SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
ebba sporstøl
EM
PL
AR
1-2
G
SE
KS
Tuba Luba Nynorsk
VU
R
D
ER
IN
Lesehefte B
TELL FORLAG
1
AR PL EM KS SE
© Tell forlag as 2010 2. opplag 2012
ER
IN
G
Teikningar: Ragnhild Heggdal: side 6, 12, 13, 15, 17, 18, 19, 22, 23, 24, 26, 28, 32, 34, 36, 37, 38, 45, 47, 48, 50, 51, 55, 56, 66, 67, 70, 71, 74, 80, 81, 86, 87, 88, 89 Harald Aadnevik: side 7, 8-9, 10, 11, 14, 16, 20-21, 25, 26, 29, 30-31, 33, 35, 39, 40-41, 42, 43, 44, 46, 49, 52-53, 57, 58, 59, 61, 62-63, 64, 65, 68, 69, 72-73, 75, 76, 77, 78, 79, 82, 83,84 Ingse Revold: side 48, 54, 60, 85, 87, 88, 89 Stina Langlo Ørdal: side 2, 6, 7
R
Omsetjing til nynorsk: Nikolai Nelvik
D
Omslagsdesign og grafisk formgiving: Marianne Eidal, Rim design Trykk: InPrint
VU
Spørsmål og kommentarar til boka kan sendast til Tell forlag as, Slemmestadveien 416, 1390 Vollen, e-post: post@tell.no tlf. 66 78 09 18 www.tell.no ISBN 978-82-7522-487-1 Digital utg. Nynorskutgåve Det må ikkje kopierast frå denne boka i strid med åndsverklova eller i strid med kopieringsavtalar med Kopinor, interesseorgan for rettshavarar til åndsverk. Kopiering i strid med lov eller avtale kan føre til erstatningsansvar og inndraging og kan straffast med bøter eller fengsel.
Forord Dette er det andre leseheftet ditt. Det skal du først og fremst arbeide med heime.
EM
PL
AR
I det første leseheftet – Lesehefte A – vart du kjend med fem bokstavar og fekk lære korleis bokstavane vart til ord, og korleis orda vart til små setningar. I dette heftet skal du ta i bruk sju nye bokstavar. Desse bokstavane blir du først godt kjend med på skolen. Du skal løyse mange oppgåver i oppgåveheftet, og du skal øve mykje saman med læraren din. Derfor kjenner du allereie dei nye bokstavane når dei dukkar opp i leseheftet.
G
SE
KS
I det første leseheftet brukte du bokstavane o l a s e og heilord som vi, ser, her, er, og. Desse heilorda har bokstavar du ikkje hadde arbeidd med, derfor skulle du berre lære å kjenne dei att. I Lesehefte B møter du dei same heilorda, og i tillegg kjem nokre nye. Dei nye bokstavane du skal ta i bruk, er: i b m r f u k.
ER
IN
Når du skal øve heime, håper eg du har ein vaksen som kan høyre på deg og hjelpe deg dersom noko er vanskeleg. Du bør lese leksa di fem gonger. Når du har gjort det, kan du late att boka og fortelje historia med dine eigne ord. Når du les for nokon, skal du lese høgt, tydeleg og sakte, slik at dei høyrer og forstår alle orda du les for dei.
VU
R
D
Eg håper du vil øve og trene mykje på å lese tekstane i boka og fortelje dei att med dine eigne ord. Lykke til med arbeidet! Ebba Sporstøl Ålesund, april 2010
G
IN
ER
D
R
VU
4
PL EM
KS
3 4 6 8 11 20 22 30 33 40 52 58 62 72 89
SE
Forord side Innhald side Repetisjon side Bokstaven i/I side Diftongen ei side Bokstaven b/B side Stor og lita høgd side Bokstaven m/M side Særnamn side Bokstaven r/R side Bokstaven f/F side Diftongen ai side Bokstaven u/U side Bokstaven k/K side Rimord side Rettleiing til Tuba Luba 1–2 Lesehefte B side
AR
innhAld
90
5
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
Desse bokstavane vart du kjend med i Lesehefte A.
PL
AR
o O Ollo
SE
KS
EM
l L Lollo
VU
R
D
ER
IN
G
a A Ala
s S Sala
e E Else 6
e
Les setningane fem gonger. Tel kor mange gonger du ser ordet vil. Skriv antalet pĂĽ linja. Set strek under bokstaven e i orda nedst pĂĽ sida.
Ă˜veord: vil
Ollo vil lese Ollo vil lese.
AR
Ollo ser Lolo og Asle.
PL
Her er sel.
SE
KS
EM
Ollo ser sel og los.
G
Her er esel.
R
D
ER
IN
Ollo ser esel og oase.
VU
Her er is.
Ollo ser is og cola. lesebok esel sel is cola los oase Les og set strek.
Vi ser __________vil.
(punktum) 7
8
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
i
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden i på plass først i ordet. Beskriv bokstaven i.
9
i
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven i. Tel kor mange gonger du ser bokstaven e. Skriv antalet pĂĽ linja.
Ă˜veord: Lise, lia
Ollo ser Lise
Ollo ser og ser. Ollo vil lese.
AR
Her er Lise. Lise har is. Lise er i lia.
EM
PL
Les, Ollo!
KS SE G IN
D
ER
Her er Lise. Ollo ser Lise. Lise er i lia.
Ser Ollo Lise? Ollo ser is og Lise.
VU
R
Les, Ollo!
Vi ser ______e. 10
(punktum)
Ser vi Lise og Ollo?
i
Les setningane fem gonger. Set strek under diftongen ei/Ei. Skriv diftongen ei fire gonger på linja.
Øveord: leie, vesle, ei
EM
PL
Lise og vesle Ole er i lia. Ole har sele. Lise vil leie vesle Ole.
AR
Lise i lia
IN
G
SE
KS
Vesle Ole og Lise har is. Lise og vesle Ole har solo.
VU
R
D
ER
Lise sa: «Le, Ole!» Vesle Ole og Lise lo. Lise vil leie vesle Ole. Vesle Ole sa: «Ei, ei, ei!» ei _____________________________. Skriv diftongen ei.
11
i
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven i. Skriv ordet lei fire gonger på linja.
Øveord: lei
Lise vil sile
AR
sile
VU
R
D
ER
IN
G
SE
Her er Ola og Ala. Ala vil sile. Ola vil sile. Ala slo Ola. Ala er lei! Ola sa: «Ei ei!»
KS
EM
PL
Her er Lise og vesle Ole. Lise vil sile. Vesle Ole vil sile. Lise sa: «i i i iii!» Vesle Ole lo og sa: «iii iii!»
lei _______________________. 12
(Skriv ordet lei.)
i
Les setningane fem gonger. Skriv ordet is fem gonger på linja.
Øveord: ein
Ein
PL EM KS
VU
R
D
ER
IN
G
Lise sa: «Vi ser ein sele. Vi ser ein los. Vi ser ein sil.»
