Aksaray Ziyaretg璽hlar覺
Sayfa 1 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
AKSARAY ZİYARETGÂHLARI:
EVLİYA ÇELEBİ TABELASI Evliya Çelebi Aksaray’ı ziyaretinde bu şehir için şu cümleleri sarf edecektir: “Bu şehirde yedi binden ziyade büyük evliyaullah olduğu tevatürle sabittir. Dar’ı Ervah denilen bu cephaneye nice kerre ‘nur’ nazil olmuştur. Mağdum olan ziyaret etse şad ve handan olur” Bu sözleri Ervah Mezarlığında bir mermer plaka üzerine yazılmıştır ve bu mezarlığın ne kadar önemli olduğunu buraya gelenlere bildirmektedir. 1996 yılında konumuz gereği ilgi alanımıza giren türbe ziyaretlerini Aksaray’a iş için gittiğimde gerçekleştirmiştim. Somuncu Baba Türbesinde satın aldığım Şahin Başer’in kitabı Aksaray Ziyaretgâhları’nın temelini oluşturmaktadır. Bu mezarlıktaki evliyalar ve din bilginleri çok ünlüdür ve bir çok alimi de yetiştirmişlerdir. Aksaray Türbelerinde Selçuklu Tarzı kümbet türbe örneklerinden bolca bulunmaktadır. Bu türbeler de yoğun olarak ziyaret edilmektedir. Kapadokya bölgesinin bir kısmı da Aksaray ilinde yer almaktadır. Bu bölgede bulunan bir velimizin hem Hıristiyanlar, hem de Müslümanlar tarafından ziyaret edilmesi ilgi çekicidir. Anadolu topraklarında tarih boyunca farklı dinler ve kültürler İslâm öncesinde yaygınlaşmış, inanç ve uygulamalar günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Anadolu’da ve konumuz olan Adıyaman ve çevresinde İslâmiyet’e dayalı gibi görülen inançlar, uygulamaların birçoğu İslâmiyet kökenlerine sahip olmayıp, eski inançların, kültürlerin halk tarafından uygulanmaya devam edilmesi, inanılması ve uygulamaların değişik pratiklerle sürdürülmesidir. Kültür, Halk Kültürü tarihsel süreçlerde değişime uğramaktadır. Anadolu topraklarında birçok değişik uygulama örneğini gördüğümüz “Ölü Kültü” yerel uygulamalarıyla farklılıklar göstermesine rağmen, temel olarak aynıdır. İnsanlarımız, geçmişle gelecek arasındaki köprüyü bu toprakları yurt yapan, seçkin kişilere göstermiş olduğu hürmetle, sevgiyle ve bağlılıkla sonsuza kadar yaşatmak istemektedir. Kimi türbe, kimi makam olan bu alanlar yalnızca ziyaret edilen kutsal mekânlar değildir. Bu alanlar kültürümüzün, efsanelerimizin ve menkıbelerimizin süslediği dini ve kültürel mirasımızdır.
Sayfa 2 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
İlk insandan bu yana ölüm ve ölüm sonrası uygulamalar yapılmıştır. Ölümden sonra yaşam düşüncesi, inanç sistemleri üzerinde etkili olmuştur. Ata öldükten sonra ruhu üstün güçlerle donanır ve geride bıraktığı kişilere yardım etmeye devam eder. Bu yüzden ataların eşyaları, yaşadığı yerler ve mezarları kutsal kabul edilir, ruhuna adak adanır. İslâmiyet’in kabulünden sonra, Atalar Kültü değişime uğramış ve Veli kişi Müslümanlığın öncü kişisi olmuştur. Veli kişi artık halkın sosyal, dini ve ahlaki değerlerinin temsilcisidir. Aksaray ilindeki ziyaret yerlerine baktığımız zaman, bu topraklarda medfun bulunan velilerin çoğunun Atalar ve Ölüler Kültünün temsilcisi olduğu görülmektedir. Aksaray Ziyaretgâhlarının tasnifinde il merkezi ve merkez ilçeden başlayarak harf sırasına göre türbeleri sıraladık, son bölümde ise 16. yüzyıl tahrir defterlerinde adı geçen yedi adet zaviyenin adını listeye ekledik. Aksaray Ziyaretgâhlarını oluştururken bu yerel ve bölgesel tarihi zenginliklerimizi ve bunlarla ilgili uygulamaları tanıtmak amacındayız. Kaynaklarımızın bilgilerini kullanarak her maddeyi tekrardan, biraz kısaltarak yayınlamaya çalıştık. Bu amaçla yararlanmış olduğumuz öncelikli kaynakları ve bu bilgileri toplayan değerli araştırmacıları burada belirtmek istiyorum. Özellikle “Aksaray’da Medfun Bulunan Zatların Kabri Şerifleri ve Türbeleri” kitabının yazarı Sayın Şahin Başer’e özellikle teşekkür ederim. Hem bu kitap için, hem de türbeleri restore ederek halkın ziyaretine açan öncü bir hayırsever olduğu için. Yine bilgilerinden yararlandığımız kitapları ve makaleleri sıralarsak; Türkiye Gazetesinin yayınladığı Evliyalar Ansiklopedisi, Aksaray Kültür Envanteri’ni hazırlayan Kültür Dairesine, makaleleri ile bizi aydınlatan Sayın Selçuk Peker, Doğan Kaya, Ali Boran, Yaşar Kalafat ve Boran Elkıran’a ve resimlerinden, bilgilerinden yararlandığımız internet sitelerine teşekkür ederim. . Saygılarımla, TAYLAN KÖKEN
Sayfa 3 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
AKSARAY İLİ MERKEZ TÜRBELERİ: 1-) Bayram Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Bayram Baba Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Bayram Baba Mahallesinin girişinde Bayram Tepesinin eteklerinde türbesi vardır. Bayram Baba’nın kim olduğu konusunda elimizde herhangi bir bilgi yoktur. Türbe 1989 yılında restore edilmiştir. Tek odalı betonarmeden yapılmış ve içinde Bayram Baba’nın sandukası vardır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir. DSİ Bedri Muhtar mahallesinde su kanalı çalışmaları yaparken türbeyi kaldırmak istemiş. Bayram Baba bu duruma itirazını göstermek için Bayram Tepesini ikiye ayırmış. Bunu gören DSİ yetkilileri su kanalını türbenin etrafından dolaştırarak geçirmişlerdir.
2-) Bedri Muhtar Türbesi / AKSARAY –Merkez –Bedri Muhtar Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Bedri Muhtar Mahallesindeki Bedri Muhtar Mezarlığında vardır. Bedri Muhtar’ın kim olduğu konusunda elimizde herhangi bir bilgi yoktur. Evliya Çelebi’de Bedreddin Sultan Veli olarak anılmaktadır. Taşpazar Mahallesinde bulunan Bedriye Medresesini Bedri Muhtar’ın yaptırdığı rivayet edilmektedir. Türbe mezarlığın yukarısında tepe üzerinde yer alır. Kiremitten yapılmış eski düzende bir türbedir. Türbenin içinde üç kişi medfundur. Üstü yıkıktır ve kitabesi yoktur. Türbenin az ilersinde dağın eteğinden çıkan ve halkın zemzem suyu olarak andığı bir kaynak vardır.
3-) Çaput Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Şifahane Mahallesi Aksaray İli merkezinde Şifahane Mahallesi türbesi vardır. Çaput Sultan olarak da anılan türbe Selçuklu mimarisiyle inşa edilen bir kümbettir. Giyimine özen göstermemsinden dolayı Çaput Baba olarak anılmaktaymış. Türbede eskiden mumyalık bölümünde bir mumyanın varlığından bahsedilmektedir. Türbe kesme taştan imal edilmiş bir kümbettir. Halk tarafından hayır duası ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
Sayfa 4 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
4-) Çarkçı Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında Somuncu Baba mescidinin ilerisinde türbesi vardır. Gerçek adı Abdurrahim’dir. 1944 yılında vefat etmiştir. Hakkında başka bilgimiz yoktur. Türbenin üstü açıktır ve etrafı taş duvarla çevrilidir. Yanında Hacı Nesip Efendi medfundur.
