ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗΣ #45 - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2016

ISSN : 1791-4574

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛ.Ο.ΔΙ.

www.elodi.org

Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέμβριος 2016 #45

◗ Συνέντευξη του Δόκτορος Δώρου Γ. Λοΐζου, M.D, Παθολόγου – με εξειδίκευση στο Διαβήτη

◗ Παγίδες κατά την αξιολόγηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης ◗ Η εκπαίδευση ατόμων με διαβήτη στον αυτοέλεγχο του Σακχάρου ◗ Περιφερική αγγειοπάθεια στο διαβήτη ◗ Ειδικά υποδήματα για τα άτομα με διαβήτη

ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Τώρα μπορείτε να είστε πολύ σίγουροι για τις μετρήσεις του σακχάρου

Σύστηµα Μέτρησης Γλυκόζης Αίµατος

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Σφάλµα Γλυκόζης

σας!

Πριν την διόρθωση Hct

Μετά την διόρθωση Hct Αιµατοκρίτης%

Αιµατοκρίτης% 0

0

Ο µετρητής σακχάρου αίµατος On Call Vivid προσφέρει: • 100% ακρίβεια µετρήσεων • Προειδοποίηση για εµφάνιση κετονών • Αυτόµατη διόρθωση του αιµατοκρίτη

H αυτόµατη διόρθωση αιµατοκρίτη ελαχιστοποιεί το σφάλµα της µέτρησης της γλυκόζης για βέλτιστη ακρίβεια

Σκαρφιστήρες και βελόνες ινσουλίνης τύπου πέννας υψηλής τεχνολογίας Ποιότητα από την Σκανδιναβία

Συµβατότητα µε τις περισσότερες συσκευές και τις πένες ινσουλίνης που κυκλοφορούν στην αγορά.

Σκαρφιστήρες VITREX. Οι σκαρφιστήρες Vitrex των 30G είναι στείρες βελόνες τρυπήµατος υψηλών προδιαγραφών. Βελόνες Ινσουλίνης EasyDrip. Οι βελόνες ινσουλίνης τεχνολογίας λεπτού τοιχώµατος Easydrip είναι για συσκευές τύπου πέννας και διατίθενται σε δύο µεγέθη: • 30G x 5/16” - 0,3 x 8mm, (8mm/30G) • 32G x 5/32” - 0,23 x 4mm, (4mm/32G) που είναι κατάλληλες για παιδιά.

Approved by

Πληρεί τις τελευταίες προδιαγραφές ISO15197:2013

Η αξιόπιστη λύση για την υγεία σας Οιδίποδος 1-3 & Παράδροµος Αττικής Οδού 33-35, 15238 Χαλάνδρι Τηλ.: 2107488821, Fax: 2107488827, www.winmedica.gr • info@winmedica.gr

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

1

ταυτοτητα ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛ.Ο.ΔΙ.

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΚΔΟΣΗ Ιδιοκτησία ΕΛΟΔΙ, Φερών 8, 104 34 Αθήνα τηλ: 210 88 38 113, φαξ: 210 88 38 118 e-mails: info@elodi.org - elodi@elodi.org website: www.elodi.org

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ΔΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Γεώργιος Ν. Κουκούλης, αναπληρωτής καθηγητής ενδοκρινολογίας ΜΕΛΗ

Έκδοση The Media Workshop M.ΕΠΕ

Ανδριανή Βαζαίου, παιδίατρος, αναπλ. διευθύντρια Α' παιδιατρικής κλινικής, υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου, Νοσοκομείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»

Γενικός Διευθυντής: Νικόλαος Παπαβασιλείου Λεωφόρος Κηφισίας 294 & Ναυαρίνου 27, 15232 Χαλάνδρι. Τηλ.: 216 100 5190, fax: 216 100 5127,

Ανδρομάχη Βρυωνίδου, ενδοκρινολόγος, συντονίστρια διευθύντρια τμήματος, ενδοκρινολογίας και μεταβολισμού, υπεύθυνη διαβητολογικού κέντρου ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο» ΕΕΕ Χριστίνα Κανακά, παιδίατρος - παιδοενδοκρινολόγος

- διαβητολόγος, καθηγήτρια παιδιατρικής ενδοκρινολογίας - νεανικού διαβήτη, Α' παιδιατρική κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστημίου Αθηνών Νικόλαος Κεφαλάς, παιδίατρος-ενδοκρινολόγος Χρήστος Μπαρτσόκας, ομότιμος καθηγητής παιδιατρικής, σύμβουλος Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών Νικόλαος Τεντολούρης, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών, υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ «Λαϊκό» Χαράλαμπος Τούντας, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας, Παναγιώτης Χαλβατζιώτης, επίκουρος καθηγητής παθολογίας Πανεπιστημίου Αθηνών

Δημιουργικός Σχεδιασμός – Επιμέλεια Έκδοσης TheWorkshop - Custom Publishing Laboratory Διεύθυντρια Έκδοσης: Ευαγγελία Ματθαίου Αρχισυνταξία & Συντονισμός ύλης: Μαρία Χατζηδάκη maria_hatzidaki@yahoo.gr Creative Art Director: Βασίλης Καδινόπουλος Art Director: Βασιλική Πατσή Εμπορική Διεύθυνση: Ευαγγελία Ματθαίου Πρακτορεία: Shutterstock Εκτύπωση: Pressious-Arvanitidis ΑΒΕΕ ΚΩΔΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ Γ.Γ.Ε. 018331 Η συντακτική επιτροπή, ο εκδότης και ο ιδιοκτήτης δεν φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη ηθική ή σωματική προκληθεί από τη χρήση μεθόδων, προϊόντων ή εφαρμογή ιδεών που περιέχονται στις δημοσιεύσεις. Η έγκριση δημοσίευσης οποιασδήποτε μελέτης ή διαφημιστικού υλικού δεν σημαίνει αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα ή τns εταιρείας που διαφημίζει το προϊόν. Η ευθύνη αφορά τoυs συγγραφείς ή τιs διαφημιζόμενες εταιρείεs. Για τα αποστελλόμενα κείμενα, έντυπα και φωτογραφίες λαμβάνεται αυτομάτως το δικαίωμα δημοσίευσης. Το υλικό που αποστέλλεται στο περιοδικό για δημοσίευση δεν επιστρέφεται. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή ή η μετάδοση όλου ή μέρους του περιοδικού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΕΙΔΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Θεόδωρος Αλεξανδρίδης, καθηγητής παθολογίας - ενδοκρινολογίας, διευθυντής ενδοκρινολογικού τμήματος Πανεπιστημίου Πατρών

Ηλίας Μυγδάλης, παθολόγος, διευθυντής Β' παθολογικής κλινικής και Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείο «ΝΙΜΤΣ»

Αικατερίνη Δάκου-Βουτετάκη, ομότιμη καθηγήτρια παιδιατρικής - ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Κωνσταντίνος Πολυχρονάκος, καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής του εργαστηρίου ενδοκρινολογικής γενετικής, Πανεπιστήμιο McGill, διευθυντής τμήματος παιδιατρικής ενδοκρινολογίας, Νοσοκομείο Παίδων Μόντρεαλ

Γεώργιος Δημητριάδης, καθηγητής παθολογίας, Β' προπαιδευτική παθολογική κλινική & μονάδα έρευνας Πανεπιστημίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν» Χρήστος Ζούπας, ειδικός παθολόγος - διαβητολόγος, διευθυντής διαβητολογικής κλινικής Νοσοκομείο «Υγεία» Νικόλαος Λ. Κατσιλάμπρος, ομότιμος καθηγητής παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών Όλγα Κορδονούρη, καθηγήτρια παιδιατρικής, υπεύθυνη Διαβητολογικού Κέντρου Νοσοκομείο Παίδων, Ανόβερο, Γερμανία

Σωτήριος Ράπτης, ομότιμος καθηγητής παθολογίας, ενδοκρινολογίας μεταβολισμού και σακχαρώδη διαβήτη των Πανεπιστημίων Αθηνών και Ουλμ Γερμανίας, πρόεδρος Εθνικού Κέντρου Έρευνας Πρόληψης και Θεραπείας του Σακχαρώδη Διαβήτη και των Επιπλοκών του (ΕΚΕΔΙ) Βασιλική Σπηλιώτη, καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Πατρών, υπεύθυνη Μονάδας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας και Διαβήτη

Χρήστος Μανές, ειδικός παθολόγος - διαβητολόγος, συντονιστής Διευθυντής Γ' παθολογικής κλινικής, υπεύθυνος Διαβητολογικού Κέντρου ΓΠΝΘ «Παπαγεωργίου»

Στέλιος Τίγκας, επίκουρος καθηγητής ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων

