The Mach|ne - Art Press - Issue 03 - August 2015

art press

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΕΛΛΗ ΠΑΣΠΑΛΑ ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΕΝNΑΤΑΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΝΟΥΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΚΑΝΑΣ ΑΙΜΙΛΙΑ ΠΑΠΑΦΙΛΙΠΠΟΥ ΠΕΤΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ ΑΡΕΤΗ ΚΟΣΜΙΔΟΥ MOA BONES LOMMER STRING DEMONS ΚΟURΕLΟU 4.00eur

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΙΑΚΑΣ

03

Αύγ. / Σεπτ. 2015

Project2_Layout 1 15/5/15 10:23 μ.μ. Page 1

Το ταξίδι είναι

Σκέφτεσαι ταξίδι; Σκέψου Σε ταξιδεύει … ως την άκρη της γης ΑΘΗΝΑ ΣΙΝΑ 14 & ΑΚΑΔΗΜΙΑΣ• ΤΗΛ.: 210 3642707 • FAX: 210 3648252 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ ΑΓΙΑΣ ΣΟΦΙΑΣ 10 • ΤΗΛ.: 2310 230555 • FAX: 2310 230556

e-mail: info@cosmorama.gr • www.cosmorama.gr

Ένα αργοπορημένο καλοκαίρι

Ιδιοκτησία - Έκδοση The Mach|ne I.K.E.

Διεύθυνση Σύνταξης Αντιγόνη Παφίλη Αρχισυνταξία

Δανάη Φαίδρα Θωμαΐδου Art Director

Νικόλαος Τσάπογλου Εμπορική Διεύθυνση

Δημήτρης Καλαμάρης Συντακτική ομάδα

Πάνος Σουρούνης, Αναστασία Βουτσά, Χριστίνα Δρανγγανά, Γιάννης Καλύβας, Νάντια

Δρακούλα, Πόπη Αναστούλη, Τάσος Μπιμπισίδης, Μαριάννα Τζιράκη,

Φανή Κελεσίδου, Νίκος Ορφανός, Βίκυ Λιακοπούλου, Αντώνης

Τσόκος, Μαρίζα Πάττα, Σπύρος Παγιατάκης

Φωτογραφίες

Μαριλένα Βαϊνανίδη Σχεδιασμός OneDot

Νομικός Σύμβουλος

Νικόλαος Αναστασόπουλος Έδρα

Καντακουζηνού 12 - Αθήνα Επικοινωνία

www.themachine.gr

info@themachine.gr 2130154320 Follow us

Facebook: The Mach|ne.

Twitter: @TheMachineAP

Σε ένα κανονικό Αύγουστο οι μύγες είναι παχιές, τα κουνούπια μπόλικα, τα καρπούζια δίνουν και παίρνουν, εγώ βρίσκομαι σε μία παραλία της Κρήτης και οι ειδήσεις έχουν χαλαρώσει τόσο που στα δελτία βγαίνουν στη φόρα τα γνωστά- άγνωστα θέματα “ψυγείου”, θέματα μονταρισμένα από καιρό που παίζουν μονίμως κάτω από την κόκκινη γραμμή, όπως λέμε στη δημοσιογραφική γλώσσα, και εμφανίζονται σε τέτοιες “άδειες” μέρες, προκειμένου να γεμίσουν τις ώρες. Θα μπορούσε ένα τέτοιο να είναι “οι κοντινές αποδράσεις του Σαββατοκύριακου”, “ιδέες για καλοκαίρι στην πόλη” , “τα θερινά σινεμά” και άλλα τέτοια ανώδυνα και ευχάριστα θεματάκια. Αντ’ αυτού- για δες καιρό που διάλεξα να φέρω το παιδί μου στον κόσμο- τα τηλεοπτικά παράθυρα γέμισαν με βουλευτές, πολιτικά στελέχη και δημοσιογράφους από το πρωί μέχρι το βράδυ. Ακόμη και το “Ρετιρέ” και οι “Μικρομεσαίοι” ξέχασαν να ξεκινήσουν φέτος. Τα κοινωνικά δίκτυα γέμισαν οργή, βρισιές και διχασμένες απόψεις και οι πιο πολλοί το ρίξαμε στην παραφιλολογία. Ούτε δουλειά, ούτε τίποτα. Με τους φίλους που ξέραμε ότι θα διαφωνήσουμε, δεν μιλήσαμε για να αποφύγουμε τις έχθρες και τους τσακωμούς και με τους άλλους απλά πλακωθήκαμε αναίμακτα, πληκτρολογώντας απλά κόμεντς. Στα καφενεία και στα μαγαζιά οι ατέρμονες πολιτικές συζητήσεις αντικατέστησαν τις ένδοξες αθλητικές- ποδοσφαιρικές που άκουγες μέχρι πέρυσι και πλέον κάθε σοβαρός πολίτης αυτού του τόπου είχε και μία δική του πολιτικο-οικονομική ανάλυση, ένα σενάριο με πλούσια επιχειρήματα και φυσικά το δικό του τρόπο για έξοδο από την κρίση χωρίς μνημόνιο. Ποιος να μας το ’λεγε! Ότι στην Ελλαδίτσα, που κάθε καλοκαίρι, οι ρυθμοί πέφτουν -και λογικό γιατί με τέτοια ζέστη κανονικά θα έπρεπε να μεταναστεύουμε για τρεις μήνες- ότι φέτος, μεσούντος του Ιουλίου, θα παρακολουθούσαμε τις πολιτικές εξελίξεις μετά μανίας και παγωτού ξυλακίου. Κι όμως… Το σκηνικό άλλαξε και μας πήρε και εμάς μαζί του. Μαζί με τις θερμοκρασίες, ανέβηκαν και τα ντεσιμπέλ, άναψαν τα αίματα, και όλες αυτές οι διαφορές που τόσα χρόνια κάθονταν ήσυχες και ωραίες, ξαφνικά βγήκαν μπροστά. Γιατί… μη μου πεις ότι ήμαστε ποτέ ενωμένοι, θα πεις ψέμματα! Η επικαιρότητα είναι τόσο πυκνή και οι εξελίξεις τρέχουν τόσο γρήγορα που ό,τι και να γράψω την ώρα που θα το διαβάζεις θα είναι μπαγιάτικο. Το μόνο που σου εύχομαι είναι τα χέρια σου να είναι πια βρεγμένα όταν θα μας κρατάς και τα μαλλιά σου γεμάτα αλάτι. Και να είσαι στην παραλία που ονειρευόσουν όλο το χειμώνα. Ναι… ναι… αυτή που είχες για screensaver στον υπολογιστή σου. Καλύτερη συνέχεια…Καλό υπόλοιπο! Αντιγόνη Παφίλη

Instagram: @themachinegr Το «The Machine – Art Press» συνιστά ελεύθερο βήμα έκφρασης των εκάστοτε αρθρογράφων. Το περιεχόμενο των δημοσιευμάτων δεν αποτελεί επίσημη θέση της εκδότριας εταιρείας, η οποία, σε καμία περίπτωση, δεν υιοθετεί τις εκπεφρασμένες θέσεις και απόψεις των αρθρογράφων, ούτε φέρει οποιαδήποτε ευθύνη για αυτές. Απαγορεύεται ρητά η όποια αναδημοσίευση άνευ άδειας του εκδότη.

antigoni@themachine.gr

Υ.Γ.1 Το τεύχος που κρατάς στα χέρια σου είναι, εκτάκτως, διπλό λόγω του “καυτού” καλοκαιριού... Από τον Οκτώβριο συνεχίζουμε την μηνιαία κυκλοφορία μας. Υ.Γ.2 Ζητούμε συγγνώμη από τους αναγνώστες και κυρίως από τον David Lynch για τη λανθασμένη αναγραφή του ονόματός του στο εξώφυλλο του προηγούμενου τεύχους.

3

44 30 18 26 52 48

ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ

ΕΛΛΗ ΠΑΣΠΑΛΑ

ΓΕΡΑΣΙΜΟΣ ΓΕΝNΑΤΑΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΝΑΝΟΥΡΗΣ

ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΚΑΝΑΣ

ΑΙΜΙΛΙΑ ΠΑΠΑΦΙΛΙΠΠΟΥ

8 22 56 12 58 34 62

ΠΕΤΡΟΣ ΧΡΥΣΟΣΤΟΜΟΥ

ΑΡΕΤΗ ΚΟΣΜΙΔΟΥ

MOA BONES

LOMMER

STRING DEMONS

ΚΟURΕLΟU

ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΓΙΑΚΑΣ

Η Αμέλια ξέρει... Του Πάνου Σουρούνη

Όσο μεγαλώνουμε τα πάντα γύρω μας χάνουν την αξία τους. Όσο βλέπουμε τα καλοκαίρια να γίνονται φωτογραφίες σε συρτάρια ή στη μνήμη του κινητού, τόσο κάθε απλό δώρο χάνει τη συγκλονιστική μαγεία του. Η στιγμή του παγωτού, το τραγούδι των τζιτζικιών, το θαύμα του μεσημεριού και ο ατελείωτος μπλε ορίζοντας που ξεδιπλώνεται μπροστά μας. Το φετινό καλοκαίρι έκρυβε έναν χειμώνα μέσα του. Μην ψάξεις το γιατί και αν φταις εσύ. Αυτό το καλοκαίρι θα μείνει μισό. Ίσως, μετά από κάποιους μήνες, αυτή η ιδιαιτερότητά του να γίνει και η αιτία της ομορφιάς του. Κανείς δεν ξέρει τι θα φέρει το επόμενο κύμα. Κανένας δεν γνωρίζει ποιος άνεμος θα φυσά την επόμενη μέρα. Χάσαμε τον Ιούνιο στα μαθηματικά. Χάσαμε την προσμονή για το λιμάνι του νησιού μπροστά στο κουτί του θανάτου. Σε ένα κουτί που μπέρδεψε το θάνατο και τη ζωή με νομίσματα. Σε ένα κουτί που έχει γίνει ο πιο “δικός μας άνθρωπος”. Μα, ούτε δικός μας είναι και ούτε άνθρωπος. Όσο και αν μπορούμε να διαφωνήσουμε στα γεγονότα. Υπάρχει κάτι που πρέπει να συμφωνήσουμε χωρίς καμία διαπραγμάτευση. Η ευτυχία δεν χρειάζεται pin και τράπεζες. Οποιαδήποτε ψευδαίσθηση για απόκτηση ευτυχίας όμως χρειάζεται νομίσματα. Μέσα στην ολοκληρωτική διαμάχη που στήθηκε τον Ιούλιο ευτυχώς γνώρισα την Αμέλια. Η Αμέλια είναι η ανιψιά μου. Χωρίς ακόμα να μπορεί να πει πολλές λέξεις κατάφερε να μου λύσει κάθε απορία. Χωρίς να καταφέρουμε να κάνουμε ποτέ ένα διάλογο μέσα στην καταστροφή, μου υπενθύμισε το δώρο της ζωής. Αυτό που στην πορεία όλοι μας κρύβουμε στο πατάρι με τους φόβους μας. Το δώρο της ζωής που αργότερα καταφέρνουμε όλοι μας να μετατρέπουμε σε υποχρέωση. Η Αμέλια δεν μου ζήτησε κανένα δώρο για να την κάνω ευτυχισμένη. Δεν έμοιαζε να την νοιάζει κάτι άλλο. Ήταν για εκείνη αρκετό να της δείχνω την προσοχή μου και την αγάπη μου. Η Αμέλια έκανε όλους τους χαρτογιακάδες και λογιστές της τηλεόρασης να θυμίζουν ξένοι στη δίκη της πραγματικότητα. Διότι η ζωή έχει χιλιάδες πραγματικότητες. Μια από αυτές προσπαθεί να μας πείσει πως η ευκολία είναι το ζητούμενο. Η Αμέλια έκανε το πρώτο της μπάνιο στη θάλασσα ένα ζεστό πρωινό του Ιούλη. Με τα μάτια και την ψυχή της να προσπαθούν να προλάβουν κάθε στιγμή. Αυτή ήταν η αγαπημένη μου πραγματικότητα. Το ίδιο πρωινό μια ολόκληρη χώρα παρατηρούσε με κομμένη ανάσα τη διαπραγμάτευση. Κάπου εδώ φτάνουμε στον επίλογο που είναι και το θέμα αυτού του κειμένου. Αυτό το καλοκαίρι μπερδεύτηκαν οι λέξεις. Οι περισσότερες έχασαν ακόμα περισσότερο τη σημασία τους. Ο φόβος έγινε το αποτέλεσμα κάθε μαθηματικής πράξης. Η ανάγκη για ασφάλεια έγινε το μοναδικό άγχος μας. Τα μαθηματικά μπήκαν στη ζωή μας και πήραν τη θέση της. Μέχρι που μια μέρα φτάνει η Αμέλια να σου υπενθυμίσει πόσο λάθος κάνουν κάποιες φορές τα μαθηματικά και οι αριθμοί. Κάθε Αμέλια σε βάζει στη θέση σου. Θα υπάρχουν δυσκολίες μεγάλες ή μικρές. Θα υπάρχουν μελτέμια και φουρτούνες. Το επόμενο λιμάνι πάντα θα είναι το ομορφότερο. Η ζωή, από μόνη της, σου χαρίζει την υποχρέωση να την απολαύσεις σαν ένα καλοκαίρι. Κάθε Αμέλια ξέρει το μυστικό.

Petros Chrisostomou Συνέντευξη: Αναστασία Βουτσά 8

Ο Πέτρος Χρυσοστόμου [Petros Chrisostomou] είναι ένας σύγχρονος εικαστικός, Ελληνοκυπριακής καταγωγής, ο οποίος γεννήθηκε και μεγάλωσε στο Λονδίνο. Σήμερα ζει και εργάζεται στη Νέα Υόρκη.

μπορούσαμε να φανταστούμε. Τη μια μέρα ήταν μια σπηλιά, ή ένα διαστημόπλοιο την άλλη, ή ακόμα και ένα παλάτι της φαντασίας μας, έτσι θεωρώ ότι χρωστάω πολύ στην ιδέα του να χρησιμοποιεί κανείς τη φαντασία του για να δημιουργήσει κάτι από το τίποτα».

Ο καλλιτέχνης εκφράζεται μέσα από μια ποικιλία καλλιτεχνικών μέσων όπως η φωτογραφία, η γλυπτική και η ζωγραφική με βασικό σκοπό να επικοινωνήσει τις ιδέες του με το κοινό. Όπως λέει ο ίδιος χαρακτηριστικά «Η δουλειά μου επικεντρώνεται στη σχέση μεταξύ αντικειμένου - περιεχομένου, καθώς και στον τρόπο με τον οποίο αντιδρά κανείς σε συγκεκριμένα αντικείμενα τα οποία παρουσιάζονται εκτός των ήδη κατασκευασμένων αντιληπτικών πλαισίων».

Ωστόσο στη ζωή του είχε και αρνητικές εμπειρίες. Ή τουλάχιστον μια ιδιαίτερα άσχημη στιγμή που στιγμάτισε για πάντα την πορεία της ζωής του και την καλλιτεχνική του ιδιοσυγκρασία. «Η μητέρα μου πέθανε εντελώς ξαφνικά, γεγονός που με σόκαρε πάρα πολύ. Ήταν τόσο απροσδόκητο να συμβεί. Το γεγονός αυτό ήταν σίγουρα ένα σημείο αλλαγής στη ζωή μου, καθώς με έκανε να δω τον κόσμο εντελώς διαφορετικά».

«Ασχολούμαι με την τέχνη γιατί θέλω να επικοινωνήσω με τους ανθρώπους» δηλώνει. «Θέλω να δω έναν κόσμο μεγαλύτερο και πιο σημαντικό από αυτόν που, ενδεχομένως, θα μπορούσα να φανταστώ». Θεωρεί ότι η τέχνη τού έχει προσφέρει πολλά σε προσωπικό επίπεδο. «Πιστεύω πως η τέχνη μού έχει επιτρέψει να ταξιδέψω σε διάφορους προορισμούς, τόσο σωματικά όσο και πνευματικά» αναφέρει χαρακτηριστικά ο καλλιτέχνης. Ενώ νοιώθει ιδιαίτερα χαρούμενος με την υποστήριξη που έχει δεχθεί, κατά καιρούς, από ανθρώπους που εκτιμούν το έργο του.

«Με έκανε να αντιληφθώ πόσο προσωρινοί είμαστε, και ότι αν δεν πάρουμε όσα περισσότερα μπορούμε από τη ζωή μας, ή τουλάχιστον να προσπαθήσουμε να ζήσουμε την κάθε μέρα στο έπακρο, τότε ίσως να μην έχουμε άλλη ευκαιρία να το κάνουμε». Λίγο καιρό μετά από αυτό το δυσάρεστο γεγονός, είχε υποτροφία για να συμμετέχει στο πρόγραμμα ISCP της Νέας Υόρκης και έτσι τόλμησε μια νέα αρχή στην καριέρα του προσπαθώντας να δίνει πάντα τον καλύτερό του εαυτό. «Δουλεύω πάνω σε μια σειρά από νέα γλυπτά, τα οποία δεν θα είχα το κουράγιο να τα κάνω εάν δεν είχα αυτή την εμπειρία στη ζωή μου», αναφέρει ο ίδιος.

Ο Πέτρος Χρυσοστόμου θεωρεί πως είναι πολύ σημαντικό για έναν καλλιτέχνη να πιστεύει στον εαυτό του, όσο δύσκολο ή ανέφικτο μπορεί να φαίνεται κάτι τέτοιο στον χώρο της τέχνης. Ομολογουμένως οι διάφορες τάσεις στο χώρο της τέχνης που εμφανίζονται κατά περιόδους, σε συνδυασμό με τη δυσκολία που αντιμετωπίζουν οι καλλιτέχνες στο να εκφράσουν τις ιδέες τους καλύπτοντας θέματα τετριμμένα ή σκηνές της καθημερινότητας, κάνουν τα πράγματα ακόμη πιο δύσκολα.

Ο Πέτρος Χρυσοστόμου επέλεξε να ασχοληθεί με τον χώρο της τέχνης, έχοντας πάντα σύμμαχο την οικογένειά του που πάντα τον ενθάρρυνε για τα περισσότερα πράγματα που έκανε. «Συχνά, ζωγράφιζα πάνω στους τοίχους ή στα έπιπλα σαν παιδί, και αντί να με αποθαρρύνουν, έδειχναν να μη τους πειράζει, έτσι έγινε μια φυσική πρόοδος αυτό για μένα».

Ο Πέτρος λέει πως «Είναι σημαντικό να συνεχίζεις, έστω και αν διανύεις περιόδους πεσιμισμού. Να γνωρίζεις πως το να δημιουργείς χωρίς να έχεις στο μυαλό σου κάποιο συγκεκριμένο τέλος, είναι πιθανόν η πιο αποτελεσματική οδός για την επιτυχία» και πως «στην πραγματικότητα δεν υπάρχει χάρτης, ούτε κάποια δοκιμασμένη μέθοδος για να πετύχει κανείς, καθώς ο κάθε ένας από μας έχει μια ξεχωριστή ιστορία. Απλά πρέπει κανείς να προχωρά και να θυμάται πάντα να συνεχίζει».

Εκείνο που δεν του αρέσει στο χώρο της τέχνης είναι οι ταμπέλες που μπαίνουν στους καλλιτέχνες και στα έργα τους. «Είναι πολύ ενδιαφέρον να δει κανείς πως αυτές οι ταμπέλες, βασισμένες σε γεωγραφικούς προσδιορισμούς, έχουν δημιουργήσει ένα είδος στίγματος που αφορά αποκλειστικά την αγορά των έργων τέχνης», αναφέρει. «Πάντα ένοιωθα να είμαι εκτός του συστήματος. Ήμουν ένας ξένος μέσα στην Βρετανική τέχνη και στο ακαδημαϊκό πλαίσιο, ωστόσο ήμουν “Βρετανός” όταν επισκεπτόμουν την οικογένειά μου στην Κύπρο. Έτσι, ήταν πολύ ενδιαφέρον για εμένα να προσπαθήσω να συλλάβω το πώς το κοινό μου με ταυτοποιεί. Ότι, για παράδειγμα, δεν θα προτιμούσε κάποιος να με επιλέξει για να αντιπροσωπεύσω την χώρα μου σε κάποια Μπιενάλε, από τον φόβο του να μην ξέρει σε ποιο «κουτάκι» να με τοποθετήσει!»

Όταν του ζήτησα να μοιραστεί μια παιδική ανάμνηση που συγκρατεί πιο έντονα στο μυαλό του μέχρι και σήμερα, δεν ήξερε τι να μου πρωτοπεί μιας και η παιδική ηλικία του περιστοιχίζονταν από πολλές όμορφες αναμνήσεις. Ωστόσο, θυμάται έντονα τη μητέρα του, η οποία εργάζονταν στο σπίτι προσέχοντας κάποια άλλα παιδιά και έτσι μπορούσε να περνάει πολλές ώρες μαζί του και ο ίδιος να συναναστρέφεται μαζί τους, καθώς δεν έχει αδέλφια.

Με αυτό το σκεπτικό άλλωστε ανέπτυξε και το ιδιαίτερο καλλιτεχνικό του ύφος «Νομίζω ότι τα περιβάλλοντα και οι φωτογραφίες που δημιουργώ είναι μια άμεση απάντηση ακριβώς σε αυτό. Καθώς χτίζω τον δικό μου κόσμο για να επικοινωνήσω την ιδέα μου για έναν περιβάλλον περισσότερο ουδέτερο από άποψη ιθαγένειας».

Μιλώντας για τις εμπειρίες αυτές αναφέρει «Συνηθίζαμε να χτίζουμε δενδρόσπιτα, ενώ ένα από τα αγαπημένα μου παιχνίδια ήταν όταν με δύο καρέκλες και μια κουβέρτα από πάνω τους δημιουργούσαμε σκηνή, ή τέλος πάντων ένα χώρο όπου μπορούσαμε να παίζουμε. Μέσα σε αυτό το χώρο υπήρχε ό, τι 9

Το project των ονείρων του θα ήταν μια συνεργασία με έναν εκδότη για να δημιουργήσει τη μονογραφία του. Ή ακόμα καλύτερα, αν θα μπορούσε να συνδυάσει κάτι τέτοιο με μια μεγάλη δημόσια έκθεση σε κάποιο χώρο τέχνης τη δουλειά του έχοντας ταυτόχρονα την δυνατότητα να την εξηγήσει ο ίδιος στους θεατές. Το φαντάζεται σαν «Ένα γιγαντιαίο γλυπτό καρέκλα από μαλλιά μέσα στην έκθεση, σε αντιπαραβολή με μια σειρά φωτογραφιών από τις μακέτες μου, είναι ένα παράδειγμα του πώς θα ήθελα να δημιουργήσω ένα χώρο που θα βρίσκεται έξω από το μυαλό μου».

10

Μια καλή συμβουλή που έχει πάρει είναι «εάν ενδιαφέρεσαι για κάτι, πρέπει πάντα να ρωτάς. Η ευκαιρία ίσως να μην βρίσκεται εκεί, έτσι συνέχισε, επειδή η ζωή είναι πολύ μικρή». Και βέβαια, δεν θα μπορούσε να ζήσει χωρίς second hand μαγαζιά και μεταχειρισμένα αντικείμενα «Βρίσκομαι συνεχώς εκεί για να συλλέξω περίεργα αντικείμενα και παθαίνω εμμονή μαζί τους προκειμένου να τα χρησιμοποιήσω στα έργα μου. Απολογούμαι σε όσους με ξέρουν ή έχουν ζήσει μαζί μου για το ότι μαζεύω τόσα πολλά αντικείμενα»

11

LOMMER

Συνέντευξη: Νικόλαος Τσάπογλου Φωτογραφίες: Theo Pantazis

12

Η Δανάη Γαβρίλη και η Αλκυόνη Ματσουρδέλη είναι product designers και οι δημιουργοί του brand Lommer που, προς το παρόν, δραστηριοποιούνται στον σχεδιασμό και στην παραγωγή hand bags.

είχαμε στα χέρια μας την απάντηση ενός προβλήματος και έπρεπε να βρούμε το πρόβλημα. Έτσι θέσαμε τα θεμέλια ενός κοινού στόχου ο οποίος ολοκληρώθηκε σαν δομή και ιδέα μέσα στους επόμενους 6 μήνες.

Γεννήθηκαν και μεγάλωσαν στην Αθήνα. Αφού ολοκλήρωσαν τις σπουδές τους και έχοντας στο βιογραφικό τους βραβεία από διαγωνισμούς και συνεργασίες με μεγάλες εταιρείες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, συναντήθηκαν τυχαία σε ένα project...

-Πώς προέκυψε ο σχεδιασμός και η κατασκευή τσαντών; Μέσα σε αυτούς τους μήνες που προσπαθούσαμε να προσδιορίσουμε την ταυτότητά μας είχαμε βάλει πολλά σχέδια στο τραπέζι γύρω από τα οποία υπήρχε μια κοινή φιλοσοφία και ένα από αυτά ήταν και οι τσάντες. Παράλληλα, στις επιδιώξεις μας, εξαρχής ήταν η παραγωγή των προϊόντων που θα σχεδιάζουμε για λόγους αυτονομίας και γιατί είναι ένα κομμάτι της δουλειάς μας που μας συναρπάζει και τις δύο.

Κάπως έτσι ξεκίνησαν όλα...

-Γιατί ασχοληθήκατε με το Design; Δανάη: ‘Οπως όλοι μας, έτσι και εγώ κλήθηκα στα 17 μου να απαντήσω στο τι θέλω να κάνω στη ζωή μου. Σε τέτοιες δύσκολες ερωτήσεις όμως πρέπει πρώτα να είναι κανείς σίγουρος πως θέτει σωστά τα ερωτήματά του προκειμένου να βρει τις σωστές απαντήσεις. Το ερώτημά μου λοιπόν είχε δύο σκέλη, τι με γοητεύει και πώς φαντάζομαι την καθημερινότητα μου. Μια μέρα έπεσα πάνω σε κάτι αντικείμενα οικιακής χρήσης του Stefano Giovannoni, ήταν ξεκάθαρο ακόμα και σε ένα μικρό παιδί ότι πίσω από αυτά υπάρχει ένα ανθρώπινο χέρι, πολλή φαντασία και επιδίωξη για έναν πιο όμορφο, λειτουργικό και χαρούμενο κόσμο. Αυτό με γοήτευσε! Ήθελα να κάνω τον κόσμο πιο όμορφο και στην πορεία ανακάλυψα και τη μαγεία του να μην υπάρχει ρουτίνα στη δουλειά σου και ηρεμία στον ύπνο σου κάθε φορά που ένα πρόβλημα περιμένει τη λύση του.

Είχαμε λοιπόν ήδη ένα σχέδιο τσάντας στο συρτάρι ή καλύτερα μια λογική σχεδιασμού με τρομερές δυνατότητες ανάπτυξης και εξέλιξης και μάλιστα σε μια εποχή που διψάει για διαφορετικές λογικές... Επιπλέον είχαμε στα χέρια μας ένα προϊόν μικρό και ελαφρύ, άρα κατάλληλο για εξαγωγές, που ήταν επίσης στους πρωταρχικούς μας στόχους. Έτσι οι τσάντες αποτέλεσαν την “περιοχή” στην οποία αποφασίσαμε να χτίσουμε και ακόμα σκάβουμε για να μπούνε τα θεμέλια.

-Η Ελλάδα αποτελεί πρόσφορο έδαφος σχεδιαστές και για προϊόντα σαν τα δικά σας;

για

Δανάη: Επέστρεψα από το Μιλάνο πριν από 3 χρόνια πεπεισμένη πως η Ελλάδα είναι πιο πρόσφορη για τους σχεδιαστές αφού, αναλογικά, είναι παρθένο έδαφος. Άρα αντίστοιχα ο ανταγωνισμός είναι πολύ μικρότερος και οι προοπτικές ανάδειξης της δουλειάς μας είναι μεγαλύτερες (εντός και εκτός Ελλάδας). Παραγωγικά δυστυχώς έχουμε αρκετούς περιορισμούς σε πρώτες ύλες με αποτέλεσμα να εισάγουμε μεγάλο μέρος των υλικών μας.

Αλκυόνη: Εμένα, νομίζω με οδήγησε η πηγαία ανάγκη να αποσυνθέτω τους χώρους, τα αντικείμενα, τους τρόπους λειτουργίας του περιβάλλοντός μου, να εντοπίζω τα προβλήματα και τις δυσλειτουργίες τους και να τα επανασυνθέτω σε καινούριες βάσεις. Στην παιδική – εφηβική ηλικία αυτό εκφραζόταν κυρίως με επεμβάσεις στους περιβάλλοντες χώρους μου, πράγμα που με οδήγησε να ξεκινήσω τις σπουδές μου στο interior design. Όταν πήρα ως μάθημα επιλογής το product design και ξεκίνησε να μου αποκαλύπτεται αυτός ο κόσμος, συνειδητοποίησα πως οι ανάγκες μου και η λογική που αντιμετώπιζα τα πράγματα μπορούσαν να εκφραστούν πολύ καλύτερα με το να σχεδιάζω προϊόντα. Έτσι ξεκίνησα δεύτερο πτυχίο σε αυτό τον τομέα και σήμερα, σχεδόν 10 χρόνια αργότερα, θεωρώ πως είμαι μια από τις σπάνιες περιπτώσεις ενηλίκων που πραγματικά γουστάρουν αυτό που κάνουν!

Αλκυόνη: Θα μπορούσαμε να πούμε πως η Ελλάδα οφείλει να είναι πρόσφορο έδαφος για σχεδιαστές και ανάπτυξη προϊόντων. Στην παγκόσμια ιστορία υπάρχουν δεκάδες παραδείγματα ανάκαμψης της οικονομίας κατεστραμμένων χωρών εξαιτίας της σχεδιαστικής και βιομηχανικής ανάπτυξης. Όταν βέβαια ερχόμαστε στην τωρινή ελληνική πραγματικότητα τα πράγματα ζορίζουν. Παρόλα αυτά, παλεύουμε καθημερινά οποιαδήποτε δυσκολία να την μετατρέψουμε σε πρόσφορο έδαφος!

-Ποια είναι η ιστορία πίσω από τις Lommer;

-Πώς σας αντιμετωπίζει το κοινό στην Ελλάδα, έχετε διαπιστώσει διαφορές με το κοινό στο εξωτερικό;

Βρεθήκαμε σε ένα project διάρκειας 3 μηνών, μέσα από το οποίο γνωριστήκαμε. Μετά το πέρας του project και όντας μετέωρες ψάχνοντας η κάθε μία το δρόμο της, συνειδητοποιήσαμε ότι είχαμε κάτι πολυτιμότερο από μία θέση εργασίας και αυτό ήταν η ιδιαίτερη χημεία μεταξύ μας και η άρτια συνεργασία μας. Ένας καφές ήταν αρκετός... Δεν συναντηθήκαμε για να υλοποιήσουμε μια συγκεκριμένη ιδέα, ήταν απλά σα να

Το ελληνικό κοινό είναι ιδιαίτερα ένθερμο για τις εγχώριες προσπάθειες γενικότερα, πράγμα που βοηθάει κυρίως στην ψυχολογία μας, για να παίρνουμε δυνάμεις και να προχωράμε. Το κοινό του εξωτερικού δεν το βλέπει τόσο ως προσπάθεια αλλά ως αποτέλεσμα, ίσως πιο αντικειμενικά. Οι ξένοι θα σχολιάσουν κάτι με τον ίδιο ενθουσιασμό χωρίς όμως να επικεντρωθούν στο ποιες είμαστε, από πού είμαστε και κάτω από ποιες συνθήκες 13

σχολιάσει ότι η δουλειά μας θυμίζει σχεδιαστές του εξωτερικού, αν και ο σύγχρονος Ελληνικός πολιτισμός είναι κομμάτι του δυτικού κόσμου. Τα τελευταία χρόνια πολλοί σχεδιαστές έχουν εστιάσει στο σχεδιασμό και επαναπροσδιορισμό τουριστικών προϊόντων διευρύνοντας σε μεγάλο βαθμό τη γκάμα και τα είδη που μέχρι τώρα είχαμε ως τουριστικά αντικείμενα. Αυτό φυσικά έχει αλλάξει θεαματικά την εικόνα μας προς τα έξω και έχει ενισχύσει πολλούς νέους Έλληνες σχεδιαστές. Πέρα από το τουριστικό κομμάτι όμως, το design μιας χώρας έχει ταυτότητα όταν αυτό έχει ιστορία και στην Ελλάδα δεν έχουμε γράψει ακόμα την ιστορία μας ως designers, εκτός από κάποιους μεμονωμένους σχεδιαστές που έγραψαν την προσωπική τους ιστορία. Επί πολλά χρόνια οι κατασκευαστές κάθε είδους αναπαρήγαγαν σχέδια ξένων εταιρειών. Σήμερα γεννιέται η ανάγκη να δείξουμε τι μπορούμε να κάνουμε και σε αυτό τον τομέα, συλλογικά πια, έτσι ώστε σε λίγα χρόνια να μπορούμε να αναλύουμε και τους αισθητικούς κώδικες του σύγχρονου Ελληνικού πολιτισμού.

δημιουργούμε. Ενθουσιάζονται με την ιδέα, την ιδιαιτερότητα του υλικού, τη λογική του σχεδιασμού και φυσικά αγοράζουν με μεγαλύτερη ευκολία και λιγότερες ερωτήσεις.