5-) Çavdar Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Büyük Bölcek Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Büyük Bölcek Mahallesi Çavdar Baba Sokakta bulunan Çavdar Baba Camisinde türbesi vardır. Çavdar Baba olarak anılan zatın kim olduğu konusunda elimizde herhangi bir bilgi yoktur. Ektiği çavdarları ihtiyaç sahibi insanlara dağıtmasından dolayı kendisine Çavdar Baba denilmektedir. Türbe camiye bitişiktir ve üstü kapılıdır. Herhangi bir mimari özelliği yoktur.
6-) Çavlaki Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Çoğlaki Mahallesi Aksaray İli merkezinde Çoğlaki Mahallesinde bulunan caminin karşısında türbesi vardır. Çavlaki Baba’nın gerçek ismi Necmeddin Sugra’dır. Sefil Baba, Çoğlaki Baba olarak da anılmaktadır. Kim olduğu konusunda başka bir bilgi yoktur. Türbenin üzeri açıktır ve kitabesi yoktur.
Sayfa 5 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
7-) El Hac Abdurrahman Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı
EL HAC ABDURRAHMAN T. Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında Şeyh Hamid-i Veli hazretlerinin mescidinin ilerisinde türbesi vardır. Bor’lu Kuddusi Baba’nın oğludur. Kadiriye tarikatındandır. Hakkında başka bilgimiz yoktur. Türbenin üstü açıktır ve etrafı kesme taştan duvarla çevrilidir. Türbede İsmail Baba’nın (Ayak Taşı Kırılan) mezarı da bulunmaktadır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir. Türbenin içine dikilen asma 7 yıl üzüm vermez. Aşılanmak için kesilmesine karar verilir ve o yıl çok güzel üzüm vermeye başlar.
8-) Feriştah Hatun Türbesi / AKSARAY –Merkez –Şifahane Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Şifahane Mahallesinde türbesi vardır. Feriştah Hatun’un kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbe Aksaray taşından inşa edilmiştir. Kare planlıdır. Çokgen kenarlı ve kurşun kaplamalı bir kubbesi vardır.
Sayfa 6 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
9-) Hacı Gazali Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında türbesi vardır. Mezarında yazan tanıma göre Hacı İsmail Oğlu Yanan Fırına Giren Hacı Gazali’dir. Rufai tarikatındandır. Türbenin üstü açıktır.
10-) Hafız Mehmet Türbesi / AKSARAY –Merkez –Belediye Yağ Pazarı Aksaray İli merkezinde bulunan Belediye yağ pazarı yol kenarında türbesi vardır. Değerli hayırsever Şahin Sever’in kitabında öğrendiğimiz Hafız Mehmet’in kim olduğu konusunda herhangi bir bilgimiz yoktur. Türbenin üstü açıktır. Yanında hanımı olan Sultan Hatun ile beraber medfundur.
11-) Hallaççı Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Çerdiğin Mahallesi Aksaray İli merkezinde Çerdiğin Mahallesinde türbesi vardır. Hallac-ı Mansur olarak da isimlendirilen Hallaççı Baba’nın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbe bahçe içersindedir ve üstü açık sade bir mezardır. Türbe etrafındaki yıkıntıların tekke veya zaviye kalıntıları olduğu düşünülmektedir.
12-) Hamza Bey Türbesi / AKSARAY –Merkez –Şifahane Mahallesi Aksaray İli merkezinde Şifahane Mahallesi türbesi vardır. Türbenin yanında yıkılana kadar bir mektep bulunmaktaymış. Bu okulun kitabesinde Gazali soyundan Sinan Beyoğlu Hamza Bey tarafından yapıldığı söylenmektedir. Türbede bulunan mezar baş taşında beylere ait bir kavuk görülmektedir. Vakfiyeden 1 sene sonra türbe yapılmıştır.
Sayfa 7 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
13-) Hashas Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Hashas Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Hashas Mahallesi, Kabristan Sokak, Hashas Baba Camisinin karşında türbesi vardır. Has Baba olarak da anılmaktadır. Demircilik yaparmış. Hakkında başka bir bilgi yoktur. Türbe 1982 yılında hayırsever bir vatandaş tarafından düzenlenmiştir. Görülen sanduka semboliktir. Asıl mezar türbenin altındadır ve merdivenle bu bölüme inilir. Burada itikafhanesi bulunmaktadır. Türbe yapım tarzına göre Selçuklular veya Karamanoğulları döneminde yapıldığı sanılmaktadır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
14-) Hırkalı Sultan Türbesi / AKSARAY –Merkez –Çoğlaki Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Çoğlaki Mahallesi, Ervah Mezarlığının karşısında Gündoğdu Caddesinde türbesi vardır. Değerli hayırsever Şahin Sever’in kitabında öğrendiğimiz Hırkalı Sultan’ın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgimiz yoktur. Türbenin kemerleri ve duvarları Aksaray taşından, üst kısmı tuğladan örülmüş bir kubbe ile kapalıdır. Bu tuğla kubbe sonradan kurşunla kaplanmıştır. Kitabesi yoktur. Danişmentliler döneminden kaldığı düşünülmektedir. Türbe 3,5x3,5mt ölçülerindedir. Ayrıca türbede üç sanduka bulunmaktadır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
Sayfa 8 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
15-) Horoz Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Çerdiğin Mahallesi
HOROZ BABA TÜRBESİ Aksaray İli merkezinde bulunan Çerdiğin Mahallesi Horoz Baba Camisinin içinde türbesi vardır. Horoz Baba’nın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbe Horoz Baba Camisinin içindedir. Horoz Baba Cami Aksaray taşından, tek katlı olarak inşa edilmiş ve kavak ağacının üzerine hasır örülerek yapılan damı çatıyla kapatılmıştır.
16-) Hüsnü Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Zafer Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Zafer Mahallesinde eski hastanenin köprü dönüşünde yol kenarında türbesi vardır. Hüsnü Efendi olarak da anılan veli hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Türbenin üstü açıktır ve yol kenarındadır. Mezarın kitabesi yoktur.
Sayfa 9 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
17-) İsmail Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı
İSMAİL BABA TÜRBESİ Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında Şeyh Hamid-i Veli hazretlerinin mescidinin ilerisinde türbesi vardır. Kadiriye tarikatındandır. Hakkında başka bilgimiz yoktur. Ayak Taşı Kırılan Hacı İsmail Efendi olarak da anılmaktadır. Türbenin üstü açıktır ve etrafı kesme taştan duvarla çevrilidir. Türbede El Hac Abdurrahman Efendi’nin mezarı da bulunmaktadır. Ervah Mezarlığı bekçisi buraya gelen bir zatın türbe ziyaretinde ayak taşına eline koyup dua ettiğini ve taşın çatladığını gözleriyle görmüştür.
18-) Kabakbaş Veli Türbesi / AKSARAY –Merkez –Meydan Mahallesi
KABAKBAŞ VELİ TÜRBESİ
Sayfa 10 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Aksaray İli merkezinde bulunan Meydan Mahallesi Dinç Sokak Şeyh Vahap Bey’in evinin bahçesinde türbesi vardır. Emir Şeyh olarak da anılmaktadır. Kabakbaş Veli’nin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. İsmail Hakkı Konyalı’ya göre buradaki medfunlardan birinin ismi kitabede okunana göre Mehmet’tir ve ölümü 1343 yılındadır. Türbe bahçe içersinde üstü açık bir kabristanlıktır. Mezarlıkta Kabakbaş Veli ve müritlerinin mezarları vardır. Türbede altı adet mezar bulunmaktadır.