SE
Else sa: «Vi ser ein sel. Vi ser ein is. Vi ser ein cola.»
AR
Her er Lise og Else.
is ________________________.
(Skriv ordet is.) 13
i
Les setningane fem gonger. Set strek under diftongen ei. Skriv ordet sei tre gonger pü linja. Hugs at bokstaven l har stor høgd.
Ă˜veord: los, ein, sei
Ein los
PL EM KS
G
VU
R
D
ER
IN
Vi ser ein los. Vi ser ein sel og ein sei. Ser vi sola?
SE
Ein los ser ein sel. Ein los ser ein sei. Ein los ser ein sel og ein sei.
AR
Her er ein los.
sei ______________________. 14
(Skriv ordet sei.)
i
Les setningane fem gonger. Set ring rundt bokstaven e/E.
Ă˜veord: cola
Alle ser
PL EM KS
SE
Her er esel. Her er sal. Lise ser sal og sel.
AR
Her er sel. Her er sei. Ola ser sel og sei.
R
D
ER
IN
G
Her er solo. Her er cola. Else ser solo og cola.
VU
Her er Laos Her er Oslo. Asle ser Laos og Oslo.
Oslo RĂĽdhus
Her er sil. Her er is. Leo ser sil og is. 15
i
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven i. Skriv ordet lei tre gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: Asia, lei
Oase i Asia
EM KS
IN
G
SE
Vi ser Ali og Sili. Ali og Sili er her. Ali og Sili ser sola.
PL
AR
Vi er i Asia. Vi er i ein oase. Vi ser sola.
VU
R
D
ER
Her er esel. Her er sol. Vi er i ein oase.
Her er alle lei sola. lei _______________________. 16
(Skriv ordet lei.)
i
Les setningane fem gonger. Set ring rundt diftongen ei. Skriv S/U (sant eller usant).
Ă˜veord: ei
S/U Vi ser ein sei. ________
AR
________
EM
PL
Ser vi is og solo?
SE
KS
Vi ser ei sol. ________
ER
IN
G
Ser vi ein sil? ________
VU
R
D
Vi er i Oslo. ________ Ser vi sel og esel?
________
Her er ein los. ________ Her er ein oase. ________ 17
i
Les setningane fem gonger. Set ring rundt diftongen ei. Set strek under bokstaven a/A.
Ă˜veord: sei
Sola
PL
AR
Asle er lei. Asle ser sel og sei. Asle vil se sola.
IN
G
SE
KS
EM
Her er sola. Sola er i Oslo. Asle lo.
VU
R
D
ER
Alle i Oslo ser sola. Sola er her. Alle lo.
18
i
Les setningane fem gonger. Set ring rundt diftongen ei. Skriv ordet leie to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: leie
Asle og Lise
PL
AR
Her er Asle og Lise. Asle ser 2 sei. Lise ser ein los.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
Asle vil leie Lise. Lise vil leie Asle. «Her er vi», sa Lise og Asle.
leie ______________________.
(Skriv ordet leie.) 19
20
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
b
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden b på plass først i ordet. Beskriv bokstaven b.
21
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven b/B. Skriv ordet bie fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: bil, bu, biebol
Bia
PL EM
SE G
VU
R
D
ER
IN
Bia ser biebol. Her vil bia bu.
KS
Eli og Ola ser ei bie. Bia vil bu i bol.
AR
Eli har ein bil. Eli og Ola er i lia.
bie______________________. 22
(Skriv ordet bie.)
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven b. Skriv ordet bol tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: bie, eit, bol
Eli og Ola i lia
PL EM
KS
Her er 50 biebol. Eli ser alle biebola.
AR
Eli ser biebol. Ola ser biebol.
ER
IN
G
SE
«Her er ei bie», sa Ola. «Bia vil bu i eit bol.»
VU
R
D
Eli og Ola ser alle biebola i lia.
bol_______________________.
(Skriv ordet bol.) 23
b
Les setningane fem gonger. Set strek under diftongen ei. Skriv ordet ball to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: ball, bleie, ha
Bil og ball
AR
Vesle Ole har ein bil. Vesle Ole har bleie.
KS
EM
PL
Lise har ein ball. Lise ser vesle Ole.
ER
IN
G
SE
Lise vil leie vesle Ole. «Ball, ball!» sa vesle Ole.
VU
R
D
Lille Ole vil ha ein ball.
ball_____________________. 24
(Skriv ordet ball.)
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven b/B. Skriv ordet bolle to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: bolle, vil ha
PL EM
KS
Her er Ola og Eli. Vi ser Lolo og Sala. Vi ser Asle og Else. Her er vesle Ole og Lise.
AR
Bolle og is
R
D
ER
IN
G
SE
Alle vil ha cola. Alle vil ha is. Alle vil ha ein bolle.
VU
«Bolle, bolle», sa vesle Ole. Alle ler.
bolle_____________________.
(Skriv ordet bolle.) 25
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven b/B. Skriv diftongen ei fem gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: bleie, biebol
Vi ser
EM
PL
AR
Her er vesle Ole. Vesle Ole har bleie. Vesle Ole har sele. Ser vi ei bleie?
ER
IN
G
SE
KS
Her er Asle og Eli. Asle og Eli har ein ball. Ser vi ein ball?
VU
R
D
Her er ei bie. Bia vil bu i bol. Bia ser 5 bol. Ser vi 5 biebol?
ei______________________. 26
(Skriv diftongen ei.)
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven b/B. Skriv ordet boa tre gonger på linja. Pass på stor og lita høgd.
Øveord: boa
Bie og boa
ER
IN
G
SE
KS
EM
Ein boa sa: «Sssssss SSSSS.» Ei bie sa: «ZZZZ zzzz.» «Boa og bie!» sa Ala.
PL
AR
Ala ser ein boa. Ala ser ei bie. Ala ser boa og bie.
VU
R
D
«Ai, ai, ai!» sa Ala. «SS sss!» sa ein boa. «ZZZ zzz!» sa bia. Vi ser Ala, ei bie og ein boa. boa_____________________.
(Skriv ordet boa.) 27
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under ordet eit. Skriv ordet bli tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: eit, bu
Bol og oase
AR
Ei bie ser eit bol. «Her vil vi bu», sa ei bie.
EM
PL
Vi ser ei bie i eit bol.
IN
G
SE
KS
Eit esel ser ein oase. «Her vil vi bu», sa eit esel.
R
D
ER
Vi ser eit esel i ein oase.
VU
Ala ser Ola og Lolo. Ala vil bli her. Vi ser Ala, Ola og Lolo. bli_______________________. 28
(Skriv ordet bli.)
b
Les setningane fem gonger. Set kryss under diftongen ei. Skriv ordet leie to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: leie
Alle vil leie
PL
KS
EM
«Ei, ei, ei!» sa vesle Ole. Vesle Ole vil leie Ala.
AR
Her er Else, Eli og Lolo. Alle vil leie vesle Ole.
