Fachowy elektryk 2013/6 by Target Press

czytaj więcej na www.fachowyelektryk.pl

6/2013 BEZPŁATNY DWUMIESIĘCZNIK grudzień 2013 ISSN 1643-7209

PRODUKTY • PORADY • PROJEKTOWANIE

Busch-priOn. Stwórz indywidualny komfort mieszkania.

Busch-priOn to nowoczesny naścienny element sterujący oświetleniem, żaluzjami, ogrzewaniem i klimatyzacją. Dzięki Busch-priOn mamy dostęp do wszystkich tych funkcji indywidualnie oraz możemy tworzyć dowolne kompleksowe sekwencje zdarzeń i wywoływać je jednym ruchem ręki. Proste menu oraz system naprowadzania kolorami pozwala na intuicyjne i swobodne użytkowanie. Dzięki zastosowaniu unikatowego wzornictwa (Red Dot Design Award 2008) oraz szlachetnych materiałów takich jak szkło, stal, aluminium oraz korian, sterownik Busch-priOn wspaniale komponuje się z nowoczesną architekturą, nieustannie dostosowując się do indywidualnych potrzeb domowników. www.busch-jaeger.com/pl

ABB Sp. z o.o. tel.: +48 603 131 947 e-mail: osprzet.pomoc@pl.abb.com

Drodzy czytelnicy! Kończy się rok ciężki dla całej branży budowlanej. Prognozy rynkowe na najbliższe 12 miesięcy zawierają szczyptę optymizmu. A jak

www.fachowyelektryk.pl

będzie naprawdę? Przekonamy się o tym przed kolejną Gwiazdką, Wydawca: Wydawnictwo Target Press sp. z o.o. sp. k.

bo w tej chwili chyba nawet wróżbita Maciej nie zagwarantuje nam wiarygodności analiz i prognoz rynkowych. Póki co, musi-

Gromiec, ul Nadwiślańska 30 32-590 Libiąż

my wierzyć, że branża zmieni się na korzyść. Już pozytywne jest to, że w ostatnim kwartale zdecydowanie ruszyła sprzedaż miesz-

Biuro w Warszawie:

kań. Choć przeważają transakcje z obiektami o małej powierzchni

ul. Hajoty 53/2, 01-821 Warszawa tel./faks +48 22 635 41 08, tel./faks +48 22 635 05 82

użytkowej, to i tak będą one wymagały wykończenia i zrobienia instalacji elektrycznej. Zanim jednak podejmiemy nowe wyzwania, będziemy mieli chwilę świątecznego oddechu. Na ten czas życzę

Redaktor Naczelna:

Wam dużo radości i pozytywnych myśli, a w nadchodzącym roku

Małgorzata Dobień tel. kom. 502 255 773 malgorzata.dobien@targetpress.pl

- sukcesów w każdej dziedzinie życia. Małgorzata Dobień

Dyrektor Marketingu i Reklamy:

redaktor naczelna

Robert Madejak tel. kom. 512 043 800 robert.madejak@targetpress.pl

SPIS TREŚCI

Dział Promocji i Reklamy: Marcin Sikora tel. kom. 515 251 052 marcin.sikora@targetpress.pl Ryszard Staniszewski tel. kom. 503 110 913 ryszard.staniszewski@targetpress.pl

6 ��Zostań Liderem Efektywności Energetycznej!

8 ��Aktualności

10 ��Nowości 16 ��Dławiki i przepusty kablowe 20 ��Tymczasowa energia

Dyrektor Zarządzający: Robert Karwowski tel. kom. 502 255 774 robert.karwowski@targetpress.pl

24 ��Trwałe połączenie – złączki kablowe 28 ��Złączki instalacyjne Scotchlok™ firmy 3m 29 ��Asfora uczyni Twoje życie łatwiejszym 30 ��Nowoczesne systemy prowadzenia instalacji elektrycznych w biurach i

Adres Działu Promocji i Reklamy: ul. Hajoty 53/2, 01-821 Warszawa tel./faks +48 22 635 41 08

obiektach użyteczności publicznej tehalit.BRP/BRAP 32 ��Stare, ale nowe 34 ��Solidność i wielozadaniowość 36 ��Elastyczne systemy prowadzenia instalacji 38 ��Nowa, dwukomponentowa puszka o IP55/IP65

Prenumerata: prenumerata@fachowyelektryk.pl

39 ��Nowe puszki instalacyjne pogłębiane gips/karton 40 ��Wyłączniki różnicowoprądowe z członem nadmiarowo-prądowym kombinowane NB1L-63 firmy Chint

Skład: K2DESIGN Krzysztof Frankowski k2design.frankowski@gmail.com

Druk: ARTDRUK

42 ��Jak zabezpieczyć rury przed zamarzaniem? 46 ��- Cześć, tu Janek! - Wiem, widzę! 48 ��Systemy domofonowe nowej generacji 50 ��Przegląd domofonów (bramofonów) 54 ��Wizualizacja systemu KNX – realizacja praktyczna. Część 1 58 ��Dobra świetlówka nie wystarczy 63 ��Światło na czas

Redakcja nie zwraca tekstów niezamówionych, zastrzega sobie prawo ich redagowania oraz skracania. Nie odpowiadamy za treść zamieszczonych reklam.

68 ��Praski i zaciskarki mechaniczne Energotytan - nowości 2014 70 ��Warsztat 72 ��Samochód firmowy jako nośnik reklamy 74 ��Rozstrzygnięcie I edycji ogólnopolskiego konkursu „Nowatorska Elektryka”

ISSN 1643-7209

76 ��Odzyskiwanie energii traconej przy otwieraniu i zamykaniu drzwi 82 ��Pozytywne wibracje

Quality out of Dedication

Serię aparatów elektrycznych niskiego napięcia wyróżniają takie cechy jak: sprawdzona niezawodność działania, wszechstronność zastosowań w instalacjach elektrycznych, modułowa konstrukcja, wysoka trwałość, małe wymiary, oraz pełna gama akcesoriów. Te cechy zapewniają bezpieczeństwo działania i obsługi każdego systemu dostarczania energii elektrycznej. Ze względu na kilkudziesięcioletnie doświadczenie na rynku elektrycznym, Chint Electric specjalizuje się w rozwoju oraz produkcji aparatów elektrycznych. Opierając się na obszernej liczbie linii produktowych oraz rozbudowanej sieci marketingowej na całym świecie, produkty Chint znajdują szerokie zastosowania w instalacjach oraz różnych urządzeniach elektrycznych w gałęziach przemysłu w ponad 90 krajach na całym świecie.

Chint Poland Sp. z o.o. 91-212 Łódź ul. Wersalska 47/75 lok. 406 www.chintpoland.pl

Aktualności

Nie zmarnuj szansy i zapisz się już teraz na www.MyEnergyUniversity.com.

Zostań Liderem Efektywności Energetycznej! Firma Schneider Electric zaprasza na internetowe szkolenia z zakresu zarządzania energią Energy University™ Schneider Electric. Schneider Electric, globalny specjalista w dziedzinie zarządzania energią, poinformował, że łączna liczba użytkowników Energy University™ – wiodącego w branży, działającego niezależnie od dostawców narzędzia online, służącego edukacji w zakresie zarządzania energią – przekroczyła 350 tysięcy. Od 2009 r. platforma daje dostęp do kursów dotyczących wydajności energetycznej w 12 Zapisz się już dzisiaj na z ponad 165 krajów. językach osobom pracującym w branży

Zostań liderem efektywności energetycznej MyEnergyUniversity.com!

Kursy Energy University są: Dostępne dla każdego Krótsze niż godzina Bezpłatne

©2010 Schneider Electric, wszelkie prawa zastrzeżone. Schneider Electric i Energy University są własnością firmy Schneider Electric lub jej podmiotów zależnych w Stanach Zjednoczonych i innych krajach. 998-2181

Fachowy Elektryk

W tym roku Energy University dodał do swojej oferty nowe kursy, poszerzając zakres edukacji o nowe kategorie wiedzy. - Energy University to niezwykle udana inicjatywa, która pomaga profesjonalistom dokonywać bardziej racjonalnych i opłacalnych wyborów, dotyczących najważniejszych problemów współczesnej energetyki – powiedziała Susan Hartman, Manager of Global Customer Education Programs, Schneider Electric. - Cieszy nas to, że studenci wynoszą z naszych kursów wiedzę i umiejętności, które przydają się w ich pracy – wypełnianie luk w edukacji na polu energetyki niesie ze sobą wciąż olbrzymi potencjał rozwoju. W październiku 2012 r., we współpracy z Institute of Energy Professionals – IEP, Energy University uruchomił program egzaminów Professional Energy Manager (PEM), pozwalających profesjonalistom zajmującym się kwestiami energetycznymi na uzyskanie certyfikatu potwierdzającego ich kompetencje w stale rozwijającej się dziedzinie zarządzania energią. - Certyfikacja jest doskonałym sposobem budowania swojej kariery, pomagającym szybko piąć się w górę – komentuje Dhinesh Kumar Ganesan, absolwent programu i zdobywca certyfikatu PEM. - Egzamin Professional Energy Manager z pewnością będzie wartościowym dodatkiem, potwierdzającym moją wiedzę oraz podnoszącym status wśród innych profesjonalistów z branży. Działający od 2009 roku Energy University to platforma edukacyjna online udostępniająca swoją ofertę wszechstronnych kursów wszystkim osobom odpowiedzialnym za podejmowanie decyzji, zarządzanie, planowanie, projektowanie i budowę przestrzeni i obiektów, w których liczy się aspekt energetyczny. Z oferty Energy University można skorzystać w dowolnym momencie, odwiedzając stronę www.MyEnergyUniversity.com. Więcej informacji o firmie Schneider Electric i jej rozwiązaniach można znaleźć na stronie www.schneider-electric.com.

42605p

Aktualności

Proekologiczne oświetlenie miejskie podczas warszawskiego szczytu klimatycznego Konferencji Narodów Zjednoczonych w sprawie zmian klimatu COP19 odbywającej się w Warszawie w dniach 11 - 22 listopada towarzyszyło wiele działań i inicjatyw wskazujących na możliwości ochrony klimatu naszej planety np. dzięki wszelkim, nawet lokalnym, oszczędnościom energii elektrycznej, które zmniejszają emisję CO2 do atmosfery. W ramach działań promujących miejskie oświetlenie oszczędzające energię elektryczną firma Philips Lighting na czas trwania Konferencji zainstalowała iluminację dwóch zabytkowych wieżyc Mostu Poniatowskiego w Warszawie. Zostały one podświetlone światłem w kolorze zielonym. Do oświetlenia tych charakterystycznych elementów mostu użyto dwudziestu energooszczędnych opraw oświetleniowych wyposażonych w najnowocześniejsze źródła światła – diody świecące LED. Całkowity pobór mocy elektrycznej wszystkich opraw użytych do iluminacji wynosi około 700 W, czyli jedynie połowę mocy przeciętnego czajnika elektrycznego.

10 listopada uruchomiono także instalację oświetlenia całej nawierzchni mostu. W miejsce dotychczasowych lamp sodowych świecących na żółto, zastosowano 120 opraw oświetlenia drogowego typu Luma produkcji Philips, świecących jasnym światłem białym. Są to oprawy najnowszej generacji, w których elementami wytwarzającymi światło są również diody LED. Dzięki nim moc elektryczna instalacji oświetlającej most Poniatowskiego zmniejszyła się z 32,48 kW do zaledwie 7,74 kW, czyli aż o 76 proc. Zapewni to roczną redukcję emisji CO2 do atmosfery o ponad 78%, z 28,9 do 6,23 t. Jest to obecnie największa instalacja oświetlenia drogowego LED w Warszawie. Źródło: Philips

Najbardziej wydajne żarówki LED na świecie Firma Gembird wyprodukowała lampę LED o wydajności wynoszącej 135 lumenów na wat. Model EnerGenie LED ma więc o ok. 40%. lepszą wydajność niż jej tradycyjne odpowiedniki oraz dłuższą żywotność. Było to możliwe dzięki zastosowaniu rurki cieplnej, która do tej pory była głównie wykorzystywana do chłodzenia procesorów komputerowych. Producent jako pierwszy użył jej w lampie LED i zgłosił ją do opatentowania. Producent zgłosił swoją lampę w serwisie Indiegogo, który umożliwia społeczne finansowanie różnych projektów. Celem firmy nie jest jednak pozyskanie funduszy, lecz zdobycie

informacji, które kraje są najbardziej zainteresowane jej produktami. W przeciwieństwie do tradycyjnych ledów 2D producent rozmieścił diody LED w trzech wymiarach. Efektem jest większy kąt oświetlenia powierzchni – 330°, podczas gdy wynik tradycyjnych żarówek to 140‑160°. Dodatkowo EnerGenie LED mają wysoki wskaźnik oddawania barw wynoszący 85 CRI. Dzięki temu kolory są realistyczne, a oświetlone przedmioty wyglądają naturalnie. Producent planuje wprowadzić żarówki na masowy rynek w marcu 2014 roku. Źródło: Gembird

„Bezpieczeństwo jest sztuką” czyli konkurs Modern Art by Schrack Seconet! Schrack Seconet Polska ogłasza konkurs pt. „Bezpieczeństwo jest sztuką”, będący elementem nowego programu: Modern Art by Schrack Seconet. Producent zaawansowanych systemów sygnalizacji pożarowej podejmuje próbę zbliżenia do siebie dwóch, skrajnie różnych, dziedzin życia: sztuki

Fachowy Elektryk

współczesnej i zaawansowanych technologii zabezpieczeń budynków. Konkurs skierowany jest do przedstawicieli branży zabezpieczeń pasjonujących się i eksperymentujących ze sztuką oraz do studentów uczelni artystycznych i technicznych. Celem towarzyszącym jest budowanie i posze-

rzanie świadomości społecznej w zakresie bezpieczeństwa życia i zdrowia ludzkiego oraz roli systemów zabezpieczeń przeciwpożarowych. Zasady konkursu szczegółowo opisuje regulamin dostępny na stronie internetowej organizatora. Źródło: Schrack Seconet Polska

Nowości

Przenośna drukarka etykiet dla elektryków i elektroinstalatorów Firma Brother zaprezentowała najnowszą mobilną drukarkę etykiet, przeznaczoną dla branż elektrycznej, instalatorskiej i elektroenergetycznej. Model P-touch E300VP to wytrzymałe i kompaktowe urządzenie, które znajdzie zastosowanie w pracy elektryków i elektroinstalatorów. Model charakteryzuje się intuicyjną obsługą – posiada podświetlany graficzny wyświetlacz LCD o wymiarach 67 × 40 mm, wyświetlający do 3 wierszy tekstu. Urządzenie wyposażone jest również w standardową klawiaturę QWERTY, która uzupełniona jest dodatkowo o specjalne przyciski funkcyjne, służące do drukowania określonych typów oznaczeń. Drukarka E300VP pozwala drukować, przy wykorzystaniu technologii termotransferu, 384 najczęściej używane symbole elektryczne, ko-

munikacyjne, AV i bezpieczeństwa, jak również 9 typów kodów kreskowych. Użytkownik może wybierać spośród 7 dostępnych czcionek, o rozmiarach od 6 do 42. P-touch E300VP drukuje na taśmach o wybranej szerokości: 3, 5, 6, 9, 12 i 18 mm. Maksymalna prędkość druku oferowana przez urządzenie wynosi 20 mm na sekundę, przy czym wydruk może składać się maksymalnie z 5 wierszy, zawierać do 200 znaków i mieć długość do 300 mm. Urządzenie wyposażone jest w łatwą w wymianie, wytrzymałą baterię litowo-jonową i posiada interfejs w języku polskim. P-touch E300VP jest dostępny w zestawie z podręczną walizką. Do modelu E300VP dołączony jest bezpłatny, profesjonalny program do tworzenia etykiet w wersji polskojęzycznej. www.brother.pl

Nowe oprawy LED firmy OSRAM do oświetlenia zewnętrznego Firma OSRAM poszerzyła linię produktów LED – Noxlite, dedykowanych do zastosowań zewnętrznych. Do portfolio dołączyły oprawy Noxlite HP Floodlight o mocach 23 i 40 W. Nowe produkty LED to praktyczne i nowoczesne rozwiązanie do oświetlenia podjazdu, ogrodu czy patio. Moc wynosząca 23 i 40 W oraz strumień świetlny o wartości 1400 lub 2800 lumenów pozwoliły na uzyskanie jeszcze większej ilości światła. Oprawy z powodzeniem mogą zastąpić rozwiązania wykorzystujące tradycyjne żarówki halogenowe o mocach 100 i 150 W. Noxlite HP Floodlight wyposażone są w regulowany

Zlokalizuj straty energii Fluke Corporation przedstawia trójfazowy rejestrator energii Fluke 1730. To wygodne w obsłudze urządzenie pozwala na profesjonalne zbieranie danych o zużyciu prądu. Dołączone oprogramowanie Fluke Energy Analyze pełni rolę zarówno narzędzia raportującego dla kierowników zakładów, jak i systemu analitycznego dla inżynierów elektryków. Fluke 1730 pozwala przeprowadzać pomiary napięcia, prądu, poziomu i współczynnika mocy, aby znaleźć źródło problemu. Wszystkie mierzone wartości są automatycznie rejestrowane i mogą być sprawdzane podczas tej operacji. Urządzenie opatrzono najwyższą klasą bezpieczeństwa w branży (600 V CAT IV/1000 V CAT III). Można je zasilać bezpośrednio z analizowanego obwodu, bez potrzeby korzystania z gniazdka elektrycznego. Rejestrator posiada dwa porty USB pozwalające przenosić dane na komputery PC oraz pamięć Flash. www.fluke.pl

Fachowy Elektryk

czujnik ruchu oraz sensor dzień/noc (technologia Smart sensor). Dzięki temu mogą na przykład automatycznie włączać się tylko po zapadnięciu zmroku. Obrotowy panel LED umożliwia regulację kierunku padania światła oraz kąta pola świecenia, a ciepłobiała (3000 K) i jednolita barwa światła gwarantują komfort użytkowania. Nowe oprawy, jak wszystkie produkty z serii Noxlite, posiadają klasę bezpieczeństwa IP44. Ich zaletą jest także trwałość – 30 tys. godzin i energooszczędność, pozwalająca na ograniczenie zużycia energii elektrycznej. www.osram.pl

Nowości

Inteligentne wejście według Somfy Firma Somfy wprowadziła do swojej oferty 3 modele wideodomofonów. Dzięki zaawansowanej technice komunikacyjnej oferują one nową jakość wygody w połączeniu z wysokim stopniem bezpieczeństwa. System zapewnia zarówno identyfikację gości, jak i umożliwia właścicielom swobodne otwarcie furtki lub bramy, przy wykorzystaniu czytnika linii papilarnych. Wideodomofon składa się z zewnętrznego panelu z kamerą, połączonego z monitorem wewnątrz domu. Obecne w ofercie wideodomofony Somfy występują w trzech wariantach, zaczynając od podstawowego modelu V200, umożliwiającego zdalne otwarcie furtki lub bramy, aż po bardziej zaawansowane V400 i V600. Wszystkie wyposażone w kolorowe monitory 7” o rozdzielczości 480 na 234 pixele.

Użytkownik może wybrać sygnał dźwiękowy powiadamiania oraz regulować głośność rozmów, kąt widzenia kamery, jak i parametry obrazu monitora. Użyty do instalacji dwużyłowy przewód bez ekranu, umożliwia wykorzystanie istniejącej, dotychczasowej instalacji dzwonka między furtką, a domem. Modele V400 i V600 mogą otwierać zarówno furtkę, jak i bramę, oraz mają możliwość rejestrowania zdjęć gości, również pod nieobecność mieszkańców. Kolejnym udogodnieniem, dostępnym w modelu V600, jest wbudowany w panelu zewnętrznym czytnik linii papilarnych. Wszystkie modele mają wbudowany obok monitora 5-kanałowy pilot radiowy do zdalnego sterowania urządzeniami Somfy z odbiornikami w technologii RTS.

Ciekawym technologicznie rozwiązaniem, jest dodatkowa funkcja otwierania przejścia przy użyciu aplikacji na komputerze, smartfonie lub tablecie. Jest to możliwe po podłączeniu dowolnego wideodomofonu Somfy do domowego inteligentnego systemu Somfy TaHoma. www.somfy.pl

OSRAM SubstiTUBE – energooszczędny zamiennik świetlówki T8

Firma OSRAM wprowadziła nowe wersje zamienników LED do tradycyjnych świetlówek T8. Lampy LED SubstiTUBE Basic i Advanced to nowoczesne rozwiązania oświetleniowe oparte na technologii diod

elektroluminescencyjnych, które przy zachowaniu odpowiedniej jakości światła pozwalają na redukcję zużycia energii nawet o 68%. Lampy SubstiTUBE mogą być stosowane zamiennie z typowymi świetlówkami T8 o mocy 18 W, 36 W i 58 W występującymi w oprawach ze statecznikiem tradycyjnym bądź mogą być zasilane bezpośrednio napięciem sieciowym (230 V). Dzięki zmniejszonemu zużyciu energii elektrycznej (o blisko 70%) i długiej

trwałości (osiągającej 40 tys. godzin), doskonale sprawdzają się w instalacjach oświetleniowych, które wymagają długiego czasu pracy. Lampy SubstiTUBE Basic dedykowane są do prostych rozwiązań oświetleniowych, natomiast lampy SubstiTUBE Advanced, w związku ze znacząco większym strumieniem świetlnym, stanowią dobry wybór przy bardziej wymagających zastosowaniach. www.osram.pl

Berker by Hager prezentuje nowy ściemniacz uniwersalny W związku z rosnącą różnorodnością typów oświetlenia i wycofaniem nieefektywnych żarówek, ściemniacze stały się prawdziwym wyzwaniem technicznym. Berker by Hager opracował nowy dotykowy ściemniacz uniwersalny, który niezawodnie wykrywa typ oświetlenia i przyciemnia je automatycznie. Opracowane rozwiązanie ma wiele technicznych zalet: jest stabilne i bezpieczne oraz pozwala na precyzyjną regulację ręczną. Urządzenia są dostępne w wersji 1- i 2-kanałowej, a na każdy z kanałów może przypadać inny rodzaj obciążenia. Dotykowy ściemniacz uniwersalny jest w stanie kontrolować niemal wszystkie źródła światła (oświetlenie LED, świetlówki energooszczędne, żarówki, lampy haloge-

Fachowy Elektryk

nowe). Ściemniacze są wyposażone w elektroniczne zabezpieczenia przed zwarciem, przeciążeniem, przegrzaniem oraz posiadają elektroniczne tłumienie hałasu. Z myślą o wydłużeniu żywotności lamp dodano również funkcję łagodnego startu. Nowa technologia oparta jest na instalacji dwuprzewodowej i tym samym nie wymaga przewodu zerowego, dzięki czemu ściemniacz jest idealny do modernizacji istniejącej już instalacji, oferuje łatwość montażu i jest od razu gotowy do użycia. Po jego instalacji użytkownik posiada urządzenie, które jest w stanie przyciemniać niemal wszystkie rodzaje oświetlenia i daje pewność działania również po wymianie źródeł światła. Uniwersalne ściemniacze dotykowe są do-

stępne dla nowych serii łączników okrągłych Generacji R., Berker R.1 i Berker R.3, niebawem również dla pozostałych serii wzorniczych marki Berker by Hager. www.berker.pl

Nowości

Nowa seria sieciowych rejestratorów wizyjnych DIVAR IP Bosch Security Systems zastosował w najnowszej serii sieciowych rejestratorów wizyjnych DIVAR IP innowacyjną technologię dynamicznego transkodowania. Dzięki temu możliwy jest natychmiastowy dostęp, z dowolnego miejsca na świecie, do nagrań jakości HD. Technologia ta gwarantuje transmisję obrazu na żywo oraz odtwarzanie go w rozdzielczości HD. Adaptuje jakość obrazu do dostępnej szerokości pasma. Nowa seria rejestratorów wizyjnych składa

się z systemów zarządzania nagraniami wideo typu all-in-one. Rozwiązania DIVAR IP typu all-in-one obejmują sieciowy rejestrator wizyjny, macierz dyskową, stację roboczą oraz zintegrowane oprogramowanie. Rejestratory wizyjne DIVAR IP są zgodne z normą ONVIF, więc łatwo integrują się ze sprzętem i oprogramowaniem firmy Bosch, a także z produktami innych producentów. www.bosch.pl

Wszechstronne modele trójfazowe wysokowydajnych zasilaczy UPS 9PX Firma Eaton wprowadziła trzy nowe modele trójfazowe do swojej popularnej i uniwersalnej rodziny 9PX – kompaktowych, wysokowydajnych zasilaczy UPS. Nowe modele stanowią idealny wybór dla aplikacji IT i zastosowań przemysłowych, w których trójfazowe źródła energii są łatwo dostępne, a najwyższa wydajność energetyczna jest najważniejszym wymaganiem. Nowe urządzenia z rodziny 9PX charakteryzują się wejściem trójfazowym i wyjściem jednofazowym (3:1) i są oferowane w zakresie mocy znamionowej 6, 8 i 11 kVA. Wszystkie wersje wyposażono w obejście serwisowe do łatwej wymiany UPS-a, bez

potrzeby wyłączania krytycznych systemów. Urządzenia uzupełniają istniejące modele jednofazowe (1:1), które są dostępne w zakresie mocy znamionowej od 5 do 11 kVA. Kluczową cechą wszystkich zasilaczy z serii 9PX jest efektywność energetyczna. W trakcie pracy w trybie podwójnej konwersji, zasilacze osiągają efektywność nawet do 98%. Można łatwo zarządzać nowymi urządzeniami, ponieważ cała seria zasilaczy 9PX jest wyposażona w duży ekran LCD zapewniający w czasie rzeczywistym informacje o statusie pracy i oferujący łatwy dostęp do analiz i opcji konfiguracyjnych. Zdalne możliwości monitorowania zapewnia oprogramowanie Intelligent Power Manager, dostarczane w standardzie z każdym zasilaczem z serii 9PX. www.eaton.eu

Niezwykle prosta w obsłudze platforma do zarządzania bezpieczeństwem małych i średnich obiektów C&C Technology, polska firma technologiczna, wchodząca w skład C&C Partners, stworzyła innowacyjną platformę o nazwie Fore! do zarządzania bezpieczeństwem małych i średnich obiektów. Jest to rozwiązanie oparte na oprogramowaniu, pozwalające na intuicyjne i elastyczne zarządzanie bezpieczeństwem, jak i kontrolę nadzorowanych obiektów z poziomu komputera PC, tabletu czy smartfona. Platforma Fore! zapewnia integrację 4 systemów zabezpieczeń, nadzór video (CCTV), system sygnalizacji włamania i napadu (SSWiN), kontrolę dostępu (KD) i system

Fachowy Elektryk

komunikacji interkomowej. Można podłączyć 16 kamer, 16 czytników kart, 9 stacji interkomowych oraz system alarmowy. System przechowuje dane 1000 osób: pracowników czy też gości. Fore! korzysta z przeglądarek internetowych danych urządzeń: komputera PC, tabletu, czy smartfona (zoptymalizowany jest dla systemu iOS i Android). Panel główny składa się z kilkudziesięciu widżetów, którymi można dowolnie zarządzać. Obsługa dostępna jest w języku polskim. Fore! obsługuje systemy zabezpieczeń wielu producentów m.in. CCTV: Axis, Grundig, Samsung, Sony, Panasonic, JVX, IQinvision,

Sigura, Dahua; SSWiN: Alphatronics, Satel, GE; KD: Keyprocessor; komunikacja interkomowa: Cisco, Commend SIP, Snom, Baudisch. www.ccpartners.pl

PORADY

Dławiki i przepusty kablowe Sposób montażu przewodu, prawidłowo wprowadzonego do szafy sterowniczej, rozdzielni czy też maszyny lub urządzenia elektrycznego, powinien zapewnić, w miejscach gdzie tego się wymaga, wodoszczelność oraz ochronę przed zanieczyszczeniami.

finansowo rozwiązanie w porównaniu z dławikami kablowymi. Istotny jest przy tym szybki i łatwy montaż a wciskany przewód jest automatycznie uszczelniany. Na uwagę zasługuje wysoki stopień upakowania prze-

Fot.: Spelsberg

Płyty przeprowadzające Płyty przeprowadzające cechuje przynajmniej kilka zalet. Przede wszystkim uznaje się je za zdecydowanie bardziej korzystne

Fot. 1. Przepusty dobrać można niemal do każdej średnicy przewodu.

Fachowy Elektryk

wodów. Płyty przeprowadzające dostępne są również w wersji okrągłej, natomiast wymagany otwór montażowy odpowiada dławikom metrycznym M32, M50 lub M63. Niektóre modele są zabezpieczane przeciw-

Fot.: ESSENTRA Components

PORADY

Fot. 2. Najczęściej zastosowanie znajdują dławiki wykonane z tworzyw sztucznych. Z kolei dławiki mosiężne uwzględnia się w aplikacjach wymagających ochrony przed zakłóceniami elektromagnetycznymi.