-Από πού εμπνευστήκατε τα σχέδια σας; Πρόβλημα – Λύση! Το πρόβλημα ήταν ότι δεν ξέραμε να ράβουμε οπότε ψάχναμε ένα non woven υλικό σαν πρώτο βήμα και μετά αρχίσαμε τους πειραματισμούς για το πώς θα διαμορφώναμε μία επιφάνεια σε τσάντα και από εκεί και πέρα προσθέταμε τα δεδομένα και τις προδιαγραφές ως τα επόμενα προβλήματα προς λύση. Πώς θα μπορούσαν να αλλάζουν οι ιμάντες; Πώς θα μπορούσαμε να το πακετάρουμε; Πώς μπορούμε να δώσουμε περισσότερες επιλογές μέσα από ένα προϊόν; Και το ένα έφερνε το άλλο... Παράλληλα το ίδιο το υλικό μας καθοδηγεί και όσο καλύτερα το μαθαίνουμε τόσο περισσότερο μάς εμπνέει.

-Ποια είναι η φιλοσοφία σας γύρω από το σχεδιασμό; Απο τότε που μπήκαν στη ζωή μας τα προσωπικά “μαύρα κουτιά” ή smartphones, μπήκαμε και σε μια άλλη εποχή. Αυτά τα “μαύρα κουτιά” που εξωτερικά είναι όλα ίδια, εσωτερικά είναι τόσο διαφορετικά, μοναδικά σαν τα δακτυλικά μας αποτυπώματα. Ένα μικρό μαύρο κουτί γεμάτο δυνατότητες που μπορεί να καλύψει ορισμένες ανάγκες μας και να διαμορφώνεται αναλόγα με τις επιλογές μας. Εφαρμογές, χρώματα, ήχοι, προσωπικές φωτογραφίες στην ταπετσαρία οθόνης... Σα να έχουν κάτι από την προσωπικότητά μας, την αισθητική μας, την καθημερινότητα μας. Και με τα μαύρα αυτά κουτιά ανά χείρας βρεθήκαμε όλοι εν δυνάμει φωτογράφοι, εν δυνάμει σχεδιαστές, εν δυνάμει σκηνοθέτες κ.λπ. Ενισχύθηκε το κομμάτι της δημιουργικότητας και της μοναδικότητάς μας μέσα σε ένα μαζικά παραγόμενο κόσμο. Αντίστοιχη τάση είναι και τα DIY αντικείμενα μέσα από τα οποία προσπαθούν να δώσουν μια ταυτότητα και μια προστιθέμενη αξία στο τελικό προϊόν. Έτσι αντιλαμβανόμαστε την εποχή μας και την ακολουθούμε και εμείς με το δικό μας τρόπο. Πρεσβεύουμε σαν φιλοσοφία το “meet requirements” (ικανοποιήση απαιτήσεων) και για αυτό έχουμε εντάξει στο σχεδιασμό μας το κομμάτι της επιλογής, της παρέμβασης στο τελικό προϊόν από τον χρήστη. Γιατί του είναι πια οικείο να παρεμβαίνει στα χρηστικά αντικείμενα. Το “love materials” αντιπροσωπεύει την αγάπη μας για τα υλικά και την εξερεύνηση αυτών μέσα από διαδικασίες που κάνουν τη δουλειά μας ένα ευχάριστο παιχνίδι ανακάλυψης. Είναι για εμάς στόχος να δίνουμε νέα πνοή σε υλικά που μέχρι τώρα είχαμε συσχετίσει με συγκεκριμένες εφαρμογές και όπως φαίνεται είναι εξίσου ενδιαφέρον και για τον κόσμο που ψάχνει το διαφορετικό και το ιδιαίτερο.

-Οι δυσκολίες της εποχής επηρέασαν την πορεία σας; Η κάθε εποχή έχει τις δυσκολίες και τις ευκαιρίες της. Η μεγαλύτερη ευκαιρία για εμάς ήταν ότι βρεθήκαμε τη σωστή στιγμή στο σωστό σημείο. Υπό διαφορετικές – καλύτερες συνθήκες το πιθανότερο είναι ότι η κάθε μια θα είχε τραβήξει το δρόμο της. Όσο για τις δυσκολίες, τις αντιμετωπίζουμε κάθε φορά σαν πρόκληση ή και σαν σημάδι αφού όλα για κάποιο λόγο γίνονται ή δεν γίνονται. Η πορεία μας είναι πολύ μικρή ακόμα για να σχηματίσουμε μια εικόνα, σίγουρα όμως έχει επηρεάσει κάποιες κινήσεις μας όπως το να προσανατολιζόμαστε στις αγορές του εξωτερικού πριν μας γνωρίσουν οι εγχώριες.

-Το internet και τα social media βοήθησαν στη διάδοση της δουλειάς σας και του brand σας; Το Internet είναι ο βασικός πυρήνας διάδοσης της δουλειάς μας, κυρίως στο εξωτερικό αλλά και στην Ελλάδα. Τα περισσότερα περιοδικά είναι πλέον σε ηλεκτρονική μορφή, όπως και πολλά μαγαζιά (online shops), αυτά και μόνο είναι ένας παράλληλος κόσμος προσβάσιμος από κάθε γωνιά του πλανήτη. Η αλήθεια είναι ότι και εμείς συνειδητοποιούμε τη δύναμη και τις προοπτικές των social media μέρα με τη μέρα όλο και περισσότερο.

-Ποια είναι τα σχέδια σας για το μέλλον; Θέλουμε να δημιουργήσουμε μια μεγάλη και δυνατή ομάδα έτσι ώστε να αποποιηθούμε πολλούς από τους άχαρους, για εμάς, ρόλους και να μπορέσουμε να εστιάσουμε περισσότερο στον σχεδιασμό και σε αξιόλογες συνεργασίες. Προκειμένου να φτάσουμε ως εκεί στα άμεσα σχέδια μας είναι να αναπτύξουμε το δίκτυο μας στο εξωτερικό. Έτσι θα θέλαμε να βάλουμε και εμείς το λιθαράκι μας στην προσπάθεια επαναπροσδιορισμού της χώρας μας.

-Θεωρείτε ότι προϊόντα σαν τα δικά σας θα μπορούσαν να αποτελέσουν παράγωγα του σύγχρονου Ελληνικού πολιτισμού; Έχουμε μεγαλώσει και γαλουχηθεί αλα ελληνικά και τα προϊόντα μας είναι παράγωγά μας. Πολλοί έχουν 16

Πληροφορίες www.lommer.gr Facebook: Lommer Instagram: lommerbags

17

Γεράσιμος Γεννατάς

...τίποτα πια δεν είναι για συγγνώμη Συνέντευξη Δανάη Φαίδρα Θωμαΐδου

18

«Η τέχνη μπορεί να βρει χώρο και να “καθίσει” στην ψυχή και στο μυαλό ενός ανθρώπου, ενεργοποιώντας το πνεύμα και τη βούλησή του. Έτσι αλλάζει η κοινωνία. Με τη βούληση των ανθρώπων» μου είπε ο Γεράσιμος Γεννατάς, ο ηθοποιός με την άκρως ενδιαφέρουσα καλλιτεχνική διαδρομή και τον αιχμηρό, μεστό λόγο. Αυτό φαίνεται και στις επιλογές των θεατρικών έργων που ανεβάζει ή συμμετέχει ακόμα και σε αυτή την δύσκολη συγκυρία. «Πατριδογνωσία ή τίποτα πια δεν είναι για συγγνώμη» και «Προμηθέας Δεσμώτης». Με αφορμή αυτά τα έργα, ανοίξαμε τη συζήτησή μας...

-Ταυτίζεται η ιστορία του Προμηθέα Δεσμώτη με την εποχή μας; Το θέμα είναι τι μπορεί να κάνει αυτό το ιδιαίτερα αιχμηρό αλλά, την ίδια στιγμή, γοητευτικό κείμενο, στην ψυχή και στην σκέψη των ανθρώπων. Ο Προμηθέας είναι ένα έργο που καταφέρεται ωμά, προκλητικά και επιθετικά εναντίον της εξουσίας. Όταν διαβάζαμε το κείμενο λέγαμε «μα, είναι δυνατόν; Παραμένει τόσο επίκαιρο!» Είναι σαν να βρίζεις έναν πολιτικό στα μούτρα του, όπως όταν λέει «Βία και τρόμος και αδικία η εξουσία». Θα το χαρακτήριζα «Καζαντζακικό». Ας αναλογιστούμε τι είμαστε διατεθειμένοι να θυσιάσουμε για να έχουμε ελεύθερο πνεύμα. Νομίζω τίποτα. Ο Ωκεανός, που υποδύομαι, λέει «Δείξε την ευκαιρία στη σοφία σου να δείξει πως μπορεί να σώσει ένα σοφό. Στάθμισε την κατάσταση, εκτίμησε το εφικτό, προσαρμόσου στη συνθήκη της καινούριας εξουσίας, μην προσπαθείς να τη χτυπήσεις με λόγια, ούτε από σίδερο, ούτε από πέτρα είναι οι λέξεις. Και αν ήταν, δεν θα’φταναν ποτέ το μεγαλείο των ουρανών. Το μόνο που θα κατάφερνες ίσως θα ήταν να σε ακούσει ο Δίας. Και τότε τούτη εδώ η ερημιά θα σου φαινόταν κήπος για ξέγνοιαστα παιδιά» το λέω και ανατριχιάζω! Έρχεται λοιπόν αυτός ο καιροσκόπος, ο αλήτης ο Ωκεανός, να του πει ότι «ρε μαλάκα, κάνε το λαμόγιο, δεν τρέχει τίποτα...!» Πόσους, λοιπόν, καιροσκόπους βλέπουμε σήμερα στον καλλιτεχνικό χώρο που συντάσσονται αναφανδόν με την εξουσία για να διατηρούν τον κομφορμισμό τους; Πολλούς! Έχουν εξαργυρώσει την ψυχή τους στο βωμό της καλοπέρασης.

-Έχεις κινδυνεύσει ποτέ να πέσεις στην ίδια παγίδα; Θα μπορούσα πάρα πολύ εύκολα να βρίσκομαι σε αυτή την κατηγορία. Αλλά είμαι πάντα επιφυλακτικός και φοβισμένος μην τυχόν και την πατήσω εξαιτίας της ανάγκης. Όπως γράφει στο έργο του ο Αισχύλος «-η τέχνη και η σκέψη είναι λαθρεπιβάτες στο πλοίο της ανάγκης».

-Με τι τίμημα; Μεγάλο. Αν δεις τι δουλειές έχω κάνει τα τελευταία δέκα χρόνια θα καταλάβεις... Δεν είμαι σε καμιά από τις γνωστές “παρέες”. Σκέψου ότι δούλεψα στο Εθνικό Θέατρο πριν από δεκαέξι χρόνια και μπορεί να δουλέψω και φέτος. Σε αυτά τα χρόνια με ζήτησαν

19

τέσσερις σκηνοθέτες, αλλά για κάποιο περίεργο λόγο δεν πήγα στο Εθνικό... Δεν μετανιώνω όμως, αν και μου κοστίζει καλλιτεχνικά και οικονομικά. Αυτή τη στιγμή υπάρχει πρόβλημα επιβίωσης. Όπως για τους περισσότερους, έτσι και για εμένα.

μελοποιημένα ποιήματα που ακούγονται ζωντανά σε πρώτη εκτέλεση των Μαγιακόφσκι, Μπρεχτ, Έλιοτ, και Λασκαράτου.

-Αν υποθέσουμε ότι είσαι ένας δέκτης μηνυμάτων, τι σήμα λαμβάνεις από την κοινωνία-πομπό;

Υπάρχει ένα περίεργο ποσοστό ελευθερίας πάνω στη σκηνή, που, όμως, κινείται μέσα σε όρια. Έλεγε ο Γκίλντεστεν «η ελευθερία μάς ορίζεται». Αυτό σου δίνει την αίσθηση ότι μπορείς να κάνεις τα πάντα. Κάθε φορά, συμβαίνει μια μικρή λύτρωση, αλλά την ίδια στιγμή είναι ασφαλής γιατί είσαι στη σκηνή.

-Τι αισθάνεσαι τη στιγμή που ανεβαίνεις στη σκηνή;

Αυτό που βασιλεύει σήμερα είναι το φαίνεσθαι, αντί της ανθρωπιάς, της ευγένειας, της ομαδικότητας. Υπερισχύουν ο τσαμπουκάς, η επιβολή, μια εθνική ψωρο-υπερηφάνεια, το «είναι βαριά η πούτσα του τσολιά»! Να καθίσουμε μπροστά με τα σημαιάκια στη Eurovision, να “γαμήσουμε” τους Λετονούς. Και έχουμε τον... Σάκη να μας λέει ότι έχει τρία παιδιά. Και ποιος τα μεγαλώνει; Όταν υπάρχει κόσμος που δεν μπορεί να κάνει ούτε ένα!

-Έξω από τη σκηνή; Είμαι πολύ ντροπαλός. Δεν μπορώ να θίγω τα όρια των άλλων, προσπαθώ να είμαι όσο πιο ευγενής μπορώ. Ίσως για αυτό, μερικές φορές, έχω εκρήξεις, γιατί δεν αντέχω άλλο. Έξω από τη σκηνή, με βαριέμαι πολύ εύκολα! Το έχουμε οι ηθοποιοί αυτό, δεν είμαστε κανονικοί άνθρωποι! Υπάρχει μια μικρή διαστροφή στο μυαλό μας, δεν είναι φυσιολογικό να καμωνόμαστε συνέχεια ότι είμαστε κάποιοι άλλοι. Οποιαδήποτε στιγμή της ημέρας, κατοικεί σε ένα κομμάτι του μυαλού μας μια υποκριτική συνθήκη. Συνεχώς παρατηρούμε γύρω μας, παίρνουμε ιδέες και λέμε «Α, αυτό μπορεί να το κάνω έτσι επί σκηνής» κ.λπ.

Αλλά τι να περιμένεις όταν για δεκαετίες ο Πέτρος Κωστόπουλος, για παράδειγμα, “μεγάλωνε” γενιές, με μότο «50 τρόποι να γαμήσεις τη γκόμενα του καλύτερού σου φίλου» ή «60 τρόποι να πάρεις καλύτερο αυτοκίνητο» κ.λπ. συμβάλλοντας στην ευτέλεια κάθε ηθικής αξίας! Και είναι και τα κανάλια που όλη μέρα “αδειάζουν” βλακεία και σκατίλα, στα μυαλά και στις ψυχές των ανθρώπων!

-Αλήθεια, πώς έγινες ηθοποιός;

Ωστόσο, σε αυτό το περιβάλλον, με τα όπλα που έχει αυτός ο μηχανισμός, λέω «πάλι καλά». Βλέπω ότι, τα τελευταία χρόνια, ο κόσμος «δε μασάει». Προσπαθεί να κερδίσει το χαμένο έδαφος, να επιστρέψει –όσο μπορεί- σε πράγματα που έχουν να κάνουν με τον εαυτό του και όχι μόνο με το κινητό, το αυτοκίνητο και το παπούτσι του, και αυτό είναι ελπιδοφόρο.

Σχεδόν τυχαία. Δεν υπήρχε ποτέ αυτή η σκέψη στο μυαλό μου. Ήταν μια περίοδος που μόλις είχα εγκαταλείψει το Βιολογικό τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών, λίγο πριν το τελειώσω, και δεν ασχολιόμουν με τίποτα. Έχοντας στο οικογενειακό μου περιβάλλον δύο ηθοποιούς, σκέφτηκα «δεν πάω σε μια δραματική σχολή;» Πήγα. Μου άρεσε!

-Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης μέσα σε αυτό το περιβάλλον;

-Και προφανώς εξακολουθεί να σου αρέσει.

Η τέχνη μπορεί να βρει χώρο και να “καθίσει” στην ψυχή και στο μυαλό ενός ανθρώπου, ενεργοποιώντας το πνεύμα και τη βούλησή του. Έτσι αλλάζει η κοινωνία. Με τη βούληση των ανθρώπων. Ωστόσο, υπάρχει μία... τέχνη η οποία είναι εξαιρετικά ένοχη. Είναι αυτό που λέμε «η τέχνη για την τέχνη», που δεν αμφισβητεί και κυρίως δεν διεκδικεί κάτι καλύτερο. Αυτοχαριεντίζεται, αυτοχειροκροτείται! Όταν γύρω μας βλέπουμε ορδές ανθρώπων να κοιμούνται στα πεζοδρόμια, εμείς μιλάμε για «την μοναξιά της ψυχής στο αστικό τοπίο»; Τι λες ρε κανίβαλε;

Ναι. Αν και νομίζω ότι θα μπορούσα να ζήσω χωρίς αυτό. Πάντως, αν και περιστασιακά έχω δουλέψει σε πάρα πολλές δουλειές, νομίζω ότι δεν ξέρω να κάνω τίποτα άλλο! Αν μπορούσα να διαλέξω θα ήθελα να είμαι ξυλουργός ή αρχιτέκτονας. Πριν πολλά χρόνια φτιάξαμε με ένα φίλο ένα οινοποιείο και η κρυφή μου επιθυμία ήταν να φύγω από την Αθήνα, κάνοντας, παράλληλα, πράγματα συνυφασμένα με τη δουλειά μου, όπως ένα φεστιβάλ. Αλλά δεν τα κατάφερα.

-Τι ονειρεύεσαι;

-Το αντίθετο της παράστασής σου «Πατριδογνωσία ή τίποτα πια δεν είναι για συγγνώμη» δηλαδή!

Θα ήθελα να ζω σε μια χώρα όπου θα υπήρχε η έννοια της ευγένειας, της ηθικής, της αξιοπρέπειας και της εντιμότητας. Να ζω σε μία δίκαιη κοινωνία. Δεν θα πέρναγε ο τύπος με το αυτοκίνητο παίζοντας δυνατά σκυλάδικα παραβιάζοντας το δικαίωμά μου στην ησυχία. Θα ήθελα να γελάω με τους φίλους και τους συνανθρώπους μου. Θα ήθελα να συνεχίσω να ασχολούμαι με την τέχνη. Να ζω σε ένα ωραίο περιβάλλον. Πράγματα πολύ απλά...

Η «Πατριδογνωσία» είναι μια πολύ αιχμηρή παράσταση αμιγώς πολιτικού περιεχομένου που μιλά για την κατάσταση που ζούμε στην Ελλάδα. Εναντίον των δομών εξουσίας που μας τυρρανούν. Έχει όμως και πολύ διασκεδαστικά στοιχεία, γιατί είναι φτιαγμένη με πρόζες και ζωντανά τραγούδια, σαν επιθεώρηση. Η παράσταση έχει δικά μου κείμενα και του Γιώργου Γαλίτη, μαζί με μια σκηνική σύνθεση πάνω σε κείμενα των Ξενοφώντα, Θουκυδίδη, Λειβαδίτη, και 20

Πληροφορίες Fb. page: Προμηθέας Δεσμώτης _ Καλοκαίρι 2015 Fb. group: Θεατρική ομάδα Ναυτίλος Προσεχείς παραστάσεις «Προμηθέας Δεσμώτης» 8/8: Ραφήνα, Ανοιχτό Θέατρο Γυμνασίου-Λυκείου 10/8: Πάτρα, Αρχαίο Ρωμαϊκό Ωδείο 11/8: Αρχαίο Θέατρο Μεσσήνης 13/8: Νέα Μάκρη, Αμφιθέατρο Πολιτιστικού Πάρκου 21 & 22/8: Αρχαίο Θέατρο Επιδαύρου 24/8: Ηλιούπολη, Δημ.Θέατρο Άλσους «Δ.Κιντής» 26 & 27/8: Θέατρο Δάσους, Θεσσαλονίκη 28/8: Αρχαίο Θέατρο Δίου 2/9: Γαλάτσι Άλσος, Βεΐκου 3/9: Θέατρο Μίκης Θεοδωράκης, Δήμος Αχαρνών 6/9: Βύρωνας, θέατρο Βράχων Μελίνα Μερκούρη 11/9: Ωδείο Ηρώδου Αττικού 16/9: Κορυδαλλός, Δημ. Θέατρο «Θανάσης Βέγγος», 17/9: Κηποθέατρο Παπάγου 19/9: Βεάκειο Θέατρο Πειραιά «Πατριδογνωσία ή τίποτα πια δεν είναι για συγγνώμη» 8/9 Πετρούπολη, Θέατρο Πέτρας 21

Η Αρετή Κοσμίδου είναι ρομαντικά POP Συνέντευξη Τάσος Μπιμπισίδης

22

Η Αρετή Κοσμίδου είναι ένα ρομαντικά pop κορίτσι. Πιστεύει στην αγάπη και στους τρυφερούς στίχους των τραγουδιών της. Της αρέσει να παίζει μόνη την κιθάρα της, να ονειρεύεται τη ζωή της κάπου στην Αγγλία, να παρατηρεί τους ανθρώπους στο δρόμο, να βγάζει φωτογραφίες και να ακούει φανατικά τους Years & Years. Το πιο γοητευτικό, ωστόσο, στην περίπτωσή της, είναι ότι είναι μόλις 17 ετών. Τον περασμένο Ιούνιο τελείωσε το σχολείο και πλέον νιώθει έτοιμη να ακολουθήσει ολοκληρωτικά τα μουσικά της όνειρα. Πέρα όμως από το απολυτήριο της, έχει στις αποσκευές της και ένα ολοκαίνουργιο, φρέσκο δίσκο, τον οποίο υπογράφει ο Μανώλης Φάμελλος και ονομάζεται «Distance».

ικανότητες και μάλιστα σε συγκεκριμένα τραγούδια που επιλέγουν άλλοι. Για παράδειγμα, εγώ δεν μπορούσα να παρουσιάσω δικά μου τραγούδια. Στην ουσία το τι είσαι σαν καλλιτέχνης το δείχνεις μετά το τέλος του παιχνιδιού. Τα πρώτα της μουσικά βήματα. Σήμερα είμαι σε φάση αναζήτησης και πειραματισμού. Πρέπει να σταθεροποιηθεί η μουσική μου, το στυλ και το ύφος μου. Δεν ξέρω ακόμη τι ακριβώς θέλω να κάνω και πώς θα πορευτώ καλλιτεχνικά, αλλά ξέρω ότι, επειδή το αγαπάω πολύ, θα βρω το δρόμο μου και όλα τα άλλα θα έρθουν. Οι μουσικοί και οι καλλιτέχνες γενικά, πιστεύω ότι χρειάζονται χρόνο για να δουλέψουν μόνοι τους και να καταλήξουν σε αυτό που θέλουν τελικά να βγάλουν προς τα έξω. Στην φάση αυτή ήμουν πολύ τυχερή που γνώρισα τον Μανώλη Φάμελλο και βγάλαμε μαζί τον πρώτο μου δίσκο! Είναι ακριβώς στο στυλ που αγαπώ και ο ίδιος είναι ένας από τους Έλληνες καλλιτέχνες που θαυμάζω. Γράφει πολύ όμορφες μουσικές, μελωδικές και ιδιαίτερες. Γνωριστήκαμε σε ένα event του Μεγάρου Μουσικής και από τότε ξεκινήσαμε να δουλεύουμε αυτό το δίσκο. Όλο τον περασμένο χειμώνα ήμουν μεταξύ σχολείου και στούντιο. Έχουμε επιλέξει διαφορετικά μεταξύ τους τραγούδια, με ιδιαίτερο ήχο.

Εμείς τη ρωτήσαμε πώς έφτασε ως εδώ! Από μικρή είχα ιδιαίτερη σχέση με την τέχνη, με κάθε μορφή της. Κάτι με τραβούσε προς τα εκεί, χωρίς, όμως, να έχω ιδιαίτερη κλίση προς τη μουσική. Μου άρεσε να ακούω μουσικές, να χορεύω, να ψάχνω νέους ήχους, να παρατηρώ καθετί καλλιτεχνικό. Ο πατέρας μου ζωγραφίζει και παίζει ακορντεόν, οπότε από τότε που με θυμάμαι είχαμε στο σπίτι τέτοια ερεθίσματα. Ωστόσο, δεν είχα φανταστεί ποτέ τον εαυτό μου μέσα σε όλο αυτό. Στα 14 μου ξεκίνησα σε ωδείο μαθήματα κιθάρας. Όταν άρχισα να πειραματίζομαι με την κιθάρα μόνη στο δωμάτιό μου, σκέφτηκα πως θα ήταν ωραίο να συνοδεύεται ο ήχος μου και από μια φωνή. Έτσι αυθόρμητα άρχισα να τραγουδάω πάνω σε αυτά που έπαιζα. Μου άρεσε! Οι γονείς μου με ενθάρρυναν να προσπαθώ κι άλλο. Κάπως έτσι έφτασα ως εδώ. Τώρα που τελείωσα το σχολείο, νιώθω ελεύθερη να ασχοληθώ αποκλειστικά και μόνο με τη μουσική. Υπολογίζω, αν όλα πάνε καλά, να πάω τους επόμενους μήνες στην Αγγλία για σπουδές.

Επιρροές, εμπνεύσεις και αγάπες… Στο σπίτι, από πολύ μικρή, άκουγα ξένη μουσική, λόγω του πατέρα μου που είχε μόνο τέτοια ακούσματα. Μου άρεσε πολύ η αγγλόφωνη pop και η ηλεκτρονική. Λίγο αργότερα, όταν άρχισα να ψάχνω μόνη μου ήχους, ανακάλυψα πιο indie και εναλλακτικές μουσικές. Λατρεύω τους Years & Years, τους Arctic Monkeys, τους London Grammar, την Lana Del Rey, τους Arcade Fire, τον Demian Rise αλλά και τον Κωστή Μαραβέγια, τον Γιάννη Χαρούλη, τους Imam Baildi, την Katerine Duska και τον Φοίβο Δεληβοριά. Μου αρέσουν γενικά οι καλλιτέχνες που γράφουν οι ίδιοι τα τραγούδια τους. Για αυτό και δεν μου αρέσει να μου δίνουν έτοιμα κομμάτια και απλά να τα τραγουδάω. Θέλω να συμμετέχω κι εγώ στη σύνθεση. Το ιδανικό είναι να τραγουδάω αυτά που γράφω! Δεν νιώθεις το ίδιο έντονα όταν ερμηνεύεις ένα τραγούδι που σου δίνεται έτοιμο από όταν ερμηνεύεις ένα τραγούδι που έχεις γράψει ο ίδιος. Για ό,τι γράφω βρίσκω έμπνευση στα πάντα γύρω μου. Μπορεί να κάθομαι κάπου και να παρατηρώ τον κόσμο που περνάει, να βλέπω τις εκφράσεις τους, τα ρούχα τους, τις κινήσεις τους και μέσα από αυτό να εμπνευστώ ένα κομμάτι. Μπορεί ακόμη να μιλάω στα τραγούδια μου για τη φύση, για έναν χωρισμό, για μια σχέση, για μια κατάσταση που φαντάστηκα και για τη ζωή γενικότερα. Κυρίως όμως οι στίχοι μου μιλάνε για την αγάπη, γιατί πιστεύω σε αυτή. Θέλω να σταματήσει ο κόσμος να μην νιώθει, να μην αισθάνεται τίποτα. Έχουμε γίνει όλοι λίγο αναίσθητοι. Υπάρχει έλλειψη ρομαντισμού. Στην ηλικία που βρίσκομαι σήμερα, ο άνθρωπος βιώνει τους πιο αθώους και τρυφερούς έρωτες. Ίσως γι’ αυτό λένε και ότι ο έρωτας είναι μια παιδική ασθένεια! Αργότερα μπαίνουν άλλα πράγματα στη μέση και μάλλον γίνεσαι πιο ώριμος και αντιμετωπίζεις διαφορετικά τον έρωτα

So, she has «The Voice». Το «The Voice» ήρθε κάπως απρόσμενα στη ζωή μου. Δεν ήταν κάτι που είχα σχεδιασμένο να κάνω, προέκυψε αυθόρμητα. Δεν βλέπω καθόλου τηλεόραση, οπότε δεν είχα πλήρη εικόνα από παρόμοια παιχνίδια που είχαν γίνει στο παρελθόν στην Ελλάδα. Λόγω όμως της ενασχόλησής μου με τη μουσική και επειδή μου αρέσει πολύ να ακούω ιδιαίτερες φωνές, ξεκίνησα να παρακολουθώ μέσω ίντερνετ το «The Voice» ξένων χωρών. Είδα το Βρετανικό, το Αμερικάνικο, το Ολλανδικό και έπαθα πλάκα με τις φωνές που άκουγα. Μου άρεσε πάρα πολύ σαν project και θεώρησα ότι θα είναι εξίσου καλό το επίπεδο των παιδιών και στην Ελλάδα. Έτσι δήλωσα, πειραματικά, συμμετοχή και με πήραν. Πράγματι, οι συμπαίκτες μου ήταν σε ένα πολύ καλό επίπεδο, υπήρχαν εξαιρετικές φωνές. Στην πορεία του παιχνιδιού έφτασα μέχρι τον τελικό. Σίγουρα δεν μετανιώνω τη συμμετοχή μου. Με βοήθησε πολύ στο επικοινωνιακό κομμάτι, στο να με μάθει λίγο πιο γρήγορα ο κόσμος και στο να μου δοθούν κάποιες ευκαιρίες. Το κακό με αυτά τα show είναι ότι πας εκεί χωρίς να έχεις μια έτοιμη δουλειά, και τελικά προβάλλεις μόνο το ένα δέκατο των δυνατοτήτων σου. Μπορεί τελικά να βγάλεις μια εικόνα προς τα έξω που ίσως δεν σε αντιπροσωπεύει 100%. Στο «The Voice» δείχνει κανείς μόνο τις ερμηνευτικές του 23

Πληροφορίες Το «Distance» κυκλοφορεί από την Minos EMI. Την παραγωγή, τη σύνθεση και τους στίχους, υπογράφει ο Μανώλης Φάμελλος, ενώ σε ένα από τα τραγούδια συμμετέχει ο Πάνος Μουζουράκης. Τον Σεπτέμβριο η Αρετή Κοσμίδου θα παρουσιάσει τα καινούργια της τραγούδια σε μια συναυλία που θα μοιραστεί με τον Δημήτρη Σαμόλη, στον Κήπο του Μεγάρου Μουσικής.

24

και τα συναισθήματά σου. Εγώ προσπαθώ να το διατηρήσω αυτό και ακριβώς επειδή πιστεύω στην αγάπη θέλω να γράφω για αυτή! Η γενιά της και η εποχή μας. Από εκεί που ήμασταν στο ένα άκρο και είχαμε πουριτανικές οικογένειες και συντηρητικές κοινωνίες, φτάσαμε σήμερα στην άλλη πλευρά, όπου όλα είναι πολύ χύμα, πολύ εύκολα, πολύ χυδαία, χωρίς τη χαρά του έρωτα και της αγάπης. Το βλέπω παντού γύρω μου, από τους φίλους και τους συμμαθητές μου μέχρι τους μεγαλύτερούς μου. Είμαστε μια γενιά λίγο αποβλακωμένη πια. Βλέπω μικρά παιδάκια να είναι συνέχεια μπροστά από έναν υπολογιστή. Βλέπω κόσμο που δεν θέλει να τον αγγίξεις, δεν δίνει μια αγκαλιά, δεν μιλάει με το διπλανό του. Νομίζω χρειαζόμαστε αγάπη, εμπιστοσύνη και επικοινωνία. Να έρθουμε σε επαφή με τους γύρω μας. Βέβαια τα πράγματα πλέον γίνονται πολύ δύσκολα και στην καθημερινότητά μας. Την τελευταία περίοδο με όλα όσα συνέβαιναν, και όλο αυτό το πιεστικό και αβέβαιο κλίμα που υπάρχει, μπορεί να έκλαιγα κάθε μέρα! Επηρεάζομαι απίστευτα απ’ όσα συμβαίνουν στο σύνολο. Δεν αντέχω να βλέπω μεγάλους ανθρώπους να ταλαιπωρούνται τόσο για να πάρουν μια σύνταξη ή να βλέπω ανθρώπους στους δρόμους και στα πεζοδρόμια. Φυσικά με κάνει η όλη κατάσταση να κλαίω γιατί, όπως και να το κάνουμε, μας καταστρέφει σαν γενιά. Δεν μας επιτρέπει να κάνουμε όνειρα, δεν μας επιτρέπει να προγραμματίσουμε το οτιδήποτε, να ελπίσουμε σε κάτι ή να αποφασίσουμε να κάνουμε κάτι όπως εμείς θέλουμε. Θέλω να σπουδάσω μουσική στο εξωτερικό και να ακολουθήσω το όνειρό μου, αλλά δεν ξέρω αν θα μπορεί η οικογένειά μου τώρα πια να με υποστηρίξει οικονομικά ή αν θα μπορώ να τα βγάζω πέρα κάνοντας δύο και τρεις δουλειές συγχρόνως για να καταφέρω να ζήσω και να σπουδάσω. Είναι δύσκολα και άδικα τα πράγματα. Τhe Future is Now. Μετά από εξετάσεις που έδωσα, με δέχτηκαν για σπουδές σε ένα Βρετανικό Πανεπιστήμιο. Αν καταφέρω να πάω και να εγκατασταθώ, φαντάζομαι μετά από χρόνια τη ζωή μου μόνιμα εκεί. Γενικά, δεν είμαι πολύ του μεσογειακού κλίματος. Για παράδειγμα, δεν μου αρέσουν καν τα καλοκαιρινά ρούχα, ακόμη και τώρα τριγυρνάω με τζιν και σκουρόχρωμα (γελάει). Φαντάζομαι τη ζωή μου λοιπόν σε ένα σπίτι στην Αγγλία, μέσα στην φασαρία της πόλης και τη συννεφιά του καιρού. Έχω μεγαλώσει σε μια πολύ ήσυχη επαρχιακή πόλη, οπότε με εξιτάρει η βουή και η πολυκοσμία της μεγαλούπολης. Με φαντάζομαι με μια μπάντα, να γράφουμε μουσικές, και να κάνουμε tour σε όλο τον κόσμο. Μου αρέσει να κάνω μεγάλα όνειρα…

25

Γιώργος Νανούρης

«Στη ζωή έχουμε μόνο ο ένας τον άλλο» Συνέντευξη Τάσος Μπιμπισίδης 26

Το χειμώνα δημιούργησε το απόλυτο talk of the town με την ξεχωριστή παράστασή του «Κατερίνα», παρέα με την Λένα Παπαληγούρα και τον Lolek. Τον Ιούλιο σκηνοθέτησε τη Μαρινέλλα και τον Σταύρο Ξαρχάκο στο Φεστιβάλ Αθηνών. Παράλληλα παρουσίασε μια διαφορετική εκπομπή στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ με τίτλο «Πίξελ», ενώ ετοιμάζει πολλά ακόμη καινούργια πράγματα, τόσο σαν ηθοποιός όσο και σαν σκηνοθέτης. Αν τον έχεις παρακολουθήσει λίγο μέσα από τις δουλειές του στο θέατρο ή αν δεις τη στάση του απέναντι στα πράγματα, θα καταλάβεις ότι είναι ένας άνθρωπος που αγαπάει πραγματικά τους ανθρώπους! «Δεν έχουμε κάτι άλλο στη ζωή μας» μου λέει, «μόνο τους ανθρώπους έχουμε. Ο ένας έχει τον άλλον. Όλα τα άλλα, τα αντικείμενα, τα σπίτια, τα ρούχα, οι δουλειές μας… είναι τα “παιχνιδάκια” που κάνουν απλά τη ζωή μας ομορφότερη. Το μοναδικό πράγμα που πιστεύω στ’ αλήθεια ότι έχουμε, είναι οι συνάνθρωποί μας. Αλίμονο λοιπόν αν δεν τα πηγαίνουμε καλά μαζί τους ή αν νιώθουμε άσχημα για αυτούς. Μου φαίνεται πολύ παράξενο να κάνεις ένα τόσο γρήγορο πέρασμα από αυτή τη ζωή, όπως κάνουμε όλοι μας, και να έχεις βλάψει ανθρώπους ή να έχεις κάνει κακό. Δεν λέω ότι εγώ είμαι άγιος. Όλοι μας μπορεί να έχουμε στεναχωρήσει ανθρώπους, να έχουμε υπάρξει άδικοι ή να μην είχαμε σε κάποιες περιπτώσεις καλή συμπεριφορά. Μέσα στη δύνη της ζωής όλοι έχουν τα τρωτά τους σημεία. Το θέμα είναι ποια από τις πλευρές μας χρησιμοποιούμε περισσότερο, και τι πρόσημο βγαίνει στον τελικό απολογισμό σου. Εγώ προσπαθώ να είμαι εντάξει απέναντι σε όλους, να κατανοώ τους ανθρώπους και να τους σέβομαι». Αυτό λοιπόν είναι ίσως και το μυστικό της επιτυχίας του Γιώργου Νανούρη.

