Antwerpen in 101 gedenkplaten

Eerste uitgave 2009 The History Press The Mill, Brimscombe Port Stroud, Gloucesterhire GL5 2QG Verenigd Koninkrijk www.thehistorypress.co.uk www.uitgeverijtempus.be Š Staf Schoeters en Bib Serneels, 2009 Alle rechten voorbehouden. Alle rechten op reproductie, vertaling en adaptatie, zelfs gedeeltelijk en onder gelijk welke vorm, zijn voorbehouden voor alle landen. wettelijk depot: D/2009/8557/009 isbn 978-90-76684-98-7 NUR 693 (regionale en stadsgeschiedenis)

  Inhoud Dankwoord

4

Inleiding

5

Ten geleide

6

I Historische personages

7

II Deel II / Historische gebouwen

85

III Deel III / Slachtoffers van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog

99

IV Deel IV / Haven

117

Index

125

  dankwoord Onze dank aan onze zoon Timothy Schoeters voor de fotobewerking en de digitale onder­ steuning. Tevens danken wij de Toeristische Dienst van de stad Antwerpen.

Opgedragen aan Antwerpen, de stad die we liefhebben

Inleiding Van wat voorgoed voorbij is, resten nog vele sporen. Het verleden van een stad en zijn bewoners toont zich in vele gedaanten. Meest in het oog springend zijn de talloze monumenten, opgericht als huldebetoon aan diegenen wier daden of werken hebben bijgedragen tot de glorie en de uitstraling van de gemeenschap waarin ze leefden en werkten.

Minder dominant en daarom ook minder opvallend in het straatbeeld zijn de gedenkplaten en inscripties, aangebracht op muren, puien en voorgevels, die betrekking hebben op gedenkwaardige personen (kunstenaars, wetenschappers, politici, militairen en ondernemers) evenals deze die verwijzen naar historische gebeurtenissen, locaties en maatschappelijke instellingen die eveneens sporen achterlieten in de politieke en culturele ontwikkeling van de stad.

Antwerpen heeft een rijk en bewogen verleden en de stedelijke overheid stelt de laatste decennia alles in het werk om het cultuurhistorisch patrimonium te vrijwaren van verval en het tegelijkertijd open te stellen voor een zo ruim mogelijk publiek.

Tijdens onze vele tochten door de stad is ons evenwel opgevallen dat gedenkplaten in deze optiek al te zeer stiefmoederlijk over het hoofd werden gezien.

Menig gedenkplaat is door onverschilligheid en onachtzaamheid van particuliere bewoners of stadsdiensten door erosie of graffiti verminkt tot nagenoeg onleesbaarheid en daardoor in sommige gevallen gedoemd om te verdwijnen uit het straatbeeld.

Met dit boek hopen we de belangstelling voor en de wil tot behoud van deze ‘memorabilia’ aan te moedigen. Immers, wie zijn verleden niet kent en respecteert, wacht een onzekere toekomst.

5

Antwerpen in 101 gedenkplaten

Ten geleide In totaal werden 101 gedenkplaten opgenomen in dit werk.

De keuze bleef beperkt tot deze gedenkplaten die te vinden zijn op locaties die normaliter te allen tijde kosteloos toegankelijk zijn.

In ruimte werd het gebied afgebakend door de Schelde in het westen, het havengebied in het noorden en de Ringweg in het oosten en het zuiden van de stad.

Een uitzondering werd evenwel gemaakt voor een gedenkplaat in Ekeren, verwijzend naar de locatie van de vroegere ‘waterburcht’ van P.P. Rubens. Een gegeven, zo meenden we, dat in dit overzicht niet mocht ontbreken.

Auteur en fotograaf streefden volledigheid na, maar realiseren zich dat het aanbod aan gedenkplaten en hun verschijningsvorm mogelijk onderhevig is aan wijzigingen (toevoegingen, weglatingen of beschadigingen) die buiten het tijdsbestek van onze voorbereiding vallen.

