สนธิสัญญาทอร์เดสซิญาส์: การแบ่งเขตอิทธิพลของโปรตุเกสกับสเปน Treaty of Tordesillas กัณฐิกา ศรีอุดม
โปรตุเกสกับสเปนผลัดกันมีบทบาทสำ�คัญในคาบสมุทรไอบีเรียมาตั้งแต่ศตวรรษที่ 12 เมื่อค่อยๆ ขจัดอิทธิพล ของมุสลิมออกไปแล้ว ทั้งสองต่างขยายอิทธิพลออกไปนอกคาบสมุทร สเปนขยายอิทธิพลเข้าไปทางตอนใต้ของฝรั่งเศส คาบสมุทรอิตาลี เกาะในทะเลเมดิเตอร์เรเนียน รวมทั้งคาบสมุทรกรีซ ส่วนโปรตุเกสที่ได้รับอิทธิพลจากบันทึกการเดินทาง ของมาร์โคโปโลนั้น ต้องการไปให้ถึงอินเดียและจีน จึงขยายอิทธิพลไปตามชายฝั่งแอฟริกาในเขตมหาสมุทรแอตแลนติก โดยเริ่มจากฝั่งตะวันตกของแอฟริกา ต่อมา ช่วงปลายศตวรรษที่ 15 ทั้งโปรตุเกสและสเปนต่างสนใจที่จะสำ�รวจมหาสมุทร แอตแลนติก เพื่อไปให้ถึงอินเดีย จึงเกิดความขัดแย้งที่นำ�ไปสู่การเจรจาและข้อสรุปที่เรียกว่าสนธิสัญญาทอร์เดสซิญาส์ (Treaty of Tordesillas) เมื่อปี ค.ศ. 1494 (พ.ศ. 2037)
ทอร์เดสซิญาส์ คืออะไรและสำ�คัญอย่างไร ทอร์เดสซิญาส์เป็นเมืองในเขตตะวันตกเฉียงเหนือของคาบสมุทรไอบีเรีย ชื่อเมืองมีความสัมพันธ์กับชาวโรมันและ ชาวมุสลิมที่มีอำ�นาจในบริเวณนี้มาก่อน ทั้งยังหมายถึงลักษณะเด่นทางภูมิศาสตร์ของเมืองนี้ด้วย กล่าวกันว่า Tordesillas มาจากชื่อหอคอยที่สร้างขึ้นเป็นเกียรติแก่ Lucio Cornelio Sila-ผู้นำ�เผด็จการของโรมัน เรียกว่า Turris-Syllae หมาย ถึงป้อมของซิลา (Sila’s fortress) ซึ่งเชื่อกันว่าเป็นกลุ่มหินที่กำ�แพงเมืองเก่า บ้างกล่าวว่าชื่อเมืองมาจากคำ�ว่า Thor Shilah หมายถึง ป้อมของอาหรับกลุ่ม Shilanes ซึ่งเคยอยู่ที่นี่ในศตวรรษที่ 8 หรืออาจมาจากคำ�ภาษาสเปน Oter de Sillas หรือ Oter de Cillas หมายถึงลักษณะทางภูมิศาสตร์ของเมืองนี้ ซึ่งเป็นที่สูง (otero) มองลงไปเห็นแท่งหินสี่เหลี่ยมขนาดใหญ่ (sillas) อยู่ริมแม่น้ำ� Duero หรือเป็นที่สูง (otero) มองลงไปเห็นแม่น้ำ� Duero ที่มีโพรงตามธรรมชาติคล้ายกับห้องใต้ดิน (cellar) อยู่บริเวณริมน้ำ� ปัจจุบันทอร์เดสซิญาส์เป็นเทศบาลหนึ่งในจังหวัดบาญาโดลิด (Valladolid) เป็นเมืองชุมทางและเมืองท่องเที่ยวที่ มีความโดดเด่นด้านประวัติศาสตร์ ที่นี่เคยเป็นศูนย์กลางของคาสตีลและเลออนในศตวรรษที่ 13-15 และเป็นที่ประทับของ กษัตริย์กับพระราชวงศ์ ตลอดจนที่ประชุมสภา (Cortes) ของคาสตีลในศตวรรษที่ 15 เมื่อราชินีอิซาเบลลาปกครองคาส ตีลและอะรากอนร่วมกับกษัตริย์เฟอร์ดินันด์ที่ 2 จึงไม่น่าประหลาดใจแต่อย่างใด ที่กษัตริย์จอห์นที่ 2 แห่งโปรตุเกสทรง มอบอำ�นาจให้ตัวแทนมาเจรจาความกับราชสำ�นักสเปน ณ สถานที่นี้
ที่มาของสนธิสัญญาทอร์เดสซิญาส์: โองการของสันตะปาปา สงครามสืบสมบัติคาสตีล และ “โลกใหม่” สนธิสัญญาทอร์เดสซิญาส์ ค.ศ. 1494 (พ.ศ. 2037) เป็นความตกลงระหว่างราชสำ�นักโปรตุเกสกับสเปน เรื่องสิทธิ ในการเผยแผ่ศาสนาและผลประโยชน์ทางการค้าในดินแดนที่สำ�รวจและค้นพบนอกคาบสมุทรไอบีเรีย เป็นความพยายามที่ จะเลี่ยงไม่ให้เกิดการขัดผลประโยชน์ระหว่างโปรตุเกสกับสเปนในอนาคต หลังจากที่คริสโตเฟอร์ โคลัมบัสค้นพบดินแดน ใหม่ทางด้านตะวันตก แล้วสันตะปาปาอเล็กซานเดอร์ที่ 6 ทรงออกโองการ (Papal Bull) ที่เอื้อประโยชน์ให้แก่สเปน จน โปรตุเกสไม่พอใจและส่งตัวแทนไปเจรจา “ทวิภาคี” กับสเปนในทันที 266
ภาค 1: สนธิสัญญาทอร์เดสซิญาส์ การแบ่งเขตอิทธิพลของโปรตุเกสกับสเปน