-Είσαι ικανοποιημένος από τη μέχρι τώρα πορεία σου στο θέατρο; Σε ένα πολύ μεγάλο βαθμό ναι. Για να πω την αλήθεια, αυτά που κάνω σήμερα δεν τα είχα φανταστεί ποτέ. Το μόνο που ονειρευόμουν ήταν να δουλεύω στο θέατρο και να παίζω σε ωραίες παραστάσεις. Τόσο απλά. Δεν είχα ειδικούς στόχους, είχα πιο γενικούς. Έτσι όπως έχει έρθει η ζωή και η δουλειά μου, με εξέπληξε. Έκανα πράγματα που ούτε καν περίμενα. Έτσι, πλέον έχω πιο ειδικούς στόχους, λειτουργώ πιο οργανωμένα, και ευελπιστώ να έρθουν ακόμη πιο όμορφα πράγματα!

-Όταν ξεκίνησες να ασχολείσαι με την υποκριτική, είχες ενδόμυχα σαν στόχο να ασχοληθείς και με τη σκηνοθεσία; Όχι, και αυτό το κομμάτι ήταν κάτι που δεν περίμενα ή δεν είχα φανταστεί ότι θα κάνω. Ξεκίνησε εντελώς πειραματικά, σε μια περίοδο που δεν είχα δουλειά. Αποφάσισα ότι δεν γίνεται να μην δουλέψω, γιατί δεν μπορούσα πρακτικά να ανταπεξέλθω στις υποχρεώσεις μου, οπότε σκηνοθέτησα μια παράσταση. Κάπως έτσι ξεκίνησα και έκανα τις δουλειές που, στην πορεία, ήρθαν.

-Το έχετε αυτό φαντάζομαι οι ηθοποιοί! Πρέπει να είσαστε ανά πάσα στιγμή σε ετοιμότητα για αναζήτηση δουλειάς… Μια Αμερικανίδα συγγραφέας είχε πει κάποια στιγμή ότι «ένας ηθοποιός δεν μπορεί να λέει ότι δεν έχει δουλειά, γιατί η δουλειά του είναι να ψάχνει να βρίσκει δουλειά». Αυτό είναι πολύ αγχωτικό φυσικά, αλλά 27

παράλληλα σε κινητοποιεί. Μαθαίνεις να ζεις έτσι και είσαι συνεχώς σε εγρήγορση. Αυτή η ανασφάλεια σε βάζει σε μια διαδικασία να σκεφτείς, να μελετήσεις, να ψάξεις τι θέλεις να κάνεις, να ανακαλύψεις άλλες πλευρές σου! Είναι στοιχείο του καλλιτέχνη.

-Τι αγαπάς στο θέατρο; Το γεγονός ότι είναι σαν να έχεις μέσα από αυτό μια δεύτερη ζωή. Μια μικρή ζωή, μέσα στην κανονική ζωή που ήδη έχεις. Συνεπώς, όσο δύσκολη κι αν είναι η δουλειά αυτή, όσο τρέξιμο και όσο άγχος κι αν έχει, ξέρω ότι είναι κάτι που έχω επιλέξει και είμαι ευγνώμων που μπορώ και την κάνω. Δεν νιώθουν το ίδιο όλοι οι άνθρωποι για την δουλειά τους. Το θέατρο για μένα είναι μια φυγή από την πραγματικότητα. Δεν ξυπνάω το πρωί για να πάω στη δουλειά με μούτρα, βαριεστημένος και χωρίς όρεξη. Ξυπνάω με χαρά και πηγαίνω στις πρόβες με πολύ καλή διάθεση. Και αν κάποιες στιγμές φτάνω στα όριά μου και κουράζομαι, σκέφτομαι την τύχη που έχω να κάνω μια δουλειά που λατρεύω τόσο, και τα ξεχνάω όλα.

-Αυτή τη μικρή ζωή μέσα στην κανονική που λες, ποιος τη δημιουργεί; Ο ηθοποιός ή ο σκηνοθέτης; Και οι δύο βάζουν το λιθαράκι τους. Από την πλευρά μου μπορώ να σου πω ότι όταν σκηνοθετώ, το άγχος και οι ευθύνες που νιώθω είναι πολύ μεγαλύτερα από όταν παίζω. Άρα, μάλλον ο σκηνοθέτης έχει μεγαλύτερη ευθύνη! Από τότε που άρχισα να έχω και τις δύο αυτές ιδιότητες, όταν βρίσκομαι σε παραστάσεις απλά και μόνο σαν ηθοποιός, μου φαίνεται πολύ εύκολο και ξεκούραστο. Έχει βέβαια και αυτό πολύ προσωπική κούραση, αλλά δεν απαιτεί τον όγκο δουλειάς που απαιτεί η σκηνοθεσία. Το ιδανικό πια για μένα, εφόσον μου ήρθαν έτσι τα πράγματα, θα ήταν να μπορώ να τα κάνω και τα δύο με εναλλαγές. Μου δίνει διαφορετικές χαρές το καθένα.

-Παρατηρώντας τις δουλειές σου, διαπιστώνει κανείς ότι κάνεις ένα είδος πολύ απλού θεάτρου, χωρίς όμως να γίνεται ποτέ απλοϊκά. Το απλό με το απλοϊκό έχουν τεράστια διαφορά παρά το γεγονός ότι σαν έννοιες τις διαχωρίζει μια πολύ λεπτή γραμμή. Προσωπικά, πέρα από την παρούσα δύσκολη συνθήκη που δεν είναι εύκολο να στήσεις μια υπερπαραγωγή, με εξιτάρει, με απλούς τρόπους και λίγα μέσα, να μπορείς να καθηλώσεις τον θεατή και να παρακολουθήσει το έργο χωρίς να σκέφτεται τα σκηνικά, τα κοστούμια ή άλλα στοιχεία που μπορεί να χρησιμοποιήσεις για να εντυπωσιάσεις. Όταν έχεις ένα δυνατό κείμενο, δεν χρειάζεται να πας να κάνεις τον έξυπνο ή να προσπαθήσεις να ξεπεράσεις τον συγγραφέα και το έργο που έχεις. Αυτό που πρέπει να κάνει για εμένα ο σκηνοθέτης είναι να βρίσκει τρόπους να αναδείξει ακόμη καλύτερα το κείμενο, να βρει τις πλευρές που τον γοητεύουν, και να το προσφέρει στον θεατή όπως είναι, και ακόμη καλύτερο.

-Στην «Κατερίνα» τι σε γοήτευσε; Με γοήτευσε το γεγονός ότι είναι η αληθινή ιστορία ενός ανθρώπου που ζει δίπλα μας, τον ξέρουμε, μπορεί να τον πετύχουμε στον δρόμο, και ξέρουμε ότι έχει ζήσει όλη αυτή την συγκλονιστική ιστορία με τη μητέρα του που αυτοκτόνησε. Αυτό από μόνο του είναι για εμένα ξεχωριστό. Στη συνέχεια, το ίδιο το βιβλίο του Αυγούστου Κορτώ θίγει πάρα πολλά κοινωνικά ζητήματα, πέρα από την κατάθλιψη, και πολύς κόσμος μπορεί να ταυτιστεί μαζί του, για διαφορετικούς λόγους ο καθένας. Επίσης, ήταν ιδανική συγκυρία η ομάδα

που δουλέψαμε μαζί. Δεθήκαμε πάρα πολύ μεταξύ μας, γίναμε φίλοι, αγαπηθήκαμε και δημιουργήσαμε και σε αυτό το κομμάτι κάτι ιδανικό. Σε αυτή την παράσταση λοιπόν όλα λειτούργησαν άψογα, είναι αυτό που λες “μακάρι να μου συμβεί μια φορά μια τέτοια συνεργασία!” Ήμασταν τυχεροί που το ζήσαμε και θα το ζήσουμε ξανά για δεύτερη χρονιά.

στον άλλον και να προχωρήσουμε μαζί. Αυτό όμως δυστυχώς δεν γίνεται. Βλέπουμε ότι όσο δυσκολεύουν τα πράγματα, τόσο δυσκολεύουν και οι σχέσεις που έχουμε μεταξύ μας. Λες και δεν είμαστε στην ίδια μοίρα, λες και έχουμε κάποιο συμφέρον ή κάτι να χωρίσουμε. Δεν θα πάρουμε τίποτα απ’ όλα αυτά μαζί μας. Γιατί διαπιστώνεις τελικά πως ό,τι γίνεται, γίνεται μόνο για τα λεφτά. Αυτό είναι τραγωδία. Δεν πρέπει να είναι αυτή η φύση μας. Σκεφτόμαστε τόσο στενά...

-Περίμενες ότι η παράσταση αυτή θα είχε τόσο μεγάλη απήχηση;

-Πώς σε έχει επηρεάσει όλη αυτή η κοινωνική και οικονομική δυσπραγία;

Ούτε για αστείο! Περιμέναμε ίσως ότι θα πήγαινε συμπαθητικά, γιατί είχαμε δει ότι άρεσε πολύ στον κόσμο το βιβλίο και το αναλόγιο που είχαμε παρουσιάσει με την Λένα Παπαληγούρα. Δεν μπήκαμε καν στη διαδικασία να πιστέψουμε ότι μπορεί να κάνει επιτυχία. Σε κάποια φάση φτάσαμε να έχουμε γεμάτο θέατρο για έναν ολόκληρο μήνα. Γινόταν προπώληση για παραστάσεις πολλών εβδομάδων αργότερα. Οι φίλοι μας δεν πίστευαν ότι δεν μπορούσαμε να τους βρούμε ένα εισιτήριο (γελάει). Για εμάς ήταν σαν ένα θαύμα όλο αυτό, κανείς μας δεν είχε ζήσει ξανά κάτι ανάλογο. Βέβαια από εκεί και πέρα η λέξη επιτυχία και όλα αυτά τα διθυραμβικά σχόλια που την ακολουθούν, νομίζω ότι δεν με εκφράζουν. Σε κάθε δουλειά δίνω το 100% του εαυτού μου. Το ποια από τις δουλειές αυτές θα αρέσει περισσότερο στον κόσμο είναι άλλο θέμα. Εγώ δίνω τον ίδιο κόπο, το ίδιο τις αγαπάω και το ίδιο τις πιστεύω! Δεν είναι όμως εποχές για να μιλάμε για επιτυχίες και αποτυχίες. Δηλαδή, τώρα που πήγε καλά η συγκεκριμένη παράσταση θεωρούμαι επιτυχημένος και αν δεν πήγαινε καλά θα ήμουν αποτυχημένος; Είναι όλα πολύ σχετικά στις μέρες μας, σε γενικό επίπεδο και στην τέχνη συγκεκριμένα. Αν είχε μια επιτυχία αυτή η παράσταση, ήταν το γεγονός ότι πολύ άνθρωποι ξεμπλόκαραν και άρχισαν να μιλάνε ανοιχτά για το πρόβλημά τους. Με εντυπωσίασε το πόσος πολύς κόσμος έχει ανάλογα ψυχολογικά θέματα στις οικογένειές του. Έρχονταν άνθρωποι και μας έλεγαν ότι έχουν ζήσει παρόμοιες καταστάσεις ή ότι η παράσταση τους βοήθησε να δουν αλλιώς τα πράγματα! Αυτό είναι η επιτυχία. Εκεί νιώθεις χρήσιμος και αντιλαμβάνεσαι ότι η τέχνη αυτή δεν γίνεται μόνο για να καλύψει τις ματαιοδοξίες μας, αλλά και για να προσφέρει ουσιαστικά πράγματα.

Εγώ έτσι κι αλλιώς, δεν έχω μάθει να λειτουργώ σε εύκολες συνθήκες. Δεν έχω μάθει πώς είναι να δουλεύεις έχοντας τα πάντα στα πόδια σου και παίρνοντας πολλά λεφτά. Μακάρι να το ζήσω και αυτό, δεν λέω όχι. Αλλά μέχρι στιγμής έχω μάθει να δουλεύω με άλλο τρόπο, οπότε δεν νιώθω να μου λείπει κάτι. Πάντα δυσκολευόμουν, πάντα έψαχνα για δουλειά, πάντα δεν είχα πολλά χρήματα και πάντα προσπαθούσα να δουλέψω κάτω από απαιτητικές καταστάσεις. Η γενιά μου έμαθε με τα λίγα, έμαθε να ξεκινάει τις δουλειές της μέσα από δυσκολίες, και έμαθε να λειτουργεί κάτω από διάφορες συνθήκες. Όλα αυτά τα βλέπω λοιπόν σαν αφορμές για να ακονίσω το μυαλό μου και να βρω λύσεις. Έχω περάσει και από τη φάση του να κάθομαι σπίτι μου και να λέω δεν μπορώ να κάνω τίποτα. Αλλά το ξεπέρασα. Έτσι πρέπει να γίνεται. Ό,τι και αν συμβαίνει, οφείλουμε στον εαυτό μας πρώτα απ’ όλα να συνεχίζουμε και να προχωράμε. Οφείλουμε να βάζουμε στόχος και να συνεχίζουμε κανονικά τη ζωή μας.

-Σήμερα, τι στόχους έχεις; Δεν βάζω στόχους. Με ενδιαφέρει να αγαπάω, να αγαπιέμαι και να μην βλάπτω κανέναν. Εφόσον είμαι σωστός σε αυτά που θέλω, δεν με νοιάζει ούτε τι λένε για εμένα, ούτε αν είμαι αρεστός. Από εκεί και πέρα αφήνω τα πράγματα να έρθουν όπως έρθουν και το μόνο που ζητάω είναι να στρώσει επιτέλους η κατάσταση σε αυτή τη χώρα, που μας έχει ταλαιπωρήσει τόσο πολύ όλους. Πάνω απ’ όλα όμως εύχομαι να έχουμε υγεία. Έχω μάθει να ζω με ελάχιστα χρήματα και δεν με φοβίζει να το κάνω ξανά αν χρειαστεί. Εξάλλου όλοι μας με λίγα ζούμε πια και μπορούμε να ανταπεξέλθουμε. Αν έχεις την υγεία σου και μερικούς ανθρώπους να σε νοιάζονται και να τους νοιάζεσαι μπορείς να πορευτείς μια χαρά στις καταστάσεις!

-Για να καλύψεις τη ματαιοδοξία σου κάνεις θέατρο; Και γι’ αυτό! Κακά τα ψέματα, έτσι είναι οι καλλιτέχνες. Αλλά και όλοι οι άνθρωποι κάνουν πράγματα για να καλύψουν τη ματαιοδοξία τους…

-Έχεις πολλούς φίλους;

-Μετά από δύο χρόνια επιτυχίας της άλλης παράστασης που είχες σκηνοθετήσει, ξέρεις σήμερα να μου απαντήσεις τελικά «Από τι ζουν οι άνθρωποι»;

Ναι. Έχω αρκετούς γνωστούς η αλήθεια είναι. Δεν ξέρω αν κάνω τόσο εύκολα στενούς φίλους. Αλλά είναι τέτοια η φύση της δουλειάς που σε κάνει να συναναστρέφεσαι με πολλούς ανθρώπους και σου φέρνει κάθε τόσο καινούργιες γνωριμίες. Είμαι εύκολος στις φιλίες μου, δεν είμαι καχύποπτος. Παλιότερα ήμουν πιο κλειστός, τώρα έχω χαλαρώσει και απολαμβάνω περισσότερο τις σχέσεις μου με τους ανθρώπους.

Ζουν από πολλά πράγματα. Δυστυχώς δεν ζουν μόνο με την αγάπη και την καλοσύνη. Υπάρχουν άνθρωποι που ζουν με το ψέμα, που ζουν με την κακία, που ζουν με δυστυχία. Στη φύση του ανθρώπου υπάρχουν τα πάντα. Αυτό που αλλάζει στον καθένα μας, είναι σε τι “ποσότητα” έχουμε το κάθε τι. Υπάρχουν άνθρωποι που έχουν περισσότερα αποθέματα αγάπης, καλοσύνης και ευγένειας, ενώ υπάρχουν και άνθρωποι που ο τρόπος με τον οποίο κινούνται προς τα έξω είναι πιο άσχημος. Όλοι έχουμε πολλές πλευρές. Το ποιες τελικά βγάζουμε προς τα έξω έχει να κάνει με πολλά πράγματα.

-Ερωτεύεσαι εξίσου εύκολα; Αδιανόητα δύσκολα (γελάει)! Είμαι πολύ κακός σε αυτά. Έχω ερωτευτεί πολύ έντονα στη ζωή μου, η δυσκολία δεν είναι εκεί. Η δυσκολία για εμένα είναι να βρω τον άνθρωπο που θα με κάνει να νιώσω τόσο έντονα. Είναι ωραίο πράγμα να είσαι ερωτευμένος, γιατί είσαι συνεχώς σε εγρήγορση. Ζηλεύω τους ανθρώπους που κάθε εβδομάδα ερωτεύονται ξανά απ’ την αρχή και παθιάζονται με κάτι. Σε κρατάει ζωντανό ο έρωτας!

-Σήμερα που τα πράγματα είναι τόσο δύσκολα, τι στάση πρέπει να κρατάμε μεταξύ μας; Το μόνο που πρέπει να γίνει στην παρούσα δύσκολη φάση που διανύουμε, είναι να δώσει το χέρι του ο ένας 28

Πληροφορίες Ο Γιώργος Νανούρης, η Λένα Παπαληγούρα και ο Λόλεκ θα “ταξιδέψουν” με την «Κατερίνα» του Αυγούστου Κορτώ, στη Σαντορίνη (17-18/8), στο Πόρτο Χέλι (22-24/8), στην Πάτρα (8-17/9) και άλλους επιλεγμένους προορισμούς. Η παράσταση θα συνεχιστεί το χειμώνα, για δεύτερη χρονιά, στο Θέατρο Θησείον. Η εκπομπή «Πίξελ» θα προβάλλεται και πάλι από τη νέα σεζόν στην τηλεόραση του ΣΚΑΪ.

29

Έλλη Πασπαλά

«Αγαπάω... να αγαπάω!»

30

Συνέντευξη Δανάη Φαίδρα Θωμαΐδου

Η Έλλη Πασπαλά γεννήθηκε στη Νέα Υόρκη. Φοίτησε στο Manhattan School of Music, από το οποίο και πήρε το δίπλωμα Bachelor of Arts, ενώ παρακολούθησε, μαθήματα τραγουδιού με τη σοπράνο Judith Ruskin και υποκριτικής με τον ηθοποιό William Hickey. Στη συνέχεια πήρε μέρος σε συναυλίες στις Η.Π.Α. και στον Καναδά, καθώς και σε παραστάσεις όπερας, με τελευταία στάση την παράσταση “Medea” του Gavin Bryars στη Νέα Υόρκη, σε σκηνοθεσία Bob Wilson. Στην Αθήνα ήρθε το 1982 και αμέσως καθιερώθηκε ως βασική συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι μέχρι το 1988. Μετά από αυτήν την τόσο σπουδαία εμπειρία η Έλλη Πασπαλά εξέλιξε την καλλιτεχνική της ταυτότητα αρχίζοντας την προσωπική της δισκογραφική πορεία με πολύ σημαντικούς “σταθμούς” τόσο σε επίπεδο πολύ επιτυχημένων δίσκων και συναυλιών σε Ελλάδα και εξωτερικό, όσο και σε επίπεδο συνεργασιών. Έχοντας, παράλληλα, συνεργαστεί με σπουδαίους καλλιτέχνες όπως με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Μίκη Θεοδωράκη, την Μαρία Φαραντούρη, τον Διονύση Σαββόπουλο, την Ντόρα Μπακοπούλου, τον Νίκο Ξυδάκη, τον Στάμο Σέμση, την Λένα Πλάτωνος, τον Σταμάτη Κραουνάκη, την Σαββίνα Γιαννάτου, την Δήμητρα Γαλάνη, τον David Lynch, τον Σταύρο Λάντσια, την Ευανθία Ρεμπούτσικα, τον Παναγιώτη Καλαντζόπουλο και άλλους, με πιο πρόσφατη συνεργασία με τον Vassiliko στο νέο project με τίτλο «Play», άφησε και συνεχίζει να αφήνει το προσωπικό της στίγμα σε ό,τι καταπιάνεται.

όλοι μας, οφείλουμε να βάλουμε τα δυνατά μας και να κάνουμε τη διαφορά. Όπως μια πολύ αγαπημένη μου φίλη συνήθιζε να λέει «η ζωή είναι ένας αγώνας, αυτό σημαίνει να είσαι ζωντανός». Δεν έχουμε το δικαίωμα να παραδώσουμε τα όπλα και πρέπει επιτέλους να πάψουμε μονίμως να προσβλέπουμε σε έναν αρχηγό, ένα πατέρα ο οποίος θα μας προστατέψει, θα μας οδηγήσει... και εμείς να προχωράμε σαν πρόβατα! Αυτό εγκυμονεί τεράστιους κινδύνους. Ναι μεν μπορεί να μην ευθυνόμαστε όλοι για την οικονομική διάλυση της χώρας αλλά, εν μέρει, όλοι έχουν βάλει το χέρι τους. Η διαπλοκή και η έλλειψη κοινωνικής συνείδησης είναι, για χρόνια, χαρακτηριστικό της κοινωνίας μας.

Με την Έλλη Πασπαλά κουβεντιάσαμε ένα μουδιασμένο πρωινό του Ιουλίου, από αυτά που στην ερώτηση «είσαι καλά;» κομπιάζεις πριν απαντήσεις. Μην τυχόν και σου ξεφύγει αβίαστα, από συνήθεια, το «καλά» σε καιρό βασάνων!

-«Η μουσική είναι χρεοκοπημένη υπόθεση» δήλωνε το 1983 ο Μάνος Χατζιδάκις σε συνέντευξη που παραχώρησε στον Γ.Γκιλσόν. Σήμερα, τόσα χρόνια μετά, εσείς πώς το βλέπετε;

-Ποιος είναι ο ρόλος της τέχνης μέσα σε αυτό το σκοτεινό τοπίο; Η μουσική και η τέχνη γενικώς έχει τεράστια δύναμη. Εκφράζει τον άνθρωπο με τον καλύτερο τρόπο και τον φέρνει πιο κοντά στο θεϊκό. Δεν είναι θρησκευτικό θέμα αλλά πνευματικό. Η τέχνη μπορεί να μην έχει τη δυνατότητα να λύσει σοβαρά καθημερινά θέματα αλλά δίνει στον άνθρωπο το σθένος να τα αντιμετωπίσει. Με αυτό τον έμμεσο τρόπο θεωρώ ότι η μουσική μπορεί να λειτουργήσει λυτρωτικά και να βοηθήσει στο να “ανοίξει” το μυαλό και η ψυχή σε μια ανώτερου είδους επικοινωνία. Ο ρόλος της τέχνης δεν είναι μόνο να ομορφαίνει τη ζωή αλλά και να εκπληρώνει και μία πνευματική ανάγκη που κάθε άνθρωπος έχει.

Υπάρχει μια αλήθεια σε αυτό. Ίσως το φτωχό μου μυαλό, σε αντίθεση με αυτό του Μάνου Χατζιδάκι, δεν θέλει να το πιστέψει! Έχω μια «τυφλή αισιοδοξία». Ίσως μεταπολεμικά δόθηκαν τα τελευταία στίγματα μεγάλης δημιουργίας, αλλά η αλήθεια είναι ότι τώρα, που έχουμε πρόσβαση σε τόσο μεγάλο όγκο πληροφορίας, μου είναι δύσκολο να τα παρακολουθήσω όλα. Κατεβάζω ρολά! Είμαι σίγουρη ότι κάπου εκεί έξω υπάρχουν μεγάλες καλλιτεχνικές μορφές που πηγαίνουν τα πράγματα πιο “μπροστά”, αλλά σε όλο αυτό το χάος της πληροφόρησης πρέπει κανείς να διεισδύσει πολύ για να βρει τα διαμάντια. Παλαιότερα αν και η πρόσβαση ήταν δύσκολη, ξεχώριζαν πιο εύκολα οι σπουδαίοι καλλιτέχνες. Ο Μάνος Χατζιδάκις, που για εμένα ήταν πνευματικός μέντορας, μπορεί να είχε δίκιο, αλλά δεν θέλω να το πιστέψω. Προτιμώ να πιστέψω ότι δεν έχει χρεοκοπήσει η μουσική, αλλά ότι απλώς δεν μπορώ να δω πού πάει...

Συνειρμός. 1983. Η Έλλη Πασπαλά τραγουδά μαζί με τον Ηλία Λιούγκο το «Αρχαία βία προγονική», σε στίχους Αγαθής Δημητρούκα και μουσική Μάνου Χατζιδάκι. Κάπως έτσι ξεκίνησε η κουβέντα μας, μιλώντας για τα δύσκολα. Μα, συνεχίστηκε με όνειρα, τραγούδια, μουσικές, παιχνίδια εφηβικά, θαύματα, κατεβασμένα ρολά, έρωτες και αγάπες... Τα πράγματα είναι δύσκολα για όλους και εγώ δεν είμαι από αυτούς που θεωρούν ότι φταίνε μόνο “οι άλλοι”. Ο καθένας έχει μερίδιο ευθύνης, άλλος μικρό-άλλος μεγάλο, και τώρα πληρώνουμε ένα πάρα πολύ υψηλό τίμημα. Άλλωστε, ανεύθυνο είναι και το να μένεις άπραγος απέναντι στο λάθος. Όλο αυτό συσσωρεύτηκε με τα χρόνια, όλοι –σαφώς άθελά μας- οδεύαμε για χρόνια προς αυτή την κατάσταση, αλλά ακόμα και αν κάποιοι το είχαν εντοπίσει και είχαν προειδοποιήσει δεν τους ακούγαμε. Παρατηρώντας, από τον απλό πολίτη μέχρι τον πολιτικό αρχηγό, διαπιστώνω ότι δεν υπάρχει πολιτικός και κοινωνικός πολιτισμός σε αυτή τη χώρα! Αυτό φαίνεται και από πολύ μικρά καθημερινά πράγματα.

-Ωστόσο, μέσα σε αυτό το χάος, εσείς συνεχίζετε τολμώντας καινούρια πράγματα. Νοιώθω ότι αν αναμασάω συνέχεια τα ίδια, είναι ανήθικο! Οφείλω να προχωράω, είμαι ζωντανή, δεν πέθανα! (γελάει) Ένα μέρος της ζωής μου είναι να ανακαλύπτω καινούρια πράγματα τόσο για τον εαυτό μου όσο και για τη μουσική. Το να μη μένω κολλημένη μόνο σε αυτά που έχω κάνει ως τώρα είναι και θέμα αξιοπρέπειας. Δεν μου αρέσει να το βλέπω ούτε σε συναδέλφους μου. Σαφώς αν ερχόταν ο Leonard Cohen στην Ελλάδα θα ήθελα πολύ να τον ακούσω να λέει το «Susanne» γιατί θα είχε ζυμωθεί αλλιώς και θα είχε άλλη διάσταση αυτό το τραγούδι, από τον ίδιο δημιουργό που το λέει 50 χρόνια αργότερα, θα είχε κάτι το συγκινητικό, το ανθρώπινο. Αλλά μεγαλώνοντας θέλω να ζήσω καινούριες εμπειρίες, γιατί πέρα από όλα τα άλλα... βαριέσαι με τα ίδια! (γελάει)

-Φαίνεστε απαισιόδοξη. Είμαι. Το λέω με μεγάλη λύπη και πικρία. Ακούω πολλά άδεια λόγια, σχεδόν κανένα υπεύθυνο λόγο απέναντι στον κόσμο και για αυτό πρέπει ο ίδιος ο κόσμος να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Δεν είμαι αισιόδοξη αλλά επειδή έχω ένα παιδί δεκαέξι χρονών και ανοίγεται μπροστά του ένα τεράστιο και ελπιδοφόρο μέλλον, οφείλω να καταπολεμήσω την απαισιοδοξία μου και να προχωρήσω με όποιες δυνάμεις μού έχουν απομείνει. Το οφείλω στο γιο μου αλλά και στα υπόλοιπα παιδιά της γενιάς του και της επόμενης... Αυτό πρέπει να κάνουμε 31

Για αυτό και πολλές φορές προσεγγίζω ακόμα και παλιά τραγούδια με νέους τρόπους. Αλλά ακόμα και ένα ίδιο τραγούδι μπορεί τη δεδομένη στιγμή να μου αποκαλύψει ένα νέο υπέροχο κόσμο.

παίζουμε συνέχεια! Παίζουμε μουσική, όργανα, παιχνίδια μεταξύ μας, με μεγάλη χαρά και δημιουργικότητα, με ισοτιμία, αλληλοσεβασμό και θαυμασμό. Έχουμε πάρει γνωστά τραγούδια τα οποία έχουμε αποσυνθέσει και... συναρμολογήσει ξανά για το δικό μας μουσικό σύνολο. Τόσο η διαδικασία όσο και το αποτέλεσμα έχουν τρομερό ενδιαφέρον, με ένα πολύ ιδιαίτερο χρώμα. Φαντάσου ότι ενώ εγώ δεν είμαι ντράμερ, δεν δίστασα να καθίσω να παίξω τύμπανα και να κάνω ό,τι μπορώ! Ο Vassilikos επίσης, τραγουδάει και πάει από το μπάσο στην κιθάρα, σχεδόν όλοι κάνουμε παραπάνω από ένα πράγμα την ώρα του live. Μόνο ο Τάκης Φαραζής δεν φεύγει από τη θέση του, παρά μόνο μια στιγμή που πάω εγώ στα πλήκτρα! Παίζει τα πιο απίθανα πράγματα. Είναι μια τρομερά δημιουργική κατάσταση μεταξύ μας. Τραγουδάμε με τον Vassiliko ελληνικά και ξένα κομμάτια που έχουμε αγαπήσει. Φυσικά υπάρχουν τραγούδια του Μ. Χατζιδάκι, του Β.Τσιτσάνη, κομμάτια των Raining Pleasure και πολλά ακόμα. Ο Vassilikos είναι ένας σπουδαίος μουσικός, πέρα από ερμηνευτής, τον θαυμάζω. Συζητούσαμε χρόνια να κάνουμε κάτι μαζί και ομολογώ ότι δεν φανταζόμουν ότι θα περνούσα τόσο καλά! Δεν τον υποτιμώ, αντιθέτως είναι τόσο μεγάλη η χαρά μου που δεν μπορώ να φανταστώ τον εαυτό μου χωρίς το «Play».

