ARCHIEFBEELDEN
HANDEL EN NIJVERHEID IN BRUGGE DEEL 2 A R C H I EJA F B EAEK L DA EN .
RAU
HANDEL EN NIJVERHEID IN BRUGGE deel ii
OPGEDRAGEN AAN ALLE BRUGGE-VERZAMELAARS DIE HET UITZICHT VAN DE STAD ALS ERFGOED BEWAREN.
Pand Wollestraat 19 (1900), met de kledingszaak van L. Vrielinck -De Kimpe. Het pand dateert uit de achttiende eeuw maar werd na de sloop in 1970 herbouwd en met een verdieping verhoogd.
ARCHIEFBEELDEN
HANDEL EN NIJVERHEID IN BRUGGE deel ii
JAAK A. RAU
Schrijnende toestanden heersten in de Brugse Forten. In de negentiende eeuw telde Brugge 58 dergelijke oorden van ellende en verderf. Coverbeeld: opname van de Hooistraat in 1893 naar een foto van Alfred Algrain, voorzitter van de ‘Cercle Photographique de Bruges’.
Eerste uitgave 2011 The History Press The Mill, Brimscombe Port, Stroud, Gloucestershire, gl5 2qg Verenigd Koninkrijk www.thehistorypress.co.uk www.uitgeverijtempus.be © JAAK A. RAU, 2011 Alle rechten voorbehouden. Alle rechten op reproductie, vertaling en adaptatie, zelfs gedeeltelijk en onder gelijk welke vorm, zijn voorbehouden voor alle landen. The right of Jaak A. Rau to be identified as the Author of this work has been asserted in accordance with the Copyrights, Designs and Patents Act 1988. All rights reserved. No part of this book may be reprinted or reproduced or utilised in any form or by any electronic, mechanical or other means, now known or hereafter invented, including photocopying and recording, or in any information storage or retrieval system, without the permission in writing from the Publishers. British Library Cataloguing in Publication Data. A catalogue record for this book is available from the British Library. isbn 978 1 84588 670 7 nur 693
Inhoud
ĂŠĂŠn
Woord vooraf
7
errata
8
Nijverheid
9
Markten en kleinhandel
21
drie
Hotels en herbergen
33
vier
Vervoer
49
vijf
Brugge feest!
59
zes
Twee Wereldoorlogen
79
Varia
87
twee
zeven
De oostzijde van ‘t Zand telde voor 1838 veel kleine huisjes. Na de komst van de spoorweg in 1838 werden hotels gebouwd. Tot voor de Tweede Wereldoorlog bleef café De Kelder bewaard uitgebaat door Henri Dewulf. Na de herbouw volgde Jan Strubbe hem op.
Woord vooraf Vanuit verschillende hoeken kregen we het verzoek om ons in 2011 verschenen boek aan te vullen met een tweede deel. Niet alleen Bruggelingen bekijken graag de nostalgische beelden die we in de voorbije 40 jaar bijeen gegaard hebben, hetzij op prentbriefkaarten, hetzij op historische foto’s. De meer dan 15.000 opnamen die in 1985 aan het Brugse Stadsarchief werden geschonken, zijn inmiddels opgelopen tot meer dan 60.000 stuks, dankzij aanvullende schenkingen van de families Watteyne, Brusselle en de aankoop van het fotoarchief van Guillaume Michiels. De stad nam het initiatief om al het verworven beeldmateriaal in te scannen en via de Beeldbank ter beschikking van het publiek te stellen. Dat verdient zeker een daverend applaus van al degenen die op zoek zijn naar illustratiemateriaal, hetzij voor historische werken, hetzij voor tentoonstellingen. Het uitgeven van een tweede deel over ‘Handel en Nijverheid in Brugge’ bezorgt ons nog een andere troef. We zijn er ons steeds van bewust dat we wat betreft de begeleidende teksten van de illustraties niet steeds de juiste gegevens konden vinden. In het zogenaamde ‘veldwerk’ kan het voorkomen dat een zegsman ons foute informatie doorgeeft, waarvoor geen controlemechanisme bestaat. Daarom brengen we onder ‘ERRATA’ (op volgende bladzijde) verbeteringen die ons door alerte lezers van het boek bezorgd werden, wat bewijst dat ze naast het bekijken van de illustraties ook teruggaan in hun herinnering wat Brugge betreft. Daarvoor onze welgemeende dank! Jaak A. RAU