Ramy przeprowadzające i kołnierzowe Konstrukcja typowej listwy przeprowadzającej bazuje na otwieranej, dwuczęściowej ramie. To właśnie w niej umieszcza się poszczególne moduły uszczelniające. W niektórych modelach przewidziano dwa typy ram a podwójny rząd modułów uszczelniających pozwala na instalację wielu przewodów na małej powierzchni. Zaletą rozwiązań tego typu jest podzielność, a co za tym idzie, możliwość podłączenia do szaf już prefabrykowanych. Ramy zapewniają ochronę na poziomie IP 54. Istotną rolę odgrywa niezależna uszczelka zewnętrza a więc przepust kablowy dokładnie przylega do krawędzi otworu szafy. Moduł uszczelniający stanowi elastyczna sześcienna kostka z nacięciem, umożliwiająca wprowadzenie kabla lub przewodu o dowolnej średnicy. Nie mniej istotna jest możliwość dopasowania dzięki dwóm rozmiarom modułów uszczelniających. Ramy kołnierzowe stosowane są przy wprowadzaniu uszczelnianych kabli i węży. Dodatkowo jest możliwe mocowanie mechaniczne kabli. Prefabrykowane wiązki mogą być wprowadzane do obudowy pod kątem 90°. Przewody są montowane w sposób uporząd-

kowany a mechaniczna ochrona przewodów zapewnia ochronę bezpośrednio w miejscu wprowadzenia. Niektóre modele przepustów znajdują zastosowanie przy ochronie węży spiralnych. Specjalne rozwiązanie pozwala na montaż za pomocą zatrzasku. Dławiki Oferta rynkowa w zakresie dławików jest bardzo obszerna. Przede wszystkim warto zwrócić uwagę na dławiki, które mogą być stosowane w strefach zagrożonych wybuchem (EX). Ich korpusy zazwyczaj wykonuje się z mosiądzu niklowanego. Na uwagę zasługuje wysoki stopień ochrony wynoszący IP 68. Nie mniej ważny jest również szeFot.: ESSENTRA Components

nakrętką. Okrągłe płyty przeprowadzające mogą być stosowane do przeprowadzania przewodów przy grubości ścianki 8 mm lub w obudowach z otworami o gwincie metrycznym. Podczas prac montażowych przewody są wprowadzane a następnie wyciągnięte z uwzględnieniem odpowiedniej długości.

roki zakres temperatury pracy mieszący się pomiędzy -20°C a 95°C. Korpusy w takich elementach niejednokrotnie wykonywane są z mosiądzu niklowanego. Materiał, który jest używany do produkcji zacisków stanowi natomiast poliamid. Zastosować można również modele dławików z rozszerzanym wejściem i obejmą. Przydatne rozwiązanie stanowią kablowe dławiki redukcyjne, które sprawdzają się wszędzie tam, gdzie przy określonym gwincie PG, konieczne jest uszczelnienie kabla o mniejszej średnicy. W niektórych modelach przewidziano pierścień wykonany z kauczuku chloroprenowego, zapewniającego podwójne działanie uszczelniające. Prowadzenie kabla bazuje na zacisku samocentrującym. Zastosować można również rozwiązania, które zapewnią dodatkową ochronę przeciwpyłową. Stąd też pole do popisu na przykład dla zaślepek. Interesujące rozwiązanie stanowią wkładki wykonane z mosiądzu. W rozwiązaniach tego typu na szczególną uwagę zasługuje dobra ochrona przed wyrwaniem przewodu oraz duża powierzchnia zaciskowa, dzięki czemu zyskuje się możliwość wprowadzania kabli o dużych przekrojach. Nabyć można modele odporne na działanie substancji chemicznych i wysokich temperatur. Na rynku oferowane przepusty kablowe, które różnią się od rozwiązań stosowanych w tradycyjnych dławicach, gdzie uszczel-

Fot. 3. Oprócz przepustów zastosować można akcesoria w postaci zaślepek.

Fachowy Elektryk

PORADY Fot.: Spelsberg

ciwzaginaniu się przewodów. Dodatkowe zabezpieczenie zapobiega z kolei zerwaniu żył. Również i w produktach tego typu przewiduje się wysoki stopień ochrony wynoszący IP 68.

Fot. 4. Specjalne dławiki oferuje się z myślą o uszczelnianiu rur i węży instalacyjnych.

Fachowy Elektryk

Interesujące rozwiązanie stanowią dławiki dzielone. Zapewniają one możliwość wprowadzania okablowania prefabrykowanego (np. wiązek kablowych) do maszyn, instalacji, szaf sterowniczych itp. Warto zwrócić uwagę na dławiki z odgiętką. Bardzo często wykonuje się je z poliamidu wzmacnianego włóknem szklanym. W elementach tego typu istotną rolę odgrywa spiralne zabezpieczenie mające na celu zapobieganie przeFot.: ESSENTRA Components

nienie bazuje na działaniu zacisku gwintowanego. W nowoczesnych konstrukcjach przepust zaprojektowany jest jako jednolity korpus, wykonany z materiału sprężystego, ukształtowanego w sposób umożliwiający wciśnięcie go w otwór obudowy. Jednocześnie wypychana jest membrana zaślepiająca. Do czasu usunięcia pełni ona rolę zaślepki zabezpieczającej obudowę przed pyłem i wilgocią. Jako zalety rozwiązań tego typu wymienia się przede wszystkim łatwość montażu i demontażu, bez konieczności używania narzędzi. Istotna pozostaje także niewielka wysokość przepustu. Również i przypadku tych produktów nabyć można modele o większej odporności na działanie skrajnych temperatur i substancji chemicznych. Najprostsze dławiki wykonuje się z tworzywa sztucznego. W zależności od modelu dławiki dostępne są z gwintem metrycznym lub PG. Istotną cechą nowoczesnych elementów tego typu jest wytrzymałość i skuteczne zapewnienie szczelności. Przydatne rozwiązanie, w niektórych wersjach, stanowi odciążenie oraz zabezpieczenie przed przekręceniem kabla. Bardzo często pierścień uszczelniający wykonany jest z polichloroprenu/kauczuku nitrylowego. Przewiduje się natryskiwaną uszczelkę na króćcu pośrednim, przez co nie ma potrzeby stosowania pierścienia uszczelniającego gwint.

Co jeszcze? Warto zadbać o płytki ochronne przeznaczone do szczelnego zamykania dławików kablowych przed instalacją kabla. Płytki są montowane wstępnie między nakrętką mocującą przewód a uszczelką. Podczas wprowadzania kabla nie ma potrzeby ich wyjmowania, bowiem zostaną przepchnięte kablem do wewnątrz. Przydatne rozwiązanie stanowią tuleje dociskowe z odciążnikiem poprzecznym, który działa centrycznie. Śruby wykonane są ze stali nierdzewnej. Podczas prac montażowych bazujących na dławikach i przepustach z pewnością przydadzą się listwy mocujące. Są one stosowane przy układaniu różnych przewodów zarówno w maszynach jak i szafach łączeniowych. Opaski o wysokim poziomie elastyczności i wcięciom na profilach grzebieniowych gwarantują pewne mocowanie. W niektórych modelach listew przewiduje się zęby o różnych szerokościach. Jest więc możliwe zastosowanie przewodów o różnych typach. Przewody podczas montażu są mocowane do listwy za pomocą opasek. Dzięki odpowiednim wycięciom w zębach listwy zapewnione jest pewne

Fot. 5. Na rynku oferowane są dławiki zarówno z gwintem PG, jak i metrycznym.

trzymanie opasek. Przy montażu piętrowym stosuje się tuleje dystansowe. Przewody o średnicy mieszczącej się pomiędzy 16 a 34 mm można wprowadzać do obudów i maszyn dzięki dużym modułom uszczelniającym. Specjalny adapter umożliwia montaż małego modułu uszczelniającego, a co za tym idzie, zmniejszenie zakresu dławienia do 2 mm. Na rynku nabyć można dwukomponentowe przepusty, które cechuje zwiększona siła trzymania kabla. Dodatkowe uszczelnienia Dodatkowe uszczelnienie dławic kablowych można uzyskać dzięki specjalnym kitom uszczelniającym. Produkty tego typu są długotrwale elastyczne i wolne od włókien. Kity uszczelniające wykonuje się na bazie polimerów i minerałów. Na uwagę zasługuje brak halogenu, kwasu i silikonu. Jest również możliwe stosowanie w niskich temperaturach przy zachowaniu odporności na działaniu wysokich temperatur wynoszących do 80°C. Warto podkreślić przy tym małą absorpcję wody oraz dobre właściwości o charakterze izolacyjnym. Przydatne rozwiązanie stanowią podkładki uszczelniające. Zapewniają one ochronę mechaniczną jak również zachowanie stopnia ochrony dławików kablowych z tworzywa sztucznego i metalu. Podkładki tego typy wkładane są między tuleję dociskową a pierścień dociskowy. Jeżeli wymagany jest stopień ochrony IP 65, zalecane jest wkładanie podkładek między pierścień dociskowy a pierścień uszczelniający. W celu montażu kabla należy usunąć podkładki, które można wykorzystać ponownie.

REKLAMA

PORADY

Podsumowanie W ramach podsumowania warto przypomnieć, że dławiki i przepusty kablowe są istotnym elementem aplikacji wymagających wprowadzenia kabli do szaf sterowniczych, rozdzielnic oraz maszyn i urządzeń elektrycznych. To właśnie dzięki elementom tego typu zyskuje się częściowe usztywnienie wprowadzanego odcinka kabla celem zabezpieczenia przed uszkodzeniami mechanicznymi. Oprócz tego dławiki chronią zarówno przewód jak i wnętrze szafy lub urządzeniami elektrycznego przed zanieczyszczeniami jakie mogą wniknąć przez otwór, którym wprowadzany jest przewód. Istotna zaleta dławików to również zapewnienie wodoszczelności. Oferta rynkowa w zakresie dławików jest bardzo obszerna. Stąd też nabyć można dławiki wykonane z tworzywa sztucznego. Znajdują one zastosowanie w aplikacjach, w których może dojść do wystąpienia znacznego wzrostu prądów indukcyjnych przy braku obecności wysokiego poziomu zagrożenia uszkodzeniami mechanicznymi i gwałtownego wzrostu temperatury. Z kolei dławiki metalowe stosuje się w środowisku wymagającym zwiększonego zabezpieczenia kabli i przewodów przed uszkodzeniami mechanicznymi, w tym, miejscach, gdzie może dojść do zwiększonej temperatury pracy. Warto zwrócić uwagę na dławiki przeznaczone do pracy w przestrzeniach zagrożonych wybuchem. Przepusty kablowe znajdują zastosowanie w aplikacjach, które nie wymagają szczególnych warunków pracy. Nie występuje więc ryzyko uszkodzenia mechanicznego i działania skrajnych temperatur. Damian Żabicki

Fachowy Elektryk

PORADY

Tymczasowa energia sowe zasilanie obiektów przemysłowych i użyteczności publicznej, w zasilaniu żurawi wieżowych czy urządzeń obsługujących np. imprezy masowe, koncerty. Obudowa Choć stara maksyma mówi, że liczy się wnętrze, niezwykle istotnym elementem urządzenia jest obudowa, która chroni aparaturę przed działaniem różnorodnych czynników atmosferycznych, zmiennych temperatur, kurzem, pyłem, wilgocią, czy też uszkodzeniami mechanicznymi. Pamiętajmy, że brud oraz pył mogą zmniejszyć trwałość elementów aparatury, powodując mechaniczne blokowanie styczników, gniazd

Fot.: Elektro-Plast

Podstawą w przygotowaniach do realizacji niemal każdego planu budowy jest zaopatrzenie placu budowy w energię elektryczną. Znaczna ilość maszyn, urządzeń czy elektronarzędzi rodzi konieczność dostarczania oraz rozdziału energii elektrycznej poprzez punkty odbioru, nie mówiąc już o zapleczu biurowym czy magazynowym. Wolnostojące lub wiszące rozdzielnice budowlane zapewniają dostosowany do potrzeb inwestycji, a przy tym bezpieczny rozdział energii. Precyzyjne zaplanowanie odpowiedniej liczby rozdzielnic oraz miejsca ich montażu czy rozstawienia pozwoli na dobrą organizację pracy. Rozdzielnice znajdą zastosowanie również przy remontach, jako tymcza-

Fot. 2. Obudowa może być wytwarzana z tworzywa termoutwardzalnego. Materiał wyróżnia się bardzo dobrymi własności elektroizolacyjnymi.

Fot. 1. Rozdzielnice budowlane stanowią również tymczasowe zasilanie imprez masowych, koncertów itp.

Fot.: Saks-Pol

Są niezastąpione na placu budowy lub podczas imprezy masowej. Rozdzielnice budowlane zapewniają skuteczne zasilanie tymczasowe oraz rozdział energii. Sprawdźmy, na co należy zwrócić uwagę podczas ich wyboru oraz konfiguracji.

Fachowy Elektryk

i napędów, woda i wilgoć z kolei spowodują przyspieszoną korozję żył kabli, przewodów i elementów metalowych. Obudowa rozdzielnicy może być termoutwardzalna, z aluminium lub stali (blachy czarnej malowanej proszkowo, blachy ocynkowanej malowanej proszkowo lub blachy kwasoodpornej – w zależności od środowiska w miejscu zastosowania). Tworzywa termoutwardzalne charakteryzują się wysoką twardością powierzchni przy jednoczesnej sprężystości, są odporne na zarysowania, uszkodzenia mechaniczne oraz obciążenia termiczne (do 300°C). O zastosowaniu w produkcji obudów rozdzielnic zadecydowały także bardzo dobre własności elektroizolacyjne – materiał chroni w przypadku przebicia

Fot.: E. Biel

napięcia na obudowę oraz w sytuacji bezpośredniego zetknięcia z rozdzielnicą. Urządzenia w wersji bardzo odpornej na czynniki zewnętrzne, uszkodzenia mechaniczne i zmienne temperatury są wykonane z wytrzymałego aluminium. Mogą być wykorzystywane nawet do remontów dużych zakładów przemysłowych, jak elektrociepłownie czy elektrownie – przed przegrzaniem aparaturę elektryczna zabezpieczają termostaty i wentylatory. Odporność na czynniki zewnętrzne jest możliwe

Fot.: Saks-Pol

PORADY

Fot. 4. Precyzyjne zaplanowanie odpowiedniej liczby rozdzielnic oraz miejsca ich montażu czy rozstawienia pozwoli na dobrą organizację pracy.

również dzięki podwyższonej szczelności uzyskanej m.in. przez zastosowanie piankowych uszczelek. Obudowy wykonuje się w klasie szczelności IP 44 – IP 66 (International Protection; zazwyczaj producenci oferują podniesienie stopnia IP w zależności od planowanego zastosowania). Istotna jest również klasa odporności mechanicznej IK. Modułowa budowa obudowy umożliwia łatwą wymianę uszkodzonych elementów. Ponadto obudowy wyposażone są w drzwi z zawiasami wewnętrznymi posiadającymi zaczep przeciwwyważeniony i włamaniowy oraz niejednokrotnie także wielopunktowe ryglowanie, zamek baskwilowy zamykany na kłódkę i wkładkę systemową. Dach z zachowanym spadkiem posiada odprowadzenie wody, dzięki czemu na obudowie nie gromadzi się wilgoć powodująca korodowanie materiału. Dno obudowy posiada z kolei otwór umożliwiający wprowadzenie kabli zakończonych gniazdami. Wśród najczęściej spotykanych akcesoriów dodatkowych znajdziemy podstawkę P po-

Co w środku? Rozmiar i wymiary obudowy zależą przede wszystkim od wyposażenia, czyli aparatury. W rozdzielnicy znaleźć się muszą przede wszystkim moduł zasilający

zawierający m.in. rozłącznik izolacyjny (bezpiecznikowy) lub wyłącznik mocy (do 910 A) posiadający możliwość blokady otwarcia pod obciążeniem; zasilanie kablowe, zaciski typu V lub zaciski śrubowe dla kabli o przekroju do 240 mm, uchwyty kablowe, otwór umożliwiający wprowadzenie kabli z dołu rozdzielnicy oraz podłączenia do kolejnych rozdzielnic. W module gniazd znajdziemy m.in. rozłączniki izolacyjne bezpiecznikowe 3-fazowe oraz różnego rodzaju gniazda (wtykowe izolacyjne 3- i 1-fazowe, gniazda separowane). W zależności od wersji wykonania gniazda montowane

Fot.: E. Biel

Fot. 3. Rozmiar i wymiary obudowy zależą przede wszystkim od wyposażenia, czyli aparatury.

zwalającą na przenoszenie i stabilne ustawianie rozdzielnicy w dowolnym miejscu na placu budowy. Oprócz tego producenci oferują również fundament termoutrwardzalny lub aluminiowy, który jest dopasowane do wymiarów obudowy (aluminiowy może być wyposażony w demontowane osłony przednie i tylne).

Fot. 5. Ważnym elementem aparatury jest licznik energii elektrycznej. Coraz częściej są to urządzenia elektroniczne z mikroprocesorem.

Fachowy Elektryk

Fot. 6.. Sprawdźmy, czy licznik posiada układ awaryjny, który pozwala na odczytanie danych nawet w przypadku zaniku napięcia pomiarowego.

są we wnętrzu obudowy lub na zewnątrz, na bocznych ścianach, lub pod obudowami. Oferowane w standardowym wyposażeniu zabezpieczenia to przede wszystkim wyłączniki różnicowo-prądowe do 63 A oraz zabezpieczenia nadprądowe gniazd wtykowych. Rozdzielnice budowlane są wyposażane również w bezpośrednie lub pośrednie układy pomiarowe, służące do pomiaru odbieranej energii elektrycznej. Moduł pomiaru bezpośredniego i półpośredniego tworzą przede wszystkim tablica pomiarowa przystosowana do montażu liczników energii czynnej i biernej (na płycie z tworzywa izolacyjnego; uchylna lub stała), przekładniki prądowe dobrane do obciążeń, listwy pomiarowo-kontrolne do łączenia napięciowych i prądowych obwodów licznika energii elektrycznej z obwodami wtórnymi przekładników pomiarowych (listwa może być zamontowana bezpośrednio na płycie lub szynie TH-35), wyłącznik nadprądowy z sygnalizacją, sygnalizacja kontrolna (w postaci lampek kontrolnych). Urządzenia często realizują też funkcje rozdział instalacji, są przystosowane do zasilania z agregatu prądotwórczego oraz przygotowane do połączenia szeregowego. Licznik energii Ważnym elementem rozdzielnicy jest wspomniany licznik energii elektrycznej – jest to coraz częściej elektroniczne urządzenie o niewielkich rozmiarach, z mikroproceso-

Fachowy Elektryk

O czym pamiętać? Wybierając oraz konfigurując rozdzielnicę, powinniśmy zwrócić uwagę przede wszystkim na ilość odbiorców, co w bezpośredni sposób wpływa na ilość potrzebnych gniazd i zabezpieczeń w celu niezależnego funkcjonowania poszczególnych odbiorców w przypadku wystąpienia zwarcia, przeciążenia lub przebicia na jednym z odbiorców. Istotna jest również odległość odbiorców – występowanie spadków napięć na kablach zasilających pomiędzy gniazdem a odbiorem wprost proporcjonalnie do odległości determinuje dobór odpowiednio wysokich zabezpieczeń prądowych oraz ich moc

Fot.: Scame

rem i wyświetlaczem LCD, charakteryzujące się niejednokrotnie modułową konstrukcją pozwalająca na dostosowanie systemu do indywidualnych wymagań użytkownika i instalacji. Niektóre modele zawierają również zegar czasu rzeczywistego, która umożliwia rozliczanie taryf wielostrefowych. Pamięć urządzenia oparta na mikroprocesorze sprawia, że w systemie są przechowywane wyniki pomiarów nawet sprzed kilkudziesięciu dni. Na karcie pamięci rejestrowane są również zdarzenia typu zanik napięcia pomiarowego czy otwarcie osłony skrzynki zaciskowej licznika. Istotnym usprawnieniem niektórych modeli jest układ awaryjny – zasilania bateryjnego, który zapewnia możliwość odczytu danych z wyświetlacza nawet w przypadku zaniku napięcia pomiarowego.

Fot. 7. Przed zakupem zdecydujmy, czy urządzenie powinno być z pomiarem czy bez pomiaru.

(w przypadku dużych przekrojów kabli zasilających konieczny będzie dobór specjalnych zabezpieczeń, listew i zacisków przyłączeniowych), jak również rodzaj zasilania odbiorów (3-fazowe lub 1-fazowe, wpływa to na dobór odpowiednich gniazd i zabezpieczeń) i pomiar energii (dobór przekładników prądowych i listew pomiarowych przy prądach większych niż 63 A). Ponadto należy podjąć decyzję, czy urządzenie będzie z pomiarem, czy bez pomiaru,

Fot.: Saks-Pol

Fot.: E. Biel

PORADY

Fot. 8. Przykład rozdzielnicy w obudowie metalowej.

Fot. 9. Niemal każdy model posiada podstawkę P pozwalającą na przenoszenie i stabilne ustawienie rozdzielnicy w dowolnym miejscu.

czy rozdzielnia ma pracować jako złącze zasilające (przy odbiorze przez zakład energetyczny) oraz czy wymagana jest zdalna kontrola przez sieć GSM. Rozdzielnicę budowlaną można bowiem skonfigurować zdalnie poprzez SMS (GMS), np. obwoda-

mi oświetleniowymi. Przez SMS również skontrolujemy załączenia poszczególnych obwodów, zużycie energii elektrycznej, otwarcie szafek oraz przepalone wkładki. Przy wyborze i konfiguracji rozdzielnicy sprawdźmy także, czy dany produkt posiada odpowiednie certyfikaty poświadczające jego jakość i bezpieczeństwo. Ważną kwestią jest miejsce usytuowania urządzenia (rozdzielnica wisząca lub stojąca) oraz warunki pracy, czyli jakość środowiska zewnętrznego, w którym pracować będzie rozdzielnica. W przypadku występowania soli i kwasów lepiej zdecydować się na model w obudowie z blachy kwasoodpornej, przy bezpośrednim kontakcie z wodą i parą wodną zaś minimum zabezpieczenia da nam blacha ocynkowana oraz zastosowanie uszczelki poliuretanowej wylewanej automatycznie w celu zachowania wymaganego IP. W mniej agresywnym środowisku sprawdzi się tworzywo termoutwardzalne. Jeśli jednak narażona będzie na oddziaływanie promieniowania UV materiał należy

REKLAMA

Fot.: Saks-Pol

PORADY

Rozdzielnice budowlane jako urządzenia dystrybuujące i rozdzielające energię podlegają ściśle określonym przepisom i konieczna jest

Fot.: E. Biel

okresowa ich kontrola.

Fot.10. Z jakiego materiału powinna być wykonana rozdzielnica? O tym decydują warunki pracy.

pokryć dodatkowo warstwą lakieru, który zmniejszy zjawisko abrazji. Pamiętajmy, że jako urządzenia dystrybuujące i rozdzielające energię podlegają ściśle określonym przepisom. Budowa, wyposażenie oraz podłączenie musi być zgodne z normami PN-EN 60439‑1 „Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe – Część 1: Zestawy badane w pełnym i niepełnym zakresie badań typu”, PN-EN 60439‑4 „Rozdzielnice i sterownice niskonapięciowe – Część 4: Wymagania dotyczące zestawów przeznaczonych do instalowania na terenach budów (ACS)” oraz IEC/EN 60529 „Stopnie ochrony zapewniane przez obudowy (Kod IP)”. Nie można zapomnieć o okresowych kontrolach urządzenia, aby zapewnić bezpieczeństwo użytkowania. Iwona Bortniczuk Na podstawie materiałów: Saks-pol, Elektro-Plast, Producent Rozdzielnic Elektrycznych Edward Biel, Scame, Sypniewski

Fachowy Elektryk

PORADY

Trwałe połączenie – złączki kablowe Oferta producentów w tematyce złączek kablowych jest niezwykle obszerna. Dane modele i rodzaje produktów różnią się od siebie przeznaczeniem i obciążeniem prądowym, a w konsekwencji również konstrukcją i funkcjonalnością. Długą historię mają przede wszystkim modele bazujące na połączeniu śrubowym, dostępne są złączki oparte na mechanizmie sprężynowym oraz samozaciskowe ze sprężyną, jak również produkty przeznaczone specjalnie do instalacji aluminiowych lub miedzianych.

Fot.: Phoenix Contact

Aluminiowe Złączki i końcówki kablowe aluminiowe łączą ze sobą oraz zakończają okrągłe lub

sektorowe żyły aluminiowe. Aby system działał prawidłowo i był bezpieczny, musi być wykonany z materiałów przystosowanych do wykonywania połączeń elektro-energetycznych. Ponadto złączki posiadają pastę stykową we wnętrzu – poprawia ona jakość połączenia, zabezpiecza przed dopływem powietrza oraz przed tworzeniem się tlenków aluminium. Złączki cienkościenne współpracują z przewodami do 1 kV, na rynku dostępne są również produkty grubościenne oraz oferujące wysokiej jakości połączenia na napięcia do 30 kV (wybór pomiędzy dwoma ostatnimi rodzajami zależy przede wszystkim od posiadanych szczęk używa-

Fot. 1. W zacisku sprężynowym typu push-in siła docisku wytwarzana jest przez sprężynę ramieniową.

Fachowy Elektryk

Fot.: Radpol

Prawidłowo wykonane przyłączenia to niezwykle ważny element instalacji elektrycznej. Nowoczesne złączki kablowe zapewniają bezpieczeństwo instalacji, a poszczególne usprawnienia wprowadzane przez producentów znacznie przyspieszają proces ich montażu.

Fot. 2. Złaczki powinny być wytwarzane z materiałów przystosowanych do wykonywania połączeń elektro-energetycznych.

nych do ich zaprasowania – są stosowane w zasadzie zamiennie). Najpopularniejsze przekroje przewodów to 16 - 240 mm², dedykowane im złączki są więc najłatwiej dostępne. Końcówki wg standardu DIN oferowane są również na przewody o przekrojach od 300 do 625 mm². Zakończenia kablowe dla różnych przekrojów wykonuje się z różnymi przekrojami oczek, dzięki czemu możliwe jest zamocowanie wszystkimi rozmiarami odpowiednich śrub (dotyczy to końcówek z różnych materiałów). Z kolei kable dla napięć 10÷30 kV mogą posiadać złączki o stożkowatych zakończeniach, które pozwalają na płynne przejście prądu przez materiał (wpływa to na zmniejszenie temperatur powstających podczas pracy na jej końcach). W przypadku przewodów zawierających syciwo lub pracujących na powietrzu stosuje się złączki ze szczelna przegrodą, która zapobiega przed wnikaniem wilgoci do wewnętrznej części izolacji żyły. Interesującym rozwiązaniem są również

Fot.: Wago

Fot.: Radpol

PORADY

Fot. 3. Powłoka cynowa w złączkach miedzianych zabezpiecza przed utlenieniem miedzi.

stworznie stosowane do wykonywania tradycyjnych ceramicznych głowic kablowych na kablach z izolacją papierową, wykorzystywane np. w głowicach olejowych.

Fot. 4. Zaciski sprężynowe do przewodów jedno-, wielodrutowych i linkowych. Montaż odbywa się przez wetknięcie.

końcówki kątowe, których nachylenie stopy do części rurowej wynosi 45 lub 90°. Zaciski i złączki śrubowe Złączki śrubowe wybierane są przede

Fot.: Phoenix Contact

Miedziane Złączki oraz zakończenia kablowe w przypadku produktów miedzianych dostępne są w dwóch wersjach – niecynowanej oraz cynowanej (powłoka cynowa zabezpiecza przed utlenieniem miedzi). Tu również znajdziemy końcówki i złączki dla przekrojów od 16 do 625 mm². Zamiast tradycyjnych końcówek rurowych można zastosować końcówki wykonane z blachy miedzianej – z otwartym lub zamkniętym gniazdem przewodu. Umożliwia ona wykonanie lutowania. Istotnym usprawnieniem są również końcówki widełkowe w wersji rurowej wg standardu DIN (także z izolowanym gniazdem przewodu). W przypadku trudnodostępnych miejsc można wykorzystać

Fot. 5. Jakość zacisku śrubowego w w dużej mierze zależy od instalatora oraz siły docisku.

wszystkim ze względu na duży docisk zestyku, czyli w rezultacie bezpieczeństwo połączenia i niski spadek napięcia. Będą pomocne w przypadku przewodów o przekrojach od 0,08 do 24 mm² Jak się okazuje, jakość zacisku śrubowego w dużej mierze zależy od instalatora oraz siły docisku. Po montażu a przed oddaniem instalacji do eksploatacji należy skontrolować stan połączeń, dokręcając wszystkie zaciski śrubowe, co minimalizuje ryzyko wystąpienia awarii – w wyniku wibracji może bowiem dojść do samoistnego odkręcenia śruby. Sprawdzenie połączeń może ochronić również przed ewentualną deformacją przewodu lub zmniejszenie jego przekroju (w przypadku mocno dokręconych zacisków przewody aluminiowe i miedziane mogą się wyginać). Najprostszym rodzajem zacisków śrubowych są złączki śrubowe klatkowe bez ochrony przed deformacją przewodu, przeznaczone praktycznie tylko do kabli jednożyłowych. W ofercie producentów znajdziemy następnie klatkowe z ochroną przed deformacją, zacisk śrubowy z elementem dociskowym od góry oraz system

Fachowy Elektryk

Fot.: Phoenix Contact

Fot.: Wago

PORADY

Fot. 6. Specjalne zaciski sprężynowe umożliwiają czołowy lub boczny montaż przewodu.

z dociskiem od dołu lub od góry (w którym to oddzielono funkcję tworzenia siły docisku od funkcji przepływu prądu elektrycznego – pozwala to na optymalne dobranie rodzaju materiału w zależności od funkcji - stal lub miedź - oraz samozakontrolowanie dokręcanej śruby).

ryzyko popełnienia błędów, np. nieprawidłowego dokręcenia śrub lub całkowitego jego braku. Zaciski sprężynowe dostarczane są do użytkownika jako zamknięte - aby je zamocować, należy je najpierw otworzyć. Po wsunięciu przewodu i zluzowaniu sprężyny dochodzi do automatycznego zakleszczenia. Beznarzędziowe przyłączanie przewodów jest szczególnie korzystne w przypadku ograniczonych przestrzeni czy trudnodostępnych miejsc. Niektóre modele złączek sprężynowych są tak skonstruowane, że dociskają przewód niezwykle równomiernie, powierzchniowo, dzięki czemu nie dochodzi do jego uszkodzenia nawet podczas wielokrotnego montażu i demontażu. Na rynku dostępne są również dociski z zaprogramowaną siłą, dostosowaną do przekroju przewodu. Pozwala to na uniezależnienie jakości styku

Fot.: Wago

Sprężynowe Popularne są również złączki sprężynowe, w których siła docisku automatycznie dostosowuje się do przekroju przewodu, umożliwiające beznarzędziowe podłączanie przewodów (sprężyna styku dociska przewód do przewodzącej prąd szyny). Zaciski sprężynowe są wybierane przez instalatorów przede wszystkim dzięki stosunkowo krótkiemu czasu montażu, szczególnie w porównaniu z zaciskami śrubowymi. Prawidłowo skonstruowane połączenia są ponadto odporne na wstrząsy, a deformacje przewodów są automatycznie niwelowane. Ponadto do minimum spada

Fot. 7. Zamiast kupować pojedyncze produkty warto zdecydować się na kompletny system jednego, renomowanego producenta.

Fot. 8. Podczas wykonywania instalacji zacisk można otworzyć śrubokrętem. Po wprowadzeniu przewodu i zwolnieniu sprężyny zostaje on zakleszczony z siłą dostosowaną automatycznie do jego przekroju.