-Αναζητάτε συνεχώς το καινούριο; Μου αρέσει να δοκιμάζομαι. Τώρα θα κάνω μια μικρή ενδοσκόπηση και μια προσωπική “ψυχανάλυση”. Έχω δύο στοιχεία που κάποιες φορές το ένα κυριεύει το άλλο και άλλοτε συμπορεύονται. Από τη μία έχω ένα βαθύ συντηρητισμό, και στη μουσική, από την άλλη έχω και ένα, πάρα πολύ ακραίο, νεωτερισμό που με κάνει να θέλω να προχωρήσω μπροστά και να αφήσω όλα τα άλλα πίσω μου. Αυτά τα δύο στοιχεία καμιά φορά παλεύουν μεταξύ τους. Ίσως, ως παιδί, άκουγα ποπ και ροκ αλλά παράλληλα μάθαινα και κλασικό πιάνο. Ίσως αυτά τα δύο στοιχεία συγκρούστηκαν έντονα μέσα μου, όμως διάμορφωσαν παράλληλα τον χαρακτήρα μου. Για εμένα το να τραγουδάω Χατζιδάκι έχει την ίδια δύναμη με το να ακούω Μότσαρντ. Για παράδειγμα, το να πω το «Πάμε μια βόλτα στο φεγγάρι» όπως το λέγαμε τότε, είναι ένα θαύμα! Αλλά και να το τραγουδήσω με μια πιο σημερινή ματιά, όπως το είχε ενορχηστρώσει ο David Lynch στο αφιέρωμα που κάναμε στον Μάνο Χατζιδάκι, είναι επίσης κάτι φρέσκο και δεν αλλοιώνει το τραγούδι. Είναι τόσο σπουδαίο και θέλαμε να το τιμήσουμε!

Τελικά παίζει ρόλο ο θαυμασμός...

-Ποια ανάγκη οδηγεί στο να συμβούν τέτοιου είδους «θαύματα» επί σκηνής;

Είναι πολύ σημαντικό να θαυμάζεις τους ανθρώπους. Εγώ το έχω μεγάλη ανάγκη ακόμα και στην καθημερινότητά μου. Όταν ζούσα από κοντά τον Χατζιδάκι, μου έδινε μεγάλη δύναμη. Στις μέρες μας δεν είναι εύκολο βέβαια να βρεις ανθρώπους να θαυμάζεις αλλά δεν είναι άδειο το τοπίο. Θαυμάζω τη Ντόρα Μπακοπούλου, τον Στέλιο Ράμφο, την Μαρία Φαραντούρη, την Joni Mitchell, την Teresa Stratas. Θαυμάζω ακόμα και τους μαθητές μου. Δεν είναι απαραίτητο να έχεις πάντα άμεση επαφή με τους ανθρώπους που θαυμάζεις, αλλά όταν την έχεις είναι ακόμα πιο σπουδαίο. Όταν για παράδειγμα ακούω τον τρόπο που μιλάει ελληνικά η Ντόρα, για εμένα είναι πηγή έμπνευσης, είναι μάθημα.

Έχω ανάγκη να νοιώσω τη συγκίνηση, τον παλμό, τη δόνηση μέσα στην ψυχή μου. Κατά συνέπεια και στο σώμα μου, γιατί όταν οι δονήσεις αυτές είναι δυνατές το νοιώθω και στη φωνή μου! Το ότι συντονίζεται η ψυχή μου με κάτι πάνω και πέρα από εμένα, κάνοντάς με να συντονίζομαι με ένα... πνευματικό σύμπαν! Ζω με μεγάλη απόλαυση την καθημερινότητά μου, το να πίνω ένα καφέ ή ένα κρασί με φίλους, να συζητάω με τον γιο μου αλλά παράλληλα έχω μεγάλη ανάγκη για πνευματική ανάταση. Να νοιώσω ότι υπάρχει κάτι πολύ μεγάλο και σπουδαίο, πέρα από εμένα και την καθημερινότητά μου, το οποίο ουσιαστικά με κάνει καλύτερο άνθρωπο, όσο σαχλό και αν ακούγεται αυτό. Θέλω να φύγω από αυτή τη ζωή έχοντας καταφέρει να γίνω λίγο καλύτερη.

-Αυτό που εισπράττω, μέσα από τα λεγόμενά σας, είναι ότι αγαπάτε να... αγαπάτε! Είτε έχει να κάνει με ανθρώπους είτε με τη μουσική.

-Ο έρωτας τροφοδοτεί ή αποσυντονίζει την έμπνευσή σας;

(γελάει) Ευχαριστώ πάρα πολύ. Μου αρέσει αυτό που λέτε. Εντοπίσατε κάτι που δεν είχα συνειδητοποιήσει. Χαίρομαι που το βλέπετε. Έτσι είναι. Αγαπάω να αγαπάω!

Σαφώς και τροφοδοτεί και παίζει τεράστιο ρόλο! Είναι ασύλληπτα μεγάλη κινητήριος δύναμη. Λυπάμαι τους ανθρώπους που δεν έχουν ζήσει τον μεγάλο έρωτα. Μέσω του έρωτα έχω ζήσει στιγμές στη μουσική που, πραγματικά, με έχουν κάνει να νοιώσω ότι άγγιξα κάτι θεϊκό. Για κάποιους ανθρώπους είναι η αφετηρία για να δημιουργήσουν, αν και οι μεγάλοι καλλιτέχνες πολλές φορές ακόμα και αν επηρεαστούν από τον έρωτα στο τέλος τον αφήνουν πίσω τους! (γελάει)

-Στην Έλλη λοιπόν τι αγαπάτε; Το ότι κατάφερα να αποποιηθώ κάποια πράγματα στον εαυτό μου που δεν μου άρεσαν και με έκαναν να μη με συμπαθώ.

-Δηλαδή; Για παράδειγμα, υπήρξα πολύ καχύποπτη και δεν μου άρεσε αυτό το στοιχείο του εαυτού μου, το σιχαινόμουν. Όταν άρχισα να βλέπω ότι, άθελά μου, ήμουν καχύποπτη απέναντι στις προθέσεις των ανθρώπων γύρω μου, προσπάθησα να το αποβάλλω. Πλέον, δεν επιτρέπω στον εαυτό μου να επηρεάζεται από κάποιους που θέλουν να με “ρουφήξουν” σε κάτι αντίστοιχο, να με βάλουν σε αυτό το παιχνίδι καχυποψίας. Δεν μου ήταν εύκολο, αλλά χαίρομαι που κατόρθωσα να με βγάλω από αυτό το... παιχνίδι καχυποψίας, που εντέλει με έκανε να θυμώνω και να μην σέβομαι τον εαυτό μου!

-Τι εννοείτε; Ότι η τέχνη υπερτερεί και πάει τον άνθρωπο ακόμα πιο πέρα.

-Από το νέο project σας, με τίτλο «Play», καταλαβαίνω ότι σας αρέσει να παίζετε! Πολύ! Το «Play» είναι μια υπέροχη υπόθεση. Το έχω ευχαριστηθεί πάρα πολύ, γιατί περιέχει κάτι παιδικό, κάτι εφηβικό. Τα παιδιά δεν περιορίζονται στα παιχνίδια τους. Βάζουν όρια και κανόνες αλλά η φαντασία τους τρέχει και προχωρά χωρίς φραγμούς. Είμαστε επί σκηνής με τον Vassilikos, τον David Lynch και τον Τάκη Φαραζή και 32

Πληροφορίες Facebook page: Elli Paspala Προσεχείς συναυλίες 8/8 “Play” μαζί με Vassilikos, David Lynch & Τάκη Φαραζή, Κέα 16/8 “Play”, Πάρος 17/8 “Play”, Νάξος 19/8 “Play”, Σαντορίνη 20/8 “Play”, Τήνος 21/8 Αφιέρωμα στον Μ.Χατζιδάκι, μαζί με Ντόρα Μπακοπούλου & Τάση Χριστογιαννόπουλο, Κρανίδι 5/9 μαζί με The Underground Youth Orchestra, Ρεματιά Χαλανδρίου 13/9 μαζί με The Underground Youth Orchestra - “P.I.G.S Η μουσική του Νότου”, Θήβα 15/9 μαζί με The Underground Youth Orchestra, Κορυδαλλός 25/9 “Play”, Νέα Σμύρνη

33

Κουρελού

ένα «ύφασμα» από μουσικές ενώσεις στο Λονδίνο Συνέντευξη: Μαρίζα Πάττα Φωτογραφίες: Σύνθια Τζίτζη

Χρήστος: Ωστόσο, η αλήθεια είναι ότι υπάρχει ένα κενό στη μουσική σκηνή του Λονδίνου όσον αφορά το πώς να κάνεις το κοινό να συμμετέχει. Αυτό όμως είναι δευτερεύον, καθώς για να κρατηθεί μια μπάντα χρειάζεται να καθορίζεται από μέσα σου κι όχι από εξωτερικούς παράγοντες.

Η «Κουρελού» είναι μια κολλεκτίβα Ελλήνων μουσικών στο Λονδίνο που πειραματίζονται με την world music. Με πυρήνα την ελληνική μουσική αναζητούν και βρίσκουν κώδικες που επικοινωνούν με ένα ευρύτερο κοινό. Η μπάντα ξεκίνησε με τους Παύλο Μελά (κιθάρα), Σπύρο Μπολοβίνη (μπουζούκι), Χρήστο Γεωργάκη (πλήκτρα), Κώστα Κοπανάρη (κρουστά), Νίκο Κύριο (βιολί) αλλά στην πορεία προστέθηκαν νέα μέλη, όπως ο Πέτρος Βάρης, που παίζει τουμπερλέκι. Η μπάντα «Κουρελού» δεν λειτουργεί ως συναυλιακή, αλλά τα μέλη της χαρακτηρίζουν τους εαυτούς τους ως μουσικούς της πιάτσας. Όπως λένε οι ίδιοι, «ξεκινάμε σαν μπάντα που παίζει, για παράδειγμα, σε ένα ξενοδοχείο για να διασκεδάσει τους πελάτες του και στη συνέχεια δημιουργούμε σχέση με το κοινό, αφουγκραζόμαστε τις ανάγκες του». Σε κάθε live δίνουν και παίρνουν κάτι διαφορετικό. Δεν αναζητούν μόνο το χειροκρότημα, αλλά ένα χαμόγελο, μια ανάσα, ή τη συνολική ατμόσφαιρα που αποπνέει μια απίστευτη, όπως λένε, ενέργεια και δίνει το έναυσμα «εδώ είμαστε, πάμε». Δεν είναι τυχαίο το σύνθημα που φωνάζουν ο ένας στον άλλον σε κάθε εμφάνισή τους, «you are just like a machine».

-Ποιο είναι το χαρακτηριστικό στοιχείο της μπάντας; Χρήστος: η ανάγκη που έχουμε όλοι μας να ανακαλύπτουμε συνέχεια τους εαυτούς μας. Υπάρχει ατελείωτος αυτοσχεδιασμός, ένα μεράκι που προέρχεται από τον καθένα ξεχωριστά. Ο αυτοσχεδιασμός ξεκινάει από την ανάγκη του καθενός μας μέσα στην μπάντα και γίνεται ένα. Παύλος: Ο αυτοσχεδιασμός είναι το πιο έντονο χαρακτηριστικό της μπάντας, αλλά εδώ τον πλαισιώνουμε διαφορετικά. Αυτό που κάνουμε μαζί είναι ότι το αντιμετωπίζουμε σαν ένα μουσικό είδος από μόνο του, αναζητούμε τον αυτοσχεδιασμό σαν συνεχή τρόπο έκφρασης. Χρήστος: Για παράδειγμα ξεκινάμε ένα μακεδονικό σκοπό, αλλά στην πορεία διαφαίνονται επιρροές από Κρήτη, νησιά του Αιγαίου, Ιόνιο και ρομαντισμό αλλά επίσης μπορεί να σε ταξιδέψει μέχρι την Κούβα ή σε gypsy swing ήχους του Παρισιού.

-Πείτε μου λίγα λόγια για την μπάντα. Παύλος: Ξεκίνησε πριν δύο χρόνια περίπου ενώ παίζαμε μουσική. Μια promoter που οργάνωνε ένα πολύ μεγάλο event για την Ελλάδα στο Southbank Centre του Λονδίνου μάς κάλεσε να στήσουμε μια ομάδα και να αναλάβουμε τη μουσική. Το event λεγόταν «Greece is the word». Ήδη επεξεργαζόμασταν την ιδέα από πριν. Θέλαμε να δημιουργήσουμε ένα σχήμα με μουσικές που να έχουν σχέση με την Ελλάδα, δηλαδή παραδοσιακά κομμάτια, αλλά να μην απευθύνεται αποκλειστικά σε Έλληνες. Εδώ και 10 χρόνια παίζουμε επαγγελματικά για την ελληνική κοινότητα, για ανθρώπους που ξέρουν το στίχο, τη μουσική, τους χορούς. Αλλά θέλαμε να ξεφύγουμε από αυτό το στενό πλαίσιο. Έτσι, σκεφτήκαμε να δημιουργήσουμε ένα project που να έχει αυτό τον χαρακτήρα, θέλαμε να έχει κώδικες αναγνωρίσιμους και εκτός Ελλήνων, να έχει ελευθερία. Στην «Κουρελού» ο καθένας μας φέρνει τα ακούσματά του, φέρνει αυτό που είναι.

-Η επιλογή των τραγουδιών πώς γίνεται; Παύλος: δυναμικά, μέσα από τη διάδραση με το κοινό. Οι περισσότερες ιδέες μας γεννιούνται στα live. Επίσης βλέπεις φοβερή ανταπόκριση από το κοινό το οποίο σού δίνει σήμα για κάτι που δεν είχες σκεφτεί. Θέλαμε να υπάρχει αντιπροσώπευση από όλους τους ήχους μας και να εκτεθούμε όσο γίνεται περισσότερο. Με το σχήμα αυτό αισθάνομαι ότι έχουμε μεγάλο θέμα ταυτότητας το οποίο το λύνουμε με μεγάλη επιτυχία σε κάθε live. Δηλαδή, κάθε φορά δεν ξέρουμε τι θα παίξουμε, πώς θα το παίξουμε και ανάλογα με την ανταπόκριση του κόσμου καταλήγουμε να κάνουμε ένα πρόγραμμα που έχει μεγάλη επιτυχία. Έτσι δουλεύει προς το παρόν.

-Ποιος και γιατί “βάφτισε” το συγκρότημα Κουρελού; Παύλος: εγώ. Σε μια κουρελού έχεις να κάνεις με πολύ όμορφα υφάσματα τα οποία θα τα πέταγες αν δεν τα χρησιμοποιούσες, αλλά τα κολλάς όλα μαζί και δημιουργείς κάτι άλλο πολύ όμορφο. Ακριβώς αυτό είναι που κάνουμε κι εμείς. Υπάρχουν πολλά ενδιαφέροντα στοιχεία της ελληνικής μουσικής και της ελληνικής live σκηνής τα οποία αν δεν μπουν σε μια κουρελού μπορεί να χαθούν.

-Πώς γίνεται το πάντρεμα; Παύλος: Στην μπάντα αυτή χρειάζεται κυρίως να ακούς, περισσότερο από το να παίζεις. Χρειάζεται να ακούς την ταυτότητα του ήχου. Όλοι οι μουσικοί είναι πολύ έμπειροι και το κοινό στοιχείο που μοιραζόμαστε είναι ένας επαγγελματισμός που μεταφράζεται στην ικανότητα του μουσικού να επικοινωνήσει και να διασκεδάσει μαζί με το κοινό του, να το κάνει να συμμετέχει. Μοιραζόμαστε ένα πολύ μεγάλο ελληνικό ρεπερτόριο, από παραδοσιακά, λαϊκά, ηπειρώτικα, νησιώτικα, ρεμπέτικα, οριεντάλ. Αυτά τα κομμάτια τα έχουμε παίξει χιλιάδες φορές σε ελληνικές βραδιές, οπότε τους αλλάζουμε τη μορφή και την αίσθηση με τέτοιο τρόπο ώστε να μπορούν να επικοινωνήσουν και με ακροατές που δεν είναι γνώστες του είδους.

-Ποιες είναι οι προκλήσεις του να προσπαθείς να κάνεις καριέρα στη μουσική με ελληνικό ήχο και στίχο σε μια χώρα που δεν μιλάει ελληνικά; Πέτρος: εγώ παίζω κρουστά οπότε η γλώσσα μου είναι international! Παίζουμε instrumental μουσική, οπότε δεν έχουμε πρόβλημα. Παύλος: η μεγάλη πρόκληση δεν είναι μόνο η γλώσσα, αλλά οι κώδικες, οι συνήθειες και η αίσθηση της μουσικής σου. Αλλιώς θα τα χορέψει τα 2/4 ενός 35

χασαποσέρβικου ένας Άγγλος, αλλιώς θα εκφραστεί ένας Έλληνας. Αυτό που φαίνεται με τα δικά μας live είναι ότι μπορούμε να επικοινωνούμε με τους μη Έλληνες. Για παράδειγμα παίζουμε κάτι σε νησιώτικο ρυθμό ή σε χασαποσέρβικο και βλέπεις ότι ο άλλος σηκώνεται και χορεύει με τρόπο που δεν έχεις ξαναδεί, το μεταφράζει όπως εκείνος θέλει. Αν είσαι πιο ανοιχτόμυαλος και δεν μείνεις μόνος στο να τον αφήσεις να το κάνει, αλλά γουστάρεις κι εσύ μαζί του και παίξετε μαζί, αυτό βγαίνει πολύ όμορφα. Κάτι ανάλογο συνέβη πολύ έντονα σε πρόσφατο live μας στην Οξφόρδη. Ο κόσμος μας εξέπληττε συνέχεια με το να πετάει ασταμάτητες ιδέες πάνω σε αυτά που παίζαμε. Είναι πολύ ενδιαφέρον ότι μας έδιναν σήμα όλοι μαζί.

ανατολή που υπάρχει σαν προέλευση στο ρεμπέτικο. Όταν συνεργάζεσαι με έναν Άγγλο βιολιστή ή τσελίστα και παίζει Θεοδωράκη, τότε γίνεται μια πολύ ενδιαφέρουσα ζύμωση της κλασικής κουλτούρας μιας άλλης χώρας με την ελληνική μουσική που έχει έντονα ακούσματα κλασικής μουσικής. Η Ελλάδα μουσικά πρέπει να αναγνωρίσει ότι έχει μέσα της και τα δυο στοιχεία, Ανατολής και Δύσης.

-Ποιοι είναι οι επαγγελματικοί στόχοι σας; Κώστας: να κάνουμε περισσότερες εμφανίσεις στην Ελλάδα και στο εξωτερικό, να στηρίξουμε τη δουλειά μας. Παύλος: ένας πρακτικός στόχος είναι να κάνουμε πολλά live. Να έχεις ένα καλό ισοζύγιο της δουλειάς που βάζεις με κάποιο εισόδημα. Ειδικά για μουσικούς σαν κι εμάς που είμαστε επαγγελματίες, αλλά όχι πια 15 χρονών, είναι δύσκολο να κινούμαστε μόνο με το όνειρο. Αν και έχουμε πολύ το όνειρο σαν κινητήριο δύναμη, συγχρόνως έχουμε και υποχρεώσεις, και αυτό είναι καλό να υπάρχει σε ένα σχήμα, διότι κάνει τη δουλειά πιο συγκεκριμένη, πιο παραγωγική, είναι μια αλήθεια που την κουβαλάς και την αντιμετωπίζεις.

Χρήστος: Μια πρόκληση είναι πώς θα κάνουμε τον Άγγλο να χορέψει τον μαντηλάτο, χορό από τη Θράκη! Για κάποιον που δεν είναι συνηθισμένος σε αυτό το άκουσμα, του δημιουργεί μια ανησυχία. Άρα θα τον κάνει να πει «τι παίζουν αυτοί τώρα». Παύλος: αυτό που βοηθάει είναι να έχεις κάποιους που να χορεύουν αυτές τις μουσικές για να μην φοβάται ο άλλος να συμμετέχει. Σκεφτόμαστε να έχουμε στα επόμενα live μας μια από τις κοπέλες που συνεργαζόμαστε και να την βάλουμε να χορέψει trans στον μαντηλάτο. Τέτοια παντρέματα θέλουμε να κάνουμε, δημιουργώντας τις απαραίτητες ζυμώσεις. Ένα άλλο στοιχείο είναι ότι μουσικοί, όπως ο Χρήστος που παίζει πιάνο, λειτουργούν ως πολύ καλή γέφυρα γιατί ακούς κάτι που δεν είναι τόσο παραδοσιακό. Όταν ο άλλος ακούσει έναν δρόμο σε μια πιο τζαζ προσέγγιση τον φέρνει πιο κοντά στα ακούσματά του. Εκεί γίνεται η ένωση. Η διασκευή δεν μας εκφράζει. Αυτό που μας ενδιαφέρει είναι να κάνουμε μια πιο “μοριακή” προσέγγιση του θέματος. Δεν θέλουμε να πάρουμε ένα παραδοσιακό κομμάτι και να ραπάρουμε από πάνω, αλλά θέλουμε να αναλύσουμε τον δρόμο και τον ρυθμό που υπάρχει σε ένα ρεμπέτικο κομμάτι και με πολύ προσοχή να προσθέσουμε ένα μικρό στοιχείο άφρο, ένα μικρό στοιχείο τζαζ και με μεγάλη λεπτομέρεια να υφανθεί το ύφασμα, η Κουρελού. Για να πετύχει αυτό χρειάζεται να έχεις πολύ βαθιά γνώση για το πώς παντρεύονται οι ρυθμοί. Πάντα στην τέχνη αυτό που κάνει τη διαφορά είναι η λεπτομέρεια. Αυτή είναι η κατευθυντήριός μας γραμμή, να κάνουμε πράγματα με λεπτομέρεια.

Χρήστος: δεν μπορείς να κάνεις τέχνη κουβαλώντας το δίχτυ ασφαλείας σου. Αυτό αργά ή γρήγορα θα έρθει σε σύγκρουση με πράγματα της καθημερινότητας. Δεν είναι μόνο βιοποριστικό. Πέτρος: το θέμα είναι να αφιερώνεις μία-δύο ώρες την ημέρα στη μουσική σου και στο όργανο που παίζεις, μόνο έτσι προχωράει ένας μουσικός.

-Μιλήστε μου για το cd που ετοιμάζετε. Παύλος: έχουμε ξεκινήσει να το δουλεύουμε εδώ και δυο χρόνια με στόχο να βγει το φθινόπωρο και να το διανείμουμε στα live μας. Ηχογραφούμε σαν πατέντα τα περισσότερα live και στη συνέχεια προσθέτουμε και μοντάρουμε. Ηχογραφούμε σ’ ένα στούντιο στο βόρειο Λονδίνο με έναν πολύ “ζόρικο” ηχολήπτη, τον Kenny Jones, ο οποίος έχει συνεργαστεί από Smiths μέχρι Bjork. Το υλικό είναι μια επιλογή από παραδοσιακά αλλά και κομμάτια που έχουμε γράψει εμείς.

-Με την υπάρχουσα επικαιρότητα, πόσο εύκολο είναι να ασκείς πολιτική μέσω της μουσικής; Παύλος: Υπάρχουν δύο τρόποι να κάνεις τη φωνή σου να ακουστεί. Ο ένας είναι την ενώσεις με άλλες φωνές και ο δεύτερος και ο πιο σημαντικός είναι η μουσική, διότι περιέχει τον πρώτο. Μέσω της μουσικής δυναμώνεις τη φωνή σου και την ενώνεις με άλλες φωνές. Η προσωπική στάση του καθενός είναι μια πολιτική στάση με πάρα πολλά μηνύματα. Και μέσα από ένα συγκρότημα αυτή η στάση και η ηθική εκφράζεται από τον τρόπο που αντιμετωπίζουν τις δυσκολίες μαζί, από τον τρόπο που επικοινωνούν με το κοινό τους. Έχουμε παίξει και σε πλούσιους Έλληνες του Λονδίνου και σε αντιεξουσιαστές. Αν είσαι ειλικρινής, ο άλλος θα σου χαμογελάσει. Όλοι έχουν ψυχούλα, και αυτό μας ενδιαφέρει να βρούμε, την ψυχούλα του καθενός. Αυτός είναι ο ρόλος του καλλιτέχνη.

-Αναζητάτε συνεργασίες με μουσικούς από άλλες χώρες; Κώστας: το κάνουμε ήδη αυτό, συνεργαζόμαστε με Άγγλους, Σκωτσέζους, Ρουμάνους, Τούρκους, οι οποίοι παίζουν παρεμφερή όργανα, έχουν πολλά κοινά στοιχεία με την ελληνική μουσική και μπορούν να πλαισιώσουν πολύ ωραία αυτό το σχήμα. Παύλος: κοιτώνας την Ελλάδα απ’έξω την ανακαλύπτεις πάλι και βλέπεις πλευρές της μουσικής, από οπτικές που δεν τις ήξερες. Για παράδειγμα αν δεις έναν Ιρανό να παίζει Ξαρχάκο, ή να παίζει ρεμπέτικα, τότε καταλαβαίνεις ακόμη πιο βαθιά την 36

Πληροφορίες www.kourelou.co.uk Facebook page : Kourelou

37

Αgender

Της Καλλιόπης Αναστούλη

Φωτογραφίζεται ο ηθοποιός Σπυρίδων Ξένος

Photographer: Νικόλαος Τσάπογλου Art Direction: Καλλιόπη Αναστούλη

Συνήθως, στο χώρο της μόδας, μιλάμε για ανακύκλωση προτύπων και αρχετύπων, τα οποία διανθίζονται διαρκώς, ώστε η τελική εικόνα που προβάλλεται να φαίνεται πάντα φρέσκια, επίκαιρη και καινούρια… Φαντάσου για παράδειγμα, τις βάτες της δεκαετίας του 1980, ενταγμένες σε ένα πλαίσιο του σήμερα… Για να είναι επίκαιρο το look, θα τις βλέπαμε ενδεχομένως φορεμένες δίχως να συνοδεύονται από όλη την υπόλοιπη υπερβολή της δεκαετίας στο makeup, με τις χρωματιστές σκιές, και το “κοκόρι” στα μαλλιά. Αντιθέτως, θα συναντήσουμε πιθανότατα τις βάτες με απέριττο make-up και ατημέλητα μαλλιά, ώστε, αντί να παραπέμπουν σε μια γραφική εικόνα, πιστό αντίγραφο του τότε, να αποτελέσουν μία εικόνα που έρχεται να «κουμπώσει» με το πνεύμα της εποχής μας, αποτελώντας ένα statement, μία στιλιστική δήλωση. Μέσα από το πάντρεμα ετερόκλητων στοιχείων με σημείο αναφοράς το τώρα, το λεγόμενο mix & match, όλα ανανεώνονται και δίνουν το στίγμα του παρόντος.

υπάρξουν ειδικοί χώροι σε αποδυτήρια και τουαλέτες στα σχολεία. Παράλληλα, τα ίδια διεκδικούνται και στην Αγγλία, στα δημόσια νοσοκομεία, τις τουαλέτες και όλους τους δημόσιους χώρους. Στον χώρο της μόδας, αρκετοί σχεδιαστές και brands, αναγνωρίζουν αυτή την εξέλιξη και σχεδιάζουν για αυτήν, εμπνέονται από αυτήν. Η Σέρβα σχεδιάστρια Tijana Mladenovic, παρουσιάζοντας τη νέα της δουλειά, χρησιμοποίησε το νέο σχετικά όρο του Gopi Shankar και ονόμασε την πρόσφατη συλλογή της «The Gender Blindness». Εμπνέεται από την Ελληνική μυθολογία, το συμπόσιο του Πλάτωνα και τον μύθο του Ερμαφρόδιτου, επιχειρώντας να εξουδετερώσει τα φύλα από τις δημιουργίες της. Η Prada κατεβάζει πια άνδρες και γυναίκες μαζί στην πασαρέλα. Ο Robert Clergerie σχεδιάζει την κοινή συλλογή υποδημάτων για γυναίκες και άνδρες, ενώ το βρετανικό brand Whistles λανσάρει μία νέα συλλογή που μπορεί να φορεθεί από άνδρες και γυναίκες. Η κύρια ιδέα είναι να απομακρυνθούμε από διακρίσεις και κατηγοριοποίηση των ανθρώπων σύμφωνα με τα φύλα και τα αντίστοιχα παραδοσιακά στερεότυπα που τα συνοδεύουν.

Η τάση Agender είναι πράγματι μία νέα τάση, η οποία δεν έρχεται αυτούσια, όπως οι βάτες από το παρελθόν. Είναι απόρροια όλων αυτών που έχουν προκύψει τον 20ο και τον 21ο αιώνα. Είναι μια τάση που καθορίζεται από την επιθυμία να εξουδετερωθεί το φύλο, το αρσενικό και το θηλυκό γένος. Δεν έχει καμία σχέση με το τρίτο φύλο, ή τις υπερβολές που έχουμε συναντήσει σε υποκουλτούρες του παρελθόντος, όπως για παράδειγμα των New Romantics, σκέψου τον Boy George. Είναι «το δίχως φύλο», το άφυλο. Αφορά στην επιθυμία να μην υπάρχει καμία παραπομπή σε άνδρα ή γυναίκα. Ένα νέο αρχέτυπο που εμπνέει σήμερα σχεδιαστές, brands, καλλιτέχνες και ακτιβιστές. Με πρωτοστάτη τη Μεγάλη Βρετανία, από τις αρχές περίπου της νέας χιλιετίας, το 2000, έχει τεθεί μια νέα διάσταση στον κόσμο. Εκτιμάται ότι η ισότητα ανάμεσα στα δύο φύλα και ασφαλώς ανάμεσα και στο τρίτο φύλο, δεν είναι πια το ζητούμενο. Χαρακτηρισμοί όπως άνδρας, γυναίκα ή gay, δεν εκφράζουν πια τις ανάγκες που προκύπτουν στη κοινωνία. Συγκεκριμένα, στη Μεγάλη Βρετανία έχουν αναγνωριστεί πάνω από δέκα φύλα. Κυκλοφορούν διαφημίσεις, οι οποίες δίνουν έμφαση στον διαχωρισμό ανάμεσα στο τι έχουμε στα εσώρουχα μας και τι φύλο νιώθουμε ότι είμαστε. Υπάρχει μια μεγάλη μερίδα ακτιβιστών οι οποίοι προωθούν την ανάγκη για γνωστοποίηση μιας διευρυμένης γκάμας φύλων και περισσότερων επιλογών. Πρωτοστάτης υπήρξε ο Ινδός ακτιβιστής (gender activist) Gopi Shankar, ο οποίος επανεξέτασε τον οικείο παλαιότερο όρο «Unisex» που περιγράφει επί της ουσίας “ένα φύλο”. Κάτι που μπορεί να φορεθεί από άνδρες και από γυναίκες, καταλήγοντας, ότι ο όρος «Unisex», αναφέρεται μόνο σε δύο φύλα, άρα δεν θα ήταν δόκιμος πια σχετικά με τις νέες εξελίξεις. Ο Gopi Shankar, επινόησε έναν νέο όρο, τον όρο «Genderblind», δηλαδή τυφλός ως προς το φύλο. Με αυτό τον όρο, περιγράφει την ανάγκη να μην χαρακτηρίζουμε τους ανθρώπους ως άνδρες, γυναίκες, gay… και να μη μένουμε στο φύλο, ενώ επισημαίνει ότι στην αρχαία Ινδία, το ίδιο αυτό φαινόμενο, περιγράφεται ως Trithiya prakirthi. Στην Αγγλία και στις Ινδίες στη γλώσσα Tamil, συναντούμε τα περισσότερα αναγνωρισμένα φύλα με επίσημες ονομασίες. Ανάμεσα σε αυτά είναι γυναίκα, άνδρας, gay, genderqueer, androgynous, intersex, pangender, neutralgender, transwoman, transmen, trigender και άλλα.

Το διάσημο βρετανικό brand Selfrides, προχώρησε φέτος με το concept Agender ως θέμα για τις βιτρίνες του, καθώς και για τρεις ορόφους στο εσωτερικό του, όπου έστησε όλα τα ρούχα, ανδρικά και γυναικεία μαζί, ώστε να είναι διαθέσιμα και στα δύο-τρία φύλα που γνωρίζαμε ταυτόχρονα. Τα ανδρικά και γυναικεία οικεία μπούστα και μανεκέν απομακρύνθηκαν και αντικαταστάθηκαν από κρεμάστρες, κρυμμένα πρόσωπα, και διάκοσμο που παραπέμπει στο δίχως φύλο. Όλα να μπορούν να φορεθούν από όλους. Η Linda Hewson, Creative Director στα Selfridges, είπε: «Η άφυλη συμπεριφορά στη μόδα και το styling γίνεται όλο και περισσότερο mainstream, οπότε και εμείς θέλουμε να απομακρύνουμε τον διαχωρισμό σύμφωνα με τις αξίες που θέτουν τα φύλα στα ρούχα». Αυτό είναι πραγματικά καινοτόμο. Υπάρχει μια μεγάλη μερίδα στον χώρο της μόδας, που αντιλαμβάνεται την ανάγκη για αλλαγή στον τρόπο προσέγγισης του κοινού. Αμφισβητεί τις παλαιότερες διακρίσεις πελατών, βασισμένες σε δημογραφικά στοιχεία, όπως φύλο, ηλικία, εισόδημα κ.λπ. Αυτός ο χώρος της μόδας, αναζητά νέες συνιστώσες για να έρθει πιο κοντά στον κόσμο… στις ανάγκες που αναγνωρίζει ότι προκύπτουν και στις νέες τάσεις. Πετυχημένα brands, όπως το Facebook, το IKEA, το Apple στοχοποιούν τις αγορές δίχως διακρίσεις σε φύλα. Δίχως διακρίσεις σε ηλικίες. Σταματούν πια να δίνουν τόση σημασία στις δημογραφικές διαφορές των πελατών και στα στερεότυπα. Το τοπίο αλλάζει. Στα μεγάλα αστικά κέντρα συναντούμε σημαντική απελευθέρωση και επιρροή μέσα από μια ευρύτερη κοινωνικό-πολιτιστική διάσταση της παγκοσμιοποίησης εν δράσει -όπου όλοι καταναλώνουν τα ίδια προϊόντα- πίνουν ενδεχομένως τον ίδιο καφέ take-away, έχουν ή θέλουν το ίδιο μικρό αυτοκίνητο, το ίδιο κινητό… Άνδρες, γυναίκες, gay, trans, neutrals, pangenders, trigenders, σε όποια ηλικία, φτωχοί και πλούσιοι, καταναλώνουν περίπου τα ίδια, φοράνε περίπου τα ίδια και ενδεχομένως επιθυμούν περίπου τα ίδια. Ας μη ξεχνάμε, ότι η λέξη επιθυμία, βγαίνει από το αρχαίο ελληνικό επί (κοντά) και θυμός (ψυχή)… Ας μη ξεχνάμε επίσης, ότι η παγκοσμιοποίηση, ασφαλώς μαζί με όλα τα υπόλοιπα της, έχει στόχο τη αναγνώριση μεγαλύτερων πελατειακών κοινών ως στόχο για να δημιουργήσει κοινές επιθυμίες… κοινές καταναλωτικές επιθυμίες και τάσεις.

