Uitgave van de vereniging klassieke zaken 30ste jaargang FEBRUARI 2010 Nr 1
KLASSIEKEZAKEN
Een tijdschrift voor liefhebbers van klassieke muziek
Emanuel vertelt over Ax Concertgebouwserie Triple Ax
exclusieve aanbieding Vlammende Romeo en Julia van Gergiev en zijn London Symphony Orchestra www.KLASSIEKE ZAKEN.nl
klassieke zaken specialisten ALKMAAR Klassika Z
Winkels met een envelopje hebben postorderservice
De Woestijnroos
Plato Leiden
Canadaplein 11-13, 1811 KE 072-5280 131 | www.klassikaz.net | info@klassikaz.net
Kleine Overstraat 30-32, 7411 JM 0570642491 | www.woestijnroos.nl | info@woestijnroos.nl
Vrouwensteeg 4-6, 2312 DZ 0715149689 | www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu
AMERSFOORT De Algemene Boekhandel
DORDRECHT Dordrecht Klassiek
Velvet Music
Leusderweg 184-188, 3817 KE 033-4622222 | www.algemeneboekhandel.nl Algemene.boekhandel@wxs.nl AMSTELVEEN De Bijenkorf CD Afd.
DRIEBERGEN CD Artline
Traaij 1-C, 3971 GB 0343521532 | www.cdendvd.nl | shop@cdendvd.nl
Galerij 152, 1181 ZS 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
EINDHOVEN Bullit Klassiek
AMSTERDAM Broekmans & van Poppel
Heuvel Galerie 138, 5611 DK 0402465107 | www.bullitklassiek.nl | info@bullitklassiek.nl
Van Baerlestraat 94, 1071 BB 020-6751653 | www.broekmans.com cdafdeling@broekmans.om
Piazza 1, 5611 AE 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
De Bijenkorf CD Afd.
Dam 1, 1012 JS 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
vanLeest Klassiek
Weteringschans 193, 1017 XE 020-6265538 | charlesmuziek@planet.nl
H. Boexstraat 12-14, 5611 AJ 040-2434447 | www.vanleestklassiek.nl ENSCHEDE Boekhandel Broekhuis
Nieuwe Rijn 34, 2312 JE 0715128157 | www.velvetmusic.nl MAASSLUIS Mastersound
Noordvliet 29, 3142 CH 010-5917822 | peter@mastersoundonline.nl MAASTRICHT De Bijenkorf CD Afd.
Achter hetVleeshuis 26, 6211 GS 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
MIDDELBURG
De Drukkerij Markt 51, 4331 LK 0118-886874 | www.drukkerijmiddelburg.nl muziek@drukkerijmiddelburg.nl
De Bijenkorf CD Afd.
Charles Muziek
Voorstraat 435, 3311 CT 0786122169 | dordrechtklassiek@telfort.nl
NIJMEGEN Boekhandel Roelants
LUX, Marienburg 38-39, Van Broeckhuysenstraat 34 024-3221734 | www.roelants.com | roelants@roelants.com
Utrechtsestraat 54-60, 1017VP 020-6245467 | www.concerto.nu | inkoop@concerto.nu
Marktstraat 12, 7511 GD 053-4325210 | www.boekhandelbroekhuis.nl klassiek@boekhandelbroekhuis.nl
Kroese Klassiek
Le Disque d’Or
Plato Enschede
OLDENZAAL Lansink HiFi, Video & CD’s
Concerto
Gelderlandplein 211, 1082 LX 020-6441696 | le-disque-dor@zonnet.nl
Haverstraatpassage 54, 7511 EZ 0534316167 | www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu
Fame Music B.V. Kalverstraat 2-4, 1012 PC 020–6382525 www.fame.nl | info@fame.nl
ERMELO Riemer & Walinga CD Afd.
ARNHEM Muziekhandel Bergmann
Koningsstraat 19, 6811 DG 026-4423014 | www.bergmann.nl | cd@bergmann.nl
De Bijenkorf CD Afd.
Ketelstraat 45, 6811 CZ 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
Brinklaan 15, 7311 LA 055-5213580 www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu
Wilhelminastraat 24, 4818 SG 076-5215213 | www.spronk.nl | info@spronk.nl
COEVORDEN Music Store
GRONINGEN Grammofoonhuis Het Carillon
Kwinkenplein 6, 9712 GZ 050-3123625 | www.hetcarillon.nl | info@hetcarillon.nl
Plato Groningen
APELDOORN Plato Apeldoorn
BREDA Muziekhandel Spronk
Stationsstraat 131, 3851 ND 0341-552405 | www.riemer-walinga.nl ermelo@riemer-walinga.nl
Friesestraat 50, 7741 GX 0524-517332 | www.musicstore.nl | vogelzang31@zonnet.nl
DELFT Muziekhandel Van Buytene
Binnenwatersloot 16, 2611 BK 015-2123853 | www.cd-klassiek.nl | van.buytene@csnet.nl DEN HAAG De Bijenkorf CD Afd.
Wagenstraat 32, 2512 AX 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
Oude Ebbingestraat 41, 9712 HB 0503135055 www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu
Vink Beeld & Geluid
Herestraat 91-93, 9711 LD 050-3122382 | www.muziekhandelvink.nl info@muziekhandelvink.nl HAARLEM Bruno Klassiek
Gierstraat 50, 2011 G 023-5323240 | www.brunoklassiek.nl | info@brunoklassiek.nl
HEERLEN Smeets Klassiek & Jazz
Akerstraat 5, 6411 GV 045-5715550 | www.smeetsklassiek.nl | info@smeetsklassiek.nl ´s-HERTOGENBOSCH Pieter van Os CD
Snellestraat 44, 5211 EN 073-6131150 | www.pietervanoscd.nl pietervanoscd@home.nl
KROMMENIE
Molenstraat 126, 6511 HL | 024-3221346 www.kroese-online.nl | Kroese.nijmegen@planet.nl
Postbus 178, 7570 AD 0541-512981 | lansinkhifi@planet.nl
ROOSENDAAL Het Verboden Rijk
Nieuwe Markt 66 e, 4701 AL 0165529223 | www.verbodenrijk.nl | info.verbodenrijk@libris.nl
ROTTERDAM De Bijenkorf CD Afd.
Coolsingel 105, 3012 AG 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
vanLeest Donner Klassiek
Lijnbaan 150, 3012 ER 010-4046100 www.vanleestklassiek.nl Snijders Hifi CD Classique
Hoogstraat 137-139, 3011 PM 010-4125000 | www.snijders-hifi.com | info@snijders-hifi.com UTRECHT De Bijenkorf CD Afd.
Sint Jacobsstraat 1a, 3511 BR 0900-0919 | www.vanleestklassiek.nl
Boudisque Classique
Vredenburg 31, 3511 BC 0302321488 | www.boudisque.nl | utrecht@boudisque.nl
Plato Utrecht
Voorstraat 35, 3512 AJ 030-2310826 | www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu VENLO Sounds Recordshop BV
Parade 66, 5911 CE 077-3510625 | www.sounds-venlo.nl | info@sounds-venlo.nl
Erwin Vermast CD-DVD shop Zuiderhoofdstraat 2, 1561 AL 075-6216382 | www.erwinvermast.nl | info@erwinvermast.nl
ZIERIKZEE Delta Discs
Frederik Hendriklaan 217, 2582 CB 070 338383 | www.vanleestklassiek.nl
LEEUWARDEN Poort
Voorstreek 6, 8911 JN 058-2123905 | www.poortmusic.nl | poort@poortmusic.nl
ZUTPHEN Music All In
DEVENTER Plato Deventer
LEIDEN Firma Van Luyken
ZWOLLE Plato Zwolle
2
Alle besproken cd’s in het magazine zijn te allen tijde door de Klassieke Zaken Specialist te bestellen. Ook als een winkelier een cd uit het magazine niet op voorraad heeft, kunt u deze binnen een paar dagen thuis ontvangen of afhalen bij uw Klassieke Zaken Specialist.
Caminada Classics
Javastraat 41-A, 2585 AD 070-3466277 | www.caminada.nl | info@caminada.nl
VanLeest / Paagman
Kleine Overstraat 33, 7411 JH 0570612539 | www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu
februari 2010
Breestraat 97 071-5120035 | Vanluijken.klassiek@tiscali.nl
Mol 15, 4301 JC 0111-414699 | ddisks@csnet.nl
Beukerstraat 24, 7201 LE 0575-516444 | www.musicallin.net | info@musicallin.net
Klokkensteeg 14, 8011 XV 0384225354 | www.platomania.nl | inkoop@concerto.nu
exclusieve aanbieding
Vlammend liefdesballet Valery Gergiev ziet het ballet Romeo en Julia van Sergej Prokofjev als één reusachtige compositie. Iedere noot ervan draagt bij tot de beleving van het tijdloze liefdesverhaal. Van knippen kan dan ook geen
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
27
95 ,
15
2sacd’s
EXCLUSIEVE AANBIEDING
95 ,
* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 2 * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 20 maart 2010.
www.klassiekezaken.nl
sprake zijn, vindt de Russische maestro die tegenwoordig ook de scepter zwaait over het London Symphony Orchestra.Met dit orkest heeft hij het werk integraal op cd gezet. De gloednieuwe opname bewijst zijn gelijk. Het drama van de families Montague en Capulet komt ook zonder dansers tot leven in handen van de flamboyante dirigent die de Britten opzweept tot een uitvoering waar de vonken van afspatten.
Sergej Prokofjev Romeo & Juliet London Symphony Orchestra o.l.v.Valery Gergiev LSO Live 0682 (2 sacd’s)
klassieke zaken 30e jaargang, nummer 1 februari 2009 Winkelprijs € 3,15
deze maand
Dit tijdschrift wordt uitgegeven door de Vereniging Klassieke Zaken onder verantwoordelijkheid van Henriëtte Zrour, Soestdijkerstraatweg 21, 1213 VP Hilversum (tevens redactieadres), tel 035-6229370, e-mail: info@klassiekezaken.nl Hoofdredacteur
Bela ˘ Luttmer
Aan deze aflevering werkten mee
Frederike Berntsen, Marcel Bijlo, Joep Christenhusz, Arjan van Dijk, Cornell Evers, Frits de Haen, Hans Heg, Frank van Herk, Frans Jansen, Paul Janssen, Basia Jaworski, Doron Nagan, Andrew van Parijs, Jan Peter Raat, Katja Reichenfeld, Gerard Scheltens, Marijke Schouten, Willem Veldhuizen, Jurjen Vis, Jos van der Zanden, Chris Zuiderhout
12
Utrecht String Quartet jubileert
Eindredactie
Bela ˘ Luttmer Eddie Vetter
Calliope Tsoupaki’s Lucas Passie
colofon
Art direction + vormgeving
Tein, www.tein.nl Cover foto
Hilary Scott
Klassieke zaken verschijnt tweemaandelijks in een oplage van 50.000 stuks en wordt verspreid via de dealers van de Vereniging Klassieke Zaken en toegestuurd aan de Klassieke Zaken Clubleden. Ledenadministratie
Abonnementenland, Postbus 20, 1910 AA Uitgeest, tel 0900 - Aboland (0900 - 2265263 - A 0,10 per minuut), fax 0251-310405 www.aboland.nl
Steve Dobrogosz schrijft liefdesoratorium
20 19
14
Stopzetten abonnement
Opzegging van het lidmaatschap kan uitsluitend schriftelijk en dient ten minste acht weken voor het verstrijken van de jaarlijkse termijn te geschieden. Prijswijzigingen lidmaatschap voorbehouden.
Dejan Lazic over Brahms’ Derde pianoconcert
Zo veel mogelijk is getracht rechthebbenden van foto’s te achterhalen. Zij die in verband hiermee niet zijn benaderd kunnen contact opnemen met de uitgever. De in dit magazine gerecenseerde cd’s zijn uitsluitend geselecteerd op kwaliteit. De naam Klassieke Zaken is gedeponeerd voor de Benelux ISSN-nummer 1388-4581 Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. © 2010 Vereniging Klassieke Zaken Het volgende magazine verschijnt 19 maart 2010
4
februari 2010
24
Fransman Gautier Capuçon maakt puur Russische cd
31
Frans Brüggen met eigen orkest in de Doelen
fotograaf de beeldredaktie/Peter arno broer
en verder Klassieke Zaken Aanbiedingen Exclusieve aanbieding 03
Complete Romeo & Julia doorValery
Gergiev en zijn LSO exclusieve boxaanbieding 52 Integrale werken van
Chopin op 16 cd’s
Klassieke Zaken aanraders
speelt solowerken Bach enYsaÿe Nieuwe inzichten in Berlioz’ Symphonie fantastique 17 Fauré’s pianokwartetten door Frans droomensemble Ontdekkingen op nieuwe cd Boliviaanse barok 11 Liza Ferschtman
Artikelen 06 Emanuel Ax over
Concertgebouwserie ‘Triple Ax’ brengt hommage
12 Utrecht String Quartet
aan Sweelinck 14
Calliope Tsoupaki: ‘Grieks-orthodoxe
muziek zit in mijn bloed’ 19 Steve Dobrogosz’ My
rose is nieuw
en zeer tonaal 20 Dejan Lazic: ‘Mijn
bewerking is uit bewondering ontstaan’ 23 Etherische koorklank van Bach Collegium Japan 24 Gautier Capuçon, Gergiev en het Mariinsky-orkest 28 Jordi Savall nuanceert beeld van de katharen 31 Frans Brüggen en Orkest van de Achttiende Eeuw in de Doelen
VAN DE REDACTIE
Chopinologie
2
010 is van start gegaan met een stortvloed aan Chopinuitgaven. Klassieke Zaken doet vrolijk mee met de viering van de tweehonderdste geboortedag van de componist die voor de piano nieuwe, poëtische werelden ontsloot. De cd-box, die we samen met EMI uitbrengen, laat de chopinologie in zijn meest uiteenlopende gedaanten aan bod komen. Er zijn registraties geselecteerd van een keur aan pianisten die op hun eigen, heel specifieke kwaliteiten zijn beoordeeld. Het grootste aandeel is voor de man die in 1970 opwinding veroorzaakte tijdens het Chopinconcours in Warschau. Garrick Ohlsson, een jonge Amerikaan, raakte bij de juryleden een snaar waardoor ze onmiddellijk voelden: hij en niemand anders moet met de hoofdprijs naar huis gaan. Wonderlijk genoeg is Ohlsson in de daarop volgende jaren internationaal minder beroemd geworden dan op dat moment te verwachten was. Met deze bijzondere uitgave komt de spannende periode na het concours opnieuw tot leven. Veel beroemder werd in Nederland het vuurwerk van de Russische klavierleeuw Andrei Gavrilov. Het getuigt van fingerspitzengefühl dat EMI juist hem de vingerbrekers uit de box voor zijn rekening laat nemen. De Etudes op. 10 en 25 vragen om een musicus die er plezier in heeft de sportieve, atletische kant van het vak te benadrukken. En dat is precies wat Gavrilov doet. Een klaterende zwartetoetsenetude en een ongenaakbaar majesteitelijke revolutie-etude vormen het spectaculaire resultaat. De veel minder vaak uitgevoerde liederen van Chopin worden gezongen door de mezzosopraan Eugenia Zareska en de bas Lukas Jakobski. Beiden zijn native speakers, wat het natuurlijke, eenvoudige karakter van deze werken ten goede komt. De opnamen van Zareska uit de jaren vijftig zijn bijna historisch van klankkwaliteit maar juist daardoor wekken ze associaties met het gevoel van nostalgie dat zo goed bij de componist past. Het Chopinjaar kan losbranden!
Rubrieken 04 colofon 05
van de redactie berichten 32 de beste klassieke cd’s 48 Hans Hegs column 49 de beste Andere Klassiekers 51 puzzel
KLASSIEKEZAKEN
CLUB
09
21-12-09 12:36 clubledenpas3.indd 1
Op vertoon van de clubledenpas extra korting voor Clubleden.
Samen met de volgende uitgave van Klassieke Zaken krijgen alle clubleden een vernieuwde ledenpas toegestuurd. Deze blijft gedurende het hele lidmaatschap geldig en hoeft dus niet meer jaarlijks te worden vervangen. Met het nieuwe pasje lopen we vooruit op onze toekomstplannen, die erop gericht zijn steeds meer voordeel te bieden aan Klassieke Zaken Clubleden.
˘ Luttmer Bela februari 2010
5
6
februari 2010
fotograaf lois greenfield
coverstory
in het Concertgebouw De pianist Emanuel Ax komt op 24 februari en 7 en 10 maart in het Concertgebouw in Amsterdam met zijn eigen serie Triple Ax. Op het programma staan recitals met Yo-Yo Ma en Dawn Upshaw en een soloconcert. Niet omdat hij afgelopen jaar zestig werd, zoals hij zelf corrigeert, maar omdat het dit jaar het tweehonderdste geboortejaar is van Robert Schumann en Frédéric Chopin.
‘Z
owel Chopin als Schumann is een groot genie’, zegt Emanuel Ax. ‘Ik kan er nog altijd geen genoeg van krijgen. En dat geldt ook voor de luisteraars. Iets dat al bijna tweehonderd jaar zoveel enthousiasme losweekt, moet wel heel erg goed zijn.’ Ax is stellig over zijn programma’s met werken van de twee jubilarissen, gecombineerd met nieuwe hommages door Lieberson (voor Ax en Ma), Golijov (voor Ax en Upshaw) en Adams (voor Ax solo) die tijdens de concerten hun Nederlandse première zullen beleven. ‘Het is goed dat hedendaagse componisten reageren op het kostbaar erfgoed. Zo blijft de muziek levend en actueel.’ Manny, zoals hij liefkozend door familie, vrienden en bewonderaars genoemd wordt, lacht vrolijk. ‘Al zullen ze het zwaar krijgen naast grootheden als Chopin en Schumann.’ Dat Chopin zich voornamelijk met de piano bezighield, is voor Ax geen beperking van de grootsheid van de componist. ‘Chopin combi-
neerde op een ongelooflijke wijze zijn begrip van de traditionele pianotechniek met nieuwe en volstrekt originele ideeën. Hij had een voorstellingsvermogen dat gelijk is aan het niveau van componisten als Mozart en Beethoven. Dat hij zichzelf beperkte, is een bewuste keus geweest. Alles wat hij schreef is gewoon perfect. Daar hoeft niets aan toegevoegd te worden.’ Schumann is voor Ax het grote voorbeeld van romantische buitensporigheid. ‘Hij was de grootste romanticus. Luister naar zijn werk, bijvoorbeeld naar het begin van de Fantasie op. 17 die ik tijdens mijn soloconcert op 7 maart speel. Pure extase. Hij stort een wereld van emoties uit alsof hij de controle compleet kwijt is. Een puur romantische impuls.’ Nog altijd kan Ax zich verbazen over het werk van beide componisten. Soms heeft hij er zelfs een hard hoofd in ooit tot de kern te komen. ‘Begrijp me niet verkeerd, ik vind het nog steeds heerlijk om te studeren’, zegt hij opgewekt, ‘vooral op een goede dag. Op een mindere dag
‘De stem van Dawn Upshaw heeft iets magisch’
www.klassiekezaken.nl
fotograaf joel meyerowitz
Triple Ax
DAWN UPSHAW
voel ik me heel klein, een echte student. En dan realiseer ik me weer hoe moeilijk pianospelen is. Je moet van alles tegelijk doen. Je bent dirigent en instrumentalist tegelijk. Bovendien moet je al die verschillende stemmen in de gaten houden.’ Toch lijkt dat moeiteloos te gaan. Ax’ handelsmerk is immers het enorme plezier dat hij uitstraalt op het podium. ‘Dat plezier is oprecht’, zegt hij direct. ‘Ik kan elke dag de mooiste werken spelen. Bovendien deel ik het podium vaak met vrienden. Er is niets fijner dan dat. Met Yo-Yo speel ik al veertig jaar samen en het lijkt wel of het elk jaar spannender wordt.Yo-Yo is voor mij van het niveau Schumann en Chopin. Hij blijft altijd interessant.’ Toch ziet hij deze keer vooral uit naar het concert met Dawn Upshaw op 10 maart. ‘Het wordt de eerste keer dat ik samen met Dawn een concert geef. Ik ben al een fan van haar sinds ik haar voor het eerst hoorde. Haar stem heeft iets magisch dat je raakt en nooit meer loslaat.’ door Paul Janssen
Triple Ax
Concertgebouw Amsterdam, Grote Zaal
24 februari Emanuel Ax (piano) en Yo-Yo Ma (cello). Werken van Chopin, Schumann en Lieberson 7 maart Serie Meesterpianisten Emanuel Ax (piano). Werken van Chopin, Schumann en Adams 8 maart masterclass 10 maart Emanuel Ax (piano), Dawn Upshaw (sopraan). Werken van Chopin, Schumann en Golijov
Voor kaarten en meer informatie: www.concertgebouw.nl/emanuelax februari 2010
7
WORD NU LID
klassieke zaken Club
en profiteer meteen van heel veel klassiek voordeel Bent u nog geen lid? Dan mag u als klassieke-muziekliefhebber deze aanbieding beslist niet laten lopen. Het lidmaatschap levert u namelijk veel voordeel op en u verdient dit direct terug. * Een welkomst-cd t.w.v. - 14,95 * een kortingsbon t.w.v. - 5,-,
Kies GRATIS
* 10% korting op speciaal geselecteerde acties * extra korting op de boxaanbieding.
één van de 6 CD’s als welkomstgeschenk
Dit alles wordt ondersteund in ons tijdschrift dat tweemaandelijks uitkomt, boordevol informatie over klassieke muziek dat u automatisch wordt toegezonden.
Interessant ? Beslist, temeer omdat het lidmaatschap van de Klassiek Zaken Club slechts €12,95 per jaar kost. Naast de GRATIS cd t.w.v.
€14,95 en de kortingsbon t.w.v. €5,- krijgt u automatisch het tweemaandelijks tijdschrift boordevol informatie over de wereld van de klassieke muziek thuisgestuurd. De kortingsbon kunt u inwisselen bij aankoop van een willekeurige CD bij de Klas-
❏ Ja, ik word voor 712,95 per jaar lid van de Klassieke Zaken Club.
sieke Zaken Specialist. Deze bon is niet inwisselbaar voor contanten, niet bij aankoop van de Nationale Entertainmentbon
Naam
en niet i.c.m. andere acties of aanbiedingen.
❏ M ❏ V Geboortedatum
Word nu lid en profiteer direct! U kunt zich direct inschrijven bij een van de 50 aangesloten Klas-
Adres
sieke Zaken Specialisten (zie de lijst op pag.2) en dan meteen het door u uitgekozen GRATIS welkomstgeschenk, de leden-
Postcode
Woonplaats
pas en de kortingsbon in ontvangst nemen. Wilt u zich via de afgebeelde bon aanmelden dan ontvangt u na betaling een
Telefoon
welkomstenvelopje thuis en kunt u bij de aangesloten Klassieke Zaken Specialist tegen inlevering hiervan uw GRATIS welkomst-
geschenk afhalen.
Ik machtig Abonnementenland, namens de Vereniging Klassieke Zaken, om tot wederopzegging het lidmaatschapsgeld 1 x per jaar te incasseren.
Liefhebbers van CLUB klassiek zijn lid van de Klassieke Zaken Club
KLASSIEKEZAKEN
Bank/giro rekening
Handtekening
Mijn Klassieke Zaken Specialist
Plaats 21-12-09 12:36 clubledenpas3.indd 1
Deze bon kunt u opsturen naar : Vereniging Klassieke Zaken Antwoordnummer 1812, 1910 VB Uitgeest.
Voor verkoopadressen en meer informatie www.klassiekezaken.nl of 035-6229370
klassieke zaken berichten
Ton de Leeuw Kies je Amsterdam Piano Quartet en Tristan instrument Een instrument kies je wanneer Keuris speelt je doorgaans nog lang niet weet Stravinsky wat er allemaal te koop is op De componist Maarten Bon (19332003) maakte van Le sacre du printemps een bewerking voor vier piano’s die zelden in de concertzaal te beluisteren is.
Muziek Centrum Nederland brengt in de loop van 2010 twee verzamelbundels bladmuziek uit met werk van Ton de Leeuw (19261996) plus een dubbel-cd met het complete piano-oeuvre van de componist.Van zijn leerling Tristan Keuris is een indrukwekkende overzichtsbox verschenen.
muzikaal gebied.De website www.kiesjeinstrument.nl,opgezet door de organisatie van het Prinses Christina Concours, biedt uitkomst.