Ασημίνα Μητράκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

Δημήτριος Χιώτης, παιδίατρος - ενδοκρινολόγος

Ζαδάλλα Μούσλεχ, ενδοκρινολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Αλεξάνδρα Μπαργιώτα, επίκουρη καθηγήτρια παθολογίας-ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήμιο Θεσσαλίας Μαριάννα Μπενρουμπή, παθολόγος, διευθύντρια Διαβητολογικού Κέντρου ΓΝΝ Αθηνών «Πολυκλινική»

Αγαθοκλής Τσατσούλης, ομότιμος καθηγητής παθολογίας - ενδοκρινολογίας Πανεπιστημίου Ιωαννίνων Γεώργιος Χρούσος, καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής Α' παιδιατρικής κλινικής Πανεπιστημίου Αθηνών Helen Vlassara, MD, the Mount Sinai Chair on Diabetes and Aging, professor of geriatrics, medicine and molecular medicine, director, Division of Experimental Diabetes and Aging, Brookdale Department of Geriatrics, Mt Sinai School of Medicine

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

3

περιεχομενα

26

8 43

18 49

4

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

52

περιεχομενα 6 8-16 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ EDITORIAL

47-48

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

ΚΕΝΤΡΙΚΟ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΔΟΚΤΟΡΟΣ ΔΩΡΟΥ Γ. ΛΟΪΖΟΥ

49-51 ΜΕΣΟΓΕΙΑΚΟ

ΔΡΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ

ΠΙΑΤΟ ΔΙΑΤΡΟΦΗΣΣΥΓΧΡΟΝΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

18-24 ΠΑΓΙΔΕΣ ΚΑΤΑ ΤΗΝ

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΗΣ ΓΛΥΚΟΖΥΛΙΩΜΕΝΗΣ ΑΙΜΟΣΦΑΙΡΙΝΗΣ

52-53 Η ΠΡΟΣΩΠΙΚΗ ΕΜΠΕΙΡΙΑ ΣΤΗ ΜΑΧΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΜΙΑΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΗΣ ΝΑ ΜΕΙΩΣΕΙ ΤΟ ΒΑΡΟΣ ΤΗΣ

26-29 Η ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗ ΑΤΟΜΩΝ 54-55 ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΣΤΟΝ ΑΥΤΟΕΛΕΓΧΟ ΤΟΥ 56-60 ΣΙΦΝΟΣ- ΤΟ ΣΤΟΛΙΔΙ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

ΣΑΚΧΑΡΟΥ ΤΟΥ ΑΙΜΑΤΟΣ

30-31 32-37 Α-ΛΙΠΟΪΚΟ ΟΞΥ ΚΑΙ ΕΙΔΗΣΕΟΓΡΑΦΙΑ

ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

ΔΙΑΒΗΤΗΣ

38-42

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

ΠΕΡΙΦΕΡΙΚΗ ΑΓΓΕΙΟΠΑΘΕΙΑ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΤΩΝ ΚΥΚΛΑΔΩΝ

61 62-63 ΟΔΗΓΟΣ

ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ ΧΡΗΣΤΙΚΑ

ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ

64

ΜΑΣ ΡΩΤΑΤΕ – ΣΑΣ ΑΠΑΝΤΑΜΕ

43-46 ΕΙΔΙΚΑ ΥΠΟΔΗΜΑΤΑ ΓΙΑ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

ΤΑ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

5

editorial Αγαπητοί αναγνώστες Η χαλαρότητα και η ξεγνοιάσια των θερινών διακοπών έδωσαν τη θέση τους στις έγνοιες της καθημερινότητας. Έγνοιες που σήμερα είναι ιδιαίτερα έντονες με την ανεργία να καλπάζει, το εισόδημα ναι μειώνεται και τις οικονομικές υποχρεώσεις να αυξάνουν. Υποχρεώσεις που είναι σίγουρο ότι επηρεάζουν αρνητικά, μεταξύ άλλων, την φροντίδα των προβλημάτων υγείας και ειδικότερα του σακχαρώδη διαβήτη. Η αρχή του φθινοπώρου βρίσκει μεγάλο ποσοστό των συμπολιτών μας σε κλίμα απαισιοδοξίας, έντονης αγωνίας και αβεβαιότητας για το αύριο. Στην δύσκολη αυτή στιγμή χρειαζόμαστε μια σπίθα αισιοδοξίας που νομίζω ότι μπορούμε να την βρούμε στις αυλές των σχολείων, που μόλις άνοιξαν. Οι χαρούμενες φωνές και τα γέλια των παιδιών και εγγονών μας κομίζουν μήνυμα αισιοδοξίας. Είναι η πρόσκληση να αφήσουμε πίσω τις λαμθασμένες επιλογές μας και να συμπορευτούμε μαζί τους στο καλύτερο αύριο που μόνο η αυτογνωσία μέσα από σωστή παιδεία μπορεί να εγγυηθεί. Στο παρόν τεύχος έχουμε την χαρά να φιλοξενούμε τις απόψεις του Δώρου Γ. Λοΐζου, MD, Παθολόγου με εξειδίκευση στο Διαβήτη, συναδέλφου που έχει συμβάλλει καθοριστικά στην μελέτη της συχνότητας και την οργάνωση του τρόπου αντιμετώπισης του σακχαρώδη διαβήτη στην Κύπρο. Θα βρείτε επίσης ενδιαφέρουσες πληροφορίες που αφορούν σε προβλήματα της καθημερινότητας όπως ο σωστός αυτοέλεγχος του σακχάρου και ο τρόπος αξιολόγησης των μετρήσεων της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης. Ιδιαίτερα ενημερωτικό είναι το άρθρο που αναφέρεται στη χρήση ειδικών υποδημάτων στο πλαίσιο πρόληψης ή/και θεραπευτικής αντιμετώπισης προβλημάτων που προκαλούνται στα πόδια από το διαβήτη. Στο πεδίο αυτό κινείται και το άρθρο που αναφέρεται στην περιφερική αρτηριοπάθεια. Μπορείτε επίσης να ενημερωθείτε για την σωστή μεσογειακή διατροφή, που αποτελλεί το "κλειδί" για τη σωστή ρύθμιση του σακχάρου. Με τη ελπίδα ότι το παρόν τεύχος θα φανεί χρήσιμο, σας εύχομαι καλό φθινόπωρο. Γεώργιος Ν. Κουκούλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ενδοκρινολογίας Διευθυντής Σύνταξης

6

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

7

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

8

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΜΑΡΙΑ ΧΑΤζΗΔΑΚΗ

Συνέντευξη του Δόκτορος Δώρου Γ. Λοΐζου MD, Παθολόγου με εξειδίκευση στο Διαβήτη

«Το θέμα της πρόληψης, όχι μόνο του διαβήτη, αλλά και άλλων επικαίρων προβλημάτων υγείας, πιστεύω πως κόλλησε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και όλα τα θέματα πρόληψης τα στέλλουν στη επικείμενη εφαρμογή του γενικού σχεδίου υγείας, που παραμένει επικείμενη από το 2001. Πιστεύω ότι η πολιτεία έχει παρά πολλά ακόμη να κάνει στο τομέα του διαβήτη.

Κύριε Λοϊζου, το 1981 - 1983 επιλέξατε να μετεκπαιδευτείτε στο τομέα του διαβήτη στην Παθολογική και Διαβητολογική Κλινική του Πανεπιστημίου του Nottingham, στη Μεγάλη Βρετανία. Η εμπειρία σας αυτή εκτιμάτε ότι καθόρισε την μετέπειτα πορεία σας ως διαβητολόγου; Από τη αρχή της εξειδίκευσης μου στη Παθολογία, στη Β’ παθολογική κλινική του Πανεπιστημίου Αθηνών, στο Ιπποκράτειο Νοσοκομείο, ανέπτυξα ιδιαίτερους δεσμούς με το Διαβητολογικό Κέντρο της κλινικής και τους ανθρώπους που το έτρεχαν, τους καθηγητές Καραμάνο, Χριστακόπουλο και Τούντα. Κοντά τους, πέραν της σωστής κλινικής σκέψης και του πως

γίνεται σωστά ένα ερευνητικό πρωτόκολλο, είχα τη καλή τύχη να διδαχτώ και τη πρέπουσα ιατρική δεοντολογία, για τα οποία θα τους είμαι για πάντα ευγνώμων. Αυτά με βοήθησαν πολύ στη μετέπιτα επιλογή μου, να ασχοληθώ με το Διαβήτη και να τον δω σαν «δεύτερη» ειδικότητα, ιδιαίτερα στο χρονικό διάστημα του ενός χρόνου που δούλεψα σαν πανεπιστημιακός βοηθός στη κλινική, με απόσπαση στο Διαβητολογικό Κέντρο και τη κλινική του, που τότε στεγαζόταν στο παράρτημα του Ιπποκράτειου. Στη συνέχεια, η επιπλέον εμπειρία (κλινική και ερευνητική) που απέκτησα στην Παθολογική και Διαβητολογική Κλινική του Πανεπιστημίου του Nottingham, κάτω από τους καθηγητές R.Tatersall και D. Hoskins, ήταν πολύ καθοριστικές και