19-) Kara Abdal Türbesi-I / AKSARAY –Merkez –Pamucak Mahallesi Aksaray İli merkezinde Pamucak Mahallesi Kadıoğullarının bahçesinde türbesi vardır. Teninin renginden dolayı Kara Abdal olarak anılmaktadır. Hakkında başka bir bilgi yoktur. Türbenin üzeri açıktır ve herhangi bir kitabesi yoktur.
20-) Kemal Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Kılıçaslan Mahallesi Aksaray İli merkezinde Kılıçaslan Mahallesinde Kalealtında türbesi vardır. Kemal Baba’nın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbe kare planlı olup, kesme taştan inşa edilmiştir, üzerinde bir kubbe vardır ve betonla sıvanmıştır. Türbede iki mezar bulunmaktadır.
21-) Kılıçaslan Türbesi / AKSARAY –Merkez –Kılıçaslan Tepesi
KILIÇASLAN TÜRBESİ Sayfa 11 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah mezarlığın arkasındaki Kılıçaslan Tepesinde türbesi vardır. Türbe Selçuklu sultanı II. Kılıçaslan’a aittir. Kümbet Kılıçaslan’ın iç organları için yapılmıştır. Türbe, sekiz köşeli Selçuklu tarzında imal edilmiş bir kümbettir. Cenazelik toprak altında olup, sembolik bir sanduka vardır. Türbenin önünde Kırkkızlar Köşkü bulunmaktadır. Bu köşk de Kılıçaslan’nın haremine ait olduğu düşünülmektedir. Kümbet ve Köşk 1993 yılında Vakıflar tarafından restore edilmiştir. Halk tarafından hayır duası için ziyaret edilir. Buraya ayrıca Aksaray manzarası için çıkılmaktadır.
22-) Külhani Ali Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Hacı Hasanlı Mah.
KÜLHANİ ALİ BABA T. Aksaray İli merkezinde Hacı Hasanlı Mahallesinde Kurtuluş Caddesi üzerinde türbesi vardır. Türbesinin olduğu yerde iki gözlü hamamda Külhancı olarak çalışırmış. Yine bu türbenin yanında cami de bulunmaktaymış, fakat cami ve hamamı daha sonra arsa sahipleri tarafından yıktırılmış. Türbe kesme taştan kare planlı, kurşun kubbeli ve üç pencereli inşa edilmiştir. 1994 yılında Vakıflar tarafından restore edilmiştir. Türbenin kitabesi yoktur. Türbeyi ilk olarak Sultan II. Abdühamit’in Seraskeri olan Hacı Ali Paşa yaptırmıştır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir. Külhani Ali Baba Hasan Dağına adını veren Hasan Baba ile sık sık çekişirlermiş. Ali Baba bir gün Hasan Baba’ya üşümesin diye mendil içinde kor gönderir. Hasan Baba’da karşılık olarak mendil içinde kar gönderir. Karı sonra yemek isteyen Ali Baba mendili hamamda bir Sayfa 12 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
yere asar. Mendil içindeki kar kısa sürede erir. Ali Baba buna sinirlenir ve “Hasan Baba dağ başında evliyalık olmaz, gel de şehirde evliyalık yap” diye seslenir. Hasan Baba’da bu söz üzerine kızarak koca bir kayayı kaldırdığı gibi Hasan Dağından Ali Baba’ya fırlatır. Ali Baba taşın geldiğini görür ve eski sinne çayırı denen yerde eli ile koca taşı karşılar ve parmak izleri bu kayanın üzerinde görülür. Ali Baba ve Hasan Baba birbirlerine karşılıklı taş ve Pelit ağacı atmaktadırlar. Hasan Baba’nın atmış olduğu Pelitlerden biri bugün Ervah Mezarlığına düşer ve burada anılan Kanlı Pelit bu ağaçtır.
23-) Malik Mahmud Gazi Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı
M.MAHMUD HANGAHI Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında türbesi vardır. Malik Mahmud Gazi, Şeyh Hamid-i Veli’nin mescidini yaptırmıştır. Danişmendli hükümdarlarından Nizameddin Yağıbasan’ın oğludur. Asıl adı Muzafferid’dir. Selçuklu Sultan’ı Gıyaseddin Keyhüsrev’in hizmetine girmiş ve 1210 yılında Aksaray emirliği yapmıştır. Hangahında bir şeyh ve dokuz müridi besleyen vakfiye kurulmuştur. Bu hangah Selçuklu ve Beylikler döneminde darphane olarak kullanılmıştır. 1940-50 yılları arasında cami olarak kullanılmıştır. Ayrıca Yusuf Hakiki Baba Türbesinin karşısında Malik Mahmud Gazi Hangahı bulunmaktadır. Bu harap durumdaki yapı halk arasında darphane olarak anılmaktadır. Türbenin üzeri açıktır.
24-) Merkepli Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Küçük Kergi Mah.? Aksaray İli merkezinde Küçük Kergi Mahallesinde bulunan Karatay Camisinin arkasında türbesi vardır. Bugün şehirde Küçük Kergi Caddesi vardır. Mahallenin ismi zamanla değişmiş olmalıdır.
Sayfa 13 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Sayın Şahin Başer’in kitabında öğrendiğimiz Merkepli Baba hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Türbenin kitabesi yoktur ve üzeri açıktır.
25-) Pir Ali Sultan Türbesi / AKSARAY –Merkez –Taşpazar Mahallesi
PİR ALİ SULTAN TÜRBESİ Aksaray İli merkezinde bulunan Taşpazar Mahallesi, Pir Ali Sultan Caddesi ile Taşpazarı Caddesinin (868. Sokak) kesiştiği köşede türbesi vardır. Pir Ali Aksarayi olarak da bilinir, Anadolu’nun yetiştirdiği önemli velilerdendir. 1538 yılında doğmuştur. Melamiye Şeyhi olup Seyit Ömer Sekini’nin halifesidir. Kanuni Sultan Süleyman İran Seferi sırasında yanına uğramış, sefer dönüşü yine onun yanına gelerek onu İstanbul’a yanına çağırmıştır. Pir Ali Sultan bunu kabul etmemiş yerine oğlu İsmail Hak (İsmail Maşuki) ve birkaç müridini göndermiştir. Bu olaydan altı ay sonra Pir Ali Sultan vefat etmiştir. Oğlu İsmail Maşuki ve on müridiyle birlikte İstanbul’da atılan iftiralar yüzünden yargılanmış ve suçlu bulunarak başı kesilerek idam edilmişlerdir. Türbenin kare planlı, üstünde kümbet şeklinde tavanı olan ve yöresel kesme taştan yapılmıştır. Türbenin bulunduğu mahalledeki evlerde türbeye bakan duvarlarda pencere bulunmazmış! Kanuni’nin ziyaretinde Pir Ali Sultan’ı “mehdilik” iddiasında bulunuyor diye padişaha şikayet ederler. Padişah bir meclis kurulup sorgulanmasını emreder ve sefere devam eder. Sorgulama esnasında Pir Ali Sultan “Bana bunlar mı iftira attı?” diye sorar ve orada bulunanlardan biri düşüp ölür ve diğeriyse istifra ederek dışkı kusar. Bunun üzerine Sultan’ın veliliğini delalet getirirler ve hemen sorgulamayı keserler.
Sayfa 14 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
26-) Sadi Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Paşacık Mahallesi Aksaray İli merkezinde Paşacık Mahallesi türbesi vardır. Sayın Şahin Başer’in kitabında öğrendiğimiz Sadi Baba hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgimiz yoktur.