Fachowy Elektryk

od staranności wykonania montażu, a ponadto skrócenie jego czasu. Push-in W zacisku sprężynowym push-in z kolei siła docisku wytwarzana jest przez sprężynę ramieniową (np. z wytrzymałej stali sprężynowej chromowo-niklowej). Szacuje się, że przy użyciu nowoczesnych złączek potrzeba o 50% mniejszej siły do podłączenia przewodów zarówno sztywnych, jak i gęstych o przekroju 0,34 do 10 mm². Ich kompaktowa konstrukcja sprawia, że zajmują nawet jedynie 5,2 mm miejsca na szynie. Warto zwrócić uwagę również na kompaktowe złączki rozłączne wyposażone w zaciski sprężynowe push-in z automatycznym zabezpieczeniem przekładnika pomiarowego. Ostatnio na rynku pojawiły się modele z wtyczką, która po jej wyciągnięciu automatycznie zwiera obwód przekładnika prądowego, zabezpieczając go przed uszkodzeniem, co zapewnia wysoki stopień bezpieczeństwa oraz niezawodność obwodów pomiarowych podczas pomiarów. Szybkozłączki Szczególnie w instalacjach domowych zastosowanie znajdują złącza bezśrubowe, czyli tzw. szybkozłączki. W tym przypadku liczy się precyzja montażu oraz staranność – zbyt słaby docisk może skutkować brakiem zasilania lub przegrzaniem złącza, a nawet doprowadzić do pożaru. Najnowsze modele złączek realizowane są np. w technologii podwójnej sprężyny dociskowej. Pierwsza sprężyna umożliwia wprowadzenie przewodu przy wykorzystaniu najmniejszej możliwej siły (ważne zwłaszcza przy miękkich żyłach), druga zaś zapewnia dobre połą-

REKLAMA

Fot.: Phoenix Contact

PORADY

Fot. 9. Beznarzędziowe przyłączanie przewodów jest szczególnie korzystne w przypadku ograniczonych przestrzeni czy trudnodostępnych miejsc.

czenie poprzez mocny docisk. Dostępne szybkozłączki pozwalają na łączenie przewodów zarówno jedno-, jak i wielodrutowych (do 7 drutów), a także łączenie przewodów o różnych przekrojach w tej samej złączce.

Automatycznie Interesującym rozwiązaniem są połączenia zaciskowe przeznaczonych do w pełni zautomatyzowanego montażu. Połączenia realizuje się wtedy za pomocą pistoletu pneumatycznego – wstrzeliwuje się specjalną klamrę na odpowiedni pin przyłączeniowy o prostokątnym lub kwadratowym przekroju. Kilka połączeń może być realizowanych na jednym pinie przyłączeniowym. Demontaż również odbywa się za pomocą specjalistycznych narzędzi i prowadzi do zniszczenia klamry zacisku. Inny rodzaj automatycznego połączenia zaciskowego realizowanego w sposób automatyczny wymaga stosowania specjalnego urządzenia z napędem elektrycznym. Przewód jednodrutowy zostaje tu nawinięty na pin przyłączeniowy. Połączenie jest w tym przypadku gazoszczelne. Zamiast kupować pojedyncze produkty warto przemyśleć wybór kompletnego, pełnego systemu, który umożliwi nam wykonanie skutecznych oraz wygodnych łączeń. Jeśli wybierzemy produkty jednego, renomowanego producenta, będziemy pewni, że wszystkie posiadają niezbędne certyfikaty i aprobaty. W systemie mogą się znaleźć np.: uniwersalne złączki śrubowe, złączki z zaciskami śrubowymi, złączki sprężynowe kompaktowe, szybkozłącza nożowe z przyłączami, przyłącza wtykowe, mocne złączki z zaciskami bolcowymi. Iwona Bortniczuk Na podstawie materiałów firm: Wago, Phoenix Contact, Radpol

Fachowy Elektryk Untitled-1 1

27 2013-06-04 14:06:00

PRODUKTY

Złączki instalacyjne Scotchlok™ firmy 3M Złączki Scotchlok™ można stosować do łączenia przewodów w puszkach rozgałęźnych, skrzynkach rozdzielczych i zasilaniu urządzeń. Znakomicie usprawniają i przyspieszają wszelkie prace wymagające łączenia przewodów, szczególnie kiedy trzeba wykonać wiele połączeń.

Fachowy Elektryk

Fot.: 3M

Złączki dzielą się na skrętne i zaciskane. Złączki skrętne Scotchlok™ O/B+, R/Y+ i B/G+ umożliwiają trwałe połączenia przewodów miedzianych o dużej rozpiętości przekrojów w instalacjach elektrycznych na napięcie do 600 V. Są przewidziane zarówno do połączeń przewodów jednodrutowych, jak i wielodrutowych. Przeznaczone do pracy w temperaturze do 105°C. Korpus produkowany z samogasnącego polipropylenu. Jego dolną część stanowi elastyczny kołnierz z elastomeru dający dodatkową izolację końców przewodów istotną szczególnie w przypadku odsłonięcia żyły na zbyt dużym odcinku. W celu uzyskania połączenia przewodów należy odizolować przewody na dł. 13 ‑ 22 mm zależnej od przekroju przewodu i typu złączki, następnie wprowadzić je do otworu złączki oraz przekręcić złączkę w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara do oporu bez użycia dodatkowych narzędzi. Obrót złączki powoduje skręcenie żył łączonych przewodów oraz ich silne dociśnięcie do siebie. W przypadku konieczności deinstalacji wystarczy przekręcić złączkę w kierunku przeciwnym. Instalacyjne złączki zaciskane Scotchlok™ umożliwiają szybkie i niezawodne połączenia lub odgałęzienia jedno- i wielodrutowych przewodów miedzianych na napięcia do 600 V o przekrojach od 0,5 do 4 mm² i maksymalnej średnicy izolacji do 4,8 mm. Są wykonane z odpornego na rozpuszczalniki polipropylenu umożliwiającego pracę w temperaturach otoczenia do 105°. Dzięki zastosowaniu zacisku szczelinowego złączki Scotchlok™ umożliwiają szybkie wykonanie połączenia bez potrzeby zdejmowania izolacji z końcówek żył. Wy-

starczy umieścić końcówki przewodów w otworach złączki, a następnie zacisnąć złączkę, zamykając jej obudowę. Zacisk szczelinowy wykonany z ocynowanego mosiądzu przebija izolację przewodu, wcinając się w przewodnik i połączenie jest już zrealizowane. Obudowa zapewnia szczelność i zapobiega poluzowaniu się kontaktu. Do zaciskania można użyć zwykłych kombinerek lub specjalnego narzędzia, gwarantującego właściwy kąt docisku. Sebastian Urbanek Inżynier Serwisu Technicznego 3M

Fot. 1. Złączki skrętne Scotchlok™. Fot.: 3M

Przeznaczone do zastosowań przy wszelkiego rodzaju instalacjach niskoprądowych, takich jak: instalacje alarmowe, instalacje domofonowe, monitoring czytników kart stref bezpieczeństwa – instalacje kontroli dostępu (instalacje sygnałowe, przeciwwłamaniowe), niskoprądowe instalacje automatyki przemysłowej (np. czujniki pomiarowe), instalacje sterownicze, np. do centralnych pomieszczeń klimatyzacyjnych itp.

Fot. 2. Złączki zaciskane Scotchlok™.

PRODUKTY

Asfora

uczyni Twoje życie łatwiejszym Asfora – nowość w asortymencie firmy Schneider Electric – to pełna gama wysokiej jakości łączników i gniazd o pięknym, eleganckim kształcie oraz szerokiej funkcjonalności. Prosta forma, rozbudowany asortyment oraz szybka i łatwa instalacja to wyznaczniki rodziny Asfory. Seria dostępna jest w klasycznych odcieniach bieli i kremu. Szeroki zakres funkcji Oferta osprzętu Asfora, dzięki swojej szerokiej funkcjonalności odpowiada na nawet najbardziej wyszukane wymagania użytkowników. Poza podstawowymi łącznikami i gniazdami zapewnia szeroki asortyment funkcji od łączników z dodatkowym podświetleniem, przez ściemniacze po łączniki hotelowe. Gniazda zapewniające dostęp do mediów, np. głośnikowe, pomagają w dyskretny sposób rozmieścić nagłośnienie. Dodatkowo gniazda telefoniczne, komputerowe i abonenckie gwarantują wysoką jakość połączenia i odbiór sygnału. Szybka i łatwa instalacja Innowacyjne rozwiązania montażowe zastosowane w serii Asfora pozwalają na szybką i łatwą instalację. Mechanizmy produktów posiadają przejrzyste oznaczenia i schematy połączeń, co znacznie ułatwia montaż i zmniejsza ryzyko błędnego połączenia. Dźwignie zacisków bezgwintowych ułatwiają montaż oraz demontaż, dodatkowo zaciski w gniazdach umieszczone są w jednej linii, dzięki czemu wszystkie przewody można przyciąć za jednym razem na tę samą długość. Produkt został zaprojektowany w taki sposób, aby jego instalacja była nie tylko łatwa, intuicyjna i szybka, ale również bezpieczna. Wejścia kablowe wyprofilowane zostały w taki sposób, aby ułatwić umieszczenie przewodu w zacisku oraz aby jego odsłonięta część znalazła się pod warstwą izolacyjną. Wszystkie produkty z serii Asfora wyprodukowane zostały w zgodzie z obowiązującymi standardami oraz normami, a zastosowane materiały charakteryzują się dużą trwałością. n

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

Fot. 1. Struktura montażu ramek i osprzętu formatu 45 mm (systo) w systemie z twardego PVC tehalit.BRP.

tynkowego Ø 60 mm, jak i systemów gniazd 45×45 mm oraz gniazd kanałowych dedykowanych producenta Ecoline. Nowy systemy kanałów tehalit.BRP|BRAP charakteryzują się pełnym profesjonalnym, uniwersalnym asortymentem gniazd Ecoline i osprzętu dodatkowego, który w swoim zakresie obejmuje m.in.: gniazda podwójne Ecoline z bolcem uziemiającym z możliwością wielokrotnego, szybkiego łączenia za pomocą przewodów i z przyłączem WAGO-WINSTA, bezhalogenowe gniazdo kanałowe podwójne z bolcem uziemiającym oraz Schuko, bezhalogenowe gniazdo kanałowe pojedyncze Schuko z łącznikiem i podświetleniem, bezhalogenowe maskownice gniazd z polami opisowymi,

Fot.: Hager

Systemy kanałów podparapetowych tehalit.BRP|BRAP Główną koncepcją powstania systemu tehalit.BRP była potrzeba stworzenia prostego, szybkiego i uniwersalnego profilu dającego możliwość zabudowy dowolnego osprzętu. Efektem wytężonej pracy inżynierów Hagera i nabytego przez dziesiątki lat doświadczenia jest prosty, szybki w instalacji kanał tehalit.BRP z PVC twardego oraz profil tehalit.BRAP z aluminium anodyzowanego. Obie rodziny nowych kanałów tehalit. BRP|BRAP wyróżniają się unikalną możliwością zabudowy dowolnego typu osprzętu elektroinstalacyjnego: gniazd kanałowych ecoline, osprzętu typu 45×45 mm, oraz osprzętu do puszek Ø 60 mm, bez względu na wymiar ramek zewnętrznych. Każdy z systemów idealnie spełnia wymagania funkcjonalne i estetycznie dla infrastruktury sieci IT w biurach o ekonomicznym lub wysokim standardzie wykończenia. System tehalit.BRAP gwarantuje najwyższą jakość instalacji, łatwość jej późniejszej rozbudowy, utrzymania w czystości oraz modyfikacji w dowolnym momencie. Zadaniem systemów prowadzenia przewodów jest zapewnienie ochrony kabli przed ich uszkodzeniem, ale także - a może przede wszystkim - zapewnienie możliwości modyfikacji instalacji w przypadkach modernizacji oraz późniejszej rozbudowy. Systemy prowadzenia przewodów zapewniają możliwość zabudowy różnego rodzaju osprzętu elektroinstalacyjnego z uwagi na szybko zmieniające się standardy i technologie. Pozwalają jednocześnie na montaż tak osprzętu pod-

Fot.: Hager

Nowoczesne systemy prowadzenia instalacji elektrycznych w biurach i obiektach użyteczności publicznej tehalit.BRP/BRAP

Fot. 2. Przykłady różnych typów gniazd zasilających Ecoline.

Fachowy Elektryk

gniazda RTV/SAT przelotowe oraz końcowe, gniazda teleinformatyczne 2 x RJ45 6 Kat. Największym udogodnieniem montażowym systemu jest możliwość zabudowy tradycyjnego osprzętu podtynkowego do puszek Ø 60 mm dowolnego producenta. Dzięki wyjątkowej konstrukcji i nowej technologii system kanałów tehalit.BRP|BRAP zapewnia licowanie pokrywy profilu z krawędzią profilu w taki sposób, że dowolna ramka gniazda/ łącznika, której krawędź jest „nienormatywna” - tzn. większa niż 80 mm - może być zastosowana. Ta charakterystyczna cecha licowania daje możliwość montowania w kanale osprzętu dowolnego producenta w zależności od upodobań inwestora lub potrzeb obiektowych. Dodatkowym udogodnieniem jest uniwersalna puszka do zabudowy mechanizmu gniazda/osprzętu 60 mm w kanale. Wyjątkowość polega na uniwersalnym zastosowaniu; puszka wykonana jest z materiału bezhalogenowego, zatem stosuje się ją w systemach kanałów z PVC, aluminium, z blachy stalowej czy kolumnach: tehalit. BRP|BRAP|BRS|DA200. Puszkę można łączyć szeregowo uzyskując odpowiednią wielokrotność w zależności od typu zastosowanych ramek modułowych.

Doskonałe rozwiązanie dla przestrzeni biurowych – system z twardego PCV tehalit.BRP Kolejnym ważnym punktem systemów tehalit.BRP|BRAP jest możliwość łatwego i bardzo szybkiego montażu osprzętu typu zatrzaskowego formatu 45×45 mm np. systo. Ramki montażowe pod osprzęt zatrzaskowy montowane są na krawędziach profilu w miejscach łączenia pokrywy. Taki sposób montażu osprzętu zapewnia wymaganą wolną przestrzeń na prowadzone przewody i ułatwia montaż w przypadku szczególnie dużej ilości kabli. Dodatkowo po zdjęciu pokrywy z kanału sama ramka pełni funkcję dużej klamry spinającej, zapobiegając wypadaniu wiązek kablowych. Z tego m.in. powodu system kanałów z twardego PCV tehalit.BRP doskonale sprawdza się wszędzie tam gdzie standard wykończenia i jakość wykonania mają istotne znaczenie, a szybkość wykonania modernizacji jest kluczowa. Rozwiązania dla obiektów użyteczności publicznej – system aluminiowy tehalit.BRAP Zgodnie z zaleceniami projektowymi i normami SEP w przypadku budynków o zwiększonym zagrożeniu pożarem, w obiektach użyteczności publicznej, w obiektach, w których priorytetem jest ochrona ludzi, dóbr kultury lub wyposażenia o dużej wartości zaleca się stosowanie przewodów i kabli bezhalogenowych, które nie wydzielają toksycznych spalin pod działaniem ognia oraz kanałów z materiałów bezhalogenowych lub całkowicie niepalnych. Kanały aluminiowe tehalit. BRAP spełniają najwyższe kryteria jakościowe i estetyczne, są odporne na uderzenia, zniszczenia, odporne na działanie promieni UV. Aluminium jako materiał zapewnia

Fot.: Hager

Fot. 4. Przekrój kanału tehalit.BRP z ramką montażową do gniazd formatu 45 mm.

nie tylko najlepszą ochronę instalacji, ale przede wszystkim jest odporny na czynniki zewnętrzne takie jak uderzenia, zadrapania, i jest całkowicie niepalny. System kanałów tehalit.BRAP wraz z osprzętem bezhalogenowym jak puszki, kable łączące, gniazda Ecoline, kształtki i kąty wewnętrzne/zewnętrzne jest dedykowany do obiektów użyteczności publicznej i pomieszczeń, w których bezpieczeństwo ludzi i mienia jest priorytetem. Fot.: Hager

Fot. 3. Puszka uniwersalna do montażu w kanałach pod osprzęt podtynkowy Ø 60 mm.

Fot. 5. Osprzęt elektroinstalacyjny zamontowany w aluminiowym kanale tehalit.BRAP.

Niewiele jest materiałów, które równie dobrze jak aluminium nadawałyby się do realizacji ekskluzywnych koncepcji wzornictwa. Kanały tehalit.BRAP z aluminium z nowoczesną kolorystyką i powierzchnią dostosowane są do obowiązujących trendów we wzornictwie nowoczesnego osprzętu instalacyjnego. Razem z systemami kolumn tehalit. DA200 tworzy kompleksowy system prowadzenia przewodów dla pomieszczeń wymagających najwyższego poziomu estetyki. Instalacje z użyciem systemów z aluminium tehalit.BRAP swoją szczególną atrakcyjność Fot.: Hager

Fot.: Hager

PRODUKTY

zawdzięczają matowemu, szlachetnemu połyskowi naturalnie utlenionego aluminium. Estetyka tego systemu jest najczęściej wykorzystywana w pomieszczeniach o nowoczesnym i reprezentacyjnym charakterze. System kanałów tehalit.BRP|BRAP Zalety: stabilne i wytrzymałe profile z PVC lub z aluminium (niepalne), regulowane, elastyczne kąty wewnętrzne i zewnętrzne (bezhalogenowe z PC/ ABS), możliwość montażu dowolnego osprzętu (formatu 45x45 mm i osprzętu podtynkowego Ø 60 mm) oraz gniazd kanałowych Ecoline i puszek CEE, jeden wspólny typ pokrywy o szerokości 80 mm, licowanie z krawędziom profili, możliwość zabudowy odstępników i zabudowy lamelowej, pełna kompatybilność osprzętem elektroinstalacyjnym polo.fiorena oraz polo.optima oraz seriami Berker B.Kwadrat. K1, pełen zakres kształtek i wyposażenia dodatkowego, mała ilość referencji zamówieniowych – uniwersalna puszka montażowa pod osprzęt Ø 60 mm.

Fot. 6. Kanał tehalit.BRAP z zamontowanym radio touch Berker K.1.

Dane techniczne: materiał: PCV twarde lub aluminium anodyzowane wymiary: 65×100/130/170/ (210/200) mm, kolory: aluminium i biały (inne kolory na zamówienie), kształtki z tworzywa PC/ ABS lakierowane na kolor aluminium, stopień ochrony: IP40 – IK 07. n

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

AKS systemy rur

Stare, ale nowe

Przede wszystkim JAKOŚĆ Najważniejszym założeniem produkcji było wykorzystanie tylko i wyłącznie tworzywa pierwotnego, kupowanego w Polsce, od sprawdzonych i rzetelnych dostawców. Zastosowane tworzywo musi spełniać normy: ROHS, odporności na UV oraz nierozprzestrzeniania płomienia. Wszystkie podzespoły maszyn są na bieżąco monitorowane, doświadczeni pracownicy nadzorują cały cykl technologiczny przy pomocy najnowocześniejszych urządzeń. Każda wyprodukowana partia wyrobów jest oznakowana indywidualnym kodowanym numerem, by móc stwierdzić kiedy i z którego tworzywa wyprodukowano konkretny wyrób oraz

Fachowy Elektryk

Fot. 1. System rur RL.

który z pracowników obsługiwał maszynę. Nie ma możliwości, by którykolwiek z produktów wykazywał niedopuszczalne odchylenie od zadanych parametrów. Wszystkie elementy składowe tej grupy są tak spasowane by podczas montażu nie było absolutnie żadnych problemów. INNOWACYJNOŚĆ to klucz do przyszłości Początkowo pojawił się drobny problem – jak poprawić coś, co jest powszechnie używane od lat, zdawałoby się dopracowane i w gruncie rzeczy stosunkowo proste? „Lepsze jest wrogiem dobrego” - mówi stare przysłowie. Instalatorzy dodatkowo, to dość konserwatywni ludzie i są sceptycznie nastawieni do wszelkich nowości. W podstawowych parametrach tej grupy produktowej niewiele można było zmienić. Oprócz poprawienia pewnych drobnych, ale istotnych detali producent postawił na nowy sposób pakowania i dystrybucji tych wyrobów. W AKS Zielonka produkowany jest tylko jeden typ uniwersalnych uchwytów z zamknięciem. Zostały one tak zaprojektowane by element zatrzaskowy można było w razie potrzeby łatwo usunąć jednocześnie przy

zachowaniu funkcji uchwytu – pewnego mocowania instalacji do podłoża. Można je łatwo i estetycznie łączyć w zestawy, tak by zamocować kilka rurek (dowolnej średnicy) jedna nad drugą. Dzięki uniwersalności tych uchwytów, w znaczącym stopniu ograniczone zostały wymagane u dystrybutorów Fot.: AKS

Założona w 1984 roku firma stawia na innowacyjność w technologii produkcji, najwyższą jakość wyrobów i rzetelne spełnianie warunków określonych we wszelkich normach. Jednocześnie, mając na uwadze realia rynku i stan naszej gospodarki, wyroby AKS-u stanowią rozsądny kompromis pomiędzy jakością a ceną. Jako jedyny polski producent ma w ofercie kompletne systemy kanałowe z pełnym osprzętem, opatentowanymi rozwiązaniami technicznymi i wyłącznie z surowców pierwotnych. Te same zasady stosuje w każdej oferowanej grupie asortymentowej. Te standardy zastosowane zostały również przy wprowadzaniu nowej rodziny produktów – popularnych i powszechnie stosowanych rurek typu RL. W początkowej fazie projektowej zostały określone podstawowe parametry które muszą cechować ten wyrób. Były to jakość, innowacyjność i oszczędność.

Fot.: AKS

W obecnych czasach, gdy na rynku głównym wyznacznikiem wartości produktu jest jego cena, zalewa nas masa niskiej jakości wyrobów importowanych lub produkowanych w kraju, ale z tworzyw niewiadomego pochodzenia. Alternatywą dla tych przykładów jest AKS Zielonka.

Fot. 2. Przykładowy system instalacji z wykorzystaniem rur RL i RLM.

Fot.: AKS

PRODUKTY

Fot. 4. Uchwyt zamknięty - uchwyt otwarty.

Fot. 3. Sposób łączenia uchwytów do rur.

Fot.5. Pełna gama rozmiarów złączek elastycznych do rur

Pożądana OSZCZĘDNOŚĆ Obecnie w ofercie są aż trzy wersje rurek: standardowe trzymetrowe, standardowe

Fot.: AKS

stany magazynowe. Często bowiem w hurtowniach zapasy były podwójne – uchwyty w wersji otwartej i zamkniętej. Pokazane na fot. 6 opakowania złączek do rur stanowią najciekawszą i najodważniejszą zmianę w podejściu do tematu opakowań tych wyrobów. Kartonowe pudełka ze specjalnymi perforacjami umożliwiają uporządkowanie magazynów, działów sprzedaży w hurtowniach i zapewniają wygodę podczas wykonywania instalacji elektrycznej. Kartonowe opakowanie eliminuje też efekt „elektryzacji” złączek. Złączka wyjmowana z foliowego worka zostaje na-

w wersji dwumetrowej oraz dwumetrowe z kielichem. Założeniem jest ograniczenie produkcji tylko do tych ostatnich. Według inżynierów z AKS Zielonka są one przyszłością i produktem docelowym. Potrzeba jest tylko trochę czasu i dotarcia z tym wyrobem do szerszego grona odbiorców. Rurki dwumetrowe zapewniają dużo łatwiejszy transport z fabryki do dystrybutorów oraz dla instalatorów – z hurtowni czy magazynu do miejsca wykonywania prac. Kilka

Fot.: AKS

ładowana elektrostatycznie, przyciąga pył i kurz, o który przecież, przy pracach instalacyjnych nietrudno. W samych złączkach została nieznacznie przedłużona długość elastycznej „harmonijki”, co przy montażu dwóch rurek pod kątem (zwłaszcza o dużych średnicach) ułatwia odpowiednie ich wyprofilowanie. Złączki te produkowane są dokładnie z tego samego tworzywa co rurki i również są odporne na działanie promieni UV.

Fot. 6. Sposób pakowania złączek elastycznych.

opakowań rurek dwumetrowych zmieści się do większości samochodów osobowych, instalator nie musi ich wyginać, przycinać czy obowiązkowo jechać samochodem dostawczym. W magazynowaniu też są zdecydowanie lepsze, nie ma potrzeby konstruowania specjalnych stojaków, można je poukładać na standardowej palecie, zabezpieczyć taśmą lub folią i przechowywać nawet na regałach wysokiego składowania. Na najbliższą przyszłość planowane jest uzupełnienie tej grupy produktów o złączki kątowe sztywne, które są coraz częściej wymagane w tego typu instalacjach. Hubert Skwierczyński, Piotr Prażmowski

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

Solidność i wielozadaniowość

Bardziej solidny niż kiedykolwiek dzięki nowoczesnej metodzie spawania laserowego Nowy system tras kablowych jest jeszcze bardziej niezawodny, wytrzymały i ekonomiczny. Stało się to możliwe dzięki procesowi produkcyjnemu DUO-Plus, do którego OBO – specjalnie dla systemów koryt kablowych – uzyskało wyłączność praw licencyjnych. Nasz nowoczesny park maszynowy, wyposażony w technologię spawania

Fachowy Elektryk

Fot. 1. MKS-Magic® koryto kablowe z błyskawicznym złączem Magic.

laserowego, stanowi fundament dla najwyższej jakości produktów. Kompleksowa struktura 3-D uzyskana dzięki innowacyjnej technologii wraz ze zmianą w strukturze materiału w obszarze spawu, dało w re-

zultacie wyniki obciążalności niemożliwe wcześniej do uzyskania. Koryta perforowane zapewniają dobrą przepuszczalność wody i zapewniają znakomitą wentylację przewodów. Ponadto, badanie wytrzymałości na uderzenia oraz w komorze solnej wykazują niezwykłe cechy koryt do zastosowania w każdych warunkach. Ponadto koryta o szerokości 200 mm i powyżej spełniają wymogi dla montażu trasy poniżej instalacji tryskaczowych dzięki specjalnej konstrukcji dna, a tym samym są zgodne z wymaganiami VdS (Verband der Sachversicherer). System zaklikiwany ze złączem Magic Od trójnika do łuku – wszystkie istotne elementy nowego systemu koryt wyposażone są w opatentowane złącze błyskawicznego montażu Magic. Wyraźnie słyszalne kliknięcie wskazuje na mocne połączenie mechaniczne. Szybkozłącze Magic spełnia wymogi nawet przy dużych obciążeniach koryt, upraszczając pracę i oszczędzając czas już na etapie montażu, w szczególności podczas pracy tuż nad głową lub na dużych wyso-

Fot.: OBO Bettermann

Wszystkie istotne elementy systemu nowej generacji koryt kablowych zostały wyposażone przez OBO BETTERMANN w złącze Magic. Dzięki innowacyjnej technologii produkcji, nowy system posiada większą obciążalność i wyznacza nowe standardy dla niezawodności i oszczędności czasu montażu. Nowa generacja tras kablowych OBO została nominowana do nagrody Steel Innovation Award 2012 (Stahl-Innovationspreis 2012) natychmiast po debiucie na rynku – to wszystko dzięki wielu korzyściom płynącym z nowej konstrukcji koryt kablowych OBO. Wystarczy przyłożyć do siebie – KLIK – i gotowe. Bezśrubowy system złącza Magic, opracowany przez OBO BETTERMANN, już teraz jest integralną częścią wielu instalatorów w trakcie ich pracy. Firma OBO konsekwentnie rozwinęła ten system dalej. Po raz pierwszy, nowa generacja koryt została wyposażona w całości w opatentowane złącze szybkiego łączenia Magic. Wszystkie elementy są teraz zaklikiwalne co pozwala jeszcze szybciej i prościej wykonać całą instalację. Zupełnie nowy system produkcji oferuje wiele innych korzyści, np. znaczny wzrost obciążalności tras kablowych. Już teraz, nowy system koryt został przetestowany, spełniając a niejednokrotnie w znaczny sposób przewyższając standardy krajowe i międzynarodowe. Środowisko również znacznie zyskało na tej zmianie ze względu na ulepszony balans ekologiczny procesu produkcyjnego.

Fot.: OBO Bettermann

Nowe koryta kablowe Magic od OBO

Fot. 2. Kompleksowa struktura 3D generowana dzięki metodzie produkcji DUO-Plus.

Fot.: OBO Bettermann

PRODUKTY dziwy talent. Między innymi zapewnia bezpieczne połączenie koryt także w miejscu cięcia. Złącze jest mocowane do obu koryt, a następnie starannie połączone poprzez zaciski sprężynowe – bez względu na to, czy wymagane jest cięcie proste czy też pod kątem.

Fot. 4. System bezśrubowego złącza Magic – system kompletny.

Fot. 5. Zaklikiwane połączenie koryt kablowych w miejscu cięcia.

wanego łącznika Magic są przymocowane do koryta uniemożliwiając ich zgubienie. Szczególnie w trakcie prac na obiekcie, nowe złącze Magic pokazuje swój praw-

Pełna oferta dla ciężkich oraz standardowych wymagań Bezśrubowe połączenie jest teraz możliwe również dla średnio-ciężkich oraz ciężkich tras kablowych dzięki programowi innowacyjności OBO. Oferta obejmuje: MKS-Magic® – średnio-ciężkie koryto kablowe, SKS-Magic® – ciężkie koryto kablowe IKS-Magic® – średnio-ciężkie koryto kablowe z wyprowadzeniami przewodów, MKSU Magic – średnio-ciężkie koryto kablowe, bez perforacji, SKSU Magic – ciężkie koryto kablowe, bez perforacji. Przemysław Głogowski

Fot.: OBO Bettermann

kościach. Ponadto, ciągłość elektryczna, jak i związane z nią wyrównanie potencjałów, wymagane przez normy, są zachowane. Kolejną korzyścią jest to, że elementy zintegro-

Fot.: OBO Bettermann

Fot. 3. Przepuszczalność wody z tryskaczy oraz doskonała wentylacja przewodów.