R
I
J
ondom Maarten Bons bijzondere versie van het werk van Stravinsky heeft het Amsterdam Piano
n de Ton de Leeuweditie zijn werken opgenomen die niet eerder in druk zijn verschenen. Al beken-
ongeren hebben zelf de handen uit de mouwen gestoken om de site kiesjeinstrument.nl zo aantrekke-
Quartet, bestaande uit Sepp Grotenhuis, Ellen Corver,
de stukken hebben een moderne, kritische uitgave
lijk mogelijk te maken. Ze hebben muziekfilmpjes inge-
Gerard Bouwhuis en Marja Bon, een programma sa-
gekregen. Het complete oeuvre voor piano solo is
speeld en wisselen op hun eigen forum ideeën uit.
mengesteld dat in Leeuwarden,Tilburg, Zwolle enVee-
door de pianist René Eckhardt op cd vastgelegd.
Daarnaast vertellen ze over hun klarinet, viool, harp of
re zal worden uitgevoerd.
Achttien van deze composities zijn niet eerder op cd
fagot. Met muziekgames, verwijzingen naar leraren per
Voorafgaand aan het concert is er een inleiding met
verschenen.
regio, links naar jeugdconcerten en tips voor stukken die
beeld en muziek.
Ton de Leeuw
je al in een vroeg stadium kunt spelen komt de website
Complete piano solo works
tegemoet aan de behoeftes van een beginnende muzi-
Programma:
René Eckhardt
kant.
Stravinsky - Easy pieces
Quintone Q 09005, Q 09006
Hindemith - Sonate Debussy - En blanc et noir Mâche - Styx Stravinsky/Bon - Le sacre du printemps
H
Ouders kunnen doorklikken naar rubrieken als:
et complete oeuvre van Tristan Keuris
Vanaf welke leeftijd?Waar kan mijn kind terecht?
(1946-1996) is uitgebracht in een fraai
Wat kost het?
gedocumenteerde box van elf cd’s en een dvd. Opnamen uit de archieven van de Nederlandse
Niet alleen de pret van het muziek maken komt op de
www.wendingenensemble.nl
Publieke Omroep en bestaande cd-opnamen zijn
site aan bod, ook de problemen waar iedere beginnende
www.marjabon.nl
aangevuld met nieuwe registraties. Leo Samama
bespeler van een muziekinstrument mee te maken
schreef het uitgebreide, informatieve cd-boekje bij
krijgt: de discipline van het dagelijks studeren en de zorg
zondag 21 maart 2010, 15.15 uur
de productie.
voor je instrument bijvoorbeeld.Vooral de tips om het
Leeuwarden - De Harmonie
Tristan Keuris
oefenen leuker te maken zijn praktisch.
dinsdag 23 maart 2010, 20.30 uur
Complete works
Tilburg - Concertzaal
Koninklijk Concertgebouworkest,Radio
zondag 28 maart 2010, 20.15 uur
Filharmonisch Orkest,Radio Symfonie Orkest,
Zwolle – De Spiegel
Radio Kamerorkest,Valerius Ensemble,Nieuw
zondag 30 mei 2010, 15.30 uur
Ensemble en andere
Veere – Grote Kerk
Quattro Live QL 2009-02
www.klassiekezaken.nl
www.kiesjeinstrument.nl
februari 2010
9
3 VOOR DE PRIJS VAN 2 Het vijfde deel van de succesvolle NAXOS Olympus Top 100 serie !!! Een selectie van de 100 best verkochtte en meest actuele titels van het label NAXOS. Opnieuw vernieuwd !
Verkrijgbaar bij onder andere: Klassika Z - Alkmaar • De Algemene Boekhandel - Amersfoort • Concerto - Amsterdam Le Disque D’or - Amsterdam • Muziekhandel Spronk - Breda • Muziekhandel Van Buytene - Delft Caminada Classics - Den Haag • CD Artline - Driebergen • Bullit Klassiek - Eindhoven Van Leest Klassiek - Eindhoven • Boekhandel Broekhuis - Enschede • Riemer en Walinga - Ermelo Grammofoonhuis Het Carillion - Groningen • Poort - Leeuwarden • Firma van Luyken - Leiden Boekhandel Roelants - Nijmegen • Kroese klassiek - Nijmegen • Sounds Recordshop - Venlo Music All In - Zutphen
Nederland Prinsengracht 17 1015 DK Amsterdam +31 (0)20 612 97 24 +31 (0)20 689 44 05 fax nl@codaex.com
België | Belgique Larenstraat 58 3560 Lummen +32 (0)13 35 20 60 +31 (0)13 55 67 50 fax be@codaex.com
Onze aanraderS
Berlioz ten voeten uit
Voordat hij zich aan het dirigeren van Berlioz’ Symphonie fantastique zette, heeft Jos van Immerseel een uitgebreide studie gemaakt van het handschrift van de componist, zijn Mémoires en zijn omvangrijke, nog altijd als standaardwerk geldende verhandeling over het orkest. Die investering betaalt zich terug in een uitvoering die on-
Ferschtman opent poorten naar de hemel
danks de kleine bezetting vanVan Immerseels orkest Anima Eterna Brugge de extase, het onheil en de diabolische kracht van Berlioz’ meesterwerk in het hart raakt. Het is een intrigerende visie op het stuk: minder groots dan we gewend zijn, maar Berlioz ten voeten uit.
Liza Ferschtman zoekt op haar nieuwe cd de raakpunten op tussen Johann Sebastian Bach en Eugène Ysaÿe. De sonates en partita’s voor viool solo die ze koos zijn aan elkaar
verwant en dat laat Ferschtman schitterend horen. Ook door de volgorde op haar cd wordt de overeenkomst tussen de werken op een heel vanzelfsprekende manier duidelijk. Wat ook duidelijk wordt: Liza Ferschtman is een violiste die beide kanten van de medaille, die van Bach én die vanYsaÿe, tot in de finesses beheerst. Met haar aangrijpend mooie spel zet ze de hemelpoorten wagenwijd open.
Hector Berlioz
works for violin solo Bach: Sonate BWV 1001, Partita BWV 1006 Ysaÿe: Sonates op. 27 nr. 1 en 2 Liza Ferschtman
Symphonie fantastique, Le carnaval romain Anima Eterna Brugge o.l.v. Jos van Immerseel
Challenge CC 72351 (sacd)
adviesprijs*
10% 95 ,
23 sacd
korting voor clubleden
17
KLASSIEKE ZAKEN PRIJS www.klassiekezaken.nl
16,15
95 ,
ZZT 100101
adviesprijs*
10% 95 ,
23
korting voor clubleden
16,15
17
KLASSIEKE ZAKEN PRIJS
95 ,
* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 20 maart 2010. oktober 2009
11
Utrecht String Quartet 31 januari Zeewolde De Verbeelding 2 februari Doesburg Acanthus  20 februari Rotterdam Hillegondakerk 21 februari Utrecht Leeuwenbergh Vredenburg www.utrechtstringquartet.com
12 februari 2010
fotograaf Ronald Knapp
SPECIAL
Eigenzinnig eerbetoon aan Sweelinck Het Utrecht String Quartet viert zijn vijfde lustrum met een dvd die de aard van het ensemble mooi in beeld brengt. Met arrangementen van composities van Sweelinck plus een werk van Chiel Meijering, gebaseerd op een compositietechniek van dezelfde barokmeester, illustreert de dvd een van de passies van het USQ: iets nieuws ontdekken in oude werken.
D
e vier leden van het Utrecht String Quartet hebben elkaar op het Utrechts Conservatorium ontmoet. Twee van hen gingen school bij de illustere Philipp Hirshhorn enViktor Liberman. Al tijdens hun studie koesterden de Finse, Australische, Duitse en Nederlandsemusicidewensom kamermuziektemaken.Zoontstond in 1985 een gloednieuw kwartet dat begerig was naar alle groteuitdagingendiedemuziekliteratuur voor die bezetting in petto heeft. Goethes opvatting over het strijkkwartet, ‘een gesprek van vier met rede begaafde personen’, werd alle eeraangedaan.Onderzoekend,discussiërendenvooral muzikaal experimenterend is een eersteklas ensemble ontstaan dat ook op de buitenlandse podia en in de buitenlandsemuziekperseclatantesuccessenboekt.De jongste cd met de eerste twee strijkkwartetten van Tsjaikovski werd in zowel Europa als in Amerika met grote jubel ontvangen.‘Het is een bijzonder mengsel van lichtheid en strengheid, maar ook van bezielde warmte gepaard aan transparantie die dit spel zo fascinerend maakt,’ schreef een Duitse krant.
De musici van het ensemble varen een geheel eigen koers. Naast het leiden van kamermuziekklassen aan het Utrechtse instituut waar hun avontuur begon, leggen ze in hun strijkkwartet het zwaartepunt op minder bekende werken. Dit betekent niet dat het geijkte repertoire gemeden wordt, maar de avontuurlijke uitdaging van vergeten werk is groter. Zo verrasten zij het muziekleven met opnamen van de integrale kwartetten van Grechaninov: kleurrijke, hartstochtelijke en ten onrechte zelden uitgevoerde composities waarin de klassieke wetten en het idioom van de late romantiek samengaan. Van Glazoenov, in Sjostakovitsj’ autobiografie de Russische Brahms genoemd, zullen ze eveneens alle kwartetten opnemen. Een project om naar uit te zien!
Utrecht String Quartet bekijkt bestaand werk door nieuwe bril
www.klassiekezaken.nl
de opdracht een nieuw stuk te schrijven. Bovendien verrichten de leden wereldwijd ambassadeurswerk voor veronachtzaamde werken uit Nederland. Zo bliezen ze onlangs het bibliotheekstof van het complete oeuvre voor strijkkwartet van Lex van Delden en zetten dit op cd. Van Deldens idioom, waarin de echo’s van alle grote moderne componisten uit de twintigste eeuw samensmelten tot een eigen taal,valt uitstekend op die buitenlandse podia. Bij een jubileum horen geschenken.Van het label Dabringhaus und Grimm kreeg het kwartet de kans een bijzondere hommage te brengen aan Neêrlands grootste zeventiende-eeuwse componist, Jan Pieterszoon Sweelinck. Op dvd presenteert het ensemble diens Chromatische fantasie in een arrangement van Bernhard van den Sigtenhorst Meyer en de Frygische fantasie in een bewerking van SamuelVriezen (1973). Daarnaast schreef Chiel Meijering (1954) een werk dat is geïnspireerd op een compositietechniek van de barokmeester, Mein junges Leben hat (k)ein End. Daniel Brüggen legde alles muzikaal en indringend vast en bewijst dat een verfijnde beeldregistratie de werking en de sfeer van muziek wel degelijk kan versterken. door Willem Veldhuizen
Daarnaast verloochent het USQ zijn roots niet. Het ensemble geeft ieder jaar aan een componist februari 2010 13
Interview
Calliope Tsoupaki ‘Het was een icoon die mij Op haar vijfentwintigste kwam de componiste Tsoupaki vanuit Griekenland naar voor de Calliope Nederland. In haar werken is het idioom van geboorteland nog volop aanwezig. In het Lucas Passie haar monumentale oratorium Lucas Passie is dat inspireerde’ vooral de Grieks-orthodoxe kerkmuziek.
I
n mei 2008 ging de Lucas Passie van Calliope Tsoupaki tijdens het Holland Festival in première in het Muziekgebouw aan ’t IJ in Amsterdam. Het werd zo enthousiast onthaald dat het label Etcetera tot een cd-uitgave heeft besloten.‘Een goed idee’, vindt Tsoupaki,‘want het zou jammer zijn als het na een enkele uitvoering in de archieven verdwijnt.’ Bij jouw Lucas Passie krijg je associaties met vroeg-middeleeuwse, Byzantijnse of zelfs antieke muziek. Heb je daar onderzoek naar gedaan? Onderzoek is een groot woord. De Grieks-orthodoxe muziek zit als het ware in mijn bloed, ik ben ermee grootgebracht. Sommige instrumenten die ik voorschrijf, zoals de qanun (een Arabisch tokkelinstrument), de ney (een Oosterse fluit) en de kemençe (een driesnarigeTurkse viool) ken ik vanuit mijn jeugd. Daarom klinken ze voor mij ook niet zo exotisch als voor westerlingen. Ze passen perfect in het idioom van deze muziek. De zangpartijen zijn lastig.Schrijf je alles heel precies voor of geef je zangers de ruimte? Net als bij de instrumenten is er in mijn oratorium een westers en een specifiek oosters aandeel.
14 februari 2010
Zo zijn er partijen voor een Byzantijnse en een oosterse zangstem en is er ook een Byzantijns koortje van drie zangers.Wat voor westerlingen quasi geïmproviseerd klinkt, is in feite nauwkeurig voorgeschreven Byzantijns gezang. Maar daarnaast is er ook een westers koor (gezongen door leden van het Egidius Kwartet) en is er een belangrijke rol weggelegd voor Marcel Beekman, die de rol van Jezus heeft. Zijn stem is warm en toch sterk, precies de combinatie die me voor ogen stond. Wat vind je zelf het meeste emotionele moment uit je Passie? Dat is onmogelijk te zeggen, want een aria van Jezus is niet te vergelijken met bijvoorbeeld een koorhymne of een instrumentaal tussenspel. Emotie is ook niet het doel.Wat ik wil uitbeelden is de dualiteit van de persoon Jezus, waarin smart en kalme overgave verenigd zijn. Denk aan een Griekse icoon, zo’n klein schilderijtje. Daarbij is ook geen sprake van passie, drama of emotie. Het is als het ware een beschouwing op afstand, een reflectie, abstract vormgegeven maar toch heel indringend. Het was ook echt zo’n icoon die mij tot de muziek inspireerde, een Pantocrator waarop Jezus frontaal maar asymmetrisch is weerge-
geven. Met zijn rechterhand maakt hij een gebaar dat tegelijk een waarschuwing maar ook een zegening is.Weer dat dualisme dat ik in mijn muziek dus probeer te benaderen Het is een grootschalige productie geweest indertijd, kostbaar ook. Hoe is deze cd-opname tot stand gekomen? Het zijn opnamen uit 2008, zowel van de première als van de repetities die eraan voorafgingen. Van al dat materiaal is een zorgvuldige montage gemaakt waar ik zelf erg tevreden mee ben. Kleine weeffoutjes zijn heel mooi gecorrigeerd. Belangrijk hoor, zo’n cd-uitgave, want die kan leiden tot nieuwe uitvoeringen. door Jos van der Zanden
Calliope Tsoupaki Lucas Passie Nieuw Ensemble o.l.v. Ed Spanjaard, Yannis Arvanitis, Raneen Hanna en Marcel Beekman (zang), leden van het Egidius Kwartet en Byzantijns koor, Harris Labrakis (ney), Neva Özgen (kemençe), Bassem Alkhouri (qanun) Etcetera KTC 1402
www.klassiekezaken.nl
fotograaf xxxxxxx
‘Emotie is niet het doel van mijn compositie’
februari 2010
15
MDG 9431519-6 (1sacd) Camille Saint-Saëns (1835-1921) Piano Quartets Mozart Piano Quartet
MDG 9401562-6 (1sacd) Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) Piano Concertos Vol.5: KV 175, 246 & 488 Christian Zacharias: piano en dirigent Orchestre de Chambre de Lausanne
2++ 22
®
RECORDING
MDG 9031575-6 (1sacd) Peter Iljitsch Tschaikowsky (1840-1893) String Quartets No. 1 & 2 Utrecht String Quartet
MDG 9051564-6 (1sacd) Georg Friedrich Händel (1685-1759) Sonates: A Flauto e Cembalo Heiko ter Schegget en Zvi Meniker
MDG 9371584-6 (1sacd) Arnold Schönberg (1874-1951) Orkestwerken en Liederen Manuela Uhl • Beethoven Orchester Bonn: Stefan Blunier
AANBIEDING BOX SETS
AANBIEDING APPASSIONATO 30% KORTING OP SUPER AUDIO CD’s VAN NOVEMBER 2009 TOT EN MET FEBRUARI 2010 kijk voor het complete overzicht op www.econa.nl in de nieuwsrubriek MDG 9041494-6 (1sacd) Johannes Brahms (1833-1897) Early Piano Works Vol.1 Hardy Rittner
22 2++
®
RECORDING
MDG 9031464-6 (1sacd) Wolfgang Amadeus Mozart (1756-1791) Don Giovanni KV527 arr. Josef Triebensee voor blazers Opera Senza Wind Ensemble
2++ 22
®
RECORDING
MDG 9431421-6 (1sacd) Felix Mendelssohn Bartholdy (1809-1847) Piano Concertos 1 & 2 Elisabeth Leonskaja & Camerata Salzburg: Ilan Volkov
2++ 22
®
AKTIE GELDIG TOT EN MET 31 JANUARI 2010
RECORDING
MDG 3161580-2 (9cd box) 9 = 3 Louis Vierne (1870-1937) Complete Organ Works Ben van Oosten
MDG 9421512-6 (1sacd) Tschaikowsky & Smetana Piano Trios Vienna Piano Trio
22 2++
®
RECORDING
MDG 3091582-2 (5cd box) 5 = 2 Georg Philipp Telemann (1681-1767) Concertos & Chamber Music Musica Alta Ripa MDG 9051369-6 (1sacd) Gottfried Heinrich Stölzel (1690-1749) Christmas Oratorio Vol2: Gospel Cantatas Handel’s Compnay • Kammerchor der Marien-Kantorei Lemgo: Rainer Johannes Homburg
2++ 22
®
RECORDING
www.econa.nl
cds voorzien met
: muziekfragment te beluisteren op www.econa.nl
Onze aanraderS
Nieuwe ontdekkingen in de Boliviaanse barok
Ashley Solomon is met de leden van zijn Britse ensemble Florilegium opnieuw naar Bolivia getogen voor een opname van de muziek uit de missieposten.
Trio Wanderer en altist Tamestit vormen droomensemble
De combinatie van westerse barok, geïmporteerd door de zendelingen die de Bolivianen kwamen bekeren, en authentieke Zuid-Amerikaanse volksmuziek blijft intrigeren, ook bij alweer het derde deel uit de cd-reeks die Channel Classics van het avontuur maakt. De Boliviaanse zangers van hetArakaendar Bolivia Choir zijn goed getraind,en hebben daarnaast hun oorspronkelijke, natuurlijke stemgeluid mooi behouden. Bijzonder is de opname van het achttiende-eeuwse orgel uit de missiepost van Santa Ana de Chiquitos.
Het befaamde Franse Trio Wanderer en de altvioolvirtuoos Antoine Tamestit hebben de krachten gebundeld. Op hun nieuwe cd spelen ze de Pianokwartetten van Gabriel Fauré
alsof ze al jaren innig met elkaar zijn vergroeid. De klank van het kwartet is aangenaam transparant en toch groots en dramatisch waar de partituur dat vraagt. Fauré buit het grote dynamische scala dat een pianokwartet tot zijn beschikking heeft in deze werken ten volle uit, zodat op sommige momenten de indruk ontstaat dat je naar een compleet orkest luistert.
Chavarría, Zipoli, Araujo e.a.
Gabriel Fauré Piano Quartets op. 15 en 55 Trio Wanderer, Antoine Tamestit
Bolivian Baroque vol. 3 Florilegium & Arakaendar Bolivia Choir o.l.v. Ashley Solomon
HMC 902032
CC SA 280009 (sacd)
adviesprijs*
10% 95 ,
23
korting voor clubleden
17
KLASSIEKE ZAKEN PRIJS www.klassiekezaken.nl
16,15
95 ,
adviesprijs*
10% 95 ,
23
korting voor clubleden
16,15
17
KLASSIEKE ZAKEN PRIJS
95 ,
* Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 20 maart 2010.
Luister is hét toonaangevende klassieke muziektijdschrift en verschijnt acht keer per jaar. Nu nog méér pagina’s vol interviews, recensies, beschouwingen en portretten van componisten en uitvoerenden! Elke uitgave met een prachtige gratis compilatie cd. Word nu lid en ontvang Luister een half jaar lang voor slechts €
24,-
Tel: 0900 - 2022 708 (€ 0,10 per minuut) E-mail: abonnement@bcm.nl www.luister.nl
profiel
fotograaf Johs. Boe
D
re Amerikaanse componist Steve Dobrogosz (1956) laat horen dat het idioom van Gershwin, Bernstein en de Beatles nog niet is uitgeput, alsof alle stormen en haarkloverijen in de klassieke muziek sinds 1945 aan hem voorbij zijn gegaan. Bij Dobrogosz geen spoortje twaalftoonstechniek, serialisme, toevalsmuziek of oriëntalisme, maar ‘gewoon’ mooie, lekkere, breed stromende muziek. Schaamteloos zichzelf. Steeds vaker belijden componisten hun aanhankelijkheid aan de tonale, lyrische traditie. Daar is moed voor nodig. Na de Tweede Wereldoorlog won de cerebrale, intellectuele muziek terrein en gingen systeembouwers, voor wie het hoofd belangrijker was dan het hart, de dienst uitmaken. Zij probeerden met wisselend succes muziek te vangen in schema’s, reeksen en getallen. Dat nieuwe intellectualisme heeft mede geleid tot een verschraling van de concertpraktijk. Veel moderne klassieke muziek werd een terrein voor ingewijden. Componisten die de ontwikkelingen niet onderschreven, hadden de boot gemist. Het was tragisch dat ze de noodzaak tot verandering niet zagen; ze waren irrelevant geworden. Francis Poulenc (1899-1963) heeft nooit enig systeem omarmd en bleef zijn eigen goedklinkende muziek levenslang trouw. John Rutter (1945) en Andrew LloydWebber (1948) bleven ook tonaal componeren, maar zij schreven slechts christmas carols en musicals en dus zou
Een oratorium zonder verhaal: met zeventien losse sonnetten van William Shakespeare, beurtelings voor koor en solisten, kan dat heel goed. Die teksten vormen een goudmijn voor wie houdt van prikkelend mooie regels: ‘Shall I compare thee to a summer’s day? Thou art more lovely and more temperate.’ Of: ‘Being your slave what should I do but tend upon the hours, and times of your desire?’ Steve Dobrogosz schreef My Rose in 2007 en droeg het op aan zijn beloved darling wife Katharine, my rose.
Steve Dobrogosz
brengt Shakespeariaanse ode aan de liefde men hen niet serieus hoeven te nemen. Hun grote geestelijke werken liet men voor het gemak maar even buiten beschouwing. In ons eigen land heeft Erik Lotichius (1929) zich nooit het zwijgen laten opleggen door welke dictatuur dan ook. Hij deed vanaf de jaren zestig inspiratie op bij de lichte muziek en Amerikaanse songs, maar liet zich ook aanraken door de repetitieve werken van Steve Reich. De afgelopen tien jaar hebben Nederlandse ‘jongeren’ als Joep Franssens (1955), Joost Kleppe (1963) en Willem Wander van Nieuwkerk (1955) op hun manier de band met de tonale, lyrische traditie proberen te herstellen. De een laat zich inspireren door de muziek uit het interbellum, de ander gaat terug naar omstreeks 1800 of juist naar de popmuziek uit de jaren zestig. Een identieke bruggenbouwer is ook Steve Dobrogosz, die
Oratorium My Rose is goed geschreven, breed stromende muziek
www.klassiekezaken.nl
groot werd in de jazz en pop. Over één ding zijn alle genoemde componisten het eens: het kan en mag niet zo zijn dat toekomstige generaties afhaken bij klassieke muziek omdat die niet welluidend en melodieus zou mogen zijn. Wat de cd My Rose perfect laat horen is dat deze goed geschreven,zoetgevooisde muziek binnen het bereik ligt van elk competent amateurkoor. Hier is dat het Leeuwardense Projectkoor Opus, met het Nationaal Symfonisch Kamerorkest NASKA (dirigent: Anne Sollie). De componist zelf begeleidt aan de piano vier puike vocale solisten. Dames en heren dirigenten, laat u betoveren. Het goud ligt voor de deur. door Jurjen Vis
My Rose
Steve Dobrogosz My Rose.A Shakespeare Oratorio Leeuwardense Projectkoor Opus, Nationaal Symfonisch Kamerorkest NASKA o.l.v.Anne Sollie Aliud ACD HJ 037-2
februari 2010
19
Interview
Wereldpremière
van Brahms’ Derde pianoconcert
Werken voor piano en orkest zijn er te over. Desondanks zette de pianovirtuoos Dejan Lazic, succesvol solist en als kamermuziekspeler onder meer partner van Pieter Wispelwey, zich aan de reuzenklus van het omwerken van Brahms’ Vioolconcert tot een pianoconcert: Brahms’ Derde. In een gesprek met Doron Nagan vertelt Lazic over de werdegang van het nieuwe concert, dat hij recent met het Atlanta Symphony Orchestra onder leiding van Robert Spano op cd heeft vastgelegd.