27-) Sam Oğulları Türbesi / AKSARAY –Merkez –Kalealtı Mahallesi Aksaray İli merkezinde Kalealtı Mahallesi Ulu Cami arkasındaki 40 metrelik yol üzerinde türbesi vardır. Sayın Şahin Başer’in kitabında öğrendiğimiz Sam Oğullarının kimler olduğu hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Türbenin kitabesi yoktur ve üzeri açıktır.
28-) Sancılı Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Taşpazar Mahallesi
SANCILI BABA TÜRBESİ Aksaray İli merkezinde Taşpazar Mahallesi Paşacık Caddesinde bulunan Sancılı Baba Camisinin önünde türbesi vardır. Sancılı Dede olarak da anılan velinin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbenin üzeri açıktır. Halk tarafından özellikle ağrısı ve sancısı olanlar türbeyi ziyaret eder. Türbe başında ovalanarak şifa ararlar. Bu yüzden Sancılı Baba olarak anılmaktadır.
Sayfa 15 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Yollar genişletilirken Sancılı Baba türbesi Ervah Mezarlığına kaldırılmak istenmiş. Türbeyi kaldırmak isteyen amelelerin karnına sancılar girmiş. Bunun üzerine yetkililer türbeyi yerinde bırakarak, yolu biraz ilersinden geçirmişler.
29-) Sinoplu Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Sofular Mahallesi Aksaray İli merkezinde Sofular Mahallesinde türbesi vardır. Kınalı Parmak olarak da anılan Sinoplu Baba Sinop’tan Aksaray’a ziyarete gelmiş ve burada ölünceye kadar kalmıştır. Rufai tarikatındandır. Parmakları kınalı olduğundan Kınalı Parmak olarak anılmaktadır. Kış mevsiminde vefat ettiği için ölüsü Ervah Mezarlığına değil de şimdi medfun olduğu yere gömülmüştür. Türbenin üzeri açıktır. 1995 yılında türbenin etrafı bir duvarla çevrilmiştir.
30-) Şeyh Cemaleddin-i Aksarayi Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah M. Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında Orta Mahallinde türbesi vardır. Anadolu’nun yetiştirdiği alimlerin meşhurlarındandır. Babası Muhammed bin Muhammed’dir. Soyu bir koldan Hz. Ebu Bekir’e, bir koldan da Hz. Ömer’e dayanmaktadır. Aksaray’da doğmuş ve 1389 yılında Aksaray’da vefat etmiştir. Öğrencileri o kadar çok olurmuş, bu yüzden bazı öğrencilerine at üstünde bir yerden bir yere giderken dahi ders verirmiş. Molla Fenari yetiştirdiği öğrencilerden birisidir. Büyük oğlu Mehmed babasının medresinde yetişmiş ve aynı medresede müderris olarak görev yapmıştır. İkinci oğlu Mahmud Halvetiye tarikatına mensup olup, Aksaray’da kadılık yapmıştır. Üçüncü Ahmed babasının sağlığında vefat etmiş ve kadılık yapmıştır. Varlıklı bir aileden geldiğinden dergahında fakirlere, kimsesizlere ve ihtiyaç sahiplerinin derdine derman olurmuş. Eserleri Mallu-i Mücez, İtirazad Ale’i Kassaf’dır. Türbenin üzeri açıktır. Yanında mescit bulunmaktadır. 1978 yılında mescid, çilehane ve itikafhane ayaktayken Perekzadeler tarafından yıkılarak yerine tek kubbeli bir cami 1980 yılında yapılmıştır. Halk tarafından önemli günlerde hayır duası için ziyaret edilir. Şeyh Aksarayi vefat ettikten sonra türbesinin başına gelen öğrencilerine ruhaniyeti görünüp ders vermeye devam etmiştir.
Sayfa 16 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
31-) Şeyh Gazi Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Taşpazar Mahallesi Aksaray İli merkezinde Taşpazar Mahallesi Gazi Sokakta türbesi vardır. Sayın Şahin Başer’in kitabında öğrendiğimiz Şeyh Gazi Baba hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Türbenin kitabesi yoktur ve üzeri açıktır.
32-) Şeyh Gaznevi Türbesi / AKSARAY –Merkez –Zafer Mahallesi Aksaray İli merkezinde Zafer Mahallesinde türbesi vardır. Değerli araştırmacı ve hayırsever Şahin Başer’in kitabından öğrendiğimiz Şeyh Gaznevi hakkında elimizde herhangi bir bilgi yoktur. Türbe bir apartmanın altındadır ve sade bir mezardır. Kitabesi yoktur.
33-) Şeyh Hamid-i Veli Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı
ŞEYH HAMİD-İ VELİ T. Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında Orta Mahallinde türbesi vardır. Somuncu Baba olarak da bilinen alimlerin büyüklerinden ve ulularındandır. Ayrıca Hidayet Güneşi Mehdi Velayet Aruf-i Billah Kutb-ul Evliya sıfatlarına sahiptir. Hacı Bayram-ı Veli’nin hocasıdır. Babası Türkistan’dan Kayseri’ye göçmüş olan Şeyh Musa-i Şemseddin’dir. 1349 yılında Kayseri’nin Akçakaya Köyünde doğmuş, 1412 yılında Aksaray’da vefat etmiştir. Ömrünün son dönemini Aksaray’da geçirdiği için Hamideddin-i Aksarayi olarak da anılmaktadır. Bursa’da ikamet ederken, fırınında pişirdiği ekmekleri
Sayfa 17 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
“somunlar müminler” diye seslenerek sattığından Somuncu Baba olarak anılmaktadır. Seyyid olup, aile silsilesi Hz.Muhammed’e kadar ulaşmaktadır. İlk eğitimini babasından almıştır. Babasının vefatından sonra Şam’a gitmiş, burada Bayazıd-i Bestami hazretlerini yanında bulunmuş sohbetlerine katılmıştır. Ardından Tebriz yakınlarındaki Hoy kasabasına, Hâce Alaeddin-i Erdebili hazretlerinin yanına gider. Burada ilim görüşlerini çoğaltıp, tasavvuf yolunda ileri derecelere varmıştır. Erdebili yanından ayrılarak Kayseri’ye döner ve burada ilmini yaymaya başlar. Türbenin üzeri açıktır. Yanında mescit, çilehane ve itikafhane bulunmaktadır. Eski durumundan bugünkü durumuna, kaynakçada belirttiğimiz ve kitabından bolca yararlanacağımız Sayın Şahin Başer’in katkılarıyla gelmiştir. Halk tarafından önemli günlerde hayır duası için ziyaret edilir. Ayrıca yine özel günlerde Şeyh Hamid-i Veli Mescidinde bulunan Sakal-ı Şerif ziyaret edilmektedir. Somunca Baba her zaman yaptığı gibi ekmekleri fırına sürmüş ve pişmelerini beklemektedir. Yanına Emir Sultan gelir. Selamlaşırlar ve Emir Sultan fırında pişirmesi için yanında getirmiş olduğu yemek çömleğini Somuncu Baba’ya verir. Fakat Somuncu Baba bir türlü yemeği fırından içeri sokamaz ve Emir Sultan’a “Galiba fırına sen koyacaksın” der. Emir Sultan fırının kapağını açar içeride hiç ateş olmadığını görür, ama yemeği fırına koyup kapağını kapatır. Yemek ateşi olmayan fırında kısa sürede pişince Emir Sultan Somuncu Baba’nın keramet sahibi büyük bir veli olduğunu anlar. Somuncu Baba Bursa’da Yıldırım Beyazıt döneminde yapılan Ulu Cami inşaatında hiçbir ücret talep etmeden ekmek dağıtırmış. Caminin açılış hutbesini Somuncu Baba vermiştir. Cemaat Cuma namazından sonra elini öpmek isteyince Ulu Cami’nin üç kapısında birden görünerek elini öptürmüştür. Bu kerametin dolayı halkın ilgisi artınca Aksaray’a göçmüştür.
