archiefbeelden
Gent deel 7
het westen en het noorden Ph i li ppe B o ckstael
Eerste uitgave 2009 The History Press The Mill, Brimscombe Port Stroud, Gloucesterhire GL5 2QG Verenigd Koninkrijk www.thehistorypress.co.uk www.uitgeverijtempus.be Š Philippe Bockstael, 2009 Alle rechten voorbehouden. Alle rechten op reproductie, vertaling en adaptatie, zelfs gedeeltelijk en onder gelijk welke vorm, zijn voorbehouden voor alle landen. wettelijk depot: D/2009/8557/006 isbn 978-90-76684-00-0 NUR 693 (regionale en stadsgeschiedenis)
Gedrukt in Groot-BrittanniĂŤ
Inhoud
7
Verantwoording
Herkomst van foto’s en documenten
7
andeling 1: W van het
9 Koophandelsplein naar Ekkergem
Wandeling 2: van het
37
Sint-Michielsplein naar de Brugsepoort
Wandeling 3: van het
67
Sint-Veerleplein naar het Rabot en de Bloemekenswijk
Wandeling 4: van het
Sluizeken naar de Muide en Meulestede
101
Verantwoording Toen in 2001 het boek “Archiefbeelden Gent – deel III, het oosten en het zuiden” verscheen, leek het evident dat er minstens nog een deel zou volgen dat dan de wijken ten westen en ten noorden van het stadscentrum zou behandelen. Het heeft allemaal wat langer geduurd dan gepland, maar uiteindelijk is het 7de deel van Archiefbeelden Gent een feit. In vier wandelingen worden Ekkergem, Brugsepoort, Rabot, Bloemekenswijk, Muide, Meulestede en de haven belicht. Elke wandeling start in het stadscentrum en slingert zich doorheen de verschillende stadswijken op zoek naar verrassende zichten, verdwenen gebouwen of markante bewoners. Bij de fotoselectie was het vooral een streven om zoveel als mogelijk nog niet eerder gepubliceerde foto’s en documenten te behouden. Sporadisch wordt tegen dit principe gezondigd, enkel met de bedoeling de samenhang in het boek te bevorderen. De lezer zal merken dat er ook veel belangstelling was om voor deze volkse wijken de kleinhandel in beeld te brengen. Opnieuw mocht ik op de welwillende medewerking rekenen van de Gentse verzamelaarswereld. Enkele verzamelaars stelden voor dit boek hun privécollectie open en gaven mij op die manier de mogelijkheid unieke en onbekende zichten naar het ruim publiek te brengen. De bruikleengevers worden hierna vermeld. Bij anderen kon ik terecht voor identificatie van foto’s, commentaren of randinformatie. Ik wil speciaal Roger Tuytschaever bedanken. Hij bezorgde mij jaren geleden veel nuttige informatie in het kader van een project dat echter jammer genoeg nooit het levenslicht zag. Veel van deze gegevens konden nu wel worden gebruikt bij het samenstellen van het parcours rond het Rabot en de Bloemekenswijk. Philippe Bockstael, juli 2009
7
Herkomst van foto’s en documenten De Temmerman Leon: Blz. 10 onderaan, 18 onderaan, 19 onderaan, 24 onderaan, 32 onderaan, 36 onderaan, 39 onderaan, 40 onderaan, 42 onderaan, 44 beide, 45 bovenaan, 46 onderaan, 57 onderaan, 62 onderaan, 63 bovenaan, 70, 71, 77 bovenaan, 79 bovenaan, 84 bovenaan, 85 onderaan, 90 beide, 100 bovenaan, 106 bovenaan, 110 beide, 111 beide, 112 bovenaan, 114 beide, 116 beide, 119 onderaan, 120 en 123 onderaan. Vollaert Maurice: Blz. 31 onderaan, 113, 122 bovenaan, 124-125, 126 onderaan en 127 bovenaan. Alle andere foto’s en documenten komen uit de verzameling van de auteur.
8
Wandeling 1
Van het Koophandelsplein naar Ekkergem
We laten onze eerste wandeling vertrekken op het Koophandelsplein. Centraal het “Huis Papeleu” in 1810 gebouwd door J.B. Pisson en nog niet verminkt door de verbouwing van het gelijkvloers tot winkelruimte. De Recollettenbrug verbindt het Koophandelsplein (vroeger Recollettenplein) met de Gebroeders Vandeveldestraat (vroeger Kort Onderbergen). De naam van de brug verwijst naar het eertijds nabijgelegen Recollettenklooster. Het werd op het eind van de 18de eeuw afgebroken en het Gerechtshof kwam er in de plaats. Het Koophandelsplein ontleent haar naam dan weer aan het feit dat op de benedenverdieping van het Gerechtshof zalen ter beschikking waren voor de koophandelsbeurs. Dit veranderde in 1900 toen de handelsbeurs naar de Kouter verhuisde. De naam van het plein bleef evenwel behouden.
R. De Schuyter poseert omstreeks 1920 voor zijn zaak op het Koophandelsplein. Hij was herenkapper, maar stond vooral bekend als “posticheur”.Verder kon je bij hem terecht voor een ruim aanbod aan parfums en juwelen. 10
Toen in 1907 de weduwe van fotograaf Achille Sacré dit pand op het Koophandelsplein verliet, vestigde J. Fays er zich. Hij startte onder de naam “Maison Vera Cruz” een echte speciaalzaak in tabakswaren. Tevens bood hij in zijn winkel een “choix immense de cartes postales illustrées” aan, zoals publiciteit op de achterzijde van de kaart aangeeft. De linkse vitrine werd trouwens helemaal voor dit aanbod gereserveerd.