Technologia i środowisko: wszystkie światła zielone Nowe koryta kablowe z OBO są testowane zgodnie z międzynarodową normą IEC 61537, a także posiadają certyfikat VDE. Środowisko również korzysta z innowacyjnej metody produkcji DUO-Plus dzięki temu, że ekologiczny bilans dla całej rodziny produktów Magic został znacznie usprawniony. Roczna produkcja w ilości dwóch milionów metrów koryt kablowych Magic emituje ok. 2600 ton mniej CO2 w porównaniu do tradycyjnej metody produkcyjnej. W przeliczeniu na emisję dwutlenku węgla przez samochód osobowy, przyrównać to możemy do zaoszczędzenia emisji po przejechaniu 15 milionów kilometrów lub okrążenia Ziemi 375 razy.

Fot. 6. Koryta typu MKS-Magic®, SKS-Magic®, IKS-Magic®, MKSU Magic i SKSU Magic.

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

Elastyczne systemy prowadzenia instalacji Nowoczesne koncepcje zagospodarowania obiektów wymagają zastosowania elastycznych systemów, które pozwolą na prowadzenie instalacji zasilających i teleinformatycznych. Kompatybilne ze sobą produkty tworzą gotowe i kompletne rozwiązania zapewniające maksymalną elastyczność zmian i rozbudowy instalacji oraz minimalne koszty adaptacji wewnętrznych pomieszczeń. Przykładem tworzącym zintegrowaną siatkę prowadzenia linii zasilających i teleinformatycznych są Systemy Prowadzenia Przewodów LFS oraz Systemy Instalacji Podpodłogowych UFS. Wspólną cechą powyżej wspomnianych systemów jest bardzo wysoka jakość wykonania a co za tym idzie długa żywotność i powtarzalność.

W ostatnich latach firma OBO Bettermann szczególnie mocno rozwinęła grupę systemów podpodłogowych marki Ackermann. Dzięki temu posiadamy jedną z najszerszych i najbardziej profesjonalnych ofert na rynku o czym świadczą liczne obiekty referencyjne o różnym przeznaczeniu użytkowym, w Polsce i na świecie. Najczęściej wykorzystywany w budynkach biurowych i komercyjnych program kaset zasilających do wykładziny został unowocześniony o nowe, innowacyjne parametry.

Fot.: OBO Bettermann

Kasety zasilające do wykładziny 2. generacji Nowe kasety zasilające do wykładziny GES.-2U…, dzięki uniwersalnym uchwytom montażowym mogą być jednocześnie stosowane w systemach kanałów i puszek

podpodłogowych jak również w podłogach technicznych do płyty o grubości max. 65 mm. Regulowane wgłębienie w pokrywie: 3, 8, 10 i w standardzie 5 mm, pozwala na wklejenie wykładziny PCV, dywanowej jak również paneli podłogowych różnych grubości. Nowe, aktywnie i łatwo otwierane wyjście przewodów oraz dodatkowo wbudowana prowadnica chroni przewody przed uszkodzeniem i porządkuje ich prowadzenie. Pokrywa obracana o 180° zamontowana jest w ramie za pomocą metalowych trzpieni. Kasety dostępne są w wykonaniu prostokątnym i okrągłym, od 6 do 12 sztuk osprzętu w module 45×45 mm. Kasety na 3 moduły 45 pozostały niezmienione. Wykonane są z materiału bezhalogenowego PA. Ciekawym rozwiązaniem, również dla budownictwa mieszkalnego, są bardzo estetyczne, kompletne kasety zasilające z serii GE.2 oraz UDHome. Gotowe do montażu, w zależności od wersji wyposażone w niezbędny osprzęt są elastycznym rozwiązaniem do małych instalacji.

Fot. 1. Kasety zasilające do wykładziny 2. generacji.

Fachowy Elektryk

Fot. 2. Przegląd systemów podpodłogowych.

Co jeszcze OBO może zaoferować klientowi? system zamkniętych kanałów i puszek podpodłogowych do zalewania w wylewce, system kanałów zlicowanych z wylewką, system standardowych kaset zasilających do podłóg miękkich oraz twardych, system kaset z podwyższonym IP do standardowych oraz wyższych obciążeń. Wszystkie systemy są przebadane i zgodne z aktualnymi normami europejskimi EN 50085‑2-2. Powszechnie stosowanymi rozwiązaniami są nadal Systemy Prowadzenia Instalacji LFS. Najbardziej popularne, wykonane z PCV, jak kanały instalacyjne WDK-a, podparapetowe GK. czy też grzebieniowe VK marki DAHL-KANAL są już standardem. Ciekawą ofertę stanowią kanały podparapetowe wykonane z aluminium GA. i stali GS., które dzięki odporności materiałów oraz ekskluzywnemu design-owi są coraz częś-

Fot. 3. System kanałów podparapetowych Rapid 45.

ciej stosowane. Wiele cech powyższych systemów łączy program kanałów podparapetowych Rapid 45. Wykonane z PCV lub aluminium dostępne są jako kanały pojedyncze, podwójne i potrójne. Fot.: OBO Bettermann

Fot. 4. Praktyczne zastosowanie elementów uzupełniających system Rapid 45.

Modułowa budowa, zasada łączenia na zatrzaski oraz szeroka i kompleksowa gama kształtek umożliwia szybki, łatwy i elastyczny montaż kanału oraz dużą pojemność na rozprowadzenie instalacji. Kanał może być stosowany zarówno w postaci cokołu przypodłogowego jak też kanału podparapetowego. Wykonane w kanale z PCV owalne otwory ułatwiają jego wypoziomowanie w przypadku montażu ściennego. Kanały dwu- i trzykomorowe mają fabrycznie wbudowane przegrody pozwalające na rozdzielnie np. linii zasilających od transmisji danych. Dodatkowo w każdym z wymiarów możemy samodzielnie wprowadzić przegrody w spodzie kanału. Charakterystyką kanału Rapid 45 jest wyróżniające się wzornictwo z ukośnymi krawędziami i zaokrąglonymi kształtami. Bardzo ważną zaletą jest bezpośredni montaż osprzętu elektroinstalacyjnego w module 45×45 mm w profilu bez użycia dodatkowych akcesoriów jak ramki, adaptery czy puszki, co zapewnia szybki i oszczędny montaż oraz możliwość elastycznej zmiany instalacji.

Fot.: OBO Bettermann

PRODUKTY

Fot. 5. Bezpośredni montaż osprzętu w module 45×45 mm w kanale Rapid 45.

Fabrycznie kanały zapakowane są w samoprzylepną folię, niezawodnie zapobiegającą zadrapaniom i zabrudzeniu podczas montażu. Wszystkie systemy są przebadane i zgodne z aktualnymi normami europejskimi EN 50085‑2-1, część posiada również certyfikat UL. Magdalena Stankiewicz REKLAMA

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

Nowa, dwukomponentowa puszka o IP55/IP65 Hermetyczne puszki instalacyjne to elementy niezbędne w dobrej instalacji. Biorąc pod uwagę coraz bardziej rozbudowane instalacje i związane z nimi rosnące oczekiwania projektantów i instalatorów, ewoluuje podejście producentów poszczególnych ich elementów. Rozwój ten dotyczy również puszek instalacyjnych. W odpowiedzi na oczekiwania rynku oferta profesjonalnych puszek instalacyjnych firmy ELEKTRO-PLAST Nasielsk została poszerzona o nową puszkę wykonaną innowacyjną metodą wtrysku dwukomponen-

Fachowy Elektryk

towego (tworzywa PP/TPE), posiadającą 6 membran elastycznych i wygodne zaciski dla przewodów od 1,5 do 2,5 mm2. Wymiary puszki to 98×98×46 mm. Produkt ten występuje zarówno w stopniu szczelności IP 55, jak i IP65. Różnice parametru IP wynikają z wyposażenia poszczególnych modeli. Puszka o IP55 wyposażona jest w pokrywę przykręconą czterema wkrętami utwardzanymi. Natomiast stopień ochrony IP65 puszka uzyskuje poprzez zastosowanie 4 dławnic PG 13,5 mm IP68. Dostępna jest w opcji z zaciskami śrubowymi 2,5 mm2 lub bez.

Puszka 2K posiada tzw. uszy – ułatwiające montaż w szyno-kanałach za pomocą opasek samozaciskowych lub wkrętów bez konieczności odkręcania pokrywy. Stopień IP55 i IP65 umożliwia zastosowanie puszki w trudnych warunkach pracy, pomieszczeniach o dużym zapyleniu i wilgotności. Puszka produkowana jest w trzech odmianach kolorystycznych: białej RAL 9003, szarej RAL 7035 i brązowej RAL 8028 o podwyższonej odporności na promieniowanie UV. mgr inż. Marek Czachorowski Specjalista ds. marketingu

PRODUKTY

Nowe

puszki instalacyjne pogłębiane gips/karton Firma ELEKTRO-PLAST Nasielsk poszerza swoją ofertę sprzedaży o nową serię profesjonalnych puszek instalacyjnych pogłębianych charakteryzujących się innowacyjnymi rozwiązaniami technicznymi oraz wysoką jakością i wygodą montażu. Puszki pogłębiane, dzięki materiałowi zastosowanemu w procesie tworzenia i nowym rozwiązaniom konstrukcyjnym, posiadają wyjątkowo sztywną i zwartą budowę. Występują w czterech wersjach (ze względu na ilość pól): od jednopolowej do czteropolowej. Zostały one zaprojektowane zgodnie

z wymogami norm i spełniają dodatkowe cechy postulowane przez instalatorów: osłabienia ø 20 dedykowane dla rur osłonowych i przewodów, zwiększona do 58 mm głębokość puszki, puszki 1-, 2-, 3- i 4-krotne, sztywna konstrukcja, puszki w wersji bezhalogenowej – samogasnące, wkręty szybkozwojne, zwiększony kołnierz wokół puszki. mgr inż. Marek Czachorowski Specjalista ds. marketingu

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

Wyłączniki różnicowoprądowe z członem nadmiarowo-prądowym kombinowane NB1L-63 firmy Chint Chint to czołowy producent aparatów elektrycznych na rynku azjatyckim. Aparaty tej firmy posiadają szereg certyfikatów wiodących na świecie laboratoriów certyfikujących. Dbałość o wysoką jakość produktów zapewnia ścisła kontrola produkcji na każdym etapie ich wytwarzania. Temu procesowi towarzyszy również kontrola dostaw surowców. Wiele produktów firmy Chint spełnia dyrektywę 2002/95/CE dotyczącą ograniczenia stosowania szkodliwych substancji w niektórych produktach elektrycznych i elektronicznych RoHS (Restriction of Hazarduos Substances). Wyłączniki firmy Chint oferowane przez firmę Chint Poland spełniają tę dyrektywę, co w znacznym stopniu polepsza warunki ich recyklingu.

Aparaty te są zgodne z normą wyłącznikową IEC/EN 60947‑2. Przed wprowadzeniem tych aparatów na rynek polski, spółka Chint Poland zleciła testy sprawdzające w Instytucie Elektrotechniki w Warszawie. Dlaczego wyłącznik kombinowany? Budynki mieszkalne w dzisiejszych czasach, oprócz standardowych pomieszczeń coraz częściej posiadają pomieszczenia takie jak baseny, sauny itp. Na liście wyposażenia naszych mieszkań pojawia się coraz więcej sprzętu komputerowego oraz innych urządzeń elektronicznych. Tego typu rozwiązania wymagają stosowania zabezpieczeń zarówno nadmiarowo-prądowych, jak i różnicowoprądowych. Aby wyjść naprzeciw temu zapotrzebowaniu firma Chint

Fachowy Elektryk

Poland, wyłączny dystrybutor aparatury niskiego napięcia firmy Chint na terenie Polski, wprowadziła na rynek serię wyłączników różnicowoprądowych z członem nadmiarowo-prądowym (zamiennie nazywane wyłącznikami kombinowanymi). Dlaczego wyłącznik kombinowany? Przecież tego typu zabezpieczenie można zrealizować za pomocą tradycyjnych aparatów. Odpowiedź jest prosta: ilość stosowanych aparatów i koszt. Realizacja najprostszego zabezpieczenia tego typu przy użyciu tradycyjnych aparatów to jednobiegunowy wyłącznik nadmiarowo-prądowy oraz dwubiegunowy wyłącznik różnicowoprądowy. Razem trzy moduły zajmujące miejsce w rozdzielnicy. Stosując wyłącznik kombinowany ograniczamy się do dwóch modu-

PRODUKTY

łów - taka jest szerokość wyłącznika kombinowanego. Ten jeden moduł różnicy często decyduje o wielkości zakupionej obudowy rozdzielnicy, a tym samym o jej koszcie. Typ AC czy typ A? Wyłączniki kombinowane produkowane są w dwóch typach - typ AC (tańszy, najczęściej używany) oraz typ A (droższy). W czym tkwi różnica? Typ AC gwarantuje działanie dla prądów upływu przyziemnych, sinusoidalnych nagłych lub stałych narastających. Typ A również gwarantuje działanie w warunkach takich jak w przypadku typu AC lecz ponadto gwarantuje zadziałanie dla prądów zawierających składową stałą (wyprostowane jedno- lub dwupołówkowo lub pulsujące). Przy tego typu prądach wyłącznik kombinowany typu AC nie zadziała. W celu propagowania rozwiązań zapewniających pełną ochronę firma Chint Poland wprowadziła na rynek polski wyłączniki kombinowane wyłącznie typu A. Wyjątkową cechą wyłączników NB1L jest dzielona dźwignia aparatu pozwalająca na stwierdzenie czy zadziałanie nastąpiło w wyniku przeciążenia czy prądu upływu. Ryszard Świetlicki Autor jest dyrektorem technicznym firmy Chint Poland

Tab. 1. Parametry techniczne parametr

jedn.

wartość

standard

IEC/EN 61009-1

typ

AC, A

charakterystyka

B, C

prąd znamionowy In

wyłącznik + blok różnicowoprądowy

1, 2, 3, 4, 6, 10, 13, 16, 20, 25, 32, 40, 50, 63

kombinowane

1, 2, 3, 4, 6, 10, 13, 16, 20, 25, 32, 40

wyłącznik + blok różnicowoprądowy 1P+N, 2P, 3P, 3P+N, 4P

liczba biegunów

kombinowane

1P+N, 2P

napięcie znamionowe Ue

znamionowy prąd różnicowy IDn

prąd znamionowy zwarciowy Icn

6000 / 10 000

czas wyłączenia

maks. 0,1

230 / 400 wyłącznik + blok różnicowoprądowy

0,03, 0,1, 0,3

wyłącznik + blok różnicowoprądowy

0,03

trwałość elektryczna

2000

trwałość mechaniczna

2000

montaż

na szynie TH35/7,5 zatrzaskowo

podłączenie

z góry i z dołu (dla wyłączników kombinowanych) z góry (MBC + blok różnicowoprądowy)

Fachowy Elektryk

PORADY

Jak zabezpieczyć rury przed zamarzaniem? Właściwie dobrane zabezpieczenia, odpowiedzialne za ochronę rur przed zamarzaniem, zapewnią komfort użytkowania budynku, a co najważniejsze, pozwolą uniknąć wysokich kosztów związanych z odmrażaniem oraz ewentualną wymianą uszkodzonych fragmentów instalacji wodnej.

Fachowy Elektryk

Fot.: Raychem

PORADY

Fot. 1. Samoregulujące przewody grzejne marki Raychem składają się z dwóch ułożonych równolegle żył osadzonych w rdzeniu grzewczym wykonanym z przewodzącego polimeru. Dzięki usieciowaniu za pomocą promieniowania, rdzeń zachowuje niezawodność przez długi okres czasu. We włóknistych przewodach grzejnych TV oraz KTV przewodzący polimer w formie włókna jest nawinięty wokół żył.

Zacznijmy może od zalet systemów ogrzewania rur. O ile zapobieganie zamarzaniu jest oczywiste, to dodatkowo zyskać można utrzymywanie w rurach ciepłej wody. Przewód grzewczy dobieramy w zależności od temperatury jaką chcemy uzyskać w rurach. Na rynku dostępne są przewody pozwalające przykładowo na podtrzymanie 45, 65 lub od 50 do 70°C. System zapobiega rozwojowi, w rurach doprowadzających ciepłą wodę, bakterii Legionella. Podkreśla się, że jeżeli zastosowanie znajdą przewody samoregulujące, to można zrezygnować z układu cyrkulacji ciepłej wody (pompy cyrkulacyjnej i rurociągów powrotnych). Należy przy tym pamiętać o korzyściach finansowych. Ciepła woda ma właściwą temperaturę w każdym miejscu jej poboru. Straty zarówno wody jak i energii niezbędnej do jej podgrzewania, są więc mniejsze. Używając wyłącznika czasowego nie trzeba podgrzewać wody podczas nieobecności domowników. Instalacje mogą być montowane pod typowymi powierzchniami. Bazując na pomiarze wilgotności i temperatury, sterownik odpowiednio koordynując pracę systemu grzejnego, pozwala na zaoszczędzenie około 75% energii elektrycznej w stosunku do systemów tylko z pomiarem temperatury. Dokładność pomiarów cyfrowych czujników, współpracujących ze sterownikiem jest dużo większa od czujników analogowych. Cechy przewodów grzewczych Mówiąc o przewodach, które znajdują zastosowanie przy ochronie rur przed zamarzaniem należy mieć na uwadze kilka ich wersji. Przede wszystkim mogą być one układane na rurach oraz wewnątrz rur. Zastosowanie znajdują również przewody pozwalające na utrzymywanie temperatury rur kanalizacyjnych, które zawierają substancje tłuszczowe. Warto podkreślić, że przewody mogą być stosowane zarówno w instalacjach z rurami metalowymi, jak i wykonanymi z tworzywa sztucznego. Przewody zazwyczaj są układane wzdłuż rurociągu pod warstwą izolacji. Wybrać można pomiędzy przewodami samoregulującymi i stało oporowymi. Przewody samoregulujące zazwyczaj uwzględnia się jako źródła ciepła pracujące w otwartych przestrzeniach. Przewód jest zasilany jednostronnie bez konieczności stosowania regulatora. W kontekście właściwości w postaci

Fachowy Elektryk

PORADY zmiennej rezystancji w stosunku do temperatury zewnętrznej element wytwarza odpowiednią ilość ciepła. Z kolei przewody stało oporowe uwzględnia się jako źródło ciepła w miejscach narażonych na działanie niskich temperatur. Urządzenia tego typu są zasilane jednostronnie a ich zakończenie stanowi wtyczka wpinana bezpośrednio do sieci 230 V. Elementy bazują na własnym sterowaniu w postaci termostatu.

z pewnością poprawi podświetlany wyświetlacz o dużych rozmiarach, informujący użytkownika o parametrach pracy urządzenia. Na uwagę zasługuje regulowana histereza pozwalająca na określenie dokładności pomiaru temperatury. W warunkach przemysłowych z pewnością przydadzą się czujniki mogące pracować w szerokim zakresie temperatur mieszczących się pomiędzy -40° a 120°C. Niektóre modele regulatorów zaprojektowano z myślą o montażu na tablicy rozdzielczej. Zalety przewodów samoregulujących Dużym uznaniem cieszą się samoregulujące przewody grzejne. Zazwyczaj przybierają one formę gotowych zestawów przeznaczonych do bezpośredniego układania z uwzględnieniem określonych długości. Zakończenie stanowi przewód zasilający. Zastosować można

również przewody na bębnie a ich długości dostosowuje się do konkretnych wymagań obiektowych. W takich rozwiązaniach istotną rolę odgrywa odpowiednie zakończenie przewodu oraz połączenie z przewodem zasilającym. Przydatne rozwiązanie stanowią samoregulujące przewody grzejne na bębnie przeznaczone do stosowania wewnątrz rurociągu. Jak zatem działają przewody samoregulujące? Ich konstrukcja bazuje na dwóch równolegle ułożonych przewodach miedzianych, które są połączone ze sobą rdzeniem z usieciowanego polimeru z dodatkiem grafitu. Powstały w ten sposób rdzeń stanowi samoregulujący element grzejny z rezystancją zmieniającą się w zależności od temperatury. W efekcie przewody zwiększają swoją moc grzejną w przypadku spadku temperatury ogrzewanego elementu a zmniejszą gdy temperatura wzrasta.

Fot.: Elektra

Sterowanie Należy pamiętać, że zestawy bazujące na przewodzie samoregulującym nie wymagają stosowania regulatora temperatury. Wystarczy jedynie ręczne wyłączanie systemu w temperaturze powyżej 0°C. Jednak zastosować można urządzenie realizujące samoczynnie czynności w tym zakresie. Najprostszy sterownik tego typu, przeznaczony do montażu na szynie DIN, wyposażony jest w czujnik temperatury. Na uwagę zasługują niewielkie wymiary urządzenia (2 moduły). O trybach pracy sterownika informują diody LED. Bardziej zaawansowane modele są w stanie współpracować z dwoma czujnikami temperatury, z których drugi pełni rolę czujnika limitującego. Komfort użytkowania

Oczywistą zaletą systemów przeciwzamarzaniowych w postaci elektrycznych przewodów grzejnych jest zapobieganie zamarzaniu wody w instalacjach. Oprócz tego przewody te pomagają utrzymać optymalną temperaturę wody w rurociągu.

Fot. 2. Samoregulujące przewody grzejne SelfTec®DW (z lewej) to uniwersalny system ochrony przeciwzamarzaniowej, przeznaczony do stosowania na zewnątrz, jak i wewnątrz rur z wodą. Moc przewodów 10 W/m w temperaturze +10°C została dobrana z uwzględnieniem pojemności cieplnej wody. Przewody grzejne ELEKTRA SelfTec®DW, posiadają dwuwarstwową powłokę z bezhalogenowej poliolefiny oraz polietylenu LDPE dopuszczonego do kontaktu z żywnością oraz atest PZH pozwalający na umieszczenie ich w rurociągach z wodą pitną. Po prawej – SelfTec®PRO, przewody na bębnie, których długość dostosowuje się do długości rurociągu, bezpośrednio na placu budowy. Wymagają jednak dodatkowo wykonania zakończenia przewodu oraz połączenia z przewodem zasilającym.

Fachowy Elektryk

Fot.: Zamel

PORADY

Fot.: Elektra

Fot. 3. Przewód stałooporowy stosuje się jako źródło ciepła w miejscach narażonych na działanie niskich temperatur. Przewód zakończony wtyczką wpinaną bezpośrednio do sieci 230 V zasilany jest jednostronnie i sterowany własnym, wbudowanym termostatem. Dedykowany jest do zastosowań wewnętrznych i zewnętrznych na rurach wodociągowych jako element grzejny w systemach przeciwzamarzaniowych. Przewód mocuje się bezpośrednio na rurze za pomocą wzmacnianej taśmy klejącej z dokładnie przylegającą sondą termostatu do powierzchni elementu zabezpieczanego.

Fot. 4. Przewody samoregulujące zbudowane są z dwóch równolegle ułożonych przewodów miedzianych, połączonych ze sobą rdzeniem z usieciowanego polimeru z dodatkiem grafitu. Rdzeń ten to samoregulujący element grzejny, którego rezystancja zmienia się w zależności od temperatury. Dzięki tej właściwości przewody zwiększają swoją moc grzejną przy obniżaniu się temperatury ogrzewanego elementu i odpowiednio zmniejszają, gdy temperatura wzrasta. Zmiany mocy następują tylko w miejscach występowania zmian temperatury i nie mają wpływu na moc grzejną w innych miejscach, dlatego przewodom samoregulującym nie grozi przegrzanie i mogą się nawet stykać lub krzyżować.

Zalet wynikających ze stosowania przewodów samoregulujących jest wiele. Oprócz wspomnianej już możliwości dostosowania długości do indywidualnych wymagań aplikacji ważny jest łatwy dobór przewodów oraz możliwość krzyżowania, dzięki czemu zdecydowanie łatwiejsze są czynności związane z układaniem przewodu szczególnie na zaworach i kołnierzach. Wraz ze spadkiem temperatury otoczenia w sposób samoczynny zwiększa się moc przewodu grzejnego. Ważne jest, że przewody samoregulujące nie mogą się przegrzać nawet w miejscach krzyżowania, bowiem zmiana mocy następuje wyłącznie w miejscach gdzie występują zmiany temperatury. Miejsca te nie wpływają na moc grzejną w innych miejscach. Podsumowanie Na etapie doboru poszczególnych elementów systemu przeciwzamarzaniowego należy mieć na uwadze uzyskanie mocy grzejnej w celu skompensowania strat ciepła. Można przeprowadzić samodzielne obliczenia lub skorzystać z tabel oferowanych przez producentów. W procesie sterowania niejednokrotnie zastosowanie znajdują specjalne termostaty. Jest więc mierzona temperatura powierzchni rurociągu w najzimniejszym jego punkcie, po czym załączane są obwody grzejne w momencie gdy temperatura osiągnie nastawioną wartość. Przydatne rozwiązanie stanowią termostaty z funkcją oszczędzania energii. Pracę obwodów ustalają one z uwzględnieniem pomiaru temperatury otoczenia zgodnie z opracowanym w tym celu specjalnym algorytmem PASC (sterowanie proporcjonalne względem temperatury otoczenia). Instalując elektryczny system odpowiedzialny za zapewnienie ochrony przed zamarzaniem rur należy zwrócić szczególną uwagę odpowiednie połączenie obwodu zasilającego z przewodem grzejnym. Zasilanie zazwyczaj bazuje na przewodzie zasilającym zimnym lub mufie połączeniowej, która znajduje się na ogrzewanym rurociągu pod izolacją. Do połączenia zastosować można specjalne zestawy połączeniowe lub puszki przyłączeniowe. Damian Żabicki Literatura: materiały informacyjne firm: Steinbacher, Zamel, Pentair Thermal

Fachowy Elektryk

PORADY

- Cześć, tu Janek! - Wiem, widzę! W czasach (nie tak bardzo odległych) gdy nie było telefonów komórkowych a niezapowiedziana wizyta była czymś normalnym domofony instalowano jedynie w nowych blokach. Rzadko służyły jako wzmocnienie ochrony budynku – zbyt często się psuły. Najczęściej używaliśmy ich, żeby sprawdzić czy gospodarz jest w domu i nie wchodzić bez potrzeby na czwarte piętro. Ewentualnie żeby zawołać kumpla na trzepak czy poprosić mamę o zrzucenie jabłka. Dziś nawet stare kamienice wyposażone są w domofony a w drzwiach nowoczesnych budynków spotykamy się z kamerą wideostróża. Wprawdzie złodziej raczej nie przedstawi się do mikrofonu i nie poda nam celu swej wizyty, ale w używając wideodomofonu zobaczymy, że przed drzwiami stoi ktoś obcy, a nie listonosz. Ktoś, kto może stanowić za-

Fot.: Somfy

Domofony to urządzenia niezwykle praktyczne. Dzięki nim można szybko i łatwo rozpoznać, kto chce nas odwiedzić i dzięki temu uniknąć nielubianej ciotki, domokrążcy, komornika czy po prostu bandytów.

Fot. 1. Podgląd z kamery nie tylko zwiększa bezpieczeństwo. Daje mieszkańcom komfort zignorowania nieproszonych gości.

Fachowy Elektryk

grożenie. Zastanówmy się jednak, czy warto inwestować co najmniej kilkaset złotych w sytuacji, gdy na przykład wystarczyłoby wyjrzeć przez okno. Zacznijmy od podstaw odpowiadając na pytanie – do czego w zasadzie służyć ma instalacja domofonowa. Każdy z nas odpowie, że ma zabezpieczać wejście do budynku i umożliwić rozpoznanie, kto stoi pod drzwiami. Czy na pewno? Przecież korzystając z klasycznego domofonu nie mającego kamery nie jesteśmy w stanie stwierdzić, czy do klatki schodowej naprawdę wejść chce listonosz. Z drugiej strony, aby zapewnić mieszkańcom minimum bezpieczeństwa bramę, drzwi do klatki schodowej czy furtkę wystarczy zamknąć na klucz. Ale czy takie rozwiązanie jest praktyczne? Tak naprawdę domofony służą do tego, aby wygodnie (a więc bez potrzeby biegania po piętrach czy spaceru do furtki) wpuścić do domu gości – wystarczy nacisnąć przycisk i elektromagnetyczny rygiel otworzy drzwi. To ich podstawowe zadanie, dlatego najprostsze z nich wyposażone są jedynie w dzwonek do drzwi (oddzielny dla każdego mieszkańca) mikrofon i głośnik, a po stronie gospodarza „telefoniczną” słuchawkę z przyciskiem otwierającym drzwi. Drugą funkcją domofonu jest ułatwienie wchodzenia mieszkańcom do budynku czy na teren posesji. Takie domofony wy-

Fot.: GIRA

posażone są w klawiaturę umożliwiającą wprowadzenie kodu, który otwiera drzwi pozwalając nam wejść bez używania klucza – załatwia to sprawę zapominalskim, którzy wynosząc śmieci czy wychodząc do sklepu zapomną kluczy a drogę powrotu odetną im automatycznie zamykające się drzwi wejściowe. Taki domofon to również ułatwienie dla rodziców bawiących się pod blokiem dzieci – pociechy nie muszą mieć przy sobie kluczy aby wrócić do domu czy ukryć się w budynku w przypadku zagrożenia. Urządzeniem, które pozwala połączyć funkcję wygodnego wchodzenia oraz wpuszczania gości z rozpoznawaniem pukających do drzwi osób jest wideodomofon. Takie rozwiązanie instaluje się coraz częściej zarówno w przypadku budownictwa jedno, jak i wielorodzinnego. Jeszcze niedawno wideodomofon był luksusem i rzadkością, instalowano je wyłącznie w domach jednorodzinnych. Wpływ na to miały dwa czynniki. Pierwszym z nich były kwestie techniczne – przesyłanie obrazu na dużą (większą niż 100 m) odległość było trudne. Kiepska była jakość obrazu – efekt używania czarno-białych kamer i monitorów

Fot. 2. Bramofon nie musi być zamontowany na ścianie budynku przy drzwiach wejściowych. Wolnostojące słupki doskonale zdają egzamin np. przy reprezentacyjnych wejściach do rezydencji.

o niskiej rozdzielczości. Problemem była również ograniczona liczba odbiorców, którą system mógł obsłużyć. Nie mniej ważną przeszkodę stanowiła cena instalacji. Kamery, przekaźniki, monitory – zarówno ich instalacja jak i konserwacja są kosztowne a deweloperzy budujący domy wielorodzinne starają się wybudować je jak najtaniej. Dziś, wraz z rozwojem i upowszechnianiem się używanych w wideodomofonach rozwiązań technicznych ceny systemów wideo spadają. Dalej jednak jest to kosztowna inwestycja, o wiele droższa niż tradycyjny domofon. Dziś kwestie techniczne nie są już problemem, dlatego wideodomofony coraz częściej pojawiają się jako wyposażenie domów wielorodzinnych, osiedli czy zamkniętych skupisk domów jednorodzinnych. W kamienicy czy bloku mamy bardzo ograniczoną możliwość rozpoznania, kto dzwoni do drzwi, dlatego instalacja wideodomofonu zdecydowanie poprawia bezpieczeństwo mieszkańców. Można by sądzić, że problem ten nie występuje w domach jednorodzinnych – w większości z nich z okien widać wejście na teren posesji. Odległość pomiędzy domem a płotem może jednak skutecznie uniemożliwić identyfikację gościa. A co, gdy jest ciemno i pada deszcz? Wtedy kamera z oświetlającym twarz reflektorkiem jest doskonałym rozwiązaniem. Zwłaszcza, gdy do drzwi dzwoni inkasent, policjant czy inna osoba, która powinna wylegitymować się, aby potwierdzić swą tożsamość. Instalacje takie są coraz bardziej rozbudowane i wyrafinowane. Odbiorniki wyposażone są w dotykowe, kolorowe monitory o wysokiej rozdzielczości. Pokazują nie tylko obraz z kamery przy drzwiach, ale również z kamer monitoringu zainstalowanych na terenie osiedla, na korytarzach i w halach garażowych. Co ważne – obraz taki można powiększyć, co pozwoli na przykład dokładnie odczytać identyfikator stojącego przy drzwiach kuriera. Widok z kamery możemy oglądać na odbiorniku w mieszkaniu oraz (za pośrednictwem Internetu) na ekranie komputera, smartfona czy tabletu. Przy ich pomocy można też zdalnie, nie ruszając się z fotela, otworzyć gościom drzwi. Takie rozwiązanie doskonale spełnia się w przypadku domów jednorodzinnych – spędzając czas na tarasie czy w ogrodzie pod ręką mamy możliwość sprawdzenia kto chce wejść na teren posesji oraz „klucz do furtki”.