Sayfa 18 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
34-) Şeyh Hamza Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Ervah Mezarlığı
ŞEYH HAMZA BABA T. Aksaray İli merkezinde bulunan Ervah Mezarlığında türbesi vardır. Rufai Tarikatından olan Hamza Baba hakkında elimizde fazla bilgi yoktur. Türbe Cemiyet (Cem) Deresinin karşısında etrafı taş duvarlarla örülüdür. Türbesinin üzeri açıktır, baş ve ayak taşları devşirme sütundandır. Türbenin hemen yanında Çilehane, İtikafhane bölümleri bulunmaktadır ve bu bölümler 1989 yılında restore edilmiştir. Halk tarafından hayır duası ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir. Hamza Baba haftanın belli günlerinde şimdi medfun bulunduğu yere gece yarıları gider ve kendisinin de içinde bulunduğu zikir alemlerine katılırmış. Aksaray Belediyesi tarafından Ervah Mezarlığına yakın sulama kanalları döşenmekteyiz. Ekipler Hamza Baba türbesini de güzergah üzerinde olduğundan yıkmak istemişler. Fakat, yıkım için hareket eden dozer önce istop etmiş, daha sonra tekrardan çalıştırılıp türbeye yöneldiğinde bu sefer dozerin bıçağı kırılmış. Bu yıkıma Hamza Baba’nın müsaade etmemesi üzerine su kanalı türbeye 50mt öteden geçirilmiş.
35-) Şeyh Mustafa Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Kaymakam Sok. Aksaray İli merkezinde Kaymakam Sokakğında türbesi vardır. Sayın Şahin Başer’in kitabında öğrendiğimiz Mustafa Baba hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Türbenin kitabesi yoktur ve üzeri kapalıdır.
Sayfa 19 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
36-) Terlemez Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Şeyh Hamid-i Veli M.
TERLEMEZ BABA MESCİDİ Aksaray İli merkezinde bulunan Şeyh Hamid-i Veli Mahallesi Bostancı Sokağının sonunda bulunan Terlemez Baba Cami arkasında türbesi vardır. Terlemez Baba’nın gerçek adı Emir Ali’dir. Çarpıcı Tekkesi olarak da anılmaktadır. Türbe 1990 yılında restore edilmesine rağmen sadece temiz bir görüntü almıştır. Sade ve mimari özelliği olmayan, camiye bitişik konumda üstü kapalı, betonarme bir türbedir. Terlemez Baba mescidi kerpiçten yapılma, kare planlı, tek katlı ve damı kiremitle katlıdır. Terlemez Baba’yı kısmi felç geçirenler, elleri uyuşanlar, yel hastalığı geçirenler, belden aşağısı tutmayanlar, üzüntüden, sıkıntıdan derde tutulanlar ziyaret eder. Türbe şifa için Cuma günleri sabahtan ikindi namazına kadar ziyaret edilir. Diğer günler hayır duası için ziyaret edilir. Ziyarete gelen hasta, ocaklılar tarafından ovularak şifa bulması sağlanır. Hasta tedavinin ardından iki rekat şükür namazı kılar.
37-) Terme Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Sofular Mahallesi Aksaray İli merkezinde Sofular Mahallesi Aksaray Lisesinin altında Çukurbahçe denilen yerde türbesi vardır. Terme Baba yaraları olan hastalara terme tedavisi uygularmış. Adı buradan gelmektedir. Yaralara okuyup üfleyerek tedavi yaparmış. Türbe günümüzde yok olmuştur. Eskiden üstü açık bir türbeymiş. Halk türbe toprağından alıp yaralı bölgelerine sürermiş.
Sayfa 20 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
38-) Tingoz Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Zinciriye Medresesi
ZİNCİRİYE MEDRESESİ Aksaray İli merkezinde bulunan Zinciriye Medresesinde türbesi vardır. Dingoz Baba olarak da anılan Tingoz Baba hakkında elimizde fazla bilgi yoktur. Türbe şimdi turistik tesis olan ve bir zamanlar müze olarak da düzenlenen Zinciriye Medresesinin güney eyvanında türbesi vardır. Medrese Taşsaray Medresesi olarak da anılmaktadır. Eyvanın içinde yöresel taştan yapılmıştır ve mezar hakkında herhangi bir bilgi yoktur.
39-) Uzun Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Hacı Hasanlı Mahallesi Aksaray İli merkezinde bulunan Hacı Hasanlı Mahallesi Gündoğdu Caddesi üzerinde Hacı Hasanlı Camisine yakın türbesi vardır. Uzun Dede olarak da anılan zatın kim olduğu konusunda elimizde herhangi bir bilgi yoktur. İsminden ve türbesinden dolayı uzun bir zat olduğu söylenmektedir. Türbe yol kenarındadır ve üstü açıktır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
40-) Üçler Türbesi / AKSARAY –Merkez –Kılıçaslan Mahallesi Aksaray İli merkezinde Kılıçaslan Mahallesi, Üçler sokağında türbesi vardır. Sayın Şahin Başer’in kitabında öğrendiğimiz Üçler’in kimler olduğu hakkında herhangi bir bilgi verilmemiştir. Türbede üç tane paşa kızı medfundur. İsimleri Bahtişad Hatun, Mağfure Hatun ve Bint-i Abdüs selam paşa kızı medfundur. Sayfa 21 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Türbe küçük bir mescidin içindedir. Türbenin girişinde bir mezar daha bulunmaktadır. Bu mezarın türbedara ait olduğu söylenmektedir. Türbedarın ismi İsa bin Musa’dır. Türbe 1965 yılına kadar kerpiçtenmiş, yıkılıp taştan yeniden inşa edilmiştir. Türbe 1994 yılında ise restore edilerek son halini almıştır. Halk tarafından hayır duası ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
41-) Yusuf Hakiki Baba Türbesi / AKSARAY –Merkez –Şeyh Hamid M. Aksaray İli merkezinde bulunan Şeyh Hamid Mahallesi, Güzel Baba Sokakta türbesi vardır. Şeyh Hamid-i Veli yani Somuncu Baba’nın oğludur. Güzel Baba olarak da anılmaktadır. 1486 yılında vefat etmiştir. Babası tarafından yetiştirilen Yusuf Hakiki Baba Konya ve Aksaray medreselerinde de okumuştur. Aksaray’da bulunan hankâhında şeyhlik yapmıştır. Eserleri Hakikiname, Muhabbetname, Metali-ül-İman ve Şerh-i Hadis-i Erba’in dir. Türbe, mescit ve külliye Malik Mahmud Gazi tarafından yöresel kesme taştan yapılmıştır. 1935 yılına kadar mescit ibadete açıkmış, fakat bu yılda gelen sel büyük zarar verdiğinden kendi haline bırakılmış. Bu mescidi ve türbeyi Sayın Şahin Başer restore ederek 1990 yılında tekrar ibadete açılmasını sağlamıştır. Halk tarafından hayır duası için ziyaret edilir. Kanuni’nin ziyaretinde Pir Ali Sultan’ı “mehdilik” iddiasında bulunuyor diye padişaha şikayet ederler. Padişah bir meclis kurulup sorgulanmasını emreder ve sefere devam eder. Sorgulama esnasında Pir Ali Sultan “Bana bunlar mı iftira attı?” diye sorar ve orada bulunanlardan biri düşüp ölür ve diğeriyse istifra ederek dışkı kusar. Bunun üzerine Sultan’ın veliliğini delalet getirirler ve hemen sorgulamayı keserler.