σίγουρα σημάδεψαν την μετέπειτα πορεία μου ως Διαβητολόγου. Θα θέλαμε να μας πείτε τι είναι αυτό που σας ώθησε το 1983 να δημιουργήσετε το κέντρο ΙΑΤΡΟΔΙΑΓΝΩΣΗ και το 1984, με δική σας πρωτοβουλία, να ιδρύσετε την Εταιρεία Διαβητολογίας Κύπρου. Υπήρχε κενό στην αντιμετώπιση του διαβήτη στη Μεγαλόνησο; Όταν γύρισα στη Κύπρο, το Φθινόπωρο του 1983, μόνο ένας συνάδελφος ασχολείτο τότε με τον διαβήτη. Σίγουρα υπήρχε τεράστιο κενό στη αντιμετώπιση του σε όλη τη Ελεύθερη Κύπρο, τόσο στο ιδιωτικό, όσο και στο κρατικό τομέα. Αυτό με ώθησε, να

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

9

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

συλλάβω τη ιδέα του εξειδικευμένου κέντρου, που πήρε τη σημερινή του μορφή, τα τελευταία 15 - 20 χρόνια. Συνεργαζόμαστε στο κέντρο με Καρδιολόγους, Διαιτολόγο, Ποδολόγο, και κάνουμε πλήρη διαγνωστική προσπέλαση του διαβήτη και των επιπλοκών του. Βλέποντας τα κενά που υπήρχαν τότε, τόσο στη εκπαίδευση, όσο και στις νέες γνώσεις και τεχνικές των επαγγελματιών της υγείας που σχετίζονταν με τον διαβήτη (ιατρών, νοσηλευτών, διαιτολόγων, ποδολόγων), αλλά ιδιαιτέρα στην εκπαίδευση των ατόμων με διαβήτη και των οικογενειών τους, και με τη παρόρμηση και στήριξη των καθηγητών Τούντα και Καραμάνου, ιδρύσαμε τη Εταιρεία Διαβητολογίας Κύπρου. Πιστεύουμε ότι η ίδρυση της και οι δράσεις της κάλυψαν μεγάλο μέρος των κενών που υπήρχαν, τόσο στη εκπαίδευση, όσο και στη καλύτερη θεραπευτική αγωγή των Κυπρίων Διαβητικών. Τι ποσοστό ατόμων με διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2 υπάρχει αυτή τη στιγμή στην Κύπρο. Εκτιμάτε ότι υπάρχει επάρκεια επιστημόνων και ειδικών κέντρων για την αντιμετώπιση και ρύθμιση των διαβητικών;

10 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

Με βάση την επιδημιολογική έρευνα που έκανε η ομάδα μου μεταξύ 2003 - 2005, το ποσοστό του διαβήτη τύπου 2 ανέρχεται στο 10,3% του πληθυσμού της ελεύθερης Κύπρου. (Σχετική δημοσίευση υπάρχει στο τεύχος Ιουλίου του 2006 του έγκριτου περιοδικού DIABETES CARE, της Αμερικανικής Διαβητολογικής Εταιρείας). Όσον αφορά τους αριθμούς του διαβήτη τύπου 1, η ομάδα του Ν. Σκορδή στο Μακάριο Νοσοκομείο της Λευκωσίας, που καταγράφει όλα τα νέα περιστατικά, εμφανίζονται γύρω στα 13 - 14 άτομα ανά 100.000 παιδικού πληθυσμού τον χρόνο. Πιστεύουμε ότι υπάρχει επάρκεια επιστημόνων, που μπορούν να αντιμετωπίσουν και να ρυθμίσουν τον διαβήτη και τις επιπλοκές του. Όσον αφορά τα εξειδικευμένα κέντρα, εκεί πιστεύω ότι υστερούμε. Στο ιδιωτικό τομέα, πέραν του δικού μας, υπάρχουν 1 - 2 στη Λεμεσό. Στο Δημόσιο τομέα υπάρχουν μόνο 2 (Νοσοκομεία Λάρνακας και Λεμεσού). Άρα εκεί πρέπει να επικεντρωθούμε στο άμεσο μέλλον. Έχοντας διατελέσει τρεις φορές πρόεδρος και μέλος του συμβουλίου στην Εταιρεία Διαβητολογίας Κύπρου, θα θέλαμε να μας πείτε ποιες ενέργειες και πολιτικές εφαρμόσατε, προκειμένου να επιτύ-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

11

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

χετε την καλύτερη ενημέρωση των επιστημόνων στην Κύπρο, αλλά και του κόσμου, σχετικά με το διαβήτη;

Πιστεύετε ότι υπάρχει επαρκής ενημέρωση και δράσεις από την πολιτεία για την πρόληψη και αντιμετώπιση του διαβήτη;

Όταν ιδρύσαμε τη Διαβητολογική Εταιρεία Κύπρου, ο διαβήτης βρισκόταν ακόμη στα σπάργανα. Πέραν από τις πολύ φιλότιμες προσπάθειες του Παγκύπριου Συνδέσμου Διαβητικών που ιδρύθηκε 3 - 4 χρόνια προηγουμένως από ομάδα γονέων διαβητικών παιδιών, τίποτα άλλο δεν υπήρχε. Έτσι με τη ίδρυση της Διαβητολογικής Εταιρείας, το πρώτο που κάναμε, ήταν να γίνουμε το επιστημονικό συμβούλιο του συνδέσμου των διαβητικών. Αμέσως αρχίσαμε τη ενημέρωση των ασθενών και των οικογενειών τους, αλλά και την ευαισθητοποίηση / ενημέρωση του κοινού, με διαλέξεις, αρχικά στις πόλεις και στη συνεχεία στα μεγάλα αγροτικά κέντρα. Παράλληλα με δημοσιεύσεις και εμφανίσεις σε όλα τα ΜΜΕ, προσπαθήσαμε να ευαισθητοποιήσουμε πολιτεία και κοινό και να βγάλουμε τους διαβητικούς, και ιδιαίτερα τους τύπου 1, από τα στεγανά στα οποία τους είχε περιθωριοποιήσει η τότε κοινωνία. Παράλληλα προχωρήσαμε στην ενημέρωση και εκπαίδευση όλων των επαγγελματιών στο χώρο της υγείας, μέσω ιατρικών ημερίδων και συνεδρίων, πάνω σε όλο το φάσμα του διαβήτη. Κάναμε τη πρώτη μας ημερίδα στη Λάρνακα το 1988, και από το 1991 συνδιοργανώνουμε τις Ελλαδο-Κυπριακές Ημερίδες για το Διαβήτη σε συνεργασία με τη Ελληνική Διαβητολογική Εταιρεία, εναλλάξ κατ’ έτος σε Κύπρο και Ελλάδα. Επίσης, με προσπάθειες από κοινού με τον Παγκύπριο Διαβητικό Σύνδεσμο, το Υπουργείο Υγείας άρχισε να χορηγεί τις νέες ινσουλίνες, τις νέες συσκευές χορήγησης, αλλά και τις πιο μοντέρνες φαρμακευτικές αγωγές.

Με τις νέες τεχνολογίες το τεχνητό φορητό πάγκρεας έχει γίνει, από άπιαστο όνειρο, άμεση απτή επιδίωξη. Επίσης φέτος άρχισαν να κυκλοφορούν οι συσκευές αναίμακτης μέτρησης του σακχάρου του αίματος. Με άλλα λόγια το μέλλον του διαβήτη δείχνει να είναι πολύ ευοίωνο.

12 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

Θέλω να πιστεύω ότι σήμερα η πολιτεία δια του αρμόδιου υπουργείου (Υγείας), κάνει επαρκή ενημέρωση τόσο για το διαβήτη, όσον και για τις επιπλοκές του. Οι δράσεις της συνίστανται σε ενημέρωση από όλα τα ΜΜΕ, ηλεκτρονικά και μη, στη κυκλοφορία και διανομή διαφημιστικού υλικού, ο δε εορτασμός της Παγκόσμιας Μέρας Διαβήτη είναι κάτω από τη εποπτεία της. Οι ενέργειες και δράσεις γίνονται σε συνεργασία με τη Διαβητολογική Εταιρεία αλλά και τις άλλες επιστημονικές εταιρείες που σχετίζονται με τις επιπλοκές του διαβήτη (καρδιολογική, νεφρολογική, οφθαλμολογική, νευρολογική), αλλά και τους Συνδέσμους Διαιτολόγων και των Ποδολόγων και βέβαια και τους Συνδέσμους των ατόμων με διαβήτη (υπάρχουν δύο). Τώρα, όσον αφορά την πρόληψη του διαβήτη, πιστεύω ότι δεν έγινε η σωστή καμπάνια ενημέρωσης - πρόληψης, ιδιαιτέρα μετά την επιδημιολογική μας έρευνα που κατέδειξε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά διαβήτη στη Ευρώπη (10,3%). Το θέμα της πρόληψης, όχι μόνο του διαβήτη, αλλά και άλλων επικαίρων προβλημάτων υγείας, πιστεύω πως κόλλησε στα γρανάζια της γραφειοκρατίας και όλα τα θέματα πρόληψης τα στέλνουν στη επικείμενη εφαρμογή του γενικού σχεδίου υγείας, που παραμένει επικείμενη από το 2001. Πιστεύω ότι η πολιτεία έχει παρά πολλά ακόμη να κάνει στο τομέα του διαβήτη και τη πρόληψη της καρδιοαγγειακής νόσου, που προσβάλλει τουλάχιστο το 70% των διαβητικών. Ελπίζω ότι με τις νέες προσπάθειες που κάνει το