Fot.: JUNG

PORADY

Fot. 3. Automatyczne wykonywanie zdjęć po naciśnięciu dzwonka pozwala na weryfikację potencjalnych gości, którzy nie zastali domowników.

Instalacje montowane w budynkach wielorodzinnych czy ogrodzonych osiedlach mogą także spełniać funkcje komunikacyjne i alarmowe. Są wewnętrznym telefonem, dzięki któremu możemy połączyć się z sąsiadami czy portierem lub ochroną. Umożliwiają przesyłanie i odbieranie wiadomości głosowych i tekstowych, co jest szczególnie przydatne w przypadku sytuacji, gdy administracja chce poinformować mieszkańców o swoich działaniach czy postanowieniach wspólnoty. n

Fachowy Elektryk

PRODUKTY

Systemy domofonowe nowej generacji Firma ABB wprowadza na rynek nowoczesne stylistycznie i technologicznie domofony i wideodomofony ABB-Welcome. Z niepowtarzalnym, siedmiocalowym panelem dotykowym urządzenia zapewniają bezpieczeństwo domownikom. Są niezastąpione podczas witania gości stojących przed furtką na posesję lub drzwiami wielorodzinnego budynku. Kamera wysokiej rozdzielczości ABB-Welcome to nowoczesne urządzenia pracujące w trybie audio lub audio i wideo. W obu przypadkach zintegrowana funkcja głośnomówienia zapewnia bardzo dobrą jakość dźwięku, dzięki czemu nie ma kłopotu ze zrozumieniem rozmówcy. Zapewnia to tryb dupleksowy, pozwalający na równoczesną komunikację w obu kierunkach, oraz system tłumienia zakłócających odgłosów. Wersja wyposażona w kamerę wideo pozwala oglądać kolorowy obraz w rozdzielczości 800×600 pikseli. Wysokiej jakości kamera

obejmuje bardzo szerokie pole widzenia, wynoszące 104°. Poza tym, urządzenie można dostroić ręcznie do konkretnych warunków, regulując mechanicznie kamerę w zakresie 15° zarówno w pionie, jak i w poziomie. Doskonałe oświetlenie w nocy zapewnia inteligentny czujnik. Zależnie od oświetlenia system uaktywnia sześć diod podczerwieni, przełączając jednocześnie kamerę na tryb czarno-biały. To wszystko – a także wyświetlacz dotykowy o wysokiej rozdzielczości – gwarantuje rozpoznanie twarzy nawet przy bardzo skąpym oświetleniu zewnętrznym.

Fot.: ABB

Nowa linia produktów przygotowanych przez ABB Busch-Jaeger miała swoją polską premierę podczas targów Budma 2012 w Poznaniu. Nowoczesne domofony i wideodomofony wzbudziły spore zainteresowanie zwiedzających nie tylko zaawansowaniem technologicznym całego rozwiązania, ale także prostotą i niskimi kosztami instalacji systemu. Linia produktów ABB-Welcome przygotowana została z myślą o domach jednorodzinnych i rezydencjach, a także budynkach wielorodzinnych.

Fachowy Elektryk

Fot.: ABB

wideo oferuje możliwość skonfigurowania dla 12 mieszkań. Jedną z ważniejszych zalet nowego rozwiązania jest zastosowanie dwuprzewodowej magistrali, co skutkuje minimalnymi nakładami finansowymi na instalację systemu. Ma to także dodatkowy walor, ponieważ ABB-Welcome można zastosować nie tylko w nowym budownictwie, ale również podczas modernizacji przestarzałego systemu domofonowego. Wszystkie urządzenia może szybko i łatwo zainstalować jedna osoba. Nawet rozbudowane systemy nie wymagają bowiem żadnego programowania. Ponadto, użytkownik, który ma już zainstalowany system automatyki ABB i wykorzystuje panel ABB-ComfortTouch, może zintegrować z nim ABB-Welcome i zarządzać w ramach jednego centralnego panelu sterowania domem.

Fot. 1. Stacja zewnętrzna ABB-Welcome.

Kamera może być wykorzystywana również jako aparat fotograficzny. Tryb automatyczny przewiduje na przykład możliwość wykonania zdjęcia każdej osobie dzwoniącej do drzwi podczas nieobecności domowników. Pełna integracja automatyki Stację zewnętrzną ABB-Welcome obsługującą jedynie połączenia głosowe można wykorzystać dla 15 lokali, natomiast stacja

Estetyka dla każdego wnętrza Ale ABB Busch-Jaeger stara się także zadowolić klientów, dla których niezwykle ważna – poza funkcjonalnością i niezawodnością – jest również estetyka. Zgodnie z założeniem wszystkie stacje wewnętrzne powinno dać się dopasować do stylu każdego mieszkania. Dlatego też ABB-WelcomeTouch i stacja wewnętrzna ze słuchawką dostępne są w kolorze białym, srebrno-aluminiowym i antracytowym matowym. Stacja wewnętrzna audio głośnomówiąca ABB-Welcome dostępna jest w kolorze antracytowym matowym, białym satynowym, srebrno-aluminiowym,

Fot.: ABB

PRODUKTY

Fot. 2. Wyświetlacz dotykowy XXL o przekątnej 17,8 cm (7”) jest w stanie zapamiętać i odtworzyć zdjęcia gości. Jednocześnie może pełnić funkcję cyfrowej ramki fotograficznej, wyświetlając obrazy zapisane na karcie SD.

białym alpejskim i kremowym. Stacje zewnętrzne oferowane są w dwóch wersjach stylistycznych – szczotkowana stal szlachetna oraz metal powlekany – i z licznymi wariantami modułów dzwonka. Estetyczne obudowy stacji pasują do każdej elewacji i każdego zastosowania. Przy tym doskonale dopasowują się do włączników światła i gniazd. Swoje odpowiedniki znajdują w seriach przełączników ABB Busch-Jaeger: carat®, solo®, Busch-axcent®, future® linear, Reflex SI/SI Linear I Busch-Duro 2000R SI/ SI Linear. Więcej informacji: e-mail: jaroslaw.grabowski@pl.abb.com, tel. kom.: 603 131 947

ABB-Welcome Moduł komunikacyjny IP do aplikacji mobilnych i połączenia z panelem Busch-ComfortTouch Busch-Welcome® App został stworzony do identyfikowania, witania i wpuszczania gości z dowolnego miejsca w domu, daje ogromną swobodę i czysty komfort. Umożliwia połączenie systemu ABB-Welcome z urządzeniami mobilnymi, takimi jak smartfony i tablety. W bardzo porosty sposób ułatwia włączenie sygnałów audio i wideo z instalacji ABB-Welcome do instalacji inteligentnego budynku – magistrali KNX. Dzięki modułowi komunikacyjnemu IP ABB-Welcome Busch-ComfortTouch® staje się komfortową stacją wewnętrzną.

Fachowy Elektryk

PRZEGLĄD

Przegląd domofonów (bramofonów) Producent

ABB

GIRA

Model

ABB WELCOME

2550 stalowy

1260 termoplast ASA

Zastosowanie

budynki jedno-/wielorodzinne

Rodzaj i ilość przycisków wywołania

wywołanie przyciskowe wersja wideo do 12 przycisków

Możliwość montażu modułowego

nie

tak

Kamera

tak

tak, opcjonalnie

Sposób transmisji sygnałów dźwięku (i obrazu)

transmisja dwużyłowa

cyfrowy

Rodzaj mikrofonu

elektretowy

Sposób montażu

natynkowy lub podtynkowy

podtynkowy bez widocznych elementów mocujących

natynkowy/podtynkowy

277 × 135 × 43

160 × 285 × 60 do 270 × 285 × 60

157 × 110 × 19 do 300,5 × 110 × 45

Współczynnik IP

Materiał obudowy i przycisków

stal szlachetna grubość 3 mm – obudowa, przyciski tworzywo

stal szlachetna Nirosta V2A

S termoplast ASA

Kolor

stalowy lub biały

naturalny, szczotkowany

aluminiowy, antracytowy, biały

Zabezpieczenia

wyposażony w spec. klucz do otwierania

tak, odporny na uderzenia, ogień i demontaż

Maksymalna ilość podłączeń aparatów wewnętrznych

98 – unifonów

28 wideo/68 fonia

komunikacja wewnętrzna, kontrola dostępu (odcisk palca, transponder, klawiatura), zewnętrzna kamera, przekierowania na PC, smartfon, iPhone itp., współpraca z KNX

Wymiary (szer. x wys. x grubość) [mm]

Charakterystyczne rozwiązania techniczne i funkcjonalne

możliwość komunikacji po IP z urządzeniami przenośnymi (systemy ANDROID i IOS)

Cena katalogowa netto

Fachowy Elektryk

7000 PLN (zestaw)

1 do 12, stalowe, hermetyczne, z niepalnymi polami na nazwiska

1 do 68, z termoplastu, hermetyczne, z trudnopalnymi polami na nazwiska

PRZEGLĄD Przegląd domofonów (bramofonów) JUNG

LEELEN

TKASVAL114WW, TKASVAL114, TKASVES114, TKASVME114

JB5000-No8

JB5000-No10

budynki jedno- i wielorodzinne

budynki jedno-/wielorodzinne

od 1 do 4

aluminiowe/od 1 do 132

dotykowe/klawiatura numeryczna

nie

tak

nie

tak

tak (SONY)

full-duplex

G.729/H.264

pojemnościowy

podtynkowy

natynkowy/podtynkowy

podtynkowy

puszka 134 x 183 x 40 mm panel zewnętrzny 178.5 x 226 x 3 mm

120 × 240 × 58

170 x 386 x 55mm

aluminium/stal/mosiądz

aluminium

anodowane aluminium

biały/aluminiowy/stalowy/mosiądz

srebrny

solidna, wytrzymała metalowa płyta przednia

wandaloodporny, wodoodporny, odporny na korozję

do 17 szt.

528

9999

alarm, intercom wewnętrzny, regulowana kamera, otwieranie drzwi kartą zbliżeniową, przywołanie windy, diody LED, łatwy montaż skrętką CAT-5, temperatura pracy od -40 do +70°C,

alarm, intercom wewnętrzny, regulowana kamera, otwieranie drzwi kartą zbliżeniową lub kodem PIN, łatwy montaż skrętką CAT-5, temperatura pracy od -40 do +70°C, przywołanie windy, diody LED

920 PLN

2194 PLN

stacje wewnętrzne audio i wideo mogą być połączone w tej samej instalacji, możliwość interkomu dla stacji wewnętrznych 10 900,33 PLN (videodomofon z jedną stacją wewnętrzną)

Fachowy Elektryk

PRZEGLĄD Przegląd domofonów (bramofonów) Producent

Somfy

ZAMEL

Model

V400

V600

VP-709B + VP-701A

VP-707P

Zastosowanie

budynki jednorodzinne

budynki jednorodzinne i dwurodzinne

budynki jednorodzinne

Rodzaj i ilość przycisków wywołania

1, podświetlany

Możliwość montażu modułowego Kamera

tak, kolor, 1/3 CCD, 72°z regulacją ustawienia, diody oświetlające LED, min. oświetlenie 0,05 luks

1 lub 2, w zależności od panelu rozmównego

nie

tak

transmisja przewodowa

Sposób transmisji sygnałów dźwięku (i obrazu)

przewód 2 × 1 mm2, maks. dł. 100 m

Rodzaj mikrofonu

pojemnościowy

Sposób montażu

natynkowy

natynkowy lub podtynkowy

panel zewnętrzny: 101 × 153 × 61 mm panel wewnętrzny: 225 × 150 × 29 mm

panel zewnętrzny: 130 × 260 × 80 mm panel wewnętrzny: 225 × 150 × 29 mm

210 × 116 × 25

241 × 171 × 22

panel zewnętrzny: IP X3, panel wewnętrzny: IP20

Wymiary (szer. x wys. x grubość) [mm] Współczynnik IP Materiał obudowy i przycisków

aluminium

srebrny

grafitowy

Kolor

panel zewnętrzny: aluminium inox panel wewnętrzny: czarny front, srebrne boki

czarny

Zabezpieczenia

tak

nie

tak

Maksymalna ilość podłączeń aparatów wewnętrznych

Charakterystyczne rozwiązania techniczne i funkcjonalne

automatyczne i ręczne robienie zdjęć, pojemność pamięci na 400 zdjęć, wbudowany 5-kanałowy pilot radiowy RTS, monitor TFT 7’’ kolor, 480x234 piksele

wbudowany czytnik linii papilarnych, automatyczne i ręczne robienie zdjęć, pojemność pamięci na 400 zdjęć, wbudowany 5-kanałowy pilot radiowy RTS, monitor TFT 7’’ kolor, 480x234 piksele

interkom, funkcja foto, rejestrator DVR, dotykowy monitor z polskim menu, funkcja fotoramki

funkcja foto, dotykowy monitor z polskim menu, funkcja foto ramki

Cena katalogowa netto

1840 PLN, dodatkowy panel wewnętrzny: 1200 PLN

2800 PLN dodatkowy panel wewn.: 1200 PLN

739 PLN + 219 PLN

719 PLN

Fachowy Elektryk

PRZEGLĄD Przegląd domofonów (bramofonów) MOBOTIX/Linc Polska (dystrybutor)

MOBOTIX/Linc Polska (dystrybutor)

T25M-Sec-D12

S15M-FlexMount

budynki jedno-/wielorodzinne moduł główny: 2 przyciski wywoławcze moduł BellRFID: do 5 przycisków wywoławczych + 1 wyjście i 2 wejścia sygnałowe mogące obsłużyć zewnętrzne przyciski moduł klawiatury: przyciski numeryczne z możliwością wybierania numeru użytkownika + 1 wyjście i 2 wejścia sygnałowe mogące obsłużyć zewnętrzne przyciski moduł płytki OPT-IO-IO1 z 3 wyjściami i 8 wejściami sygnałowymi moduł rozszerzeń 232-IO-Box z 2 wyjściami i 2 wejściami sygnałowymi oraz portem RS232

tak

dwukierunkowa transmisja dźwięku pozwalająca na funkcjonalność intercomu, zsynchronizowana z transmisją obrazu

dwukierunkowa transmisja dźwięku pozwalająca na funkcjonalność intercomu zsynchronizowana z transmisją obrazu

pojemnościowy

natynkowy i podtynkowy

natynkowy i podtynkowy, przystosowany do zabudowy

rozmiar ramki trzymodułowej: 131 × 333 × 18 rozmiar ramki dwumodułowej: 131 × 233 × 18 rozmiar ramki jednomodułowej: 131 × 143 × 18

moduł główny: 115 × 130 × 33,5

tworzywo

tworzywo, opcjonalnie metal

biały, srebrny, szary, czarny, bursztynowy

moduł główny w kolorze białym, pozostałe moduły dostępne w kolorach: biały, srebrny, szary, czarny, bursztynowy

zamek magnetyczny wewnątrz ramki uniemożliwiający wyciągnięcie modułów

możliwy montaż w miejscach trudno dostępnych (za metalową płytą, wewnątrz skrzynki na listy itp.)

do 16 urządzeń z wykorzystaniem wbudowanego serwera SIP lub nieograniczona ilość z wykorzystaniem zewnętrznego serwera SIP

5-megapikselowy przetwornik zapewnia obraz wysokiej jakości; optyka hemisferyczna gwarantuje szerokie pole widzenia (180°) od ściany do ściany i od podłogi do sufitu bez żadnych martwych stref; zdalne otwieranie drzwi, zapalanie światła; kontrola podłączonych elementów jak np. rolety, brama wjazdowa, brama garażowa itp.; zarządzanie za pośrednictwem przeglądarki internetowej, darmowego oprogramowania i aplikacji mobilnej; kontrola dostępu do budynku za pomocą kodów PIN lub kart RFID; wbudowany serwer SIP; inteligentny, bezpłatny algorytm detekcji ruchu MxActivitySensor; zdarzeniowa lub ciągła rejestracja obrazu na wbudowanej karcie Micro SD do 64 GB; możliwość rejestracji obrazu na zewnętrznych udziałach sieciowych (serwer, NAS); możliwość nawiązywania połączeń z urządzeniami znajdującymi się poza siecią lokalną; możliwość pozostawienia wiadomości dla odwiedzających; funkcja skrzynki głosowej.

5-megapikselowy przetwornik zapewnia obraz wysokiej jakości; optyka hemisferyczna gwarantuje szerokie pole widzenia (180°) od ściany do ściany i od podłogi do sufitu bez żadnych martwych stref; montaż wewnątrz istniejących już elementów takich jak słupki, skrzynki pocztowe, bankomaty; zdalne otwieranie drzwi, zapalanie światła; kontrola podłączonych elementów jak np. rolety, brama wjazdowa, brama garażowa itp.; zarządzanie za pośrednictwem przeglądarki internetowej, darmowego oprogramowania i aplikacji mobilnej; kontrola dostępu do budynku za pomocą kodów PIN lub kart RFID; wbudowany serwer SIP; inteligentny, bezpłatny algorytm detekcji ruchu MxActivitySensor; zdarzeniowa lub ciągła rejestracja obrazu na wbudowanej karcie Micro SD do 64 GB; możliwość rejestracji obrazu na zewnętrznych udziałach sieciowych (serwer, NAS); możliwość nawiązywania połączeń z urządzeniami znajdującymi się poza siecią lokalną; możliwość pozostawienia wiadomości dla odwiedzających; funkcja skrzynki głosowej.

Na zapytanie. Cena zależna od konfiguracji.

838 euro netto (End User)

Fachowy Elektryk

INTELIGENTNY

BUDYNEK

Wizualizacja systemu KNX – realizacja praktyczna Część 1

Fachowy Elektryk

INTELIGENTNY

BUDYNEK

Systemy wizualizacji są obecnie nieodłącznym elementem automatyki budynku. To za ich pomocą możliwe jest przedstawianie wszystkich parametrów instalacji. Bardzo często pełnią one funkcję nadrzędnego oprogramowania monitorującego wszystkie czujniki systemu jak również przedstawiają stany elementów wykonawczych rozmieszczonych w budynku.

Fot.: ABB

Wizualizacja umożliwia zarządzanie parametrami regulatorów, zmiany ich nastaw, zdalne załączanie obwodów oświetlenia i rekonfigurację sekwencji sterowania. Pełni ona funkcję interfejsu pomiędzy systemem automatyki a użytkownikiem. Dzięki graficznej reprezentacji wszystkich elementów na ekranie komputera w intuicyjny dla użytkownika sposób przedstawiane są wszystkie potrzebne informacje. Przykład ekranu wizualizacyjnego, zrealizowany za pomocą specjalistycznego środowiska programistycznego obrazuje rys. 1. Na ekranie tym

przedstawiony został widok systemu A/V i przyciski sterujące zmianą kanałów, głośności, wyboru źródła sygnału oraz włączenia i wyłączenia TV. Na obszar ekranu przekierowany został strumień video oglądanego aktualnie kanału. Podstawowe zagadnienia związane z systemami wizualizacji Każdy z przycisków umieszczonych na ekranie, umożliwia wysłanie odpowiedniego rozkazu sterującego do systemu KNX. W przykładzie z rysunku 1 przyciski realizują funkcje sterowania pomieszczeniem wyposażonym w system A/V. Typowy systemu wizualizacji składa się z następujących elementów: ekranów obrazujących poszczególne zbiory funkcji, przycisków i symboli wizualizacyjno-sterujących, przycisków i symboli nawigacyjnych, widoków z kamer, wykresów i archiwów.

Podstawowym elementem każdej wizualizacji jest ekran wizualizacyjny. Dla potrzeb wizualizacji większych systemów stosuje się wiele ekranów obrazujących poszczególne pomieszczenia. Tłem ekranu jest najczęściej rzut architektoniczny wizualizowanego piętra lub pomieszczenia. W bardziej dopracowanych graficznie ekranach wizualizacyjnych tłem może być fotografia przedstawiająca wizualizowane pomieszczenie. Na poszczególnych ekranach rozmieszczone są przyciski i symbole wizualizacyjno-sterujące. Są to elementy graficzne odzwierciedlające funkcje, do których zostały przypisane w systemie sterowania. Np. rysunki żarówek, rolet, grzejników, których zadaniem jest zobrazowanie stanu elementu z którym są powiązane. Często wykorzystuje się również opisy słowno-numeryczne, informujące o poziomie wysterowanie danego elementu. Np. komunikat wyrażony w procentach [%] poziomu jasności obwodu oświetleniowego lub wartości zmierzonej w pokoju temperatury. Symbole wizualiza-

Rys. 1. Ekran wizualizacji i sterowania systemem audio/video za pośrednictwem systemu KNX.

Fachowy Elektryk

INTELIGENTNY

BUDYNEK

Rys. 2. Ekran wizualizacyjny z przykładowym rozmieszczeniem symboli obrazujących działanie poszczególnych funkcji w pokoju.

cyjno-sterujące, oprócz funkcji wizualizacji stanu (poziomu) umożliwiają przesyłanie wartości do systemu automatyki. Np. poprzez naciśnięcie na ekranie komputera ikony obrazujące TV (rys. 1), program wizualizacyjny wyśle do systemu automatyki rozkaz załączenie odpowiedniego obwodu elektrycznego i przełączenia kanału TV. Ponieważ w automatyce budynkowej wizualizowanych jest bardzo wiele stanów, dla czytelniejszego zobrazowania wszystkich tych funkcji, niezbędne jest zastosowanie wielu ekranów wizualizacyjnych. Niezbędny jest zatem mechanizm nawigacji pomiędzy tymi ekranami. Za realizację tego zadania odpowiedzialne są przyciski i symbole nawigacyjne. Wyglądem nie różnią się one od grafik reprezentujących funkcje automatyki, służą one jednak do nawigacji pomiędzy poszczególnymi ekranami. Funkcjonalność tych symboli w większości programów wizualizacyjnych, oprócz nawigacji, może być połączona z funkcjami przycisków sterujących. Np. przejście do strony wizualizującej obwody w ogrodzie, może być połączona z załączeniem oświetlenia zewnętrznego budynku i włączenia kamer. Na ekranach wizualizacyjnych możliwe jest przedstawienie widoku z kamer umieszczonych w lub na zewnątrz budynku. Profesjonalne systemy wizualizacji automatyki budynkowej umożliwiają również archiwizację zdjęć lub filmów wykonanych przez zintegrowany system telewizji dozorowej. Często realizowaną funkcją tego

Fachowy Elektryk

typu jest np. integracja z systemem wideodomofonu, poprzez przekazanie obrazu z kamery na ekran wizualizacyjny. Systemy wizualizacji umożliwiają również przedstawiane za pomocą wykresów i zapisywanie do archiwów wszelkich danych pomiarowych. Np. dotyczących temperatury, zużycia mediów takich jak prąd, woda, gaz. Jest to bardzo przydatne w przypadku analizy działania budynku dla potrzeb optymalizacji kosztów energii poprzez racjonalne nią gospodarowanie (smart metering), rozliczeń finansowych lub samej świadomości użytkowników budynku odnośnie jego eksploatacji. Obecnie wizualizacja może być realizowana nie tylko na komputerach dołączonych bezpośrednio do systemu automatyki. Dzięki specjalizowanym serwerom wizualizacyjnym, możliwa jest praca w architekturze klient-serwer. Np. serwer na stałe podłączony do systemu automatyki budynkowej na bieżąco monitoruje wszystkie zmiany i przekazuje je na żądanie do urządzeń mobilnych takich jak telefony komórkowe czy smartfony, w chwili wysłania zapytania. Użytkownik może w ten sposób w każdej chwili i z każdego miejsca uzyskać bieżącą informację o stanie swojego domu i wszystkich urządzeń elektroniczno-elektrycznych w nim pracujących. Graficznie, system wizualizacji funkcji budynkowych, konstruuje się podobnie jak strony internetowe. Musi on posiadać

zbiór ekranów (stron wizualizacyjnych), na których w sposób czytelny rozmieszczone są ikony symbolizujące wizualizowane funkcje. Przykładowy ekran wizualizacyjny sterowania salą laboratoryjną z widokami z kamer IP, przedstawiony został na rys. 2. Również tutaj bardzo ważnym jest graficzny efekt końcowy pracy programisty. Należy zwrócić szczególną uwagę na spójność poszczególnych ikon i symboli, sposób rozmieszczenia i odpowiednią ilość elementów na ekranach (rys. 3a i 3b – ekrany dotyczą tego samego pomieszczenia). Przygotowanie danych dla potrzeb wizualizacji w rozproszonym systemie sterowania. Podstawowym elementem który umożliwi realizację wizualizacji jest system automatyki budynkowej. W przedstawionym przykładzie będzie to system KNX. Połączenie współpracujących ze sobą sensorów i urządzeń wykonawczych realizowane jest za pomocą adresów grupowych. Adresy te są odpowiedzialne za przesyłanie komunikatów pomiędzy urządzeniami. Np. załączenie przekaźnika (oświetlenia) przez przycisk sterujący wykonywane jest w sześciu krokach przedstawionych według poniższego schematu: Krok 1: Użytkownik naciska przycisk. Krok 2: Przycisk koduje rozkaz sterujący, np. załączenia. Krok 3: Rozkaz uzupełniany jest o adres docelowy przekaźnika, którego styki mają być zwarte (dla systemu KNX adres ten nazywa się adresem grupowym). Krok 4: Przycisk wysyła ramkę komunikacyjną z zapisanym w niej rozkazem oraz adresem docelowym (+ dodatkowe informacje organizujące transmisję danych). Krok 5: Rozkaz jest odbierany w całej magistrali systemowej przez wszystkie urządzenia (również przez interfejs łączący system z wizualizacją). Krok 6: Urządzenia, które były zaadresowane adresem grupowy, wykonują polecenia zapisane w ramce komunikacyjnej (system wizualizacyjny realizuje akcję przypisaną do danego adresu grupowego i jego rozkazu). Program wizualizacyjny dołączony jest do systemu za pomocą interfejsu komunikacyjnego, dzięki któremu może monitorować (nasłuchiwać) wszystkie rozkazy, jakie po-

INTELIGENTNY

BUDYNEK jawiają się w systemie (dla rozległych systemów konieczna jest modyfikacja parametrów sprzęgieł łączących poszczególne linie i obszary systemu). W programie wizualizacyjnym definiuje się adresy grupowe, identyczne z tymi, które umożliwiają komunikację w systemie automatyki. Następnie łączy się odpowiednie adresy grupowe z obiektami graficznymi, przypisując odpowiednie typy komunikacyjne. W tak zrealizowanym systemie, wizualizacyjne obiekty graficzne dublują funkcje realizowane w systemie automatyki. Po odpowiednim ich sparametryzowaniu (określeniu czy dany obiekt może tylko przyjmować informację, czy również przesyłać ją do systemu KNX), możliwe jest odbieranie i przesyłanie rozkazów sterujących. Przykładowy spis rozkazów (adresów grupowych z różnymi typami komunikacyjnymi) przedstawiony został na rys. 4. W drugiej części artykułu przedstawiony zostanie opis realizacji przykładowej wizualizacji dla systemu KNX. Potrzebne materiały dostępne są dla Czytelników Fachowego Elektryka pod adresem www.knxtraining.eu Po zalogowaniu można pobrać program wizualizacyjny JUNG FACILITY PILOT w wersji demonstracyjnej. Po zainstalowaniu na komputerze PC (system Windows), możliwe będzie zrealizowanie ćwiczeń prowadzących do uruchomienia wizualizacji i połączenia się ze zdalnym stanowiskiem laboratoryjnym. Działanie systemu automatyki w połączeniu z samodzielnie zrealizowaną wizualizacją można będzie sprawdzić za pomocą kamer zainstalowanych w laboratorium. Andrzej Stachno

Rys. 3a. Przemyślany, spójny sposób rozmieszczenia opisów i symboli na ekranie wizualizacyjnym.

Rys. 3b. Chaotycznie zrealizowany ekran wizualizacyjny z dużą ilością nieczytelnych symboli.

Certyfikowane Centrum Szkoleniowe KNX Instytut Informatyki, Automatyki i Robotyki Politechnika Wrocławska Rysunki: realizacje Kursantów w trakcie zaszkoleńsystemu KNX:KNX. jęćTerminy związanych z wizualizacją Szkolenie Podstawowe KNX: 7 - 10 stycznia 2014, Warszawa 4 - 7 lutego 2014, Wrocław 13 - 16 lutego 2014, Warszawa Szczegóły na www.knxpolska.org

Rys. 4. Przykładowe adresy grupowe i rozkazy komunikacyjne wykorzystywane w systemie KNX, wygenerowany przez program ETS4.