Het idee er een stratenplan bij te voegen werd verlaten wegens plaatsgebrek. Alle gedenkplaten zijn echter voorzien van een gedetailleerde plaatsbepaling die makkelijk is terug te vinden aan de hand van een stadsplan dat belangstellenden kosteloos kunnen verkrijgen bij de hieronder vermelde toeristische informatiecentra van de stad Antwerpen.

Wij wensen u een aangename en informatieve wandeltocht doorheen onze stad.

September, 2009 De auteur Staf Schoeters

De fotograaf Bib Serneels

Toerisme Antwerpen Open van maandag – zaterdag (niet op zon. & feestdagen) van 9u. – 17.45u Grote Markt 13 (tel: 03/232.01.03) Centraal Station Stadswinkel / Grote Markt 11

6

Hoofdstuk I

Historische personages

Antwerpen in 101 gedenkplaten

8

antwerpen in 101 gedenkplaten

Pieter Appelmans (Antwerpen 1373-Antwerpen 1434) Bouwmeester – steenkapper Aan de voorzijde van de kathedraal (Handschoenmarkt) een gedenkplaat ter ere van de plechtige inhuldiging door Leopold III en koningin Astrid op 12 mei 1935 van de bronzen beeldengroep, een werk van beeldhouwer Jef Lambeaux . Het monument illustreert het werk aan de kerk met steenkappers onder toezicht van de bouwmeester met passer in de hand.

Appelmans (1373-1434) was één van de drie architecten van Onze-Lieve-Vrouwekathedraal van Antwerpen, hoofdkerk van het bisdom Antwerpen, die tot stand kwam tussen 1352 en circa 1530. Eerst werd het koor gebouwd, dat voltooid werd in 1415. Het schip werd in 1487 afgewerkt en de werkzaamheden aan het dwarsschip werden voltooid in 1495. Daarna werd nog jarenlang aan de westelijke torens en de vieringtoren gewerkt.

De kathedraal is vooral bekend om zijn indrukwekkende westgevel en zijn flamboyante Brabantse gotiek. De noordelijke toren is 123 m hoog, en daarmee de hoogste kerktoren van de Benelux.

De kathedraal bezit twee beroemde drieluiken van de Antwerpse barokschilder P.P. Rubens: De kruisafneming (1612) en De kruisoprichting (1609-1610) Daarnaast zijn er nog twee werken van dezelfde meester te bewonderen: De hemelvaart van Maria (1626) en De verrijzenis van Christus (1612).

9

Antwerpen in 101 gedenkplaten

Peter Benoit, (1834-1901) Componist, pedagoog en dirigent.

Deze gedenkplaat bevindt zich boven de ramen van zijn woonhuis aan de Oudebeurs 32.

Peter Benoit voltooide zijn studies aan het Brussels conservatorium onder François-Joseph Fétis, behaalde in 1857 de Rome-prijs en werkte een jaar als dirigent in het door J. Offenbach opgerichte operettetheater Bouffes-Parisiens in Parijs.

Onder invloed van dichter Emmanuel Hiel maakte hij kennis met enkele geestdriftige Vlamingen die hem bewust maakten van zijn Vlaamse roots en werd hij gewonnen voor het ideaal van een Vlaamse, nationale muziekcultuur. In 1867 werd hij directeur van de Vlaamse Muziekschool van Antwerpen, de eerste integraal Vlaamse culturele instelling in België.

Als componist en pedagoog benadrukte hij het gebruik van de moedertaal en het belang van het volkslied als spiegel van de muzikale eigenschappen van een volk.

Niet geheel gespeend van enige sentimentaliteit en hoogdravendheid ontwikkelde hij een eigen stijl die vooral wordt gekenmerkt door momenten van sterk epische kracht zoals die o.a. tot uiting komt in zijn Rubenscantate (1877) en zijn oratorium De Oorlog (1873), de toneelmuziek bij het lyrische drama Charlotte Corday.