ER
IN
G
SE
«Ai, ai, ai!» sa Ala. Ala vil leie vesle Ole.
VU
R
D
Else ser Eli. Else vil leie Eli. Her ser vi Eli og Else. Vil Eli og Else leie Lolo? leie_____________________.
(Skriv ordet leie.) 29
30
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
m
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden m på plass først i ordet. Beskriv bokstaven m.
31
m
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven m/M. Skriv ordet lam tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: mamma, lim
PL
Her er mamma og vesle Ole. Vesle Ole ser lim. «Lim, lim, lim!» sa vesle Ole.
AR
Mamma og Ole
IN
G
SE
KS
EM
Mamma har ein bil. «Her er ein bil», sa mamma. «Bil, bil, bil», sa vesle Ole.
VU
R
D
ER
Mamma ser eit lam. «Her er eit lam», sa mamma. Vesle Ole ser eit lam og ein bil. «Ei, ei!» sa vesle Ole og lo.
lam_____________________. 32
(Skriv ordet lam.)
m
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven m/M. Skriv særnamnet Mia tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
Emma, Emil, Mia, lama
Alle er her
PL EM KS
SE
Emma ser eit lam. Emil ser ei bie.
AR
Her er Emma og Emil. Vi ser Asle og Mia. Alle er her.
R
D
ER
IN
G
Mia ser ein boa. Emil ser ein lama.
VU
Alle lo og sa: «Bie, boa, lam og lama! Vi ser alle!» Mia___________________.
(Skriv særnamnet Mia.) 33
m
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven m/M. Skriv ordet om fem gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: om
G
SE
KS
EM
Emil er i Oslo. Emil vil lese om ein sel. Emil vil lese om sol og sel.
PL
Mali er i Laos. Mali vil lese om eit esel. Mali vil lese om sol og esel.
AR
Alle vil lese
VU
R
D
ER
IN
Mamma er i Moss. Mamma vil lese om ein bil. Mamma vil lese om sol og bil. Vi vil lese om Mali i Laos. Vi ser Emil i Oslo. I Moss ser vi mamma.
om______________________. 34
(Skriv ordet om.)
m
Les setningane fem gonger. Set kryss under bokstaven m/M. Skriv ordet mobil to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
mobil, lomma
Mobil i lomma
AR
Her er mamma. Mamma er i Oslo.
SE
KS
EM
PL
Mamma har bil i Oslo. Mamma har mobil. Mamma har mobil i lomma.
VU
R
D
ER
IN
G
«MMM MMM», sa ein bil i Oslo. «LA-LA-LA LA-LA-LA», sa ein mobil i lomma. «Bla, bla, bla, bla», sa mamma i ein mobil. Mamma har mobil i lomma. Mamma har bil i Oslo. mobil___________________.
(Skriv ordet mobil.) 35
m
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven m/M. Skriv ordet mase tre gonger på linja.
Øveord: bamse, mase
AR
Vesle Ole og bamse
SE
KS
EM
PL
Her er Moa. Mamma og vesle Ole er her. Ein bamse er her.
ER
IN
G
Vesle Ole ser ein bamse. Vesle Ole vil ha ein bamse.
VU
R
D
«Bamse, bamse, bamse», sa Ole. «Mase, mase, mase», sa mamma. Her er vesle Ole og ein bamse. mase____________________. 36
(Skriv ordet mase.)
m
Les setningane fem gonger. Skriv S/U (sant eller usant).
S/U Vi er i Oslo. ________ Oslo R책dhus
PL
AR
Emil er her. ________
KS
EM
Ole og Eli ser oase. ________
G
SE
Vi ser ein sel. ________
D
ER
IN
Alle vil lese. ________
VU
R
Vi ser ein ball. ________ Ser vi eit esel her? ________ Ser vi ei bie her? ________ Ole ser ei sol. ________ 37
m
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven b. Skriv særnamnet Emil to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: bolle, bamse
Mamma, Emil og Mia
PL
AR
Mamma er her. Emil er her. Mia er her.
IN
G
SE
KS
EM
Mamma har ein sil og ein bolle. Emil har ein bil og ein bamse. Mia har ein ball.
VU
R
D
ER
Mamma ser Emil og Mia. Emil ser ein bil. Mia ser ein bamse.
Emil___________________. 38
(Skriv særnamnet Emil.)
m
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven m/M. Skriv ordet bolle to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: bolle, cola, mase
EM
PL
Mia og mamma er i Oslo. Mia vil ha ein is. Mia vil ha ein bolle. Mia vil ha ein cola.
AR
Mase-Mia
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
«Mase, mase, Mase-Mia!» sa mamma. Mamma lo. «Her er ein is», sa mamma. Mase-Mia lo. «MMMMM, is», sa Mia.
bolle____________________.
(Skriv ordet bolle.) 39
40
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
r
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden r på plass først i ordet. Beskriv bokstaven r.
41
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven r/R. Skriv bokstaven r fem gonger på linja.
Øveord: bur, mil, smiler, ler
Ali rir
PL EM KS
ER
IN
G
SE
«Ri, ri, ri!» seier Ali. Ali rir og rir. Ali rir 2 mil.
AR
Ali bur i ein oase. Ali har eit esel. Ali har ein sal. Ali rir.
VU
R
D
Her ser vi Ali. Sola er her. Ali rir i ein oase. Ali rir og rir. Ali smiler og ler. r_______________________. 42
(Skriv bokstaven r.)
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven r/R. Skriv ordet ris fire gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: ha, masse, ris
Rama
PL EM KS
IN
G
SE
Rama vil ha ris. Her ser vi Rama. Vi ser masse ris.
AR
Rama bur i Asia. Rama vil ha masse ris. Alle vil ha ris.
VU
R
D
ER
I Asia vil alle ha ris. Vil vi ha ris?
ris_______________________.
(Skriv ordet ris.) 43
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven b. Skriv ordet bilar to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: Arabia, les, bilar
Arabia
PL EM KS
IN
G
SE
Ali les om sola. Ali les om eit esel. Ali les om bilar.
AR
Ali bur i Arabia. Ali bur i ein oase. Her er Ali i Arabia
VU
R
D
ER
Ali ser sola Ali ser eit esel. Ali ser bilar.
Ser vi Arabia her?
bilar_____________________. 44
(Skriv ordet bilar.)
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven r/R. Skriv ordet lei tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
Lom, Moss, Roma, lei
Sola er her
Vi ser sola i Oslo. Vi ser sola i Lom. Vi ser sola i Moss.
EM
IN
G
SE
KS
Her er sola i Laos. Her er sola i Arabia. Her er sola i Roma.
PL
AR
Oslo Rådhus
VU
R
D
ER
Alle vil ha sol i Oslo, Lom og Moss. Alle er lei sola i Arabia.
lei_______________________.