Fachowy Elektryk

Fot.: Luxima

OŚWIETLENIE

Dobra świetlówka nie wystarczy Świetlówka, choć ma ogromny wpływ na jakość oraz efektywność oświetlenia, nie przesądza o osiągnięciu wymaganych parametrów. Równie ważna jest oprawa rastrowa oraz jej poszczególne elementy.

Fachowy Elektryk

Oprawy rastrowe Najpopularniejszym systemem oświetleniowym wnętrz biurowych oraz użyteczności publicznej są oprawy rastrowe, zazwyczaj w stopniu ochrony IP 20, montowane w suficie lub wbudowywane w sufit podwieszany. Oświetlenie niskich wnętrz (czyli do ok. 3,5 m wysokości) zapewniają przede wszystkim świetlówki liniowe – niska luminacja oraz równomierność natężenia oświetlenia zostaje osiągnięta przez rurę wyładowczą o stosunkowo dużej powierzchni świecącej. Świetlówki liniowe od lat cieszą się niezmiennie dużą popularnością dzięki dobrym parametrom świetlnym oraz stosunkowo wysokim wskaźnikom skuteczności świetlnej. Niewielka średnica rury w świetlówkach T5 pozwala na łatwiejsze ukierunkowanie światłości za pomocą odbłyśnika, a także na zmniejszenie wysokości opraw. Zasilanie świetlówek Nieodłącznym elementem świetlówki jest układ zasilania – jedynie żarówki tradycyjne i niektóre żarówki halogenowe mogą być zasilane bezpośrednio z sieci. Tradycyjnym sposobem zasilania świetlówek liniowych są konwencjonalne stateczniki magnetyczne (indukcyjne) wraz z oddzielnymi zapłonnikami. Powodują one jednak znaczące

Fot. 1. Oprawy rastrowe stanowią najpopularniejszy system oświetleniowy wnętrz biurowych oraz użyteczności publicznej.

straty mocy przez wydzielanie dużej ilości ciepła oraz migotanie przy częstotliwości sieci 50 Hz, ich stosowanie jest więc niedozwolone w pomieszczeniach, w których nie można dopuścić do wystąpienia efektu stroboskopowego, jak np. w halach produkcyjnych. Udoskonaloną „wersją” są stateczniki, które oprócz stabilizacji wyładowania realizują funkcję jego zapłonu (bez migotania) oraz skutecznie zabezpieczają lampy przed wpływem wahań napięcia i częstotliwości. Urządzenia automatycznie zaprzestają prób zapłonu w przypadku awarii lampy. W odróżnieniu od urządzeń konwencjonalnych stateczniki elektroniczne nie powodują efektów akustycznych – jak w przypadku drgań blach rdzenia. Mogą pracować również przy prądzie stałym, umożliwiając zasilanie świetlówek z baterii lub akumulatorów. Ponadto wyróżniają się wysokim poziomem efektywności (95%) oraz współczynnikiem Power Factor (na poziomie 0,9, podczas gdy PF stateczników indukcyjnych wynosi 0,6). Zwróćmy uwagę na nowoczesne usprawnienia stateczników – zintegrowanie ich np. z układami sieciowymi czy systemami zarządzania budynkiem pozwoli na zaprogramowanie oświetlenia według danego scenariusza, protokołu, służącego

ograniczeniu strat energii lub stworzeniu efektownej sceny świetlnej. Warto wybrać statecznik, który został zaprojektowany specjalnie z myślą o danej oprawie. Oprócz tego nie możemy zapomnieć o podłączeniu zacisku uziemiającego, prawidłowym i precyzyjnym wykonaniu okablowania w oprawie i ułożeniu przewodów połączeniowych pomiędzy świetlówką a statecznikiem, ponieważ to także wpłynąć może na jakość światła (przez nadmierną emisję zakłóceń radiowych). Fot.: Kanlux

Obowiązkiem pracodawcy – według normy PN-EN 1246‑1 – jest zadbanie o komfort i wygodę naszej pracy. Szczegółowe przepisy dotyczą m.in. obiektów biurowych, budynków użyteczności publicznej, szkół czy też placówek służby zdrowia. Analizując treść norm, zauważymy, że część wymogów dotyczy właściwej widoczności na stanowisku pracy. Precyzyjnie określono charakterystykę odpowiedniego oświetlenia, czyli jego natężenie, właściwy wskaźnik barw (Ra), wartość UGR (czyli wskaźnik oceny olśnienia oświetlenia, zjawiska, które może stać się przykre dla pracownika), jak również ograniczenie światła padającego na ekran monitora. Wszystko dlatego, że oświetlenie należy do fizycznych czynników środowiska pracy i zaliczane jest do czynników uciążliwych – nieodpowiednie oświetleniowe warunki pracy prowadzą do nadmiernego zmęczenia oczu, spadku wydajności pracy, koncentracji i samopoczucia, a w dalszej perspektywie mogą powodować nawet pogłębienie wad wzroku.

Fot.: Es-System

OŚWIETLENIE

Fot. 2. Najczęściej oprawy rastrowe są montowane w suficie lub wbudowywane w sufit podwieszany.

Fachowy Elektryk

OŚWIETLENIE

Fot.: Luxima

jego skrajne elementy maskowały gniazda mocowania świetlówek.

Fot. 3. Przykład rastrów, których profile powierzchni mają kształt pełnej paraboli.

Aby oświetlić stanowisko pracy z komputerem, luminacja opraw nie powinna przekraczać 200 cd/m² dla kąta wypromieniowania oprawy ok. 55-60˚ w płaszczyźnie wzdłużnej i poprzecznej oprawy. Umożliwiają to przede wszystkim oprawy o rozsyle światłości kształtowanym przez zwierciadlane odbłyśniki paraboliczne oraz rastry.

dzić, jaki kształt mają poprzeczki rastrów. Konstrukcja o kształcie litery V umożliwia zwiększenie skuteczności świetlnej źródeł światła zamontowanych w oprawach, zapewniając jednocześnie ograniczenie do minimum efektu olśnienia. Dobrze, jeśli raster został zaprojektowany w taki sposób, aby

Fot.: Kanlux

Raster Podstawowym elementem oprawy rastrowej jest raster, czyli osłona z elementów przeświecalnych lub nieprzeświecalnych, które są rozmieszczone w sposób umożliwiający przesłonienie źródła światła przed bezpośrednim widzeniem pod określonym kątem. Raster wraz z pozostałymi elementami oprawy ma zapewnić maksymalny komfort widzenia przy jednoczesnym ograniczeniu zjawiska olśnienia. Profile powierzchni rastrów mogą mieć różne kształty, w zależności od których dają dany efekt świetlny. Popularne są rastry paraboliczne, w których światło jest odbijane wychodząc z ogniska paraboli i tworząc wiązki równoległe. Kupując oprawy rastrowe, należy spraw-

Fot. 4. W ciągu paru ostatnich lat wiele zmieniło się w temacie estetyki opraw rastrowych.

Fachowy Elektryk

Odbłyśnik Niezwykle istotny jest również zastosowany w oprawie odbłyśnik, który zwiększa natężenie oświetlenia na płaszczyźnie roboczej. Elementy te niejednokrotnie mogą obracać się pod kątem nawet 180 st., umożliwiając zmianę rodzaju oświetlenia poprzez skierowane strumienia światła w górę, w dół lub jednocześnie w obu kierunkach. Wyposażenie odbłyśników w szereg poprzecznie ukierunkowanych przesłon pozwoliło na ograniczenie luminacji opraw dla kątów ochronnych oraz na zachowanie wysokich sprawności odbłyśników przez ograniczenie strat energii. Ogromne znaczenie dla poprawności wykonania oprawy ma położenie światła względem odbłyśnika – nieprawidłowe umiejscowienie sprawi, że powierzchnia odbijająca nie zosta-

nie w pełni wykorzystana bądź pojawią się odbicia wewnętrzne przynoszące straty energetyczne. Skuteczność pracy odbłyśnika zmniejszają również wystające oprawki lub końce świetlówek oraz zbyt gładkie wycięcia na końcach odbłyśnika. Rastry i odbłyśniki mogą być produkowane z aluminium anodowanego (aluminium pokrywa się w sposób niekontrolowany tlenkami, co może doprowadzić do opalizacji, która wywołuje niepożądane efekty barwne oraz zmniejszenie sprawności opraw – anodowanie, czyli wytworzenie warstwy tlenku elektrolicznie, pozwala temu przeciwdziałać). Materiał wyróżnia się odpornością na działanie czynników atmosferycznych oraz dobrymi właściwościami optycznymi. Aluminium anodowane o czystości min. 99,85% osiąga współczynnik odbicia do 96%, może być ponadto produkowane z powierzchnią odbijającą kierunkowo.

Fot. 5. Przykład oprawy rastrowej z rastrami lamelkowymi oraz statecznikami elektronicznymi z możliwością ściemniania.

Dobre oświetlenie czyli… Planując oświetlenie pomieszczeń, szczególnie tych, w których pracuje się przy komputerze, musimy dążyć do maksymalnego ograniczenia olśnienia odbiciowego od opraw. Pomogą w tym prawidłowo rozmieszczone oprawy oświetleniowe z odpowiednim rastrem – np. parabolicznym, metalizowanym. Aby oświetlić stanowisko pracy z komputerem, luminacja opraw nie powinna przekraczać 200 cd/m² dla kąta wypromieniowania oprawy ok. 55‑60˚ w płaszczyźnie wzdłużnej i poprzecznej oprawy. Umożliwiają to przede wszystkim oprawy o rozsyle światłości kształtowanym przez zwierciadlane odbłyśniki paraboliczne oraz rastry. Retrofity LED Modernizacja oświetlenia często ogranicza się do wymiany świetlówki na lampę LED w tej samej oprawie. Retrofity LED, czyli LEDowe odpowiedniki świetlówek, to jednak dość kontrowersyjny temat w branży

Fot.: Kanlux

Fot.: Es-System

OŚWIETLENIE

Fot. 6. Bardzo istotną kwestią jest sposób zasilania świetlówek, tzn. rodzaj statecznika.

oświetleniowej. Niektórzy producenci oferują tego typu produkty, inni twierdzą, że ich zastosowanie nie może obejść się bez wpływu na jakość rozsyłu światła. Zamienniki LEDowe świetlówek liniowych mają najczęściej wąski kąt rozsyłu, co wpływa na charakterystykę świetlną oprawy. Możliwe także, że pod oprawą zostaną uzyskane wysokie poziomy natężenia oświetlenia przy braku równomierności w pomieszczeniu. REKLAMA

DOKŁADNE W KAŻDYCH WARUNKACH +60°C -20°C Zakład Automatyki i Elektroniki AUTOMATEX Sp. z o.o. Siedziba: 60-454 Poznań, ul. Pucka 29 Oddz. Prod.: 60-179 Poznań, ul. Budziszyńska 78/1 tel./fax 61 867 12 30, tel. 61 868 95 09 www.automatex.com.pl e-mail: biuro@automatex.com.pl

programowalne sterowniki oświetlenia

PSO-02PD PSO-03PD Dokładność: dla 20°C: 1 s / miesiąc dla -20°C/+60°C: 2 s / miesiąc Fachowy Elektryk

Fot.: Trilux

OŚWIETLENIE

Fot. 8. Projekt oświetlenia powinien powstawać wraz z projektem aranżacji wnętrza, aby można było wybrać najbardziej optymalne miejsce montażu opraw.

stanowiska pracy lub inne punkty wymagające oświetlenia. Dopasowanie projektu oświetlenia do aranżacji wnętrza pozwoli na ograniczenie odbicia światła na ekranach monitorów, a w niektórych przypadkach dostosowanie jego ilości do pory dnia poprzez zastosowanie sterowania oświetleniem. Najczęstszym rozwiązaniem spotykanym we wnętrzach biurowych, użyteczności pub-

Fot.: Es-System

Projekt instalacji Nawet najlepsze jakościowo oprawy nie spełnią swojej roli, jeśli projekt instalacji oświetlenia nie będzie przemyślany oraz dostosowany do indywidualnych wymagań poszczególnych pomieszczeń. Plan umiejscowienia źródeł światła powinien powstać w porozumieniu z projektantem wnętrz, który podpowie, gdzie znajdować się będą

licznej, czy szkół jest oświetlenie realizowane przez oprawy do świetlówek liniowych, moduły 600x600, równomiernie rozmieszczone w sufitach podwieszanych. W takich przypadkach mimo iż teoretycznie ilościowe wymagania normy PN-EN 1246‑1 zostały spełnione, oświetlenie może być uciążliwe dla osób przebywających w pomieszczeniu. Choć dokładne zalecenia, czym powinniśmy się kierować, wybierając miejsce montażu opraw i przygotowując projekt instalacji oświetlenia, byłyby bardzo pomocne, tak naprawdę uniwersalny sposób na uzyskanie optymalnego komfortu świetlnego w pomieszczeniu nie istnieje. Projekt oświetlenia powinien powstawać indywidualnie dla każdej inwestycji. Jednocześnie nie zapominajmy, że kupno dobrej jakościowo świetlówki wcale nie oznacza, że oświetlenie spełni potrzeby danego pomieszczenia. Iwona Bortniczuk

Fot. 9. Projektując oświetlenie, powinniśmy dążyć do maksymalnego ograniczenia olśnienia odbiciowego od opraw.

Fachowy Elektryk

Na podstawie materiałów: Centralny Instytut Ochrony Pracy – Państwowy Instytut Badawczy, Trilux, Kanlux, Luxima

OŚWIETLENIE

Światło na czas

Analiza potrzeb Pierwszym krokiem powinna być analiza potrzeb. W zależności od tego, co ma być oświetlane inne parametry czujnika mogą być potrzebne. Kolejnym kryterium jest moc załączanych lamp. Istotne jest też miejsce, w którym można zamontować czujnik lub jego sondę. Oświetlenie placów, parkingów i innych dużych powierzchni jest zróżnicowane w czasie i przestrzeni. W zależności od pory dnia oraz od tego, czy jest to dzień powszedni czy świąteczny, potrzebne jest różne oświetlenie. W okresach intensywnego ruchu, np. przybywanie pracowników do pracy i w porze wychodzenia do domu potrzebne jest silniejsze oświetlenie parkingów. Podobnie w okresach dostaw towarów względnie ich ekspedycji place załadunkowe powinny być tak oświetlone, aby pracownicy mieli zapewniony komfort wykonywania pracy, a ochrona możliwość kontroli ruchu na tym terenie. W okresach spowolnionego ruchu wystarczy oświetlenie o znacznie niższym natężeniu. A w czasie, gdy na danym terenie nie powinno się nic dziać wystarczy oświetlenie umożliwiające zauważenie jakiegoś ruchu, czy przebywania osób postronnych na strzeżonym terenie. W takich wypadkach

Fot.: Pollin

Wraz ze wzrostem mocy lamp używanych do oświetlania terenów zewnętrznych zwiększa się rola sterowania nim. Energia powinna być wykorzystywana efektywnie. Z tego względu przy projektowaniu sterowania należy przeanalizować, co i kiedy powinno być oświetlone. Oświetlenie zapewnia bezpieczeństwo, zapewnia wygodę, odgrywa rolę estetyczną. Gdy zapadają ciemności, oświetlone powinny pozostawać miejsca, w których znajdują się (lub mogą znajdować się) ludzie, wartościowe mienie. Oświetlane są także obiekty architektoniczne. Ludzie czują się bezpieczniej w miejscach oświetlonych. Czas, kiedy powinno być załączone oświetlenie zależy przede wszystkim od oświetlenia naturalnego, a właściwie jego braku oraz pory dnia. Automatyczne czujniki załączają lampy, gdy zapada zmierzch i wyłączają je, gdy robi się jasno. Jednak nie cały ten okres wymaga oświetlenia. Z tego względu znajdują zastosowanie zegary sterownicze wyłączające oświetlenie, całe lub częściej jego strefy w wybranych okresach nocy.

Fot. 1. a) MROK 16 S – automat zmierzchowy do montażu na szynie 35 mm z diodą LED ułatwiającą regulację, b) PC-1TZ – przekaźnik czasowy z opóźnianym załączaniem posiada styk galwanicznie odseparowany.

przydatne jest dodatkowe wyposażenie systemu sterowania oświetleniem w czujki ruchu (załączające dodatkowe lampy lub powiadamiające ochronę, która może ręcznie załączyć pełne oświetlenie). Oświetlenie dużych powierzchni jest zwykle podzielone na sekcje. W zależności od ważności strefy oświetlenie może być silniejsze lub słabsze. Np. środek placu nie wymaga tak dobrego oświetlenia jak strefy wejść na teren, wjazdów i wyjazdów oraz wszelkich wejść do budynków, magazynów czy składów. Nieco inne wymagania stawiane są oświetleniu architektonicznemu oraz reklamom. Te instalacje powinny być załączone wtedy, gdy będą postrzegane przez ludzi przebywających w ich otoczeniu. Tego typu oświetlenie zwykle nie jest stopniowane, to znaczy, jest albo całkowicie załączone, albo całkowicie wyłączone. Najczęściej przyjmuje się, że załączenie powinno następować, gdy zaczyna się zmierzch i trwać do czasu, gdy ustaje ruch wokół obiektu, np. o godzinie 24. Potem powinno się załączać (jeśli jeszcze panuje mrok) o godzinie, w której rozpoczyna się ruch, np. o godz. 5 rano. Wyłączenie natomiast powinno następować po osiągnięciu wymaganej jasności dnia.

Fachowy Elektryk

OŚWIETLENIE

Fot. 2. Osprzęt firmy Lovato: a) 1880 – przekaźnik czasowy L48T, b) 3856 – przekaźnik czasowy TMM2, c) 9350 – automat schodowy TMLS.

W naszym klimacie rzadko zmierzch zapada nagle. Zwykle, jeśli nie ma nagłej burzy, zmiany następują płynnie. Z tego względu nie ma sensu załączanie, od razu, pełnej mocy lamp. Kilkustopniowe, wielokanałowe czujniki pozwalają na stopniowe załączanie oświetlenia. W miarę jak ubywa światła naturalnego, jest ono uzupełniane światłem sztucznym. Podobnie dzieje się nad ranem. Ten sam proces powtarza się w odwrotnej kolejności. Wraz z przybywaniem światła naturalnego wyłączane są kolejne sekcje lamp.

Fachowy Elektryk

Rodzaje czujników zmierzchowych Najczęściej spotykane są kompaktowe czujniki zmierzchowe zawierające w jednej obudowie czujnik zmierzchu (czujnik natężenia oświetlenia) oraz układ wykonawczy, zwykle przekaźnik. Te bardziej skomplikowane składają się z dwóch części: sondy pomiarowej natężenia oświetlenia oraz układu analizującego i przekaźnika. Takie czujniki często są wyposażone w zegary sterownicze i bramki logiczne, dzięki którym mogą współpracować z zewnętrznymi zegarami oraz ręcznymi wyłącznikami. Najprostszymi rozwiązaniami, przeznaczonymi do wykorzystania w pojedynczych lampach, są np. świetlówki z wbudowanymi czujnikami zmierzchu lub podobnie wyposażone adaptery (urządzenia wyposażone w zewnętrzny i wewnętrzny gwint, np. E27; wkręca się je w miejsca żarówki, a samo źródło światła wkręca się do adaptera). Ze względu na trwałość, ograniczoną moc o mało precyzyjne ustawienie kierunku są traktowane, jako ostateczne rozwiązanie, gdy brak innych możliwości. Oprócz czujników wykorzystywanych w zwykłych instalacjach oferowane są czujniki przeznaczone do obiektów wyposażonych w automatykę, często powiązaną z systemem monitoringu. Przykładowo w systemie KNX powszechnie wykorzystuje się czujniki natężenia oświetlenia dokonujące stałego pomiaru z czterech stron świata. Dane pomiarowe są wysyłane cyklicznie do systemu. W tym samym systemie znajduje się zegar sterowniczy, synchronizowany via internet lub drogą radiową (DCF77). Oprócz tego działa sieć czujek ruchu, obecności i system rejestracji pracowników. Wszystkie te dane są przetwarzane przez serwery dostosowujące oświetlenie do rzeczywistych potrzeb. Logiczna analiza danych pozwala na wyprzedzające działanie. Przykładowo, zanim fala pracowników opuszczających zakład opuści budynek i dotrze na parking, oświetlone zostaną zarówno drogi dojścia, strefa wyjazdu oraz sektor parkingu przeznaczony dla tej grupy. Zaletą systemów automatyki jest również analiza zdarzeń i wyciągania wniosków. Zapobiega to niepotrzebnym załączeniom spowodowanym zjawiskami atmosferycznymi. Przelatująca chmura zostanie zignorowana, podobnie jak seria nocnych błyskawic. Jest

tym bardziej ekonomiczne, im dłuższy jest czas rozruchu lamp. Szczególnym przypadkiem jest wyłączenie lamp metalohalogenkowych przez długotrwałą serię wyładowań atmosferycznych (albo przez oświetlenie laserem czujnika). Po wyłączeniu następowałaby długotrwała przerwa, do czasu aż lampy ostygną, aby dało się je ponownie załączyć. Inteligentny system zarządzany np. za pośrednictwem HomeServera nie dopuści do wyłączeń nocnych. W pewnych sytuacjach potrzebne jest stałe oświetlenie, niezależne od zmieniających się warunków. Wtedy także przychodzi z pomocą system KNX. Wymuszone sterowania uniezależnia stany łączeniowe od wszystkich lub wybranych parametrów sterowania. Analiza parametrów Przed przystąpieniem do doboru czujnika warto jest poznać niektóre z ich parametrów. Przeanalizować je pod kątem potrzeb i wybrać te, które są istotne. Budowa i wygląd zwykle nie odgrywają większej roli. Zawsze jednak lepiej, gdy sam czujnik, umieszczony na elewacji, jest niezauważalny. Przed wejściem technicznym do budynku można umieścić czujnik zmierzchowy z wbudowaną czujka ruchu o niewielkim zasięgu oraz lampą. Takie rozwiązanie nie wymaga doprowadzania specjalnej instalacji, wystarczy wypust oświetleniowy. Natomiast na froncie prestiżowego obiektu powinna znaleźć się miniaturowa sonda połączona przewodem z zamontowanym w rozdzielnicy aparatem. W biurach wyposażonych w automatykę budynkową czujkę (czterokierunkową) umieszcza się na dachu. Niezależnie od wyFot.: Hager

Fot.: Lovato

Do oświetlenia dużych terenów lub obiektów wykorzystuje się zwykle lampy o dużej mocy i często ciężkim rozruchu. Z tego względu elementem pośredniczącym w załączaniu są styczniki. Dzięki takiemu rozwiązaniu można przy doborze pominąć parametr obciążalności prądowej czujników zmierzchowych.

Fot.4. Wyłącznik zmierzchowy 230 2P 16 A z funkcją Comfort.

Fot.: Philips

OŚWIETLENIE

boru rodzaju urządzenia, każde z nich powinno posiadać stopień ochrony, co najmniej, IP 44. Choć w pewnych warunkach może to być za mało. Oferowane na polskim rynku czujki posiadają stopień ochrony od IP 20 do IP 66. Ważne jest też odporność na skrajne temperatury. Zwłaszcza ujemne. Dolna granica waha się od -50°C do -10°C. Czujki używane w naszym klimacie powinny mieć tę wartość przynajmniej na poziomie -25 lub -30°C. Górna granica odgrywa mniej-

Na co zwrócić uwagę wybierając wyłącznik zmierzchowy?

Fachowego Elektryka

EKSPERT

szą rolę, gdyż czujki instalowane są zwykle na elewacji północnej. Jednak i w takim miejscu może nastąpić przegrzanie. Większość czujek ma górną granicę określoną na poziomie 45°C lub 50°C. Zdarzają się urządzenia doskonale radzące sobie w temperaturze do 70°C. Generalnie, im większa rozpiętość zakresu temperatur pracy, tym większa trwałość i pewność działania. Zwłaszcza, że anomalie pogodowe stają się typowymi zjawiskami.

Fot.: ETI Polam

Fot. 5. W naszym klimacie rzadko zmierzch zapada nagle. Zwykle zmiany następują płynnie. W takiej sytuacji kilkustopniowe, wielokanałowe czujniki pozwalają na stopniowe załączanie oświetlenia. W miarę jak ubywa światła naturalnego, jest ono uzupełniane światłem sztucznym.

Wybierając wyłącznik zmierzchowy należy zwrócić uwagę na następujące elementy: 1. Miejsce montażu: rozdzielnica (szyna TH35) lub ściana (pow. płaska) inż. Piotr Perczyński ETI POLAM

2. Warunki pracy czujki i wybór miejsc usytuowania (zacienienie, lampy uliczne, oświetlenie sąsiadów)

3. Rodzaj, ilość i moc lamp które wyłącznik będzie załączał (przy dużej mocy stosować sterowanie przez stycznik odpowiedniej mocy) 4. Możliwość ustawienia czasu opóźnienie (istotne np. w przypadku oświetlenia od przejeżdżających samochodów) 5. Możliwość sprzęgnięcia z zegarem (Eticlock) przez wejście blokujące (włączanie o określonej porze i określonych dniach tygodnia).

Fot. 6. Wyłącznik zmierzchowy SOU-1 sprzedawany jest w komplecie z czujnikiem oświetlenia wraz ze wspornikiem czujnika. Wysoka szczelność czujnika – IP65. Przełącznik „TEST” umożliwia przełączenie na świecenie ciągłe. Możliwe nastawy oświetlenia w dwóch regulowanych podzakresach. Zwłoka czasowa 0‑2 min.

Fachowy Elektryk

Fot. 7. Przekaźniki: a) bistabilny elektroniczny 230 V 1NO 16 A z regulowanym opóźnieniem QuickConnect, wizualizuje stan za pomocą diody LED, b) – czasowy wielofunkcyjny 12‑230 V AC/12‑48 V DC 1P 8 A, oprócz stałego załączenia i wyłączenia posiada 6 funkcji.

Kolejnym parametrem jest napięcie zasilania. Do wyboru są czujki na 12 V, 24 V i 230 V. Te ostatnie mogą wymagać doprowadzenia czterech żył (L, N, PE i odejście do odbiornika) lub tylko dwóch (zasilanie i odejście). Natomiast element wykonawczy, jakim jest przekaźnik, może posiadać styki w podanym napięciem zasilania (np. 230 V) lub zaciski bezpotencjałowe. Najczęściej NO. Bardzo rzadko NC lub NO/ NC. Tam, gdzie wbudowany przekaźnik bezpośrednio załącza obciążenie istotnym parametrem jest obciążalność. Zwykle wynosi ona 10 A (chwilowo ok. 80 A). Rzadziej znamionowo 16 A. Jeśli jednak wbudowany przekaźnik służy jedynie do załączania styczników, wtedy jego parametry prądowe są pomijalne. Podstawowym parametrem czujki jest zakres jej działania. Najtańsze produkty mają fabrycznie ustawiony próg, po przekroczeniu którego następuje załączenie lub wyłączenie sterowanych lamp. Zwykle na poziomie kilku luksów. Zdecydowana większość może być regulowana. O ile dolną granicę nastawy wartości progowej są zwykle 2 lx, to najwyższe ustawienie mieści się w zakresie od 10 do 20 000 lx. Większość oferowanych czujek może być regulowana w zakresie od 2 do 200 lx lub 300 lx. I jest to zakres wystarczający. Czujki różnią się sposobem ustawiania wartości załączania. Najprostsze

Fachowy Elektryk

mają stałą, nieregulowaną wartość. Dominują wyposażone w obrotowy nastawnik wartości zadziałania. Niektóre zaś wyposażone są w przycisk uczenia, który należy nacisnąć i przytrzymać przez parę sekund, aby aktualnie pomierzona wartość natężenia oświetlenia została zapamiętana i przyjęta, jako wartość, przy której następuje zadziałanie. To ostatnie rozwiązanie najlepiej spełnia oczekiwania użytkowników, gdyż nie wymaga wielokrotnego doregulowywania. Wystarczy subiektywne określenie warunków, w których powinno następować załączenie oświetlenia. W celu zapobieżenia krótkotrwałym zmianom warunków zewnętrznych czujniki zmierzchu są wyposażone w układy powodujące zwłokę zadziałania oraz histerezę. W decydującej ilości znajdujących się w sprzedaży czujek są to parametry niepodlegające regulacji. W niektórych miejscach przyczyni się to do działania niezupełnie zgodnego z oczekiwaniami. Przykładowo czujnik oświetlany reflektorami przejeżdżających samochodów czy migającą reklamą

Fot. 8. Wyłącznik zmierzchowy PZS sprzedawany jest w komplecie z czujnikiem oświetlenia. Zwłoka czasowa ok. 20 s.

Fot.: Pollin

Fot.: ETI Polam

Fot.: Hager

OŚWIETLENIE

Fot. 9. SONDA SN-16L – Sonda natynkowa do automatów zmierzchowych.

może niepotrzebne reagować. W takich miejscach niezbędna jest możliwość wydłużenia czasu reakcji. Najlepiej, aby zmiany natężenia oświetlenia były analizowane w jakimś przedziale czasu, a działanie przekaźnika zależało od wartości średniej. Czujki służące do załączania lamp wysokoprężnych o długim czasie rozruchu powinny mieć czas zwłoki ustawiony na, co najmniej, kilkanaście minut. Niewielkie zmiany są ignorowane przez histerezę. Im większa histereza, tym większa inercja. Ten parametr też warto regulować, aby dostosować do warunków miejscowych. Do najprostszych zastosowań całkowicie wystarczają czujki jednokanałowe. Jeśli jednak oświetlany teren jest zróżnicowany, niektóre fragmenty są zasłonięte budynkami, drzewami względnie przez ukształtowanie terenu konieczne jest zastosowanie wielu czujek lub czujki kilkukanałowej. Zazwyczaj wystarczają trzy (czasem dwa) kanały. Dla każdego z nich osobno ustawiane są parametry. Czasem tylko wartość progowa, czasem także inne. Takie rozwiązanie pozwala na podział na sekcje, które załączane i wyłączane będą w zależności od warunków panujących w różnych miejscach. W ten sposób, z jednej strony zapewnione jest właściwe oświetlenia, a z drugiej ogranicza się ilość zużywanej energii do optymalnej wielkości. Zegar sterowniczy Zegary sterownicze mogą być wbudowane w czujki zmierzchowe. Podobny efekt uzy-

Fot. 10. MROK 16 - Automat zmierzchowy hermetyczny Pollin (IP65) posiada regulację progu zadziałania wspomaganą diodą LED.