De musicus werd nog bij leven bedacht met een straat naar zijn naam, gesitueerd tussen de Gounodstraat en Van Schoonbekestraat.

Onmiddellijk na zijn dood werd hij geëerd met een monument dat later een onderkomen vond op de stedelijke begraafplaats Schoonselhof.

10

antwerpen in 101 gedenkplaten

August Borms (Sint-Niklaas 1878Etterbeek 1946) Germaans filoloog en omstreden Vlaams-nationalistisch politicus.

Beeltenis van Borms op de façade van het Bormshuis aan de Volksstraat nr.30.

Zijn buste en de koperen gedenkplaat bevinden zich in de etalage op de benedenverdieping. Borms werd zowel tijdens zijn leven als na zijn tragische dood verguisd door sommigen en opgehemeld door anderen. Na zijn promoveren aan de K.U.L en een periode als huisleraar, trok hij in 1903 met een Belgische commissie naar Peru om er het onderwijs te helpen verbeteren. Daar werd hij getroffen door de verdrukking van de Inca-taal door het Spaans. In 1908 vestigde hij zich in Merksem bij Antwerpen. Als bijzonder bedrijvig flamingant ijverde hij voor de vernederlandsing van de Gentse universiteit. Onmiddellijk na het uitbreken van de Eerste Wereldoorlog (1914) toonde Borms zich sterk Belgischgezind en resoluut anti-Duits, maar onder invloed van taalklachten van Vlaamse sæoldaten aan het front, versterkt door Duitse propaganda veranderde hij van houding. Geleidelijk ging hij over tot het activisme. Aanvankelijk eiste hij een vorm van zelfbestuur voor Vlaanderen binnen het Belgische staatsverband, maar schaarde zich wat later achter het radicale Jong-Vlaamse standpunt met de eis van zelfstandigheid, los van de staat België.

In 1917 speelde hij een actieve rol bij de oprichting van de Raad van Vlaanderen en werd hij openlijk voorstander van verregaande collaboratie met de bezetter. Na de oorlog werd Borms gearresteerd en veroordeeld tot levenslange hechtenis. Hij bracht tien jaar door in de Leuvense gevangenis, weigerde een vervroegde vrijlating, en ondanks zijn hechtenis werd hij in 1928 door zijn achterban tot volksvertegenwoordiger gekozen. Nog voor het uitbreken van de Tweede Wereldoorlog besloot hij een tweede gelegenheid tot activisme aan te grijpen als de Duitse bezetter opnieuw die kans zou bieden.

Na de oorlog in 1945 werd Borms andermaal aangehouden en door de krijgsraad ter dood veroordeeld. Hij stierf in 1946 voor het vuurpeloton. Algemeen wordt aangenomen dat deze romanticus met rotsvaste overtuiging na verloop van tijd het slachtoffer werd van zijn onvermogen tot objectieve politieke analyse en mede daardoor speelbal werd van politieke intriges. Zijn rol als Vlaams martelaar na de Eerste Wereldoorlog wist hij op het einde van zijn leven niet langer met overtuiging te vertolken.

Borms werd begraven op de gemeentelijke begraafplaats te Merksem.

11

Antwerpen in 101 gedenkplaten

Pieter Bruno Bourla (Parijs 1783-Antwerpen 1866) Standsbouwmeester Aan de zijgevel van de Bourlaschouwburg (Orgelstraat), de gedenkplaat met beeltenis van de Frans-Belgische architect die bij aanvang van de Hollandse periode 1819-1830 werd aangesteld tot stadsbouwmeester en bestuurder van de havenwerken van Kattendijk te Antwerpen.

Deze aanstelling van een Fransman onder het Hollandse bewind, getuigde van het vertrouwen dat men stelde in zijn vakkennis als architect.