Sayfa 22 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
AKSARAY İLİ MERKEZ İLÇE TÜRBELERİ: 42-) Ana Sultan Türbesi / AKSARAY –Aksaray –Gözlükuyu Köyü Aksaray İli Aksaray İlçesi Gözlükuyu Köyüne 4km mesafede bir tepenin üzerinde türbesi vardır. Ana Sultan’ın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Zaviye, cami ve türbe harap durumdadır. Define avcıları tarafından da tahrip edilmiştir. Halk tarafından değişik dilekler için ender olarak ziyaret edilmektedir.
43-) Çalı Dede Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi- Altınkaya Beldesi Aksaray İli Aksaray ilçesi Altınkaya Kasabasına yakın Halvay Yaylası ile Asma Yaylası arasında bulunan Asma Boğazı adlı yerde türbesi vardır. Çal Dede olarak da anılan velinin kim olduğu bilinmemektedir. Türbe kasabaya 5km mesafededir, üzeri betonarme bir bina ile örtülmüştür. Bu türbeyi özellikle erkek çocuğu olmayan kadınlar ziyaret etmektedir. Erkek çocuğu olanlar ismini Çal veya Çalı Dede olarak koymaktadırlar.
44-) Çapan Dede Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi- Altınkaya Beldesi Aksaray İli Aksaray ilçesi Altınkaya Kasabasına yakın bir tepe üzerinde türbesi vardır. Çapan Dede’nin kim olduğu bilinmemektedir. Türbesinin doğu eteklerinde Çapan Dede inleri denilen yerde yerleşim yeri olarak kullanılmış olan inler bulunmaktadır. Türbenin batı eteklerinde ise tarihi mezarlık bulunmaktadır. Türbenin üzeri normalde açıktır. Zaman içinde üzeri bir çatıyla örtülmüştür. Türbe çatısı yapılan düzenlemeyle beton çatıya dönüştürülmüştür. Bu türbeyi özellikle erkek çocuğu olmayan kadınlar ziyaret etmektedir. Bu yüzden bölgede Çapan veya Çapan Dede adına bol miktarda rastlanmaktadır. Erkek çocuğu olanlar yedi yıl kurban keserler ve özellikle etten ilk olarak gördüğü fakirlere verirler. Çapan Dede aynı zamanda yağmur duası için ziyaret edilmektedir. Türbe kalabalık olarak ziyaret edilmekte, kurbanlar kesilmekte ve kazanlarla yemekler yapılmaktadır. Eskiden ziyaretçiler mezarında bulunan 20cmlik kare deliğin içine yanlarında getirdikleri para, boncukları atarlarmış. Türbe taşına yağdanlık bağlarlarmış.
Sayfa 23 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Türbe yanında ıslık çalan bir çoban uyuya kalmış. Rüyasında birisi gelip zorla götürmek istemiş, o rüyasında uzun süre gitmemek için yerleri tırmalamış. Uyanınca sebebini anlamış ve bir daha türbe yanında ıslık çalmamış. Buhara’dan gelip türbe başında bekleyen bir zat varmış. Bu zata bir gece Çapan Dede görünmüştür.
45-) Genç Osman Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi- Gençosman Köyü
GENÇ OSMAN TÜRBESİ Aksaray İli Aksaray ilçesi Gençosman Köyünün merkezinde türbesi vardır. Bağdat Fatihi namıyla anılmaktadır ve 17 yaşında IV. Murat’ın Bağdat Seferinde şehit olmuştur. 1621 yılında Dorikini Köyünde doğmuştur. 1638 yılında Aksaray’a gelen IV. Murat sefer için asker toplar ve yiğit Osman yaşı tutmadığı alınmaz ama o hiç düşünmeden arkadan gizlice gelip orduya katılır. Bağdat Kalesi düşerken en önde çarpışmış ve sancağı gönlere dikmiştir. Sancağı dikerken aldığı yaralarla orada şehit düşmüştür. Türbe yapılan düzenlemeler özgünlüğünü kaybetmiştir. Üzeri betonarme çatıyla kapalıdır. Baş ve ayak taşı yoktur. Bu türbeyi yöre halkı özellikle hayır duası için ziyaret etmektedir. Genç Osman gizlice Bağdat Seferine çıkan orduya katılır. IV. Murat orduyu teftiş ederken Osman’ı görür ve senin yaşın tutmuyor, nasıl geldin buraya diyerek sual eder. Genç Osman sesini çıkarmaz. IV. Murat “Daha bıyığın bile terlememiş, biz bıyığında tarak durmayanı orduya almayız” der. “Sen git ananın koynuna” diyince, Genç Osman padişahtan tarağı alıp üst dudağına şiddetlice bastırır ve tarağı kanlar içinde dudağına batırır. Sonra padişahına seslenir: “Şimdi benim bıyığımda da tarak duruyor, orduya katılabilir miyim?” der. IV. Murat bu durumdan çok hislenir ve onu öncü gazilere serdar yapar.
Sayfa 24 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
46-) Gül Dede Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi- Altınkaya Beldesi Aksaray İli Aksaray ilçesi Altınkaya Kasabasına yakın konumda bir tepe üzerinde türbesi vardır. Gül Dede velinin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Bu türbeyi özellikle erkek çocuğu olmayan kadınlar ziyaret etmektedir. Erkek çocuğu olanlar ismini Gül Dede olarak koymaktadırlar. Çocuğu olanlar yedi yıl boyunca türbede kurban keserler.
47-) Kaşlı Dede Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi- Altınkaya Beldesi Aksaray İli Aksaray ilçesi Altınkaya Kasabasına yakın Karkın Yaylası ile Oymağa. Köyüne yakın bir tepe üzerinde türbesi vardır. Kaş Dede olarak da anılan velinin kim olduğu bilinmemektedir. Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Bu türbeyi özellikle erkek çocuğu olmayan kadınlar ziyaret etmektedir. Erkek çocuğu olanlar ismini Kaş veya Kaşlı Dede olarak koymaktadırlar. Türbede kurban kesilmektedir.
48-) Koçpınar Türbesi / AKSARAY –Merkez –Koçpınar Köyü
KOÇPINAR TÜRBESİ Aksaray İli Aksaray İlçesine bağlı Koçpınar Köyü Yassıviran mevkiinde bulunan tarihi mezarlığın içinde türbesi vardır. Sayfa 25 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
Mezarlığın içinde bulunan türbede iki mezar bulunmaktadır. Bu türbede kimlerin medfun olduğu bilinmemektedir. Türbenin yöresel taşlardan inşa edilmiştir. Özensizdir. Üstü kapalıdır. Türbede iki kişinin mezarı vardır. Halk tarafından hayır duası için ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
49-) Ömer Dede Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi- Altınkaya Beldesi Aksaray İli Aksaray ilçesi Altınkaya Kasabasının mezarlığında türbesi vardır. Omar Dede olarak da anılan velinin kim olduğu bilinmemektedir. Türbenin durumu hakkında herhangi bir bilgi yoktur. Bu türbeyi özellikle erkek çocuğu olmayan kadınlar ziyaret etmektedir. Erkek çocuğu olanlar ismini Omar veya Ömer Dede olarak koymaktadırlar.
50-) Seyit Battal Gazi Türbesi / AKSARAY –Aksaray –Kalebalta Köyü Aksaray İli Aksaray İlçesi Kalebalta Köyünde bulunan kalenin mezarlığında türbesi vardır. Seyit Battal Gazi kolonizatör dervişlerin Anadolu’daki en önemli temsilcilerindendir biridir. İsmail Hakkı Konyalı ise Aksaray Tarihi isimli kitabında bu şahsın kale dizdarı olan bir komutan olabileceğini belirtmiştir. Türbe kesme taştan kare planlı olarak inşa edilmiştir. Türbe çatısı düz ahşap örtüden imal edilmiştir. Halk tarafından değişik dilekler ve hayır duası için ziyaret edilmektedir.