‘I
k was bereid een risico te nemen’,vertelt Dejan Lazic (32), winnaar van de Echo ClassicAward 2009,over zijn gewaagde stap. ‘Tegelijkertijd ben je natuurlijk onzeker als je zoiets doet. Je weet dat zo’n onderneming nooit kalm zal verlopen,maar het was voor mij een artistieke noodzaak, vergelijkbaar met een contrabassist die de Rococovariaties, dieTsjaikovski voor de cello schreef, op zijn bas wil spelen. Mijn project is het bewijs dat het me echt om de
20 februari 2010
muziek gaat. Er is tenslotte genoeg repertoire voor de piano. Ik heb dan ook niets in Brahms’ orkestpartituur veranderd. Ik heb mijn bewerking gemaakt uit respect en bewondering voor de componist en het stuk.’ Die grote bewondering is al op vroege leeftijd ontstaan. ‘Dit concert was de allereerste muziek die ik in mijn leven op lp hoorde, met Jascha Heifetz. Ik was toen zeven of acht en zat al op pianoles. Nadat ik het had gehoord vroeg ik mijn ouders of ik viool mocht spelen in plaats van piano. Dat gebeurde gelukkig niet, maar de chip was al in mijn hersenen geplant en bleef daar zitten tot hij in 2003 werd geactiveerd.’ 2003 was het jaar waarin Lazic serieus begon aan de bewerking die hij vijf jaar later zou voltooien. Zijn voorbeelden waren Bach en Beethoven, die ieder van hun eigen vioolconcert een klavierbewerking maakten. ‘Het was vanzelfsprekend erg moeilijk om zo’n magnifieke compositie te bewerken. Zelfs Beethovens pianoversie van zijn eigen vioolconcert is niet populair geworden onder pianisten. Ik heb het zelf weleens uitgevoerd, het is tamelijk eenvoudig te spelen. Bij Brahms was de grote uitdaging dat ik er een hele linkerhand bij moest componeren. Juist van Beethoven had ik geleerd dat
je niet moet overdrijven, niet moet overcomponeren, overbewerken. Die terughoudendheid vond ik de grootste opgave.’ Voordat hij tot uitvoering overging, heeft hij zijn bewerking ter toetsing aan enkele violisten laten horen, onder anderen aan Gordan Nikolic, concertmeester van het Nederlands Kamerorkest en aan Richard Tognetti van het Australian Chamber Orchestra. ‘Natuurlijk vond iedereen iets anders, dus uiteindelijk moest ik toch zelf mijn keuzes maken.’ De eerste keer dat hij zijn bewerking in het openbaar speelde, was in Lazic’ beleving niet bij de première maar bij de eerste repetitie met orkest. ‘Natuurlijk was ik zenuwachtig.Twintig paar violistenogen uit het orkest waren op me gericht, allemaal musici die het stuk als een vioolconcert kennen. Ik voelde me als een kind dat op school examen doet. Maar bij mijn inzet kwam er een wonderbaarlijk gevoel over me van opluchting, dankbaarheid en geluk, een gevoel dat je alleen kent als je creatief bezig bent. Met dank aan Brahms.’ door Doron Nagan
Brahms/Lazic Derde pianoconcert
Dejan Lazic, Atlanta Symphony Orchestra o.l.v. Robert Spano Channel Classics ???
Dejan Lazic
fotografie Felix Bröde
‘Bij mijn inzet kwam er een gevoel van dankbaarheid over me’ www.klassiekezaken.nl
februari 2010 21
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
49,95 €5,-
10
CD BOX
korting
voor clubleden
SLECHTS
voor clubleden
44,95
49,95 €5,-
10
CD BOX
voor clubleden
SLECHTS
korting voor clubleden
44,95
2 Erfreut euch!
1 Erschallet, ihr Lieder!
37 cantates met verder o.a.
34 cantates met verder o.a. • Christ lag inTodes Banden, BWV 4 • Aus derTiefen rufe ich, Herr, zu Dir, BWV 131 • Gottes Zeit ist die allerbeste Zeit (Actus tragicus), BWV 106 •Weinen, Klagen, Sorgen, Zagen, BWV 12 • Mein Herze schwimmt im Blut, BWV 199 • Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 61
• Christus, der ist mein Leben, BWV 95 • Lobe den Herrn, meine Seele, BWV 69a • O Ewigkeit, du Donnerwort, BWV 60 • Erfreut euch, ihr Herzen, BWV 66 •Wer mich liebet, der wird meinWort halten, BWV 59 • Erwünschtes Freudenlicht, BWV 184
Bach Collegium Japan o.l.v. Masaaki Suzuki Solisten zijn onder meer: Miah Persson, Robin Blaze, Peter Kooij en Gerd Türk
Bach Collegium Japan o.l.v. Masaaki Suzuki Solisten zijn onder meer:Yukari Nonoshita, Robin Blaze, Gerd Türk, Peter Kooij, Stephan MacLeod
Bis 9024/26, 10 cd’s / 096 475 VKZ
Bis 9027/29, 10 cd’s / 096 476 VKZ
Gelimiteerde jubileumeditie KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
49,95 €5,-
10
CD BOX
voor clubleden
SLECHTS
korting
44,95
voor clubleden
49,95 €5,-
10
CD BOX
voor clubleden
SLECHTS
korting
44,95
voor clubleden
3 Singet dem Herrn!
32 cantates met verder o.a.
4 Jesu, nun sei gepreiset!
39 cantates met verder o.a.
• O Ewigkeit, du Donnerwort, BWV 20 • Ein feste Burg ist unser Gott, BWV 80 • Mache dich, mein Geist, bereit, BWV 115 • Nun komm, der Heiden Heiland, BWV 62 • Aus tiefer Not schrei ich zu dir, BWV 38 • Jauchzet Gott in allen Landen! BWV 51
• Ich freue mich in dir, BWV 133 •Was mein Gott will, das g’scheh allzeit, BWV 111 • Wie schön leuchtet der Morgenstern, BWV 1 • Bleib bei uns, denn es will Abend werden, BWV 6 •Vergnügte Ruh, beliebte Seelenlust, BWV 170 • Ich habe genug, BWV 82 (basversie)
Bach Collegium Japan o.l.v. Masaaki Suzuki Solisten zijn onder meer: Carolyn Sampson, Yukari Nonoshita, Susanne Rydén, Robin Blaze, Gerd Türk, Peter Kooij
Bach Collegium Japan o.l.v. Masaaki Suzuki Solisten zijn onder meer: Carolyn Sampson, Robin Blaze, Jan Kobow, James Gilchrist, Gerd Türk, Dominik Wörner, Peter Kooij
Bis 9030/32, 10 cd’s / 096 477 VKZ
Bis 9033/35 , 10 cd’s / 096 478 VKZ
special
D
e tweehonderd cantates van Johann Sebastian Bach verschijnen de laatste jaren in allerlei hoedanigheden op cd: losse uitgaven, complete series, selecties op meerdere cd’s. Wie dit grandioze en omvangrijke deel van Bachs oeuvre nog moet ontdekken, kan voor de vraag komen te staan waar te beginnen. Het Zweedse label Bis biedt nu een uitgelezen kans. Ter gelegenheid van het twintigjarig bestaan van het Bach Collegium Japan, dat voor Bis alle cantates opneemt, zijn de eerste veertig delen van deze serie in vier voordelige boxen, voorzien van alle toelichtingen en teksten in gelimiteerde oplage uitgebracht.
Toen de dirigent Masaaki Suzuki, onder meer leerling vanTon Koopman, begin jaren negentig begon met zijn complete cantateserie was er enige scepsis vanuit de muziekwereld. Want waren er niet al voldoende opnamen van de Bachcantates en zou Suzuki met zijn Japanse koor en orkest de concurrentie met de Europese uitvoeringen wel aankunnen? Maar toen de eerste delen er eenmaal waren, verdween die argwaan als sneeuw voor de zon.Want zó’n bijna etherische koorklank hadden we in Bachs vroegste cantates nog zelden gehoord. Ook de Japanse solisten bleken van grote kwaliteit en Suzuki’s naam als Bachvertolker was snel gevestigd. Hij besloot de tijd te nemen voor zijn project. Met een frequentie van drie cd’s per jaar zou de complete opname binnen twintig jaar een feit kunnen zijn. In Bis vond hij de ideale partner. Dit label durft te investeren in langlopende projecten en maakt veel werk van de presentatie van de cd’s. Al deze kwaliteiten zijn terug te
vinden op de vier jubileumboxen. Suzuki koos er net als Ton Koopman voor de cantates min of meer in chronologische volgorde op te nemen. Nikolaus Harnoncourt en Gustav Leonhardt volgden indertijd de nummers in het BachWerkeVerzeichnis, maar deze volgorde is voor wat betreft de ontstaansdata van de cantates volstrekt willekeurig. Op de eerste tien delen van Suzuki’s serie horen we dus Bachs vroegste schreden op het cantatepad. Hij stond sterk onder invloed van voorgangers als Buxtehude en Böhm, en trouwens ook van zijn eigen componerende ooms, maar had ook al een heel eigen stijl. Een absoluut hoogtepunt binnen die vroege cantates, eigenlijk binnen het gehele cantatewerk van Bach, is de Actus tragicus. Bezet met twee blokfluiten en twee gamba’s is deze cantate een lange meditatie op het thema sterven en vergankelijkheid. Wie de cd’s achter elkaar beluistert, zal merken hoe Bach steeds nieuwe elementen in
Bach voegde steeds nieuwe elementen in zijn cantates toe
www.klassiekezaken.nl
fotograaf f. Broede
Cantatefeest met Masaaki Suzuki zijn cantates toevoegt, zoals recitatieven en lange aria’s, en hoe hij steeds inventiever wordt in het hergebruiken van koraalmelodieën. Suzuki’s solistenteams zijn in de loop van de serie een mengeling geworden van Japanse en Europese zangers, onder wie de bas Peter Kooy. Maar Suzuki’s grootste troef blijft toch zijn koor, dat juist in de vroege cantates een hoofdrol speelt. InWeimar, waar Bach het merendeel van deze stukken schreef, had hij de beschikking over een klein koor van hooggekwalificeerde zangers en de koorpartijen vragen dan ook een optimum aan flexibiliteit. Als we bij cd 8 zijn beland ontstaan de contouren van Bachs latere cantatestijl, met meer theatrale accenten en alleen aan het begin en eind nog omvangrijke koordelen. Ook steeds meer instrumenten maken hun opwachting: hobo’s, hoorns, trompetten en pauken. Ook in dat opzicht staan Suzuki’s uitvoeringen op het hoogste niveau. En dit is nog alleen maar de eerste van de vier boxen! Deze jubileumuitgaven bieden kortom de ideale gelegenheid om aan de hand van één dirigent door Bachs cantatewerk te reizen. door Marcel Bijlo
februari 2010
23
SPECIAL
Gautier en Renaud kiezen hun eigen weg Is het dan alles goud wat de Capuçons aanraken? Of de Franse broers Gautier en Renaud nu samen spelen of met anderen, kamermuziek of soloconcerten, bekend of onbekend repertoire, hun uitvoeringen lijken nieuwe interpretatieve normen te stellen waar niemand omheen kan. Hun discografie breidt zich in snel tempo uit, en ook al spelen ze daarop meestal NIET samen (er is genoeg repertoire voor viool of cello alleen), het is vaste prik dat ze in één adem worden genoemd.
G
fotografie Marc Ribes
Beethoven, Korngold Vioolconcert, op.61; Vioolconcert, op.35 Renaud Capuçon, Rotterdams Philharmonisch Orkest o.l.v.Yannick Nézet-Séguin Virgin 6945890
24 februari 2010
autier Capuçon, de cellist, houdt er niet van om met broer Renaud te worden vergeleken. ‘We zijn heel verschillend’, zei hij in een interview,‘we hebben goede en slechte kanten, we bespelen verschillende instrumenten, maar we vullen elkaar aan en wat meer is, we leren van elkaar.’ Nu ze allebei alweer fraaie cd’s hebben uitgebracht, lijkt de vergelijking onvermijdelijk, want ze hadden dezelfde gedachte: kies een overbekend werk, laat het als nieuw klinken en voeg een werk toe dat het verdient vaker op het repertoire te staan. Zo maak je liefhebbers van het ijzeren repertoire gelukkig en het minder bekende werk profiteert mee. Op zijn nieuwste cd, met Valery Gergievs Mariinsky-orkest uit Sint-Petersburg, speelt Gautier Capuçon twee Russische werken: Tsjaikovski’sVariaties op een rococo-thema, een standaardwerk voor cello en orkest, en de Symfonia concertante die Sergej Prokofjev in 1952 voor Rostropovitsj schreef. In deze stoere compositie, met een markant openingsthema en een rijk scala aan virtuositeit, lyriek en dynamiek,
De broers Capuçon: twee zielen, één concept
door Gerard Scheltens
www.klassiekezaken.nl
Concertgebouw Amsterdam: vrijdag 19 februari 20:15 uur Renaud Capuçon, viool - Gautier Capuçon, cello Ravel - Honegger - Widmann - Schulhoff
zaterdag 20 februari 20:15 uur Quator Capuçon - Renaud Capuçon, viool - Aki Sauliere, viool Webern - R. Schumann - Beethoven
zondag 21 februari 20:15 uur Renaud Capuçon, viool - Gérard Caussé, altviool Gautier Capuçon Kancheli - J.S. Bach
Tsjaikovski, Prokofjev Rococo-variaties, op.33; Sinfonia concertante, op.125 Gautier Capuçon, Orkest van het Mariinsky Theater o.l.v.Valery Gergiev Virgin 6944860
februari 2010
25
fotografie julien mignot
haalt Capuçon alles tevoorschijn wat Prokofjev erin stopte.Tsjaikovski’s variaties, getuigend van zijn liefde voor Mozart, speelt deze wendbare cellist heel anders, vol elegantie en zorgvuldigheid. Het blijkt mogelijk eventjes te verwijlen bij een schitterend detail van dit elegante werk en tegelijk een verhaal te vertellen dat soepel en vanzelfsprekend overgaat van de ene variatie naar de volgende. En de altijd enthousiaste en gedreven Gergiev, die van beide werken de Slavische ziel kent, vormt een congeniale eenheid met de jonge Franse cellist. Een cd om te hebben. Datzelfde geldt voor de al iets eerder uitgebrachte cd van broer Renaud Capuçon, de violist, met het Rotterdams Philharmonisch Orkest. De dirigent is Gergievs opvolger bij dat orkest, Yannick Nézet-Séguin, die zich nu al onmisbaar en geliefd heeft gemaakt. Ook Renaud verbindt een overbekend repertoirestuk (Beethovens Vioolconcert) met een werk dat dit beslist moet worden: het laatromantische Vioolconcert van Erich Korngold, gecomponeerd in 1947 op basis van filmmuziek van de naar Hollywood geëmigreerde componist.Weelderiger klanken bestaan er bijna niet. Het is een klein half uur genieten en je laten meevoeren op beeldende vioolklanken, ingebed in geraffineerde, geniaal geïnstrumenteerde orkestklanken. Wat Capuçon en ‘onze’ Rotterdammers hier doen, kan niemand onberoerd laten. En dat na een totaal anders geaarde, maar al even voortreffelijke visie op het concert van Beethoven, dat in al zijn klassieke voornaamheid, maar tegelijk intiem en kamermuzikaal tot ons komt. Heeft het Britse blad Gramophone gelijk als het schrijft dat Gautier Capuçon ‘the control and wisdom of a much older musician’ heeft? Jazeker, en datzelfde geldt voor Renaud. Maar ook: nee, want aan jeugdige spontaniteit ontbreekt het geen van beiden.
HYPERION
BIS
HYPERION
ANTONIO CESTI Le disgrazie d’Amore Auser Musici Carlo Ipata
FAYRFAX / TAVERNER SHEPPARD/MUNDY The Golden Age of English Polphony The Sixteen Harry Christophers
WILLIAM BYRD The Cardinall’s Musick Byrd Edition - Vol.13 The Cardinall’s Musick
CDA 67771 • 2CD
CDS 44401 • 10CD
CDA 67779
CARUS
CHANDOS JOHANN SEBASTIAN BACH Motets Bach Collegium Japan / Masaaki Suzuki BISSA 1841 GEORG FRIEDRICH HANDEL Dettingen Te Deum NDR Choir / Festspiel Orchester Göttingen / Nicolas McGegan
ETCETERA
JAMES MACMILLAN The Sacrifice Welsh National Opera Anthopny Negus
FRANZ SCHUBERT Mass in A flat D 678 Stuttgarter Kantorei Kay Johannsen CARUS 83436
CARUS 83358
CHANNEL CLASSICS
CHAN 10572 • 10CD
GLOBE JETHS / NAS / NAMAVAR VAN VLIJMEN Meme / To Hell! Schreeuwuijl / Faithful Susanne Van Els / Nabuko Imai Schoenberg Ens’ / R. de Leeuw
JOHANN SEBASTIAN BACH Goldberg Variations Pieter Dirksen KTC 1400 • 2CD ON! AVAILABLE SO
KTC 1397
The Spirit of Venice Music by Willaert, Vivaldi ao Brisk Recorder Quartet GLO 5235
WH Live
GEORG TELEMANN Ouvertures and Concerti Holland Baroque Society CALLIOPE TSOUPAKI St. Luke’s Passion Marcel Beekman/Egidius Kwartet/Nieuw Ensemble Ed Spanjaard
ROSSETER / JOHNSON FERRABOSCO / DOWLAND Not just Dowland - Songs for Soprano and Lute Carolyn Sampson / Matthew Wadsworth
CCS 28409
De concerten van de Holland Baroque Society met op het programmawerken van programma Telemann en Graupner 9 februari 20:15_Utrecht, Geertekerk 10 februari 20:30_ Zwolle, Theater Odeon 11 februari 20:15_Westzaan, Zuidervermaning 12 februari 20:15_Deventer, Penninckshuis 13 februari 20:00_Middelburg, Concertzaal 14 februari 14:30_Amerongen, Kasteel Amerongen
WHLIVE 0034
KTC 1402
BAYERISCHE RUNDFUNK
BIS
GEORG FRIEDRICH HANDEL Neun Deutsche Arien Emma Kirkby / London Baroque BIS 1615
CHANNEL CLASSICS
SERGEI PROKOFIEV Piano Concertos Nos.2 & 3 Freddy Kempf Bergen Philharmonic Orchestra Andrew Litton
EDWARD ELGAR Complete Songs for voice and piano vol.2 Roocroft / Konrad Jarnot / Mees CCS 28610
BISSA 1820
MODE
ACCENT
PENTATONE
MARTIN / KODALY / POULENC Mass for Two 4-Part Choruses Chor des Bayerischen Rundfunks Peter Dijkstra 403571900500 REICH/RILEY / ANDRIESSEN GANN / ADAMS / LANG The Minimalists Orkest de Volharding Jussi Jaatinen MODE 214 • 2CD
RCO Live
HAYDN/BEETHOVEN String Quartets “Kaiser” & “Sunrise” Quartetto Italiano PTC 5186189
JOSEPH HAYDN String Quartets (Anthology vol.2) Schuppanzigh Quartet
OPUS ARTE
ACC 24220
MEDICI ARTS
SUPRAPHON
MODEST MUSSORGSKY Pictures at an exhibition Royal Concertgebouw Orchestra Mariss Jansons
SERGEI PROKOFIEV String Quartets Pavel Haas Quartet
RCO 09004
RICHARD WAGNER Tristan und Isolde Robert Dean Smith/Robert Holl Peter Schneider OA 1033
RICHARD WAGNER Der Ring des Nibelungen Dohmen / Bieber / Konig / Bayreuther Festival Orchestra Christian Thielemann OA CD 9000 BERLIOZ / RAMEAU La Symphonie Fantastique/ Les Boréades Berliner Philharmoniker
SU 3957
CHANNEL CLASSICS
EA 2057558
FRANCESCO CAVALLI Ercole amante De Nederlandse Opera Ivor Bolton JOHANNES BRAHMS Pianoconcerto no.3 (Violin Concerto.arr.Lazic) Dejan Lazic / Atlanta Symphony Orchestra / Robert Spano
OA 1020
GAETANO DONIZETTI Lucrezia Borgia Edita Gruberova Bayerisches Staatsorchester EA 2072458 • 2DVD
CCS 29410 Nederland Prinsengracht 17 1015 DK Amsterdam +31 (0)20 612 97 24 +31 (0)20 689 44 05 fax nl@codaex.com
België | Belgique Larenstraat 58 3560 Lummen +32 (0)13 35 20 60 +31 (0)13 55 67 50 fax be@codaex.com
28 februari 2010
Gesignaleerd
Jordi Savall
brengt vergeten middeleeuwse cultuur tot leven
O
nder de titel Le royaume oublié (het vergeten koninkrijk) is een omvangrijk boek met drie cd’s verschenen waarmee Jordi Savall en zijn ensemble Hespèrion XXI licht werpen op de katharen zoals die zich vanaf ongeveer 950 in Europa manifesteerden. Vooral in ZuidFrankrijk kwam hun gedachtegoed in de twaalfde en dertiende eeuw tot bloei. Savall is bij zijn project terzijde gestaan door een keur aan historici, taalwetenschappers en musicologen. Wie katharen zegt, denkt: ketters. Het woord ketter heeft een negatieve bijklank gekregen, het werkwoord verketteren is ervan afgeleid. Vaak wordt gedacht dat ketters ongelovigen waren, maar niets blijkt minder waar. Ze keerden zich niet tegen het christelijk geloof, maar tegen de macht van de kerk als een instituut dat in de loop der eeuwen steeds meer wereldlijke invloed kreeg en zo, in de ogen van de katharen, steeds verder afdreef van het oorspronkelijke geloof. De katharen maakten hun eigen liturgie, die op allerlei manieren van invloed is geweest op latere www.klassiekezaken.nl
ontwikkelingen in de kerk- en cultuurgeschiedenis. Deze uiterst boeiende maar complexe materie wordt door Jordi Savall op aansprekende wijze ontsloten, zowel voor kenners van de middeleeuwse cultuur als voor diegenen voor wie het onderwerp nieuw is. Het accent ligt op de cultuur van de troubadours, dichters die hun teksten maakten in het Occitaans en bij wie het gedachtegoed van de katharen soms in vruchtbare bodem viel. Het Occitaans is tegenwoordig in Frankrijk weer in opkomst als minderheidstaal. Dat het geen dode taal is, blijkt wel uit het feit dat er de laatste jaren heel wat popgroepen zijn die in het Occitaans zingen. Zelfs Occitaanse rappers laten van zich horen. Bij troubadours denken we vooral aan liefdesliederen. Het negentiende-eeuwse, geromantiseerde beeld van de troubadour als zanger met een luit bij het vuur is hardnekkig. Maar de troubadours, vaak behorend tot de lagere adel, waren ook de protestzangers van hun tijd. Het liefdeslied, de canso, was een van de genres waarmee ze zich bezighielden, maar ze maakten ook sirventès, harde aanklachten tegen vorst en kerk. Deze lie-
deren konden ontaarden in regelrechte, maar zeer smaakvol verwoorde, scheldkanonnades. Jordi Savall heeft een groot aantal van deze sirventès in zijn collectie opgenomen. Ontbrekende muziek vulde hij zelf aan of leende hij, geheel volgens de praktijk van die tijd, van andere troubadours. Op de drie cd’s krijgen we de hele ontwikkeling chronologisch gepresenteerd, waarbij liederen, gereciteerde teksten en instrumentale muziek in bonte afwisseling voorbij trekken. Het lijvige boek bevat alle gezongen teksten en heldere, ook voor niet ingewijden uitstekend toegankelijke toelichtingen in zeven talen: Frans, Engels, Duits, Italiaans, Spaans, Catalaans en ook Occitaans. Muzikaal is de ontwikkeling ook goed te volgen. Op de eerste cd, waarop we horen hoe het in OostEuropa ontstane nieuwe geloof zich verbreidde naar het westen, klinkt muziek uit onder meer Bulgarije en Armenië. De tweede cd beschrijft hoe in Zuid-Frankrijk het gedachtegoed van de katharen wortel schoot, en biedt een groot aantal troubadourteksten. Op de derde cd krijgen we te horen hoe het geloof van de katharen en de rijke cultuur van de troubadours weliswaar grotendeels werden weggevaagd in Zuid-Frankrijk, maar toch elders in Europa voortleefden. Ook het beroemde proces tegen Jeanne d’Arc, de ‘maagd van Orléans’ die de stem van God zei te hebben gehoord, wordt hier beschreven. Met dit omvangrijke project, waar flink wat jaren research in zijn gaan zitten, heeft Jordi Savall weer een uitgave toegevoegd aan zijn indrukwekkende serie boeken cd-uitgaven.