Hoogtepunt in zijn werk is ongetwijfeld de hedendaagse Bourlaschouwburg, een theater in neoclassicistische stijl, destijds bekend onder de naam Grand Théâtre of Théâtre Royal Français, waarvoor hij in 1827 het ontwerp tekende en waarvan de bouw met enige vertraging – als gevolg van de Belgische Revolutie – uiteindelijk tot stand kwam in de periode 1829-1834.

In 1862 nam Bourla ontslag als stadsbouwmeester.

Het bronzen medaillon is een afgietsel van het bas-reliëf dat in 1867 gemaakt werd door J. De Braekeleer, en dat het graf siert van de Antwerpse stadsbouwmeester op de stedelijke begraafplaats Schoonselhof.

12

antwerpen in 101 gedenkplaten

Adriaan Brouwer (Oudenaarde 1606-Antwerpen 1638) & Pauwel du Pont (Antwerpen 1603-Antwerpen 1658) Kunstschilder & plaatsnijder - graveur De mededeling op deze hardstenen gedenkplaat aan de Everdijstraat 13, is niet geheel overeenkomstig de historische realiteit. “In dit huis” dient vooreerst te worden opgevat als “op deze plaats”, omdat het hier om te beginnen een huis betreft in de neoclassicistische stijl uit de tweede helft van de 19e eeuw. Bovendien bouwde plaatsnijder Pauwel du Pont op deze plaats pas een huis in 1641 toen Brouwer al drie jaar was overleden. Du Pont had voordien evenwel een huis De Lelie op een andere locatie in de Everdijstraat, waar Brouwer wellicht een tijd onderdak genoot na zijn ontslag uit de gevangenis.

Brouwer geniet universele bekendheid als Vlaams genre- en landschapschilder en was zoon en leerling van een tekenaar van kartons voor Oudenaardse tapijten. In 1622 vertrok hij naar Antwerpen waar P.P. Rubens toen het artistieke leven beheerste en waar hij wellicht vertoefde in de omgeving van Pieter Bruegel de Jongere. Twee jaar later vertrok hij naar Haarlem, waar hij van 1624 tot 1626 leerling werd bij Frans Hals. Hoewel hij succes en waardering oogstte, zo o.a. van Rubens die meerdere werken van hem bezat, werd zijn leven gekenmerkt door perioden van onrust en dronkenschap. Moordenaars en dronkaards die hij in herbergen en kroegen ontmoette figureren veelal als onderwerp in zijn werken. Brouwer staat dan ook bekend als schilder van lieden aan de zelfkant van het leven. In Haarlem stapelden zijn schulden zich op en hij keerde terug naar Antwerpen waar hij in 1631 meester werd.

Onregelmatigheden bleven evenwel zijn onstuimig leven beheersen en geheel berooid belandde hij in 1633 in de gevangenis. Daar leerde hij de uit Brussel afkomstige Joos van Craesbeek kennen, die achteraf zijn leerling zou worden. Dankzij de tussenkomst van Rubens kwam hij korte tijd later vrij, maar na andermaal een periode van miserie stierf hij aan de gevolgen van de pest. P.P. Rubens beschouwde en waardeerde hem als een talentrijk en origineel schilder van authentieke taferelen die destijds niet à la mode waren.

Pauwel du Pont was een van de voornaamste graveurs van zijn tijd. Hij was leerling van de bekende L.E. Vorsterman. Zijn voorkeur ging uit naar portretten en religieuze taferelen en hij maakte fijnzinnige etsen naar werken van Rubens, A. Van Dijck, J. Jordaens, Van Diepenbeeck en andere meesters van de Antwerpse School.

13

Antwerpen in 101 gedenkplaten

Arenbergstraat 17 Brueg(h)el, Jan I - bijgenaamd de Fluwelen Brueg(h)el (Brussel 1568-Antwerpen 1625) Kunstschilder Gedenkplaat aan de gevel van het sterfhuis van Jan Brueg(h)el.