Sayfa 26 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
51-) Şammaz Baba Türbesi / AKSARAY –Aksaray İlçesi –Gökçe Köyü
ŞAMMAZ BABA TÜRBESİ Aksaray İli Merkez ilçesi Gökçe Köyünde türbesi vardır. Şammas Baba, Şambaz Baba, Aziz Mamas, Aya Mama olarak da anılmaktadır. Şammaz Baba’yı hem Müslümanlar, hem Hıristiyanlar ziyaret etmektedir. Hıristiyanlar türbede yatanın MS.3 yüzyılda Kapadokya’da yaşamış olan Aziz Mamas (Aya Mama) olduğunu söylemektedir. Ortodoks Hıristiyanları için kutsal kabul edilen Azizin Hasan Dağı eteklerinde yaşadığı belirtilmektedir. Müslümanlar ise Şammas veya Şambaz Baba olarak adlandırılan velinin, bu topraklarda gündüzleri Hıristiyanlara, geceleri ise Müslümanlara ders veren ermiş bir zat olduğunu söylemektedirler. Türbe kaya kiliselerine benzemektedir. Muhtemelen önceden kiliseydi. Sonradan türbe haline getirilmiştir. İki göz olan türbede Şammaz Baba’nın sandukası bulunmaktadır. Duvar da mum adağı için nişler açılmıştır. Türbe eskiden mescit olarak da kullanılmıştır. Türbenin içinde insan kemikleri ve geyik kemikleri buraya gelenler tarafından çalınmıştır. Kimin aldığı bulunamamıştır. Bu türbe özellikle bölgeden göç eden Ortodoksların torunları tarafından ziyaret edilmektedir. Mum adağını hem Türkler, hem de Ortodokslar uygulamaktadır. Müslümanlar özellikle akıl hastalıkları için ziyarete gelmekte ve burada bir gece kalmaktadır. Tedavi için türbe yanında oyuklarda kalınmaktadır. Ayrıca ikinci gözde namaz kılınmaktadır. Aziz Mamas bir çobanmış. Beslemiş olduğu koyun, keçi ve geyiklerin sütlerinden yoğurt, peynir yapar etrafındaki fakir fukaraya satarmış.
Sayfa 27 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
52-) Şeyh Tur Hasan Türbesi / AKSARAY –Aksaray –Sağlık BeldesiAkhisar Köyü Aksaray İli Aksaray İlçesi Sağlık Beldesi ile Akhisar Köyü arasında türbesi vardır. Şeyh Tur Hasan, Kanuni Sultan Süleyman ile eşi Hürrem Sultan’ın mahzarına sahip olmuş, kurmuş olduğu zaviyede değişik hizmetler ve yardımlar yapan bir kişidir. Zaviye günümüzde yoktur. Türbe ve cami bakımsız olsa da ayaktadır. Halk tarafından değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
53-) Taptuk Emre Türbesi / AKSARAY –Merkez –Taptık Köyü
TAPTUK EMRE TÜRBESİ Aksaray İli Aksaray İlçesi Taptık Köyünde türbesi vardır. Taptuk Emre, Anadolu’nun ve Türklerin en önemli tasavvuf ulularından olan Yunus Emre’nin hocasıdır. Hacı Bektaş-ı Veli kapısına gelen Yunus Emre’yi ona yönlendirir. Velayetnamede adı çok az geçmektedir. Horasan erenidir. 1210-1215 yıllarında doğduğu sanılmaktadır. Yurdumuzun bir çok yerinde Yunus Emre mezarı gibi Taptuk Emre türbesi de bulunmaktadır. İsmail Hakkı Konyalı’nın önemli eseri Aksaray Tarihinde burada yatan şahsın Derviş Tapduk veya Saltukzade Derviş Tapduk olduğunu söylemektedir. Türbe Taptık Köyündeki caminin minberinin karşısındadır. Cami girişinde çapı 2,5mt olan üstü düz taş Tapduk Emre’nin müritleriyle beraber yemek yediği Yemek Taşıdır. Burada ayrıca şifa dağıtan Tapduk Emre’nin ağaçtan yapılma Şifa Tokmağı da bulunmaktadır. Türbenin üstü açıktır ve mezar pencereli yüksek bir duvarla çevrilmiştir. Halk tarafından hayır duası ve değişik dilekler için yoğun olarak ziyaret edilmektedir.
Sayfa 28 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
54-) Turhasan Türbesi / AKSARAY –Aksaray –Taşpınar Beldesi Aksaray İli Aksaray İlçesi Taşpınar Kasabasında türbesi vardır. Durhasan olarak da bilinen veli Hasan Dağına ismini veren zattır. Türbe kısmen ayakta kalsa da cami ve zaviye bir hayli harap durumdadır. Yapı Vakıflar Genel Mülkiyetine aittir ve bu yapımız da restorasyonunu beklemektedir. Halk tarafından değişik dilekler ve hayır duası için ziyaret edilmektedir. Özellikle Hıdrellez zamanında çevre köylülerin yoğun katılımıyla türbe etrafında dualar okunmakta ve yemekler yenmektedir.
Sayfa 29 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
AKSARAY İLİ GÜLAĞAÇ İLÇE TÜRBELERİ: 55-) Bekar Sultan Türbesi / AKSARAY –Gülağaç –Bekarlar Beldesi
BEKAR SULTAN TÜRBESİ Aksaray İli Gülağaç ilçesi Bekarlar Kasabasında türbesi vardır. Danışmend Gazi’nin amcası Hasan Bay’in oğlu Turasan Bey türbede medfundur. Kümbet Bekar Sultan Türbesi olarak da anılmaktadır. Türbe kitabesinde kimin yattığı bilinmemesine rağmen yörede Turasan Türbesi olarak da anılmaktadır. Türbe Kümbet Türbesi, Kümbet şeklinde de anılmaktadır. İsmail Hakkı Konyalı hocamız bu türbe için “Altın muhafaza içinde saklanacak kadar kıymetlidir” demektedir. Selçuklu tarzında sekizgen inşa edilen kümbet defineciler tarafından talan edilmiştir. Türbede Turasan Bey’in dışında başka şahısların da mezarları bulunmaktadır. Türbe Vakıflar Müdürlüğü tarafından restore edilmiştir.
56-) Kara Abdal Türbesi-II / AKSARAY –Gülağaç –Gülpınar Beldesi Aksaray İli merkezinde Gülağaç İlçesi Gülpınar Kasabası mezarlığında türbesi vardır. Kara Abdal Turasan Bey’in halifesi olarak bilinmektedir. Bu zaviyede eğitim görenlerin ihtiyaçları Sultan III. Murad döneminden kalan defterlerde ayrıntıları ile belirtilmiştir. Türbenin kubbesi çöküktür, zaviye ve cami yıkılmıştır. Halk tarafından hayır duası ve değişik dilekler için ziyaret edilmektedir.
Sayfa 30 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
AKSARAY İLİ GÜZELYURT İLÇE TÜRBELERİ: 57-) Baydı Sultan Türbesi / AKSARAY –Güzelyurt –Ihlara Beldesi Aksaray İli Güzelyurt İlçesi Ihlara Beldesi girişinde türbesi vardır. Baydı Sultan’ın kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbe 6x3,5mt ölçülerinde kesme taştan inşa edilmiştir. Sonra özensiz biçimde betonarmeyle yenilenmiştir. Halk tarafından değişik dilekler ve hayır duası için ziyaret edilmektedir.
58-) Derviş Bey Türbesi / AKSARAY –Güzelyurt –Selime Beldesi Aksaray İli Güzelyurt ilçesi Selime Beldesinde mezarlık içinde türbesi vardır. Selime veya Hamza Bey Camisi olarak anılan ve kitabesinde 1524-1525 yıllarında yapıldığını bildiğimiz caminin banisi Hamza Bey’dir. Hamza Bey aynı zamanda 1528-1529 yıllarında Bimarhane Mahallesi’nde bir de okul yaptırmıştır. Derviş Bey işte bu hayırsever Hamza Bey’in kardeşidir. Bu kardeşler İmam Gazali soyundandır. Türbenin üzeri açıktır ve Selime Sultan kümbetinin yanındadır.