Σύστημα MiniMed™ 640G

Έξυπνο Σύστημα για Καλύτερο Έλεγχο

Medtronic Hellas SA Αγ. Βαρβάρας 5, 152 31 - Χαλάνδρι Αττικής www.medtronic.gr • www.medtronic-diabetes.gr Τηλ.: +30 210 6779099 • Φαξ: +30 210 6779399

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

13

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

Υπουργείο για την εκπόνηση και στρατηγική στο θέμα του Σακχαρώδη Διαβήτη, να συμβάλει σωστά στην κάλυψη των κενών που εντοπίζονται, όσον αφορά την πρόληψη και τη θεραπεία του διαβήτη, την επιμόρφωση των επαγγελματιών υγείας, αλλά κυρίως στον τομέα της έρευνας, στον οποίο υστερούμε. Εκτιμάτε ότι, εξαιτίας των νέων διαβητικών φαρμάκων, έχει αλλάξει η ποιότητα ζωής των ατόμων με διαβήτη. Ποιο πιστεύετε ότι θα είναι το μέλλον στην αντιμετώπιση του διαβήτη; Είμαι σίγουρος 100%, ότι η έλευση των νέων διαβητικών φαρμάκων τη τελευταία 20ετία έχει αλλάξει προς το πολύ καλύτερο, τόσο τη ποιότητα, όσο - θέλω να πιστεύω - και

αφού εξηγήσω στο διαβητικό άτομο τα παραπάνω δεδομένα, πιστεύω ότι θα πρέπει να συμμετέχει στη λήψη των αποφάσεων για την εξατομικευμένη του θεραπεία. Η παρέμβαση στο τρόπο ζωής του, που συνίσταται στη σωστή διατροφή, στη συστηματική άσκηση και στην εκπαίδευση, αποτελεί ουσιώδες στοιχείο σε όλα τα στάδια της θεραπευτικής αντιμετώπισης. Παράλληλα οι νέες γνώσεις για τον διαβήτη τύπου 1, και ιδιαίτερα όσον αφορά το γενετικό προφίλ των ατόμων που εμφανίζουν το διαβήτη αυτό στην ενήλικη ζωή (μόνο ποσοστό 40% εμφανίζουν ΣΔ1 σε ηλικία μικρότερη των 20 χρόνων), θα επιτρέψουν τη πιο σωστή αντιμετώπιση του. Πέραν των παραπάνω σκέψεων, πιστεύω ότι στο μέλλον θα μπορούμε να παρεμβαίνουμε θεραπευτικά από τη περίοδο του προδιαβήτη στον τύπου 2, και ίσως να προβλέπουμε τον τύπου 1 με τη γέννηση του

Είμαι σίγουρος 100%, ότι η έλευση των νέων διαβητικών φαρμάκων τη τελευταία 20ετία έχει αλλάξει προς το πολύ καλύτερο, τόσο τη ποιότητα, όσο - θέλω να πιστεύω - και την επιμήκυνση της ζωής των διαβητικών μας.

την επιμήκυνση της ζωής των διαβητικών μας. Τόσο τα νέας γενεάς αντιδιαβητικά δισκία και τα GLP-1 μιμητικά για τον τύπου 2 διαβήτη, όσο και οι νέας γενεάς ινσουλίνες και για τους δυο τύπους Διαβήτη, έχουν συμβάλει προς αυτή τη κατεύθυνση. Οι κατευθυντήριες οδηγίες για τη αντιμετώπιση του τύπου 2 διαβήτη από τη Αμερικανική και την Ευρωπαϊκή Διαβητολογική Εταιρεία προτείνουν την ανθρωποκεντρική αντιμετώπιση του ατόμου με διαβήτη. Ο θεράπων ιατρός θα πρέπει να λάβει υπόψη στη επιλογή του (από τις 7 διαφορετικές ομάδες φαρμάκων που υπάρχουν στο εμπόριο) την αποτελεσματικότητα, την επίδραση στο σωματικό βάρος, τον κίνδυνο υπογλυκαιμίας, τυχόν άλλες ανεπιθύμητες ενέργειες και βέβαια το κόστος, το οποίο πρέπει να καθορίζεται ως άμεσο και έμμεσο. Προσωπικά,

14 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ατόμου και να παρεμβαίνουμε αναλόγως. Επίσης οι μεταμοσχεύσεις β- κυττάρων ή νησιδίων είναι σε προχωρημένη έρευνα, ενώ τα τελευταία χρόνια εμφανίστηκαν οι έξυπνες αντλίες ινσουλίνης και οι συσκευές καταγραφής και συνεχούς ελέγχου του σακχάρου. Με τις νέες τεχνολογίες το τεχνητό φορητό πάγκρεας έχει γίνει, από άπιαστο όνειρο, άμεση απτή επιδίωξη. Επίσης φέτος άρχισαν να κυκλοφορούν οι συσκευές αναίμακτης μέτρησης του σακχάρου του αίματος. Με άλλα λόγια το μέλλον του διαβήτη δείχνει να είναι πολύ ευοίωνο. Η Κύπρος διαθέτει μια εξαιρετική κουζίνα, εναρμονισμένη πλήρως με τη Μεσογειακή διατροφή. Τι είναι αυτό που, κατά τη γνώμη σας, έχει αυξή-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

15

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

σει τα ποσοστά των διαβητικών στην Κύπρο; Είναι πέρα για πέρα σωστή η επισήμανση σας ότι η Κύπρος διαθέτει μια εξαιρετική κουζίνα, εναρμονισμένη πλήρως με τη Μεσογειακή διατροφή. Θα πρόσθετα και τις επιδράσεις της Ανατολίτικης, της Αραβικής και της Αρμενικής κουζίνας. Τώρα, κατά πόσον ακολουθείται η Μεσογειακή διατροφή από τον πληθυσμό μας, θα έλεγα ότι αυτό γίνεται μόνο μερικώς. Δυστυχώς από τη δεκαετία του 60 με τη αλλαγή του τρόπου ζωής και την παγκοσμιοποίηση, όπως βεβαίως και στη Ελλάδα, ο πληθυσμός μας έχει εγκαταλείψει σιγά - σιγά τη πατροπαράδοτη διατροφή και έχει ενστερνισθεί τον δυτικό τρόπο διατροφής, με το πολύ λίπος, τα πολλά σάκχαρα και το πολύ αλάτι. Έχει γεμίσει ο τόπος με πολλά ταχυφαγεία, ενώ συγχρόνως ο πληθυσμός μας δεν ασκείται ικανοποιητικά, με αποτέλεσμα την αύξηση της παχυσαρκίας. Κύπρος και Ελλάδα έχουν τα πρωτεία στη Ευρώπη στη παιδική παχυσαρκία, και δυστυχώς δεν πάμε πίσω όσον αφορά στη παχυσαρκία των ενηλίκων. Βλέποντας μέσα από τη επιδημιολογική έρευνα μας του 2003 - 2005 ότι το 80% και πλέον των διαβητικών μας είχαν βάρος περισσότερο του φυσιολογικού, απαντάται εν μέρει το δεύτερο σκέλος της ερώτησης σας. Βέβαια πρέπει να παίζουν ρόλο και οι γενετικές καταβολές των Ελλήνων της Κύπρου. Αυτό βέβαια θα πρέπει να απασχολήσει μια μελλοντική έρευνα στο πληθυσμό μας. Κύριε Λοϊζου, έχοντας ένα πλού-

σιο ερευνητικό έργο στην επαγγελματική σας πορεία, θα θέλαμε να μας πείτε ποιες είναι οι προκλήσεις που καλείται να αντιμετωπίσει η επιστημονική κοινότητα στο άμεσο μέλλον, λαμβάνοντας υπόψη μας την αύξηση των διαβητικών τύπου 2 σε όλο τον κόσμο;