Troubadours waren ook de protestzangers van hun tijd
door Marcel Bijlo door Marcel Bijlo
Le royaume oublié: La tragédie des cathares Hespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall Alia Vox AVSA 9872.73 3 sacd + Boek (500 pagina’s)
februari 2010
29
Andreas A nddreas BBrantelid ranttellid
Alexandre A lexanddre TTharaud haraudd
Cello en Chopin: een minder bekende, maar prachtige combinatie
6944860
6872862
Bijzonder intiem piano-portret van de 200-jarige Chopin
4578132
Nieuwste artiest op EMI Classics draagt als bijnaam ‘Magic Miss Violin’
6877422
4578452
6844132
Vilde V ilde FFrang rang
2 cd's voor de prijs van 1: een ware Barber-traktatie
19/20/21 febr. Concertgebouw Amsterdam 10/12 maart Concertgebouw Amsterdam ’Een Weekend met Renaud & Gautier Capuçon' Première ‘Dances from Powder her Face’
2162130
TThomas homas A Adès dès
6857260
Gautier G auttier CCapuçon apuçon
9670252
BBerliner erlliner PPhilharmoniker hilharmoniiker ee.a. a
BBelcea ellcea Q Quartet uarttett
PPhilippe hilippe JJaroussky arousskky
Alison A lison BBalsom allsom
Mét Valentin Erben, cellist van het befaamde Alban Berg-kwartet
De prachtige Deluxe-editie van deze ‘Forgotten castrato arias’ is nu verkrijgbaar
Winnares Classical BRIT-award ‘Female Artist of the Year’
w w w.emiclassics.com
podium
Frans Brüggen
dirigeert in Rotterdam
F
rans Brüggen staat op zijn vijfenzeventigste nog altijd volop in het muzikale leven. Al decennialang wordt hij beschouwd als een van de godfathers van de historische uitvoeringspraktijk en die bevlogenheid van het eerste uur is nog lang niet verdwenen. Ontdeed hij in de jaren zestig en zeventig de blokfluit van haar kinderlijke imago en maakte hij er een serieus instrument van, de laatste dertig jaar werkt hij uitsluitend nog als dirigent. Trouw aan de originele partituur en het overbrengen van de intenties van de componist zijn voor hem een vanzelfsprekendheid. Dat geldt zowel binnen zijn vaste repertoire (de late barok tot en met deWeense klassieken), als tijdens uitstapjes naar latere stijlperiodes (Stravinsky en Berio). Dat hij allesbehalve een starre dogmaticus is, bewijzen zijn jarenlange chefdirigentschap bij het vroegere Radio Kamer Orkest en zijn gastoptredens bij traditionele symfonieorkesten als het Koninklijk Concertgebouworkest en deWiener Philharmoniker. Het in 1981 door hem opgerichte Orkest van de Achttiende Eeuw blijft echter zijn thuisbasis. Met dit ensemble verwierf hij wereldfaam, niet alleen via de concertzaal, maar ook met talrijke, baanbrekende cd-registraties. De superlatieven zijn niet van de lucht. Zo schreefTrouw-journalist Anthony Fiumara onlangs nog dat zijn uitvoering van de Beethoven-symfonieën ‘nooit meer zijn overtroffen in frisheid van klank’. www.klassiekezaken.nl
De dirigent Frans Brüggen is dit seizoen vaker dan ooit in de Rotterdamse Doelen. Was hij in januari al te gast bij het Rotterdams Philharmonisch Orkest met werk van Beethoven, Schubert en Mendelssohn, binnenkort keert hij terug met zijn eigen Orkest van de Achttiende Eeuw voor uitvoeringen van Mozarts laatste symfonieën (4 maart) en Bachs Johannes-Passion (30 maart). Naar verwachting zal dat binnenkort eveneens zo zijn bij Mozarts symfonieën 39, 40 en 41. Mozart componeerde deze werken gedurende de zomer van 1788 in slechts zes weken tijd met de bedoeling zich in het daaropvolgende concertseizoen wat extra inkomsten te verwerven. Helaas is dat er nooit van gekomen en of hij de werken ooit zelf heeft uitgevoerd blijft onduidelijk. Met een voor die tijd uitzonderlijke lengte van een half uur en ongebruikelijke harmonische wendingen was het overigens maar de vraag of hetWeense publiek de composities zou hebben gewaardeerd. Tegenwoordig ligt dat anders en worden ze jaarlijks veelvuldig geprogrammeerd. Door de symfonieën op één avond te spelen volgt Brüggen Mozarts oorspronkelijke cyclische opzet. Hoewel verschillend van sfeer en karakter, moet de onderlinge samenhang onder meer gezocht worden in de toonsoorten Es, g en C, die samen een c-mineurakkoord
vormen, de favoriete toonsoort van de vrijmetselarij, het genootschap waarbinnen Mozart jarenlang actief was. Het eenmalige concert op 4 maart in de onlangs gerenoveerde Doelen belooft dan ook bijzonder te worden: met Mozarts onovertroffen meesterwerken in combinatie met Brüggen en zijn onvolprezen orkest is succes op voorhand verzekerd. Op naar Rotterdam! door Frans Jansen
Frans Brüggen
4 maart de Doelen, Rotterdam Wolfgang Amadeus Mozart Symfonie nr. 39 in Es (KV 543), Symfonie nr. 40 in g (KV 550), Symfonie nr. 41 in C ‘Jupiter’ (KV 551) Orkest van de Achttiende Eeuw o.l.v. Frans Brüggen www.dedoelen.nl / www.orchestra18c.com
februari 2010
31
CD BESPREKINGEN orkest
orkest
GUSTAV MAHLER Symphony no. 1 (Hamburg 1893 version) Orkest van het Oosten
PHILIP GLASS Symphony No. 7 ‘Toltec’
o.l.v. Jan Willem deVriend
Bruckner Orchester Linz, Linz Opera Chorus o.l.v. Dennis Russell Davies
CHALLENGE CLASSICS CC 72355
ORANGE MOUNTAIN MUSIC OMM 0061
B
ehalve artistiek leider van het Combattimento Consort is Jan Willem de Vriend al drie jaar de chef-dirigent van het Orkest van het Oosten.
Sommigen vragen zich nog steeds af of iemand die een groot deel van zijn loopbaan heeft gewijd aan muziek uit de zeventiende en achttiende eeuw, ook uit de voeten kan met het grote symfonische repertoire, maar zij zouden inmiddels beter moeten weten. De Vriend, die voor nogmaals drie jaar in Enschede heeft bijgetekend, bewijst dat het heel goed mogelijk is. Er is zelfs sprake van een verrijking in de uitvoeringspraktijk, want wie heeft ooit zo’n kraakheldere Eerste van Mahler gepresenteerd? De inzetten zijn direct, de toon is onverschrokken en de tempi zijn voortvarend. De Vriend heeft ervoor gekozen de (vijfdelige) oerversie van het werk op te nemen, dus inclusief het oorspronkelijke tweede deel ‘Blumine’. Mahler zou deze episode met een schitterende trompetsolo naderhand hebben geschrapt vanwege een te weinig symfonisch karakter.Wij mogen De Vriend er dankbaar voor zijn dat hij dit weergaloze werk weer eens in de oude Hamburgse versie uitvoert.Wie ziet niet uit naar zijn reeks opnamen van symfonieën van Beethoven?
Kraakheldere Eerste van Mahler in de oerversie
ANDREW VAN PARIJS
P
hilip Glass schreef zijn Symphony No. 7 ‘Toltec’ om te vieren dat dirigent Leonard Slatkin al zestig jaar te gast is bij het National Symphony Orchestra. ‘Toltec’, de Toltekencultuur, was de authentieke, dominante cul-
tuur in Mexico en Midden-Amerika totdat deze gebieden werden geannexeerd door de Spanjaarden. De sterke religieuze band tussen mens en natuur wordt tot klinken gebracht in het eerste deel, The Corn. Glass blijft ook hier trouw aan de ideeën van de minimal music. Kleine ritmische en melodische patronen worden geleidelijk ontwikkeld. Gaandeweg ontstaan er verrassende melodieën die een Mozartiaanse verfijning bezitten en die zich moeiteloos voegen in de groei van de beweging die groots is en romantische allure bezit. De zich steeds voortspinnende muziek heeft een hypnotische overtuigingskracht. Ook in het tweede en laatste deel overtuigt Glass met toegankelijke maar tegelijk mysterieuze muziek die schijnbaar eenvoudig maar o zo geraffineerd in elkaar zit.Het Bruckner Orchester Linz o.l.v.Dennis Russell Davies bezit alle lenigheid en kracht om de partituur gedetailleerd tot leven te wekken.Tempo-overgangen, solo’s, fortissimokracht en een fluisterend piano zijn royaal voorhanden waardoor een meeslepende, fascinerende interpretatie ontstaat. Ook op technisch gebied laat deze live opname niets te wensen over.
Glass overtuigt met toegankelijke maar tegelijkertijd mysterieuze muziek
WILLEM VELDHUIZEN
orkest
orkest
MODEST MOESORGSKI
JOHAN WAGENAAR
Schilderijen van een tentoonstelling
Summer of life: Symphonic poems
Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. Mariss Jansons
Nordwestdeutsche Philharmonie o.l.v. Antony Hermus
RCO 09004 (SACD)
CPO 777 479-2
D
A
it is een bijzondere uitvoering van Moesorgski’s Schilderijen van een tentoonstelling. Mariss Jansons lijkt over een haast microscopische parti-
ls muziek de ziel van haar maker weerspiegelt, dan geldt dat zeker voor de composities van Johan Wagenaar (1862-1941). Zijn symfoni-
tuurkennis te beschikken. Met een bachiaans gevoel voor de meerstemmige aspecten van de partituur wekt hij de beelden tot leven. De dialoogvormen die zo ontstaan, krijgen een flonkerende pracht. Of je nu naar het desolate ‘Oude kasteel’ luistert, het frisse ‘Tuilerieën’, het droeve ‘Bydlo’, het scherzoachtige ‘Ballet van de kuikens in hun eierschalen’ of de geanimeerde bedrijvigheid op de ‘Markt van Limoges’, overal is de balans tussen de strijkers en de blazers prachtig. Opvallend is ook, en karakteristiek voor Jansons’ musiceren, dat hij soms het tempo iets terughoudt waardoor er een nog grotere spanning ontstaat en de expressie nooit grof aandoet. In de motorische gedeelten van de ‘Hut op kippenpoten’ is dit handelsmerk goed hoorbaar. De ‘Grote poort van Kiev’ krijgt in de zachte passages een bijna horrorachtig, hallucinerend karakter. Het Koninklijk Concertgebouworkest klinkt op deze liveopname subtiel, gaaf en rijk, warm en gedetailleerd.‘Het allerbelangrijkste is onvoorwaardelijke toewijding aan het orkest’, heeft Jansons laatst in een interview gezegd. Deze uitspraak wordt hier waargemaakt, mede doordat het orkest de dirigent ook volledig is toegewijd.
sche gedichten zijn ondernemend tot en met, beweeglijk, onderhoudend, geestig, het muzikale plezier spat ervan af. De componist moet altijd muziek in het hoofd hebben gehad: altijd maar praten en babbelen in tonen, een immer voor tgaande stroom van gedachten en mededelingen over van alles en nog wat. Innige confidenties en trivialiteiten. Alles dooreen en alles samen op één grandioos, briljant doek. Je staat bij Wagenaar niet snel versteld van onpeilbare diepten, maar wel kun je aangenaam worden getroffen door het wonderschone kleed waarin hij zijn vele losse gedachten en meer samenhangende betogen hult. Hij beheerst het handwerk van het instrumenteren als geen ander, niet alleen in de Nederlandse muziek, maar ook daarbuiten. Hij kent het orkest tot in de finesses; zijn greep uit duizenden klankkleuren is altijd gelukkig. Nederlandse orkesten zouden eer kunnen inleggen met De getemde feeks, Levenszomer of Saul en David, maar ze vertikken het, lijkt het wel. Antony Hermus is met zijn Duitse orkest een innemende pleitbezorger voor deze bedwelmende orkestmuziek.
WILLEM VELDHUIZEN
JURJEN VIS
De flonkerende pracht van Moesorgski’s schilderijen
32 februari 2010
Bedwelmende orkestmuziek van Johan Wagenaar
CD BESPREKINGEN orkest
orkest
SERGEJ PROKOFJEV
DIVERSE COMPONISTEN
Romeo and Juliet (complete)
The Minimalists
London Symphony Orchestra o.l.v.Valery Gergiev
Geoffrey Douglas Madge, Orkest deVolharding o.l.v. Jussi Jaatinen
LSO LIVE 0682 (2 SACD’S)
MODE RECORDS MODE 214/215 (2 CD’S)
H
et eigen label van het London Symphony Orchestra bestaat tien jaar en dat mag gevierd worden. Het label is een succes, daarom worden
uiteraard de grote projecten met chef-dirigentValery Gergiev voortgezet. Zo komt er onder meer een Vierde van Mahler uit en wordt een begin gemaakt met een volledige Rachmaninov-cyclus. Maar misschien wel als kroonjuweel mag gelden deze integrale uitvoering van Prokofjevs Romeo en Julia. Een sacduitgave die meer dan welkom is, want het gehele ballet wordt veel minder vaak gespeeld dan een van de suites eruit. Niet voor niets is het wel omschreven als de best geslaagde balletmuziek van de twintigste eeuw. En dat terwijl men aanvankelijk noch bij het Bolsjoi noch bij het Kirov enthousiast was over Prokofjevs muziek. Ten onrechte, zoals ook nu weer uit deze opname blijkt: de partituur loopt over van dramatiek. Bij een dirigent als Valery Gergiev is deze kleurrijke muziek in uitstekende handen: indrukwekkend, bijzonder schilderend en met veel gevoel voor de geweldige instrumentatie van Prokofjev. Opvallend is zijn voorkeur voor fikse tempi. Deze liveopname maakt duidelijk hoe in november 2008 de vonken ervan af moeten hebben gespat in de Barbican Hall. Een absolute aanrader. Kijk voor de aanbieding op pagina 3.
De vonken spatten af van Romeo en Julia
FRITS DE HAEN
‘I
k stelde me een klank voor die moeilijk categoriseerbaar zou zijn’, herinnert Louis Andriessen zich over de oprichting van Orkest de Volharding in 1972. ‘Is het jazz, pop, avant-garde of iets totaal anders?’ Zo’n 38 jaar later
staat buiten kijf dat het ensemble ‘anders’ is: in de klank, die met een spijkerharde kern van koperblazers en de afwezigheid van strijkers allesbehalve alledaags is, maar ook in het repertoire, dat vrijwel uitsluitend bestaat uit speciaal voor het ensemble gecomponeerde of gearrangeerde werken. Dergelijke opdrachtwerken vormen eveneens de ruggengraat op de gloednieuwe cd The Minimalists, waarop naast minimalklassiekers als Terry Rileys In C en John Adams’ Short ride in a fast machine veel nieuw werk te beluisteren valt. Steve Reichs City life, een minimalistische lofzang op New York compleet met gesampled stadsrumoer, wordt door de Volharding verklankt in een knap arrangement van Anthony Fiumara. In opdracht gecomponeerd zijn Kyle Ganns Sunken city, een in memoriam voor de door de orkaan Katherina geteisterde jazzstad New Orleans, en David Langs verstilde Street. Natuurlijk mag een werk van Andriessen zelf niet ontbreken: Workers union. Minimal, maar dan ‘anders’. In de bewoordingen van de componist ‘In C voor hooligans’.
Minimal music, maar dan anders
JOEP CHRISTENHUSZ
orkest
orkest
WOLFGANG AMADEUS MOZART Divertimenti K 247 & 334
JOSEF SUK Symphony nr. 2 ‘Asrael’, Legend of the dead victors
Officina Musicale o.l.v. Orazio Tuccella
National Orchestra of Belgium o.l.v.Walter Weller
FUGA LIBERA FUG 560
FUGA LIBERA FUG 557
H
W
ven die Officina Musicale heeft gemaakt van Mozarts Divertimenti KV 247 en 334. En toch is de aanleiding voor deze cd allerminst feestelijk te noemen, want de aardbeving die in april vorig jaar huishield, beroofde het in L’Aquila gevestigde Officina Musicale in één slag van onder meer zijn thuisbasis. En dat nog los van alle andere ellende die het natuurgeweld over de streek heeft afgeroepen, ook voor de musici in deze hoofdstad van de Abruzzen. Daarom wilde het Belgische platenlabel Fuga Libera het ensemble een hart onder de riem steken en zo kwam deze cd tot stand. Het strijkerskwintet, aangevuld met twee virtuoze natuurhoornisten, geeft een bevlogen lezing van de Divertimenti, die beide in Salzburg zijn ontstaan. Een heldenrol is weggelegd voor de eerste violist Daniele Orlando, die conform de traditie van het Salzburgse divertimento een grote solistische rol speelt, maar ook de overige musici hebben een geweldig aandeel. Officina Musicale musiceert met brille en doet zo, althans voor de luisteraar, vergeten in wat voor problematische omstandigheden het ensemble moet werken.
erken van Josef Suk hoor je niet zo vaak. Weliswaar prijkt zijn Serenade voor strijkorkest nog wel op het repertoire, maar dat de schoonzoon van Antonín Dvorák ook op symfonisch gebied zijn mannetje stond, is minder bekend. Suk schreef twee symfonieën, daarnaast een symfonisch koorwerk gebaseerd op het scheppingsverhaal, alsmede een aantal symfonische gedichten. Het valt te prijzen dat het Nationaal Orkest van België twee orkestwerken van Suk heeft opgenomen. Buiten het kortere symfonische gedicht Legende van de overleden overwinnaars is dat deTweede symfonie, een indrukwekkend tweeluik uit 1905-1906. Suk heeft het werk gecomponeerd voor twee dierbare overledenen. Het eerste deel vormt een in memoriam voor zijn schoonvader Antonín Dvorák, het tweede deel gedenkt diens dochter, Suks vrouw Otilie, die een jaar later is overleden.Vandaar de ondertitel ‘Asrael’, een verwijzing naar de oosterse engel van de dood. De Tweede symfonie is een heftig en indringend werk. Dan neem je voor lief dat het af en toe wat bombastisch overkomt. Het Nationaal Orkest van België geeft een sterke lezing van Suks symfonie, met mooie bijdragen van verschillende orkestleden, onder wie de concertmeester. Een aardige kennismaking met het symfonische werk van een vergeten componist.
FRITS DE HAEN
FRITS DE HAEN
eerlijke speelmuziek, en dan ook nog eens op een aanstekelijke wijze uitgevoerd. Zo zou je in enkele woorden de opnamen kunnen omschrij-
Briljante speelmuziek na de aardbeving
WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Indringende orkestmuziek van Josef Suk
februari 2010
33
CD BESPREKINGEN orkest
orkest
GUSTAV MAHLER
VIKTOR ULLMANN
Symphonie Nr. 7
Symphonies nos. 1 & 2
Symphonieorchester des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Mariss Jansons
Brussels Philharmonic (Vlaams Radio Orkest) o.l.v. Gerd Albrecht
BR KLASSIK 40357 1900101 (SACD)
GLOSSA 922208 (SACD)
1
860 is het geboortejaar van Gustav Mahler, 1911 het sterfjaar. Bijgevolg
zijn 2010 én 2011 ‘Mahlerjaren’. Het ligt voor de hand dat er wereldwijd breed uitgepakt wordt in verband met deze herdenking van geboorte- en sterfjaar. Zo voert in eigen land het Concertgebouworkest alle Mahlers uit in twee seizoenen. Van het ‘andere orkest’ van chef-dirigent Mariss Jansons, het Orkest van de Beierse Omroep, verscheen deze liveregistratie van de Zevende symfonie. Het is een opwindende uitvoering die balanceert op het scherp van de snede. Liveopnamen houden altijd een groot risico in, maar het tekent Jansons dat hij niet kiest voor een veilige benadering. Luister bijvoorbeeld naar de pianississimo-beantwoording van de derde hoorn van het eerste hoornthema in de eerste Nachtmusik, waarbij je op het puntje van je stoel zit. Maar ook voor een subtiele schildering van de intimiteit van de tweede Nachtmusik, met gitaar en mandoline, ben je bij Jansons aan het juiste adres. In het Scherzo weten de Beierse musici een bij vlagen sinistere sfeer op te roepen, terwijl in het wervelende slotdeel alle registers worden opengetrokken. Een spannende uitvoering, een echte aanwinst voor de sacd-catalogus.
Jansons balanceert op het scherp van de snede
FRITS DE HAEN
N
adat Viktor Ullmann in 1944 op 46-jarige leeftijd in Auschwitz was gestorven, verdween zijn oeuvre uit het zicht. Pas een halve eeuw later
werd hij langzaamaan herontdekt. Ullmann bleek een originele, krachtige muzikale geest te zijn. Daarvan getuigen ook de vier orkestwerken die hetVlaams Radio Orkest onder leiding van Gerd Albrecht nu op cd brengt. De hoofdmoot vormen de twee symfonieën, in 1989 gereconstrueerd door Bernhard Wulff aan de hand van Ullmanns Pianosonates nr. 5 en 7, gecomponeerd in het concentratiekampTheresienstadt. De aanwijzingen voor de orkestratie in de handschriften wijzen op Ullmanns intentie de werken voor orkest te componeren. Voor een leerling van Arnold Schönberg is het niet verwonderlijk dat zijn muziek balanceert tussen de laatromantiek van Zemlinsky (Schönbergs leraar) en het vroege expressionisme van Schönberg en Alban Berg. Dat levert indrukwekkende momenten op, zoals de springerigheid van het Allegro en de donkere, mysterieuze en intrieste sfeer van het Adagio in de Eerste symfonie, of de groteske, geestige wrangheid van de ouverture Der zerbrochene Krug. Gerd Albrecht en het orkest brengen deze muziek met grote expertise, overtuiging en expressie. Een bijzondere cd vol indringende muziek van hoge kwaliteit.
Indringende symfonieën uit het concentratiekamp
DORON NAGAN
orkest
orkest
FELIX MENDELSSOHN
ARTHUR WILLS
Symphonies for strings nr. 8-9-10
The Fenlands
European Camerata o.l.v. Laurent Quénelle
Erwin Wiersinga, Soli Brass o.l.v. Frans-Aert Burghgraef
FUGA LIBERA FUG 559
ALIUD ACD HJ 038-2 (SACD)
W
O
e realiseren ons vaak niet dat Mendelssohn net zo’n geniaal wonderkind was als Mozart. Niet alleen liet hij een aanzienlijk oeuvre na (waar-
oit waren de Fenlands, gelegen in de graafschappen Norfolk en Cambridgeshire, een enorm moeras, totdat de Zeeuw Cornelis Vermuyden het gebied in de zeventiende eeuw grotendeels droog-
van 121 met opusnummer en vele andere zonder),maar ook schiep hij het net als Mozart in een kort tijdsbestek: hij overleed al op 38-jarige leeftijd. Imposante vruchten van zijn jeugd zijn de dertien symfonieën voor strijkers, gecomponeerd tussen zijn twaalfde en veertiende jaar. In de drie symfonieën uit 1822 die de European Camerata uitvoert, herken je de inventiviteit van een ongelooflijk muzikale jongen. Het zijn evenwichtige, volwassen werken die vaak haydnesk klinken in hun charme en vaart. Neem het Allegro van de Symfonie nr. 9: typisch Haydn in zijn goedgehumeurdheid.Het is pure feel-good-music.Maar door alle klassieke smaakmakers heen proeven we al de authentieke romantische kruiden die naar de toekomst wijzen: vloeiende melodische lijnen, kleine, voorzichtig gedurfde harmonische wendingen. De strijkers van de European Camerata, afkomstig uit de beste Europese orkesten en aangevoerd door Laurent Quénelle, leveren mooi samenspel in Mendelssohns muzikale jeugdwonderen. Het ensemble klinkt genuanceerd en uiterst vitaal. Geen wonder, want het wordt gecoacht door John Eliot Gardiner. Een uitstekend opgenomen en met liefde en perfectie uitgevoerde cd.
maalde. Op een van de weinige plaatsen die zich ook voordien al leenden voor bebouwing, de nederzetting Ely, verrees in de elfde eeuw een machtige kerk, die in 1109 een kathedraal werd en tot op de dag van vandaag als ‘het schip van Ely’ de vlakke regio domineert. Wie de sfeer van dit landschap in muziek probeert te vatten, waarbij het ontzagwekkende bouwwerk eenvoudigweg niet uit het oog kán worden verloren, komt algauw uit bij de monumentale combinatie van orgel en brassband. Beter dan door Arthur Wills, zelf inwoner van de streek, zal dat waarschijnlijk niet lukken. De opname is gemaakt in het kader van het festival Cathedral Brass. De brassband en het orgel van de Koepelkerk in Leeuwarden zijn volstrekt gelijkwaardige partijen. Dat de jonge dirigent Frans-Aert Burghgraef van deze twee zware jongens een opname in perfecte balans en zonder de kleinste oneffenheid kan leveren, is een prestatie van formaat. Minstens even verzorgd klinken enkele zelden uitgevoerde composities van PercyWhitlock die als bonustracks zijn toegevoegd.