Σήμερα υπάρχουν προωθητικές ενέργειες, ακόμα και από Φοιτητικές Οργανώσεις, που διακηρύττουν την ανάγκη για genderblindness. H National Student Genderblind Campaign το 2006 στις Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής, θέλησε να γνωστοποιήσει το θέμα και σιγά-σιγά να 39

40

41

Ρούχα και παπούτσια από τον βασιλιά του Vintage Treasure House Boutique, Πρωτογένους 6, Ψυρρή 42

Μια νέα τροπή ξεπροβάλλει, η οποία θα έχει σημαντικό απόηχο. Ο τρόπος που σχεδιάζει ο χώρος της μόδας αλλάζει, διανθίζεται με νέες πληροφορίες για το κοινό του. Ασφαλώς, και οδηγούμαστε στην επανεξέταση του σχεδιασμού, του λεγόμενου πελατειακού προφίλ, του πώς πλαισιώνω στιλιστικά ένα χαρακτήρα, ένα δημιούργημα. Το μόνο σίγουρο ότι όλα διαρκώς αλλάζουν, και σήμερα στον 21ο αιώνα μπορούμε να μιλήσουμε πραγματικά για καινοτόμες αλλαγές που μέσα από μια διαδικασία ωρίμανσης, θα αρχίσουν σιγά-σιγά να «σκάνε» παντού. Εδώ θα είμαστε και εμείς, ως μάρτυρες, στην ιστορία της μόδας που γράφεται σήμερα, στην εποχή μας.

Ελευθερία Αρβανιτάκη

«Τα τραγούδια με ουσία για εμένα είναι ζωή!» Συνέντευξη Τάσος Μπιμπισίδης Φωτογραφίες: Θοδωρής Ψιάχος 44

Η Ελευθερία Αρβανιτάκη…

την τέχνη αυτή!

Μένει στο κέντρο της Αθήνας, κάπου στο Παγκράτι, και αγαπάει πολύ την αστική πλευρά της πόλης. Της αρέσει να περπατάει από το Ζάππειο ως το Θησείο, να πηγαίνει σινεμά, να βλέπει παραστάσεις, να συναντάει τους φίλους της. Αυτά είναι ίσως λίγα πράγματα που δεν ξέρουμε για την Ελευθερία Αρβανιτάκη. Γιατί μέσα από την πολύχρονη και τόσο σημαντική καριέρα της στην ελληνική και την παγκόσμια μουσική σκηνή, είναι σίγουρο ότι λίγο πολύ, όλοι έχουμε σχηματίσει μια εικόνα για αυτήν και τα τραγούδια της. Γιατί είναι από τους καλλιτέχνες που τους ταυτίζεις με τα τραγούδια τους. Δεν χρειάζεται λοιπόν ιδιαίτερες συστάσεις!

-Δεν έγινε ποτέ ρουτίνα η δουλειά σας;

Πριν λίγες εβδομάδες κυκλοφόρησε μετά από 7 χρόνια ένα νέο δίσκο, με τίτλο «9+1 Ιστορίες». Με αφορμή αυτό, συζητήσαμε για την δική της ιστορία…

Δεν νομίζω! Αυτή η δουλειά αλλάζει διαρκώς συνθήκες και δεδομένα, δεν μπορείς εύκολα να βαρεθείς. Εκτός αν το κάνεις εσύ ο ίδιος ρουτίνα, κάτι που μπορεί να συμβεί σε όλες τις δουλειές και σε όλες τις καταστάσεις. Εμείς φροντίζουμε το κάθε μας live να είναι ξεχωριστό. Και λέω εμείς, γιατί δεν είμαι μόνο εγώ πάνω στη σκηνή, αλλά υπάρχει μια ολόκληρη ομάδα που δουλεύει για να βγει μια μουσική παράσταση στο κοινό. Υπάρχουν τεχνικοί, ηχολήπτες, βοηθοί, μουσικοί, παραγωγοί και ένας ολόκληρος κόσμος που κάθε φορά δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες ώστε να γίνουν όλα όσο όμορφα πρέπει. Αυτό που μπορώ να πω με σιγουριά ότι έχει αυτή η δουλειά, είναι ότι περικλείει πολλή αγωνία και πολύ άγχος!

-Πόσα χρόνια συμπληρώνετε φέτος στη μουσική;

-Είστε αγχώδης;

Ακριβώς 35 χρόνια! Τραγουδάω από το 1980.

Ναι, είμαι αρκετά αγχώδης από τη φύση μου.

-Με ποιες φιλοδοξίες τραγουδάτε το 1980;

λοιπόν

ξεκινήσατε

να

-Πώς το διαχειρίζεστε; Ανάλογα από πού προέρχεται. Το άγχος της τέχνης μου πολλές φορές είναι δημιουργικό, συμβαίνει αυτό στους καλλιτέχνες εξάλλου. Άλλες φορές μπορεί να μην καταφέρνω να το διαχειριστώ και να με καταβάλλει. Νομίζω ότι έχει να κάνει με τη φάση που βρίσκεσαι προσωπικά σε κάθε περίοδο.

Η αλήθεια είναι ότι ξεκίνησα σχεδόν τυχαία, χωρίς να έχω τη φιλοδοξία να γίνω μουσικός ή τραγουδίστρια. Τραγούδησα για πρώτη φορά με την Οπισθοδρομική Κομπανία. Μάλιστα όταν το συγκρότημα διαλύθηκε, σταμάτησα και εγώ να τραγουδάω για ένα χρόνο, γιατί δεν ήξερα αν ήθελα να ασχοληθώ με αυτή τη δουλειά. Δεν είχα σκοπό να συνεχίσω στη μουσική, μου φαινόταν ότι απλά ήταν μια φάση που πέρασα στα νιάτα μου (γελάει). Ήρθαν όμως έτσι τα πράγματα και έμεινα σε αυτή τη σκηνή. Στη συνέχεια ονειρεύτηκα πράγματα που έγιναν πραγματικότητα αλλά και πολλά που ξεπέρασαν τις προσδοκίες μου. Έχω πάρει μόνο ευτυχία από αυτή την απόφασή μου να παραμείνω στη μουσική!

-Είναι εύκολο να καταφέρει κανείς να “παίξει” με τους δικούς του όρους σε αυτό το χώρο; Όχι. Ειδικά στα χρόνια που διανύουμε είναι ακόμη πιο δύσκολο. Ανέκαθεν ήταν δύσκολο να βάζεις τους δικούς σου όρους για τον τρόπο που θέλεις να βρίσκεσαι στο χώρο σου. Θέλει επιμονή και σε αυτό με βοήθησε η αποδοχή και η αγάπη του κοινού. Όταν ο κόσμος σε αποδέχεται και σε ακολουθεί, έχεις το περιθώριο, από σεβασμό και μόνο σε αυτό το κοινό, να ανεβάζεις όσο μπορείς τον πήχη για να κάνεις την μια παραγωγή καλύτερη από την άλλη, να έχεις την εικόνα που εσύ θέλεις, να βάζεις τους όρους σου στη δουλειά. Αυτά βεβαίως έχουν κόστος, δεν είναι αβασάνιστες αποφάσεις. Αλλά πρέπει να σε βοηθάνε και οι καταστάσεις, το αστέρι σου, να έχεις μια δική σου επιλογή για το πώς θέλεις να υπάρξεις, να λες πολλά όχι, να έχεις τύχη…

-Μου κάνει εντύπωση που μια τόσο σημαντική καριέρα ξεκίνησε τυχαία όπως λέτε… Κι όμως! Ξεκίνησα να ασχολούμαι με τη μουσική λίγο πριν φύγω για σπουδές στο εξωτερικό. Θα πήγαινα στην Ιταλία να σπουδάσω Αρχαιολογία, κάτι που τελικά δεν συνέβη. Τότε λοιπόν προέκυψε αυτή η γνωριμία με τα παιδιά που έπαιζαν ρεμπέτικα. Είχαν ήδη μια πρόταση να συμμετάσχουν σε ένα πρόγραμμα που ετοίμαζε ο Διονύσης Σαββόπουλος, οπότε με αυτή τη μοιραία, τελικά, συνάντηση που είχαμε τότε, αποφάσισα να πορευτώ. Ωστόσο, η σχέση μου με τη μουσική είναι βαθιά και ουσιαστική από τότε που θυμάμαι τον εαυτό μου. Εξάλλου η μισή Ελλάδα τραγουδάει και η άλλη μισή γράφει τραγούδια. Όλοι μας έχουμε στη χώρα αυτή ιδιαίτερη σχέση με τη μουσική.

-Πιστεύετε στη τύχη; Πιστεύω ότι στις ζωές όλων μας προκύπτουν κάποιες ευκαιρίες, γίνονται κάποιες συναντήσεις που μπορεί να είναι μοιραίες και έρχονται κάποιες επαφές που μπορεί να αλλάξουν τον κόσμο σου. Το θέμα λοιπόν είναι πόσο έτοιμος είσαι ανά πάσα στιγμή να αλλάξεις ρότα. Πόσο έτοιμος είσαι να στρίψεις δρόμο. Αυτό είναι θέμα ενστίκτου και θέμα τύχης. Ορισμένες φορές βέβαια, κάποια πράγματα είναι για να γίνουν, όπως λέμε! Με μια μεταφυσική προσέγγιση θα έλεγα ότι ίσως τελικά έρχονται πράγματα στις ζωές μας, που είτε το θέλουμε είτε όχι, δεν μπορούμε να τα αποφύγουμε. Και πρέπει να ακολουθείς αυτό το δρόμο που σου δείχνει η ζωή. Συνήθως δεν βγαίνεις χαμένος! Δεν ξέρω λοιπόν αν όλα αυτά είναι τύχη ή κάτι άλλο. Πιστεύω ότι όλοι μας είμαστε μικρές θεότητες. Κι εσύ, κι εγώ, και ο διπλανός μας και όλοι γύρω μας. Κρύβουμε μέσα μας μικρές θεότητες με απίστευτες δυνατότητες. Με αυτή την έννοια πιστεύω σε μια μεταφυσική δύναμη που μπορεί να έχει ο άνθρωπος.

-Σήμερα, μετά από τόσα χρόνια, πού βρίσκετε έμπνευση και αφορμές για να συνεχίζετε να ασχολείστε με τη μουσική; Η ίδια η μουσική είναι η αφορμή. Αυτό που αναζητάς πάντα από αυτή την τέχνη είναι αυτό το δημιουργικό στροβίλισμα που προϋποθέτει. Οι συναντήσεις με πολλούς ανθρώπους, η ανταλλαγή απόψεων, οι αναπάντεχες επαφές, οι νέοι ήχοι, οι καινούργιες μουσικές. Η μουσική σε φέρνει σε επαφή με έναν άλλο κόσμο και μέσα από αυτό το πρίσμα σε κάνει να σκέφτεσαι, να λειτουργείς, να αλλάζεις, να αντιλαμβάνεσαι διαφορετικά τα γεγονότα και να δημιουργείς καινούργια πράγματα. Για μένα, ακόμη, δεν υπάρχει πιο όμορφο πράγμα από 45

-Ωστόσο, δεν ξέρω κατά πόσο μπορούμε να εκμεταλλευτούμε τις όποιες δυνατότητές μας, δεδομένων των σημερινών συνθηκών...

-Με ποια κριτήρια ετοιμάζετε μια καινούργια δουλειά; Τα κριτήρια για εμένα είναι πάντα ίδια. Το κατά πόσο με γοητεύουν οι άνθρωποι με τους οποίους επιλέγω να συνεργαστώ και φυσικά κατά πόσο τους γοητεύω κι εγώ. Είναι αμφίδρομη η σχέση ανάμεσα στο δημιουργό και τον ερμηνευτή. Επίσης, οι εκάστοτε μουσικές και τα τραγούδια να γεννιούνται αβίαστα, από μόνα τους, χωρίς να γίνονται κατά παραγγελία. Δίνω πάντα βάση στη μελωδία, αλλά ίσως δίνω ελάχιστα μεγαλύτερη προσοχή στο στίχο. Για εμένα είναι σημαντικά τα λόγια που θα πεις σε ένα τραγούδι. Θέλω να λένε επί της ουσίας κάτι.

Είναι αλήθεια, περνάμε μια περίοδο κρίσης. Πέρα από το τελευταίο καιρό που τα πράγματα έφτασαν σε ακραία σημεία, έχουμε στις πλάτες μας κάποια χρόνια σοβαρής κρίσης που έχει κάνει σίγουρα τα πράγματα πολύ πιο δύσκολα. Ιδίως μάλιστα στο χώρο της τέχνης που κινούμαι. Αναγκάζεσαι να συμπεριφερθείς, να ζήσεις και να λειτουργήσεις κάτω από μια δυσμενή οικονομική συνθήκη και προκαλεί εξίσου δυσμενείς συνθήκες σε όλους τους τομείς μιας κοινωνίας.

-Ποια πρέπει να είναι η θέση ενός καλλιτέχνη σε αυτή την κατάσταση;

-Όλα αυτά τα χρόνια έχετε μια παράλληλη πορεία και σε διεθνές επίπεδο, κάνοντας πολλές συναυλίες σε διάφορες πόλεις του κόσμου. Πώς είναι να τραγουδάς σε ένα κοινό που δεν καταλαβαίνει τη γλώσσα σου;

Καταρχάς, να κάνει το καλύτερο που μπορεί στην τέχνη του. Να παράγει μουσική, να παράγει τέχνη και να συμπαρίσταται. Οι τέχνες γενικότερα, αλλά ειδικά η μουσική λόγω της αμεσότητάς της, έχει μια απίστευτη θεραπευτική δύναμη! Με την έννοια λοιπόν της θεραπευτικής τέχνης, ο καλλιτέχνης είναι εδώ και συμπαρίσταται με τον δικό του τρόπο. Η τέχνη κάνει τη δουλειά της από μόνη της. Από εκεί και πέρα αν κάποιος κρίνει ότι θέλει να “παρέμβει” και με άλλο τρόπο, μπορεί να το κάνει.

Υπάρχει πράγματι μια διεθνής βόλτα. Είναι κάτι που θα μπορούσε να γίνεται χρόνια τώρα από πολλούς Έλληνες καλλιτέχνες, αλλά δεν γινόταν γιατί ήμασταν κάπως αποκλεισμένοι. Όταν η Ελλάδα ξεκίνησε να παίρνει Όσκαρ ή Νόμπελ και παρόμοιες διακρίσεις, ήρθε δυστυχώς μια δικτατορία που τα τσάκισε όλα. Από τότε λοιπόν νομίζω ότι ξεχάσαμε λιγάκι να επικοινωνούμε με τον υπόλοιπο κόσμο. Στόχος μου μέσα από αυτή τη διεθνή βόλτα που κάνω όλα αυτά τα χρόνια, είναι να συναντηθούμε μουσικά με ανθρώπους που μπορεί να έχουν άλλα ακούσματα, να συναντηθούμε συναισθηματικά, να μιλήσουμε και να επικοινωνήσουμε με μια γλώσσα ψυχής και τέχνης που μιλάει πάντα ξεκάθαρα. Η συγκεκριμένη μουσική βόλτα έχει πολλή χαρά! Ζούμε μια ανάταση ψυχής και προσπαθούμε να ενωνόμαστε με ένα βαθύ τρόπο με το κοινό που έρχεται να μας ακούσει.

-Τι πιστεύετε ότι θα μας βγάλει από το κοινωνικό, κυρίως, αδιέξοδο που ζούμε; Νομίζω η ψυχραιμία και η καλή θέληση. Η ψυχραιμία και η ομόνοια. Η ψυχραιμία και η συνεννόηση. Χρειάζεται να είμαστε όλοι μας προσεκτικοί, περνάμε δύσκολα χρόνια, και για να μην γίνουν και “αδελφοκτόνα”, χρειάζεται μέτρο και κατανόηση της αντίθετης άποψης. Δεν ήμασταν, δυστυχώς, πολύ ενεργοί πολίτες τα προηγούμενα χρόνια και αφήσαμε την πολιτική ηγεσία να μας κάνει ό,τι θέλει χωρίς να ασχολούμαστε με όσα συμβαίνουν.

-Τι εικόνα πιστεύετε ότι έχει το κοινό σας για εσάς; Την καλύτερη (γελάει). Αστειεύομαι προφανώς, θέλω να πω ότι νιώθω την αγάπη του κοινού, μου δείχνει εμπιστοσύνη. Όμως, κατά κάποιο τρόπο υπάρχει ένας έλεγχος, με την έννοια ότι ο κόσμος που σε ακούει για χρόνια και σε ακολουθεί πιστά, μετά από κάποιο σημείο έχει απαιτήσεις από εσένα. Μερικές φορές τις ικανοποιούμε αυτές τις απαιτήσεις, τις περισσότερες ελπίζω, ενώ κάποιες άλλες φορές όχι.

-Ωστόσο, παρά τις δυσμενείς συνθήκες που αναφέρετε, δεν έχει αναβιώσει το πολιτικό τραγούδι όπως συνέβη σε ανάλογες περιπτώσεις στο παρελθόν. Νομίζω ότι εκφραζόμαστε αλλιώς στις μέρες μας. Αν και για μένα πολιτικό είναι κάθε τραγούδι το οποίο μπορείς να πεις, ακόμη κι αν είναι ερωτικό. Δηλαδή ένα τραγούδι σε ποίηση του Ελύτη ή ένα αυθεντικό λαϊκό τραγούδι ενός από τους κλασικούς μας συνθέτες, έχει μια τοποθέτηση. Μας δείχνει πώς βλέπει τη ζωή, πώς βλέπει τον απέναντι ή τον εαυτό του μέσα από τον απέναντι. Για εμένα λοιπόν κάθε τραγούδι μπορεί να είναι πολιτικό, όπως και καθετί που κάνουμε στην καθημερινότητά μας. Τα σπουδαιότερα βέβαια τραγούδια με πολιτική θέση γράφτηκαν κατά την περίοδο της δικτατορίας, όπου πραγματικά υπήρξαν αριστουργηματικές συνθέσεις. Οι σημερινές συνθήκες είναι διαφορετικές. Υπάρχουν τραγούδια που μιλάνε για όσα ζούμε. Για παράδειγμα υπάρχει ένα τραγούδι στο νέο μου δίσκο σε στίχους Νίκου Μωραΐτη με τίτλο «Άτομα», που έχει μεγάλη σχέση με τις ζωές μας σήμερα.

-Η υστεροφημία σάς απασχολεί καθόλου; Όλους νομίζω μας απασχολεί και όλοι οι μουσικοί θέλουμε να αφήσουμε έστω και ένα μικρό λιθαράκι σε αυτή τη μοναδική τέχνη αλλά και στη μοναδική κληρονομιά της πολύ ξεχωριστής ελληνικής μουσικής. Δηλαδή, θέλεις σίγουρα κάποια τραγούδια σου να μείνουν στο χρόνο, να αφήσεις κι εσύ μια παρακαταθήκη. Αν αυτό εννοούμε σαν υστεροφημία βεβαίως και με ενδιαφέρει.

-Σήμερα ποιες φιλοδοξίες έχετε; Ωραία τραγούδια και ωραίες μουσικές είναι οι φιλοδοξίες μου! Έχω κάνει πολλά πράγματα, νιώθω πολύ γεμάτη και πολύ ευτυχής με τη δουλειά μου. Είμαι τυχερή. Εύχομαι όσο ακόμη τραγουδάω, είτε σαν άνθρωπος της μουσικής είτε σαν κοινό, να γράφονται καινούργια τραγούδια με ουσία. Αυτό είναι για εμένα ζωή και αυτό πρέπει να είναι η ζωή. Να μην σταματούν ποτέ οι φιλοδοξίες μας, οι ελπίδες μας και τα όνειρά μας.

-Στο σημείωμα του νέου σας δίσκου, γράφετε ότι η παραγωγή του ήταν σαν μια μικρή Οδύσσεια! Ήταν μια μικρή Οδύσσεια πράγματι! Λόγω των συνεχόμενων αλλαγών και των συνθηκών που υπάρχουν σήμερα στην δισκογραφία που μεταβάλλεται διαρκώς, υπήρξαν πολλές δυσκολίες που καθυστέρησαν αυτή τη δουλειά.

46

Πληροφορίες Το άλμπουμ «9+1 Ιστορίες» περιέχει τραγούδια των Νίκου Πορτοκάλογλου, Θέμη Καραμουρατίδη, Λήδας Ρουμάνη, Νίκου Μωραΐτη, Στάθη Δρογώση και Χρήστου Δεληγιάννη. Η Ελευθερία Αρβανιτάκη θα ολοκληρώσει τη φετινή καλοκαιρινή της περιοδεία στις 31/8 στη Θεσσαλονίκη (Φράγμα Θέρμης) και στις 5/9 στην Αθήνα (Θέατρο Βράχων).

47

Αιμιλία Παπαφιλίππου

Καρπός του Παρόντος, σπέρμα Παρελθόντος, σπορά Μέλλοντος. «Περίπατος» στην Κίμωλο Της Νάντιας Δρακούλα naddrac@gmail.com 48

Εν μέσω ιστορικών στιγμών για την Ελλάδα και την Ευρώπη, σε μια χώρα απότομα διχασμένη, με την καθημερινή αβεβαιότητα για τις σκέψεις και τις πράξεις μας να έχει εγκατασταθεί για τα καλά στη ζωή μας, αναζητώ μια δροσερή σκιά πολιτισμού σε ένα ζεστό καλοκαίρι που θα χαραχτεί ανεξίτηλα στη μνήμη μας. Με την εικαστικό Αιμιλία Παπαφιλίππου γνωριστήκαμε πέρυσι στους Παξούς, όταν συμμετείχε στην ομαδική έκθεση Post Vacation Blues. Τότε με είχε κεντρίσει η σύνθετη σκέψη της πάνω στην έννοια του πλέγματος, του νερού και του χρόνου. Το χειμώνα, το έργο της Παλμικά Πεδία -μια συνεργασία με τον οργανισμό ΝΕΟΝτράβηξε τα βλέμματα του κόσμου στην Αρχαία Αγορά ενώ έντυνε με video art τη Στοά του Αττάλου. Αυτό τον Αύγουστο, όσοι βρεθούν στα σοκάκια της Κιμώλου θα έχουν την ευκαιρία να ζήσουν τον «Εικαστικό Περίπατο», μια σειρά εκδηλώσεων που διαπραγματεύεται τη σχέση φυσικού τοπίου, αρχιτεκτονικής του τόπου και σύγχρονης τέχνης. Με αφορμή το γλυπτό της “Ο καρπός του Παρόντος, σπέρμα Παρελθόντος, σπορά Μέλλοντος’’ η εικαστικός θα παρουσιάσει τις σκέψεις και τη δουλειά της στο νησί.

-Πέρυσι Παξοί, φέτος Κίμωλος. Ποια είναι η σχέση σου με τα νησιά; Παξοί και Κίμωλος και όπου... Πέρυσι στην έκθεση Post Vacation Blues των Παξών και φέτος στον Εικαστικό Περίπατο Κιμώλου. Με πρωτοβουλίες καλλιτεχνών, τον τελευταίο καιρό, οργανώνονται δράσεις με σκοπό να ευαισθητοποιηθεί, όπως είθισται να λέγεται, το κοινό σε αυτό που ονομάζουμε πολιτισμό. Κάποιοι εναντιώνονται, θεωρώντας πως αυτά είναι αδιάφορα , ελιτίστικα ακόμη, αλλά εκεί ακριβώς θα πρέπει να αναζητήσουμε τη πηγή των δεινών μας. Γιατί πολιτισμό παράξαμε όταν χρειάσθηκε να λύσουμε βασικά προβλήματα επιβίωσης. Πώς να ζεσταθούμε, πώς να τραφούμε, πώς να οργανώσουμε κοινωνίες. Πολιτισμός δηλαδή προκύπτει από λύσεις που και συγκρότηση ταυτότητας επιφέρουν και σχέσεις αλληλεπίδρασης άρα και σεβασμού, με τη 49

φύση και με τους άλλους συγκροτούν. Όσο για τα νησιά, τη φύση γενικότερα, δεν παύω να μαθαίνω... Όποτε μπορώ πηγαίνω να αφουγκραστώ τα φυσικά φαινόμενα και πώς αυτά διαμορφώνουν μορφές και με τη σειρά τους αυτές μορφοποιούν επιγνώσεις. Άλλωστε νομίζω πως όλοι το αντιλαμβάνονται -άλλος λίγο, άλλος πολύ- αυτό που ονομάζουμε ομορφιά (και δεν είναι άλλο από συμπαντική δομή) διδάσκει ! Αντιλαμβάνομαι δηλαδή τον πολιτισμό ως μεταφύση, ως τεχνολογία της σκέψης και στρατηγική εξέλιξης.

-Με αφορμή το γλυπτό σου, τι είναι το πιο σημαντικό που ενώνει το παρελθόν, το παρόν και το μέλλον; «Ο καρπός του Παρόντος, σπέρμα Παρελθόντος, σπορά Μέλλοντος» ήταν ο τίτλος του έργου που έκανα το 1995 με πέτρα που βρήκα στο λατομείο των Πράσσων της Κιμώλου. Με μια πέτρα 250 κιλά που κρεμόταν από ένα συρματόσχοινο 6 χιλιοστών πάνω από το κεφάλι του θεατή , που παράλληλα ισσοροπούσε σ’ ένα βατήρα, θέλησα να αναφερθώ στο ζήτημα της ευθύνης, του ρίσκου, που καλείται να πάρει ο καθένας από εμάς ώστε η ζωή να έχει ουσιαστικό νόημα. Αν ο θεατής τολμούσε να βάλει

τον εαυτό του σε αυτή την φαινομενικά επικίνδυνη θέση και παράλληλα να ακουμπήσει την πέτρα, αυτή γυρνούσε γύρω από τον άξονά της προκαλώντας μια αίσθηση σχεδόν μετεωρισμού καθώς ενίσχυε τη δική του σωματαισθητηριακή αίσθηση μετεωρισμού και ισορροπίας πάνω στην ταλάντωση του βατήρα. Αντικρύ του στεκόταν, (άλλωστε αυτό ήταν και η έμπνευσή μου) το μέγα επίτευγμα της ξερολιθιάς! Δηλαδή η αρμολόγηση του άμορφου (της πέτρας) κατά τη βαρύτητα, όπου στοιχίζεται το χάος οργανώνοντας μορφή! Με άλλα λόγια και αν το σκεφτούμε αλλιώς, βαρύτητα δεν υπάρχει... μόνο έλξη και μέσω αυτής συνεκτικότητα και αέναη, τρομερή, αλλαγή. Αυτό λοιπόν που ενώνει παρελθόν και μέλλον είναι το παρόν και εδώ, τώρα, πάντα, το σημαντικό είναι η ουσιαστική ζωή, δηλαδή η συνείδηση.

-Η συνεργασία σου με το ΝΕΟΝ το χειμώνα και το έργο σου στη Στοά Αττάλου ανέδειξε σημαντικά την επιθυμία σου για διάλογο με το τοπίο, το δημόσιο και ιστορικό χώρο. Πώς θα διατύπωνες το διάλογο αυτό με λίγα λόγια;

ίδιες τις κολόνες, να μιλήσω για το παλμικό δίπολο, την πολικότητα ως εναλλαγή της ροής ρεύματος και όχι, το 0 και το 1, και πώς αυτή συγκροτεί πλέον μια άλλη ηλεκτρονική υπερ-πραγματικότητα. Πιστεύω πως και η performance, που συνέδεσε τους θεατές μεταξύ τους, ενίσχυσε αυτή την επίγνωση.

Το έργο «Παλμικά Πεδία» καλεί σε ενεργοποίηση της βούλησής μας να συμμετάσχουμε, να συνδιαλλαγούμε. Πατώντας στην πλατφόρμα των μαρμάρων και των χωμάτων, και μάλιστα μέσα στην Αρχαία Αγορά που είναι ο τόπος που γέννησε την έννοια της δημοκρατίας, πάνω σε μονοκονδυλιά σκακιέρας, παίρνοντας θέση στα πράγματα και συναντώντας τους άλλους θεατές στον λαβύρινθο των νημάτων, αυτό που μετράει νομίζω είναι η συνείδηση πως όλοι, με τον τρόπο μας, υφαίνουμε το μέλλον. Βήμα, βήμα (και ας αναλογιστούμε πως για να μάθουμε να βηματίζουμε αγωνιστήκαμε σχεδόν ένα χρόνο από τη ζωή μας εξισορροπώντας τα αντίθετα ημισφαίρια του εγκεφάλου μας) ορθώσαμε παράστημα, κτίσαμε συνείδηση. Αυτό, στις μέρες μας, θα το ονομάσω ανάδυση δικτυακής συνείδησης. Αναφέρομαι βεβαίως και στην τεχνολογία. Άλλωστε στη στοά του Αττάλου επιχείρησα, με έμπνευση την κιονοστοιχία και τον παλμό κενού/γεμάτου, φωτός/σκιάς που προκύπτει από τις

-Το τελευταίο διάστημα στη χώρα μας ζούμε την αίσθηση ενός καραβιού σε συνεχή τρικυμία. Από την άλλη είμαστε ζωντανό μέρος μιας σημαντικής ιστορίας που γράφεται. Πού πιστεύεις ότι βρίσκονται οι καλλιτέχνες και η διανόηση σε όλο αυτό; Έχουν υποχρέωση να παίρνουν θέση και να διατυπώνουν δημόσιο λόγο ή θα πρέπει να είναι πιο αποστασιοποιημένοι και επικεντρωμένοι στην τέχνη τους; Οι καλλιτέχνες μιλάνε με τον τρόπο τους και μάλιστα προειδοποιούν. Θυμάμαι στον «Κήπο με τις Αυταπάτες» του Ελύτη που καταλήγει, –έχοντας περιγράψει εν τω μεταξύ όλα αυτά που ζούμε τώρα!- πως «Καιρός λυτήριος επέστη»! Μην αναζητάτε λοιπόν τον λόγο των καλλιτεχνών στα μέτρα του λόγου που διαμείβεται στα τηλεοπτικά παράθυρα. Αντίθετα η τέχνη κάνει διεργασίες 50

είναι κομμάτι της καθημερινότητάς μας. Αν και δεν το πολυσκεφτόμαστε, το φως, οι τηλεπικοινωνίες, τα κινητά μας, το ίντερνετ έχουν αλλάξει τη ζωή μας όσο σε παλιότερες εποχές τα δίχτυα των ψαράδων, η ύφανση (όπου νομίζω πως ενέχει τη γραφή), αλλά και η ξερολιθιά που αναφέρθηκα προηγουμένως καθώς και σε αυτή αναγνωρίζω δομή πλέγματος/δικτύου. Απλώς στην ξερολιθιά το πλέγμα συγκροτείται μέσω της βαρύτητας φτιάχνοντας τοίχους και πηγάδια! Ναι, το νερό είναι στη σκέψη μου... γιατί ακόμη και σε αυτό βλέπω το «Σκακιστικό Συνεχές». Πρόκειται για ένα ιδεόγραμμα που προτείνει την σκακιέρα ως πλέγμα/δίκτυο.

βάθους, πολλές φορές σκοτεινές και ακατάληπτες ακόμη και στον δημιουργό της, έως ότου συγκροτηθεί αυτή η θέση που όταν αναδυθεί και αρθρωθεί δίνει νόημα και φωτίζει βιώματα που είναι κοινά, αν και μέχρι πρότινος ακατανόητα. Άλλωστε αυτό είναι βασικό χαρακτηριστικό της σύγχρονης τέχνης, ή αν θέλετε κάθε τέχνης, ότι εγράφει τη ζωή, τη σύγχρονη ζωή και δεν αναπαράγει μιμούμενη μορφές που έχουν παραχθεί αλλού και σε άλλο χρόνο.