59-) Emir Gazi Türbesi / AKSARAY –Güzelyurt –Gaziemir Köyü Aksaray İli Güzelyurt İlçesi Gaziemir Köyünde türbesi vardır. Emir Gazi Danişmentoğullarından olduğu sanılmaktadır. Köye ismini veren Emir Gazi’dir. Türbe kare planlı ve kesme taştan imal edilmiştir. Türbe günümüzde yıkık durumdadır. Türbede sanduka ve mezar taşları bulunmamaktadır. Halk tarafından değişik dilekler ve hayır duası için ziyaret edilmektedir.
Sayfa 31 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
60-) Selime Sultan Türbesi / AKSARAY –Güzelyurt –Selime Beldesi
SELİME SULTAN TÜRBESİ Aksaray İli Güzelyurt ilçesi Selime Beldesinde mezarlık içinde türbesi vardır. Selime Sultan türbesinde Aksaray Beyi Ali Paşa, kardeşi Ahi Ahmet ve yakınları medfundur. Türbe Selçuklu devrinden kalma 13.yüzyıl yapısıdır. Sekizgen köşeli olan kümbet, taş ve tuğladan imal edilmiştir. Kitabesi günümüze kadar ulaşmamıştır. Bu türbe hayır duası için ziyaret edilmektedir. Türbede medfun bulunan Ali Paşa ve efradının başlarının savaş zamanı türbeden ayrıldığı ve savaştan sonra türbeye geri döndüğüne inanılmaktadır.
Sayfa 32 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
AKSARAY İLİ ORTAKÖY İLÇE TÜRBELERİ: 61-) İshak Dede Türbesi / AKSARAY –Ortaköy –Hıdırlı-Yıldırımlar Köyü Aksaray İli Ortaköy İlçesi Hıdırlık Köyü ile Yıldırımlar Köyü arasında türbesi vardır. İshak Dede’nin kim olduğu konusunda herhangi bir bilgi yoktur. Türbe yerel taşlardan inşa edilmiştir. Kubbesi bulunan türbede herhangi bir yazıtın olup olmadığını bilmiyoruz.
62-) Kartuluk Dağı Ziyareti / AKSARAY –Ortaköy –Namlıkışla Köyü Aksaray İli Ortaköy İlçesi Namlıkışla köyü yakınında bulunan Kartuluk Dağının en yüksek yerinde Dede olarak anılan ziyaret vardır. Kartuluk Dağında kimin medfun bulunduğu bilinmemektedir. Bu yatır Türklerin dağ inancı kültüne göre ziyaret edilmektedir. Türbenin üzeri açıktır. Halk tarafından çocuğunun yaşamasını isteyenler ve malının çoğalmasını isteyenler tarafından ziyaret edilmektedir. Ziyarete gidenler türbe başında üç Fatiha okur, dileklerini dilerler ve yanında götürdükleri hediyeleri türbede bırakırlar.
63-) Pir Koca Yatırı / AKSARAY –Ortaköy –Pirli Köyü Aksaray İli Ortaköy İlçesi Pirli köyü mezarlığında türbesi vardır. Hacı Bektaş-ı Veli müritlerinden biri olan Pir Koca dinlenmek için bu köyde mola verir ve köyü beğenerek buraya yerleşir. Pirli Köyü Bektaşi tarikatındandır. Pir Koca’nın Cem Sultan ve II. Beyazıt’ın taht mücadelesinde Cem Sultan tarafında yer aldığı söylenmektedir. Türbenin üzeri açıktır. Halk tarafından değişik dilekler için ziyaret edilmektedir. Pir Koca’nın mezarında sürekli olarak bir mum yanarmış. Köye gelen bir Rum’un ardından bir daha mum yanmamış.
Sayfa 33 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
64-) Yunus Emre Türbesi / AKSARAY –Ortaköy –Reşadiye Köyü
YUNUS EMRE TÜRBESİ Aksaray İli Ortaköy İlçesi Sarıkaraman Kasabasının 4km yakınında bulunan ziyaret tepesinde türbesi vardır. Türbenin yeri bugün Reşadiye köyü sınırlarındadır. Anadolu’nun ve Türklerin en önemli tasavvuf ulularından olan Yunus Emre’nin birçok kasabamızda mezarı ve makamı bulunmaktadır. Aksaray’daki Yunus Emre türbesinden hemen hemen hiçbir araştırmacı hiç bahsetmemiştir. Oysa Hacı Bektaş-ı Veli Velayetnamesinde anılan Yunus Emre menakıbında doğum yeri olarak geçen Sivrihisar Sarıköy yalnız Eskişehir’de yoktur. Aksaray’da da Sivrihisar ve onun kuzeyinde Sarıköy bugünkü adıyla Sarıkaman Köyü (Kasabası) yer almaktadır. Türbede yatan şahsın kemikleri toplanmış ve yapılan incelemelerde bu şahısta Çömelme Hastalığı tespit edilmiştir. Türbe bugün yenileştirilmiştir. Eski türbenin önü açık 12m2 civarındadır. Bu türbe yıkılmış ve günümüzdeki türbe yapılmıştır. Türbeye yakın yerde Çile Damı denilen Yunus Emre Çilehanesi bulunmaktadır. Halk tarafından hayır duası ve değişik dilekler için yoğun olarak ziyaret edilmektedir. Eskiden türbe yanında bulunan çitlenbik ağacına çaput bağlanırmış. Türbe yağmur duası için de ziyaret edilmektedir. Türbeyi ziyarete gelenlere veya çevrede çalışanlara Yunus Emre isim vererek bir çok örnekte görünmüştür.
Sayfa 34 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretgâhları
KAYNAK LİSTESİ: BASILI YAYINLAR: 1-) Şahin Başer –Aksaray’da Metfun Bulunan Zatların Kabri Şerifleri ve Türbeleri –Kendi Basımı -1995 2-) Aksaray Kültür Envanteri -2009 3-) Evliyalar Ansiklopedisi –Türkiye Gazetesi -1993
MAKALELER: 1-) Yrd.Doç.Dr. Selçuk Peker –Türk Ad Verme Geleneği Çerçevesinde Aksaray’dan Bir İsim: Çapan 2-) Yrd.DoçDr. Doğan Kaya –Yunus Emre’nin Aksaray Ortaköy’deki Mezarı Üzerine Düşünceler 3-) Yrd.Doç.Dr. Doğan Kaya –Ortaköy ve Çevre Folkloru Araştırması 4-) Yrd.Doç.Dr.Ali Boran-Zekai Erdal –Aksaray’da Üç Cami. 5-) Yaşar Kalafat –Anadolu’da Ulu Kadın Kişiler ve Halk İnançları 6-) Boran Elkıran –Gençosman Köyü Rehber Öğretmeni
İNTERNET SİTELERİ: 1-) www.wow.turkey.com 2-) www.tr.wikipedia.org 3-) www.aksaray.gov.tr 4-) www.sabah.com.tr 5-) www.haberturk.com 6-) www.erdogankaya.tr.gg 7-) www.nebula.somee.com
Sayfa 35 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com
Aksaray Ziyaretg璽hlar覺
8-) www.guzelyurt-belediyesi.com 9-) www.nevsehirden.com 10-) www.kulturrestarosyan.com.tr 11-) www.panoramio.com 12-) www.dunyacamileri.blogspot.com 13-) www.kocpinarkoyu.com 14-) www.gulpinar.bel.tr 15-) www.yildirimlarkoyu.somee.com
Sayfa 36 / 36
www.sosyodenemeler.blogspot.com