DORON NAGAN
ANDREW VAN PARIJS
Muzikale wonderen van jonge Mendelssohn
34 februari 2010
Monumentaal landschap in muziek voor brassband
CD BESPREKINGEN concert
harmonieorkest dvd
DIVERSE COMPONISTEN HighlightsWMC 2009: Symphonic wind band Koninklijke Harmonie Sainte Cécile Harmonieorkest e.a.
RACHMANINOV, MEDTNER Pianoconcert nr. 4, Pianoconcert nr. 2
WWM 500.156 (2 CD’S), WWM 500.127 (2 CD’S)
Yevgeny Sudbin, North Carolina Symphony o.l.v. Grant Llewellyn
WORLD WIND MUSIC WWM 500.160 (DVD)
BIS BISSA 1728 (SACD)
H
R
et Wereld Muziek Concours in Kerkrade brengt jaarlijkse de beste blaasorkesten uit alle windstreken bij elkaar. Terwijl in voorafgaande
jaargangen de inschrijvingen vlot binnenstroomden, gooide in 2009 eerst de economische crisis en daarna de Mexicaanse griep roet in het eten. Uiteindelijk bleek het effect van deze tegenslagen mee te vallen. Het deelnemersveld was wederom uiterst gevarieerd en uit het enorme aantal wereldpremières blijkt dat de blaasmuziekwereld nog altijd springlevend is.Van de editie 2009 zijn dvd’s verschenen in de afdelingen harmonie en brassband.Verder is nog een aantal cd’s beschikbaar, ook van andere afdelingen, zodat het de in blaasmuziek geïnteresseerden aan niets zal ontbreken. De dvd van de afdeling harmonieorkest schotelt ons een rijk aanbod voor van toporkesten en een overrompelende mix van arrangementen en originele composities: behalve het verplichte werk Vientos van Francisco Tamarit Fayos onder meer het vierde deel uit Mahlers Eerste symfonie (verbluffend vertolkt door de Sociedad Musical La Artistica Manisense) en de wereldpremière van JelleTassyns’ Stax, waarmee het Koninklijk HarmonieorkestVooruit uit Harelbeke zijn visitekaartje afgeeft. En natuurlijk ontbreken de winnaars van de Koninklijke Harmonie Sainte Cécile uit Eijsden niet.
Hoogtepunten van het Wereld Muziek Concours
ANDREW VAN PARIJS
achmaninov en Medtner waren goede vrienden. Ze droegen de hier op-
genomen werken, die rond 1926 ontstonden, aan elkaar op. De rasvirtuoos Yevgeny Sudbin heeft alles in huis om de halsbrekende technische moeilijkheden van deze partituren schijnbaar moeiteloos naar zijn hand te zetten. Hij pleit overigens niet alleen vanachter de vleugel, maar ook in woord hartstochtelijk voor deze veronachtzaamde voorbeelden van laatromantische expressie. In het cd-boekje schrijft hij:‘Zeer ten onrechte wordt Medtner door sommige muziek-neanderthalers wel afgeschilderd als een Rachmaninov voor arme mensen.’ MedtnersTweede pianoconcert is zonder meer een verrukkelijke compositie met veel kleur, fascinerende contrasten, mooie grote bewegingen en een voortreffelijke architectuur. Sudbin overtuigt volkomen. Ook in Rachmaninovs Vierde pianconcert, hier uitgevoerd in de eerste versie, is hij heer en meester over de materie. In het epische eerste en flitsende laatste deel is geen moment van zwakte te ontdekken. De pianist ‘speelt’ letterlijk met alle gevraagde acrobatiek. In het onpretentieuze middendeel weet hij met de weinige noten die hem daar ter beschikking staan, evenveel te zeggen. Het orkest uit North Carolina begeleidt hem op hoog niveau. Dit schot in de roos zal menige ‘muziek-neanderthaler’ voorgoed van gedachten doen veranderen.
Vurige pleidooien van een rasvirtuoos
WILLEM VELDHUIZEN
vocaal
vocaal
MARTIN, KODÁLY, POULENC Mis voor dubbelkoor, Missa brevis, Litanies à laVierge Noire
HÄNDEL, HAYDN, CHERUBINI Dettinger Te Deum,The storm, Chant sur la mort de Joseph Haydn
Chor des Bayerischen Rundfunks o.l.v. Peter Dijkstra
Dominique Labelle e.a., NDR Chor, FestspielOrchester Göttingen o.l.v. Nicholas McGegan
BR KLASSIK 40357 19005004 (SACD)
CARUS 83.358
G
M
eluid van meerdere kanten, het overkomt ons voortdurend. Het groepsgewijs tegenover elkaar zingen ligt verankerd in het gregoriaans, maar gecomponeerde meerkorigheid werd pas vanaf de zestiende eeuw serieus omarmd. Onder Nederlandse koordirigenten is Martins dubbelkorige Mis voor onbegeleid koor een geliefkoosd werk. Geen wonder dat het gewezen wonderkind Peter Dijkstra, sinds 2005 artistiek leider van het Koor van de Beierse Omroep, de partituur in München op de lessenaar heeft gezet.Voor Martin was de compositie ervan een ware bezoeking, die hem drie jaar kostte. Het resultaat klinkt overigens bepaald niet moeizaam: welluidende modale harmonieën en vloeiende, aan het gregoriaans gerelateerde melodieën weven zich tot een esoterische miszetting. De Missa brevis van Kodály voor koor en orgel is aardser, met soms ritmisch bruuske passages die zijn verwantschap met de Hongaarse volksmuziek duidelijk maken. Met Poulencs Litanies à laVierge Noire voor vrouwenkoor en orgel keren we terug naar de typisch geparfumeerde klankwereld van de Franse koormuziek. Al met al een sacd voor de liefhebber van gepolijste koorzang, met als schaduw dat van Martins tweekorigheid, zelfs met een koptelefoon op, weinig te horen is.
Gepolijste koorzang uit Beieren
ARJAN VAN DIJK WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
endelssohns bewerking van Händels Dettinger Te Deum, Haydns The storm en Cherubini’s Chant sur la mort de Joseph Haydn? Het
lijkt een allegaartje, maar een vocaal feest staat u te wachten! In 1805 ging het gerucht van Haydns dood. Cherubini, een gevierd componist in Parijs voor wie Haydn een groot voorbeeld was, componeerde een klaagzang voor solisten en orkest. Hij was voorbarig en ontving als dank Haydns Symfonie nr. 103 in handschrift, gesigneerd door ‘de vader van de beroemde Cherubini’. Haydn ging in 1791 naar Londen, maar zag daar de uitvoering van zijn opera L’anima del filosofo verhinderd, doordat de impresario Salomon geen uitvoeringslicentie had. Om toch bekend te worden componeerde hij The storm. De opening van Shakespeare’s The tempest indachtig, razen koor en orkest voort, maar uiteindelijk komen ze vredig tot rust. Haydns grote inspiratie waren de oratoria van Händel. Was het nodig dat Mendelssohn Händels zeer gevierde Te Deum uit 1743, gecomponeerd voor de overwinning van Oostenrijk en Engeland op Frankrijk bij Dettingen am Main, opnieuw orkestreerde?Wellicht niet, maar in de negentiende eeuw was het verfraaien van oude meesterwerken gewoon, en McGegans troepen doen de bewerking ruimschoots eer aan.
Vocaal feest van oude meesterwerken
ARJAN VAN DIJK februari 2010
35
CD BESPREKINGEN vocaal
vocaal
EINOJUHANI RAUTAVAARA
RICHARD STRAUSS
Choral music
A cappella
Schola Cantorum of Oxford o.l.v. James Burton
Latvian Radio Choir & Accentus o.l.v. Laurence Equilbey
HYPERION CDA 67787
NAÏVE V 5194
H
et Lets Radiokoor en het Franse kamerkoor Accentus gaan onder leiding van de flamboyante dirigente Laurence Equilbey de uitdaging van hoogste koorkunst aan: de onbegeleide koorwerken van Richard Strauss (overigens hier niet compleet opgenomen). ‘In der Beschränkung
et is een cliché, maar toch: de koorcultuur in Engeland is simpelweg de beste ter wereld. Diverse Engelse universiteiten hebben koren die de
vergelijking kunnen doorstaan met welk professioneel koor dan ook. Een belangrijk verschil: door jeugdigheid ontbreekt een overheersend vibrato, hetgeen bij koormuziek voordelig kan zijn. De Schola Cantorum uit Oxford geeft hier een prachtig overzicht van onbegeleid koorwerk van de inmiddels 81-jarige Finse componist Einojuhani Rautavaara. Ooit protegé van Sibelius, heeft Rautavaara gecomponeerd aan een indrukwekkend oeuvre van onder meer pianomuziek, kamermuziek, symfonieën en maar liefst acht opera’s. Hij is dus bepaald niet exclusief een koorcomponist, maar hij heeft op dit terrein wel een unieke stem ontwikkeld. De atmosferische muzieken van Ligeti zijn niet ver weg in het Canticum Mariae virginis en het Magnificat, hier en daar klinkt wat Martin. Opmerkelijk zijn de Suite de Lorca (doenlijk voor het betere amateurkoor!) en de Canción de nuestro tiempo, waarin Rautavaara gedichten van García Lorca heeft gezet. Geen sombrero’s of paella te bekennen, en de dirigent James Burton had wellicht een Spaanse spraakcoach moeten consulteren, maar hoe diep kan een Fin de ziel van het Spaanse binnenland treffen!
Prachtig overzicht van Rautavaara’s koormuziek
ARJAN VAN DIJK
H
zeigt sich erst der Meister’, noteerde Goethe. Kunstbroeders Wagner, Mahler, Strauss en Schönberg dachten daar iets anders over en streefden naar een steeds groter bezet symfonieorkest. Opmerkelijk is dat Strauss gedurende zijn enorme carrière als componist en dirigent van vooral opera’s fascinatie voor koorzang heeft behouden.Voor de teksten putte Strauss graag uit het oeuvre van de dichter Friedrich Rückert, waarin de natuur, de menselijke ziel en gesublimeerd genot de boventoon voeren. Een koor is zoiets als een orkest, dus vragen Deutsche Motette, Traumlicht, Der Abend en Hymne respectievelijk om 20-, 12-, 16- en 12-stemmig koor, en uiteraard zijn enkelbezette partijen hier uit den boze! Met nauwelijks concurrentie is deze opname een ijkpunt, maar de nogal wollige opname verhindert een goede verstaanbaarheid van de tekst. Strauss zelf had daar wellicht geen punt van gemaakt, want ook vocalen zijn klankkleur, maar eerlijk is eerlijk: koorkunst bestaat niet bij superieure klank alleen.
Richard Strauss hield van een rijke koorklank
ARJAN VAN DIJK
vocaal
vocaal
PRAULINŠ, EINFELDE, SISASK, MIŠKINIS Baltic exchange
FELIX MENDELSSOHNBARTHOLDY Oedipus in Kolonos
Choir of Trinity College, Cambridge o.l.v. Stephen Layton
Vocale solisten, Kammerchor Stuttgart, Klassische Philharmonie Stuttgart o.l.v. Frieder Bernius
HYPERION CDA 67747
CARUS 83.225
D
oor de bekendheid van hun koormuziek kan de indruk bestaan dat boven de Noordzee alleen Pärt en Rautavaara dergelijk repertoire hebben gemaakt. Verbreed nu uw horizon met deze fraaie selectie van Baltische koor-
W
at is het midden tussen Mozarts Die Zauberflöte en Wagner?
werken die de dirigent Stephen Layton en het jeugdige maar ronduit professioneel klinkende koor vanTrinity College uit Cambridge heeft opgenomen. Einfelde, Miškinis, Praulinš en Sisask:zelfs de doorgewinterde koorliefhebber zal deze componisten niet allemaal kennen,maar onbekend mag zeker niet onbemind blijven.Volgens de statistieken zingt een op de twee bewoners van Estland, Letland en Litouwen in een koor, de ideale voedingsbodem voor een enorme koortraditie met zich navenant uitbreidend repertoire. Centraal staat hier de Missa Rigensis die Ugis Praulinš in 2003 voor het jongenskoor van de kathedraal van Riga heeft gecomponeerd: onverholen imitatie van renaissancepolyfonie, indrukwekkende klankclusters en ritmische virtuositeit leiden tot een van de boeiendste hedendaagse miszettingen. Door de natuur geïnspireerd impressionistisch en somber van toon zijn Maija _ Einfeldes zettingen van drie gedichten van Fricis Barda. Het Benedictio is een goede inleiding op het oeuvre van de componist en astronoom Urmas Sisask, die kosmische en muzikale harmonie wil laten samenvallen. Laat u meeslepen in dit Baltische avontuur!
Antwoord: Mendelssohns Oedipus in Kolonos. Frederik IV van Pruisen stelde Mendelssohn aan als kapelmeester in Berlijn en gebood in 1845 muziek bij Sofokles’ tragedie over Oedipus. Deze Griek bracht een vreemdeling om als gevolg van een twistgesprek, waarna hij de stadThebe ontzette, tot koning werd gekroond en bij de koningin vier kinderen verwekte.Toen de oorzaak van een pestepidemie werd gezocht, bleek dat de vermoorde man zijn vader was geweest en de koningin zijn moeder. Mendelssohn pakt de draad op als Oedipus na jarenlange ballingschap in Kolonos nabij Athene aankomt. Hij krijgt veel te verduren, maar koningTheseus verleent de gewezen vorst toch het burgerschap van zijn stad en is getuige van diens gang naar de onderwereld. Daar waar Mozart in zijn zangspel gesproken tekst en begeleide zang strikt afwisselt enWagner zijn libretto’s als schier eindeloze gezangen behandelt, hanteert Mendelssohn fascinerende mengvormen, waarvan het begeleide recitatief voor koor het meest opvalt. Dat het uitstekende Kammerchor Stuttgart door de opname wat naar de achtergrond verdwijnt als de trombones inzetten, weegt zeker niet op tegen het feit dat we eindelijk beschikken over een onberispelijke uitvoering van deze briljante muziekdramatische schepping.
ARJAN VAN DIJK
ARJAN VAN DIJK
Meeslepend avontuur van Baltische koormuziek
36 februari 2010
Briljante toneelmuziek van Mendelssohn
CD BESPREKINGEN vocaal
vocaal
ALBAN BERG Drei Orchesterstücke opus 6, Altenberg-Lieder opus 4, Sieben frühe Lieder
DIVERSE COMPONISTEN
Christiane Iven, Orchestre Philharmonique de Strasbourg o.l.v. Marc Albrecht
A company of voices: Conspirare in concert
PENTATONE CLASSICS PTC 5186363 (SACD)
HARMONIA MUNDI USA HMU 907534
D
onspirare, het professionele koor uit Texas dat is opgericht door de dirigent, arrangeur en componist Craig Hella Johnson, ontleent zijn naam aan het Latijnse woord voor ‘overeenstemmen’, of letterlijk ‘samen ademen’. Dat de kelen van Conspirare dezelfde kant op staan, is na be-
e Altenbergliederen, een meesterwerk van de jonge Alban Berg, vormden ooit de aanleiding tot een conflict tussen Berg en zijn leraar Schönberg. Ze waren te kort,vond Schönberg, en in die context
bestond geen mogelijkheid tot thematische ontwikkeling. Nú zouden wij zeggen: deze partituur is precies goed en juist de beknopte vorm draagt bij tot de hoge graad van concentratie. In de versie van de Duitse sopraan Christiane Iven en de dirigent Marc Albrecht met zijn orkest uit Straatsburg gaat geen noot verloren en het lijkt of zij de partituur met een laserstraal belichten, tot diep in de krochten van de duistere orkestpartij. Hoog daarboven zweeft de strakke, zuivere stem van Iven en op de vleugels van de tekst vliegt zij haar eigen koers. In het jeugdwerk de Sieben frühe Lieder, later door Berg zelf georkestreerd, sluiten tekst en orkestpartij nog nauwer op elkaar aan en illustreert het orkest soms zelfs de woorden. Zo worden we in deze opname bij de hand genomen en wandelen we terug in de richting van de romantiek, met als eindpunt de door Berg voor kamermuziekbezetting bewerkte wals van Johann Strauss: ‘Wein,Weib und Gesang’.
Alsof ze de partituur met een laserstraal belichten
KATJA REICHENFELD
Conspirare o.l.v. Craig Hella Johnson
C
luistering van alweer de derde cd van het koor wel duidelijk! Het betreft hier een concertregistratie uit 2008 in het Long Center for the Performing Arts, het muziektheater in Austin, dat de akoestische menging van het koor wel wat beperkt. Maar dit terzijde. U wordt meegevoerd in een zeer geïnspireerd uitgevoerd programma, waarin toegankelijke klassieke koorwerken van Barber en Lauridsen worden afgewisseld met voor koor gearrangeerde gospels en songs van onder meer Dolly Parton en Annie Lennox. Kortom, het ideale album voor de liefhebber van lichte koormuziek, een genre waar in Nederland niet zelden met enig dedain over wordt gedacht. Net als komedie op het toneel heeft lichte muziek de schijn van ‘gemakkelijk’, maar de uitvoering ervan stelt even hoge eisen als bij klassieke muziek, en Conspirare voldoet daar moeiteloos aan.Voor de echte liefhebber is er van dit concert ook een dvd beschikbaar. Op www.conspirare.org kunt u alvast van wat voorproefjes genieten.
Geïnspireerd concert met lichte koormuziek
ARJAN VAN DIJK
vocaal
vocaal
JAN PIETERSZOON SWEELINCK
GEORG FRIEDRICH HÄNDEL
Tweede boek der Psalmen Davids
Amore x Amore
Gesualdo Consort Amsterdam o.l.v. Harry van der Kamp
Xavier Sabata, Forma Antiqva o.l.v. Aarón Zapico
GLOSSA GES 922403 - NL (3 CD’S + BOEK)
WINTER & WINTER 910 162-2
I
H
n de serie Het Sweelinck Monument heeft het Gesualdo Consort Amsterdam een prachtig nieuw deel uitgebracht, en wel het Tweede boek der Psalmen Davids uit 1613. Op initiatief van de artistiek leider Harry van der Kamp legt
oewel het Händeljaar 2009 nog maar net achter de rug is, blijven er onverminderd nieuwe opnamen verschijnen van deze Engelse Duitser.
het gezelschap het volledige vocale werk van onze landgenoot Jan Pieterszoon Sweelinck (1562-1621) vast: de wereldlijke werken, de Psalmen Davids en de Cantiones sacrae. De komende tijd verschijnen er nog vier delen met in totaal acht cd’s. De fraai vormgegeven uitgave gaat vergezeld van een tekstboek met commentaren van onder meer de musicologen Pieter Dirksen en Rudolf Rasch. Sweelinck, die tientallen jaren organist is geweest van de Oude Kerk in Amsterdam en geliefd was als docent in de Republiek en ver daarbuiten, heeft zijn composities gebaseerd op de melodieën uit het Geneefse Psalter (1562). In de dertig psalmen uit het Tweede boek leggen de zangers van het Gesualdo Consort een elastische samenklank aan de dag, met smaakvolle detailleringen in alle registers. De souplesse van het ensemble gaat gepaard met een transparante, gedragen toon die de meerstemmige zettingen een gepaste energie verleent. De variaties en fantasieën voor orgel, van Sweelinck zelf en van BernardWinsemius, vormen een aangename afwisseling.
Daar zit ook repertoire bij waarmee hij niet in eerste instantie wordt geassocieerd: Italiaanse cantates voor solostem en basso continuo. Händel schreef tijdens zijn verblijf in Italië van 1706 tot 1710 tientallen werken in dit genre,die werden uitgevoerd ten huize van de Romeinse en Napolitaanse adel. Hier werden geen avondvullende opera’s of grootse oratoria verlangd, maar bescheiden kamermuziek om intieme diners of besloten feestjes muzikaal op te luisteren. Deze vaak korte composities bestaan louter uit aria’s en recitatieven waarbij de liefdesperikelen van herders en herderinnen favoriete thema’s zijn. De jonge Catalaanse countertenor Xavier Sabata weet daar zowel muzikaal als tekstueel goed raad mee. Met zijn warme timbre en expressieve interpretatie sleurt hij de luisteraar mee in de amoureuze escapades van de smachtende schapenhoeder. Het Spaanse oudemuziekensemble Forma Antiqva van de gebroeders Aarón, Pablo en Daniel Zapico ondersteunt hem daarin uiterst stijlvol. Het uitgebreide continuoinstrumentarium geeft extra kleur en afwisseling aan de – naar hedendaagse maatstaven – gedateerde teksten uit de achttiende eeuw. En die worden daardoor opeens een stuk geloofwaardiger.Amore blijft tenslotte Amore…
FREDERIKE BERNTSEN
FRANS JANSEN
Prachtig monument voor Sweelinck
WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Pastoraal lief en leed in Händels cantates
februari 2010
37
CD BESPREKINGEN vocaal dvd
vocaal dvd
HERMANN PREY
RENÉE FLEMING
The Schubert song cycles
Ladies & gentlemen, Miss Renée Fleming
Hermann Prey, Helmut Deutsch en Leonard Hokanson
M.m.v. Luciano Pavarotti, Plácido Domingo, Daniel Barenboim e.a.
MAJOR 70208 (2 DVD’S)
TP DVD 159
V
D
orig jaar zou de in 1998 overleden Duitse bariton Hermann Prey tachtig zijn geworden. Een passende aanleiding om een registratie uit het
midden van de jaren tachtig op dvd uit te brengen. Hierop vertolkt hij Schuberts liederencycli Die schöne Müllerin, Winterreise en Schwanengesang. Met zijn fluwelen stem en charmante verschijning was Prey op operagebied decennialang de publiekslieveling van Salzburg tot NewYork en werkte hij samen met de groten der aarde. Zijn grootste liefde gold echter het Duitse lied. Winterreise nam daarbinnen een centrale plaats in. Hij vertelt daarover in Christoph Engels documentaire Stationen eines Interpreten, die vlak voor zijn dood is opgenomen en als bonus is toegevoegd. ‘Dit werk loopt als een rode draad door mijn muzikale leven. Hoewel ik het al honderden malen heb gezongen, ontdek ik telkens weer iets nieuws.’ Bij Prey was nooit sprake van routine. Door zijn ongekunstelde en schijnbaar moeiteloze manier van zingen kwamen als vanzelf de ware emoties tot uitdrukking. Daarmee raakte hij juist die essentie die bij deze muziek vaak achter de noten verborgen ligt. Geheel in deze sfeer werden de drie cycli opgenomen, waardoor alle aandacht naar tekst en muziek moest uitgaan. Maar toegegeven, ook naar Hermann Prey.