Hij was de tweede zoon van Pieter Bruegel de Oudere, bijgenaamd Boeren Bruegel. Na de dood van zijn vader werd hij opgevoed door zijn grootmoeder Mayken Verhulst. In Antwerpen ging hij eerst bij Pieter Goetkint in de leer. In 1589 trok hij naar ItaliĂŤ waar hij rondreisde en kennismaakte met de werken uit de Renaissance. Terug in Antwerpen was hij gedurende de periode 1601-1602 deken van het St.- Lucasgilde. In 1599 huwde hij met Isabella de Jode, die vier jaar later stierf, waarna de meester in 1605 hertrouwde met Catharina van Marienburg.

Roem en bekendheid genoot hij als schilder aan het hof van de Spaanse landvoogden Albrecht en Isabella. Hij raakte bevriend met P.P. Rubens en tussen beide schilders kwam het tot een samenwerking in meerdere werken, waarbij Rubens voornamelijk zorgde voor invulling en stoffering van de personages. De Fluwelen Bruegel geniet vooral bekendheid voor zijn landschappen (woudinterieurs) en bloemstukken waarin een verrassende vaardigheid en een verfijnd kleurgevoel tot uiting komen.

Een aantal van zijn landschappen verwijzen naar allegorische, mythologische en bijbelse voorstellingen.

In 1619 kocht hij het herenhuis De Bock aan de Arenbergstraat nr.17 en zes jaar later stierf hij aan cholera, de infectieziekte die in Antwerpen omstreeks 1625 talloze slachtoffers maakte.

14

antwerpen in 101 gedenkplaten

Anna Bijns (Antwerpen 1493 – Antwerpen 1575) Dichteres Aan de mooi gerestaureerde gevel van het pand nr. 56 aan de Keizerstraat de gedenkplaat geschonken door de Nederlandse Taalunie als hulde aan deze Vlaamse dichteres en belangrijkste vertegenwoordigster van de katholieke poëzie in de eerste helft van de 16e eeuw. Zij verwierf tevens bekendheid als schrijfster van hartstochtelijke liefdesgedichten. Zij bleef ongehuwd en werkte tot op hoge leeftijd als onderwijzeres in de Keizerstraat te Antwerpen. Haar godsdienstige lyriek is bewaard gebleven in drie bundels die in de jaren 1528, 1548 en 1567 door geestelijken werden uitgegeven. Haar profane poëzie is in twee omvangrijke handschriften bewaard gebleven die een onderkomen vonden in de Koninklijke Bibliotheken van Brussel en Gent. Omtrent haar auteurschap van Mariken van Nieumeghen en een aantal volksboeken is ondertussen twijfel gerezen. In haar bundels daterend van 1528 en 1548 fulmineert ze middels haar strijdpoëzie heftig tegen Luther en zijn aanhangers. Evenmin is zij mild tegenover de inconsequente geloofsbelijdenis van katholieken en de laksheid van wereldlijke gezagsdragers.

De derde bundeling gedichten is milder van toon en bevat lofzangen en smeekbeden, evenals refreinen die verwijzen naar de dood, en enkele voor haar tijd opmerkelijke natuurverheerlijkingen. Haar profane lyriek behelst veelal moraliserende beschouwingen over de vriendschap en het huwelijk, inclusief enkele gepassioneerde amoureuze gedichten, die kunnen worden geïnterpreteerd als een uiting van reële levenservaring. Vooral door haar hartstocht, ritmische bewogenheid en plastische kracht wordt zij beschouwd als de sterkste lyrische persoonlijkheid onder de rederijkers.

15

Antwerpen in 101 gedenkplaten

Benieuwd naar de rest van het boek?