Όσον αφορά την πρόληψη του διαβήτη, πιστεύω ότι δεν έγινε η σωστή καμπάνια ενημέρωσης πρόληψης, ιδιαιτέρα μετά την επιδημιολογική μας έρευνα που κατέδειξε ένα από τα μεγαλύτερα ποσοστά Διαβήτη στη Ευρώπη (10,3%). Είναι πέρα για πέρα σίγουρο ότι ο διαβήτης αυξάνει υπό μορφή επιδημίας, ιδιαίτερα από τη δεκαετία του ‘80. Η Διεθνής Ομοσπονδία Διαβήτη (IDF) υπολογίζει ότι το 2015 είχαμε παγκόσμια 415 εκατομμύρια διαβητικούς (8,8% του παγκοσμίου πληθυσμού), ενώ αναμένεται στη επόμενη 25ετία αύξηση στα 11,25 εκατομμύρια νέων διαβητικών το χρόνο. Αυτό σημαίνει ότι το 2040 θα έχουμε τουλάχιστο 642 εκα-

16 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

τομμύρια διαβητικούς (10,4% του παγκοσμίου πληθυσμού). Το 2015 είχαμε 318 εκατομμύρια με IGT θετική (6,7% του παγκοσμίου πληθυσμού), δηλαδή προδιαβήτη, ενώ το 2040 αναμένεται να έχουν προδιαβήτη 481 εκατομμύρια (7,8% του παγκοσμίου πληθυσμού). Στην Ευρώπη τα 59,8 εκατομμύρια διαβητικοί (9,1%) του 2015 θα γίνουν 71,1 (10,7%) το 2040, ενώ τα άτομα με προδιαβήτη από 31,7 εκατομμύρια (4,8% του πληθυσμού) θα γίνουν αντίστοιχα 36,6 (5,5%). Κάθε 6 δευτερόλεπτα πεθαίνει ένα άτομο από διαβήτη, που συνεπάγεται 5 εκατομμύρια θανάτους το 2014. Παγκόσμια, για κάθε ένα γνωστό άτομο με διαβήτη υπάρχει και ένα αδιάγνωστο, ενώ στη Ευρώπη για κάθε 3 γνωστά υπάρχει ένα αδιάγνωστο. Το κόστος του διαβήτη παγκόσμια υπολογίστηκε για το 2014 στα 612 δισεκατομμύρια δολάρια Αμερικής. Με γνώμονα τους πιο πάνω αριθμούς, πιστεύω ότι η μεγαλύτερη πρόκληση για την επιστημονική κοινότητα είναι η υλοποίηση προγραμμάτων πρόληψης του διαβήτη και των επιπλοκών του. Αυτό σημαίνει αλλαγή στον τρόπο ζωής (lifestyle behaviour), πράγμα που συνεπάγεται αποφυγή τροφών με πολύ ζάχαρη, λίπος και αλάτι, την υιοθέτηση ενός συστηματικού προγράμματος σωματικής άσκησης και την απώλεια βάρους επί παχυσαρκίας. Μπορούμε να εμπλουτίσουμε τη διατροφή μας με πολλά λαχανικά, όσπρια, ξηρούς καρπούς και 3 φρούτα τη ημέρα, και να ελαττώσουμε την πρόσληψη αλκοολούχων ποτών. Η μεγαλύτερη όμως πρόκληση είναι να υπάρξει και στις χώρες του Τρίτου Κόσμου ικανοποιητική πρόσβαση σε όλες τις φαρμακευτικές αγωγές και ιδιαίτερα στην ινσουλίνη.

- Φρυγάνίές μέ ςίκάλη “Χωρίς” Χωρίς προςθηκη άλάτίου & ζάΧάρης

Φρυγάνίές ςτάρένίές “Χωρίς” Χωρίς προςθηκη άλάτίου & ζάΧάρης

πολυδημητρίάκά μπίςκοτά πρωίνου Χωρίς ζάΧάρη

Digestive Χωρίς ζάΧάρη -

Digestive bars Χωρίς προςθηκη ζάΧάρης mini Digestive Χωρίς ζάΧάρη - Cream CraCkers Χωρίς ζάΧάρη κrispies Χωρίς προςθηκη ζάΧάρης -

πολυδημητρίάκά μπίςκοτά πρωίνου Χωρίς ζάΧάρη - Φρυγάνίές μέ ςίκάλη “Χωρίς Χωρίς προςθηκη άλάτίου & ζάΧάρης

Όταν η γεύση "χτυπάει" πράσινο

Η εταιρία Παπαδοπούλου πιστή στην υπόσχεση της να παρέχει προϊόντα που καλύπτουν τις ολοένα αυξανόμενες διατροφικές ανάγκες των καταναλωτών της, διαθέτει μία ολοκληρωμένη σειρά προϊόντων Χωρίς ζάχαρη, για όσους θέλουν να περιορίσουν την κατανάλωση ζάχαρης στην διατροφή τους. Δοκιμάστε τα Cream Crackers, τα Πολυδημητριακά Μπισκότα Πρωινού, τα Digestive & Mini Digestive Παπαδοπούλου Χωρίς ζάχαρη, τις μπάρες Digestive Bars και τα παξιμαδάκια KRISPIES Xωρίς προσθήκη ζάχαρης, αλλά και τις φρυγανιές Χωρίς προσθήκη άλατιού και ζάχαρης σε δύο τύπους: Σταρένιες και με Σίκαλη. Βάλτε στη διατροφή σας την πράσινη σειρά παπαδοπούλου και κερδίστε όλη την απόλαυση χωρίς τη ζάχαρη!

Διατροφή ΚΑΙ ΠΡΟΛΗΨΗ και ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ αμυνα ΕΛΕΓΧΟΣ

18 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΚΟΥΚΟΥΛΗΣ, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας Ενδοκρινολογίας

Παγίδες κατά την αξιολόγηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης

Γ

ια 10ετίες η γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη (ΗβA1c) παραμένει ο σταθερός δείκτης εκτίμησης της γλυκαιμίας στο σακχαρώδη διαβήτη (ΣΔ). Η ικανοποιητική συσχέτιση της μέσης τιμής των διακυμάνσεων της γλυκόζης στο αίμα ατόμων με διαβήτη με το επίπεδο γλυκοζυλίωσης της αιμοσφαιρίνης καθιστά την HbA1c ως την εξέταση αναφοράς για την εκτίμηση του γλυκαιμικού ελέγχου το προηγούμενο τρίμηνο. Το 1993 στην σημαντική μελέτη DCCT και αργότερα στην μελέτη UKPDS, τεκμηριώθηκε ότι η ΗβA1c αποτελεί επιπρόσθετα αξιόπιστο δείκτη εκτίμησης του κινδύνου των μικροαγγειακών επιπλοκών του ΣΔ, γεγονός που ώθησε εθνικούς και διεθνείς οργανισμούς που ασχολούνται με το διαβήτη να προτείνουν ως θεραπευτικούς στόχους ρύθμισης επίπεδα HbA1c μεταξύ

6,5% - 7%. Ο ρόλος της διευρύνθηκε το 1910 όταν η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία πρότεινε το όριο ≥6.5% ως διαγνωστικό κριτήριο για το διαβήτη. Η τιμή του 6,5% επιλέχθηκε ως η καλλίτερη για την εκτίμηση της διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας, αντίστοιχη των επιπέδων γλυκόζης αίματος νηστείας ≥126 mg/dL, ή ≥200mg/dL 2 ώρες μετά φόρτιση. Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί ότι αξιόπιστες μελέτες δεν τεκμηρίωσαν σημαντική υπεροχή στην πρόβλεψη του κινδύνου των επιπλοκών του διαβήτη σε σύγκριση με τα επίπεδα γλυκόζης νηστείας. 1 Το 2009, διεθνής επιτροπή ειδικών για το διαβήτη πρότεινε τη χρήση της HbA1c για τη διάγνωση του προδιαβήτη και διαβήτη με επίπεδα μεταξύ 6% και 6,5%. Ένα χρόνο αργότερα η Αμερικάνικη Διαβητολογική Εταιρεία υιοθέτησε την

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

19

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Πίνακας 1. ςχέςη μέταξύ έκτίμώμένης μέςης τίμης γλύκόζης, HbA1c καί φρόύκτόζαμίνης γλυκόζη (mg/dl)

HbA1c (%)

φρουκτοζαμίνη (μmol)

97

5

131

126

6

203

154

7

273

183

8

345

212

9

417

240

10

487

269

11

559

Πίνακας 2. Πλέόνέκτηματα αΠό τη χρηςη της HbA1c ώς δίαγνώςτίκης έξέταςης Εκτιμάει αξιόπιστα τη χρόνια παρά την οξεία δυσγλυκαιμία Είναι πιο βολική εξέταση αφού δεν προϋποθέτει νηστεία Έχει μεγαλύτερη προ-αναλυτική σταθερότητα σε σύγκριση με τη γλυκόζη Παρουσιάζει μικρότερη διακύμανση από ημέρα σε ημέρα λόγω στρες Έχει καλλίτερη επαναληψιμότητα από την γλυκόζη στον προσδιορισμό της Αρκετές κλινικές μελέτες στηρίχθηκαν στον προσδιορισμό της