Fot.: ETI Polam

skuje się przy połączeniu oddzielnego zegara z czujką. Zarówno te wbudowane jak stanowiące oddzielne urządzenia mogą być ze sobą powiązane za pomocą funkcji logicznej OR lub AND. Najprościej da się to zrealizować łącząc wyjścia obu urządzeń szeregowo lub równolegle. Ewentualne zaprzeczenie można wykonywać za pomocą dodatkowych przekaźników negujących. Bardziej skomplikowane czujki są wyposażone w logikę służącą do zdefiniowania pożądanego działania. Dzięki takim rozwiązaniom można określać okresy, np. ze względów reprezentacyjnych lub bezpieczeństwa, w których oświetlenie będzie załączone w sposób ciągły, a ewentualne samoczynne wyłączenie następowałoby wyłącznie, gdy oświetlenie naturalne jest tak silne, że światło sztuczne przestawałoby być zauważalne. Przeciwnym wykorzystaniem powiązania zegara sterowniczego z czujka ruchu są sytuacje, gdy pomimo panującej

Fot. 11. Wyłącznik zmierzchowy ETS-16b ze zintegrowanym czujnikiem oświetlenia w obudowie przeznaczony jest do montażu na powierzchni płaskiej (ściana budynku). Zwłoka czasowa ok. 20 s.

ciemności oświetlenie sztuczne nie jest potrzebne. Np. neon w okresie, gdy wszelki ruch wokół budynku całkowicie zanika. Można przy tym określić minimalną wartość natężenia oświetlenia, która musi być zapewniona w jakichś miejscach. Wtedy, niezależnie od czasu decydujące znaczenie ma pomiar jasności. Zegary sterownicze, również jedno- i wielokanałowe, pracują zwykle w cyklu dobowym, tygodniowym lub rocznym. Wybór następuje w zależności od miejscowych potrzeb. Jeśli rytm działania jest niemal niezmienny każdego dnia, to wystarczy cykl tygodniowy. W cyklu tygodniowym można wyróżnić każdy dzień z osobna lub - w prostszych - mieć dwa (dzień powszedni i weekend) lub trzy cykle (pierwszy od poniedziałku do piątku, drugi w soboty, a trzeci w niedziele). Żaden z tych zegarów nie uwzględnia dni świątecznych. Działanie zegara do rzeczywistych potrzeb najdokładniej można dostosować korzystając z zegara rocznego. Zapisany w pamięci kalendarz pozwala na łatwe i szybkie określenie wszystkich dni wolnych od pracy. Ponadto można w nim zapisać wszystkie inne nietypowe dni. Zarówno te świąteczne, jak też wymagające innego, np. wydłużonego, trybu pracy. Wygodną w eksploatacji cechą zegarów jest ich automatyczna synchronizacja. Albo za pomocą DCF77 (jeśli w dane miejsce dociera ten sygnał) albo za pośrednictwem Internetu (jeśli urządzenie lub system automatyki posiada dostęp do sieci). Dodatkowe właściwości Dość często w typowych czujkach zastosowane są dodatkowe elementy ułatwiające ich kalibrację i uruchomienie. Przykładem takich usprawnień są diody sygnalizujące LED. Dzięki nim łatwo stwierdzić, czy czujka pracuje i czy jest w stanie załączenia czy wyłączenia. Innym usprawnieniem jest przycisk „test” wyłączający np. parametry czasowe, dzięki czemu można w każdych warunkach sprawdzać działanie. Każde urządzenie elektryczne pobiera jakąś moc. Zwykle jest to wartość ułamkowa. Warto jednak jest się przyjrzeć danym technicznym i wybrać takie urządzenia, które pobierają najmniej energii elektrycznej. Pomiar natężenia oświetlenia oraz odliczanie czasu nie zawsze wystarczają do optymalnego zarządzania oświetleniem.

Fot.: Pollin

OŚWIETLENIE

Fot. 12. MROK MINI – automat zmierzchowy hermetyczny Pollin (IP65) z regulacją progu zadziałania wspomaganą diodą LED.

Czasem występują sytuacje wymagające nadrzędnego, ręcznego sterowania. W niektórych miejscach takim parametrem jest detekcja ruchu lub obecności. Czasem konieczne jest powiązanie sterowania oświetleniem zewnętrznym z systemem monitoringu, wykrywającym np. pozostawione gdzieś przedmioty lub ich brak. Także niektóre warunki meteorologiczne mogą wymagać nietypowych działań, np. gęsta mgła. Niestety produkowane obecnie czujki nie pozwalają na dostosowanie się do wszystkich okoliczności, jakie mogą się zdarzyć. Najlepiej realizują takie zadania systemy automatyki budynkowej, np. stanowiący światową platformę KNX. Dzięki integracji różnych czujników, zegarów i systemów w jednej sieci można, korzystając z obszernych bibliotek funkcji logicznych, dowolnie planować działania oświetlenia. Dodatkową zaletą, jaką daje KNX jest możliwość kontrolowania działania z każdego miejsca i w każdym czasie. Natychmiastowe powiadamianie o wszelkich odstępstwach od zaplanowanego działania, o zdarzeniach nieprzewidywalnych czy zakłóceniach i awariach skraca czas reakcji i przyspiesza możliwość interwencji. Możliwość sterowania ręcznego często zapobiega powstawaniu strat. Ponadto rozwiązanie takie pozwala na zmniejszenia pracochłonności w zarządzaniu obiektami. Andrzej Dubrawski

Fachowy Elektryk

WARSZTAT

Praski i zaciskarki mechaniczne Energotytan - nowości 2014 Mechaniczne narzędzia do zagniatania końcówek stanowią podstawowe wyposażenie każdego instalatora, gwarantując odpowiednią jakość wykonywanych połączeń elektrycznych. Z myślą o naszych Klientach na nadchodzący rok przygotowaliśmy kilka nowości, które wpisują się w najnowsze trendy techniczne, będąc zarazem uzupełnieniem naszej dotychczasowej oferty. Poniżej przedstawiamy ich krótki przegląd.

Pierwszą grupę produktów stanowią nowe mechaniczne zaciskarki do tulejek z bocznym lub czołowym systemem ładowania, umożliwiające pracę na szerokim zakresie przekrojów od 0,14 mm² do 95 mm² bez konieczności wymiany matryc, jak w tradycyjnych modelach. Cecha ta w połączeniu ze specjalną przekładnią zwiększającą siłę nacisku, czyni z nich bardzo wydajne i uniwersalne narzędzie przy bieżących pracach montażowych (fot. 1, 2). Do grupy tej zali-

czymy także nowe modele zaciskarek do końcówek izolowanych (fot. 3), nieizolowanych, konektorów (fot. 4) oraz złącz fotowoltaicznych (fot. 5). Uzupełnieniem szerokiej gamy pojedynczych zaciskarek są zestawy dla wymagających użytkowników wyposażone w wymienne matryce, które można dowolnie konfigurować (fot. 6). Niezastąpione przy zagniataniu większych zakresów końcówek (np. 6 - 150 mm2) są praski mechaniczne Energotytan serii PM-0650K,

Fot.: Energotytan

Fot. 2. Fot.: Energotytan

Fot. 3.

Fot.: Energotytan

Fot. 4. Fot.: Energotytan

Fot. 5.

Fot. 1.

Fachowy Elektryk

Fot.: Energotytan

Fot. 6.

Fot.: Energotytan

Fot. 7.

Fot.: Energotytan

WARSZTAT

Fot.: Energotytan

Fot. 8.

PM-06120K oraz PM-25150K z systemem sześciokątnych zintegrowanych matryc obrotowych umieszczonych w głowicy (fot. 7), a nowością są praski z matrycami ośmiokątnymi, które dodatkowo wgniatają w zaciskaną końcówkę dwa bolce znane z prasek hydraulicznych typu PH (fot. 8). Praski mechaniczne ręczne zostają uzupełnione o nowy typ narzędzi opartych na konstrukcji dźwigniowej. PVK-95 to pierwsza konstrukcja tego typu wykonana z aluminium, która wykorzystuje kombinację matrycy obrotowej oraz trzpienia dociskowego. Dzięki przekładni zwiększającej siłę nacisku oraz blokadzie matrycy, umożliwia łatwą i szybką pracę z końcówkami i tulejkami z zakresie od 16 mm² do 95 mm² (fot. 9). Kolejną nowością w naszej ofercie są dwa modele prasek mechaniczno-zapadkowych, z systemem powtarzalności zacisku, pracujące z siłą 28 kN. Model 12650 (fot. 10) posiada umieszczone w głowicy matryce obrotowe oraz przekładnię zapadkową, narzędzie pozwala na zagniatanie końcówek w zakresie 6‑35 mm2. Drugi model 12655 (fot. 11) wyposażony jest w tradycyjne gniazdo wymiennych matryc Energotytan serii M28 umożliwiających pracę z końcówkami o średnicy do 50 mm2.

Fot. 10.

Fot.: Energotytan

Fot. 9.

Fot. 11.

Korzystając z okazji składamy wszystkim Czytelnikom „Fachowego Elektryka” najlepsze życzenia świąteczno-noworoczne. Zachęcamy do kontaktu z naszym Działem Handlowym (biuro@ energotytan.pl, tel. 50 55 68 776), gdzie można zdobyć informacje na temat naszej pełnej oferty produktowej. Adrian Zając www.energotytan.pl

Fachowy Elektryk

WARSZTAT

Mały wielki pomocnik Najnowszą propozycją marki GRAPHITE jest wkrętak akumulatorowy 58G150. Przy masie nieznacznie przekraczającej 0,5 kg narzędzie to uzyskuje zaskakujący moment obrotowy na poziomie 6,3 Nm. Osiągając prędkość obrotową 230 obrotów na minutę, wkrętak nie tylko sprawnie upora się z wkręcaniem czy wykręcaniem wkrętów, ale również umożliwi wiercenie w materiałach takich jak drewno czy plastik. Dodatkowo moment obrotowy można swobodnie regulować. Narzędzie wyposażono

w litowo-jonowy akumulator o pojemności 1500 mAh, który produkuje napięcie o wartości aż 7,2 V. Wkrętak może przyjąć kształt „pistoletu”, co umożliwia zwiększenie docisku narzędzia lub funkcjonować jako prosty wkrętak, co pozwoli dotrzeć do miejsc ograniczających zakres ruchu dłoni. Umieszczona na korpusie dioda podświetli obszar roboczy, a antypoślizgowa warstwa gumy na rękojeści zapewni stabilny chwyt. Wkrętak sprzedawany jest w poręcznej walizce wraz

z 18 bitami, typowym uchwytem 6,35 mm ¼” oraz adapterem do końcówek. Źródło: Grupa Topex

Nieskończona możliwość zastosowań sieciowego Multievo™ Black & Decker wprowadził na rynek sieciową wersję elektronarzędzia Multievo™ z nowymi głowicami. Udoskonalone Multievo™ jest w stanie wykonać właściwie niezliczoną liczbę różnorodnych prac remontowo-montażowych. Multievo™ model MT350K to sieciowa wersja dobrze znanego, innowacyjnego elektronarzędzia Black & Decker z opatentowanym systemem łatwej, szybkiej i beznarzędziowej wymiany głowic roboczych. Multievo™ przeznaczone jest do wykonywania kompletnych prac remontowych, takich jak np. wiercenie, wiercenie z udarem, wkręcanie, piło-

Marka NEO rozwija ofertę narzędzi ręcznych dla elektryków. Najnowszym produktem kierowanym do profesjonalistów z branży elektroinstalacyjnej jest 14-elementowy zestaw szczypiec i wkrętaków. W skład nowego zestawu dla elektryków NEO 01‑300 wchodzi siedem wkrętaków – cztery z końcówkami typu Philips o rozmiarach 60, 80, 100 i 150 mm oraz trzy końcówki płaskie o rozmiarach 4×100, 5,5×125 oraz 6,5×150 mm. W zestawie znajduje się także pięć par szczypiec: szczypce uniwersalne, boczne, do ściągania izolacji, wydłużone proste (wszystkie o długości 160 mm) oraz szczypce do rur o długości 250 mm. Zarówno szczypce, jak i wkrętaki wykonane zostały z trwałej i odpornej na ścieranie stali chromowo-wanadowej. Izolowane, ergonomiczne rękojeści umożliwiająca pracę z napięciem do 1000 V. Bezpieczeństwo użytkowania narzędzi potwierdzają certyfikaty VDE oraz TÜV M+T. Zestaw uzupełniają rozwiązania niezbędne dla każdego elektryka: taśma izolacyjna oraz próbnik instalacji elektrycznej. Całość objęta jest 25-letnią gwarancją NEO na wszelkie wady ukryte. Źródło: Grupa Topex

Fachowy Elektryk

wanie, wyrzynanie, cięcie, szlifowanie, skrobanie, pompowanie (np. opon), jak i obróbki drewna. MT350K zawdzięcza tak szerokie pole zastosowań jeszcze większej niż dotychczas liczbie wymiennych głowic roboczych. Multievo™ model MT350K wyposażono w silnik o mocy 300 W pozwalający na wykonywanie nawet najtrudniejszych zadań. Atutami Multievo™ są także: ogumowana rękojeść z wbudowanym uchwytem na bit uzupełniony podwójną końcówką wkrętarską, 3-metrowy kabel zasilający oraz kompaktowa konstrukcja i niski ciężar. Źródło: Stanley Black&Decker

Zestaw narzędzi dla elektryków

WARSZTAT Wysokowydajna wkrętarka akumulatorowa DeWALT DeWALT wprowadził na rynek wkrętak akumulatorowy sterowny ruchem ręki. To bardzo funkcjonalne i precyzyjne narzędzie jest przydatne szczególnie tam, gdzie mamy do czynienia z trudno dostępnymi, zacienionymi miejscami. DCF680 daje profesjonalistom możliwość pracy szybkiej i wygodnej, bez konieczności stosowania przerw na zmianę ustawień narzędzia. Wkrętak DCF680 od DeWALT zawiera żyroskop, który wyczuwa ruch rąk i działa w każdej płaszczyźnie pracy: w pionie, poziomie oraz pod skosem. Wystarczy obrócić rękę w kierunku, w którym ma się obracać wrzeciono, aby wprawić je w ruch. Prędkość obrotowa wrzeciona zależy od kąta wychylenia ręką, im mniejszy kąt, tym prędkość mniejsza. By zwiększyć prędkość należy zwiększyć kąt w tym samym kierunku, natomiast by ją zmniejszyć należy obrócić rękę w kierunku przeciwnym. Wkrętarka zawiera także rozwiązania ułatwiające wykonywanie prac precyzyjnych. Są to: pierścień z 15 położeniami momentu obrotowego, uchwyt ¼” hex, dioda LED oświetlająca zaciemnione czy trudno dostępne miejsca oraz możliwość ustawienia rękojeści w opcji pistoletowej lub osiowej. Nowy wkrętak akumulatorowy DCF680 został wyposażony przez DeWALT w akumulator Li-Ion o napięciu 7,2 V i pojemności 1 Ah, wskaźnik stanu naładowania oraz zewnętrzną ładowarkę. Maksymalny moment obrotowy narzędzia to 4 Nm, natomiast prędkość pracy bez obciążenia wynosi od 0 do 430 obrotów na minutę. Źródło: Stanley Black & Decker

Odkurzacz Kärcher zaprojektowany z myślą o branży remontowo-budowlanej NT 65/2 Tact2 to nowy specjalistyczny odkurzacz uniwersalny przeznaczony do usuwania dużych ilości drobnego pyłu klasy M oraz grubego brudu (np. gruzu, odpadów gipsowych) a także wody. Urządzenie zostało wyposażone zarówno w system antystatyczny z uziemieniem części ssących, węża i kolanka w celu odprowadzania ładunków elektrostatycznych mogących powstawać podczas odkurzania bardzo drobnego pyłu. Zastosowanie dodatkowego filtra membranowego i fizelinowych torebek filtracyjnych zapewni skutecznie usunięcie dużych ilości bardzo drobnego materiału np. pyłu cementowego. NT 65/2 Tact2 spełnia najwyższe europejskie normy bezpieczeństwa. Dzięki dwóm turbinom charakteryzuje się wysoką siłą ssącą. Jej spadkom podczas długotrwałych prac zapobiega innowacyjny system automatycznego oczyszczania filtra Tact2. Do niewątpliwych zalet urządzenia należy też zaliczyć olejoodporny, pojemny (65 l) zbiornik z tworzywa sztucznego odporny na mechaniczne uszkodzenia dzięki zabezpieczającemu go zderzakowi. Wygodny uchwyt prowadzący oraz duże koła z tyłu i dwie rolki z przodu umożliwiają transport odkurzacza po schodach i nierównym podłożu. Na głowicy odkurzacza umiejscowiono dużą półkę umożliwiającą przechowywanie podręcznych narzędzi, schowek oraz uchwyt na butelkę wody. Źródło: Kärcher

Fachowy Elektryk

SAMOCHÓD

Samochód firmowy jako nośnik reklamy Tradycyjna reklama przestała przynosić zadowalające efekty? Zastanawiasz się nad nową, niestandardową kampanią marketingową? Pomyśl o swoim samochodzie! Czy możesz go wykorzystać do promowania swojej firmy? Oczywiście, że możesz! Pomyśl, ile czasu Twój samochód spędza na drodze, czy to służbowo, czy prywatnie. A jeśli posiadasz więcej niż jeden samochód, pomyśl ilu potencjalnych klientów może trafić właśnie na Twój samochód. Auto firmowe to jedno z bardziej skutecznych środków budowania marki i identyfikacji firmy. Nic więc dziwnego, że samochód firmowy coraz częściej wykorzystywany jest właśnie jako źródło dodatkowej reklamy. Dlaczego? Bo to tania i skuteczna forma komunikacji marketingowej.

Fachowy Elektryk

Mocne wejście Reklama na pojazdach wzbudzi zainteresowanie szerokiej grupy odbiorców – kierowców, pieszych i osób poruszających się komunikacją miejską. Można więc śmiało porównać ją do kampanii outdoorowych, gdyż nie jest dedykowana konkretnej grupie docelowej, a raczej wszystkim napotkanym osobom. Może być niezwykle efektowna, a do tego tania w eksploatacji. Oklejony samochód będzie dodatkowym kanałem, który wzmocni wizerunek marki.

Po takie rozwiązanie coraz częściej sięgają mali i średni przedsiębiorcy, którzy, szukając skutecznej promocji dla swoich produktów czy usług, kierować się muszą przede wszystkim względami ekonomicznymi. Umieszczenie reklamy na samochodzie może być po prostu tańsze od rozlokowania swojego szyldu w wysokonakładowych pismach czy na kilku billboardach w centrum dużego miasta, o reklamie w innych mediach nie wspominając. Kolejnym plusem, przemawiającym za reklamą na samochodach, jest kształtowanie pozytywnego wizerunku firmy. I nieważne, czy reprezentujemy firmę, która jest już

SAMOCHÓD

znana i lubiana, czy firmę, która dopiero wchodzi na rynek, a która chce mieć ‘mocne wejście’, czyli zaprezentować się w sposób interesujący. Liczy się pierwsze wrażenie Choć rzadko się do tego przyznajemy, w życiu kierujemy się głównie zasadą, że liczy się pierwsze wrażenie. Podobnie jest w przypadku oklejonego pojazdu. Kluczową sprawą jest zatem, czy wizerunek samochodu jest spójny z wizerunkiem firmy. I na odwrót. Czy wizerunek firmy jest spójny z wizerunkiem samochodu. Jeżeli firma jest dobrze postrzegana i posiada pewną reputację, samochód musi się do niej dostosować. Nie może zatem odstawać od wizerunku firmy. Ma to szczególnie znaczenie, gdy firma oferuje usługi Premium, związane z pewnego rodzaju prestiżem. Warto pamiętać, że zwykła naklejka z danymi teleadresowymi to już dziś za mało. Twój pojazd musi przyciągać uwagę, musi po prostu wyglądać. Szanujące się, profesjonalne przedsiębiorstwo nie zaprezentuje swego szyldu na noszącym ślady częstego użytkowania zardzewiałym samochodzie. O brud, zwłaszcza w branży budowlanej nietrudno, tak więc utrzymanie naszej mobilnej reklamy w należytym, reprezentatywnym stanie, na pewno zostanie docenione. Jakie informacje powinny znaleźć się na samochodzie? Potencjalny odbiorca zainteresowany będzie głównie nazwą firmy, jej logo, numerem kontaktowym, a także zakresem funkcjonowania. Całość powinna być oparta na atrakcyjnym projekcie graficznym, który wpadnie w oko. Do oklejenia bardzo dobrze nadają się samochody użytkowe. Głównie ze względu na rozmiary, które zapewniają dużą potencjalną powierzchnię reklamową.

Najlepszym sposobem jest oklejenie go w całości, ew. w ¾, lub np. ½ jego powierzchni. Równie ważne jest, by była to reklama efektowa, która przyciągnie wzrok. Musimy być świadomi, że nie wszystko można w ten sposób reklamować. Są produkty czy usługi, które bardziej nadają się do reklamowania na samochodach, są też i takie, które mogę przyczynić się do obniżenia reputacji firmy. Co ciekawe pojawiają się firmy oferujące własne pojazdy bądź przyczepy na których możemy umieścić swoją reklamę. Poruszają się one ustalonymi ścieżkami, o ustalonych porach i godzinach, pojawiając się tam, gdzie pojawia się największe natężeniu ruchu. Można także dołączyć sygnały dźwiękowe. Jest to gwarancja zauważenia reklamy przez jak największą liczbę odbiorców, gdyż takiej reklamy po prostu nie można zignorować. Często stosowaną praktyką jest także celowe pozostawienie samochodu w miejscu o dużym natężeniu, np. przed kinem, czy galeria handlową, zwłaszcza w trakcie weekendu, gdzie przemieszcza się spora ilość osób. Jaka folia? Zarówno projekt, jaki i nasze preferencje determinują wybór folii, które wykorzystane zostaną do oklejenia auta. Dla przykładu, najprostsze grafiki, takie jak zwykły logotyp i dane teleadresowe firmy, wycięte zostaną z folii ploterowych. Droższe, wielokolorowe grafiki, wydrukowane powinny być na foliach odpornych na promieniowanie słoneczne i niekorzystne warunki atmosferyczne. Jeszcze inne folie dedykowane

są do oklejania szyb – półprzepuszczalne, z efektem lustra weneckiego (nie ograniczają widoczności od wewnątrz, zaś z zewnątrz widoczna jest tylko zadrukowana grafika). Jeżeli zależy nam na reklamie odblaskowej wykorzystana zostanie folia odblaskowa, co zwiększa widoczność reklamy do 24 godzin. Niezależnie od rodzaju, każda folia po wydrukowaniu powinna być dodatkowo zabezpieczona bezbarwnym laminatem, która wydłuża żywotność folii i chroni kolory przed utratą barw. Ceny projektu, wydrukowania i oklejenia zależą od indywidualnych wycen. Można jednak przyjąć, że wyklejenie całego auta dostawczego będzie się wahało od 4000 do 5500 zł. Mniejsze projekty naliczane będą wg metrów kwadratowych. Koszt metra powinien się zamknąć w 200 zł. Za reklamą na pojazdach przemawia wysoka skuteczność oddziaływania, mobilność, szeroki zasięg, a także bezpłatna powierzchnia reklamowa (przy założeniu, że oklejamy własny samochód). Co ważne, zaaplikowaną folię można w każdej chwili ściągnąć i przywrócić pojazdowi jego dawny wygląd, nie uszkadzając przy tym lakieru. Chodzi o wykorzystanie niestandardowych projektów graficznych, stosowanie wyrazistych kolorów i optymalne wykorzystanie dostępnej przestrzeni. Wszystko po to, by pracowały one na budowanie wizerunku Twojej firmy, produktu czy usługi. K.K. Zdjęcia stanowią portfolio firmy DATEXA (ww.datexa.pl)

Fachowy Elektryk

KONKURSY

Rozstrzygnięcie I edycji ogólnopolskiego konkursu „Nowatorska Elektryka” 25 października 2013 r. w restauracji Satyna w Łodzi odbyło się oficjalne rozstrzygnięcie Ogólnopolskiego Konkursu „Nowatorska Elektryka” organizowanego przez Fundację „Akademia Chint” oraz Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych nr 20 w Łodzi. Konkurs trwał od 21 grudnia 2012 r. do 10 września 2013 r. Został skierowany do wszystkich szkół ponadgimnazjalnych branży elektrycznej i branż pokrewnych. Składał się z dwóch etapów – pierwszy polegał na zaproponowaniu tematu projektu z założeniem, że ma być użyteczny i innowacyjny, natomiast etap II – na praktycznej jego realizacji. Szkoły zakwalifikowane do etapu II otrzymały granty w wysokości 3000 zł na praktyczne wykonanie swoich pomysłów. Konkurs zyskał Patronaty: Wojewody Łódzkiego – pani Jolanty Chełmińskiej, Marszałka Województwa Łódzkiego – pana Witolda Stępnia, Prezydent Miasta Łodzi – pani Hanny Zdanowskiej oraz Stowarzyszenia Elektryków Polski Oddziału Łódzkiego,

Ignacy Szubryt, opiekun zwycięskiego zespołu, otrzymuje dyplom z rąk Wojewody Łódzkiego, pani Joanny Chełmińskiej. Do gratulacji przyłączają się Ryszard Świetlicki - prezes Akademii Chint oraz Jakub Róziewicz - prezes Chint Poland.

którego przedstawiciele stanowili również członków Komisji Konkursowej. Do konkursu zgłosiło się 25 szkół z całej Polski, do II etapu zakwalifikowanych zostało 11 szkół, których przedstawiciele uczestniczyli w uroczystości. Wszystkie zrealizowane projekty reprezentowały bardzo wysoki poziom zarówno pod względem merytorycznym, jak i technicznym wykonaniem. Jednak jako najlepszy jury wskazało projekt autorstwa Zespołu Szkół Mechanicznych im. Arki Bożka w Raciborzu „Odzyskiwanie energii traconej przy otwieraniu i zamykaniu drzwi”, drugie miejsce otrzymał projekt Zespołu Szkół Elektryczno-Elektronicznych w Szczecinie „System sterowania oświetleniem dla inteligentnego domu”, a trzecie – otrzymał projekt Zespołu Szkół nr 2 im. prof. J. Groszkowskiego w Pabianicach, „Układ sterowania wjazdem/wyjazdem na parking”. Wyróżnienia otrzymały: ZSZ nr 2 w Knurowie za „Model systemu elektroenergetycznego” oraz Zespół Szkół Technicznych w Cieszynie za „Układ nadążny śledzenia położenia słońca”. Nagrody główne w wysokości 5000, 3000 i 2000 zł odpowiednio za 1, 2 oraz 3 miejsce Laureaci otrzymali z rąk Wojewody Łódzkiego – pani Jolanty Chełmińskiej, Łódzkiego Kuratora Oświaty – pana Jana Kamińskiego, Prezesa Zarządu Akademii Chint – pana Ryszarda Świetlickiego oraz Dyrektora ZSP nr 20 w Łodzi, pana Zdzisława Jurewicza. Głównym sponsorem nagród w konkursie była firma Chint Poland Sp. z o.o. W tym dniu odbyło się również bardzo ważne dla Akademii wydarzenie, mianowicie podpisanie listu intencyjnego z nowym Członkiem Akademii – Centrum Kształcenia

Prezentacja modelu zwycięskiej pracy.

Ustawicznego Nowoczesnych Technologii w Łodzi reprezentowaną przez dyrektora Sławomira Fatera. List intencyjny stanowić będzie naszą wspólną wytyczną działań dążących do rozwoju szkolnictwa zawodowego i propagowania nowoczesnych rozwiązań technicznych. Akademia się rozwija zyskuje renomę i prestiż. Podjęte działania skupiają uwagę nie tylko młodzieży i instytucji związanych z edukacją, ale również przedsiębiorców, liczących na popularyzację zawodów technicznych i dopływ specjalistów w poszukiwanych zawodach. Wierzymy, że podejmowanie takich przedsięwzięć, jak konkurs „Nowatorska Elektryka” przyczyni się w pełni do rozwoju i popularyzacji szkolnictwa zawodowego. Pomoże młodym ludziom odważniej wychodzić naprzeciw wymaganiom zawodowym, a szkołom do podejmowania inicjatywy uczestnictwa w nich. Z pewnością podejmiemy się w przyszłości organizacji kolejnych edycji konkursu z nadzieją jeszcze większego zaangażowania i sukcesów młodzieży. Karolina Żak Koordynator ds. Akademii Chint

Nowatorska elektryka inspiruje młodzież Ignacy Szubryt nie jest zwykłym nauczycielem. To pasjonata i wizjoner. To jednocześnie pedagog potrafiący zachęcić młodzież do poszukiwań nowych rozwiązań zmieniających otaczającą nas rzeczywistość. Jako opiekun młodych wynalazców z Zespołu Szkół Mechanicznych w Raciborzu doprowadził do realizacji projektu dzięki któremu możliwe jest

Fachowy Elektryk

odzyskiwanie energii traconej przy otwieraniu i zamykaniu drzwi. Projekt ten zajął pierwsze miejsce w konkursie „Nowatorska elektryka” organizowanym przez Akademię Chint. – Trudno było zachęcić młodych ludzi do wzięcia udziału w tym konkursie? Przecież musieli oni poświęcić na to swój pozaszkolny czas…

– Tym bardziej, że były to wakacje. Konkurs wystartował jesienią, rozstrzygnięcie pierwszego etapu przypadło na początek pierwszego półrocza a okres realizacji projektu to były już miesiące letnie. Mimo to, nie było problemów z zaangażowaniem młodzieży. Muszę tu podkreślić, że do zespołu wybraliśmy uczniów naj-

KONKURSY zdolniejszych, z dużymi ambicjami i chętnych do podejmowania wyzwań. Akurat w naszej szkole nie brakuje osób chcących rozwijać swój zawodowy warsztat poza ramy programu szkolnego i realizujących swoje własne projekty. – Co było więc inspiracją do wyboru takiego tematu pracy konkursowej? – Nowatorska elektryka... Szukaliśmy czegoś, co jest ekologiczne, nowe i jeszcze niezbadane. Było wiele różnych propozycji ale ten z drzwiami wydał się idealny. Elektrownie wiatrowe, wodne, słoneczne już są, a elektrowni „drzwiowej” nie ma. Po anali-

zie doszliśmy do wniosku, że drzwi (zwłaszcza z samozamykaczami, w budynkach użyteczności publicznej, o dużym natężeniu ruchu) są doskonałym źródłem energii odnawialnej. Dlatego przedmiotem naszej pracy było wykorzystywanie energii traconej właśnie na otwieranie i zamykanie drzwi. – Idea świetna, ale co z realizacją? – Faktycznie, największą trudność sprawiła nam realizacje tego projektu. My przecież nie jesteśmy konstruktorami z nieograniczonym budżetem. Mieliśmy do dyspozycji grant z fundacji w wysokości 3 tys. zł i 4 miesiące (w tym połowa czasu to wakacje).