Hermann Prey raakt Schuberts essentie
FRANS JANSEN
e cineast Tony Palmer, die muziekfilms heeft gemaakt over zowel pop als klassieke muziek, portretteert Amerika’s grootste, huidige diva Renée Fleming. Het is een traditioneel en stijlvol portret.We maken ken-
nis met haar ouders, die allebei aan een conservatorium zang studeerden. Het was dus genetisch haast een uitgemaakte zaak voor welk beroep hun dochter in de wieg was gelegd. Zoals zoveel kunstenaars was zij een eenzelvig kind dat componeerde en las terwijl haar vriendinnen buiten speelden. Nadat ze een belangrijke Amerikaanse muziekprijs had gewonnen, trad ze uit de schaduw en wel direct als een charismatische, intelligente zangeres. Toch belicht Tony Palmer ook de schaduwzijden van het muzikantenbestaan. Hoe is het een moeder te zijn die haar kinderen maandenlang niet ziet? Hoe bouw je een verhouding met een man op, als alle belangrijke podia je uitnodigen? Renée Fleming praat openhartig en onsentimenteel over deze aspecten van haar leven. Naast veel mooie muziekfragmenten is er één dat als een leidmotief lijkt te fungeren: ‘That yonge child’ van Britten. Dit fragiele lied over een huilend Christuskind dat in slaap wordt gezongen, lijkt al het succes en het kwetsbare van Flemings leven te vertolken. Een subtiele symbolische vondst van Palmer.
Openhartig portret van diva Renée Fleming
WILLEM VELDHUIZEN
kamermuziek
kamermuziek
GEORGE ONSLOW
SERGEJ PROKOFJEV
Strijkkwartetten opus 54, 55, 56
String quartets nos. 1& 2, Sonata for 2 violins
Quatuor Diotima
Pavel Haas Quartet
NAÏVE V 5200
SUPRAPHON SU 3957
R
S
uim zeventig strijkkwartetten en -kwintetten heeft George Onslow (1784-1853) ons nagelaten, een Franse componist van Engelse afkomst die Duits georiënteerde kamermuziek componeerde. In zijn tijd
lechts twee strijkkwartetten heeft Sergei Prokofjev geschreven, en ze zijn zeer verschillend. Het Eerste uit 1931, gecomponeerd tijdens een
werd hij vooral in Duitsland gewaardeerd, onder meer door Schumann, die zijn muziek ook speelde. In vergetelheid geraakt, wordt Onslows nalatenschap nu gelukkig herontdekt. Er zijn inmiddels verscheidene cd’s met zijn werken verschenen, maar die van het Quatuor Diotima met de drie strijkkwartetten opus 54, 55 en 56 uit 1834 is de eerste van goede kwaliteit. Deze Franse musici hebben Onslow door. Zij hebben begrepen dat je de snellere delen van zijn kwartetten ook echt snel moet spelen, wil deze virtuoze, harmonisch pakkende en verrassende muziek tot haar recht komen. De meeste ensembles konden dat niet, het Quatuor Diotima wel. Geen enkel allegro of scherzo vormt een probleem voor deze uitstekende musici. Zij doen recht aan de stormachtige dramatiek in Onslows kwartetten, zoals in het eerste deel van opus 56, een energiek en polyfoon allegro. Maar ook de lyrische kant van Onslow krijgt van hen de nodige aandacht.Wie meer wil ontdekken over kamermuziek in de negentiende eeuw dan reeds bekend is, mag deze cd beslist niet missen.
tournee door Amerika in opdracht van de Library of Congress uit Washington, is een robuust, soms licht dissonant werk dat nog enigszins aanleunt tegen zijn woeste balletten uit het Parijs van de jaren twintig. HetTweede kwartet ontstond tien jaar later. Prokofjev was voorgoed teruggekeerd in de Sovjet-Unie en werd min of meer gedwongen wat gematigder te componeren. Hij verwerkte hierin ingenieus en vol humor de charmante Kabardische volksmuziek. Het Tsjechische Pavel Haas Kwartet speelt deze werken (aangevuld met de Sonate voor twee violen) op formidabele wijze. De twee dames (viool) en twee heren (altviool en cello) hebben een haarfijn gevoel voor spanning en ontspanning, voor het heftige en het lyrische, voor de lijnen in Prokofjevs muziek. Er klinkt speelsheid en lichtvoetigheid in het energieke begin van het Eerste kwartet en warmte en melancholie in het lyrische thema van de altviool dat hierop volgt. HetTweede kwartet is verrukkelijk in zijn frisheid van thema’s (zoals een prachtige volksmelodie halverwege het langzame deel) en in de heerlijke manier waarop het kwartet met zijn spelplezier deze muziek tot leven brengt.
DORON NAGAN
DORON NAGAN
Verrassende kwartetten van hoog niveau
38 februari 2010
Spelplezier in Prokofjevs kwartetten
CD BESPREKINGEN kamermuziek
kamermuziek
JOSEPH HAYDN
JOSEPH HAYDN
String quartets vol. 2
String quartets vol. 2 (opus 9/4, 64/5, 77/1)
Leipziger Streichquartett
Schuppanzigh Quartet
MDG GOLD MDG 307 1585-2
ACCENT ACC 24220
H
e op historisch instrumentarium spelende musici van het Schuppanzigh Kwartet hebben al opnamen gemaakt van minder bekende tijdgenoten van de grote Weense componisten uit de achttiende en negentiende eeuw, zoals Ferdinand Ries en Joseph Martin Kraus. Nu is voor
et fameuze Leipziger Streichquartett heeft in 2008 na twintig jaar afscheid moeten nemen van zijn primarius Andreas Seidel en geruisloos heeft de violist Stefan Arzberger diens plaats ingenomen. Evenals de
anderen is hij afkomstig uit de voorste gelederen van het Gewandhausorchester, en zijn eigen Arzberger Quartett ging vooraf aan de huidige samenwerking met de Leipzigers. Een cd-project met de kwartetten van Haydn luidt nu de nieuwe fase van het ensemble in. Onlangs werden Die sieben letztenWorte uitgegeven, nu gevolgd door drie van de zes ‘Pruisische’ kwartetten opus 50. Het is een goede keuze, want hier ging het Haydn voor het eerst om volledige gelijkwaardigheid van de vier stemmen. Zeldzaam homogeen klinkt het spel van de vier musici. Ook in passages waar de eerste violist meestal in gekwinkeleer uitbarst, lijkt Arzberger zijn aandrang te temperen ter wille van de eenheid van klank. Veel initiatief gaat uit van de cello en de middenstemmen, en zo krijgt men een goed beeld van Haydns bedoeling bij het schrijven van de kwartetten. Ongetwijfeld vormt deze cd de opmaat van een nieuw hoofdstuk in de carrière van het ensemble, want zoveel is duidelijk: het voortbestaan van het Leipziger Streichquartett is gewaarborgd!
Homogeen samenspel van fameuze Leipzigers
KATJA REICHENFELD
D
hen de tijd gekomen om hun visie vast te leggen op de grondlegger van het genre: Joseph Haydn. Levendig klinkt deze Haydn en het lijkt of de musici zijn noten zojuist hebben ontdekt en er speels mee vandoor gaan. Alles ruikt naar voorjaar, het jaargetijde waarin de bladeren glanzen en de veulens plotselinge, soms wat onhandige sprongen maken.Weliswaar is de intonatie niet smetteloos en de ensembleklank niet erg homogeen, maar al luisterend wordt men aangenaam verrast door de spontaan klinkende muzikale ingevingen die altijd doordacht blijken te zijn en gebaseerd op kennis van de historische uitvoeringspraktijk. De spelers nemen de vrijheid waarvan zij weten dat die hun toekomt, en zelf lijken zij daarvan evenveel te genieten als de luisteraar. Dit is de tweede in een serie van drie Haydn-cd’s, en hopelijk wordt het project voortgezet. Maar dan liefst in een wat ‘drogere’ opnameruimte waarin het op contrast gerichte spel van het Schuppanzigh Kwartet wat minder gebonden wordt.
Haydn klinkt speels op historische instrumenten
KATJA REICHENFELD
kamermuziek
TSJAIKOVSKI, SERGEJ EN GABRIEL PROKOFJEV Russian generations 2
Frysk Klass ie k Festival te voet, per fiets, auto of boot bereikbaar!
Ruysdael Kwartet COBRA 0031
H
et Ruysdael Kwartet heeft een originele benadering van het repertoire: na een cd met ‘eerste stappen’ van grote componisten op het gebied van het strijkkwartet volgde er een met de nummers 1 van Tsjaikovski, Prokofjev en diens kleinzoon Gabriel Prokofjev, en nu is nummer 2 uitgekomen met van dezelfde componisten het tweede kwartet. De formule
werkt en de luisteraar leeft mee met de psychische en technische veranderingen van de componisten. Het spel boeit van de eerste tot de laatste noot. Een grote professionaliteit gaat samen met een bloeiende fantasie die gevoed wordt door de vele nieuwe muziek die deze musici naast de klassieke werken uitvoeren.Verfijning en passie gaan hand in hand in hun versie van Tsjaikovski en Prokofjev. De grote verrassing komt aan het slot: het kwartet van Gabriel Prokofjev. Even eigenzinnig als zijn grootvader en geïnspireerd door de elektronische dance-muziek, speelt hij een spannend spel met pulserende ritmiek en plotselinge stilstand. De vele lyrische lijnen leiden een onafhankelijk bestaan en voeren nooit naar een verlossend eindpunt. Deze muziek is volledig verankerd in het heden, behalve dan het verstilde derde deel, ‘Promenade dans le bois’, waarin de componist zijn blik met lichte nostalgie richt op het verleden.
Verfijning en passie bij het Ruysdael Kwartet
8 t/m 11 juli 2010 Cultuur, Recreatie & Toerisme ontmoeten elkaar op pleinen, in monumentale gebouwen, in havens en op het strand
Friesland ‘natuurlijk’ klassiek ! in Gaasterlân-Sleat, Skarsterlân & Lemsterland
In samenwerking met:
KATJA REICHENFELD WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Organisatie: Stichting Frysk Klassiek Festival www.klassiekfestival.nl Info: klassefestival@gmail.com
CD BESPREKINGEN kamermuziek
kamermuziek
JOSEPH HAYDN
JOSEPH HAYDN
String quartets vol. 2
String quartets vol. 2 (opus 9/4, 64/5, 77/1)
Leipziger Streichquartett
Schuppanzigh Quartet
MDG GOLD MDG 307 1585-2
ACCENT ACC 24220
H
e op historisch instrumentarium spelende musici van het Schuppanzigh Kwartet hebben al opnamen gemaakt van minder bekende tijdgenoten van de grote Weense componisten uit de achttiende en negentiende eeuw, zoals Ferdinand Ries en Joseph Martin Kraus. Nu is voor
et fameuze Leipziger Streichquartett heeft in 2008 na twintig jaar afscheid moeten nemen van zijn primarius Andreas Seidel en geruisloos heeft de violist Stefan Arzberger diens plaats ingenomen. Evenals de
anderen is hij afkomstig uit de voorste gelederen van het Gewandhausorchester, en zijn eigen Arzberger Quartett ging vooraf aan de huidige samenwerking met de Leipzigers. Een cd-project met de kwartetten van Haydn luidt nu de nieuwe fase van het ensemble in. Onlangs werden Die sieben letztenWorte uitgegeven, nu gevolgd door drie van de zes ‘Pruisische’ kwartetten opus 50. Het is een goede keuze, want hier ging het Haydn voor het eerst om volledige gelijkwaardigheid van de vier stemmen. Zeldzaam homogeen klinkt het spel van de vier musici. Ook in passages waar de eerste violist meestal in gekwinkeleer uitbarst, lijkt Arzberger zijn aandrang te temperen ter wille van de eenheid van klank. Veel initiatief gaat uit van de cello en de middenstemmen, en zo krijgt men een goed beeld van Haydns bedoeling bij het schrijven van de kwartetten. Ongetwijfeld vormt deze cd de opmaat van een nieuw hoofdstuk in de carrière van het ensemble, want zoveel is duidelijk: het voortbestaan van het Leipziger Streichquartett is gewaarborgd!
Homogeen samenspel van fameuze Leipzigers
KATJA REICHENFELD
D
hen de tijd gekomen om hun visie vast te leggen op de grondlegger van het genre: Joseph Haydn. Levendig klinkt deze Haydn en het lijkt of de musici zijn noten zojuist hebben ontdekt en er speels mee vandoor gaan. Alles ruikt naar voorjaar, het jaargetijde waarin de bladeren glanzen en de veulens plotselinge, soms wat onhandige sprongen maken.Weliswaar is de intonatie niet smetteloos en de ensembleklank niet erg homogeen, maar al luisterend wordt men aangenaam verrast door de spontaan klinkende muzikale ingevingen die altijd doordacht blijken te zijn en gebaseerd op kennis van de historische uitvoeringspraktijk. De spelers nemen de vrijheid waarvan zij weten dat die hun toekomt, en zelf lijken zij daarvan evenveel te genieten als de luisteraar. Dit is de tweede in een serie van drie Haydn-cd’s, en hopelijk wordt het project voortgezet. Maar dan liefst in een wat ‘drogere’ opnameruimte waarin het op contrast gerichte spel van het Schuppanzigh Kwartet wat minder gebonden wordt.
Haydn klinkt speels op historische instrumenten
KATJA REICHENFELD
kamermuziek
TSJAIKOVSKI, SERGEJ EN GABRIEL PROKOFJEV Russian generations 2
Frysk Klass ie k Festival te voet, per fiets, auto of boot bereikbaar!
Ruysdael Kwartet COBRA 0031
H
et Ruysdael Kwartet heeft een originele benadering van het repertoire: na een cd met ‘eerste stappen’ van grote componisten op het gebied van het strijkkwartet volgde er een met de nummers 1 van Tsjaikovski, Prokofjev en diens kleinzoon Gabriel Prokofjev, en nu is nummer 2 uitgekomen met van dezelfde componisten het tweede kwartet. De formule
werkt en de luisteraar leeft mee met de psychische en technische veranderingen van de componisten. Het spel boeit van de eerste tot de laatste noot. Een grote professionaliteit gaat samen met een bloeiende fantasie die gevoed wordt door de vele nieuwe muziek die deze musici naast de klassieke werken uitvoeren.Verfijning en passie gaan hand in hand in hun versie van Tsjaikovski en Prokofjev. De grote verrassing komt aan het slot: het kwartet van Gabriel Prokofjev. Even eigenzinnig als zijn grootvader en geïnspireerd door de elektronische dance-muziek, speelt hij een spannend spel met pulserende ritmiek en plotselinge stilstand. De vele lyrische lijnen leiden een onafhankelijk bestaan en voeren nooit naar een verlossend eindpunt. Deze muziek is volledig verankerd in het heden, behalve dan het verstilde derde deel, ‘Promenade dans le bois’, waarin de componist zijn blik met lichte nostalgie richt op het verleden.
Verfijning en passie bij het Ruysdael Kwartet
8 t/m 11 juli 2010 Cultuur, Recreatie & Toerisme ontmoeten elkaar op pleinen, in monumentale gebouwen, in havens en op het strand
Friesland ‘natuurlijk’ klassiek ! in Gaasterlân-Sleat, Skarsterlân & Lemsterland
In samenwerking met:
KATJA REICHENFELD WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Organisatie: Stichting Frysk Klassiek Festival www.klassiekfestival.nl Info: klassefestival@gmail.com
CD BESPREKINGEN verso_digipackcover_hrs_cmyk.pdf
12-01-2010
14:38:32
kamermuziek
kamermuziek
C
M
Y
DIVERSE COMPONISTEN Verso
CM
MY
CY
CMY
K
WOLFGANG AMADEUS MOZART Piano quartets
Matthijs Koene en Stefan Gerritsen
Mozart Piano Quartet
KARNATIC KLR 021
MDG GOLD MDG 943 1579-6
D
O
it is de debuut-cd van het duo Verso, bestaande uit de gitarist Stefan Gerritsen (1973) en de panfluitist Matthijs Koene (1977). Verso bestaat
al sinds 1997 en de zeven hier bijeengebrachte composities zijn een keuze uit de ongeveer dertig die in de periode 1997-2006 voor het duo werden geschreven. Het is allemaal Hollandse nieuwe en zelfs zeer nieuwe, ook van buitenlandse componisten hier woonachtig, gemaakt in opdracht van het Fonds voor de Scheppende Toonkunst of het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Een bonte verzameling van geconstrueerde, sfeervolle, soms ook gekunsteld moderne en diverterend melodieuze muziek, met hier en daar toespelingen op volksmuziek. Koene is inmiddels algemeen erkend als een absolute meester op zijn instrument, wat onder meer mag blijken uit zijn aanstelling tot hoofdvakdocent panfluit aan het conservatorium van Amsterdam. Boeiend is het atypische gebruik van de panfluit. Bijna nooit horen we de stereotiepe klank, slechts zeer incidenteel de welbekende stijgende of dalende riedel. Een panfluit heeft een breed spectrum van kleuren: van de natte houtklank van de basblokfluit tot de scherpere, metalige hoogte van de piccolo. De vochtige geblazen tonen vormen een ideale combinatie met de milde snaren van de gitaar.
Hollandse nieuwe op panfluit en gitaar
JURJEN VIS
orspronkelijk zou Mozart in opdracht drie pianokwartetten componeren, maar vanwege de voor die tijd vreemde eigenzinnigheden in het Kwartet in g annuleerde de opdrachtgever het project. Mo-
zart mocht overigens zijn honorarium behouden. De tweede compositie werd toch nog voltooid, maar het derde werk bleef definitief uit. Het Mozart Piano Quartet geeft op deze cd fonkelende uitvoeringen van de twee composities. De dialogen tussen de instrumenten zijn van een uitgelezen verfijning. Luister naar de doorwerking in het eerste deel van het Kwartet in g. Overal klinken er melodielijnen die maar al te vaak door anderen veronachtzaamd worden. Alle instrumenten soleren en begeleiden, en de rijkdom aan details is hierdoor enorm. Na de energie van het eerste deel is de rust van het Andante weldadig. Dit houdt overigens niet in dat er minder sterk wordt gemusiceerd.Vooral de pianist verrast op veel plaatsen met verrukkelijke versieringen, die soms bijna als miniatuurcadensen aandoen. Dit verleent de interpretaties een onvervalst eigen signatuur. Deze topuitvoeringen doen haast vergeten dat bekrompen terughoudendheid ertoe heeft geleid dat een derde kwartet ongeschreven is gebleven.
Topuitvoering van Mozarts pianokwartetten
WILLEM VELDHUIZEN
kamermuziek
piano
DIVERSE COMPONISTEN
BACH, YSAŸE Works for violin solo
Das legendäre Berliner Konzert, 18. Mai 1986
Liza Ferschtman
Vladimir Horowitz
CC 72351 (SACD)
SONY CLASSICS 88697 573532 (2 CD’S)
M
H
uziek is Liza Ferschtman met de moedermelk ingegoten. Haar ouders zijn beiden bevlogen musici en als peutertje speelde ze met de grote Philipp Hirshhorn in de tuin. Op de website van Ferschtman
is een aandoenlijke foto te zien van de kleine Liza met deze veel te jong gestorven violist die later haar leraar zou worden.Wie haar nieuwe cd met solowerken van Bach enYsaÿe beluistert, voelt die aangeboren muzieknatuur. Ferschtman hoeft niet ver te zoeken om tot de ziel van een werk door te dringen. Die ligt klaar om te worden aangesproken.Werken voor viool solo van Bach combineert ze met solosonates van de vioolspecialistYsaÿe. De overeenkomsten tussen Bachs Partita BWV 1006 en de Sonate op. 27 nr. 2 vanYsaÿe zijn overduidelijk.Ysaÿe laat zijn sonate vertrekken bij Bachs noten, die vervolgens lijken te ontsporen naar de taal van zijn eigen tijd. De link tussen Bachs sonate BWV 1001 en op. 27 nr. 1 vanYsaÿe springt minder direct in het oog, maar is er wel degelijk. Door de werken na elkaar op de cd te zetten geeft Liza Ferschtman haar publiek een lesje in hogere luisterkunst. Fascinerend en onvergetelijk goed gespeeld. Kijk voor de aanbieding op pagina 11.
Ferschtman geeft lesje in hogere luisterkunst
CHRIS ZUIDERHOUT
40 februari 2010
et legendarische Berlijnse concert van Vladimir Horowitz uit 1986 bewijst de ongebroken kracht en verfijning van zijn pianospel. De mu-
sicus die zo lang gezwegen had, overtuigde met zijn formidabele kunst, zijn magische kleurenpalet, indrukwekkende spierkracht en ongeëvenaarde originaliteit en speurzin. In de schijnbaar eenvoudige sonates van Scarlatti speelt hij met stemvoering en dynamiek. Zo ontstaat een muzikale klankrijkdom die volkomen eigen is. Kenmerkend voor Horowitz is het vermogen om een tedere sprookjessfeer op te roepen. Luister naar Liszts Sonetto del Petrarca om de vervoerende kwaliteit te ervaren of naar Rachmaninovs Prelude opus 32 nr. 5. De vertolkingen zijn nooit voorspelbaar, maar steeds op het scherp van de snede, uiterst geconcentreerd en spannend van de eerste tot de laatste noot.Toegiften blijven uiteraard niet uit. Na een oerpoëtische interpretatie van Schumanns Träumerei volgt Liszts Valse oubliée nr. 1. Hier treden polyfone details naar voren die anderen over het hoofd zien. Daarop volgt Moszkowski’s Etincelles. Horowitz doet de titel van het werk alle eer aan. Het miniatuur fonkelt en flitst en ontlokt bravogeroep aan het publiek. Horowitz’ hyperindividuele spel is en blijft een klasse apart.
Legendarische Horowitz blijft een klasse apart
WILLEM VELDHUIZEN
CD BESPREKINGEN verso_digipackcover_hrs_cmyk.pdf
12-01-2010
14:38:32
kamermuziek
kamermuziek
C
M
Y
DIVERSE COMPONISTEN Verso
CM
MY
CY
CMY
K
WOLFGANG AMADEUS MOZART Piano quartets
Matthijs Koene en Stefan Gerritsen
Mozart Piano Quartet
KARNATIC KLR 021
MDG GOLD MDG 943 1579-6
D
O
it is de debuut-cd van het duo Verso, bestaande uit de gitarist Stefan Gerritsen (1973) en de panfluitist Matthijs Koene (1977). Verso bestaat
al sinds 1997 en de zeven hier bijeengebrachte composities zijn een keuze uit de ongeveer dertig die in de periode 1997-2006 voor het duo werden geschreven. Het is allemaal Hollandse nieuwe en zelfs zeer nieuwe, ook van buitenlandse componisten hier woonachtig, gemaakt in opdracht van het Fonds voor de Scheppende Toonkunst of het Amsterdams Fonds voor de Kunst. Een bonte verzameling van geconstrueerde, sfeervolle, soms ook gekunsteld moderne en diverterend melodieuze muziek, met hier en daar toespelingen op volksmuziek. Koene is inmiddels algemeen erkend als een absolute meester op zijn instrument, wat onder meer mag blijken uit zijn aanstelling tot hoofdvakdocent panfluit aan het conservatorium van Amsterdam. Boeiend is het atypische gebruik van de panfluit. Bijna nooit horen we de stereotiepe klank, slechts zeer incidenteel de welbekende stijgende of dalende riedel. Een panfluit heeft een breed spectrum van kleuren: van de natte houtklank van de basblokfluit tot de scherpere, metalige hoogte van de piccolo. De vochtige geblazen tonen vormen een ideale combinatie met de milde snaren van de gitaar.
Hollandse nieuwe op panfluit en gitaar
JURJEN VIS
orspronkelijk zou Mozart in opdracht drie pianokwartetten componeren, maar vanwege de voor die tijd vreemde eigenzinnigheden in het Kwartet in g annuleerde de opdrachtgever het project. Mo-
zart mocht overigens zijn honorarium behouden. De tweede compositie werd toch nog voltooid, maar het derde werk bleef definitief uit. Het Mozart Piano Quartet geeft op deze cd fonkelende uitvoeringen van de twee composities. De dialogen tussen de instrumenten zijn van een uitgelezen verfijning. Luister naar de doorwerking in het eerste deel van het Kwartet in g. Overal klinken er melodielijnen die maar al te vaak door anderen veronachtzaamd worden. Alle instrumenten soleren en begeleiden, en de rijkdom aan details is hierdoor enorm. Na de energie van het eerste deel is de rust van het Andante weldadig. Dit houdt overigens niet in dat er minder sterk wordt gemusiceerd.Vooral de pianist verrast op veel plaatsen met verrukkelijke versieringen, die soms bijna als miniatuurcadensen aandoen. Dit verleent de interpretaties een onvervalst eigen signatuur. Deze topuitvoeringen doen haast vergeten dat bekrompen terughoudendheid ertoe heeft geleid dat een derde kwartet ongeschreven is gebleven.