Πίνακας 3. μέίόνέκτηματα αΠό τη χρηςη της HbA1c ώς δίαγνώςτίκης έξέταςης Τα επίπεδα της επηρεάζονται από γενετικούς παράγοντες Τα επίπεδα της παρουσιάζουν εθνικές διακυμάνσεις ανεξάρτητες από τα επίπεδα γλυκόζης αίματος Τα επίπεδα της επηρεάζονται από διάφορους βιολογικούς παράγοντες όπως η ηλικία Είναι αναξιόπιστη σε διάφορες αιματολογικές ιδιαιτερότητες Είναι αναξιόπιστη στην εγκυμοσύνη ή σε ορισμένα νοσήματα Απαιτεί ιδιαίτερα προσεκτική προτύπωση η μέθοδος προσδιορισμού της. Ευρεία διακύμανση ευαισθησίας και ειδικότητας ανάμεσα σε διαφορετικές πληθυσμιακές ομάδες Ακριβότερη σε σύγκριση με τον προσδιορισμό της γλυκόζης, στοιχείο σημαντικό σε πτωχές χώρες

20 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

HbA1c ως κριτήριο διάγνωσης του σακχαρώδη διαβήτη ορίζοντας για τη διάγνωση του προδιαβήτη επίπεδα από 5,7% - 6,4%. ΠΕΡΙΓΡαφΗ τΗΣ αΙμΟΣφαΙΡΙΝΗΣ α1c Η αιμοσφαιρίνη είναι μια μεταλοπρωτεΐνη των ερυθρών αιμοσφαιρίων που λειτουργεί ως φορέας οξυγόνου. Έχει τετραμερή δομή, αποτελούμενη από δύο ζεύγη πρωτεινικών μορίων: δύο α-σφαιρίνες και δύο μη α-σφαιρίνες. Τα γονίδια της α-σφαιρίνης είναι HbA1 και HbA2, ενώ τα γονίδια της μη α-σφαιρίνης περιλαμβάνουν τις β, γ και δ.2 Το μόριο της αιμοσφαιρίνης των υγιών ενηλίκων (ΗβΑ) συνίσταται από δύο α και δύο β αλυσίδες και αποτελεί το 97% του συνόλου της αιμοσφαιρίνης. Μικρές ποσότητες άλλων μορίων αιμοσφαιρίνης μπορεί να σχηματίζονται μετά από μεταγραφική τροποποίηση της ΗβΑ. Σε αυτά περιλαμβάνονται οι αιμοσφαιρίνες A1α, A1β, and A1c. Από αυτές, η ΗβA1c είναι η αφθονότερη και σχηματίζεται με «η ενζυμική σύνδεση» (chemical condensation) της αιμοσφαιρίνης με τη γλυκόζη στο εσωτερικό των ερυθρών αιμοσφαιρίων όπου και οι δύο βρίσκονται σε μεγάλες συγκεντρώσεις. Το φαινόμενο αυτό συμβαίνει αργά και συνεχώς κατά τη διάρκεια της ζωής των ερυθροκυττάρων, που κατά προσέγγιση είναι 120 ημέρες. Ο ρυθμός μη ενζυμικής σύνδεσης της γλυκόζης με την αιμοσφαιρίνη (γλυκοζυλίωση) είναι ανάλογος με τη μέση συγκέντρωση της γλυκόζης κατά τη διάρκεια της ζωής των ερυθρών.3 Ως εκ τούτου, όσο επιτείνεται η υπεργλυκαιμία τόσο αυξάνει η συγκέντρωση της A1c, γεγονός που την κάνει χρήσιμο δείκτη της γλυκαιμικής ρύθμισης κατά τη διάρκεια της ζωής ενός φυσιολογικού ερυθροκυττάρου. Είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι ναι μεν η ΗβA1c αντανακλά την μέση τιμή των διακυμάνσεων της γλυκόζης κατά το προηγούμενο τρίμηνο, αλλά η διακύμανση της γλυκόζης τον πρόσφατο 1,5 μήνα έχει μεγαλύτερη επίπτωση στη διαμόρφωση της ΗβA1c σε σύγκριση με τον προηγούμενο 1,5 μήνα. Ως εκ τούτου, εάν ο ασθενής έχει παρουσιάσει μια πρόσφατη επιδείνωση στη ρύθμιση της γλυκόζης (π.χ. λήψη γλυκοκορτικοειδών) η τιμή της ΗβA1c θα έχει δυσανάλογα επηρεαστεί από την πρόσφατη υπεργλυκαιμία. Στον πίνακα 1 φαίνεται η σχέση μεταξύ ΗβA1c, φρουκτοζαμίνης και εκτιμώμενης μέσης τιμής των διακυμάνσεων της γλυκόζης. Ως γενικός κανόνας, για

κάθε μεταβολή της τιμής της ΗβA1c κατά 1% αντιστοιχούν 30 mg/dl της εκτιμώμενης μέσης τιμής της διακύμανσης της γλυκόζης. μΕθΟδΟΙ ΠΡΟΣδΙΟΡΙΣμΟΥ τΗΣ ΗβA1c Για τον προσδιορισμό της ΗβA1c υπάρχουν δύο τεχνικές. Στην πρώτη διαχωρίζεται η ΗβA1c από τις άλλες μορφές με μεθοδολογία ηλεκτροφόρησης, ή χρωματογραφίας, ενώ στην άλλη χρησιμοποιούνται τεχνικές ανοσοχημείας όπου η ΗβA1c αντιμετωπίζεται ως αντιγόνο. Οι συχνότερα χρησιμοποιούμενες μέθοδοι για την μέτρηση της ΗβA1c είναι οι στηριζόμενες σε HPLC, οι ανοσολογικές και οι ενζυμικές. Η απουσία προτύπωσης των διαφόρων μεθόδων πάνω σε κοινό σύστημα αναφοράς καθιστά αδύνατη την αξιόπιστη σύγκριση δημοσιευμένων αποτελεσμάτων κλινικών μελετών. Τα τελευταία χρόνια έχουν εμφανισθεί στην αγορά μέθοδοι εκτίμησης της ΗβA1c στο γραφείο του γιατρού. Παρόλο που, με την πάροδο του χρόνου, η μεθοδολογία αυτή έχει βελτιωθεί σημαντικά, δεν υπάρχουν στοιχεία από καλά σχεδιασμένες μελέτες που να τεκμηριώνουν την αξιοπιστία της μέτρησης της και επιπρόσθετα υπάρχει μεγάλη διακύμανση του αποτελέσματος μεταξύ των διαφόρων μεθόδων. ΠΛΕΟΝΕΚτΗματα χΡΗΣΙμΟΠΟΙΗΣΗΣ τΗΣ HbA1c Στα πλεονεκτήματα της χρήσης της HbA1c τα οποία παρατίθενται στον πίνακα 2 ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει

στη μικρή (2%) διακύμανση μεταξύ διαφορετικών ατόμων σε σύγκριση με την διακύμανση του προσδιορισμού της γλυκόζης αίματος νηστείας (4,8% - 6,9%) και της δοκιμασίας ανοχής γλυκόζης (~15%).1 Αξίζει να σημειωθεί ότι οι Καυκάσιοι έχουν επίπεδα A1c κατά 0,1 έως 0,4% χαμηλότερα σε σύγκριση με φυσιολογικά άτομα άλλων φυλών. ΠαΡαΓΟΝτΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕαζΟΥΝ τα ΕΠΙΠΕδα τΗΣ HbA1c Γλυκαιμικό περιβάλλον Παρά τα σημαντικά της πλεονεκτήματα αρκετοί παράγοντες περιορίζουν τη χρήση της HbA1c στη διάγνωση του προδιαβήτη και του διαβήτη (πίνακας 3). Σε μια μελέτη συσχέτισης των επιπέδων HbA1c με τα μέσα επίπεδα γλυκόζης, που προσδιορίστηκαν με συνεχή αυτόματη καταγραφή, διαπιστώθηκε μεγάλη διακύμανση ανάμεσα σε διαφορετικά άτομα.4 μη γλυκαιμικό περιβάλλον Αρκετές μελέτες έδειξαν ότι γενετικοί παράγοντες επηρεάζουν τα επίπεδα της HbA1c.5 Μελέτες σε μονοωογενείς και δυωογενείς διδύμους έδειξαν ότι γενετικοί παράγοντες, ανεξάρτητοι από γονίδια που ρυθμίζουν τα επίπεδα γλυκόζης αίματος, ευθύνονται για το 60% της διακύμανσης των επιπέδων HbA1c.6 Είναι προφανές ότι μια μέτρηση που επηρεάζεται σημαντικά από γενετικούς παράγοντες δεν μπορεί να είναι η καλλίτερη μέτρηση για τη διάγνωση του προδιαβήτη και του σακχαρώδη διαβήτη.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