Dit merkwaardig zicht toont de zuidzijde van het Gerechtshof voor de brand van 1926. Het werd tussen 1836 en 1846 door L. Roelandt gebouwd in neoclassicistische stijl. De gevelrij centraal op de foto is ondertussen verdwenen en vervangen door een appartementsgebouw.
11
Op de eerste verdieping van het Gerechtshof had Roelandt voorzien in een enorme wandelzaal, de zgn. “Salle des Pas Perdus”. Deze ruimte besloeg het hele middendeel van het gebouw en was overdekt met een houten tongewelf. Daar rond waren de kabinetten en de burelen van o.a. de Procureur-Generaal en van de voorzitters van de Rechtbank ingericht. De inhuldiging van de zaal vond plaats op 30 juni 1844 en ze werd daarna gebruikt voor allerlei feestelijkheden.
De brand van 19 maart 1926 legde de volledige binnenruimte van het gebouw in de as. Enkel de buitengevels bleven overeind. Bij de heropbouw werd de grote wandelzaal niet meer in de plannen opgenomen en vervangen door een centrale binnenkoer. Het is net de aanwezigheid van het tongewelf dat boven het gebouw uitsteekt dat ons toelaat de foto op de vorige bladzijde vóór 1926 te dateren. 12
13
Vorige blz.: Gent werd, nadat het in oktober 1914 in handen van de Duitsers was gevallen, hoofdplaats van Etappe IV, een gebied dat onder het bestuur van het 4de Duitse Legerkorps stond. Er werden tal van gebouwen opgeëist, zowel voor het inkwartieren van soldaten en officieren, alsook voor het onderbrengen van allerlei administratieve diensten. Twee Duitse soldaten laten zich op de Recollettenbrug fotograferen. Op de achtergrond het Justitiepaleis waar de Etappen-Inspektion van het 4de Leger was gevestigd. Het betreft hier trouwens een zeer vroege bezettingsfoto: de opname is gedateerd november 1914.
Volgende blz.: In 1905 vierde het ganse land de 75ste verjaardag van onze onafhankelijkheid. Ook in Gent werden verschillende manifestaties georganiseerd. Eén van de meest in het oog springende was ongetwijfeld de waterstoet. Tal van vaartuigen werden overdadig versierd en beeldden diverse thema’s uit. Zo waren er o. a. evocaties te zien van de verschillende kunsten, van het onderwijs en van de nijverheden. Ook verenigingen zoals L’Avenir Horticole en Van Houtte’s Kring hadden een boot in het water. Het aanbod aan fotografisch materiaal over dit evenement is rijkelijk. We kozen voor de vaartuigen die de Bouwkunst (boven) en het Middelbaar Onderwijs (onder) voorstellen. De fotograaf stond op de Lindenlei en nam rechts in de achtergrond de huizenrij van de Verlorenkost mee op de foto.
De fotograaf had zich voor deze foto opgesteld op de Oordeelbrug, met de rug naar de Ketelvest. Zo legde hij het begin van de Houtlei aan de Pekelharing vast. Deze verdedigingsgracht werd in de 12de eeuw gegraven, maar verloor deze functie reeds in de 16de eeuw. Het tracé liep langs de Pekelharingstraat, volgde de actuele Oude Houtlei, dwarste de Hoogstraat, liep verder achter de Poel en de Drabstraat en eindigde in de Lieve, halfweg de Jan Breydelstraat. 14
15
Dit zicht op de Verlorenkost veranderde compleet in 1898. Tot dan was het een smalle straat die steil opliep naar de Nederkouter. In 1898 werd de straat verbreed van 4 naar 12 meter. Tevens werd de oude draaibrug waarop onze fotograaf had postgevat vervangen door een stenen vaste brug. Deze brug moest omwille van het scheepsverkeer hoger zijn, zodat ook de hellingsgraad tussen de brug en de Nederkouter sterk afnam. 16
De werken aan de nieuwe Verlorenkostbrug startten op 14 juni 1898. Als sluitstuk werden er op 17 oktober 1901 aan de Coupure-kant twee bronzen beelden geplaatst. Ze zijn van de hand van Domien van den Bossche en stellen de Scheepvaart en de Arbeid voor.
Een maand later kregen beide beelden ook een gaslantaarn in de hand. Gent was hiermee een statige en fraai versierde brug rijker. Niet voor lang echter, want tijdens de Eerste Wereldoorlog werden de beelden door de bezetter opgeĂŤist, van hun sokkel gehaald en hersmolten.
17
Het woonhuis van schilder Albert Baertsoen (1866-1922) is gelegen op de hoek van de Coupure met de naar hem genoemde kaai. Hij was gefascineerd door zijn geboortestad Gent en vond er dan ook een eindeloze inspiratie. Hij toont ons vaak een sombere stad: mistig, regenachtig of besneeuwd en geeft op die manier een niet alledaagse visie op het Gent van rond en net na de eeuwwisseling.
De geschiedenis van het hospitaal De Bijloke gaat terug tot de vroege 13de eeuw. In de loop der eeuwen nam het hospitaal steeds verder uitbreiding en groeide het uit tot een enorm complex. Naarmate er steeds hogere eisen werden gesteld aan de omstandigheden waarbinnen patiënten werden opgevangen en verzorgd, bleek de infrastructuur minder en minder geschikt. Begin jaren 1970 werden er plannen gemaakt voor een nieuw ziekenhuis aan de Henri Dunantlaan. In 1982 werd de “nieuwe” Bijloke in gebruik genomen. 18