Topuitvoering van Mozarts pianokwartetten
WILLEM VELDHUIZEN
kamermuziek
piano
DIVERSE COMPONISTEN
BACH, YSAŸE Works for violin solo
Das legendäre Berliner Konzert, 18. Mai 1986
Liza Ferschtman
Vladimir Horowitz
CC 72351 (SACD)
SONY CLASSICS 88697 573532 (2 CD’S)
M
H
uziek is Liza Ferschtman met de moedermelk ingegoten. Haar ouders zijn beiden bevlogen musici en als peutertje speelde ze met de grote Philipp Hirshhorn in de tuin. Op de website van Ferschtman
is een aandoenlijke foto te zien van de kleine Liza met deze veel te jong gestorven violist die later haar leraar zou worden.Wie haar nieuwe cd met solowerken van Bach enYsaÿe beluistert, voelt die aangeboren muzieknatuur. Ferschtman hoeft niet ver te zoeken om tot de ziel van een werk door te dringen. Die ligt klaar om te worden aangesproken.Werken voor viool solo van Bach combineert ze met solosonates van de vioolspecialistYsaÿe. De overeenkomsten tussen Bachs Partita BWV 1006 en de Sonate op. 27 nr. 2 vanYsaÿe zijn overduidelijk.Ysaÿe laat zijn sonate vertrekken bij Bachs noten, die vervolgens lijken te ontsporen naar de taal van zijn eigen tijd. De link tussen Bachs sonate BWV 1001 en op. 27 nr. 1 vanYsaÿe springt minder direct in het oog, maar is er wel degelijk. Door de werken na elkaar op de cd te zetten geeft Liza Ferschtman haar publiek een lesje in hogere luisterkunst. Fascinerend en onvergetelijk goed gespeeld. Kijk voor de aanbieding op pagina 11.
Ferschtman geeft lesje in hogere luisterkunst
CHRIS ZUIDERHOUT
40 februari 2010
et legendarische Berlijnse concert van Vladimir Horowitz uit 1986 bewijst de ongebroken kracht en verfijning van zijn pianospel. De mu-
sicus die zo lang gezwegen had, overtuigde met zijn formidabele kunst, zijn magische kleurenpalet, indrukwekkende spierkracht en ongeëvenaarde originaliteit en speurzin. In de schijnbaar eenvoudige sonates van Scarlatti speelt hij met stemvoering en dynamiek. Zo ontstaat een muzikale klankrijkdom die volkomen eigen is. Kenmerkend voor Horowitz is het vermogen om een tedere sprookjessfeer op te roepen. Luister naar Liszts Sonetto del Petrarca om de vervoerende kwaliteit te ervaren of naar Rachmaninovs Prelude opus 32 nr. 5. De vertolkingen zijn nooit voorspelbaar, maar steeds op het scherp van de snede, uiterst geconcentreerd en spannend van de eerste tot de laatste noot.Toegiften blijven uiteraard niet uit. Na een oerpoëtische interpretatie van Schumanns Träumerei volgt Liszts Valse oubliée nr. 1. Hier treden polyfone details naar voren die anderen over het hoofd zien. Daarop volgt Moszkowski’s Etincelles. Horowitz doet de titel van het werk alle eer aan. Het miniatuur fonkelt en flitst en ontlokt bravogeroep aan het publiek. Horowitz’ hyperindividuele spel is en blijft een klasse apart.
Legendarische Horowitz blijft een klasse apart
WILLEM VELDHUIZEN
CD BESPREKINGEN piano
ERIK SATIE Gymnopédies, Gnossiennes e.a. Katia et Marielle Labèque KML 1120
K
atia en Marielle Labèque hebben zich altijd tot Erik Satie aangetrokken gevoeld, maar opgenomen hadden ze zijn muziek nog niet.Voor
hun eerste cd met muziek van de non-conformistische componist hebben de flamboyante superpianistes deels gekozen voor bekende stukken, werken die niet meer van de concertpodia zijn weg te denken. De cd laat Katia en Marielle samen horen, maar ook solo, in stukken die passen bij hun muzikale temperament. De zussen beginnen, elkaar afwisselend, met Trois gymnopédies.Als soliste ontfermt Marielle zich met gevoel voor dramatiek over de 21 miniaturen, instrumentale erupties van soms slechts twintig seconden, die samen Sports et divertissements vormen en over Véritables préludes flasques (pour un chien). De dromerige mystiek van de eerste drie Gnossiennes wordt fraai tot klinken gebracht door Katia, die met haar gelaagde spel tevens de Gnossiennes 4, 5 en 6 vormgeeft. Ook de duetten zijn ware juweeltjes. De twee - Marielle met ferme aanslag en heldere toon, Katia meer beschouwend - vullen elkaar perfect aan in Trois morceaux en forme de poire en Trois petites pièces montées.Prachtige muziek, die in deze uitvoeringen subliem en tijdloos aandoet.
Gezusters Labèque subliem in Satie
CORNELL EVERS
piano
FRANZ SCHUBERT Impromptus Alexei Lubimov ZIGZAG TERRITOIRES ZZT 100102
A
lexei Lubimov is een muzikale alleseter, maar wel een met principes. Aan het ijzeren repertoire had hij niet genoeg. De kennismaking
met componisten als Edison Denisov en Alfred Schnittke maakte hem nieuwsgierig naar nog andere stijlen en opvattingen. En zo kwam hij via een ontmoeting met Denisov in Brussel in contact met Sigiswald Kuijken, die hem de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk binnenloodste. Pas na de val van het IJzeren Gordijn kon Lubimov zich in fysiek en artistiek opzicht vrij bewegen. Doordat in de gehele Sovjet-Unie geen enkele fortepiano voorhanden was, betekende een uitnodiging van het Franse label Erato zijn eerste ervaring met dit type instrument. Geen instrument volgt de ontwikkeling van de muziekgeschiedenis zo op de voet als de fortepiano – elk decennium verlangt op zijn minst een ander exemplaar – en daardoor ervaart Lubimov elke nieuwe opname als passen en meten. Voor de twee series van Schuberts Impromptu’s bespeelt hij een Matthias Müller uit 1810 en een Joseph Schatz uit 1830. Het resultaat is, zoals verwacht, verfijning ten top. De keuze van een passend instrument impliceert al bijna een evenwichtige uitvoering, maar de uitgekiende frasering, de fraaie timing en het ragfijne toucher maken deze opname echt helemaal af.
Verfijning ten top in Lubimovs Schubert
ANDREW VAN PARIJS WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Voor meer info:
info@amg-records.com
CD BESPREKINGEN piano
ERIK SATIE Gymnopédies, Gnossiennes e.a. Katia et Marielle Labèque KML 1120
K
atia en Marielle Labèque hebben zich altijd tot Erik Satie aangetrokken gevoeld, maar opgenomen hadden ze zijn muziek nog niet.Voor
hun eerste cd met muziek van de non-conformistische componist hebben de flamboyante superpianistes deels gekozen voor bekende stukken, werken die niet meer van de concertpodia zijn weg te denken. De cd laat Katia en Marielle samen horen, maar ook solo, in stukken die passen bij hun muzikale temperament. De zussen beginnen, elkaar afwisselend, met Trois gymnopédies.Als soliste ontfermt Marielle zich met gevoel voor dramatiek over de 21 miniaturen, instrumentale erupties van soms slechts twintig seconden, die samen Sports et divertissements vormen en over Véritables préludes flasques (pour un chien). De dromerige mystiek van de eerste drie Gnossiennes wordt fraai tot klinken gebracht door Katia, die met haar gelaagde spel tevens de Gnossiennes 4, 5 en 6 vormgeeft. Ook de duetten zijn ware juweeltjes. De twee - Marielle met ferme aanslag en heldere toon, Katia meer beschouwend - vullen elkaar perfect aan in Trois morceaux en forme de poire en Trois petites pièces montées.Prachtige muziek, die in deze uitvoeringen subliem en tijdloos aandoet.
Gezusters Labèque subliem in Satie
CORNELL EVERS
piano
FRANZ SCHUBERT Impromptus Alexei Lubimov ZIGZAG TERRITOIRES ZZT 100102
A
lexei Lubimov is een muzikale alleseter, maar wel een met principes. Aan het ijzeren repertoire had hij niet genoeg. De kennismaking
met componisten als Edison Denisov en Alfred Schnittke maakte hem nieuwsgierig naar nog andere stijlen en opvattingen. En zo kwam hij via een ontmoeting met Denisov in Brussel in contact met Sigiswald Kuijken, die hem de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk binnenloodste. Pas na de val van het IJzeren Gordijn kon Lubimov zich in fysiek en artistiek opzicht vrij bewegen. Doordat in de gehele Sovjet-Unie geen enkele fortepiano voorhanden was, betekende een uitnodiging van het Franse label Erato zijn eerste ervaring met dit type instrument. Geen instrument volgt de ontwikkeling van de muziekgeschiedenis zo op de voet als de fortepiano – elk decennium verlangt op zijn minst een ander exemplaar – en daardoor ervaart Lubimov elke nieuwe opname als passen en meten. Voor de twee series van Schuberts Impromptu’s bespeelt hij een Matthias Müller uit 1810 en een Joseph Schatz uit 1830. Het resultaat is, zoals verwacht, verfijning ten top. De keuze van een passend instrument impliceert al bijna een evenwichtige uitvoering, maar de uitgekiende frasering, de fraaie timing en het ragfijne toucher maken deze opname echt helemaal af.
Verfijning ten top in Lubimovs Schubert
ANDREW VAN PARIJS WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Voor meer info:
info@amg-records.com
CD BESPREKINGEN piano
piano
ROBERT SCHUMANN
FEDERICO MOMPOU Unpublished works for piano
Pianosonate nr. 1, Kinderszenen, Faschingsschwank ausWien
Marcel Worms
LiebrechtVanbeckevoort
ZEFIR RECORDS ZEF 9620
ALIUD ACD HJ 042-2
M
D
isschien is het de trefzekere spaarzaamheid waaraan het oeuvre van Federico Mompou (1893-1987) zijn ongrijpbare eigenheid ontleent. Het bestaat grotendeels uit fijn geslepen pianominiatuurtjes en liede-
e Belgische pianist Liebrecht Vanbeckevoort (1984) kan er niet genoeg voor worden geprezen dat hij voor zijn Schumann-cd de Sonate nr. 1 opus 11 als openingswerk heeft gekozen. Je hoort dit werk niet
ren met pianobegeleiding.Des te ongrijpbaarder,doordat de muziek van de Catalaanse componist met haar zwoele harmonische palet, haar modale wendingen en haar verwijzingen naar de Spaanse volksmuziek juist grossiert in stilistische invloeden van tijdgenoten als Debussy, Ravel en Falla. Maar waar zij hun fijnbesnaarde sfeerimpressies graag voorzagen van virtuoos vertoon, daar hanteerde Mompou een spaarzaamheid die reeds in zijn vroege composities verankerd ligt. Zo blijkt sinds kort, want in 2008 is een omvangrijke verzameling van nog onbekend jeugdwerk ontdekt in de nalatenschap van Mompous weduwe Carmen Bravo. Zij heeft de pianist en Mompou-enthousiasteling MarcelWorms uitgebreid terzijde gestaan bij diens eerdere opnamen en sindsdien vriendschappelijke banden met hem onderhouden. Geen wonder dus dat een gefotokopieerde selectie uit de pas ontdekte manuscripten binnen no time op Worms’ lessenaar stond:‘boeiende muziek, en van een hoog niveau’, nu te beluisteren op deze nieuwe Zefir-release.Worms’ warme toucher en soepele fraseringen maken Mompous bescheiden hoeveelheid noten tot een veelzeggende luisterervaring.
vaak. Het is niet populair en wordt doorgaans achtergesteld bij het Carnaval, de Davidsbündlertänze, de Etudes symphoniques, de Kinderszenen en de Fantasie. Het moet gezegd worden: Schumann zit beter in zijn vel in kleine, vluchtige vormen dan in een strenger, groter concept als dat van de sonate. Niettemin is zijn gooi naar de hoogste regionen adembenemend. De thema’s van het eerste en vierde deel pakken, beklemmen en blijven lang hangen, niet het minst de wonderlijk zoete sequensen in de finale. De Kinderszenen en de Faschingsschwank ausWien tonen de miniaturist Schumann. Ze bevatten tedere karakterstukken waarmee hij zijn geliefde dichter Heinrich Heine nabij komt. Liebrecht Vanbeckevoort is niet het type pianist dat zichzelf onzichtbaar maakt. Hij laat zich niet meevoeren in Schumanns delirium, hij lost niet mee op in nevelsluiers, maar blijft steeds stevig overeind, met de voeten in deVlaamse klei. Zijn pleidooi overtuigt en boeit van de eerste tot de laatste seconde.
JOEP CHRISTENHUSZ
JURJEN VIS
Jeugdwerk van Mompou herontdekt
piano
Vanbeckevoort overtuigt in Schumanns pianomuziek
middeleeuwen
GUILLAUME DE MACHAUT
ROBERT SCHUMANN
Ballades
Klavierwerke & KammermusikVIII Eric Le Sage
Ensemble Musica Nova o.l.v. Lucien Kandel
ALPHA 154 (2 CD’S)
AEON AECD 0982
E
G
ric Le Sage is sinds 2006 bezig om alle kamermuziek met piano en alle werken voor pianosolo van Schumann vast te leggen. Op deze twee cd’s
uillaume de de Machaut (ca. 1300-1377) was behalve dichter en componist ook diplomaat en kanunnik. Hij verkeerde in het gezelschap van koningen en kerkvorsten. Een van zijn bekendste werken
speelt hij eenvoudige composities voor de lespraktijk, maar ook veeleisende etudes. In de zes Etudes opus 3 naar Caprices van Paganini toont Le Sage zich een meester die perfecte ‘Fingerfertigkeit’ verbindt met virtuoze lichtheid. Luister naar de haast sereen opgebouwde tweede Etude, die tegelijk bovenzinnelijk en heel aards klinkt. Perfect pedaalgebruik zorgt voor warmte, kleur en doorzichtigheid. Ook de zes Concertetudes opus 10 speelt hij met feeërieke bravoure en uitstekend gedoseerd drama. In Faschingsschwank ausWien demonstreert de pianist zijn affiniteit met Schumanns grillige psyche. Intellect en instinct staan op scherp en dit levert turbulent vuurwerk en intense verstilling op. Nooit verzandt Le Sage in sentimentaliteit of goedkope effecten, steeds wordt er gewetensvol gemusiceerd. In de drie ‘Kindersonates’ opus 118 die Schumann voor zijn eigen kroost heeft gecomponeerd, overtuigt deze benadering evenzeer. Zo klinken er drie voordrachtsstukken waarin de grote componist in het klein hoorbaar is. Le Sages overtuigende aanpak blijft ondanks de eenvoudige factuur geheel intact. Kortom: een fraaie collectie, die naast de genoemde werken enkele zelden opgenomen composities bevat.
is de Messe de Nostre Dame, maar het grootste deel van zijn oeuvre bestaat uit liefdespoëzie op muziek. Wie Machauts muziek nog nooit gehoord heeft, zal misschien verbaasd zijn dat deze in de veertiende eeuw werd gecomponeerd en niet veel later. In zijn eigen tijd behoorde Machaut tot wat toen de ‘ars nova’ (nieuwe kunst) werd genoemd, maar zijn wringende samenklanken en ingewikkelde ritmiek doen nog steeds zeer modern aan. Het Franse ensemble Musica Nova, dat eerder al een complete opname heeft gemaakt van Machauts motetten, wijdt zich op deze cd aan een aantal ballades, lyrische liefdesgedichten met veel allegorie en metaforen. Machaut was een subtiel dichter en zijn poëzie is heel wat introverter dan de uitbundige Italiaanse liefdeslyriek uit die tijd. Naast zangers horen we op deze opname vedels, fluiten en tokkelinstrumenten.Veel toeters en bellen kan deze muziek niet gebruiken en de bescheiden aanpak van Musica Nova is voor mij precies de juiste. Stemmen en instrumenten mengen prachtig en er zijn ook enkele instrumentale stukken opgenomen.
WILLEM VELDHUIZEN
MARCEL BIJLO
Schumann met drama en bravoure
42 februari 2010
Subtiele liefdesmuziek uit de veertiende eeuw
CD BESPREKINGEN piano
piano
ROBERT SCHUMANN
FEDERICO MOMPOU Unpublished works for piano
Pianosonate nr. 1, Kinderszenen, Faschingsschwank ausWien
Marcel Worms
LiebrechtVanbeckevoort
ZEFIR RECORDS ZEF 9620
ALIUD ACD HJ 042-2
M
D
isschien is het de trefzekere spaarzaamheid waaraan het oeuvre van Federico Mompou (1893-1987) zijn ongrijpbare eigenheid ontleent. Het bestaat grotendeels uit fijn geslepen pianominiatuurtjes en liede-
e Belgische pianist Liebrecht Vanbeckevoort (1984) kan er niet genoeg voor worden geprezen dat hij voor zijn Schumann-cd de Sonate nr. 1 opus 11 als openingswerk heeft gekozen. Je hoort dit werk niet
ren met pianobegeleiding.Des te ongrijpbaarder,doordat de muziek van de Catalaanse componist met haar zwoele harmonische palet, haar modale wendingen en haar verwijzingen naar de Spaanse volksmuziek juist grossiert in stilistische invloeden van tijdgenoten als Debussy, Ravel en Falla. Maar waar zij hun fijnbesnaarde sfeerimpressies graag voorzagen van virtuoos vertoon, daar hanteerde Mompou een spaarzaamheid die reeds in zijn vroege composities verankerd ligt. Zo blijkt sinds kort, want in 2008 is een omvangrijke verzameling van nog onbekend jeugdwerk ontdekt in de nalatenschap van Mompous weduwe Carmen Bravo. Zij heeft de pianist en Mompou-enthousiasteling MarcelWorms uitgebreid terzijde gestaan bij diens eerdere opnamen en sindsdien vriendschappelijke banden met hem onderhouden. Geen wonder dus dat een gefotokopieerde selectie uit de pas ontdekte manuscripten binnen no time op Worms’ lessenaar stond:‘boeiende muziek, en van een hoog niveau’, nu te beluisteren op deze nieuwe Zefir-release.Worms’ warme toucher en soepele fraseringen maken Mompous bescheiden hoeveelheid noten tot een veelzeggende luisterervaring.
vaak. Het is niet populair en wordt doorgaans achtergesteld bij het Carnaval, de Davidsbündlertänze, de Etudes symphoniques, de Kinderszenen en de Fantasie. Het moet gezegd worden: Schumann zit beter in zijn vel in kleine, vluchtige vormen dan in een strenger, groter concept als dat van de sonate. Niettemin is zijn gooi naar de hoogste regionen adembenemend. De thema’s van het eerste en vierde deel pakken, beklemmen en blijven lang hangen, niet het minst de wonderlijk zoete sequensen in de finale. De Kinderszenen en de Faschingsschwank ausWien tonen de miniaturist Schumann. Ze bevatten tedere karakterstukken waarmee hij zijn geliefde dichter Heinrich Heine nabij komt. Liebrecht Vanbeckevoort is niet het type pianist dat zichzelf onzichtbaar maakt. Hij laat zich niet meevoeren in Schumanns delirium, hij lost niet mee op in nevelsluiers, maar blijft steeds stevig overeind, met de voeten in deVlaamse klei. Zijn pleidooi overtuigt en boeit van de eerste tot de laatste seconde.
JOEP CHRISTENHUSZ
JURJEN VIS
Jeugdwerk van Mompou herontdekt
piano
Vanbeckevoort overtuigt in Schumanns pianomuziek
middeleeuwen
GUILLAUME DE MACHAUT
ROBERT SCHUMANN
Ballades
Klavierwerke & KammermusikVIII Eric Le Sage
Ensemble Musica Nova o.l.v. Lucien Kandel
ALPHA 154 (2 CD’S)
AEON AECD 0982
E
G
ric Le Sage is sinds 2006 bezig om alle kamermuziek met piano en alle werken voor pianosolo van Schumann vast te leggen. Op deze twee cd’s
uillaume de de Machaut (ca. 1300-1377) was behalve dichter en componist ook diplomaat en kanunnik. Hij verkeerde in het gezelschap van koningen en kerkvorsten. Een van zijn bekendste werken
speelt hij eenvoudige composities voor de lespraktijk, maar ook veeleisende etudes. In de zes Etudes opus 3 naar Caprices van Paganini toont Le Sage zich een meester die perfecte ‘Fingerfertigkeit’ verbindt met virtuoze lichtheid. Luister naar de haast sereen opgebouwde tweede Etude, die tegelijk bovenzinnelijk en heel aards klinkt. Perfect pedaalgebruik zorgt voor warmte, kleur en doorzichtigheid. Ook de zes Concertetudes opus 10 speelt hij met feeërieke bravoure en uitstekend gedoseerd drama. In Faschingsschwank ausWien demonstreert de pianist zijn affiniteit met Schumanns grillige psyche. Intellect en instinct staan op scherp en dit levert turbulent vuurwerk en intense verstilling op. Nooit verzandt Le Sage in sentimentaliteit of goedkope effecten, steeds wordt er gewetensvol gemusiceerd. In de drie ‘Kindersonates’ opus 118 die Schumann voor zijn eigen kroost heeft gecomponeerd, overtuigt deze benadering evenzeer. Zo klinken er drie voordrachtsstukken waarin de grote componist in het klein hoorbaar is. Le Sages overtuigende aanpak blijft ondanks de eenvoudige factuur geheel intact. Kortom: een fraaie collectie, die naast de genoemde werken enkele zelden opgenomen composities bevat.
is de Messe de Nostre Dame, maar het grootste deel van zijn oeuvre bestaat uit liefdespoëzie op muziek. Wie Machauts muziek nog nooit gehoord heeft, zal misschien verbaasd zijn dat deze in de veertiende eeuw werd gecomponeerd en niet veel later. In zijn eigen tijd behoorde Machaut tot wat toen de ‘ars nova’ (nieuwe kunst) werd genoemd, maar zijn wringende samenklanken en ingewikkelde ritmiek doen nog steeds zeer modern aan. Het Franse ensemble Musica Nova, dat eerder al een complete opname heeft gemaakt van Machauts motetten, wijdt zich op deze cd aan een aantal ballades, lyrische liefdesgedichten met veel allegorie en metaforen. Machaut was een subtiel dichter en zijn poëzie is heel wat introverter dan de uitbundige Italiaanse liefdeslyriek uit die tijd. Naast zangers horen we op deze opname vedels, fluiten en tokkelinstrumenten.Veel toeters en bellen kan deze muziek niet gebruiken en de bescheiden aanpak van Musica Nova is voor mij precies de juiste. Stemmen en instrumenten mengen prachtig en er zijn ook enkele instrumentale stukken opgenomen.