(Skriv ordet lei.) 45
r
Les setningane fem gonger. Set strek under ordet som. Skriv ordet som tre gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: som
Her bur vi
AR
Her er Ali som bur i Arabia.
EM KS SE G
IN
Her er Maria, som bur i Roa.
PL
Her er Sala som bur i Mali.
VU
R
D
ER
Vi ser Leo som bur i Oslo.
Vi ser Siri som bur i Moss. Vi ser Ola som bur i Lom.
som_____________________. 46
(Skriv ordet som.)
r
Les setningane fem gonger. Set strek under ordet som. Skriv ordet ler tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
les, ror, rosa
Som
PL
AR
Her er Sara som les. Her er Are som ror. Her er Mia som ler.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
Her er Ola som rir. Her er Leo som har ein bil. Her er ein bil som er rosa og lilla.
ler_______________________.
(Skriv ordet ler.) 47
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven b. Skriv ordet reir tre gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: meiser, reir, sebra
Vi ser
AR
Vi ser eit esel som bur i ein oase. Vi ser 2 lam som bur i lia.
EM
PL
Vi ser bier som bur i bol. Vi ser 2 meiser som bur i eit reir.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
Her er ein sebra som bur i Mali. Her er ein sel som bur i Oslo. Vi ser ein lama som bur i Lom.
reir______________________. 48
(Skriv ordet reir.)
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven r. Skriv ordet seier tre gonger på linja.
Øveord:
zoo, seier, bollar
EM
PL
AR
Mor, Leo og Siri er i ein zoo. Leo ser ein sebra. Siri ser eit esel. Alle ser ein boa.
ER
IN
G
SE
KS
«Her er ein bamse!» seier mor. «Her er ein rar lama!» seier Leo. Alle ser ein sel som vil ha sei.
VU
R
D
Mor vil ha solo. Siri vil ha cola. Leo vil ha is. Alle vi ha bollar.
seier_____________________.
(Skriv ordet seier.) 49
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven b. Skriv ordet smiler to gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: ransel, smiler
Vesle Ole og Mia
AR
Her er vesle Ole som har bleier. Vesle Ole har ballar og bamsar.
KS
EM
PL
Her er Mia som har rosa ransel. Mia har bilar og bamsar.
ER
IN
G
SE
Her er mor som har Mia og Ola. Mor har bollar og solo.
VU
R
D
Alle smiler og ler. Alle vi ha bollar og solo.
smiler___________________. 50
(Skriv ordet smiler.)
r
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven m/M. Skriv ordet som tre gonger på linja.
Øveord:
mil, rosar, meir
Ror, ror, ror
PL EM KS
G
SE
Ole vil ro. Vi ser Ole som ror. Ole vil ro ei mil.
AR
Vi ser mor og Ole. Vi ser mor som ror. Mor ler.
VU
R
D
ER
IN
Mor rosar Ole. «Bra, Ole!» seier mor. Ole vil ro meir. Mor og Ole ror og ror. Mor og Ole ror ei mil. Mor ler. Ole smiler.
som_____________________.
(Skriv ordet som.) 51
52
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
f
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden f på plass først i ordet. Beskriv bokstaven f.
53
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f/F. Skriv bokstaven f fem gonger på linja.
Øveord: fele, far, fire, fem
Ole har
PL
G
SE
KS
Vesle Ole ser fem bilar. Far har ein bil.
EM
Vesle Ole har fire ballar. Vesle Ole ser alle.
AR
Vesle Ole ser ei fele. Far har ei fele.
R
D
ER
IN
Her er fire bleier. Vesle Ole ser alle.
VU
Vesle Ole har fem bamsar. Vesle Ole ser alle. «Fire, fem», seier vesle Ole. «Bra, Ole!» seier far.
f______________________. 54
(Skriv bokstaven f.)
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f. Skriv ordet for tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
om, foler, og
AR
Mormor og Leo Mormor les for Leo. Mormor les om rosa esel. Leo ser eit rosa esel.
IN
G
SE
KS
EM
PL
Leo smiler og ler. «Les meir!» seier Leo. Mormor les om folar som smiler. Ole ser ein fole som smiler.
VU
R
D
ER
«Les meir!» masar Leo. Mormor smiler og les. Mormor les og les. Mormor les om rare selar og lam som ramlar. Mormor les. Leo ser selar, folar, esel og lam.
for____________________.
(Skriv ordet for.) 55
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f/F. Skriv ordet feil tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: firfisler, feil
Emil les
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
«Farao», seier Emil. Far ler. Emil les om rare firfisler. Far rosar Emil. Emil les bra.
PL
AR
Her er far og Emil. Emil les om firfisler. Emil les feil.
feil_______________________. 56
(Skriv ordet feil.)
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f/F. Skriv ordet ferie to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: sommar, ferie, for
Rar firfisle
IN
G
SE
KS
EM
Firfisla er rar. Emil ler. «Far, her er ei rar firfisle!» seier Emil.
PL
AR
Her er sommar og sol. Emil har ferie. Emil ser ei firfisle.
VU
R
D
ER
Far ser firfisla. «For ei rar firfisle!» seier far. Far har mobil. «Emil, her har vi firfisla», seier far. Emil ser ei rar firfisle i ein mobil.
ferie_____________________.
(Skriv ordet ferie.) 57
f
Les setningane fem gonger. Set strek under diftongane ei og ai. Skriv diftongen ai fire gonger på linja.
Øveord: ai, felle, blir, flirer
PL
EM
Her er Mia og Emil. Mor les for Mia og Emil. Mor les om Fia, som er rar og morosam.
AR
Rare Fia
IN
G
SE
KS
Fie har 9 roser. I ei rose ser Fia fem bier. «Ai, ai, her er biebol!» seier Fia.
VU
R
D
ER
Fia ramlar. Ai, ai, ai, slemme bier! Her er ei felle! Fia blir ei bie. Mor les og les. Mia og Emil flirer og ler.
ai______________________. 58
(Skriv diftongen ai.)
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f. Skriv ordet film tre gonger pü linja. Hugs stor og lita høgd.
Ă˜veord:
film, Brasil, samba, fotball
Samba
PL
KS
EM
Brasil har sol og sommar. Alle i Brasil vil ha samba.
AR
Emma ser film. Emma ser film om Brasil.
ER
IN
G
SE
Alle i Brasil vil ha fotball. I Rio bur Romario. Romario er bra i fotball.
VU
R
D
Alle i Brasil vil ha Romario.
Emma vil reise. Emma vil ha fotball og samba. Emma vil ha sommar og sol.
film______________________.
(Skriv ordet film.) 59
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f. Skriv ordet biff tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: pizza, mais, biff
Alle vil ha
PL
G
VU
R
D
ER
IN
Ola bur i Oslo. Ola vil ha is. Ola vil ha cola.
SE
KS
EM
I Roma vil alle ha pizza. I Brasil vil alle ha mais. I Laos vil alle ha ris. I Arabia vil alle ha biff.
