 για το 1821», που κυκλοφορεί από τις Εκδόσεις Παπαδόπουλος, είναι οι: Επιμέλεια τόμου: Μαρίζα Ντεκάστρο – Ελένη Σβορώνου Συγγραφείς: Άγγελος Αγγέλου & Έμη Σίνη, Κυριάκος Αθανασιάδης, Μιράντα Βατικιώτη, Βησσαρία Ζορμπά-Ραμμοπούλου, Βαγγέλης Ηλιόπουλος, Ελένη Κατσαμά, Άννα Κοντολέων, Θοδωρής Κούκιας, Πολυχρόνης Κουτσάκης, Λίλη Λαμπρέλλη, Λίνα Λυχναρά, Φίλιππος Μανδηλαράς, Μαρίζα Ντεκάστρο, Αλέξια Οθωναίου, Μαρία Παπαγιάννη, Θοδωρής Παπαϊωάννου, Κωνσταντίνος Πατσαρός, Εύη Πίνη, Ελένη Σβορώνου, Πάνος Τσερόλας, Πάνος Χριστοδούλου. Εικονογράφοι: Δημήτρης Αναστασίου, Ευαγγελία Γουτιάνου, Βασίλης Γρίβας, Γιώργος Δημητρίου, Αλεξία Ευσταθοπούλου, Μάρω Κατσίκα, Κέλλυ Ματαθία-Κόβο, Χρήστος Κούρτογλου, Αλέξης Κυριτσόπουλος, Στέλιος Λιβανός, Little polkadot., Άνα Μάτεγιτς, Πέτρος Μπουλούμπασης, Αλέξια Οθωναίου, Θανάσης Πέτρου, Axιλλέας Ραζής, Βασίλης Σελιμάς, Ντανιέλα Σταματιάδη, Zafouko Yamamoto, Φίλιππος Φωτιάδης, Κατερίνα Χαδουλού, Χρύσω Χαραλάμπους. * Οι συγγραφείς αυτού του έργου εκχωρούν τις αμοιβές τους στο Δίκτυο για τα Δικαιώματα του Παιδιού, ως δωρεά.

22.03.2021

Taλκ 92

Articles inside

21+1 συγγραφείς και εικονογράφοι για το 1821

Μις Ομογένεια» «Οι Μεγάλοι…μικροί: Οι αγωνιστές του 1821

Μια διαφορετική…επανάσταση

Η μεγάλη παρέλαση, το κρυφό σχολειό και η

1821. H Επανάσταση και οι ήρωες

Επανάστασης Ξαναγράφοντας την Ιστορία για μικρά παιδιά

Γυναίκες του 1821: Η άγνωστη πλευρά της Ελληνικής

Μικρές Ελληνικές Ιστορίες

1821. Επανάσταση

Η Επανάσταση κι εγώ

Ο μπουρλοτιέρης και ο Κυβερνήτης

Πώς να τη βγάλεις καθαρή στην Ελλάδα της

Για να ζούμε ελεύθεροι

Το χελιδόνι της 25ης Μαρτίου 1821

Like

Πιτσίλες

Μια αρκετά καλή συνταγή για μια αρκετά καλή μητέρα

Dyslexia Box: Ένα κουτί αντιμετωπίζει τη δυσλεξία

Ο ρόλος της οικογένειας στον αναδυόμενο γραμματισμό

Βάζουμε τέλος στη μαιευτική βία

Μουσική για μικρά και μεγάλα «σποράκια

Μια μαμά, μια βοηθός μητρότητας και μια μαία μιλούν

24 ώρες μαμά

Σεξ στην εγκυμοσύνη