WILLEM VELDHUIZEN
MARCEL BIJLO
Schumann met drama en bravoure
42 februari 2010
Subtiele liefdesmuziek uit de veertiende eeuw
CD BESPREKINGEN
Media vita Stile Antico
ALPHA149
HARMONIA MUNDI HMU 807509 (SACD)
J
ohn Sheppard (ca. 1515-1558) heeft aan den lijve ondervonden hoe in Engeland de katholieke liturgie opzij werd gezet ten faveure van de anglicaanse. Als componist aan het hof van de katholieke Mary Tudor
Juwelen uit de Engelse renaissance
MARCEL BIJLO
Die Quellen des Jungen Bach Bach, Buxtehude, Froberger, Kerll, Reincken Céline Frisch
La Tarantella
Christina Pluhar, Marco Beasley, L’Arpeggiata
Berlin Classics BC18480
schreef hij grootschalige motetten, een genre waarin de Engelse componisten van zijn generatie, onder wie ook Thomas Tallis, de absolute graad van perfectie bereikten. Maar toen Edward VI aan het bewind was, was er slechts plaats voor korte anthems op Engelse teksten, veel eenvoudiger van opzet. Stile Antico laat op deze cd beide genres aan bod komen.We horen drie zeer lange motetten, afgewisseld met korte Engelstalige werken. Het is muziek van een grote schoonheid waarin de tijd stil lijkt te staan. Stile Antico slaagt daar glansrijk in. Dit jonge Engelse ensemble werkt zonder dirigent. Het kan zich nu al meten met illustere collega’s als The Tallis Scholars en The Sixteen. Sheppards polyfone bouwwerken zijn enorm. Het titelstuk van de cd duurt bijvoorbeeld 25 minuten, extreem lang voor een motet uit de renaissance, maar de spanningsboog wordt van begin tot eind vastgehouden. In de korte anthems laat het ensemble de klank zacht zweven, met een bescheiden volume. Dit is een juweel van een cd.
icercar RIC291
JOHN SHEPPARD
Goldberg-Variationen
Das Kantatenwerk (re-release)
J. S. Bach Ragna Schirmer
Nicolaus Bruhns Ricercar Consort, James Bowman, Jill Feldman, Max van Egmond Naïve V5200
renaissance
Naïve V5219
renaissance
ALPHA910
Nieuw bij uw klassieke speciaalzaak
FAYRFAX, TAVERNER, SHEPPARD, MUNDY The golden age of English polyphony The Sixteen o.l.v. Harry Christophers HYPERION CDS 44401/10 (10 CD’S)
De schatkamer van Engelse koormuziek
JOS VAN DER ZANDEN WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
Arpeggione & Lieder
Georges Onslow Quatuor Diotima
Franz Schubert Antoine Tamestit, Sandrine Piau, Markus Hadulla Naïve V5191
heeft het ensemble de wereld verrijkt met tal van premières, meestal muziek van componisten die in dienst waren van de Tudors. Het zijn missen en motetten in een heel specifieke, verheven Britse koorstijl die in de rest van Europa nagenoeg onbekend was. De drijvende kracht achter The Sixteen was en is Harry Christophers, die menig werk uit de ‘gouden eeuw van de Engelse polyfonie’ onder het stof vandaan heeft gehaald. Zijn leven lang bestudeert hij al het befaamde Eton Choirbook, de belangrijkste schatkamer van dit repertoire. Een tiental lp’s wist hij ermee te vullen, stuk voor stuk enthousiast onthaald in de jaren tachtig en negentig. Al dat moois is nu bijeengebracht in een handzaam doosje met tien cd’s. Het zijn tijdloze topuitvoeringen, loepzuiver gezongen, nergens geforceerd, van een ongeëvenaarde klankrijkdom. Deze typisch Engelse koorstijl is herkenbaar aan lang aangehouden hoge tonen, die als het ware een hemels dak vormen boven het stemmenweefsel in de lagere regionen. Contemplatieve muziek, een must voor de liefhebber van koorrepertoire.
String Quartets
Naïve V5223
E
en heruitgave, ja, maar wat voor een! In 1982 bracht het Britse koor The Sixteen zijn eerste lp uit met zestiende-eeuwse koormuziek van de tot dan toe vrijwel onbekende componist Robert Fayrfax. Sindsdien
Coco & Igor
(soundtrack)
Igor Stravinsky, Gabriel Yared Berliner Philharmoniker, Simon Rattle
Voor meer info:
info@amg-records.com
Farinelli, Il Castrato (soundtrack - re-release)
Christophe Rousset, Les Talens Lyriques
column hans heg
fotografie hans: beeldredaktie / Peter arno broer
Deze verontwaardigde (interne) notitie uit 1960 van de directeur van het Residentie Orkest aan het bestuur van zijn orkest spreekt boekdelen. Het Haagse ensemble was tien jaar na het eerste contract met Philips een beetje op het tweede plan geraakt. Philips zette halverwege de jaren vijftig alle kaarten op het Concertgebouworkest en later op de jonge Haitink en veel minder op de middelbare Willem van Otterloo. Ja, wat moeten we nu nog met die informatie, zou je kunnen zeggen.Voor de geschiedschrijving van het Residentie Orkest en in het bijzonder voor de lange tijd bijna vergetenVan Otterloo ligt dat anders. In de net verschenen biografie van Niek Nelissen wemelt het van dergelijke details. Omdat ze deels zijn opgenomen in de lijst met voetnoten leest het boek over de dirigent als een spannend avontuur. Alle hoogtepunten maar ook de soms tragische dieptepunten komen helder en met grote precisie aan de orde. Zoals de bedenkelijke rol van het Utrechts Stedelijk Orkest tijdens de oorlog (waar Van Otterloo toen chef was, wat hem na de oorlog op een tijdelijk dirigeerverbod kwam te staan), de klap dieVan Otterloo kreeg te verwerken toen het Concertgebouworkest hem passeerde bij de opvolging van de in 1959 plotseling overleden Eduard van Beinum en zijn tragische dood na een autoongeval in Australië.
48 februari 2010
Willem van Otterloo (1907-1978),een dirigentenloopbaan is veel meer dan een goede,wetenschappelijk verantwoorde biografie. Nelissen biedt ook een prachtig panorama van het Nederlandse muziekleven van voor de oorlog tot ongeveer 1980.Tegelijkertijd schetst hij een onbarmhartig beeld van de opbloei en de neergang van het Residentie Orkest.
Een paar jaar geleden hebben we dat weer eens kunnen verifiëren aan de hand van de heruitgave op cd van een aantal oude Philips-lp’s. Naar verluidt verschijnt binnen afzienbare tijd een tweede box.Ik zie er reikhalzend naar uit,zeker na het lezen van de informatieve biografie van Nelissen.Want ik heb,of liever:ik had iets metWillem van Otterloo. Hij was de dirigent die mij in Utrecht, in het oude Tivoli aan de Kruisstraat, tijdens een jeugdconcert voor het eerst live met een orkest liet kennismaken. Bovendien beschouw ik hem nog altijd als de dirigent die na 1945 en na Mengelberg de vlag hooghield in Nederland. Samen met Eduard van Beinum,Eduard Flipse en,ja ook!,Paul van Kempen. Het boek gaat vergezeld van een dvd waarop een visueel nogal primitieve registratie te zien is van een concert in het kort daarna afgebrande Gebouw voor Kunsten enWetenschappen (Sem Dresden en Brahms) plus in kleur een vlammende uitvoering van Beethovens Negende met het Radio Filharmonisch Orkest en het Groot Omroepkoor in de Haarlemse Bavo (1976). Uiteraard klinken de Philipsopnamen uit de glorietijd van het Residentie Orkest veel beter dan dat concert in K & W. Geen wonder: voor iedere sessie reisde het Haagse orkest naar het Amsterdamse Concertgebouw! foto PeNTATONE
‘W
at doen die gangsters? Zij geven onze platen vrijwel alleen uit in, wat zij noemen, bijzondere series. Als je weet dat bijvoorbeeld in Europa van de Negende symfonie van Beethoven 7000 platen in bijzondere series zijn verkocht. En in Amerika daardoor slechts 300 in wat Philips normale uitgaven noemt.’
Willem van Otterloo, meesterlijk neergezet
NadatVan Otterloo daar in 1949 tot chef-dirigent was benoemd stuwde hij het Haagse orkest op tot het ‘tweede orkest’ van Nederland. En zette het, mede door de Philipsopnamen, ook internationaal op de kaart. Knap werk.
Willem van Otterloo, een dirigentloopbaan Door: Niek Nelissen Uitgever: Van Gruting, Westervoort
www.klassiekezaken.nl
ANDERE KLASSIEKERS jazz
jazz
DJANGO REINHARDT Django Reinhardt: Manoir de ses rêves
WYNTON MARSALIS From Billie Holiday to Edith Piaf
Le Chant du Monde
The Wynton Marsalis Quintet & Richard Galliano
5741826.50 (25 CD’S + BONUS)
FUTUR ACOUSTIC F 209 (CD + DVD)
H
W
ij is een legende die generaties gitaristen heeft geïnspireerd. Jean Baptiste (Django) Reinhardt (1910-1953) was een Belgische Sinti-gitarist die als jazzmuzikant een eigen stijl ontwikkelde.
Hij groeide op in een woonwagenkamp bij Parijs. Met zijn broer Joseph leerde hij zonder lessen te volgen gitaar, banjo en viool spelen. Muziek lezen en schrijven leerde hij pas in de jaren dertig van de violist Stéphane Grappelli. Samen met hem richtte hij het Quintette du Hot Club de France op, een ensemble met louter snaarinstrumenten. Enkele jaren eerder was Reinhardt gewond geraakt bij een brand in zijn woonwagen. Onder andere zijn linkerhand was verminkt en deels verlamd. Aangespoord door zijn broer leerde hij zich opnieuw gitaar spelen. Met verbluffend resultaat. Django werd een gitaarheld. Door zijn roem kwam hij de oorlog redelijk ongeschonden door en in 1946 speelde hij in Amerika met Duke Ellington. Zijn ‘jazz manouche’, beter bekend als ‘gipsy jazz’ of ‘gipsy swing’, sloeg bij een breed publiek aan. Hoe zijn virtuoze spel klonk, in eigen groepen en met anderen, is te horen op 26 cd’s die onder de noemer Manoir de ses rêves een overzicht geven van de ongelooflijke creativiteit van deze invloedrijke gitarist.
Gitaarlegende Django Reinhardt op 26 cd’s
CORNELL EVERS
ynton Marsalis is al jaren een hooggeëerde gast op het Marciac Jazzfestival in Frankrijk. Vandaar waarschijnlijk dat
de trompettist, die zijn soms wat dogmatische kijk op de jazztraditie aan het versoepelen is, op dat evenement een hommage heeft gebracht aan de Franse populaire muziek, in de vorm van de musette, met zijn melancholieke of uitbundige walsjes. Zoals de titel aangeeft, zijn de stukken allemaal geassocieerd met Billie Holiday of Edith Piaf. Vandaar dat we na ‘Strange fruit’, de morbide ballad over lynchen, het sensuele ‘La vie en rose’ te horen krijgen. Dat werkt wonderwel, dankzij Marsalis’ virtuositeit en zijn uitstekende kwintet, met de zeer expressieve saxofonist Walter Blanding en de sober maar raak drummende Ali Jackson, maar vooral dankzij de accordeonist Richard Galliano, die de show steelt. Natuurlijk zijn de stukken in driekwartsmaat voor hem gesneden koek, maar ook in vieren toont hij zich eindeloos inventief en onbedaarlijk swingend, en in het enige nieuwe stuk, zijn portret van Billie, ook sterk ontroerend. De cd wordt vergezeld door een dvd met een film van hetzelfde concert.
Marsalis brengt hommage aan Franse populaire muziek
FRANK VAN HERK
jazz
jazz
BOB DYLAN Dylan different
DIG D’DIZ
Ben Sidran e.a.
Dig d’Diz One 2
BONSAÏ MUSIC BON 091101
DIG DIZ MUSIC DDM 0901 (CD + DVD)
D
‘D
e toetsenist en zanger Ben Sidran begon zijn carrière in de jaren zestig bij de Steve Miller Band, waarvoor hij de hit ‘Space cowboy’ schreef. Sindsdien is hij een gewaardeerd sessiemuzikant
en maakt hij onder eigen naam platen in een aan Mose Allison verwante stijl: ontspannen blues en jazz, snelle shuffles en late-avondballads, met laconieke, praterige en vaak humoristische zang. Niet de meest voor de hand liggende benadering van Bob Dylans werk, maar Sidran toont in zijn vaak ingrijpende bewerkingen veel genegenheid en respect voor de originelen. Op ‘Everything is broken’ en ‘On the road again’ na, zijn die bij liefhebbers overbekend, en ze stammen uit verschillende perioden van Dylans loopbaan. Zo horen we ‘Gotta serve somebody’ uit de christelijke fase en ‘Tangled up in blue’ van het intense scheidingsalbum Blood on the tracks. Sidran zingt ze niet met de rauwe emotionaliteit van de schrijver, maar wijst met een wat ironische distantie op de puur muzikale kwaliteiten van de songs. Een hoogtepunt is het schijnbaar uitgekauwde ‘Blowin’ in the wind’, dat hier nieuw leven wordt ingeblazen als een mooi gospelnummer. Anders, maar ook goed.
Bob Dylan anders en toch goed
FRANK VAN HERK WWW.KLASSIEKEZAKEN.NL
it is gaande: de drummer is ziek’ schijnt de oorspronkelijke betekenis van de groepsnaam te zijn, maar hij verwijst natuurlijk ook naar ‘dig this’, moet je nou eens horen wat goed.
Het ongeveer twintig jaar geleden opgerichte trio van baritonsaxofonist Jan Menu speelt inderdaad nog altijd zonder slagwerk, op wat ritmisch tikken op de kleppen van de sax na. De gitaar van Maarten van der Grinten en de contrabas van Jan Voogd zorgen voor het raamwerk en de swing, en zij vormen tegelijkertijd bijna gelijkwaardige partners in het doorvoelde samenspel. Het repertoire waar de drie omheen dansen, is uiterst gevarieerd en soms onverwacht: naast vernuftige jazzstukken van de groepsleden horen we een stuk uit het vierde deel van Mahlers Eerste symfonie, Braziliaans werk van Antonio Carlos Jobim en Hermeto Pascoal, en zelfs een Britse pophit uit 1965, ‘This strange effect’ van Dave Berry, dat inderdaad begint met bizarre geluiden, voordat het overgaat in een snelle groove in vieren. Deze uitgave bevat een aanzienlijke bonus in de vorm van een dvd, met daarop een optreden van Dig d’Diz in het Amsterdamse Concertgebouw.
Dig d’Diz swingt zonder slagwerk
FRANK VAN HERK februari 2010
49
ANDERE KLASSIEKERS jazz
jazz
GERRY MULLIGAN
MATTHIEU BORÉ
Mulligan moods
Frizzante!!
Jan Menu, Jesse van Ruller e.a.
Matthieu Boré e.a.
DIG DIZ MUSIC 0902
BONSAÏ MUSIC BON 091001
G
D
erry Mulligan (1927-1996) was een van de meest prominente baritonsaxofonisten uit de jazzgeschiedenis. Toen Jan Menu
e Franse zanger, componist en pianist Matthieu Boré (1971) is een veelzijdig talent. Hij was zeven toen hij klassiek piano begon
steeds meer overschakelde van tenorsax op het lagere instrument, probeerde hij Mulligans invloed te ontwijken, maar nu is hij met dit eerbetoon toch de confrontatie aangegaan. Gelukkig maar, want niet alleen heeft hij van zichzelf genoeg te vertellen, maar de composities zijn ook zó sterk dat ze de perfecte inspiratiebron vormen voor zijn melodische, lineaire stijl van improviseren. Ze zijn allemaal van de grote man, op ‘Bernie’s tune’ na, ook een klassieker uit de cool jazz, het genre uit de jaren vijftig waarmee Mulligan werd geassocieerd. Het wordt gekenmerkt door een luchtige, Count Basie-achtige swing, spontaan contrapunt en een ontspannen toon, minder heftig dan de hard bop uit die tijd. Veel van de zwierige thema’s op deze cd worden dan ook gespeeld in een warme dialoog met de gitarist Jesse van Ruller, die ook deels verantwoordelijk is voor de arrangementen. Bassist Clemens van der Feen en drummer Joost van Schaik vormen het soepele ritmetandem. Het openingsnummer, de zwoele ballad ‘Night lights’, maakt het al meteen duidelijk: Mulligan moods is als een warm bad.
te spelen. In de jaren negentig leidde Boré de rockbands Mister Puntila en Shortking en het triphop-collectief Arsenal.Vanaf 2000 trad hij regelmatig op in Parijse jazzclubs als Bilboquet, Caveau de la Huchette en de Jazz Club Lionel Hampton. Boré verklankte zijn liefde voor de rhythm and blues en de jaren vijftig in 2001 met een aan Fats Domino gewijde cd en vervolgens in 2003 met Doowop. In 2007 liet hij zich inspireren door de muzikale wereld van Hoagy Carmichael, met als resultaat het prachtige, intieme album Sometimes on my own. En nu is er Frizzante!!, een album met standards, zo heet het. Maar het is meer dan dat. Matthieu Boré, wiens soepele, nonchalante zang soms aan Rufus Wainwright doet denken, en zijn zwierig spelende band combineren klassiekers van Irving Berlin (‘Puttin on the Ritz’), Peggy Lee (‘It’s a good day’) en Randy Newman (‘I love to see you smile’) met nummers van de zanger zelf. Deze doen in klasse niet onder voor die van de ‘meesters’.Top!
FRANK VAN HERK
CORNELL EVERS
Mulligan moods is als een warm bad
vocaal
Matthieu Boré zingt klassiekers en eigen nummers
wereldmuziek
DIVERSE COMPONISTEN
MARTA TOPFEROVA E.A.
Encores
Trova
Les Cris de Paris o.l.v. Geoffroy Jourdain
Marta Topferova, Aaron Halva, Roland Satterwhite, Pedro Giraudo, Neil Ochoa
ALPHA 888
WORLD VILLAGE 468090
H
et kamerkoor Les Cris de Paris sluit zijn concerten met eigentijdse muziek doorgaans af met een bewerking van een niet-klassiek werk, vaak afkomstig uit de populaire cultuur. Nu kan men erover
M
arta Topferova is een latin-superster. Toch heeft deze zangeres geen Latijns-Amerikaans bloed door haar aderen stromen. Als dochter vanTsjechische acteurs groeide ze op in
twisten of het eerste nummer van Encores, ‘Peaches en regalia’ van Frank Zappa, tot de popcultuur gerekend kan worden, feit is wel dat Zappa ondanks zijn erkenning als serieus componist vooral bekend is geworden door en in de rockmuziek. Achttien bewerkingen staan er op deze cd, variërend van ‘Womanizer’ van Britney Spears, ‘Hunter’ van Björk en ‘Hung up’ van Madonna tot ‘A day in the life’ vanThe Beatles en ‘Les marquises’ van Jacques Brel. Maar ook de Libanese zangeres Fairouz is voor de gelegenheid vertaald naar de wereld van de klassieke vocale muziek. Voor de duidelijkheid: Les Cris de Paris brengt op Encores geen popliedjes in een klassieke jas. De componisten David Colosio, Morgan Jourdain enVincent Manac’h hebben speciaal voor het kamerkoor ‘nieuwe werken’ gemaakt, maar uitgaand van bestaand materiaal. Daarin kunnen het plezier van pure expressie en de hoogstaande vocale techniek van de zangers optimaal tot hun recht komen. Encores, live opgenomen, is een sensatie.
de wereld van het theater.Toen Marta elf was, verhuisde ze met haar moeder en zuster naar deVerenigde Staten. Daar, in haar nieuwe thuisland, voelde ze zich vooral op haar gemak tussen andere immigranten. Met name de Spaanse taal en de latin-muziek en -cultuur spraken haar aan. Haar nieuwe album Trova bewijst dat het mogelijk is zich een andere cultuur zo eigen te maken dat deze deel wordt van de eigen persoonlijkheid en creativiteit. De cd is opgenomen in Tsjechië na een tournee met Topferova’s NewYorkse band en wordt gekenmerkt door een warme live sound. In acht eigen en drie traditionele nummers bewijzen Topferova en haar begeleiders dat ze tot de top van de latin-muziek behoren. Muzikale stijlen als Cubaanse son of bomba uit Puerto Rico worden met Cubaanse tres, cuatro, viool, bas, opwindende percussie en meeslepende vocale harmonieën tot grote hoogten gestuwd. Topferova’s zang en teksten spreken daarbij van poëzie, verlangen en diepe hartstochten. Adembenemend mooi.
CORNELL EVERS
CORNELL EVERS
Björk en Madonna vertaald naar klassiek kamerkoor
50 februari 2010
Marta Topferova is een latin-superster
chopin puzzel De dit jaar jubilerende componist Chopin heeft veel pianowerken geschreven. Bij ieder opusnummer in deze puzzel hoort een ander genre, soms in enkelvoud (als het opusnummer maar één werk bevat), soms in meervoud (als het opusnummer uit meerdere nummers bestaat).Voorbeeld opus 57: BERCEUSE, opus 25: ETUDES De roze gearceerde kolom geeft een toepasselijk woord als oplossing.
1
2
3
4
5
6
7
8
door JAN PETER RAAT 9
1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13
Opus 28 Opus 49 Opus 23 Opus 53 Opus 39 Opus 12 Opus 51 Opus 16 Opus 43 Opus 27 Opus 58 Opus 11 Opus 42
10
11
12
13
1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
Stuur uw oplossing voor 1 maart aan: Vereniging Klassieke zaken Postbus 226, 1200 AE Hilversum Onder de goede inzenders worden 10 exemplaren verloot van de CD: Complete walsen van Chopin uitgevoerd door Alexandre Tharaud met dank aan Harmonia Mundi
oplossing puzzel
1
2
3
4
Klassieke Zaken magazine nr. 6 2009
5
6
7
8
9
R E HO D A ME T O B E L I R I B A V I CO BR HA CO BR MU BR S C F R
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
G E N E QU ND L H R L S Z MS CH V A RN I D ND R E I T L L AN HO Y
R G I E U I T K L E G E L T E D N
G N L R O
prijs winnaars
E R S OHN S T Z
Mw. N. Jacobs HEERDE Dhr./Mw. H.J. ter Heijden VLAGTWEDDE Dhr./Mw. L. van Alphen SCHOORL
Y - KOR S A KO V D L E L L E R T B
Dhr./Mw. M.J.J. Roos RIDDERKERK Dhr./Mw. M. Knopper SOEST
I I U S
Dhr. E.J. Klaassen AMSTELVEEN Dhr. A-J. Evenboer FOCHTELOO Mw. R. Jonkers NOORDWIJK
I N
Dhr./Mw. J.P. van Gijzen
HENDRIK-IDO-AMBACHT
Mw. D. Castermans ZEIST
- BU Y S E RG
antwoord 1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
16
19
E E N M U Z I K A L E D E C E M B E R
www.klassiekezaken.nl
De prijswinnaars ontvangen de cd van Sting, If one a winter’s night... met dank aan Universal Music februari 2010
51
exclusieve box aanbieding aanbieding
KLASSIEKEZAKEN adviesprijs*
39 23
95 ,
16 CD VOOR CLUBLEDEN EXCLUSIEVE
34 14
AANBIEDING SLECHTS
95 ,
* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 2 * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 20 maart januari2010. 2010.
Tijdloze Savall volgt verrassingen Sefardische en in Armeense EMI’s Chopinbox muziektradities EMI Jordi heeft Savall voor volgt de viering op zijn nieuwe van het cd Chopinjaar Istanbul het 2010 spoor een opmerkelijk van Het boekdiverse van de Muziekwetenschap stoet musici geselecteerd. van Dimitrie Het leeuwendeel Cantemir (1673-1723), van de zestiendelige waarin Sefardische cd-box en Armeenmet het Hij complete se muzikale oeuvre tradities vanuitvoerig de meester worden komt beschreven. op het conto heeft voor de reconstructie en de uitvoering van deze Inboeiende 1970 gingmuziek er een golf een van de pianopoëet Garrick Ohlsson. van keuropwinding aan bespelers door van pianistenland traditionele instrumenten toen hij alsuiteerste de betreffende Amerikaan regio’s het Chopinconcours ingezet. Ze zijn afkomstig in Warschau uitTurkije, op zijnArmenië, naam zette. Griekenland, Zijn spel blijkt Israelvan en Maeen tijdloze en integriteit. Anderemet verrassingen komen van Leif Ove rokko eninnigheid vormen een prachtige eenheid Savalls eigen ensemble HespèAndsnes, een Daniel Barenboim en Andrei Gavrilov, rion XXI.Claudio WilliamArrau, Christie enjonge andere Harmonia Mundi-sterren met hun ensembles. superaudioproductie voor de echte kenner! die ChopinsEen Etudes voorziet van een bedrieglijke lichtheid.
Frédéric Chopin Dimitrie Cantemir: 200th anniversary edition – the complete works The Book of the Science of Music
Leif Ove Andsnes, Agustin Anievas, Claudio Arrau, Daniel BarenIstanbul boim, Tzimon Barto, Andrei Gavrilov,Yvonne Loriod, Ann MurHespèrion XXI o.l.v. Jordi Savall ray, Garrick Ohlsson, Cécile Ousset, Ronald Smith en anderen AliaVox AVSA 9870 (sacd) / 096474 VKZ EMI 50999 9 67117 2 9 (16 cd’s)
Biedt u deze uitgave aan.
* Alleen verkrijgbaar bij de Klassieke Zaken Specialisten. Zie voor de complete lijst pagina 2 * Geadviseerde Klassieke Zaken-actieprijs, zolang de voorraad strekt of tot 20 maart januari2010. 2010. oktober 2009 52