AR
Ola les:
Alle vil ha is og cola i Roma, Brasil, Laos og Arabia.
biff_____________________. 60
(Skriv ordet biff.)
f
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f/F. Skriv ordet lei fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
ferie, solbriller, mobbar, lei seg
Ferie og solbriller
AR
Her er sommar og sol. Alle har ferie.
EM
PL
Emma har ferie. Emma har solbriller.
IN
G
SE
KS
«Bra solbriller, Emma», seier mor. «Rare briller», seier vesle Ole. Alle ler.
VU
R
D
ER
«Emma er rar med solbriller», ler Mia. «Rare Emma som har rare solbriller», seier Emil. Emil lo. Alle ler meir og meir. Alle mobbar Emma som har rare solbriller. Emma blir lei seg.
lei_____________________.
(Skriv ordet lei.) 61
62
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
u
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden u på plass først i ordet. Beskriv bokstaven u.
63
u
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven u. Skriv ordet mus fire gonger pĂĽ linja.
Ă˜veord: mus, lur, mur
Mus
PL EM
SE
KS
Musa bur i ein mur. Musa vil ha mais. Musa ser masse mais.
AR
Her er ei mus. Musa er lur.
VU
R
D
ER
IN
G
Her er masse mus. Alle vil ha mais. Alle mus er lure.
mus_____________________. 64
(Skriv ordet mus.)
u
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven u/U. Skriv ordet ule fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: familie, bror, uler, reir
Fleire mus
G
SE
KS
EM
Vi ser ein musefar. Vi ser ei musemor. Her er vesle musebror.
PL
AR
Her er fleire mus. Her er ein musefamilie.
VU
R
D
ER
IN
Vesle musebror uler. «UUUU! UUUUU!» Vesle musebror er sur og lei. Vesle musebror ser eit musereir. Musebror ser masse mus. «UUUU! UUUU!» uler musebror. ule______________________.
(Skriv ordet ule.) 65
u
Les setningane fem gonger. Set strek under ordet mus. Skriv ordet felle to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: millionar, berre, felle, lure
Musefelle
PL
AR
Mormor er sur. Mormor er lei mus. «Her er millionar mus!» seier mormor.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
EM
Morfar berre ler. «Her er berre fem mus», seier morfar. Morfar har musefeller. Morfar vil lure alle mus som mormor ser.
felle_____________________. 66
(Skriv ordet felle.)
u
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven u/U. Skriv ordet lurer to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: fella, smell, uff, lurer
Mus i fella
EM
PL
AR
Smell! «Ai ai, vi har mus i fella!» seier morfar. «Uff! » seier mormor. «Vi ser i fella», seier morfar.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
KS
Morfar ler. «Her er fire mus i fella.» Morfar smiler og ler. «Uff og uff», seier mormor. Mormor ser fire mus i ei felle. «Bra, morfar!» seier mormor. «Her er ein morfar som lurer alle mus», seier mormor og ler. lurer____________________.
(Skriv ordet lurer.) 67
u
Les setningane fem gonger. Set strek under dei orda som har diftongen ei i seg. Skriv ordet bur fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: bur, lei seg, frå
EM
PL
Ulf har ei mus. Ulf har eit bur som er rosa. Her bur Muffe. Muffe er ei rar mus.
AR
Ulf og Muffe
ER
IN
G
SE
KS
Muffe er lei seg. Muffe vil reise frå Ulf. Muffe vil bu i ein musefamilie.
VU
R
D
Ulf blir lei seg. Ulf vil ha Muffe. Muffe vil ha ein musefamilie.
bur______________________. 68
(Skriv ordet bur.)
u
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven u/U. Skriv ordet bur fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: lur, eit, same
Muffe og Mille
PL
AR
Ulf ser Mille. Mille er ei mus. Ulf er lur.
ER
IN
G
SE
KS
EM
Vil musa Mille bu i eit rosa bur? Musa Mille vil bu i same bur som Muffe. Muffe vil bu i same bur som Mille.
VU
R
D
Muffe smiler og ler. Muffe og Mille bur i eit rosa bur. «Her bur vi bra!» seier Muffe og Mille. «Vi er ein musefamilie.» Ulf har 2 rare mus som bur i eit bur.
bur______________________.
(Skriv ordet bur.) 69
u
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven u. Skriv ordet ull fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord: reiser, buss, brus, leier
Farmor
PL
AR
Farmor reiser med buss. Farmor reiser til Marius og Emma som bur i Sula.
G
SE
KS
EM
Marius og Emma ser ein buss. «Her er farmor!» seier Marius og Emma. Farmor har med bollar og brus.
VU
R
D
ER
IN
Farmor ser Marius og Emma. Marius og Emma leier eit lam som har masse ull.
ull_______________________. 70
(Skriv ordet ull.)
u
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven u. Skriv ordet surrar to gonger på linja.
Øveord: framme, surrar, millionar, fluger, maur
I lia
AR
Farmor, Emma og Marius er i lia. Sola er framme. «Bra med sommar og sol», seier farmor.
G
SE
KS
EM
PL
«Her surrar millionar fluger», seier Emma. «Her er millionar maur», seier Marius. «Her surrar millionar bier», seier farmor. «Her bur ei mus», seier Marius.
VU
R
D
ER
IN
Alle ler. «Vi vil ha bollar og brus», seier farmor. «Har vi millionar bollar?» seier Emma.
surrar___________________.
(Skriv ordet surrar.) 71
72
SE
G
IN
ER
D
R
VU
AR
PL
EM
KS
AR PL EM KS SE G IN ER D R VU
k
Snakk om det du ser på teikninga, og lag ei lita forteljing. Set raudt kryss på teikningar av ting som har språklyden k på plass først i ordet. Beskriv bokstaven k.
73
k
Øveord:
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven k/K.
ruslar, liker, ikkje, leike, med, klem
Kua i lia
AR
Farmor, Emma og Marius ruslar i lia. Farmor ser ei ku bak Marius.
ER
IN
G
SE
KS
EM
PL
Marius liker ikkje kua. Farmor ler. «Kua vil berre leike med oss», seier farmor. Marius vil ikkje leike med kua. Farmor liker kua.
VU
R
D
Kua fekk ein klem. Kua fekk ein bolle. Kua liker farmor. Kua vil kose med farmor. Emma og Marius lo. «For ei rar ku», sa Emma. «Ei ku som liker kos og bollar.» 74
k
Øveord:
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven k/K. Skriv ordet ku fire gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
kafé, kaffi, kakao, koser seg, klokka
Kaffi og kakao
KS
EM
PL
AR
«Her er ein kafé», seier farmor. Farmor vil ha kaffi. Marius og Emma vil ha kakao. Alle vil ha kaker. Alle koser seg.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
Kua er ikkje her. Kua liker ikkje kaffi og kaker. Kua liker berre bollar. Kua ruslar i lia. Klokka fire reiser farmor. Farmor fekk klem. Marius og Emma liker farmor, som vil rusle i lia. ku_______________________.