21

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

βιολογικοί παράγοντες Παρόλο που δεν έχει αποσαφηνισθεί το σύνολο των μη γλυκαιμικών παραγόντων που επηρεάζουν την συγκέντρωση της HbA1c, υπάρχουν σημαντικές ενδείξεις ότι πολλοί βιολογικοί παράγοντες μπορούν να παρεμβληθούν. Ενδεικτικά σημειώνονται η διαπερατότητα της μεμβράνης των ερυθρών αιμοσφαιρίων, η μεταφορά της γλυκόζης στο κυτταρόπλασμα, η κυτταρική χρησιμοποίηση της γλυκόζης, ο ρυθμός γλυκοζυλίωσης της αιμοσφαιρίνης κτλ. Στον πίνακα 4 παρατίθενται νοσήματα ή καταστάσεις που συνδυάζονται με επίπεδα HbA1c μη αξιόπιστα όσον αφορά την εκτίμηση των μέσων επιπέδων γλυκόζης. ΠΕΡΙΟΡΙΣμΟΙ ΣτΗ χΡΗΣΙμΟΠΟΙΗΣΗ τΗΣ HbA1c Ψευδώς αυξημένα επίπεδα της A1c Κάθε κατάσταση που παρατείνει τη ζωή των αιμοσφαιρίων οδηγεί σε αύξηση των επιπέδων της ΗβA1c, αφού εκθέτει την αιμοσφαιρίνη στις διακυμάνσεις της γλυκόζης για μεγαλύτερο χρονικό διάστημα. Η σιδηροπενική αναιμία είναι συνήθης κατάσταση που συνδυάζεται με ψευδώς αυξημένα επίπεδα ΗβA1c. Μελέτες σε ασθενείς με και χωρίς ΣΔ έδειξαν ότι η θεραπεία της σιδηροπενίας ελαττώνει τα επίπεδα της ΗβA1c χωρίς να είναι γνωστός ο ακριβής μηχανισμός.7 Άλλες καταστάσεις που συνοδεύονται από ψευδώς αυξημένα επίπεδα ΗβA1c είναι οι αναιμίες από έλλειψη

22 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

βιταμίνης Β12 ή/και φυλικού οξέος και η σπληνεκτομή. Για την επίπτωση της πρόσφατης μετάγγισης αίματος στη συγκέντρωση της ΗβA1c υπάρχουν αντικρουόμενα αποτελέσματα. Παραδοσιακά, πιστεύεται ότι η έκθεση των ερυθρών σε υψηλές συγκεντρώσεις γλυκόζης, στο σάκο φύλαξης του αίματος, οδηγεί σε ψευδή αύξηση της ΗβA1c στον μεταγγιζόμενο. Ωστόσο, πρόσφατα δεδομένα δείχνουν ότι η χορήγηση σημαντικού όγκου ερυθρών από ένα δότη με φυσιολογικά επίπεδα γλυκόζης μπορεί να οδηγήσουν σε ψευδώς χαμηλότερα επίπεδα ΗβA1c.8 Έως ότου αποσαφηνισθεί το θέμα, τα επίπεδα της ΗβA1c σε ασθενείς με ΣΔ που μεταγγίστηκαν πρόσφατα πρέπει να αξιολογούνται με προσοχή. Η σοβαρή αύξηση των τριγλυκεριδίων στην κυκλοφορία (συγκεντρώσεις >1.750 mg/dl), η αύξηση της χολερυθρίνης πάνω από 20 mg/dl και η σοβαρή αζωθεμία αποτελούν καταστάσεις που συνοδεύονται από ψευδή αύξηση της συγκέντρωσης της ΗβA1c. Ψευδή αύξηση της συγκέντρωσης της ΗβA1c έχει επίσης αναφερθεί μετά από χρήση φαρμακευτικών σκευασμάτων ή ουσιών όπως δηλητηρίαση με μόλυβδο, χρόνια χρήση οινοπνεύματος, συστηματική χρήση σαλικυλικών και χρήση οπιούχων.9 Η πρόσληψη βιταμίνης C μπορεί να ψευδώς να αυξήσει τη ΗβA1c όταν αυτή μετριέται με μέθοδο ηλεκτροφόρησης και να την ελαττώσει όταν μετριέται με χρωματογραφία.

Αυτό αποδίδεται σε αναστολή της γλυκοζυλίωσης μέσω ενός ανταγωνιστικού μηχανισμού. Η ως άνω παρατήρηση έγινε σε άτομα χωρίς ΣΔ που έλαβαν 1 γραμμάριο βιταμίνης C για 3 μήνες, συνήθη καθημερινή δοσολογία. Ωστόσο, χρειάζεται αποσαφήνιση της κλινικής σημασίας της παρατήρησης σε άτομα με ΣΔ. Συμπερασματικά, όταν αξιολογούνται τα επίπεδα της ΗβA1c σε ασθενείς με ΣΔ στους οποίους συνυπάρχει μια από τις παραπάνω καταστάσεις, ο κλινικός γιατρός πρέπει να αντιμετωπίζει το ενδεχόμενο ψευδώς αυξημένου αποτελέσματος. ΨΕΥδΩΣ ΕΛαττΩμΕΝα ΕΠΙΠΕδα τΗΣ ΗβA1c Κάθε κατάσταση που βραχύνει τη διάρκεια ζωής των ερυθρών αιμοσφαιρίων, ή αυξάνει τον ρυθμό απόσυρσης τους από την κυκλοφορία, ελαττώνει το χρόνο έκθεσης τους στη γλυκόζη και συνεπώς μειώνει τα επίπεδα της ΗβA1c. Στις καταστάσεις αυτές περιλαμβάνονται η οξεία

και χρόνια απώλεια αίματος, οι αιμολυτικές αναιμίες και ο υπερσπληνισμός.10 Ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου έχουν γενικά ψευδώς ελαττωμένη A1c λόγω της χρόνιας αναιμίας και της ελαττωμένης επιβίωσης των ερυθροκυττάρων. Ωστόσο, η παρεμβολή άλλων παραγόντων, όπως η χορήγηση ερυθροποιητίνης και η αζωθεμία, μπορεί να έχουν διαφορετική επίδραση στο σχηματισμό της ΗβA1c. Γενικά, σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, η ΗβA1c τείνει να υποεκτιμά την υπεργλυκαιμία και ο γιατρός είναι σκόπιμο να επιλέξει άλλη μέθοδο εκτίμησής της. Κατά την κύηση η ΗβA1c μπορεί να μην αντανακλά την γλυκαιμική εικόνα, πρωτίστως διότι βραχύνεται η ζωή των ερυθροκυττάρων από τις 120 στις 90 ημέρες και δευτερευόντως λόγω της αυξημένης παραγωγής ερυθροποιητίνης.11 Τα επίπεδα της ΗβA1c ελαττώνονται κατά την κύηση από την 12η - 16η εβδομάδα, σταθεροποιούνται κατά την 20η - 24η εβδομάδα και αυξάνουν κατά το τρίτο τρίμηνο.

Πίνακας 4. καταςταςέίς ςτίς όΠόίές τα έΠίΠέδα της HbA1c έίναί αναξίόΠίςτα. Πίθανόί μηχανίςμόί νόσος ή κατάσταση

έπίδραση στα επίπεδα HbA1c

Πιθανοί μηχανισμοί

Ελάττωση ζωής αιμοσφαιρίων

Ψευδώς χαμηλά

Ασταθής δεξαμενή ερυθρών

Καταστάσεις αιμόλυσης

Ψευδώς χαμηλά

Ασταθής δεξαμενή ερυθρών

Σιδηροπενική αναιμία

Ψευδώς αυξημένα

Άγνωστοι

Αιμοσφαιρινοπάθειες SS, Sc ή cc

Ψευδώς χαμηλά

Ασταθής δεξαμενή ερυθρών

Άλλα μόρια αιμοσφαιρίνης

Ποικίλη

Επίδραση στη μέθοδο προσδιορισμού

Εμβρυϊκή αιμοσφαιρίνη

Ποικίλη

Επίδραση στη μέθοδο προσδιορισμού

Μετάγγιση αίματος

Ψευδώς χαμηλά

Ασταθής δεξαμενή ερυθρών

Γήρανση

Ψευδώς αυξημένα

Άγνωστοι

Κίρρωση

Ψευδώς χαμηλά

Άγνωστοι

Ουραιμία

Ψευδώς χαμηλά

Καρβαμυλιωμένη αιμοσφαιρίνη

Αιμοδιάλυση

Ψευδώς χαμηλά

Πολλαπλοί

Λοιμώξεις από Hiv

Ψευδώς χαμηλά

Ήπια αιμόλυση

Εγκυμοσύνη

Ψευδώς χαμηλά

Αραίωση ερυθρών;

Δυσλιπιδαιμία

Ποικίλη

Επίδραση στη μέθοδο προσδιορισμού

Υπερχολερυθριναιμία

Ποικίλη

Επίδραση στη μέθοδο προσδιορισμού

Χρήση ασπιρίνης (μεγάλη δόση)