-Τι σημαίνει να είσαι εικαστικός σήμερα στην Ελλάδα και ποια η σύγκριση με τα δεδομένα στην Ευρώπη; Το να είσαι εικαστικός στην Ελλάδα σήμερα αλλά και παλιότερα είναι σχεδόν αποστολή αυτοκτονίας. Και αυτό γιατί η έλλειψη καλλιέργειας και παιδείας μάς έχει αποπολιτίσει. Θα πρέπει να αντιληφθούμε πως ο πολιτισμός δεν είναι στατικός και ούτε το αρχαίο κλέος είναι επαρκές για να αξιώνουμε δικαίωση και ταυτότητα. Πολιτισμός σημαίνει συγκρότηση ταυτότητας με αξίωση παρόντος. Και αυτό σημαίνει πως πρόκειται για μια διεργασία συνεχούς επαναστοχασμού. Δεν ξέρω τι γίνεται εν γένει στην Ευρώπη αλλά σίγουρα τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα –έχουν τουλάχιστον μουσεία σύγχρονης τέχνης γιατί έχουν καταλάβει πως η τέχνη δεν είναι διακόσμηση αλλά μια συνεχής ερευνητική διεργασία στην τάξη των εννοιών αλλά και των εμπειριών που συγκροτούν τον σύγχρονο άνθρωπο. Εδώ είμαστε ακόμη “FIXed in Flux” για να χρησιμοποιήσω τον τίτλο του έργου μου για την εναρκτήρια έκθεση του Εθνικού Μουσείου Σύγχρονης Τέχνης. Και το χρησιμοποιώ και με τη θετική και με την αρνητική χροιά.

Έγραφα παλιότερα για το «Σκακιστικό Συνεχές»: Πρόκειται για το παιχνίδι που διαρκεί εδώ και καιρό, της μιας στιγμής που διαδέχεται την άλλη, μεταβάλλοντάς τα όλα πάντα παραμένοντας το αυτό. Το παιχνίδι του Χρόνου, όπου ίσως και ο ίδιος ο χρόνος να μην είναι παρά μια ακόμη παρτίδα και όπου η ενέργεια πληροφορεί την ύλη και τ’ανάπαλιν. Όλα ρευστά και συμπαγή συνάμα, τίποτα δεν είναι οριστικό και όλα συνυπάρχουν αλληλοσυγκρουόμενα, διαφέρουν μα πάντα συμφωνούν, συνερίζονται και συνορίζονται συστηματικά και μας σαγηνεύουν αδιάκοπα σ’αυτό το παιχνίδι της ροής όπου παίζει κανείς και παίζεται και ο ίδιος, ποιεί και ποιείται το Είναι εν τω Γίγνεσθαι. Σε κάθε περίπτωση στην εποχή μας, της παγκοσμιοποίησης, της διαπολιτισμικής αλληλεπίδρασης και της οικολογικής ανισορροπίας το Σκακιστικό Συνεχές, η δια της αντίθεσης σύνθεση ενότητας ως διαχωριστότητα, βρίσκεται σε πλήρη εξέλιξη.

-Ποια Ελλάδα οραματίζεσαι για το μέλλον;

-Η έννοια του πλέγματος δεσπόζει σε πολλά από τα έργα σου. Είναι μια σκέψη ιδιαίτερα πολύπλοκη και εννοιολογική ή μια καθαρή προσωπική φιλοσοφία σου;

Μια Ελλάδα που θα αντιληφθεί πως η πυρηνική κληρονομιά της είναι ο Άνθρωπος και -ξεκολλώντας από εγωισμούς- να ανασυγκροτηθεί τόσο εσωτερικά όσο και εξωτερικά και να αγωνισθεί για κάτι που, αν και είναι αδιανόητο, τείνει πραγματικά να χαθεί.©

Νομίζω πως πλέον η έννοια του πλέγματος, του δικτύου,

Πληροφορίες www.eikastikosperipatos.com http://www.aemiliapapaphilippou.com

51

ΓΙΩΡΓΟΣ ΦΑΚΑΝΑΣ

«Αισθάνομαι σαν να προσπαθώ να πουλήσω διαμάντια» Συνέντευξη Δανάη Φαίδρα Θωμαΐδου

Συμμετέχει στην ιστορική ηχογράφηση της Λιλιπούπολης του Μάνου Χατζιδάκι και μέχρι τώρα έχει ηχογραφήσει σε πάνω από 900 δίσκους της ελληνικής δισκογραφίας. Ιδρυτής του γκρουπ ISKRA και μοναδικός εκπρόσωπος της Ελλάδας στην Ορχήστρα jazz της ΕΟΚ. Έχει 9 προσωπικά cd: A New Day, Parastasis, Horizon, Amorosa, Stand Art, Echoes, Domino, Interspirit, Maestro (αφιερωμένο στο Δ. Μητρόπουλο) στα οποία συμμετέχει η ελληνική jazz σκηνή και οι μεγαλύτεροι μουσικοί του κόσμου όπως Dave Weckl, Anthony Jackson, Frank Gambale, Mike Stern, Bireli Lagrene, Eric Marienthal, Mitch Forman, Scott Kinsey, Wallace Roney, Lenny White, Brett Garsed, Bob Franceschini κ.α.

εξωτερικού. Γράφει μουσική για θέατρο και κινηματογράφο ενώ είναι ιδρυτής του Ωδείου Τέχνης και του ΑΘΗΝΑ΄Live όπου διοργανώνονται συναυλίες/σεμινάρια με μουσικούς της παγκόσμιας jazz σκηνής (John Scofield, Pat Martino, Joe Zawinul, Buster Williams, Billy Cobham, Steve Gadd, John Pattituci, Dennis Chambers, Allan Holdsworth, Scott Henderson, Frank Gambale, Victor Wooten, Anthony Jackson κ.λπ.). Εχει διδάξει Ηλεκτρικό Μπάσο και jazz θεωρητικά σε περισσότερους από 800 επαγγελματίες. Είναι συγγραφέας 18 εκπαιδευτικών βιβλίων για τη θεωρία της μουσικής και το ηλεκτρικό μπάσο, τα οποία διδάσκονται σε σύγχρονα ωδεία της Ελλάδας και του εξωτερικού.

Το cd “INTERSPIRIT” περιλαμβάνει μουσική που συνθέτει ειδικά για τον μεγάλο μπασίστα Anthony Jackson. Το εκδίδει η Αμερικάνικη εταιρεία “Abstract Logix” και κυκλοφορεί σε Αμερική, Ευρώπη και Ασία, ενώ μπαίνει στη λίστα των υποψηφίων του “53rd Grammy Award” στην κατηγορία “Best Contemporary Jazz Album”.

Με το Yiorgos Fakanas Group δίνει συναυλίες συνεργαζόμενος με ονόματα της διεθνούς jazz σκηνής όπως οι Mike Stern, Frank Gambale, Anthony Jackson, Dave Weckl, Alex Acuna, Bireli Lagrene, Dennis Chambers, Horacio El Negro, Greg Howe, Eric Marienthal, Guthrie Govan, Dominique Di Piazza, Brett Garsed, Barry Finerty, Mitch Forman, Tony Lakatos, Scott Kinsey, Jeff Richman, Bob Franceschini κ.ά.

Η μουσική του παρουσιάζεται σε Αμερική, Ευρώπη, Ιαπωνία και Κορέα με εξαιρετική επιτυχία, ενώ η Ιαπωνική εταιρεία “King Records” επανεκδίδει τα cd «Echoes» και «Domino». Δίνει πολυάριθμες προσωπικές συναυλίες στο Μέγαρο Μουσικής, Ηρώδειο, Λυκαβηττό, Παλλάς με δικά του έργα εκτελεσμένα από Ορχήστρες της Ελλάδας και του

Το επόμενο του cd “ACROBAT” θα κυκλοφορήσει σύντομα.

52

-Μιλήστε μου για τη νέα δισκογραφική δουλειά σας.

σαν μια όαση στην έρημο, την οποία, καλούμε τον κόσμο να ανακαλύψει.

Σύντομα κυκλοφορεί το δέκατο προσωπικό cd μου, με τίτλο “Acrobat”. Ηχογραφήθηκε στην Ελλάδα, πριν ενάμιση χρόνο, αλλά όπως κάθε δίσκος αυτού του είδους, χρειάζεται χρόνο για να ολοκληρωθεί. Συμμετέχουν οι Dennis Chambers (τύμπανα), Mike Stern (κιθάρα), Lew Soloff (τρομπέτα), καθώς και πολλοί εξαίρετοι jazz μουσικοί από το ελληνικό μου γκρουπ YFG (Yiorgos Fakanas Group) όπως οι: Τάκης Πατερέλης, David Lynch, Αντώνης Ανδρέου, Γιώργος Κοντραφούρης και Sam Marlieri.

-Θεωρείτε ότι είναι θέμα μουσικής παιδείας, θέμα κουλτούρας ή θέμα προβολής από τα Μέσα Μαζικής Ενημέρωσης, το γεγονός ότι, στην Ελλάδα, η τζαζ δεν έχει μεγάλη αποδοχή; Ναι, είναι αλήθεια ότι η αποδοχή που βιώνω στο εξωτερικό δεν έχει σχέση με αυτή της Ελλάδας, αλλά δεν φταίει ο κόσμος. Φταίει η ελλειπής πληροφόρησή του. Δεν είναι θέμα παιδείας όπως συνηθίζεται να λέγεται. Δεν είναι απαραίτητο να σπουδάσει όλος ο κόσμος στα ωδεία για να συμμετέχει ως ακροατής στην δημιουργική μουσική. Υπάρχει έλλειμα καλλιέργειας. Σε αυτό έχουν μεγάλη ευθύνη τα Μ.Μ.Ε. Σκεφτείτε ότι σε κανένα ιδιωτικό τηλεοπτικό κανάλι δεν υπάρχουν συγκροτημένα ορχηστρικά σχήματα, πόσω μάλλον μια τζαζ ορχήστρα. Ακόμα και η Big Band της Ε.Ρ.Τ, την οποία έχω διευθύνει στο παρελθόν, δεν υπάρχει πια. Στο εξωτερικό κάθε μεγάλος τηλεοπτικός σταθμός έχει τις δικές του ορχήστρες! Πώς λοιπόν, να περιμένω από το κοινό να μπορεί να επιλέξει την τζαζ ανάμεσα στην ελάχιστη γκάμα μουσικών ειδών που πληροφορείται από τα Μέσα, τα οποία τις περισσότερες φορές είναι κατευθυνόμενα και συνήθως πρέπει να πουλήσουν γρήγορο και φθηνό προϊόν, ούτως ώστε ο κόσμος να καταναλώνει εύκολα και γρήγορα; Έτσι, οι εταιρείες, τα κανάλια και όποιος άλλος συμμετέχει σε αυτή την παραγωγή ταχυφαγείου, εξασφαλίζουν πολλές πωλήσεις με πολύ μικρό κόστος. Όπως συμβαίνει σε ό,τι υπάρχει γύρω μας. Πώς θα μπορούσε μέσα σε αυτές τις οικονομικές και κοινωνικές συνθήκες που ζούμε να συμβαίνει κάτι διαφορετικό με τη μουσική και με την τέχνη εν γένει;

Ποιο είναι το έναυσμα για κάθε νέα δημιουργία; Η μουσική είναι η ίδια μου η ζωή. Είμαι από τους ανθρώπους που δεν δέχομαι να συνταξιοδοτηθώ. Θέλω πάντοτε να δουλεύω με τη μουσική μου, με την εκπαιδευτική και με την συγγραφική μου δραστηριότητα, με ό,τι καταγίνομαι, προκειμένου να ζω! Τόσο απλά. Να παράγω, να δημιουργώ, μέσα από την διαδικασία των ήχων, γεγονός που μου δίνει τη δυνατότητα να αισθάνομαι ολοκληρωμένος και να κτίζω μια γέφυρα επικοινωνίας με τους τριγύρω μου.

-Η έμπνευση από πού προκύπτει; Κυρίως από τη θέλησή μου να γράψω κάτι καινούριο. Υπάρχουν πολλά ερεθίσματα που μπορούν να οδηγήσουν στη δημιουργία ενός μουσικού έργου. Όμως, η εικόνα του συνθέτη που αγναντεύει τη θάλασσα και εμπνέεται, είναι μάλλον λανθασμένη! Δεν χρειάζεται να υπάρχει πάντα κάποιο έντονο συναισθηματικό βίωμα, για να δημιουργήσουμε ένα καινούριο κομμάτι. Συνήθως, εργαζόμαστε, παίζουμε με τους ήχους, οι οποίοι, προφανώς, έχουν επηρεαστεί από την καθημερινότητά μας και το παραγόμενο καλλιτεχνικό αποτέλεσμα ενδέχεται να ταυτίζεται με μια κατάσταση που έχουμε ζήσει ή που επιδιώκουμε να εκφράσουμε. Ο τίτλος στην ορχηστρική μουσική είναι τις περισσότερες φορές συμβολικός.

-Άρα, υποθέτω, ότι το να υπηρετείς ένα όχι “ευρείας κατανάλωσης” μουσικό είδος, έχει και προσωπικό κόστος... Το κόστος αρχίζει να υπάρχει από την στιγμή που θέλεις να συναγωνιστείς τα υπόλοιπα πράγματα που συμβαίνουν. Παραπονιέσαι, αρχίζεις και θυμώνεις με ό,τι συμβαίνει τριγύρω με αποτέλεσμα η δημιουργικότητά σου να χάνεται και η διάθεσή σου να είναι αρνητική. Μόνο τότε υπάρχει κόστος. Αν είσαι αφοσιωμένος στο έργο σου πάντοτε θα υπάρχουν ακροατές και μπορούν να δημιουργηθούν οι συνθήκες που μπορείς και να επιβιώσεις, αλλά και να αισθανθείς κύριος του εαυτού σου και του έργου σου.

-Με αφορμή τον τίτλο “Acrobat”, σε τι ακροβατείτε; Όταν ασχολείσαι με ένα μουσικό είδος, το οποίο δεν έχει την προβολή που θα έπρεπε και όταν παράλληλα υπάρχουν πάρα πολλές προτεινόμενες μουσικές επιλογές που συνάδουν με την υποκουλτούρα, ενώ εσύ κάνεις κάτι πολύ διαφορετικό και βαθιά ουσιαστικό... είναι προφανές ότι ακροβατείς!

-Κύριος του έργου σου. Κύριος της τσέπης σου;

-Σας θυμώνει αυτή η... επικίνδυνη ελληνική μουσική ακροβασία;

Αυτό είναι ένα δύσκολο κομμάτι. Ωστόσο, στη σημερινή ελληνική –και όχι μόνο- πραγματικότητα για τον καθένα είναι δύσκολο να βιοπορίζεται από οποιοδήποτε επάγγελμα. Παρόλα αυτά, είναι προφανές ότι όσο η πίτα είναι μικρότερη, η οικονομική απολαβή που μπορείς να έχεις είναι σε αναντιστοιχία με το έργο σου. Όμως η προσωπική ικανοποίηση που παίρνεις με το ότι η δουλειά σου είναι, ουσιαστικά, το χόμπι σου είναι μεγάλη, σε κάνει ευτυχισμένο! Σε αντίθεση με όλους εκείνους τους «μουσικούς» και τους «συνθέτες» του λεγόμενου εμπορικού χώρου που χρησιμοποιούν τη μουσική για να κερδίσουν περισσότερα χρήματα. Εμείς που δεν ανταλάσσουμε τα όνειρα μας με κάποιο χρηματικό αντίτιμο, δεν χρησιμοποιούμε τη μουσική, την υπηρετούμε.

Δεν είναι μόνο ελληνικό φαινόμενο, καθώς και στο εξωτερικό ισχύουν ακριβώς τα ίδια πράγματα. Η δημιουργική μουσική, η Jazz, το Fusion, με τα οποία ασχολούμαι εγώ, έχουν πάντα ένα μικρό κοινό, ακόμα και αν πρόκειται για την Αμερική. Βέβαια, ένα 3% του κοινού της Αμερικής είναι πολύ μεγαλύτερος αριθμός ακροατών από το αντίστοιχο ποσοστό αυτών της Ελλάδας. Δεν με θυμώνει. Απλά γνωρίζω ότι η δική μας μουσική έχει μικρό κοινό. Εμείς, φυσικά, καλούμε τους πάντες να ακούσουν όσα κάνουμε αλλά, ομολογώ ότι μερικές φορές, αισθάνομαι σαν να προσπαθώ να πουλήσω διαμάντια. Και τότε καταλαβαίνω ότι, έτσι όπως είναι σήμερα διαμορφωμένα τα πράγματα, τα διαμάντια καταλήγουν να είναι για λίγους... χωρίς αυτό να σημαίνει ότι αυτό το δεδομένo δεν μπορεί να αλλάξει. Άλλοτε πάλι, παρομοιάζω το μουσικό είδος που υπηρετώ

-Άλλωστε, πλέον, ακόμα και οι εμπορικοί μουσικοί – 53

μουσική του επικοινωνεί με κάθε πλευρά της γης. Ήταν απίστευτο, λόγου χάρη, όταν έπαιζα στο Cotton Club στο Τόκυο, να ακούω από την πρώτη σειρά του κοινού να σιγοψιθυρίζουν την εισαγωγή του κομματιού που μόλις είχα προαναγγείλει! Ή όταν ήμουν σε καφετέρια στη Σεούλ και με πλησίασαν Κορεάτες για να μου πουν ότι είναι φαν της μουσικής μου. Ενώ αργότερα, φτάνοντας στο θέατρο όπου θα έπαιζα να βλέπω ουρές κόσμου απ’έξω και την ώρα που κατέβαινα από το αυτοκίνητο να φωνάζουν το όνομά μου, ενώ στο τέλος της συναυλίας να με περιμένουν 450 Κορεάτες, κρατώντας το cd μου, για να το υπογράψω. Αυτές οι στιγμές, αν μη τι άλλο, με κάνουν να κοιμάμαι ήσυχος το βράδυ. Σε καμία περίπτωση δεν μειώνω τις συναυλίες που έχω παίξει στη χώρα μας τα τελευταία 30 χρόνια. Πάντα την ίδια ψυχή καταθέτω και την ίδια επικοινωνία επιδιώκω.

όπως τους λέτε- έχουν πληγεί από την κρίση. Εσείς; Η κρίση έχει κάνει καλό στην καλή, δημιουργική μουσική τέχνη. Ο κόσμος δεν έχει πλέον τη δυνατότητα να καταναλώνει υπέρογκα χρηματικά ποσά για μουσική που παράγεται μέσα σε χώρους όπως τα σκυλάδικα. Τα εισιτήρια για μία παράσταση σαν τις δικές μας είναι πάντοτε φθηνότερα και έτσι αρχικά το κοινό, σχεδόν χωρίς να το γνωρίζει, επιλέγει αυτό το είδος γιατί θέλει να ψυχαγωγηθεί. Έρχεται, λοιπόν, πιο κοντά σε πράγματα που, ενδεχομένως, δεν θα επέλεγε στο παρελθόν. Από τη στιγμή που θα πληροφορηθεί το νέο, γι’αυτόν, τρόπο ψυχαγωγίας, υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνει οπαδός ενός μουσικού είδους το οποίο πριν ίσως να μην το γνώριζε. Μέσα, λοιπόν, στις ιδιόμορφες συνθήκες στις οποίες ζούμε, εμείς –κατά κάποιο τρόπο- έχουμε ωφεληθεί. Αυτό δεν σημαίνει, φυσικά, ότι δεν έχουμε τα προβλήματα που έχουν όλοι οι κάτοικοι της χώρας μας, αυτή τη δύσκολη περίοδο.

Είναι προφανές ότι η σχέση με το κοινό είναι πολύ σημαντική για εσάς. Η σχέση μου με το κοινό είναι είναι μια πραγματική κάθαρση. Κάθε φορά που τελειώνει μια συναυλία αισθάνομαι καλύτερος άνθρωπος. Κάθε μουσικός ζει και υπάρχει επί σκηνής, αναπτύσσοντας τη σχέση του με το κοινό. Δεν εννοώ ότι πάντοτε περιμένω η ανταπόκριση να είναι ενθουσιώδης, μπορεί να είναι ακόμα και αρνητική. Εδώ και πολλά χρόνια η σχέση μου με τον κόσμο με γεμίζει αισθήματα αγάπης και ολοκλήρωσης. Το έργο που γράφω δεν το γράφω για να το ακούσω μόνο εγώ στο στούντιο ή στο σπίτι μου, αλλά γιατί θέλω να επικοινωνήσω με τον κόσμο.

-Θα μπορούσε να συμβάλλει θετικά, λοιπόν, η μουσική σας στην παρούσα δύσκολη κοινωνική και πολιτική κατάσταση; Η μουσική είναι ο μόνιμος συνοδός σε όλες μας τις δραστηριότητες. Ούτως ή άλλως πάντα μας συντροφεύει. Ας σκεφτούμε, λοιπόν, τι είναι η μουσική; Είναι η τέχνη που βάζει τάξη στο χάος των ήχων. Αυτή τη στιγμή μπορώ να ακούσω από το παράθυρό μου πολλούς ήχους, από ένα αυτοκίνητο που περνάει, από τον βηματισμό ή την ομιλία ενός ανθρώπου... η μουσική παίρνει όλους τους ήχους και τους κάνει συντεταγμένους. Αποκτά με αυτό τον τρόπο τη δυνατότητα να οδηγεί τον άνθρωπο μακριά από οποιαδήποτε χαοτική κατάσταση. Να τον οδηγεί με ηρεμία σε μία τάξη πραγμάτων. Κατά κάποιο τρόπο αισθάνομαι ότι εξημερώνει όχι μόνο τα αισθήματα αλλά και τον ίδιο τον άνθρωπο. Έχει λοιπόν πολιτικό λόγο. Άλλωστε, η ορχηστρική μουσική, την οποία εγώ κυρίως υπηρετώ, είναι εμβαπτισμένη στην πολιτική δραστηριότητα. Αυτό συμβαίνει γιατί όταν την ακούμε συμμετέχουμε 100%. Δεν υπάρχουν στίχοι να μας κατευθύνουν. Ο καθένας μπορεί να δώσει τη δική του ερμηνεία. Το γεγονός της συμμετοχής σηματοδοτεί την πολιτική διάσταση αυτής της μουσικής, γιατί όταν γυρίσει ο ακροατής στο σπίτι του, μετά από μια ορχηστρική συναυλία (τζαζ, κλασικής κ.ά.) ενδέχεται, με την επεξεργασία των ήχων και την επιρροή τους στο μυαλό του, να βρει λύση για πολλά προσωπικά –και όχι μόνο- προβλήματα. Πράγμα που δεν γίνεται πάντα με το τραγούδι γιατί ακόμα και αν ταυτιστούμε βιωματικά με κάποιο τραγούδι, είναι συγκεκριμένο το θέμα το οποίο πραγματεύεται. Η μονοδιάστατη προβολή των τραγουδιών στην Ελλάδα, θεωρώ ότι είναι πολιτιστικό πρόβλημα. Είμαστε από τους λίγους λαούς διεθνώς που έχουμε μεγάλη δυσκολία να ακούσουμε ορχηστρική μουσική. Έχουμε ταυτίσει τη μουσική με το τραγούδι. Στην περίοδο λοιπόν που διανύουμε η πραγματική δημιουργική μουσική και η διάδοσή της μπορεί να προσφέρει, πέραν του ψυχαγωγικού της χαρακτήρα και απρόσμενες λύσεις στην καθημερινότητα μας.

-Όντας και δάσκαλος ηλεκτρικού μπάσου βλέπετε στους νέους μουσικούς ελπιδοφόρα προοπτική, ειδικά στη τζαζ; Σαφέστατα. Έχω δει πολλά νέα παιδιά να παίζουν πάρα πολύ καλά. Σε αυτό έχει συμβάλλει και η διαδικασία διδασκαλίας από παλαιότερους μουσικούς, σε ωδεία που ασχολούνται σοβαρά με το εκπαιδευτικό κομμάτι, γεγονός που βοήθησε ώστε οι νέοι μουσικοί να γνωρίζουν την τζαζ, από την γέννησή της έως και την σημερινή εξέλιξή της και καταθέτουν αξιόλογες προσωπικές δουλειές. Στο δικό μας Ωδείο Τέχνης βλέπω πολλούς νέους ελπιδοφόρους μουσικούς, τους οποίους προσπαθούμε να ενδυναμώσουμε. Πλέον, η εκπαιδευτική μας δραστηριότητα απλώνεται και σε άλλες περιοχές. Έχουμε δημιουργήσει το Fakanas Education Νet, το οποίο είναι ένα δίκτυο συνεργατών, σε διάφορα ωδεία της χώρας στα οποία εμείς αναλαμβάνουμε το σύγχρονο τμήμα και διδάσκουμε τα σύγχρονα όργανα.

-Τι όνειρα, τι σχέδια κάνετε; Πρώτα απ’όλα να βρούμε σαν Έλληνες την αξιοπρέπειά μας και να την υπερασπιστούμε μέχρι τέλους. Από εκεί και πέρα θέλω να έχω την υγεία μου και να μπορώ να γράφω και να δημιουργώ μουσική, είτε στον τομέα της σύνθεσης, είτε της εκπαίδευσης, είτε των ζωντανών εμφανίσεων. Αν το επιτύχω, είμαι ικανοποιημένος και χορτασμένος. Όσο για τα σχέδιά μου, πέρα από την ολοκλήρωση του δίσκου «Acrobat», η μουσική σκηνή «Αθηνά live» θα έχει και την επόμενη σεζόν πολλές συναυλίες Ελλήνων και ξένων καλλιτεχνών παρόλη την κρίση και σαν συγκρότημα YFG (YorgosFakanasGroup), υποσχόμαστε μια πλούσια δραστηριότητα όχι μόνο στο Αθηναϊκό κοινό, αλλά και στο κοινό της περιφέρειας.

-Έχοντας παίξει σε χιλιάδες κόσμου στο εξωτερικό τι θυμάστε πιο έντονα; Πράγματι, οι εμπειρίες μου τα τελευταία επτά χρόνια που γυρίζω τον κόσμο παίζοντας την μουσική μου είναι κάτι παραπάνω από απογειωτικές. Είναι πολύ βαθιά η ικανοποίηση του δημιουργού όταν διαπιστώνει ότι με τη 54

Πληροφορίες www.fakanas.gr

55

Moa Bones

ο - η - το

Της Δανάης Φαίδρας Θωμαΐδου

Οριστικό άρθρο, χρησιμοποιείται για τον προσδιορισμό του ονόματος που ακολουθεί. π.χ. ο Moa Bones (Δημήτρης Αρώνης) συμπληρώνει τη συνέχεια των λέξεων! Ο ήχος... είναι ο πυρήνας της μουσικής. Σαν τις ρίζες και τις συλλαβές των λέξεων. Στο Spun τα φωνητικά γυρνοβολούν ανάμεσα στις ακουστικές και τις ηλεκτρικές κιθάρες, τα μπάντζα και τα πειραγμένα hammonds. Ο τρόπος... έχει τη δική του ιστορία. Για να γράψω ένα τραγούδι χρειάζομαι στίχους και μια κιθάρα. Για να γράψω ένα album δν έχω ιδέα τι μπορεί να χρειαστεί κάθε φορά. Ο τόπος... δεν ήταν κάποιο studio, παρά μόνο το σπίτι μου. Επέλεξα να ηχογραφήσω εκεί ώστε να νιώθω οικειότητα και να έχω χρόνο για πειραματισμό. Ο κόσμος... στην Αθήνα επιστρέφει στις συναυλίες. Ο στόχος... είναι να ταξιδέψω και να κάνω live όπου μπορώ, να γνωρίσω καινούρια μέρη και ανθρώπους. Ο ενθουσιασμός... κάθε φορά “σπρώχνει” κι ένα βήμα παραπέρα. Το ίδιο και η περισυλλογή. Ο φόβος... της αποτυχίας είναι μια μεγάλη ψευδαίσθηση που βάζει τρικλοποδιές στη δημιουργικότητα. Η αρχή... έγινε εκείνη τη μέρα που μια κλασική κιθάρα εμφανίστηκε στο σπίτι. Η έμπνευση... της στιγμής είναι σπουδαία εμπειρία. Νιώθεις σα να ανακάλυψες κάτι ολότελα καινούριο, σα να είσαι συνδεδεμένος με μιαν άλλη διάσταση, αόριστη και αόρατη, η οποία ξερνάει τα νοήματά της σε λόγια και μουσική. Η ιστορία... δεν κάνει κάτι άλλο από το να επαναλαμβάνεται. Η ομάδα... μου λείπει. Ευχαριστώ όμως το Νίκο Λάβδα για το μάστερ, τα παιδιά απο την Inner Ear που κυκλοφόρησαν το δίσκο και όλους τους φίλους που με στηρίζουν. Η χαρά... μου όταν επιτέλους ολοκληρώθηκε και η τελευταία μίξη του Spun ήταν πολύ μεγάλη. Κυρίως γιατί είχα πάθει overdose από την οθόνη του PC και 57

γιατί είχε μπει η Άνοιξη! Η δυσκολία... πάντα με συναντά στην αρχή κάθε πράγματος. Δεν ξέρω από πού ή πώς να ξεκινήσω. Η σκηνή... πριν ανέβω, μου δημιουργεί μια νευρικότητα και μια γλυκιά αγωνία. Έπειτα γίνεται εθιστική. Το όνομα... Μoa Bones προκύπτει από τα πουλιά Moa, μεγάλα ενδημικά πουλιά της Ν. Ζηλανδίας που εξαφανίστηκαν από το κυνήγι των Μαορί. Το ύφος... του Spun έχει τις ρίζες του στην αμερικάνικη τραγουδοποιία του ’60 με κάποιες γενναίες δόσεις από το ροκ των 90’s. Το όνειρο... το πιο παράξενο που θυμάμαι τελευταία, είναι ότι καθόμουν εκστασιασμένος στον αμμουδερό βυθό της θάλασσας, παρατηρώντας τα ψάρια γύρω μου ενώ ελάχιστα πιο πέρα περπατούσαν δύο ελέφαντες (ναι αυτοί απο το Σερενγκέτι) αργά προς το μέρος μου. Το λάθος... είναι ένας τρόπος για να κάνεις τα πράγματα σωστά. Το πάθος... για τη μουσική καλά κρατεί ενώ ακολουθεί το αλκοόλ, η διασκέδαση και τα ντοκιμαντέρ. Το αγαπημένο... μου φαγητό μπορεί να είναι οτιδήποτε έχει να κάνει με κοτόπουλο, μουστάρδα, ζυμαρικά και μπρόκολο! Ζητώ συγγνώμη από τη φίλη μου την πίτσα... Το καινούριο... έχει ωραία αίσθηση και μυρωδιά. Είτε είναι βιβλίο, είτε ένα φιλί, είτε ένα ζευγάρι παπούτσια!

Πληροφορίες To “Spun” κυκλοφορεί σε cd και digital album καθώς και σε βινύλιο με bonus cd από την Inner Ear. Facebook page: Moa Bones http://inner-ear.gr/el/catalogue/artist/moa-bones/spun/

String Demons

«Κάνουμε την κλασική μουσική πιο “λαϊκή” και τη λαϊκή πιο “κλασική”!» Συνέντευξη Δανάη Φαίδρα Θωμαΐδου 58

Στις live εμφανίσεις τους εναλλάσσονται με μεγάλη ταχύτητα τα διάφορα στυλ μουσικής και παιξίματος, με ποικιλία ηχοχρωμάτων και δυνατά στιγμιότυπα με τύμπανα-κρούστα, δημιουργώντας μια διονυσιακή ατμόσφαιρα με βάση τα έγχορδα. Ο βιολοντσελίστας Κωνσταντίνος Μπουντούνης και η βιολονίστα Λυδία Μπουντούνη, ή αλλιώς “String Demons” (Δαίμονες των Εγχόρδων), ξεκίνησαν να συνεργάζονται το 2010, μετά από μια πορεία με σπουδές, βραβεύσεις σε διαγωνισμούς, ηχογραφήσεις και συναυλίες σε πολλά μέρη, αίθουσες και μουσικές σκηνές της Ελλάδας και στο εξωτερικό (Αμερική, Γαλλία, Αυστρία, Αγγλία, Ιταλία). Με δασκάλους τούς Renato Ripo και Δημήτρη Σέμση, πήραν τα διπλώματά τους με άριστα παμψηφεί και το α΄ βραβείο, ενώ έχουν λάβει μέρος σε σεμινάρια και master classes με τους Misha Maisky, Sergei Kravtsenko, Natalia Gutman, Raphael Oleg, Antonio Meneses. Έχουν τιμηθεί με βραβεία και μετάλλια σε διαγωνισμούς και έχουν συμμετάσχει ως σολίστ σε cd, όπως «Βαγγέλης Μπουντούνης: 100 κιθάρες-live στο Ηρώδειο», Historia de un Amor, live στο Mέγαρο Μουσικής Αθηνών. Έχουν ηχογραφήσει επανειλημμένα για την EBU και την Ελληνική Ραδιοφωνία. Τα τελευταία δύο χρόνια γράφουν τραγούδια και συνεργάστηκαν με την ερμηνεύτρια Βασιλική Καρακώστα. Το 2012 ηχογράφησαν μαζί της το δίσκο «Τα Επικίνδυνα» (sui generis music). Έχουν ασχοληθεί με όλα τα στυλ της μουσικής, αφού το πρόγραμμά τους, εκτός από δικά τους έργα, περιλαμβάνει διασκευές που ξεκινούν από τον Bach, τον Vivaldi, τον Xατζιδάκι και φτάνουν στους Iron Maiden, τους Queen,τον Βαμβακάρη, τον Τσιτσάνη, δίνοντας πάντα στα δυο αυτά όργανα τη ροκ, κλασική, λαϊκή αλλά και ποπ ‘’μορφή’’ που τους αξίζει και ενώνοντας την ελληνική μουσική παράδοση με την ευρύτερη δυτική μουσική. Σύμφωνα με τους ίδιους «Η αισθητική τους, σε σχέση με ό,τι κάνουν, διέπεται από ένα βασικό κανόνα: η μουσική είναι μία, η καλή!»