(Skriv ordet ku.) 75
k
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven k/K.
Øveord:
bakar, smaker, krem, kokos
Bakar Karuso
PL
AR
«Bake, bake kaker!» seier Karuso. Karuso baker og baker. Karuso baker kaker som smaker.
SE
KS
EM
Alle vi smake. UMM, UMMM, for ein smak! Ummm, slike kaker vil vi ha!
D
ER
IN
G
Bake, bake kaker. Karuso baker og baker.
VU
R
Kaker med krem, kaker med melis, kaker med kokos. Ummm, for ein smak. Alle fekk smake. Alle sa: «Ummmmm U M! For ein bakar Karuso er!» 76
k
Øveord:
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven a/A. Skriv ordet baker to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
baker, elskar, sukkar fiskebollar, fiskekaker
Liker ikkje kaker
SE
KS
EM
Karuso baker kaker. Alle elskar kaker med melis og kokos og krem.
PL
AR
Karuso baker kaker. Karuso baker og baker. Karuso liker ikkje kaker.
VU
R
D
ER
IN
G
«MMM UM», seier alle som elskar kaker. «Uff og uff!» seier Karuso og sukkar. Karuso baker og baker, kremkake, meliskake og kokoskake. Karuso er lei kaker. Karuso liker ikkje kaker. Karuso liker fiskebollar. Karuso elskar fiskekaker.
baker____________________.
(Skriv ordet baker.) 77
k
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven b/B. Skriv ordet Blakken to gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
sko, sauer, flokk, bæ
Sko
PL
EM
Her er Kari. Her er Kari som rir Blakken.
AR
Her er Blakken. Her er Blakken og Kari.
D
ER
IN
G
SE
KS
Blakken og Kari har sko. Kari har 2 sko. Blakken har 4 sko. «Sko, sko Blakken», seier Kari.
VU
R
Her er sauer og lam. Kari ser ein flokk sauer og lam. Sauer og lam har ikkje sko. Sauer har ull. «Bæ, bæ, vesle lam», seier Kari.
Blakken__________________. 78
(Skriv ordet Blakken.)
k
Ă˜veord:
Les setningane fem gonger. Skriv ordet oksar to gonger pü linja. Hugs stor og lita høgd.
ruslar, okse, furu, bekk, koser seg
KS SE
VU
R
D
ER
IN
G
Kari rir i lia. Kari ser om alle er her. Kari ser og ser. Alle er her.
EM
PL
Her er sommar og sol. I lia ruslar sauer og lam. Her er ei ku og ein okse. Kari ser alle.
AR
Sommer i lia
Bak ei furu ser Kari fire oksar. I ein bekk ser Kari ei ku. Sauer og lam koser seg i sola. oksar____________________.
(Skriv ordet oksar.) 79
k
Øveord:
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven f/F.
ferie, millionar, museum, kafear, kul
PL EM
G
SE
KS
I Roma er millionar bilar. I Roma er museum. I Roma er masse kafear. I Roma er rare bruer.
AR
Ferie i Roma Mor og Eli er i Roma Mor og Eli har ferie. Mor og Eli har ferie i Roma.
VU
R
D
ER
IN
Eli ser fem firfisler. Mor liker alle kafear som er i Roma. I Roma vil mor og Eli ha pizza. Eli liker is og cola. Mor liker kaffi og kaker. Her er sol og sommar. «Vi har bra ferie i Roma», seier mor. «Kul ferie!» seier Eli og ler. 80
k
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven k.
Øveord:
frå, morosam, kule
Film frå Roma Mor og Eli har film frå Roma. Far og Ola ser film frå Roma.
IN
G
SE
KS
EM
PL
AR
«Her er fem firfisler som Eli fekk filme», sa mor. «Her er mor som har rare solbriller!» sa Eli. Far og Ola lo. «Mor er morosam! Mor har kule briller!» sa Ola.
R
D
ER
«Her er Eli som fekk is», sa mor. «Her er mor som fekk kaffi og kaker», sa Eli.
VU
«Her er bruer og millionar bilar. Vi liker oss i Roma», sa Eli og mor i kor. «Vi vil ha ferie Roma vi med!» sa Ola. «Ok, vi reiser i sommar», sa far og lo. 81
k
Les setningane fem gonger. Set strek under diftongen ai. Skriv ordet boks tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
makrell, kai, fiskar, boks, fiskekrok, sluker
Sei og makrell
PL
EM
Ola har reker i ein boks. Sei og makrell liker reker.
AR
Her er ei kai. Ola fiskar frå kaia.
ER
IN
G
SE
KS
Ola har ei reke i ein fiskekrok. Ein sei sluker reka. Ola har ein fisk.
VU
R
D
Ola vil lure fleire fiskar. Ein makrell sluker ei reke. Ola har 2 fiskar. Ola fiskar og fiskar. Ola fekk 9 fiskar. Ola fekk fire makrellar og fem seiar.
boks_____________________. 82
(Skriv ordet boks.)
k
Les setningane fem gonger. Set strek under bokstaven o/O. Skriv ordet skal tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
laks, bekk, fluger
Laks
EM
PL
AR
Ola ser laks i ein bekk. Ola ser ei bru. Ola vil fiske frå brua. Ola vil fiske laks.
IN
G
SE
KS
Ola har ein fiskekrok. Ola har reker i ein boks. Ola vil ha ein laks.
VU
R
D
ER
Ola fiskar og fiskar. Ola fekk ikkje laks. Ola har ei fiskebok. Ola les: «Laks vil ha fluger. Skal vi fiske laks, bruker vi fluger.» Laks liker ikkje reker!
skal______________________.
(Skriv ordet skal.) 83
k
Les setningane fem gonger. Skriv ordet like tre gonger på linja. Hugs stor og lita høgd.
Øveord:
Kabul, friske, slik
PL
AR
Er vi like? Sofia bur i Lima. Maria bur i Roma. Ram bur i Kabul. Romario bur i Rio.
IN
G
SE
KS
EM
Ali bur i Arabia. Selia bur i Laos. Ola bur i Oslo. Kari bur i Moss.
VU
R
D
ER
Ikkje alle har mor og far. Ikkje alle bur bra. Ikkje alle er friske. Alle er vi ulike. Alle vil leike. Alle vil lese. Alle vil smile og le. Slik er vi like.
like______________________. 84
(Skriv ordet like.)
k
Les orda øvst på sida. Skriv orda som passar til bileta, på rett plass. Bruk linjene. Les alle setningane som passar til bileta.
rir ror leikar baker les
(Les og skriv på rett plass.)
EM
PL
AR
Vi ser Ola som ____________.
IN
G
SE
KS
Vi ser Kari som ____________.
VU
R
D
ER
Her er vesle Ole som________.
Her er Emma som _________.