7
ERRATA bij Handel en Nijverheid in Brugge I p.19 De firma Louagie in de Steenstraat verkocht enkel stoffen, geen kledij en week later uit naar de Noordzandstraat. (a) p.19 Delicatessenzaak Mahieu gelegen op de hoek van de Kuipersstraat en de Niklaas Desparsstraat en niet in de Langestraat , tijdens de braderie in 1932. Van links naar rechts: mevrouw Beatrice Warnier-Minne, onbekende vrouw, Georges Verhoustraete, zijn echtgenote Marie-Louise Mahieu en tenslotte uitbater van de zaak Mahieu. De rest is ons onbekend. (b) p.39 In 1937 werd de firma Monteyne overgebracht naar de Steenstraat 23. De opname is wel gelegen aan de Steenstraat 44. (a) p. 40 De handelszaak van mevrouw Marie Raison-Bouckhout, echtgenote van architect ThĂŠo Raison aan de Vlamingstraat 24 (later 26). In 1916 werd de winkelpui verbouwd. Rechts staat dochter Louise Raison die later trouwde met Albert Bonte. Ook hun trouwe hond Max poseert op de foto. Men verkocht er kristal en porselein. Na 1925 werd de zaak gerund door Alice Reynaert-Bouckhout. Achteraan werd later de kunstgalerie Memling ingericht. Aan de zaak kwam een einde in oktober 2000. (a) p. 99 De firma Van Nieuwenburgh was gelegen aan de Korte Zilverstraat tegenover de Sint-Amandsstraat. (a)
Met dank aan onze informanten: (a) mevrouw Anne Van Troyen, Brugge. (b) de heer Robert Warnier, Brugge.
8
een
Nijverheid
Hoewel in de negentiende eeuw tal van straten niet verhard waren, werd om hygiënische redenen een dienst ingericht om de aalputten te ledigen. Deze mestkar werd gebruikt door François Maurus en de mest werd gedeponeerd in de Mestzate gelegen op het grondgebied van de gemeente Assebroek, waar nu het Julien Saelensstadium gelegen is. Litho uit 1842.
Op de hoek van de Wollestraat met de Breidelstraat bevond zich in 1850 de befaamde zaak A la Renommée, uitgebaat door de familie C. Vandereecken & Zonen. Rechts een soldaat van de burgerwacht aan zijn schuilhuisje. 10
In het huis Steenstraat 26 met gevel uit 1716 bevond zich de pianohandel van P. van Marcke die opgevolgd werd door L. & J. van Marcke. Het atelier gaf uit in de Kleine Sint-Amandsstraat. Litho uit 1895.
Industrie temidden de bebouwde kom was toen gewoon. Hier het imposante interieur gelegen aan de Langerei van de firma Ed. Verheyden-Vigneron. Men kon er terecht voor de aankoop van steenkolen en ijzer en centraal bevond zich een ijzergieterij. Litho uit 1850. 11
De nieuwkuis van de firma Koentges werd gesticht in 1871 en was gelegen aan de Sint-Jakobsstraat tot na de Tweede Wereldoorlog. Het pand liep door tot aan het Muntplein. De eigenlijke fabriek van Otto Koentges bevond zich in Steenbrugge. Een bijhuis ontstond in 1938 aan de Werfstraat.
In 1857 ging J. Wante-Schepens met een brouwerij van start aan de huidige Baron Ruzettelaan op Assebroek. Ze droeg de naam Le CaducĂŠe. Opvolger was C. Wante-Floor. Na de Tweede Wereldoorlog verdween de brouwerij met haar typische blauwe bierkarren. 12
Aan de Coupure was de haringrokerij gevestigd van de familie Emile Vanden Abeele. Het succes stond aan zijn kant en ook aan die van zijn opvolgers. De haringroker legde ook contacten met het buitenland, o.a. in Great Yarmouth (UK).