-Πότε και με ποιο τρόπο η μουσική κατέκλυσε τη ζωή σας; Η Λυδία βρέθηκε με ένα βιολί στα χέρια στην ηλικία των 6, πήρε το δίπλωμα βιολιού στα 18 με δάσκαλο τον Δημήτρη Σέμση. Ο Κωνσταντίνος, επίσης, ξεκίνησε τσέλο στα 6, “συμβιβαζόμενος” κατά κάποιο τρόπο, αφού στην αρχή ήθελε να παίξει κοντραμπάσο, και πήρε δίπλωμα στα 16 με τον Renato Ripo! Έχουμε και οι δύο λάβει μέρος σε σεμινάρια σε Ελλάδα και εξωτερικό, αλλά και βραβευτεί σε διαγωνισμούς και, κατά δαιμονική σύμπτωση, η πρώτη σημαντική εμφάνιση και των δύο ήταν το 2002, με την Ορχήστρα Πατρών και μαέστρο τον Saulius Sondeckis, σε ηλικία 11 και 13 αντίστοιχα!

-Τι θυμάστε πιο έντονα από τα κοινά νεανικά σας χρόνια, σε σχέση με τη μουσική.

Κατ’ αρχάς, θυμόμαστε έντονα τη μελέτη που κάναμε στα όργανα ως παιδιά. Είναι “ζόρικο” για ένα παιδί να δείξει την απαιτούμενη πειθαρχία για να κάνει την καθημερινή μελέτη του, γιατί το μυαλό φεύγει και θέλεις να πας να παίξεις στην πιλοτή! Εμείς μεγαλώσαμε σε ένα σπίτι όπου ήταν δεδομένο ότι πρώτα θα μελετήσουμε μουσική και μετά θα κάνουμε τα μαθήματά μας! Μελετούσαμε πάντα τις ίδιες ώρες και, μάλιστα, ανταγωνιζόμασταν, κάναμε “κόντρες” για το ποιος μελέτησε πιο πολλές ώρες. Αυτά μέχρι κάποια ηλικία βέβαια (αυτό μπορεί να είναι και ψέμα)!

-Πώς προέκυψε τελικά η συνεργασία σας και το όνομα “String Demons”; Η δίχρονη συνεργασία μας με την τραγουδίστρια Βασιλική Καρακώστα ήταν η αφορμή για να συνεργαστούμε σε πιο μόνιμη βάση. Εκείνη μας “βάφτισε” Δαίμονες των Εγχόρδων (String Demons), όνομα που προέκυψε μετά την πρώτη περιοδεία που κάναμε μαζί. Είμαστε… από τους καλούς δαίμονες, χαρακτηρισμός που προήλθε από την ενεργητικότητα και την ένταση που βγάζουμε πάνω στη σκηνή και στο παίξιμο και όχι από οτιδήποτε άλλο! Καθαρά ως String Demons συνεργαζόμαστε από το Μάρτιο του 2014 και μετράμε έναν αρκετά… γεμάτο χρόνο με συναυλίες, περιοδείες, ηχογραφήσεις και πολλή…τρέλα!

-Ποιοι είναι οι δικοί σας “δαίμονες” στη μουσική και πώς τους διαχειρίζεστε; Η μουσική , όπως και όλα τα κομμάτια στην ανθρώπινη ζωή, και όλα τα επαγγέλματα φυσικά, έχει τις όμορφες, αλλά και τις άσχημες πλευρές της. Η συγκεκριμένη τέχνη, με την ίδια μεγάλη ένταση με την οποία σου χαρίζει συναισθήματα απέραντης χαράς, ευφορίας, απόλαυσης, νίκης, σου χαρίζει επίσης συναισθήματα στεναχώριας, θυμού, ήττας. Έτσι είναι, όμως, ούτως ή άλλως, η ίδια η ζωή, μια πάνω, μια κάτω! Δεν μπορείς ποτέ να εξαφανίσεις τελείως τους ‘’δαίμονες’’ αυτούς, μπορείς όμως ίσως να τους ξεγελάς και να παλεύεις ώστε να σε επισκέπτονται όσο το δυνατό λιγότερο!

-Ποιες είναι οι μουσικές επιρροές σας; Μεγαλώσαμε σε ένα σπίτι όπου ακούγονταν με την ίδια ευκολία και συχνότητα μουσικές του Bach, των Beatles, του Χατζιδάκι, του Vivaldi, του Michael Jackson, του Σαββόπουλου, του Τσιτσάνη, του Mozart, του Χιώτη, των αδερφών Κατσιμίχα, του Ζαμπέτα, των Rolling Stones, του Θεοδωράκη, του Beethoven, του Elton John, των Pink Floyd, του Webber, του Tarrega, του Armstrong, του Βαμβακάρη, του Jimmy Hendrix, του Tchaikovsky κ.ά. Για αυτό και μας αρέσει να κάνουμε την κλασική μουσική πιο “λαϊκή” και τη λαϊκή μουσική πιο “κλασική”!

-Με δεδομένο ότι η διασκευή παλαιότερων κομματιών είναι βασική ενασχόλησή σας, ποιος είναι, κάθε φορά, ο στόχος σας και με ποια κριτήρια διαλέγετε και “αναπλάθετε” κάθε κομμάτι; Όποια μουσική, μοτίβο ρυθμικό ή μελωδικό, μελωδία, κομμάτι, τραγούδι φτάσει στα αυτιά μας και μας 59

χρησιμοποιούμε πολύ και στις διασκευές, αλλά και στα δικά μας κομμάτια.

αρέσει πολύ, μας κυριεύει μία ακατανίκητη επιθυμία να πιάσουμε τα όργανα και να το παίξουμε. Βγαίνει με το δικό μας τρόπο και περιέχει τελείως δικά μας στοιχεία μέσα. Στοιχεία σύνθεσης δηλαδή. Γι’ αυτό και τις περισσότερες από τις διασκευές που κάνουμε, τις ονομάζουμε διασκευές-συνθέσεις, γιατί πάνω σε αυτές προσθέτουμε, πλάθουμε καινούριο υλικό, πάντα ανάλογα με τη δική μας αισθητική και… φαντασία! Απ’ όποιο μουσικό χωράφι και να προέρχεται! Το κλασικό, το παραδοσιακό, το ποπ, το ροκ, το jazz, το λαϊκό. Οι τρείς βασικοί “πυλώνες” πάνω στους οποίους στηριζόμαστε μουσικά είναι η ροκ, η κλασική και η παραδοσιακή! Έτσι προκύπτουν οι διασκευές. Αβίαστα, χωρίς πολλή σκέψη, με πολλή δουλειά, με σεβασμό και αγάπη για τη μουσική! Γι’ αυτό ποτέ δεν ξέρουμε… ποια θα είναι η επόμενη!

-Με ποιο τρόπο θεωρείτε ότι βάζετε το δικό σας “λιθαράκι” σε κάθε διασκευασμένο κομμάτι; Το λιθαράκι μας πιστεύουμε ότι είναι το γεγονός ότι αγαπάμε αυτό που κάνουμε, δουλεύουμε πολύ γι’ αυτό, το κάνουμε με καθαρό τρόπο και καθαρό βλέμμα και, απ’ ότι βλέπουμε… “πιάνει”. Kαι μάλιστα στην Ελλάδα που είναι μία αρκετά δύσκολη χώρα απέναντι στην οργανική μουσική. Αυτό μας χαροποιεί. Πλάθουμε μουσική όπως θα θέλαμε να την ακούσουμε εμείς και έχουμε δει ότι η αισθητική μας, βρίσκει ανταπόκριση, σε ανθρώπους ηλικίας από 5 μέχρι 95 χρόνων!

-Δεδομένων των συνθηκών, πόσο δύσκολο είναι να επιβιώσουν και να εκφραστούν οι δημιουργίες των νέων καλλιτεχνών;

-Αυτό το ιδιαίτερο “πείραγμα” δεν εμπεριέχει κινδύνους για το μουσικό χαρακτήρα και των δύο πλευρών;

Η Ελλάδα είναι μία μουσικά ευλογημένη χώρα, με άφθονα υλικά στα χέρια της, τα οποία όμως δεν ξέρει πώς να τα διαχειριστεί. Μία χώρα με τόσο πλούσια μουσική παράδοση και τόσο πολύ ταλέντο, που όμως σήμερα, το 2015, αποδεικνύεται για άλλη μια φορά πως δεν τα εκτιμά και δεν τα αξιοποιεί όσο θα έπρεπε. Το αποτέλεσμα είναι, στην ελληνική μουσική θάλασσα να επιπλέουν και να φαίνονται τελικά τα μη μουσικά πράγματα περισσότερο από ο,τιδήποτε άλλο, όχι επειδή οι Έλληνες αυτά προτιμούν, αλλά επειδή αυτά “πλασάρονται” περισσότερο και τα έχουν συνηθίσει. Εννοείται πως υπάρχουν οι εξαιρέσεις και εμείς αυτές προτιμούμε να βλέπουμε, γιατί αυτές είναι που θα κάνουν την Ελλάδα να ανασάνει πάλι μουσικά! Η καλές μουσικές δημιουργίες δεν έχουν άλλη επιλογή από το να επιβιώνουν!

Πιστεύουμε ότι η ίδια η μουσική ξέρει και σε οδηγεί πάντα από μόνη της. Το ύφος, το στυλ του κάθε κομματιού δεν έχει τελικά τόση σημασία, όση έχει το να το… “γουστάρει” και να το υποστηρίζει κανείς αληθινά. Να το υποστηρίζει μέχρι και το τελευταίο κύτταρο του ανθρώπου που το επικοινωνεί στο κοινό, του μουσικού δηλαδή. Eννοείται ότι η μεγάλη πρόκληση και επιθυμία του κάθε μουσικού είναι να “κάνει δικό του”, το κομμάτι που παίζει, να εμφυσά μέσα του όση περισσότερη από την προσωπικότητά του μπορεί! Αυτό είναι και το ενδιαφέρον! Όσο για κινδύνους, πιστεύουμε ότι η μουσική δεν εμπεριέχει τέτοιους. Κινδύνους μπορεί να εμπεριέχουν μόνο οι άνθρωποι που ασχολούνται με τη μουσική. Η ίδια η μουσική ποτέ!

-Queen, Χατζιδάκις, Michael Jackson, Τσιτσάνης, Vivaldi, Τσαμπά... ποιο είναι το κοινό σημείο αναφοράς για τόσο ετερόκλητα είδη μουσικής;

-Ποια είναι τα όνειρα, οι στόχοι, τα σχέδιά σας; Θα θέλαμε να συμβάλλουμε ώστε η Ελλάδα, εκτός από την οικονομική άνοδο, που την ευχόμαστε, ελπίζουμε να έχει και μία φοβερή, τρομερή και αξιοζήλευτη πολιτιστική άνοδο μέσα στα επόμενα χρόνια! Ο κόσμος να πάψει να ακούει την ψευτο-μουσική που τού πλασάρεται μανιωδώς τα τελευταία χρόνια. Να ακούει μουσική, καθαρή και πραγματική μουσική, από αυτήν που κάνει καλό στο μυαλό, στην ψυχή, στο αίμα που ρέει στις φλέβες μας, που διασκεδάζει και ψυχαγωγεί μαζί, που σε κάνει να ξεφαντώνεις αλλά και να δακρύζεις σαν άνθρωπος! Κατά τα άλλα, ο δίσκος ‘’String Demons’’ έχει κυκλοφορήσει ψηφιακά και χειροπιαστά από την Fm Records και περιλαμβάνει, εκτός από μία… περίεργη εισαγωγή, πέντε κομμάτια, δικά μας και διασκευές, όπως ο ‘’Αθάνατος’’ και ο ‘’Χορός των Καγκελιών’’, ενώ ακολουθεί και ένας δεύτερος που θα περιλαμβάνει… πολλά περισσότερα! Όλα αυτά βέβαια σφραγισμένα με την… προσωπική μας τρέλα, αλλά και την προσωπικότητα του “επιστήμονα του ήχου και των υπολογιστών”, όπως αποκαλούμε τον συνεργάτη μας, Δημήτριο Ντούλια! Το εξωτερικό είναι κάτι που υπάρχει στα σχέδιά μας, το έχουμε κάνει ήδη σε ένα βαθμό και από την αρχή της σεζόν θα το κάνουμε περισσότερο. Επίσης η καλοκαιρινή stringdemoνική περιοδεία… καλά κρατεί και συνεχίζεται!

Παίζουμε, διασκευάζουμε και συνθέτουμε έχοντας έναν βασικό κανόνα, ότι η μουσική είναι μία: η καλή! Και ο μοναδικός και υπέρτατος κριτής είναι βέβαια το αυτί!

-Eξολοκλήρου δικές σας συνθέσεις; Θα σας αναφέρουμε μερικούς τίτλους, λέγοντάς σας ότι γράφουμε με βάση αυτά που…έχουμε στο κεφάλι και την ψυχή μας, στηριζόμενοι στους ‘’πυλώνες’’ που αναφέραμε πριν: Ποντιακό Καζίνο, Ο Αθάνατος, Βίος και Αλητεία ενός Πολιτικού, Κιτς Ναός , Ντόμινο (ένα πάντρεμα Eκκλησιαστικής μουσικής και Heavy Metal).

-Αν και νεαροί, δείχνετε να “αλιεύετε” πολλά στοιχεία και από την ελληνική παραδοσιακή μουσική... Η παραδοσιακή μουσική είναι ένα τεράστιο και πολύτιμο κομμάτι του ελληνικού μουσικού πλούτου. Είναι μία θάλασσα από ρυθμούς, μελωδίες, μοτίβα που εάν χρησιμοποιηθεί σωστά και έξυπνα, είναι πολύ ελκυστική ακόμη και για έναν άνθρωπο που δεν έχει έρθει ποτέ ξανά σε επαφή μαζί της, έναν ξένο ακροατή, για παράδειγμα! Εμείς την αγαπάμε και τη 60

Πληροφορίες Facebook page: String Demons Youtube channel: StringDemonsChannel ViolinCello Προσεχείς συναυλίες 7/8 Κρήτη, Houdetsi Festival 9/8 Τήνος, Μουσείο Μαρμαροτεχνείας 10/8 Πάρος 13/8 Λήμνος, Μύρινα 12/9 Πρέβεζα, Κάστρο Παντοκράτορα 19 & 26/9 Αθήνα, Rythmos Stage

61

Παναγιώτης Γιάκας

Η Ιστορία της Κρήτης σε Κόμιξ Συνέντευξη: Μαριάννα Τζιράκη Φωτογραφίες: Θεοδώρα Ξανθέα 62

Ο Μινώταυρος κρατάει ένα λαγούτο με σπασμένες χορδές. Το λιοντάρι της Βενετίας μελετά. Το ηφαίστειο της Σαντορίνης εκρήγνυται, ένας χίπις χαλαρώνει έχοντας στο στόμα του ένα λουλούδι, ενώ προπορεύεται ο Τάλως, το ρομπότ- φρουρός της Κρήτης. Ακολουθούν πολλοί και διάφοροι όπως ένας Σαρακηνός, ο Απόστολος Παύλος, ο Νίκος Καζαντζάκης, ο Δομήνικος Θεοτοκόπουλος και ταυτόχρονα πέφτουν από τον ουρανό Γερμανοί αλεξιπτωτιστές. Όχι όχι δεν είναι παραλήρημα. Κρατάω στα χέρια μου ένα πολύ ιδιαίτερο ανάγνωσμα και αυτή την στιγμή σας περιγράφω το εξώφυλλο. Πρόκειται για μια ιδέα που μετράει μόνο λίγους μήνες που έγινε πραγματικότητα. Το νησί της Κρήτης, το νησί των αντιθέσεων, το νησί που δέχθηκε στο διάβα των αιώνων κατακτητές (Άραβες, Ενετούς, Τούρκους) και που έμεινε κάτω από το ζυγό για πολλά χρόνια, ήρθε η ώρα να γίνει γνωστό σε ακόμα περισσότερους μέσα από έναν πολύ ευφάνταστο τρόπο… ένα κόμιξ!

από πολλούς φίλους να μου λένε για την Κρήτη και ότι έπρεπε, έστω για μια φορά στην ζωή μου, να βρεθώ εκεί». Και να λοιπόν που ήρθε… για να μείνει! Αν όχι κυριολεκτικά, τότε σίγουρα μεταφορικά αφού άφησε παρακαταθήκη για τους Κρητικούς ένα ιδιαίτερο έργο. Μιλάω βέβαια για το κόμιξ του. Το πώς, πότε αλλά και το γιατί δημιουργήθηκε αυτό το έργο, εκείνος μας αποκάλυψε τα εξής: «Πάντα είχα στο μυαλό μου αυτή την ιδέα. Για πολλά χρόνια, δίχως συγκεκριμένο χρονικό περιορισμό. Επισκεπτόμουν πολλές φορές φίλους μου, και τα βιβλία που είχαν στα ράφια τους σχετικά με την ιστορία της Κρήτης τα δανειζόμουν, τα μελετούσα και κρατούσα σημειώσεις. Συνολικά μου πήρε περίπου εφτά χρόνια, όπως τα υπολογίζω. Η ιδέα για να τεθεί σε εφαρμογή πήρε μόνο 6 μήνες». Για κάποιους φαντάζει δύσκολο, όμως για τον Παναγιώτη ήταν κάτι που ήθελε από καιρό. Τον προκαλούσε το ίδιο το νησί, η φύση, η ιστορία του. Τα σκίτσα για να φανταστείτε, του βγήκαν σχεδόν αβίαστα πάνω στο χαρτί. Το «δύσκολο» κομμάτι ήταν το να το πάρει απόφαση και να προχωρήσει στην εφαρμογή της ιδέας. Σχετικά με την ιστορία και τις πληροφορίες μας είπε χαρακτηριστικά πως ένιωθε μια σχετική ασφάλεια καθώς τόσοι και τόσοι έχουν γράψει για το νησί οπότε το έδαφος ήταν κάπως ασφαλές και η οδός πεπατημένη. Εκείνος προσπάθησε να συγκεντρώσει όλα αυτά τα στοιχεία με μεθοδικό τρόπο και να τα εντάξει μέσα στο έργο. «Πρέπει να είσαι σωστός και δίκαιος με την Ιστορία. Ειδικά σε κομμάτια που θίγουν έχθρες και αίμα. Επίσης έπρεπε να διατηρήσω τις ισορροπίες ώστε να αποτελέσει κατάλληλο ανάγνωσμα για μικρούς αλλά και μεγάλους. Έτσι, έπρεπε να προσέχω πώς θα διατύπωνα το καθετί». Και πράγματι, ξεφυλλίζοντας κανείς το κόμιξ θα παρατηρήσει τη σωστή δομή, την αλληλουχία των γεγονότων και τη ροή της ιστορίας μέσα στα καρέ. Δεν λείπει το χιούμορ σε ορισμένα από αυτά αλλά και η σοβαρότητα όταν θίγονται πιο σημαντικά γεγονότα. Από την αρχή μέχρι το τέλος διατηρούν την αυτοτέλειά τους, ενώ όπως μου επισήμανε ο συγγραφέας υπάρχει μια σταδιακή ωρίμανση όσο προχωράει η ιστορία.

Και αν νομίζετε πως ο εμπνευστής της ιδέας – δημιουργός είναι βλαστάρι του νησιού αυτού, γελιέστε. Ακούει στο όνομα Παναγιώτης Γιάκας και μας έρχεται από την όμορφη Θεσσαλονίκη! Με αφορμή λοιπόν την παρουσίαση «Η ιστορία της Κρήτης σε κόμιξ» που έγινε στο Ρέθυμνο αποφασίσαμε να συναντήσουμε τον συγγραφέα και να μιλήσουμε μαζί του για αυτό του το εγχείρημα. Συναντηθήκαμε ένα πολύ ζεστό, καλοκαιρινό πρωινό, στα τέλη του Ιουλίου. Ήλιος, τουρίστες και κίνηση! Δώσαμε ραντεβού σε ένα ιδιαίτερα ξεχωριστό σημείο της πόλης του Ρεθύμνου, στο όμορφο παραδοσιακό καφενεδάκι του κυρίου Γιώργου, γνωστού και ως Σημισακογιώργη. Η ολάνθιστη βουκαμβίλια με τα φούξια ανθάκια μάς λύτρωσε, ενώ η κυρία Γεωργία μας ξεδίψασε με το δροσερό νεράκι και το μερακλίδικο ελληνικό καφέ που μας έφτιαξε. Το ιδανικό μέρος για μια τέτοια μέρα. Το τραγούδι του Ερωτόκριτου να ακούγεται χαμηλά από τα ηχεία, οι τουρίστες με τα χαρακτηριστικά τους καπέλα και μπλουζάκια με την μορφή του Καζαντζάκη «Δεν ελπίζω τίποτα, δεν φοβάμαι τίποτα, είμαι λέφτερος» να ρεμβάζουν και ο Παναγιώτης από την άλλη να μου εξιστορεί το πώς ξεκίνησε αυτό το όμορφο ταξίδι των κόμιξ.

Στην εποχή μας, ευτυχώς, τα κόμιξ έχουν αρχίσει να κερδίζουν έδαφος, σε αντίθεση με το παρελθόν κατά το οποίο αποτελούσαν παρεξηγημένο ανάγνωσμα. Η τυχαία συγκυρία να κυκλοφορεί «Η ιστορία της Κρήτης σε κόμιξ» του Παναγιώτη την ίδια περίοδο με το επίσης αριστουργηματικό έργο «Αϊβαλί» του Soloup είναι ιδιαίτερη χαρά και τιμή όπως μας είπε. Και τα δύο έργα ανήκουν στο είδος των “graphic novels” και αποδεικνύεται περίτρανα πως η ιστορία μπορεί να προβληθεί μέσα από αυτά και να αναδειχθεί ακόμα περισσότερο. «Πρέπει να ξεφύγουμε από τα πλαίσια των υπερηρώων, των μελλοντολογιών κλπ. Η ιστορία υπάρχει, είναι εκεί, μπορείς να την δεις ως υλικό. Εμείς πρέπει να ξεφύγουμε από τα στερεότυπα. Υπάρχουν πολλοί τρόποι και δίοδοι που μπορούμε να ακολουθήσουμε. Οφείλουμε να γνωρίζουμε την Ιστορία, να μαθαίνουμε σε τι είδους καταστάσεις βρέθηκαν οι άνθρωποι στο παρελθόν ώστε εμείς να αποφύγουμε παρόμοια λάθη και να διδαχθούμε».

Από μικρός μυήθηκε στις εικαστικές τέχνες ενώ, όπως μου είπε χαρακτηριστικά, «Μεγάλωσα μέσα στα χρώματα!» Ο πατέρας του ήταν επιγραφοποιός στη Θεσσαλονίκη σε μια εποχή όπου δεν υπήρχε καν το επάγγελμα του γραφίστα. Στην συνέχεια, όταν έπρεπε να επιλέξει τις σπουδές που θα ακολουθούσε, εκείνος κατευθύνθηκε προς το Μιλάνο και στη σχολή Καλών Τεχνών. Δεν θα μπορούσε να σκεφτεί τον εαυτό του να κάνει κάτι διαφορετικό. Εκεί εφοδιάστηκε με όλα τα απαραίτητα στοιχεία που τον διαμόρφωσαν σαν καλλιτέχνη. Του δόθηκε μεγάλη ευελιξία στη σχολή του και έτσι μπόρεσε δίχως κανόνες και στεγανά να αφεθεί ελεύθερος και να χαράξει την δική του πορεία. Έπειτα δούλεψε στο κομμάτι της γραφής και της τηλεόρασηςόχι ως δημιουργός ενώ την περίοδο αυτή εργάζεται ως πολιτικός γελοιογράφος τοπικής εφημερίδας στο Ρέθυμνο.

Τι κρατάει από όλο αυτό το “ταξίδι”; «Πολλά είναι αυτά που κρατάω. Ζώντας στην Κρήτη κάθε μέρα υπάρχουν καινούργια γεγονότα. Μου αρέσει που βλέπω ανθρώπους να ξεφυλλίζουν το κόμιξ, να το

Πώς όμως βρέθηκε από τη Θεσσαλονίκη στην Κρήτη; Οι λόγοι ήταν κυρίως επαγγελματικοί. «Πάντα άκουγα 63

«Η ιστορία της Κρήτης σε κόμιξ»: Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Cretan Comics Μπορείτε να το βρείτε στην ιστοσελίδα: www.cretancomics.gr Facebook page: www.facebook.com/Cretancomics

διαβάζουν και να γελάνε! Από την ώρα που “έφυγε” από το τυπογραφείο λες και πήρε σάρκα και οστά και ξεκίνησε το δικό του ταξίδι και πορεύεται μόνο του».

ήταν η άποψη του άλλου”. Δεν είχα στο μυαλό μου κάτι τέτοιο όμως. Ήθελα απλώς να είμαι δίκαιος με την ιστορία».

Η Κρήτη για τον συγγραφέα αποτελεί έναν ευλογημένο τόπο. Ο ίδιος αφιερώνει σε ορισμένες σελίδες αναφορές στη χλωρίδα και την πανίδα του νησιού. Στο έργο αυτό σκοπός του δεν ήταν να δει μόνο την ιστορία της Κρήτης αλλά και την ίδια την Κρήτη.

Σε αυτήν την τόσο όμορφη δουλειά συνέβαλλαν και πολλοί άλλοι τους οποίους ο συγγραφέας θα ήθελε να ευχαριστήσει ξεχωριστά όπως τον Γιώργο Γκίσα, τον γραφίστα του, τον Χρήστο Γκίτσα για την ηθική υποστήριξη, τον εκδότη του Αλέξανδρο Καραγιαννάκη, καθώς και τον καθηγητή Νίκο Λίτινα για την υποστήριξη και την βοήθειά του.

Έζησε σχεδόν σε όλους τους νομούς της, είδε και έμαθε τους ανθρώπους της, τους αφουγκράστηκε! Αυτό αποτέλεσε για εκείνον πολύτιμο κομμάτι της διαμονής του στο νησί, η συναναστροφή του με τους ανθρώπους.

«Η ιστορία της Κρήτης σε κόμιξ» λοιπόν είναι γεγονός. Η μεγάλη περιπέτεια του νησιού μέσα στο χρόνο και η παρουσίαση της «κουζουλής» ιστορίας του σας προσκαλούν να την γνωρίσετε, να την απολαύσετε αν όχι και να μάθετε για από αυτήν για το νησί, τους μύθους και τους θρύλους του.

Πώς όμως πέτυχε να συνδυάσει με μαεστρία όλα αυτά τα στοιχεία και να βγει ένα τόσο άρτιο αποτέλεσμα; Εκείνος πιστεύει πως η, εκ των πραγμάτων, μη σχέση του (σε θέμα καταγωγής) με το νησί λειτούργησε καταλυτικά «Το ότι δεν είμαι Κρητικός ίσως με βοήθησε στο να δω τα πράγματα από απόσταση δίχως κανένα ίχνος τοπικισμού. Μπόρεσα να έχω αυτό που λέμε “καθαρό” βλέμμα. Σίγουρα αν ήμουν Κρητικός θα είχα δυσκολία στο να κρατήσω τις ισορροπίες και να διαχωρίσω κάποια πράγματα. Για αυτό και δεν παρουσιάζω το νησί ως το κέντρο του κόσμου. Προβάλλω την Κρήτη και την ιστορία της από αρχαιοτάτων χρόνων αναφερόμενος σε όλους όσους πέρασαν από εδώ και άφησαν το σημάδι τους. Για έναν Κρητικό πιθανώς θα ήταν δύσκολο να το ξεπεράσει αυτό. Μπορεί δηλαδή να δίσταζε λόγω κάποιων ιδιαιτεροτήτων ή κωλυμάτων όπως για παράδειγμα “τι θα έλεγε ο ένας και ποια θα

Το καφεδάκι της κυρίας Γεωργίας ήταν απολαυστικότατο. Μείναμε να συζητάμε για αρκετή ώρα μέχρι που η ζέστη όσο πήγαινε γινόταν ανυπόφορη. Αποχαιρέτησα τον Παναγιώτη Γιάκα, ο οποίος μου άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Ήταν μεγάλη χαρά και τιμή η συνομιλία μαζί του. Πρόκειται για ένα νέο άνθρωπο που με μεράκι και πολλή, πολλή αγάπη για την δουλειά του πίστευε και πιστεύει στη δημιουργία, ακόμα και στην αποτυχία! «Πίσω από μια επιτυχία κρύβονται πολλές αποτυχίες για αυτό δεν πρέπει να σταματάμε να προσπαθούμε». Αυτά τα λόγια του θεωρώ πως είναι ο καταλληλότερος επίλογος.

64

www.onedot.gr

a designer’s inspiration

Φωτογραφία: Μαριλένα Βαϊνανίδη

Ιστορίες διακριτικών ανθρώπων Του Αντώνη Τσόκου

Οι καλλίγραμμες γάμπες της κυρίας Κ. Ο ιεροψάλτης έβγαζε κάθε τόσο ένα στραγάλι από την τσέπη του, το κοιτούσε περίεργα και μονολογούσε. Σημασία έχει να διαλέγεις τη σωστή αίσθηση κάθε φορά. Το θυμιατήρι, ακουμπισμένο στο φέρετρο, σιγόκαιγε διακριτικά. Ο θυμόσοφος νεκροθάφτης ανέλυε διεξοδικά τα πλεονεκτήματα της μετά θάνατον έγγαμης ζωής. Η σύζυγος του αποθανόντος ενοχλημένη από την αργοπορία του πατέρα Επιφάνειου - επιφανούς ιερέα του νησιού - μαδούσε εκνευρισμένη νεκρολούλουδα. Στο διπλανό στασίδι, ο τελευταίος εν ζωή φίλος του μακαρίτη εξήρε την ορθοφωνία του εξαφανισμένου ιερέα.

- Πέθανε ο πατέρας Επιφάνειος, ανήγγειλε ο νεωκόρος, παγώνοντας τους παραβρισκόμενους. Ασάλευτος, κομψός στο ριγέ κουστούμι του, ο νεκρός συνέχισε να απολαμβάνει τις καλλίγραμμες γάμπες της κυρίας Κ.

66

Όταν ξεκίνησα το Living Postcards ήμουν πεπεισμένη οτι μέσα στην κρίση γεννιούνται μικρά ‘’θαύματα’’. Από αυτά που δεν έλεγαν -τότε- στις είδησεις της τηλεόρασης, αντίθετα εστίαζαν στο μαύρο και στην καθημερινή μιζέρια, κάνοντας μεγαλύτερα τα ήδη μεγάλα προβλήματα. Γύρω μου ξεφύτρωναν μικροί δημιουργοί, μικροί παραγωγοί τοπικών προϊόντων, νέοι που γύρναγαν στην επαρχία για να αξιοποιήσουν ένα παλιό ξενοδοχείο μετατρέποντάς το σε boutique hotel, μπάντες με αγγλόφωνο στίχο, τοπικά brand καλλυντικών, σχεδιαστές, εικαστικοί, προσπάθειες που άξιζαν να μπούνε κάτω από μια μεγάλη data base, έτσι ώστε οι ‘’ξένοι’’ να μπορούν να ‘’ταξιδέψουν’’ σε μια νέα χώρα. Δεν επιθυμούσα να φτιάξω έναν ακόμα τουριστικό οδηγό, υπήρχαν πολλοί και εξαιρετικοί άλλωστε, σε αφθονία. Αυτό που εγώ επιθυμούσα διακαώς ήταν να αποδείξω ότι οι Ελληνες δεν είναι μόνο ένας λαός βουτηγμένος στα σκάνδαλα, που του αρέσει να αράζει σε μια παραλία πίνοντας φραπέ -ένα κλισέ που το 2012-2013 έπαιζε πολύ στα ξένα media- αλλά ένας λαός που αρνείται να επαναπαυτεί στο ενδοξο παρελθόν και φτιάχνει από τη αρχή ενα πιο αξιοκρατικό και ‘’ευρωπαϊκό’’ μέλλον.

Mια πλατφόρμα με νέες εικόνες, χρώματα, μυρωδιές προϊόντων, μουσική, σαν σύγχρονες καρτ ποστάλ. Όχι από εκείνες τις ‘’ξεθωριασμένες’’ αλλά αισιόδοξες και δημιουργικές. Το αρχικό concept μεγάλωσε, έφερε συνεργάτες δίπλα μου, Ελληνες και ξένους αρθρογράφους, δημοσιογράφους η blogger που είχαν τον ίδιο όραμα με μένα. Και όλο αυτό έφερε το Living Postcards Agency, με βασικό στόχο την επικοινωνία όλων των νεοσύστατων brand, με χορηγικές ενέργειες, events, και μια νέου τύπου στρατηγική μέσα από διαδραστικές διαφημιστικές campaigns. Δεν έχω μετανιώσει ούτε ένα λεπτό για αυτή μου την προσπάθεια. Ακόμα κι αναλογιζόμενη τις ατελείωτες ώρες μελέτης, έρευνας και ταξιδιών για να βρεθούν όλα όσα καθημερινά προστίθενται στην ήδη μεγάλη λίστα, ακόμα κι αν φέρω στο μυαλό μου τα ξενύχτια, την υστερία, τις φωνές, και τους ατέλειωτους καφέδες για να είμαστε συνεπείς στα deadlines, μόνο κέρδη έχω λάβει. Πολλή αγάπη, υποστήριξη και γνωριμίες που με άλλαξαν σαν άνθρωπο. Πιστεύω απόλυτα στη νέα γενιά. Πιστεύω στη λάμψη που βγαίνει από τα μάτια τους. Αν σε αυτή τη λάμψη προσθέσουν επαγγελματισμό, πάθος, επιμονή και υπευθυνότητα για ό,τι θελήσουν να δημιουργήσουν, δεν έχουν να φοβηθούν τίποτα. Πιστέψτε με.’’