Nie było łatwo pozyskać odpowiednie części. Niektóre wykonaliśmy sami, inne kupiliśmy. Dużym ułatwieniem było zakupienie układu scalonego, który właśnie został wprowadzony na rynek przez jedną z amerykańskich fabryk. – Nie było łatwo, ale prototyp jest. Co dalej z tym, jakże przyszłościowym, projektem? – Zaczniemy od opomiarowania urządzenia i monitoringu pracy. Najprawdopodobniej zamontujemy je na drzwiach wejściowych do szkoły by móc analizować wyniki w oparciu o rzeczywiste działanie. Rozmawiała: Małgorzata Dobień

Liczy się oryginalny pomysł Wysoki poziom prac konkursowych oznaczał, że wśród uczniów szkół technicznych są pasjonaci, którzy zainteresowaniami wybiegają poza szkolny program nauczania. Na temat projektów zgłoszonych do konkursu rozmawiamy z przewodniczącym jury – dr inż. Józef Wiśniewski - Jak ocenia Pan poziom prac konkursowych? - Wszystkie zgłoszone prace reprezentowały wysoki poziom. Przy czym należy wyjaśnić, że słowo „wysoki” odnosi się do poziomu nauczania realizowanego w średnich szkołach technicznych. Uczniowie wykonujący prace musieli znacznie zwiększyć poziom swojej wiedzy w stosunku do programu nauczania. Należy także docenić ich wysiłek i poświęcony czas na fizyczną realizację zadania. - Czy coś w przedstawionych pracach, szczególnie Pana zaintrygowało?

- Zdecydowana większość przedstawionych prac ma charakter pomocy dydaktycznej. Takie prace ilustrują rozwiązania oferowane w wersjach komercyjnych na rynku. Przykładem może być praca „System sterowania oświetleniem dla Inteligentnego budynku” lub prace związane z ilustracją działania elektrowni wiatrowej lub słonecznej. Były też jednak prace z oryginalnym pomysłem, jak nagrodzona „Odzyskiwanie energii przy otwieraniu i zamykaniu drzwi”. Takiego produktu na rynku nie ma, nie daje też może ogromnych oszczędności, ale wzbudziła jednak u członków komisji oceniającej oraz u innych osób oglądających prace spore zainteresowanie właśnie poprzez ciekawy pomysł. - Jak przebiegały obrady komisji konkursowej? Wybór zwycięzców był jednogłośny czy wiązał się z burzliwymi dyskusjami?

- Prace były oceniane przez pięciu członków Komisji w trzech kategoriach: „Innowacyjność pracy”, „Techniczne wykonanie” oraz „Jakość opisu urządzenia”. Nie było oczywiście pełnej zgodności członków Komisji w ocenie prac w poszczególnych kategoriach, ale była taka zgodność w wyborze trzech nagrodzonych w stosunku do dziesięciu ocenianych prac. - Jakie, według Pana, są szanse na wdrożenie komercyjne tych pomysłów? - Szans na wdrożenie komercyjne pomysłów raczej nie widzę. Głównym jednak celem Konkursu było pobudzenie uczniów do zwiększonego, nadprogramowego wysiłku oraz stworzenie możliwości realizacji ich pomysłów. Z pewnością udział w Konkursie dał uczestnikom i organizatorom sporo satysfakcji. Rozmawiała: Małgorzata Dobień

Potencjał naszej młodzieży to rozwój technologiczny kraju Pomysłodawca i założyciel Akademii Chint to człowiek, który nie myśli o przeszłości i nie skupia się na teraźniejszości. Jego plany i wizje wykraczają daleko w przód. Dlatego tak ważny jest dla niego rozwój zawodowy młodych ludzi i inwestycja w odkrywanie ich potencjału. Jakub Róziewicz to również biznesmen, który konsekwentnie realizuje wizję rozwoju firmy Chint Poland dowodząc zespołem z pozycji Prezesa Zarządu. - Skąd pomysł na konkurs „Nowatorska elektryka”? - Zauważyłem w młodych ludziach zdolność do kreatywnego i otwartego myślenia. Poprzez konkurs chciałem zaangażować ich do aktywnego jego użycia i uświadomić jednocześnie, że potencjał jaki posiadają warto pielęgnować i używać.

- W konkursie wzięło udział 25 szkół. Jak na pierwszą edycję i wysokie wymagania stawiane pracom konkursowym to bardzo dużo. Spodziewał się Pan takiego zainteresowania szkół z całej Polski? - Miałem taką nadzieje, ale muszę przyznać, że zaskoczył mnie poziom prac zarówno pod względem merytorycznym jak i technicznym wykonaniem. - Czy to znaczy, że mamy w kraju duży potencjał wśród przyszłych inżynierów-elektryków? - Tak! Potencjał jaki posiadają Ci młodzi ludzie reprezentuje bardzo wysoki poziom. Z pewnością przyczyni się on do postępu i rozwoju technologicznego w naszym kraju i być może w przyszłości poza jego granicami. - Jaka jest rola Akademii w tej dziedzinie?

- Akademia stara się pomagać szkołom poprzez przekazywanie niezbędnych narzędzi do nieustannego rozwoju i pielęgnowania tak cennych umiejętności i predyspozycji. Dążymy do zapewnienia niezbędnej bazy dydaktycznej, szkoleniowej i stworzyć wszystkim tym, którzy tego potrzebują możliwości rozwojowych adekwatnych do potrzeb technologicznych. - Jakie cele stawia sobie Akademia na najbliższy rok? - Z pewnością podejmiemy przedsięwzięcie organizacji II edycji Konkursu „Nowatorska Elektryka”. Zamierzamy sukcesywnie powiększać grono Członków Akademii, angażować młodzież w aktywne działania i doskonalenie własnych umiejętności zarówno tych teoretycznych, jak i praktycznych. Rozmawiała: Małgorzata Dobień

Fachowy Elektryk

PATRONAT Konkurs „Nowatorska elektryka” to szansa dla młodzieży szkół technicznych na rozwój i realizację swoich zawodowych pasji. Prace zgłoszone do rywalizacji zaskoczyły organizatorów nie tylko wysokim poziomem. Duże wrażenie zrobiła pomysłowość i oryginalność proponowanych rozwiązań. Poniżej prezentujemy zwycięską pracę przygotowaną przez uczniów z Zespołu Szkół Mechanicznych w Raciborzu. Pozostałe prace finalistów przybliżymy w kolejnych numerach Fachowego Elektryka.

Odzyskiwanie energii traconej przy otwieraniu i zamykaniu drzwi Zamiana tej energii na energię elektryczną, magazynowanie jej i dalsze wykorzystanie np. do oświetlania klatek schodowych, podświetlania lub wyświetlania znaków informacyjnych (w tym kierunków ewakuacji), numerów domu itp. Dobór prądnicy Pierwszym elementem w układzie odzysku energii elektrycznej z ruchu obrotowego drzwi jest prądnica. Dobór przetwornika elektromechanicznego okazał się sporym problemem, ponieważ uzyskiwana prędkość obrotowa drzwi jest stosunkowo niska. Otwieranie drzwi o 90° trwa średnio 3 sekundy, co daje około 5 obr./min.

Fachowy Elektryk

Fot. 1. Model instalacji.

Poszukiwania odpowiedniej prądnicy rozpoczęto od testów popularnego dynama rowerowego, które ma odpowiednią moc, ale niestety moc ta uzyskiwana jest przy wysokiej prędkości obrotowej – ponad 1000 obr./min. Napęd poprzez wykorzystanie obracającego się wału np. samozamykacza wymagałby zastosowania przekładni 1:200, co było technicznie bardzo trudne do zrealizowania. Następnie przetestowano kilka hybrydowych silników krokowych, jednak ich konstrukcja pod kątem silnika powodowała, że uzyskiwano albo odpowiednie napięcie, albo odpowiedni prąd – mocy jednak było wciąż za mało.

PRAKTYKI PATRONAT obrotu (zawiasów drzwi). Największą trudnością było sprzężenie listwy zębatej z prądnicą. Prądnica do drzwi mocowana jest jedną śrubą na specjalnym uchwycie, a obraca się cały jej korpus. Zaprojektowano i wykonano specjalny ułożyskowany uchwyt mocowany na prądnicy i prowadzący listwę zębatą. Uchwyt ten dociska i podtrzymuje listwę zębatą niezależnie od ustawienia jej w stosunku do drzwi. Praca układu jest płynna i prawie niezauważalna przez osobę otwierającą drzwi. Masa drzwi w modelu jest mniejsza od rzeczywistych. W rzeczywistości drzwi są osadzone w dużo stabilniejszej ścianie.

Fot 2. Listwa zębata zamocowana przegubowo na ścianie nad drzwiami i połączona bezpośrednio z kołem zębatym przymocowanym do prądnicy.

rolki

Dobór przekładni mechanicznej Zastosowanie wolnoobrotowej prądnicy, montowanej w piaście koła rowerowego, było korzystne ze względu na małą zwiększajączwiększając odległość mocowania prądnicy odprądnicy osi obrotu (zawiasów drzwi). Największą odległość mocowania od osi obrotu (zawiasów Największą prędkość kątową otwieranych i drzwi). zamykaProjekt i wykonanie trudnością było sprzężenie zębatej z prądnicą. do drzwi uzyskanie mocowana jest jedną jest jedną trudnością było listwy sprzężenie listwy zębatej prądnicą. Prądnica do drzwi mocowana nych zPrądnica drzwi, jednak większej części elektronicznej ilości energii elektrycznej wymagało jak Podczas prób uzyskano napięcia obciążonej śrubą na specjalnym uchwycie, auchwycie, obraca sięacały jej się korpus. śrubą na specjalnym obraca cały jej korpus. największej liczby obrotów prądnicy prądnicy rzędu 3‑6 V oraz odpowiadające w jednym cyklu otwierania i zamykania. prądy rzędu 0,2 – 0,4 A. Rozrzut wartości Również moment napędowy prądnicy ob- wynikał z szybkości otwierania i zamykaciążonej jest stosunkowo duży. Nietypowy nia drzwi. Prądnica bez obciążenia generojest również sposób mocowania prądnicy- wała znacznie wyższe napięcia, co groziło nieruchoma oś i ruchomy korpus. przepięciami w uzwojeniach i jej uszkodzeFot. 3. Mocowanie prądnicy do drzwi. Problem ten rozwiązano stosując listwę niem. Zdecydowano się, tak jak to ma miejzębatą 10×10 mm Moduł1 o długoś- sce w podstawowej aplikacji dynama, nie Rozwiązaniem, na które się zdecydowa- ci 1000 mm, zamocowaną przegubowo pozostawiać jej bez obciążenia. no, to prądnica montowana w piaście koła na ścianie nad drzwiami, połączoną bezpo- Ze względu na impulsowy charakter ładorowerowego. Moc dostarczana przez takie średnio z kołem zębatym M1z49, przymo- wania akumulatora nie zdecydowano się dynamo jest porównywalna ze zwykłym, tj. cowanym do prądnicy. na nowoczesne akumulatory litowo-jonowe Fot. 3. Mocowanie prądnicy doprądnicy drzwi do Fot.względu 3. Mocowanie drzwi ok. 3 W, natomiast ze na miejsce Koło zębate osadzone jest na łączniku. W jed- lub wodorkowe, ponieważ poprawność ich i wykonano specjalny uchwyt mocowany na prądnicy Zaprojektowano wykonanoułożyskowany specjalny mocowany na prądnicy montażu, Zaprojektowano jest ona uzyskiwana przyi znacznym cykluułożyskowany (otwieranie i uchwyt zamykanie) uzyskadziałania polega na długotrwałym ładowaniei niższej prędkości obrotowej. Prądnica no 8 obrotów prądnicy z prędkością około 60 niu stałą wartością prądu. prowadzący listwę zębatą. i prowadzący listwę zębatą. wytwarza znamionowe napięcie i prąd już obr./min. Ilość tę można zwiększyć, zwięk- Do magazynowania energii wybrano starprzy 20 obr./min. szając odległość mocowania prądnicy od osi sze rozwiązane w postaci akumulatora niklowo-kadmowego, który jest nieczuły na impulsowe ładowanie. W przypadku krótkich cykli można go ładować stosundociskające rolki dociskające kowo dużym prądem. Uwzględniając przewidywalny bilans energii, wybrano akumulator polskiej firmy NRG o napięciu 3,6 V i pojemności 1,5 Ah. Napięcie akumulatora 3,6 V zostało dobrane tak, aby można było użyć diod LED dużej mocy, których napięrolka podpierająca cie przewodzenia wynosi około 3 V. rolka podpierająca Ze względu na położenie układu, czyli na drzwiach lub w ich pobliżu, układ powinien być mały, dlatego zdecydowano na montaż powierzchniowy. ZastosoUchwytUchwyt z łożyskiem z łożyskiem się wanie elementów SMD to dostęp do szerFot. 4. Ułożyskowany uchwyt mocowany Fot. 5. Ułożyskowany uchwyt mocowany szej oferty nowoczesnych części, które na prądnicy i prowadzący listwę na prądnicy i prowadzący listwę nie są już produkowane w obudowach zębatą. zębatą - widok z góry. Fot 4 i 5: Ułożyskowany uchwyt mocowany na prądnicy i prowadzący listwę zębatą Fot 4 i 5: Ułożyskowany uchwyt mocowany na prądnicy i prowadzący listwę zębatą przewlekanych. Uchwyt tenUchwyt dociskateni podtrzymuje listwę zębatą niezależnie od ustawienia jej dociska i podtrzymuje listwę zębatą niezależnie od ustawienia jej

Fachowy Elektryk

PATRONAT

Rys. 1. Schemat układu elektronicznego.

Sercem układu jest przetwornica DC-DC typu BUCK-BOOST TPS63020 (U1) firmy Texas Instruments. Przetwornica ta została dobrana ze względu na jej napięcie wejściowe od 1,8 V do 5,5 V, prąd wyjściowy do 4 A oraz jej wysoką sprawność, tj. ok 90%. Napięcie wyjściowe zostało ustawione na wartość 4,2 V. Innowacyjność przetwornicy TPS63020 polega na dwóch trybach pracy. W trybie BOOST układ pracuje w trybie podnoszenia napięcia wejściowego, jeżeli napięcie wejściowe jest niższe od 4,2 V. Przy napięciu wejściowym wyższym przetwornica przełącza się w tryb BUCK i obniża napięcie. W ten sposób niezależnie od prędkości otwierania drzwi, a więc niezależnie od parametrów energii elektrycznej generowanej przez prądnicę, przetwornica stara się wymuszać napięcie optymalne do ładowania akumulatora. Aby zminimalizować straty, zamiast zwykłych kondensatorów elektrolitycznych zastosowano kondensatory tantalowe firmy Kemet i AVX, których prąd upływności wynosi maksymalnie 2 μA. Sekcja wejściowa składa się z pinów podłączenia prądnicy, przełącznika, mostka Graetza, kondensatora filtrującego oraz zabezpieczenia napięciowego w postaci diody Zenera. W lewym górnym rogu płytki znajdują się dwa piny (WE-1) służące do przyłączenia prądnicy.

Fachowy Elektryk

Prąd następnie może być, za pomocą przełącznika wpiętego w trzy piny WYL-1, skierowany do przetwornicy albo rezystor 22 Ω/5 W (R4). Uzyskano w ten sposób możliwość odłączenia przetwornicy, jednocześnie nie tworząc niebezpieczeństwa przepięć w uzwojeniach prądnicy, ponie-

waż cały czas obciążona jest ona rezystancją. Rezystor ma wystarczającą moc i wielkość, aby bezpiecznie rozproszyć energię. W trybie ładowania akumulatora napięcie jest prostowane dwupołówkowo przez typowy mostek Graetza (D1-D4). Napięcie wejściowe jest na poziomie bate-

DC-DC prądnica

akumulator

mostek Graetza

układ załączający diody LED

Rys. 2. Schemat blokowy części elektrycznej urządzenia

przetwornica napięcia

oświetlenie diody LED

PRAKTYKI PATRONAT

Fot. 6. Sercem układu jest przetwornica DC-DC typu BUCK-BOOST TPS63020 (U1).

ryjnym (3 – 6 V), w związku z tym użycie typowych diod prostowniczych ze złączem PN o spadku napięcia zaczynającym się od 0,5 V powodowałoby proporcjonalnie spore straty energii. Rozwiązanie, jakie zastosowano to diody Schotkiego, których minimalne napięcie przewodzenia wynosi około 0,150 V, w przypadku normalnej pracy przetwornicy maksymalnie 0,3 V, a maksymalne napięcie zaporowe wynoszące około 40 V jest wystarczające. Użyte diody zostały dobrane tak, aby napięcie przewodzenia było jak najmniejsze, a maksymalny prąd pracy był znacznie większy niż zakładany. Wybrane zostały prostownicze diody Schotkiego 30BQ060PBF firmy Vishay.

Fot. 7. Sekcja wejściowa przetwornicy.

Fot. 8. Sekcja wyjściowa przetwornicy.

Za mostkiem znajduje się kondensator tantalowy C9 o pojemności 470 μF, którego zadaniem jest filtracja napięcia, tak aby miało ona charakter napięcia stałego. Ostatnim elementem w sekcji wejściowej, jest dioda Zenera (D5) o napięciu 5,1 V i mocy 3 W. Stanowi ona zabezpieczenie aby na wejściu przetwornicy nie pojawiło się większe napięcie niż dopuszczalne (5,5 V). Jeżeli ktoś bardzo szybko otworzy drzwi i napięcie wejściowe przetwornicy przekroczy 5,1 V, to dioda Zenera przebije się, tworząc zwarcie dla napięcia wejściowego. spowoduje to przepływ prądu przez diodę i spadek napięcia generowanego przez prądnicę. W ten sposób dioda Zenera zabezpie-

cza wejście, jednocześnie moc diody wynosząca 3 W powoduje, że dioda na pewno się nie spali. W trybie normalnej pracy, nawet przy szybkich ruchach drzwi napięcie nie przekracza 5 V, więc dioda się nie przebija, stanowi ona jedynie zabezpieczenie w sytuacjach ekstremalnych. Sekcja wyjściowa składa się z wyjść na przyrządy pomiarowe, złącza akumulatora i wyjść. W górnej części płytki kolejne wyprowadzenia to od lewej: złącze amperomierza, złącze woltomierza, złącze akumulatora, złącze wyłącznika. Po prawej stronie płytki na górze złącze stałe, poniżej złącze odłączane. Układ wyłączania napięcia składa się z czterech elementów: elementu światłoczułego w postaci fotorezystora (R5), potencjometru (R6), pojedynczej bramki logicznej NOT z przerzutnikiem Schmitta (IC1) oraz tranzystora MOSFET (Q1). Układ czujnika światła jest bardzo prosty, jednak dobór elementów realizujących go okazał się skomplikowany. Najważniejszym założeniem przy projektowaniu czujnika było maksymalne ograniczenie poboru prądu, ponieważ kiedy wyjścia są włączone, układ cały czas jest podłączony do akumulatora. Zasada działania czujnika Fotorezystor i potencjometr tworzą dzielnik napięcia, który podaje napięcie na wejście bramki logicznej. Tranzystor MOSFET stanowi wyłącznik, który łączy pin wyjścia do masy. Kiedy bramka tranzystora nie jest spolaryzowana, masa jest odłączona i prąd nie płynie. Jeśli oświetlenie jest mocne, fotorezystor ma mały opór i na wejście bramki podawany jest stan wysoki, co powoduje niski stan na wyjściu bramki, a więc niski stan na bramce tranzystora. Natomiast jeśli oświetlenie jest słabe, wtedy fotorezystor ma większy opór, co powoduje pojawienie się napięcia na wejściu bramki – stan niski. Bramka wystawia wysoki stan na wyjściu, co polaryzuje bramkę tranzystora i pin do masy. Użycie potencjometru umożliwia regulację natężenia światła, które przełącza bramkę, co w efekcie może powodować włączenie oświetlenia. W trakcie pracy czujnika dzielnik napięcia jest odbiornikiem wpiętym pomiędzy plus akumulatora, a masę, dlatego należało tak dobrać rezystancję dzielnika napięcia, aby była jak

Fachowy Elektryk

PATRONAT

czujnik światła

Fot. 9. Zastosowanie czujnika zmierzchowego poprawiło efektywność wykorzystania wyprodukowanej energii.

największa. Potencjometr ma maksymalny opór 1 MΩ, natomiast opór fotorezystora zawiera się między 200 kΩ dla dużego natężenia światła, a 2 - 3 MΩ dla małego, do 20 MΩ w całkowitej ciemności. Tak dobrane wartości oporów elementów dzielnika napięcia zapewniają maksymalny pobór prądu 3,6 V/1 MΩ = 3,6 μA, a w praktyce pobór ten może być dużo mniejszy. Osobnym problemem był wybór bramki logicznej. Bramki CMOS pobierają prąd wyłącznie w trakcie przełączania, w pracy statycznej nie, tak jak w tym projekcie, gdzie bramka przełącza się maksymalnie kilka, a minimalnie dwa razy na dobę, najważniejszym parametrem był pobór prądu w trybie statycznym. Wybrano pojedynczą bramkę NOT z przerzutnikiem Schmitta SN74LVC1G14, której maksymalny pobór prądu w trybie statycznym wynosi 10 μA. Bramka logiczna polaryzuje jedynie bramkę tranzystora MOSFET, czyli kiedy wystawiona na wyjściu jest wartość wysoka to prąd wyjściowy bramki jest rzędu kilku pA. Zwykłe bramki logiczne małą próg przełączania w pobliżu 30% napięcia zasilania. Zastosowanie takiej bramki w projektowanej aplikacji spowodowałoby pojawienie się stanów przejściowych. Powodowałoby to miganie oświetlenia lub szybkie przełączanie zasilania, zauważalne dla oka w postaci słabszego świecenia oświetlenia. W zastosowanej bramce logicznej wybudowany jest przerzutnik Schmitta, dzięki któremu

Fachowy Elektryk

progi przełączania bramki wynoszą 30% i 70% napięcia zasilania bramki. Taka histereza wyklucza pojawianie się stanów nieustalonych i zapewnia poprawne działanie czujnika oświetlenia. Tranzystor kluczujący to IRF8707. Jest to tranzystor MOSFET, charakteryzujący się maksymalnym prądem przewodzenia 11 A, małą rezystancją dren-źródło i co najważniejsze jest to tranzystor typu logic level, a więc napięcie z akumulatora 3,6 V podane na bramkę pozwala na pełne otwarcie tranzystora. Charakterystycznym zjawiskiem dla akumulatorów jest ich uszkodzenie w przypadku zbyt głębokiego wyładowania. Na płytce nie zamontowano jednak żadnych elementów mających odciąć obciążenie w przypadku zbyt dużego spadku napięcia akumulatora. Wyłącznik taki jest niepotrzebny, ponieważ układ jest przewidziany do zasilania oświetlenia zrealizowanego na białych diodach LED. Diody LED dużej mocy mają napięcie przewodzenia około 3 V i kiedy napięcie na akumulatorze spadnie poniżej 3 V, diody nie zostaną spolaryzowane i prąd nie będzie płynął. Układ elektroniczny, akumulator oraz przełączniki, zostały zamontowane w skrzynce. W celu prezentacji układu wycięte zostało okienko, dzięki któremu także działa czujnik zmierzchowy. Elementy wykonawcze W zaprezentowanym modelu, zainstalowano trzy odbiorniki – lampy wyposażone

w nowoczesne źródło światła, w postaci diod LED. Pierwszą lampą jest podświetlony znak ewakuacyjny. Powszechnie w takich lampach do podświetlenia służy świetlówka o mocy 11 W. W naszym modelu zamiast świetlówki zastosowano trzy diody ET-3014X-1J1W firmy EDISON OPTO, których łączny prąd został ograniczony rezystorem i wynosi około 70 mA. Lampa została dodatkowo wyposażona w wyłącznik po lewej stronie obudowy. Uzyskany pobór prądu pozwala na całonocną pracę lampy, co powoduje połowiczne wyładowanie akumulatora. Dwa pozostałe źródła światła, służą za model oświetlenia klatki schodowej lub terenu przed drzwiami wejściowymi. Pierwszy z lewej reflektor jest typowym reflektorem przystosowanym do diod LED (posiada podłoże na diody), w którym zastosowano dwie diody ET-5630W-AJ1W o łącznym poborze prądu 300 mA. Diody te generują około 110 lm światła. Drugi reflektor ma za zadanie zaprezentowanie, że w przypadku zastosowania nowoczesnych diod, które nie wymagają radiatora, nie jest konieczne zastosowanie specjalnej obudowy a wystarczy zwykła, popularna obudowa halogenowa. Zamiast żarówki halogenowej włożono przygotowaną płytkę, na której zamontowano cztery diody ET-5630H-1F2W firmy EDISON OPTO, o łącznym poborze prądu 240 mA. Rozwiązanie takie jest tanie oraz umożliwia wykorzystanie istniejących już obudów przytwierdzonych do elewacji budynków. Zmiana z zasilania sieciowego na akumulatorowe polegałaby jedynie na wymianie źródła światła i przepięcia przewodów.

Fot. 10. Podświetlony znak ewakuacyjny wyposażony w trzy diody ET3014X-1J1W.

PRAKTYKI PATRONAT

Fot. 11. Reflektor z dwiema diodami ET-5630W-AJ1W o łącznym poborze prądu 300 mA oraz obudowa halogenowa z przygotowaną płytkę, na której zamontowano cztery diody ET-5630H-1F2W o łącznym poborze prądu 240 mA.

Łączny prąd pobierany przez oświetlenie wynosi 540 mA, w związku z tym, po odjęciu energii pobranej przez znak ewakuacyjny, oświetlenie może działać ciągle przez ponad godzinę bez doładowania. W celu ograniczenia zużycia energii zastosowano wyłącznik czasowy, podobnie jak to jest powszechnie realizowane na klatkach schodowych. Wykonanie wyłącznika, który opóźniałby wyłączenie oświetlenia po naciśnięciu przycisku ściennego jest bardzo proste w przypadku oświetlenia małej mocy. Zastosowano układ opierający swoje działanie na tranzysto-

rze MOSFET, który łączy - zamyka obwód do masy. Bramka tranzystora jest polaryzowana za pomocą napięcia z łącznika, który znajduje się na ścianie. Napięcie ładuje kondensator podtrzymujący. Czas świecenia jest regulowany poprzez potencjometr, który jest równolegle połączony z kondensatorem powodując jego rozładowanie. Po chwili świecenia (około 2 minut), napięcie na bramce spada do poziomu, w którym tranzystor zaczyna się zamykać. Objawia się to poprzez powolne przygasanie światła, co jest sygnałem o konieczności ponownego naciśnięcia przycisku. Zastosowanie tranzystora MOSFET ma w tym wypadku dodatkowy plus, ponieważ kiedy oświetlenie nie zostanie załączone, układ nie pobiera prądu (jest odcięty od ujemnego bieguna akumulatora).

Fot. 12. Układ pomiarowy.

Układ pomiarowy Dodatkowo wykonano układ pomiarowy składający się z dwóch mierników. Pierwszy to woltomierz, mierzący napięcie akumulatora, które w chwili pracy prądnicy jest też napięciem ładowania, a w czasie obciążenia akumulatora napięciem w instalacji. Rezystancja wejściowa woltomierza wynosi co najmniej 10 MΩ, więc można założyć, że nie rozładowuje on akumulatora. Drugi to amperomierz, zrealizowany za pomocą bocznika i woltomierza mierzący prąd ładowania akumulatora. Mierniki zasilane są z dwóch baterii 9 V. n

ZESPÓŁ REALIZUJĄCY PROJEKT Uczniowie Zespołu Szkół Mechanicznych im Arki Bożka w Raciborzu:

Karol Kostka – lider zespołu, Tomasz Fiutek, Paweł Pławecki.

Opiekun zespołu: mgr inż. Ignacy Szubryt. Rys. 3. Schemat elektryczny wyłącznika.

Fachowy Elektryk

Pozytywne wibracje Przychodzi góral pod szpital powiatowy w Zakopanem i się drze: – Maryyynaaa! Cisza... – Maryyyyynaaaaaa!! Maryna wystawia głowę przez jedno z okien i krzyczy: – To ty, Antoś? A cego kces? No i nawiązuje się dialog: – Urodziłaś? – No, urodziłam! – Syn? – Nie... – Nie? A co? l

Przychodzi dresiarz do biblioteki: – Poproszę jakąś książkę, nauczyciel każe mi przeczytać! Bibliotekarka patrzy na niego i widząc twarz wykazującą na IQ 60 proponuje: – Eee, to może coś z literatury lżejszej? – Czemu? Może być ciężkie. Wozem jestem! l

Hotel, recepcjonista zagaja do nowo przybyłej pary: - Urlop? - Tak... - A dzieci państwo posiadają? - Posiadają... - A to tym razem państwo nie zabrali? - Nie zabrali... - Tylko we dwoje? Taki romantyczny wypad! - Tak... - A kto został z dziećmi? Babcia? - Nie, żona... l

Dwaj panowie rozmawiają przy kieliszku. – Ech, życie jest ciężkie... – wzdycha jeden z nich. – Miałem wszystko o czym człowiek może marzyć: cichy dom, pieniądze, dziewczynę... – I co się stało?! – Żona wróciła z wczasów tydzień wcześniej...! l

Pewien turysta czekał pewnego razu na przystanku gdzieś na prowincji. W pewnym momencie zobaczył dwóch mężczyzn z łopatami. Jeden wykopywał dół odsypując ziemię na bok, a drugi po chwili zakopywał dół tą samą ziemią. Zdziwiony turysta podszedł bliżej i pyta: - Panowie! Co to za dziwną pracę wykonujecie? Jeden wykopuje dół, drugi go zakopuje? - No wie Pan, normalnie to nas jest trzech. Tylko że ten, co normalnie sadzi drzewka w ziemię, to dziś jest chory...

Fachowy Elektryk

42334p