Wie destijds in Brugge de naam Schram uitsprak, dacht onmiddellijk aan zout. De zoutziederij bevond zich aan de Sint-Pieterskaai. Aan de huidige Korte Lane trof men naast de familiewoning ook de ateliers aan van de blekerij van vlas, katoen en juteafval. 13
Dit industriĂŤle complex uit de negentiende eeuw was gelegen tussen Smedenpoort en Bouveriepoort aan de Singel. Het bedrijf werd gesticht door Cie. Van Stratum en kreeg later de naam Le Mercure. Het was een wolspinnerij en ververij, later overgenomen door J. Roels.
De vestiging van de Nederlandsche Gist- en Spiritusfabriek aan de Langerei dateert van omstreeks 1860. Het complex was in handen van de familie Verstraete. In 1897 volgde een fusie met de Gistfabriek uit Delft (NL). Hier de toestand in 1900. 14
De geschiedenis van La Brugeoise alias Bombardier startte op de Burg in 1851, verplaatste zich naar de Ezelstraat, vervolgens naar de Raamstraat om te eindigen aan de Gieterijstraat en de Gulden Vlieslaan waar de indrukwekkende gieterij van de firma De Jaegher & Co het tot 1905 uithield, om uiteindelijk in Sint-Michiels terecht te komen.
Deze luchtopname brengt een beeld van twee industrieÍn gelegen tussen de Willemijnendreef en de Gentpoortstraat. Op de voorgrond de stokerij Van Mullem, destijds gesticht op het domein De 7 torentjes in Assebroek en rechts de mouterij van D’hoedt, die 1874 de plaats innam van de spinnerij Mamet. 15
Herstellingswerken aan de Sint-Pieterskaai ter hoogte van de sasdeuren die de toegang tot de haven waren. Op de achtergrond bemerken we ook de eeuwenoude herberg De Krakele waar zich destijds het sas van het Lisseweegs Vaartje bevond. 16
17
Het zogenaamde ‘dode Brugge’ kende toch heel wat bedrijvigheid in de negentiende eeuw. Zo ziet men hier een paar scheepswerven gelegen aan het Fort Lapin, toen nog gemeente Koolkerke. Een van de bekendste firma’s was ongetwijfeld deze van de familie Sorel. Opname uit 1898.
Ook aan de Noorweegse Kaai heerste heel wat bedrijvigheid, met onder andere een haringrokerij en een borstelfabriek. Na de Tweede Wereldoorlog vonden we er de constructiewerkplaats van Perquy. Op deze opname ziet men links de rookschouwen van de haringrokerij. Rechts werden aardappelen verkocht. 18
In de nabijheid van de stadsomwallingen was de bebouwing schaars. Men trof er nog vele bleekweiden aan die later verkaveld zouden worden. Een van deze bleekweiden hoorde toe aan de familie A. Bekemans-Seys, waarvan men hier een opname ziet uit 1907 van de hand van de fotograaf A. Watteyne jr.
Aan de Westmeers 100 bevond zich de blekerij van de familie Eduard Van Sevenant. Hier deze familie verenigd op een illegale foto van de hand van Charles D’Hont als hulde aan het vorstenpaar Albert en Elisabeth. Het is immers in volle oorlogstijd! 19
Aan het Zuidervaartje op Sint-Kruis werd reeds voor 1914 gestart met de bouw van een ijsfabriek. Vroeger werd het ijs geleverd via een drietal ijskelders toebehorende aan de stad. De Duitsers namen bezit van deze fabriek in de Eerste Wereldoorlog. Later dook er ook aan de Lange Vesting in SintAndries een ijsfabriek op, terwijl de grote brouwerijen zelf voor hun ijsproductie zorgden.
Aan de Predikherenrei langs de Coupure was er de bouwstoffenhandel van de firma De Graeve. Via aken werden de bouwstoffen verscheept naar het binnenland. Links het schuilhuisje van de bruggendraaier. Opname van A. Watteyne sr. 20
‌
BENIEUWD NAAR DE REST VAN HET BOEK? Het is te koop in de plaatselijke boekenwinkel, supermarkt en krantenwinkel. U kunt het boek ook bestellen bij distributeur Agora (053 788700) of via het bestelformulier op www.uitgeverijtempus.be