Iliada Kothra

The Living Postcards Concept

‘’Πολύς ο λόγος για startups, innovation, δημιουργικότητα αλλά και πολλά νέα brand σε μια εποχή που τα κλειστά μαγαζιά και οι επιχειρήσεις που παλεύουν να μείνουν όρθιες είναι πλέον ο κανόνας κι όχι η εξαίρεση. Μέσα σε όλη αυτήν την αβεβαιότητα και την ανασφάλεια κάποιοι επιμένουν να φτιάξουν το μέλλον τους από την αρχή. Ρομαντικοί ή Ρεαλιστές;

Τι κοινό μπορεί να έχουν ο Andy Warhol και ο Mark Zuckerberg; Της Φανής Κελεσίδου

Καλώς ή κακώς δεν πρέπει να παραβλέπουμε το γεγονός - και χωρίς να θέλω να γίνω κυνική - ότι η Τέχνη είναι και αυτή μια εμπορική βιομηχανία. Κι όπως κάθε “βιομηχανία” που σέβεται τον εαυτό της, οφείλει να αποφέρει κέρδος. Ίσως κάποια πράγματα να μην αγοράζονται με χρήματα (η έμπνευση και το ταλέντο επί παραδείγματι), αλλά, εάν δεν ρέει το ρευστό τότε κάτι λείπει. Κάτι πάντα θα λείπει. Το είχε πει και ο Andy Warhol άλλωστε:

των πωλήσεων από οίκους δημοπρασιών, θα αγγίξει ετήσιο ρυθμό αύξησης της τάξης του 25%. Με άλλα λόγια, θα καταφέρει κεφαλαιοποίηση των 10 δις ευρώ μέχρι το έτος 2020. Μεγαλύτερη ζήτηση φαίνεται να έχουν τα έργα σύγχρονης τέχνης. Την περίοδο μεταξύ Ιουλίου 2013 και Ιουλίου 2014, οι πωλήσεις σύγχρονης τέχνης χτύπησαν κόκκινο φτάνοντας τα 2 δις δολάρια με καλλιτέχνες από τις ΗΠΑ και την Κίνα να σπάνε όλα τα ρεκόρ.

“Making money is art and working is art and good business is the best art”

Ο κατάσπαρτος με ευκαιρίες κόσμος των τριών W (γνωστός και ως Ίντερνετ) και κυρίως η έξαρση των μέσων κοινωνικής δικτύωσης άνοιξαν τις πύλες του ηλεκτρονικού εμπορίου σε χιλιάδες καλλιτέχνες, φέρνοντάς τους σε άμεση επαφή με ένα, όσο ποτέ άλλοτε, ευρύ κοινό. Κατά τον ίδιο τρόπο, καθιερωμένες γκαλερί πολλαπλασίασαν τα σημεία πώλησης με ένα απλό κλικ ενώ γνωστοί οίκοι δημοπρασιών μετέφεραν τις επιχειρήσεις τους στο διαδίκτυο ανταγωνιζόμενες νέους, αποκλειστικά διαδικτυακούς οίκους. Αυτή η πρωτοποριακή γενιά επιχειρήσεων συνεχίζει ακάθεκτη να πειραματίζεται χρησιμοποιώντας την τεχνολογία της κινητής τηλεφωνίας για να εισάγει καινοτομίες στην αγορά της Τέχνης. Το μεγαλύτερο ίσως όφελος που προκύπτει από την εν προκειμένω συνύφανση Τέχνης και Τεχνολογίας είναι το γεγονός ότι η πρόσβαση στην Τέχνη παύει πλέον να είναι “αποκλειστική” ή αλλιώς VIP. Η ανταλλαγή γνώσεων, η αφθονία των διαθέσιμων έργων τέχνης και η αμεσότητα που ανθίζει μέσω του διαδικτύου αποτελούν πηγή έμπνευσης αλλά και προόδου.

Πού κολλάει σε όλα αυτά όμως ο Mark Zuckerberg και οι ομόλογοί του; Ο κόσμος του Mark Zuckerberg, το λεγόμενο “jeans-and-t-shirts” πλήθος που, ως επί το πλείστον, φωλιάζει στη Silicon Valley - τη Μέκκα της Τεχνολογίας - ήρθε να δώσει μια άνευ προηγούμενου ώθηση στον κόσμο της σύγχρονης Τέχνης εμπνέοντας τη δημιουργία νέων επιχειρηματικών μοντέλων. Από ό,τι φαίνεται, οι δύο αυτοί κόσμοι έχουν πολλά περισσότερα κοινά από όσα νομίζαμε μέχρι τώρα. Χωρίς κανένα ενδοιασμό και με το κέρδος ως απώτερο σκοπό, παρατηρείται μια έκρηξη διαδικτυακών επιχειρήσεων με αντικείμενο πώλησης την Τέχνη. Για το έτος 2013, η κεφαλαιοποίηση των εν λόγω επιχειρήσεων άγγιξε τα 1,57 δις δολάρια με ρυθμό ανάπτυξης γύρω στο 20%. Εάν ο ρυθμός αυτός διατηρηθεί, λένε οι αναλυτές, η εκκολαπτόμενη αυτή νέα βιομηχανία δύναται να αγγίξει τα 3,76 δις δολάρια το 2018. Οι περισσότερο αισιόδοξες εκτιμήσεις του Bloomberg υποδεικνύουν ότι η διαδικτυακή αγορά Τέχνης, συμπεριλαμβανομένων 68

στο σημείο πώλησης, η όλη διαδικασία θα πρέπει να διεκπεραιώνεται με τρόπο όχι μόνο ασφαλές αλλά και απρόσκοπτο.

Ανά πάσα ώρα και στιγμή, μέσα από την άνεση του ίδιου του σπιτιού σου μπορείς να έχεις “πρώτη θέση” σε εκθέσεις που ίσως να μην επισκεπτόσουν ποτέ. Συλλέκτες ανά τον κόσμο μπορούν πλέον να έρθουν σε επαφή με καλλιτέχνες στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, στο Βερολίνο και σε κάθε άκρη αυτού του πλανήτη χωρίς καν να κουνηθούν από τον καναπέ τους. Διαδικτυακές γκαλερί, ονλάιν περιοδικά τέχνης αλλά και ονλάιν χώροι αγοραπωλησίας αποτελούν αστείρευτη πηγή έμπνευσης για τους καλλιτέχνες αλλά και πηγή κέρδους για τους ίδιους και για τους επιχειρηματίες της βιομηχανίας της Τέχνης. Τι συμβαίνει όμως στην πράξη; Κατά πόσο οι συλλέκτες επενδύουν σε “διαδικτυακή τέχνη”; Είναι δυνατόν οι φωτογραφίες υψηλής ανάλυσης στην οθόνη του υπολογιστή, του λαπτοπ, της ταμπλέτας και του κινητού να αντικαταστήσουν το φυσικό φως που λούζει τον πίνακα που έχεις μπροστά σου, που μπορείς να αγγίζεις με τα ακροδάχτυλα σου;

Ποια παγίδα κρύβει όμως το ηλεκτρονικό εμπόριο τέχνης; Η τεχνολογία έχει συμβάλει σημαντικά στην ανάδειξη της σύγχρονης, κυρίως, τέχνης. Από την άλλη πλευρά, πώς αξιολογούμε την ποιότητα της τέχνης; Αν θεωρήσουμε πως η τιμή ενός δημιουργήματος ή τα “λάικ” που παίρνει στο Facebook είναι άμεσα συνυφασμένα με την προσφορά αυτού στην τέχνη τότε το έχουμε χάσει το παιχνίδι. Καλώς ή κακώς, η πιο καλά “δικτυωμένη” τέχνη κερδίζει το παιχνίδι σε αυτή τη περίπτωση. Θυμάμαι πριν μερικά χρόνια, σε μια επίσκεψή μου στη Βαρκελώνη, συνάντησα έναν από τους πιο υπέροχους χορευτές που έχω δει ποτέ στη ζωή μου. Σε έναν από τους πιο τουριστικούς δρόμους της πόλης, ο ήχος της κλακέτας του πάνω στο πλακόστρωτο ξεσήκωνε κάθε περαστικό. Το όνομά του δεν το γνωρίζω. Ο ίδιος μού έμεινε αξέχαστος. Αν ο χορευτής αυτός δεν είναι απολύτως εξοικειωμένος με το Facebook, το Twitter, το Instagram και ό,τι άλλο κυκλοφορεί στον αχανή κόσμο των social media τότε ποιο είναι το μέλλον του στο νέο διαδικτυακό και δικτυωμένο κόσμο που ζούμε; Τα πολύτιμα διαμάντια είναι αυτά που είναι καλά κρυμμένα. Αυτά που θέλουν ψάξιμο, αυτά που θέλουν επεξεργασία. Δυστυχώς όμως, αν το σκεφτούμε λιγάκι, τα σημερινά πολυκαταστήματα μοιάζουν λιγάκι με τα μουσεία. Κι αυτό το είπε ο Warhol, όχι εγώ.

Το μεγαλύτερο εμπόδιο στην περαιτέρω ανάπτυξη αυτής της ονλάιν αγοράς είναι ίσως η εμπιστοσύνη του “αγοραστή” προς τον “πωλητή”. Η εμπιστοσύνη χτίζεται, όπως και σε κάθε άλλο επάγγελμα, με τη φήμη που αποκτά σταδιακά ο καλλιτέχνης ή η διαδικτυακή γκαλερί, την διαθεσιμότητα ασφαλών διαδικτυακών συστημάτων πληρωμών αλλά και την προσφορά εξαίρετων διοικητικών υπηρεσιών. Από τη στιγμή που ο αγοραστής δεν βρίσκεται αυτοπροσώπως 69

L i v e To B a k e Του Σπύρου Παγιατάκη

Ζυμαρικά πλεξίδες με σύγκλινο και ανθότυρο Προσπαθώ να γράψω κάτι έξυπνο για αυτό το πιάτο αλλά το μυαλό έχει κολλήσει. Έχει κολλήσει γιατί ο συνδυασμός των γεύσεών του έχει μπλοκάρει το μυαλό και έχει ενισχύσει τη γεύση και την όσφρηση. Την όραση δεν πρόλαβε να την ενισχύσει γιατί εξαφανίστηκε με τη μια από το πιάτο! Συνδυασμός Κρήτης και Μάνης σε ένα πιάτο! Ο πρωταγωνιστής είναι το σύγκλινο Μάνης. Ένα κομμάτι χοιρινού που περνάει από τα μύρια όσα για να πάρει αυτό το τέλειο καπνιστό άρωμα. Έτσι λοιπόν από τη μία έχουμε την έντονη “προσωπικότητα” του σύγκλινου και από την άλλη την απαλή γεύση του Κρητικού ανθότυρου. Η ντομάτα κάνει τον διαιτητή και δίνει την απαραίτητη οξύτητα και δροσιά. Και όλα αυτά πάνω σε παραδοσιακά ζυμαρικά που τα συναντάμε σε αρκετά μέρη της Ελλάδας αλλά και στη Σικελία.

Για 4 με 5 άτομα

1 πακέτο ζυμαρικά πλεξίδες ή ιταλικά casarecce 1 κουταλάκι πελτέ ντομάτας

2 μεγάλες ντομάτες σε καρέ

150γρ σύγκλινο κομμένο σε μικρά καρέ 200γρ ανθότυρο λάδι

αλάτι

πιπέρι

φρέσκος ψιλοκομμένος βασιλικός Βράζουμε τα ζυμαρικά σε καλά αλατισμένο νερό. Στο μεταξύ σοτάρουμε σε ένα κουταλάκι λάδι το σύγκλινο μέχρι να πάρει χρώμα. Προσθέτουμε τον πελτέ και σοτάρουμε για μερικά λεπτά ακόμα. Προσθέτουμε τη ντομάτα και μόλις αρχίσει να μαραίνεται προσθέτουμε μισό φλιτζάνι από το νερό στο οποίο βράζουν τα ζυμαρικά. Σουρώνου με τα ζυμαρικά, τα ενώνουμε με τη σάλτσα, σπάμε με το χέρι μας το ανθότυρο, προσθέτουμε λίγο ωμό ελαιόλαδο, το βασιλικό και λίγο πιπέρι και ανακατεύουμε καλά.

www.livetobake.gr 70

SPACE ODDITY

Aύγουστος 2015

Check ignition and may God’s love be with you (Two, One, Lift off) «Let me tell you about the way the hammer moves. The hammer goes up and down». Aυτοί οι στίχοι των Madrugada μου έρχονται στο νου πριν παραθέσω τη λίστα των πλανητών που βρίσκονται αυτή τη στιγμή σε ανάδρομη κίνηση: Χείρωνας στους Ιχθείς, Ποσειδώνας στους Ιχθείς, Ουρανός στον Κριό, Πλούτωνας στον Αιγόκερω, Αφροδίτη στον Λέοντα και Κρόνος στο Σκορπιό (μέχρι τις 3/8 όπου γυρίζει ορθόδρομος). Η ανάδρομη κίνηση έχει τη λογική του επαναπροσδιορισμού και της επανεξέτασης πραγμάτων. Στους προσωπικούς πλανήτες που αγγίζει η κίνηση και στους τομείς που αντιπροσωπεύουν οι οίκοι που βρίσκονται, δημιουργείται μια αίσθηση υπαρξιακού άγχους, αυτό που η ψυχολογία και η φιλοσοφία ονομάζουν angst. Ένα βαθύ συναίσθημα σύγκρουσης αγωνίζεται να βγει στην επιφάνεια. Όμως η εμπειρία είναι πολύ καινούρια και δεν έχει περάσει από πάνω της η πατίνα του χρόνου που προσφέρει χρονική και συναισθηματική απόσταση, πράγμα που επηρεάζει και την ποιότητα της ανάλυσης του βιώματος. Διαφαίνεται πλέον καθαρά το περίγραμμα μιας καινούριας διαδικασίας που ξεκινάει. Όλες οι κυρίαρχες όψεις του μήνα συνηγορούν σε αυτό: η μόνη σταθερά είναι η αλλαγή. Η πιο βασική όψη είναι το ημιτετράγωνο που σχηματίζει ο Κρόνος από τον Σκορπιό με τον Πλούτωνα από τον Αιγόκερω. Η όψη αυτή λέει ότι πρέπει (Κρόνος=καθήκον) να πληρώσεις τις οφειλές σου (Πλούτωνας=χρέος). Η ανάγκη να σπάσεις τις μεγάλες σιδερένιες μπάλες που έχεις στα πόδια σου γίνεται πλέον ανάγκη επιβίωσης. Ακόμα θα μάθεις να αφήνεις πίσω τα πράγματα που έτσι κι αλλιώς δε μπορείς να ελέγξεις. Ίσως δεν είναι τυχαία η στιγμή που έχουμε τις πρώτες φωτογραφίες του Πλούτωνα. Τώρα αρχίζουμε να βλέπουμε ότι από την ίδια ακριβώς ρωγμή που βγαίνει το φως, βγαίνει και το σκοτάδι. Στις αρχές του μήνα το τρίγωνο Ουρανού και Ερμή στον Λέοντα επιτρέπει την αβίαστη και συχνά ασυλλόγιστη έκφραση ασυνήθιστων, ανορθόδοξων και αιρετικών απόψεων. Η ανάδρομη κίνηση της Αφροδίτης στον Λέοντα δημιουργεί ξανά όψη συνόδου με τον Δία και τον Ερμή στο ίδιο ζώδιο και αυτή τη φορά επανεξετάζει υπό μελοδραματικό πρίσμα (να γραφεί αυτό στα πρακτικά, παρακαλώ) τα θέματα Αφροδίτης (χρήματα, well being κτλ). Η δεύτερη κυρίαρχη όψη του μήνα είναι το τετράγωνο Δία-Κρόνου (και κατ’ επέκταση ΚρόνουΑφροδίτης και Κρόνου- Ερμή) για το οποίο έχουμε ξαναμιλήσει. Να υπενθυμίσουμε ότι ο Δίας προσφέρει την ευκαιρία και την ανάγκη της υπέρβασης των ορίων και η σκληρή διαμεσολάβηση του Κρόνου δίνει σε αυτά τα όρια ρεαλιστική υπόσταση. Στις 9/8 ο Άρης μπαίνει στο διεκδικητικό ζώδιο του Λέοντα. Δύο μέρες αργότερα ο Δίας ξεκινάει την πορεία του στο διεκπεραιωτικό ζώδιο της Παρθένου ενώ ο Ερμής που έχει περάσει στο ίδιο ζώδιο κάνει αντίθεση με τον Ποσειδώνα. Θα παρατηρήσετε μια υπερδιέγερση της φαντασίας και η καθαρή σκέψη του Ερμή στην Παρθένο θα εμπλουτιστεί με δι-αίσθηση της οποίας η απόσταση από την ψευδ-αίσθηση είναι μόλις ένα πρόθεμα. Και ίσως αυτό να είναι και το μόνο μας έρεισμα για να μπορέσουμε να σηκώσουμε την διλημματική όψη που σχηματίζει ένας υπερήφανος Άρη στον Λέοντα με έναν παντοδύναμο Πλούτωνα στον Αιγόκερω. Όπως λέει και ο T.S. Eliot, «human kind cannot bear much of reality» (το ανθρώπινο είδος δε μπορεί να αντέξει πολύ πραγματικότητα).

γράφει η astilbe

71

Κριός

21 Μαρτίου - 20 Απριλίου

Το περίγραμμα του big plan έχει ήδη αρχίσει να διαφαίνεται καθαρά. Κι αν είσαι από εκείνους που ακόμα προσποιούνται ότι δεν το βλέπουν, πολύ φοβάμαι ότι το ποσειδώνιο πέπλο που φοράς για να σε κάνει αόρατο δε θα σε πάει πιο πέρα. Θα αναγκαστείς να πας από διαφορετικό δρόμο λοιπόν, πιο κακοτράχαλο αλλά θα σε πάει καρφί στον προορισμό σου. Μη βιάζεσαι να βάλεις το σακίδιο στην πλάτη. Πρώτα θα πρέπει να τακτοποιήσεις τις οφειλές σου σε αυτούς που σε οδηγούν στην καινούρια εκδοχή σου. Και η ώρα των σκληρών αποφάσεων: δεν υπάρχει Άλλος αν δεν υπάρχεις Εσύ. Ο νέος εαυτός σου γεννιέται με ωδίνες και επιπλοκές. Εσύ θα ζήσεις και θα ζήσουν και όσοι καταλάβουν τι σημαίνει το Μαζί. Όσοι καταλάβουν ότι είναι παρανοϊκό να ζητούν την ασφάλεια του λιμανιού αλλά να αρνούνται να ρίξουν την άγκυρα.

Ταύρος

21 Απριλίου - 20 Μαίου

Πώς θα περιέγραφες αυτό το αίσθημα της ασφάλειας; Ποιος είναι ο ορισμός που θα έδινες στην έννοια «σπίτι»; Ποιο θα είναι το πόρισμα της επιθεώρησης του μηχανικού-Κρόνου όταν τελειώσει; Το σπίτι θα είναι κατοικίσιμο; Θα χρειαστεί επισκευές; Ή θα πρέπει να το εγκαταλείψεις; Είναι ώρα που το σύστημα ιδεών σου προσαρμόζεται (κι ο Ταύρος φοβέρα θέλει και προσαρμόζεται) υπόγεια, όχι όσο αργά θα ήθελες, αλλά σταθερα. Αν περνούσε από το χέρι σου, δε θα αλλάζαμε ποτέ τίποτα ή αν το αλλάζαμε θα το κάναμε σε τρεις ζωές από τώρα έτσι ώστε να εξασφαλίσεις τη λύση για κάθε πιθανή κι απίθανη επιπλοκή που θα προκύψει. Για ποιο λόγο; Στο τέλος

αυτό που θα μάθεις είναι ότι θα προκύψει κάτι που ούτε καν το είχες υπολογίσει. Βλέπω την περικεφαλαία να προβαίνει ορμητική στην άκρη της γλώσσας σου. Μην αρχίσεις τις φωνές, το πολύ δράμα δε σου ταιριάζει καθόλου, να ξέρεις.

Δίδυμος

21 Μαΐου - 21 Ιουνίου

Μέσα στη γενική στην αναμπουμπούλα και τη χλαπαταγή ο Δίδυμος λάμπει σα φάρος αισιοδοξίας. Με το ένα πόδι πατάς γερά στη γη και με το άλλο χορεύεις. Όλοι πρέπει να προσέχουμε τα οικονομικά μας αυτόν τον καιρό, εσύ λιγάκι παραπάνω, δεν είναι ώρα για σπατάλες. Τώρα είναι ώρα για μέτρο ενώ εσύ φαίνεται να είσαι σε κατάσταση Δημήτρη Χορν, «μια ζωή την έχουμε κι αν δεν τη γλεντήσουμε τι θα καταλάβουμε τι θα καζαντήσουμε». Ενημερωτικά να σου υπενθυμίσω ότι για να βγάλουμε αυτή τη ζωή εις πέρας χρειάζεται να έχουμε τα στοιχειώδη προς επιβίωση αλλιώς πολύ σύντομα σε βλέπω στη ζούγκλα του Lost να κυνηγάς αγριογούρουνα. Μην αποσυντονίζεσαι. Συνέχισε να κάνεις αυτό που κάνεις τόσο καιρό προσποιούμενος ότι όλα είναι κανονικά. Αυτό το μήνα ο έρωτας θα περάσει από τη Σκύλλα και τη Χάρυβδη της καθημερινότητας. Τι θα απομείνει από αυτόν θα μας πεις αργότερα.

Καρκίνος

22 Ιουνίου - 22 Ιουλίου

Εσύ από όλα αυτά που έχεις ζήσει μέχρι τώρα ακόμα κάθεσαι και κοιτάς με νοσταλγία το γουρουνάκικουμπαρά; Αυτό κατάλαβες τόσον καιρό; Άρον το σπασμένο σου γουρουνάκι (ναι, ναι αυτό που το έχεις από το δημοτικό, που στο έκανε δώρο ο παππούς εκείνο το καλοκαίρι που το βράδυ ψήνατε καλαμπόκια, τότε που όλα φαίνονταν καθαγιασμένα από τα instagram φίλτρα της αναδρομής στην παιδική ηλικία) και περιπάτει. Και μην αρχίσεις πάλι τα περί της επιβίωσης, βαριέμαι. Η επιβίωση στο λέω και στο ξαναλέω και θα στο πω χίλιες φορές δεν είναι εκεί, σε λάθος μέρος την ψάχνεις. Είναι στην πιο σοβαρή σχέση που είτε έχεις είτε ετοιμάζεσαι να κάνεις, είναι

www.collagenpower.gr

στον τρόπο που αλλάζει η οπτική σου γωνία σου για τις σχέσεις με τον σημαντικό Άλλο και, παραδέξου το κάποια στιγμή, και με τους εξίσου σημαντικούς Άλλους. Αυτούς θα πάρεις μαζί σου στην καινούρια ζωή.

Λέων

23 Ιουλίου - 23 Αυγούστου

«Καθρέφτη καθρεφτάκι μου, ποια είναι η ομορφότερη στην κόσμο;» ρωτάς αυτό το μήνα και όποιος τολμήσει να σου δώσει διαφορετική απάντηση από την προβλεπόμενη, τον βλέπω όχι με ένα δηλητηριασμένο μήλο στο λαιμό αλλά με τη μηλιά ολόκληρη. Αυτό το μήνα σου συμβαίνει αυτό που λένε οι ηθοποιοί στις συνεντεύξεις τους: «περνάμε καλά στις πρόβες και αυτό βγαίνει και στο κοινό». Ταυτόχρονα χαμογελάς και κρύβεις πίσω από την πλάτη σου τις τούφες από τα μαλλιά του διπλανού σου και καλύπτεις επιμελώς τις μελανιές κάτω από τόσα στρώματα μακιγιάζ όσα χρειάζεται κι ένας ηθοποιός του ιαπωνικού θεάτρου Νο. Στο σπίτι σου είναι το καταφύγιο και η γαλήνη. Θέλω να προσέξεις πολύ την υγεία σου αυτό το μήνα και ιδιαίτερα το νευρικό σου σύστημα. Πιο πολύ κι από πολύ. Ως κόρην οφθαλμού.

Παρθένος 24 Αυγούστου - 22 Σεπτεμβρίου

Όλη αυτή η εσωστρέφεια έχει ως στόχο την ανασύνταξη δυνάμεων. Μη μέμφεσαι τον εαυτό σου για την έλλειψη προνοητικότητας, είναι τελείως σχιζοφρενικό. Από τη μια δείχνει υπερβολική πίστη στις μαντικές σου ικανότητες και από την άλλη δείχνει υπερβολικά κακή πίστη απέναντι στις προθέσεις σου. Είναι καταφανές ότι δεν είναι ο εαυτός σου που σε απασχολεί αλλά οι κοντινοί σου άνθρωποι. Κοίταξε λοιπόν με ποιους τρόπους μπορείς να τους εξασφαλίσεις χωρίς αυτό να είναι εις βάρος σου. Αυτό το μήνα θα τον ξοδέψεις σε τεχνικές ανασύνταξης και πρόβλεψης καταφυγίου σε περίπτωση που όλα πάνε στραβά. Δεν είσαι διατεθειμένος πια να αφήσεις ούτε ένα σενάριο απ’ έξω έτσι ώστε να τακτοποίησεις το μεγαλύτερο άγχος σου, δηλαδή την ασφάλεια των κοντινών σου ανθρώπων είτε είναι απόγονοι είτε σύντροφοι. Και ξέρεις ότι, κάποιος, κάπου, σε περιμένει ακόμα. Μην τον αφήνεις να φύγει επειδή συμβαίνει η ζωή και η ιστορία.

Ζυγός

23 Σεπτεμβρίου - 22 Οκτωβρίου

Όλο αυτόν τον καιρό το στήριγμά σου ήταν οι φίλοι και τα σχέδια που κάνεις για το μέλλον. Αυτός θα είναι ένας τομέας έντονης δραστηριότητας για σένα καθώς έχεις ήδη αντιληφθεί την ανάγκη να χτίσεις τον κύκλο των ανθρώπων που σε υποστηρίζουν και στέκονται δίπλα σου σε πολύ γερά θεμέλια. Και από αυτή τη στρατιωτική βάση θα προχωρήσεις με ρεαλισμό και βαθιά κατανόηση των ορίων σου και στην πραγματοποίηση των μελλοντικών σου στόχων. Ο καινούριος σου εαυτός αναδύεται σαν τον συνταγματάρχη Κουρτζ στο «Αποκάλυψη Τώρα» μέσα τα ερείπια των θεμελίων του σπιτιού σου, μέσα από την αποκάλυψη των μυστικών και των ψεμάτων. Βλέπεις ότι είσαι τα επαναλαμβανόμενα ψυχολογικά μοτίβα της οικογένειάς σου. Και αυτή η γνώση είναι η δύναμή σου. Από αυτήν εξαρτάται η επιβίωσή σου. Θυμίσου όμως ότι δεν έχεις ξεμπερδέψει ακόμα, κάπου τη χρωστάς και θα χρειαστεί να εξοφλήσεις.

Σκορπιός

23 Οκτωβρίου- 22 Νοεμβρίου

Α, εσύ το ‘χεις ξαναδεί πρόσφατα το σενάριο αυτό και έχεις κάνει τις πρόβες σου, οπότε ανεβαίνεις στη σκηνή να παίξεις το ρόλο σου χωρίς το τρακ της πρώτης φοράς. Έχεις αντιληφθεί σε βάθος ποια είναι τα όριά σου και μέχρι πού σε παίρνει να πας. Αν για τους υπόλοιπους η κόλαση ακολουθεί τον ορισμό του Sartre και είναι οι άλλοι, για σένα η κόλαση βρίσκεται ακριβώς απέναντι. Εσύ είσαι το καθαρτήριο του εαυτού σου. Μη βιαστείς να αρχίσεις τα αυτοκαταστροφικά και τα συνομωσιολογικά σενάρια. Να μάθεις να αφήνεσαι στο κύμα με τα μάτια πάντα ανοιχτά τώρα που έχεις κατακτήσει αρκετές γνώσεις μηχανικής των ρευστών. Η άλλη σου πραγματικότητα, αυτή που θα σε σώσει όπως σε έσωσε τόσες φορές, είναι ο έρωτας. Εκεί είναι το κρησφύγετό σου κι εκεί θα βρεις υλικά επιβίωσης για πολύ καιρό.

Τοξότης 23 Νοεμβρίου - 21 Δεκεμβρίου

Είσαι safe and sound. Έχεις πάει στον πλανήτη που ζουν όλοι οι χαρούμενοι Τοξότες (λέγε με και πλανήτη Πρόζακ) και έχεις αφήσει τους υπόλοιπους να βράσουν στο ζουμί τους. Από αυτό το ζουμί εσύ δε θα καταδεχτείς να φας αλλά αποτελεί ωραιότατο υλικό για φιλοσοφία, στοχασμό και περισυλλογή ατενίζοντας τη θάλασσα, και, à propos, και τα προνοητικά πλάσματα που αφιέρωσαν το χειμώνα τους στο γυμναστήριο. Στον πλανήτη σου είναι πάντα καλοκαίρι ασχέτως αν οι άκαιρες σκέψεις περί των ζητημάτων επιβίωσης σου προσφέρουν οράματα παγετώνων. Ιδιαίτερη προσοχή χρειάζεται στις τσούχτρες καθώς και στους ξαφνικούς έρωτες που φέρνει το καλοκαίρι καθώς ενδέχεται να παρερμηνεύσεις τα αποτελέσματα των ερώτων αποδίδοντάς τους διαστάσεις που δεν έχουν, ασχέτως με το τι θα επιθυμούσες. Όχι, δεν είσαι εσύ ο πρωταγωνιστής του έρωτα στα χρόνια της χολέρας.

Αιγόκερως

22 Δεκεμβρίου - 19 Ιανουαρίου

Τώρα που έχεις πάρει μεγάλες δόσεις Πλούτωνα φαίνεσαι πιο fatal και σου πάει. Το ξέρω ότι ανασηκώνεις σαρκαστικά το φρύδι καθώς τα διαβάζεις. Μπορεί μέσα σου να εκρήγνυνται ηφαίστεια και να απλώνεται η λάβα στην Πομπηία κάθε βράδυ αλλά στα μάτια των άλλων κερδίζεις σε βάθος. Και ναι, το ξέρω ότι θυμάσαι πόσο σε έχουν πληγώσει όλες εκείνες τις φορές που σε κατηγόρησαν για ψυχρότητα, αδιαφορία και -άκουσον και φρίαξον!για επιφανειακή αντιμετώπιση. Δεν ξέρω κατά πόσο είναι προς όφελός σου να αρχίσεις να ξεσπάς στους άλλους επειδή εσύ είσαι αυτός που κοπιάζει τόσο. Κι άλλοι κοπιάζουν, ξέρεις. Κι άλλοι δε ζουν μια εύκολη ζωή. Δεν το έχουν κάνει όμως παντιέρα τους και δεν εκβιάζουν με την ένταση του βιώματός τους την κατανόηση για όλες τις ιδιοτροπίες τους και για την κακή συμπεριφορά τους.

Υδροχόος

20 Ιανουαρίου - 19 Φεβρουαρίου

Αυτό που οφείλεις στον εαυτό σου μπορείς να το πετύχεις αν η κοινωνική

Drink collagen for Health & Beauty

σου εικόνα εμπεριέχει τα στοιχεία της τιμιότητας, της ειλικρίνειας, της μεθοδικότητας και της απόλυτης αίσθησης του καθήκοντος. Και αυτήν την εικόνα θα χρειαστεί να τη διατηρήσεις με νύχια και με δόντια ανεξάρτητα από τη συμπεριφορά των άλλων. Το στοίχημά σου είναι να παραμείνεις στο δρόμο που εσύ έχεις αποφασίσει να πας και αυτός είναι και ο μόνος τρόπος που θα σου επιτρέψει να διορθώσεις αυτή τη δυσαρμονία που έχεις σε σχέση με τους άλλους, είτε είναι σύντροφοι είτε συνεργάτες. Θα είσαι ευθύς, ειλικρινής, τίμιος και μεθοδικός. Με απλές κινήσεις στην εργασιακή σου καθημερινότητα όλα αυτά έχεις την απαραίτητη ενέργεια να τα διεκπεραιώσεις. Οι σχέσεις που δεν εμφορούνται από αυτά τα στοιχεία, θα πάνε εκεί που πρέπει να πάνε: στα τσακίδια.

Ιχθύς

20 Φεβρουαρίου - 20 Μαρτίου

Τα διλήμματα στα οποία υποβλήθηκες όλο αυτό το διάστημα σχετικά με θέματα ένταξης του εαυτού σου σε κάποια ομάδα ή σε κάποιον φιλικό κύκλο, μπορούν να λυθούν μόνο με την καταφυγή στην ομοιπαθητική, στο διαλογισμό, στη γιόγκα, σε ότι εναλλακτικές δραστηριότητες έχετε τέλος πάντων, εσείς τα ψάρια. Θα θυμάσαι όμως για να μην ξεφύγεις σα μπαλόνι ηλίου από χέρι μικρού παιδιού που το κυνηγάει με ολοφυρμούς, να ακουμπάς με τις μύτες των ποδιών σου στην καθημερινότητα. Και θα το κάνεις με τη χάρη μπαλαρίνας που χορεύει πάνω στις πουέντ. Θα ακουμπάς στη γη αλλά ταυτόχρονα θα ίπτασαι και πάνω από αυτή. Είναι απολύτως απαραίτητο να μπεις στη δική σου παράλληλη πραγματικότητα και να ασχοληθείς με το σώμα και την υγεία σου για να επέλθει η κάθαρση από το overdose πραγματικότητας.

74