Het is te koop in de boekhandels en warenhuizen in Antwerpen of on-line via www.proxis.be

16

antwerpen in 101 gedenkplaten

index Appelmans P. Armstrong H. Clare (brigadegeneraal) Belgische Werklieden Partij Benoit P.(toondichter) Berendrechtsluis Berg van barmhartigheid Borms August Bourla P.(architect) Breughel J. (kunstschilder Brouwer A. & du Pont Pauwel Bijns, Anna (dichteres) Café Quinten Matsys Conscience H.(schrijver) Cornelis Trijntje (romanfiguur) Craeybeckx L. (burgemeester) De Hasque G. (stichter scouts) Dürer A.(kunstschilder) Eekelers Willem (politicus) Elsschot W.(auteur) Feremans G.(toondichter) Floris F. (verzetsman) Franck François (kunstmecenas) George Marshalldok Gevaert Lieven (industrieel) Gilliams Maurice (auteur) Goemaere A.(journalist) Goldmuntz, Romi (diamantair-mecenas) Gorus Jacques (graficus-schilder) Gronon Rose (auteur) Gyssels W. (schrijver) Haest (kunstschilder) Hendrickx Jos (graficus) Herreyns W.(kunstschilder) Hessenhuis Hofman A.(oorlogsslachtoffer) Huize den Grooten Helm Jespers H.(oorlogsslachtoffer)

Jan Blomstraat 20 (aan kathedraal) 8-9 Stadhuis Leyszaal 100-101 Sint Andriesplaats 3-4 86-87 Oudebeurs 32 10 Haven 121 Venusstraat 13 88 Volksstraat 30 11 Orgelstraat (tegen zijgevel Bourla) 12 Arenbergstraat 17 14 Everdijstraat 13 13 Keizerstraat 56 15 Hoofdkerkstraat 2 89 Carnotstraat 93 16-17 Theodoor Van Rijswijckplaats 18 Oudaan Winkelcentrum 19 Varkensmarkt 6 20 Wijngaardbrug 21 academie (voorzijde) 22 Lemméstr. 21(evenw. Aan Markgravelei) 23 Ambtmanstraat 10 24 Steenhouwersvest 11 25 Everdijstraat 43 26 Haven 118-119 Kasteelpleinstraat (computer) 27 Ossenmarkt 25 28 Arthur Goemaerelei 28 29 Academie (voorzijde) 30 atelier in Venusstraat 52 31 Lange Beeldekensstraat 44 32 Cornotstraat 90 33 Lange Doornstraat 34 Falconrui 33 (godshuis Van der Biest) 35 Grote Kauwenberg 47-49 36 Falconrui 53 92 Godefriduskaai 6 (aan Willimdok-aurore) 108 Koepoortstraat 24 93 Sint Paulusplaats 25 108

17

Antwerpen in 101 gedenkplaten

Jespers, Floris Jordaens, Jacob (kunstschilder) Lambeaux, J. (beeldhouwer) Lantschot C. (zakenman & mecenas) Leys, H. (kunstschilder) Maagdenhuis Marcquis L.(arts) Marnix, heer van St.-Aldegonde Matsys Q.(schilder-kunstsmid) Mercator-Orteliushuis Middenstatie (centraal station) Minerva (motors) Nahon A.(dichteres) Nello en Patrasch (romanfigurgen) Nunnius, Ludovicus Dr.(arts) Ogier, Willem (toneelschrijver) Ommeganck B.(kunstschilder) Plantijn & Moretus Poe Edgar Allen (auteur) Quellin J./ Bruegel/ Teniers (schilders) Quinten Matsys (café) Rockox N. (politicus) Roessingh (kunstschilder) Rubens, jan (advocaat en vader van…)

Rubens, P. P. (kunstschilder) Sint Elisabeth gasthuis (Elzenveld) Sint Julianusgasthuis Snieders A.(schrijver-journalist) Teichmann C.(weldoenster) Tenier de Jonge (kunstschilder) Teniers de Oude.(kunstschilder) Teun de Eierboer (volksfiguur) Van Baurscheit J.P.(beeldhouwer & architect Van Berken Lodewijk (uitvinder-diamantair) Van Cauwelaertsluis en boudewijnsluis Van de Velde (kunstenaar-ontwerper) Van den Bosch (Ferdinand & Gaston) Van den Oever K. (dichter-toneelschrijver Van Der Steen Willy (striptekenaar) Van de Velde, wim (Wannes) zanger Van Dyck A.(kunstschilder) Van Gogh V.(kunstschilder) Van Hoof J.(toondichter) Van Mieghem, Eugeen (kunstschilder) Van Noort A.(kunstschilder) Van Ostayen Paul (dichter-schrijver) Van Rijswijck J. (advocaat-burgemeester) Van Veen O.(kunstschilder)