Vi ser Maria som __________. 85
k
Les orda øvst på sida. Skriv orda som passar til bileta, på rett plass. Bruk linjene. Eitt av bileta manglar ordet som passar til. Skriv det ordet på linja ved biletet. Les alle setningane som passar til bileta.
is sel esel ku bok
(Les og skriv på rett plass.)
PL
AR
Vi ser 2 ______________.
SE
KS
EM
Vi ser ein _____________.
D
ER
IN
G
Her er eit _____________.
VU
R
Her er ei _____________. Her er ei _____________. Vi ser ei ______________. 86
k
Les setningane fem gonger. Skriv S/U (sant eller usant).
AR
S/U Vi ser ein rosa bil. ________
KS
EM
PL
Her er eit lam. ________
ER
IN
G
SE
Ser vi ein buss her? ________
VU
R
D
Vi ser ei ku som leikar. ________
Vi ser fire ballar.
_________
Her er fem mus. ________ 87
k
Les setningane fem gonger. Skriv S/U (sant eller usant).
S/U
AR
Her er ei bie.
KS
EM
PL
Her er ei mus.
ER
IN
G
SE
Her er fire fiskar.
VU
R
D
Vi ser Emma som les.
Ser vi farmor som ler?
Ser vi Ali som bur i ein oase? 88
k
Les setningane fem gonger. Sei rimord som passar til bileta. Finn fleire ord som rimar.
Øveord: rime
PL
EM
«Vi har ferie. Vi vil ikkje leike, vi vil ikkje lese, vi vil rime», sa Emma.
AR
Emma og Leo har ferie
ER
IN
G
SE
KS
«Ok», sa Leo. «Her er ei mus som er lur, og som bur i eit bur.»
VU
R
D
«Bra!» sa Emma. «Vi baker kremkaker som smaker.» «Rim, lim, slim», sa Leo. «Mil, bil, smil», sa Emma. Emma og Leo sa ikkje meir. 89
Rettleiing til Tuba Luba 1–2 Lesehefte B
KS
EM
PL
AR
• Bruk minst to veker på arbeidet med ny bokstav. Bokstaven bør ikkje takast i bruk i tekstar før elevane har arbeidd grundig med han. Arbeid mykje munnleg og bruk oppgåveheftet til skriftlege øvingar. • I førstninga bør ikkje elevane ha meir enn éi leseleksa i veka, men ein bør gi fleire lekser etter kvart. Etter jul på 1. trinn bør målet vere éi leselekse per leksedag. Elevane bør ikkje ha meir enn éi side kvar gong.
Leselekser Elevane skal i hovudsaka arbeide med leseleksene heime, men ein bør gjennomgå leksene grundig på skolen på førehand. Elevane skal vere godt kjende med orda i teksten, det vil seie at dei skal forstå kva orda tyder, og dei skal kunne lese dei. Elevane bør ikkje ha ukjend tekst som heimelekse. I tillegg til at ein øver inn teksten, bør ein også arbeide med språkutvikling, språkforståing og språkstimulering.
ER
IN
G
SE
Tuba Luba er ein læremiddelserie for norsk på barnetrinnet og finst komplett frå første til sjuande trinn. Lesehefte B er ei eining i ei ny utgåve av Tuba Luba for den grunnleggjande lese- og skriveopplæringa. Det nye opplegget for begynnarundervisninga har fått samletittelen Tuba Luba 1–2 og vil til saman omfatte åtte einingar og ein felles ressursperm. Eit viktig skilje frå tidlegare utgåver av Tuba Luba på dette nivået er at elevane kjem tidlegare i gang med bokstavinnlæringa, og at Tuba Luba 1–2 er eit samanhangande opplegg for første og andre trinn under eitt. Dei åtte elevhefta omfattar fire lesehefte og fire oppgåvehefte (arbeidshefte), som til saman dekkjer innlæringa av dei 24 mest brukte bokstavane på norsk. (Vi ventar med c, q, w, x, z til 3. trinn.) Lesehefte B er for bruk på slutten av 1. trinn og/eller byrjinga av 2. trinn. Læraren må avgjere når elevane er klare til å ta dei enkelte einingane i bruk.
Framgangsmåte og tidsforbruk
VU
R
D
• Elevane bør arbeide med utgangspunkt i dei grunnleggjande omgrepa i omgrepsinnlæringsmodellen til Magne Nyborg. Desse omgrepa vart presenterte i den første delen av Lesebok A/Oppgåvehefte A og blir mellom anna brukte til å beskrive og analysere bokstavane og sifra. I Tuba Luba 1 Ressursperm av Herdis Øyehaug Karlstad er det eit grundig opplegg for innlæring av kvart enkelt omgrep. • Omgrepa som trengst for å analysere ein ny bokstav, bør vere innlærte før ein tek til å arbeide med den nye bokstaven.
90
Forslag til arbeidsmåter • Før elevane arbeider med den aktuelle bokstaven i leseheftet, bør ein gjennomgå og innarbeide bokstaven ved hjelp av det tilsvarande oppgåveheftet. Normalt vil ein slik gjennomgang ta om lag to veker. • Deretter begynner arbeidet med den same bokstaven i leseheftet. I Lesehefte B er det minst tolv sider med tekst for kvar ny bokstav. Ein har da svært god tid til å arbeide med å automatisere
KS
EM
PL
AR
• Eleven bør bli «høyrd» i leseleksa kvar dag på skolen og få ein kommentar til korleis han eller ho har jobba med leksa. • Tekst som har alle bokstavane, skal ikkje lesast av elevar som ikkje har begynt å lese. Teksten (instruksjonen) i det grøne feltet øvst på sida er for læraren og for foreldra som skal hjelpe eleven med leksene. • Øveord skal ikkje puggast eller skrivast. Dette er ord som inneheld bokstavar som elevane enno ikkje har lært (heilord), eller som treng ei forklaring på kva dei tyder eller korleis dei skal lesast (for eksempel esel, sele, oase, sel). • I lesetekstane møter elevane berre heilord og ord med bokstavar som er innlærte. Det gir ofte rare setningar, og da kan ein diskutere korleis setningane burde ha vore.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
den neste nye bokstaven i oppgåveheftet før elevane møter han i teksten. Det tek tid å automatisere ein bokstav. Skal elevane lese flytande, må alle bokstavane i teksten vere så godt innlærte at elevane ikkje må stoppe opp fordi dei har gløymt enkelte bokstavar. • Ein måte å løyse dette på i den praktiske undervisninga er å bruke halve tida til å gjennomgå ny bokstav i oppgåveheftet og resten av tida til førebuing og etterarbeid med den føregåande bokstaven i tekstane i leseheftet. • Under gjennomgangen av leseleksa på skolen bør teksten alltid vere tilgjengeleg på tavla, på overhead, på smartboard eller liknande. Læraren og elevane les teksten saman på ulike måtar: kviskre, rope, lese berre verba eller berre substantiva, ulike grupper les kvar for seg, lese nedanfrå og oppover, lese setningane baklengs, plukke ut ord frå setningane osv. Læraren les åleine, men les ein del feil, elevane lyttar og finn ut kva som vart lese feil. • Læraren og elevane snakkar om illustrasjonane, og om kva teksten handlar om. Fordi ordvalet no i starten er svært avgrensa, er det viktig at læraren fortel «historia» slik ho kunne ha vore om ein hadde hatt fritt ordval. Er det stadnamn i teksten, bør læraren vise på kartet kvar staden er. • Barna bør stimulerast og oppmuntrast til å lære nye ord og uttrykk. • For å bli gode lesarar treng elevane mykje lesetrening. Foreldra må øve og følgje opp barnet, bli «personlege lesetrenarar». Barnet treng om lag 15 minutt lesetrening saman med ein vaksen kvar dag.