18

Marialei Hoogstraat 13 Grote Markt 44 Falconrui 47 Sint Jacobsmarkt 74 (ts. 2de en 3de verd.)

Lange Gasthuisstraat 18 Lange Nieuwstraat 51 Lange Gasthuistraat 35-37 Tegen kathedraal Kloosterstraat De Keyserlei Rodestraat 10 (Nabij Paardemarkt) Grote Markt 58 Handschoenmarkt kathedraal Lange Gasthuisstraat 18 Zilversmidstraat 6 Grote Goddaert 30 Vrijdagmarkt Cogels Osylei 35 Lang Nieuwstraat 111 Hoofdkerkstraat 2 Keizerstraat 10 Lange Doornstraat 27 Meir 54 Munsterstraat 17 Lange Gasthuisstraat Hoogstraat 72 (Zwarte Panter) Jezuïetengat (aan Conscience plein) Oever 4 (geboortehuis) Lombardenvest 76 Handschoenmarkt 13 Eiermarkt Lange Nieuwstraat 94 (J. Smits) hoekgebouw Leysstraat-Otto Veniusstr.

Haven Falconplein 23 Parochiaanstraat 14 (Bib. L. Nieuwstr.)

Steenhouwersvest 18 Stuyvenbergplein 49 hoek Hoogstraat & Heilige Geeststraat Grote Markt 4 Lange Beeldekensstraat 224 Belegstraat 5 Van Meterenkaai (nabij loodswezen) Hofstraat 22 Langeleemstraat 53 wartzusterstraat 13 Otto Veniusstraat 21

37 38 39 40 41 94 42 43-44 45 95 109 110 46 47 48 49 50 96 51 52 89 53 54 55 56 90-91 97 57 58 60 59 61 62 63 120 64 114 65 66 67 68 69 70 124 71 72 73 74

antwerpen in 101 gedenkplaten

Vekemans Robert (verzetsman) Verbiest T.(missionaris) Verhaert, P & Vaes, W. (kunstschilders) Verhoeven A.(gazettier) Verstraete Theodoor (kunstschilder) Vlaams Volksboek (Tijl Uilenspiegel) Von Sigsfeld R. (ballonvaarder) Wappers G. (kunstschilder) Wereldoorlog Koreaoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldoorlog Wereldwinkel Wilms John (schepen-schrijver) Zandvlietsluis Zeevaartschool Zielens Lode (schrijver) Zimetbaum Mala (joods verzetsvrouw)

Stadspark - bunker Paardenmarkt 72 Zilversmidstraat 7 Lombardenvest 6 Stadspark Gildekamerstraat (Tafeltje Rond) Aan voet van het Steen Zirkstraat 17-19 Orteliuskaai - achter oude mijnenveger Orteliuskaai - achter oude mijnenveger Begijnstraat 42 (gevangenis) Wellensplein (Bell Telephone) Schildersstr/museum Schone Kunsten Nijverheidstraat 5 Steen - noord (Canadees leger) Steen - west - scheldekant (R.H.L.I) Twee Netestraat 18 Wapper (gedenkplaat Vrede) Brandweerkazerne Paleisstraat 124 Hoofdkerkstraat 1 Kloosterstraat (pleintje) Haven Antwerpen - noord Pompstraat 17 Marinistraat 7 -

115 75 76 77 78 79 80 81 102 104 107 105 112 113 111 111 113 116 106 98 82 121 122 83 84

19