Kva skal elevane lære? • I tillegg til det som er nemnt ovanfor, skal elevane etter kvart vite kva ein bokstav er (symbol for ein språklyd), og kva eit ord og ei setning er. Dei skal dessutan lære at ei setning alltid har ein stor bokstav på plass først og punktum på plass sist. Dei vil òg finne stor bokstav på plass først i særnamn. Punktum er eit teikn som tyder stopp (ei bitte lita stund). Dei skal vite kva som er skilnaden på korleis ein les ei forteljande setning og ei spørjesetning. • På 2. trinn skal alle vite kva ein konsonant er (ein bokstav som har forskjellig bokstavnamn og språklyd), og kva ein vokal er (ein bokstav som har same bokstavnamn og språklyd).
91
AR
PL
Hugs at kvart omgrep som blir brukt, skal vere grundig gjennomgått og forklart på førehand. Nedanfor følgjer forklaring til dei små trykkbokstavane. Når vi snakkar om lita høgd, meiner vi høgdeskilnaden i forhold til bokstavane b, d, f, h, k, l og t. Dei har stor høgd jamført med dei andre bokstavane i alfabetet. Bokstavane g, j, p og y har i tillegg til lita høgd også ein del av bokstaven under linja. Dei fem bokstavane som blir gjennomgått i Lesehefte B, – i, b, m, r, f, u og k – er forklarte nedanfor.
VU
R
D
ER
IN
G
SE
• Når elevane skal lære ein ny bokstav, bør det skje etter eit fast mønster. Utgangspunktet bør vere at barna får sjå konkrete ting som har namn med den aktuelle bokstaven på plass først. (Ved innlæringa av bokstaven o/O kan det for eksempel vere ein osteskjerar, ein ostebit, ein liten figur av ein okse.) Kjende songar, eventyr og segner bør òg brukast. • Tren på korleis vi seier språklyden, finn ut kva form- og stillingsdelar bokstaven er samansett av, og øv på å skrive bokstaven. Her er bokstavkorta til god hjelp, og eg tilrår at kvar elev har eit sett til disposisjon. Korta kan òg brukast til å repetere bokstavane, til å leggje ord osv. Bokstavkorta kan kjøpast i ein konvolutt som inneheld ni sett. • La elevane få ei lita smaksprøve med noko som har den aktuelle bokstaven på plass først, for eksempel ein bananbit når dei lærer bokstaven b, rosiner for bokstaven r, fruktsalt for bokstaven f, urtedrops for bokstaven u, karamell for bokstaven k osv. • Elevane bør òg lære om og kvifor bokstaven er ein konsonant eller ein vokal. I leseboka er raud farge brukt som symbol for vokal og blå farge som symbol for konsonant. Her bør også bokstavkorta brukast ved at elevane fargelegg bokstavane sine med dei same symbolfargane. Hugs å presisere at
Forklaring til dei sju bokstavane i Lesehefte B ved hjelp av omgrepsinnlæringsmodellen
EM
Innlæring av ny bokstav
bokstaven er ein vokal eller ein konsonant, det er ikkje ein raud eller blå bokstav. • Bruk arbeidsoppgåvene i oppgåveheftet til skriftleg trening.
KS
• Dei bokstavane elevane skal lese eller skrive, skal vere grundig gjennomgått og innlærte. Men somme gonger blir bokstavar tekne i bruk før dei er innlærte. Da tener dei anten som symbol for visse oppgåvetypar (S og U for orda sant og usant), som heilord, eller som naudsynte ord i ein tekst.
92
Bokstaven i har plass på linja. Han har lita høgd. Han har to delar: ei rettlinja form i loddrett stilling og ei lita, rund form som har plass over den rettlinja forma. Bokstaven i er ein vokal fordi han har same språklyd som bokstavnamn. Bokstaven b har plass på linja. Han har stor høgd. Han har to delar: ei rundt form og ei rettlinja form i loddrett stilling. Den rettlinja forma har plass på venstre side av den runde forma. Bokstaven b er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Bokstaven heiter «BE», men språklyden er «b». Bokstaven m har plass på linja. Han har lita høgd. Han har tre delar: ei rettlinja form i loddrett stilling og to bogeformer. Den rettlinja forma har plass på
AR
Når det grunnleggjande arbeidet er ordentleg gjort, førebyggjer vi lese- og skrivevanskar, elevane får betre leseforståing, og vonleg skaper vi leseglede hos elevane!
KS
EM
PL
Hugs at ting tek tid! Det er dei små detaljane som er viktige. Skal elevane bli dyktige lesarar, må dei trene mykje og ofte. Ingenting kjem av seg sjølv!
VU
R
D
ER
IN
G
SE
venstre side av dei to bogeformene. Bokstaven m er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Bokstaven heiter «EM», men språklyden er «m». Bokstaven r har plass på linja. Han har lita høgd. Han har to delar: ei rettlinja form i loddrett stilling og ei bogeform som vender nedover, og som har plass oppe på den rettlinja forma. Bokstaven r er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Bokstaven heiter «ER», men språklyden er «r». Bokstaven f har plass på linja. Han har stor høgd. Han har tre delar: ei bogeform som vender nedover, ei rettlinja form i loddrett stilling og ei rettlinja form i vassrett stilling. Bokstaven f er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Bokstaven heiter «EF», men språklyden er «f». Bokstaven u har plass på linja. Han har lita høgd. Han har to delar: ei bogeform med opning som vender oppover, og ei rettlinja form i loddrett stilling. Bogeforma har plass på venstre side av den rettlinja forma. Bokstaven u er ein vokal fordi han har same språklyd og bokstavnamn. Bokstaven k har plass på linja. Han har stor høgd. Han har tre delar: Den eine delen har rettlinja form i loddrett stilling. Dei to andre delane har rettlinja form i skrå stilling. Bokstaven k er ein konsonant fordi han har forskjellig språklyd og bokstavnamn. Bokstaven heiter «KÅ», men språklyden er «k». Hugs at ein bør bruke to skoleår på innlæringa av bokstavane. Det er derfor høve og god tid til å arbeide mykje og grundig med kvar bokstav. Gi elevane mykje språktrening, arbeid med språkstimulering og legg vekt på å gjere elevane språkmedvitne.
93