Ποικίλη

Ακετυλίωση της αιμοσφαιρίνης

Βιταμίνη C

Ποικίλη

Επίδραση στη γλυκοζυλίωση

Βιταμίνη Ε

Ψευδώς χαμηλά

Επίδραση στη γλυκοζυλίωση

Χρήση οινοπνεύματος

Ποικίλη

Ασταθής δεξαμενή ερυθρών

Χρήση οπιούχων

Ποικίλη ερυθρών

Ασταθής δεξαμενή ερυθρών

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

23

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

Στα φαρμακευτικά σκευάσματα που συνοδεύονται από ψευδώς ελαττωμένα επίπεδα ΗβA1c περιλαμβάνονται η βιταμίνη Ε, η ριμπαβιρίνη και η ιντερφερόνη-α. Η βιταμίνη Ε, σε ημερήσια δόση 600 - 1200 mg, βρέθηκε ότι ελαττώνει την γλυκοζυλίωση των πρωτεϊνών, ενώ η ριμπαβιρίνη και η ιντερφερόνη μέσω αιμόλυσης επηρεάζουν τα επίπεδα της ΗβA1c. ΕΝαΛΛαΚτΙΚΟΙ τΡΟΠΟΙ ΕΚτΙμΗΣΗΣ τΗΣ ΓΛΥΚαΙμΙαΣ Στις περιπτώσεις που η μέτρηση της ΗβA1c είναι αναξιόπιστη είναι σκόπιμο να χρησιμοποιηθούν άλλοι δείκτες εκτίμησης. Τέτοιοι δείκτες είναι ο προσδιορισμός της φρουκτοζαμίνης και η συνεχής καταγραφή των επιπέδων γλυκόζης. Η μέτρηση της φρουκτοζαμίνης είναι εφικτή (μέθοδος διαθέσιμη στην αγορά). Η φρουκτοζαμίνη είναι το προϊόν μη ενζυμικής αντίδρασης της γλυκόζης με τη λευκωματίνη. Ωστόσο, για την ακρίβεια ο όρος «φρουκτοζαμίνη» περιλαμβάνει όλες τις γλυκοζυλιωμένες πρωτεΐνες του πλάσματος. Επειδή η μισή ζωή της λευκωματίνης στην κυκλοφορία (περίπου 20 ημέρες) είναι βραχύτερη από την αντίστοιχη των ερυθροκυττάρων, είναι αυτονόητο ότι τα επίπεδα της φρουκτοζαμίνης θα αντανακλούν τις διακυμάνσεις της γλυκόζης μια βραχύτερη περίοδο, τις προηγούμενες 3 εβδομάδες.12 Και η μέθοδος αυτή έχει περιορισμούς. Καταστάσεις που επηρεάζουν τα επίπεδα των πρωτεϊνών ή της λευκωματίνης στο πλάσμα (νεφρωσικό σύνδρομο, χρόνια ηπατική νόσος) μπορεί να συνοδεύονται από ψευδώς χαμηλότερα επίπεδα φρουκτοζαμίνης. Δεν είναι ξεκάθαρο εάν η διόρθωση του αποτελέσματος ως προς την συγκέντρωση της λευκωματίνης, βελτιώνει την αξιοπιστία της μεθόδου. Αν και δείχθηκε ότι η φρουκτοζαμίνη παρουσιάζει καλή συσχέτιση με τα μέσα επίπεδα γλυκόζης,13 είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι μόνο η ΗβA1c έχει πιστοποιηθεί ως δείκτης μακροχρόνιου γλυκαιμικού ελέγχου και κινδύνου επιπλοκών. ΣΥμΠΕΡαΣμα Η ΗβA1c παραμένει η εξέταση αναφοράς για την εκτίμηση του γλυκαιμικού ελέγχου και προγνωστικός δείκτης κινδύνου επιπλοκών του σακχαρώδη διαβήτη. Οι θεράποντες ιατροί μπορούμε να την χρησιμοποιούμε με ασφάλεια στο μεγαλύτερο ποσοστό των ασθενών μας. Ωστόσο, είναι σημαντικό να θυμόμαστε ότι υπάρχουν καταστάσεις που μπορεί αυτός ο δείκτης να είναι ψευδώς υψηλότερος ή χαμηλότερος της πραγματικής γλυκαιμίας. Στις περιπτώσεις αυτές είναι σκόπιμο να καταφεύγουμε σε άλλους τρόπους εκτίμησης της γλυκαιμίας για την λήψη των θεραπευτικών μας αποφάσεων. Στις περιπτώσεις αυτές μπορεί να ζητηθεί από τον ασθενή να προσδιορίσει την γλυκόζη αίματος πριν και 2 ώρες μετά το γεύμα για αρκετές ημέρες και ακολούθως να αξιολογηθεί εάν οι καταγραφείσες τιμές γλυκόζης αντιστοιχούν στην τιμή της ΗβA1c. Εναλλακτικά, μπορεί να προσδιοριστεί διαφορετικός δείκτης εκτίμησης γλυκαιμικού ελέγχου.

24 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

βιβλιογραφία 1. International Expert committee report on the role of the A1c assay in the diagnosis of diabetes. Diabetes Care 32:1327-1334, 2009.

2. Steinberg MH et al, Hematology: Basic Principles and Practice. 5th ed.

Philadelphia, PA: Churchill Livingstone Elsevier; 2009.

Chap 33.

3. Bunn HF et al, J Clin Invest.

57:1652-1659, 1976.

4. Assessments by high-frequency glucose determinations by sensors. Diabetes Care 31:381385, 2008.

5. Cohen r M, et al. Diabetes Care 29, 1739-1743 (2006).

6. Snieder H, et al. Diabetes 50:2858-2863, 2001.

7. Coban E, et al, Acta Haematol.

112:126-128, 2004.

8. Spencer DH et al, Clin Chem.

57:344-346, 2011.

9. National Glycohemoglobin Standardization Program Web site. Available at: http://www. ngsp.org/interf.asp.

10. Nitin S, Singap Med J. 51:616622, 2010.

11. Lurie S et al, Eur J Obstet Gynecol Reprod Biol.

93(2):185-192, 2000.

12. Goldstein DE et al, Diabetes Care. 27(7):1761-1773, 2004.

13. Beck R, et al. Pediatr Diabetes, 12:690-695, 2011.

1. ΟΝΟΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΦΑΡΜΑΚΕΥΤΙΚΟΥ ΠΡΟΪΟΝΤΟΣ: Saizen® 5,83 mg/ml, ενέσιμο διάλυμα 2. ΠΟΙΟΤΙΚΗ ΚΑΙ ΠΟΣΟΤΙΚΗ ΣΥΝΘΕΣΗ: Saizen® 5,83 mg/ml, ενέσιμο διάλυμα. Κάθε φυσίγγιο περιέχει 1,03 ml διαλύματος (6 mg σωματοτροπίνης*) *ανασυνδυασμένη ανθρώπινη αυξητική ορμόνη, που παράγεται με τεχνολογία ανασυνδυασμένου DNA σε κύτταρα θηλαστικών. 4.3 Αντενδείξεις: Υπερευαισθησία στη δραστική ουσία ή σε κάποιο από τα έκδοχα. Η σωματοτροπίνη δε θα πρέπει να χρησιμοποιείται για την ενίσχυση της ανάπτυξης σε παιδιά με κλειστές επιφύσεις. Η σωματοτροπίνη δεν πρέπει να χρησιμοποιείται όταν υπάρχει οποιαδήποτε ένδειξη δραστηριότητας όγκου. Οι ενδοκρανιακοί όγκοι πρέπει να είναι ανενεργοί και η αντινεοπλασματική θεραπεία πρέπει να έχει ολοκληρωθεί πριν την έναρξη της θεραπείας με αυξητική ορμόνη. Η θεραπεία θα πρέπει να διακόπτεται αν υπάρχει ένδειξη αύξησης όγκου. Ασθενείς με οξέως κρίσιμη ασθένεια που έχουν υποστεί επιπλοκές μετά από επέμβαση ανοικτής καρδιάς, επέμβαση στην κοιλιακή χώρα, πολλαπλό τραύμα από ατύχημα, οξεία αναπνευστική ανεπάρκεια ή παρόμοιες καταστάσεις δεν θα πρέπει να θεραπεύονται με σωματοτροπίνη. Σε παιδιά με χρόνια νεφρική νόσο, η θεραπεία με σωματοτροπίνη θα πρέπει να διακόπτεται κατά τη μεταμόσχευση νεφρού. 4.4 Ειδικές προειδοποιήσεις και προφυλάξεις κατά τη χρήση: Η θεραπεία θα πρέπει να διενεργείται υπό την τακτική καθοδήγηση ενός ιατρού που είναι έμπειρος στη διάγνωση και αντιμετώπιση των ασθενών με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης. H μέγιστη συνιστώμενη ημερήσια δόση δε θα πρέπει να υπερβαίνεται. Οι ασθενείς με ενδο- ή εξωκρανιακή νεοπλασία σε ύφεση, οι οποίοι λαμβάνουν θεραπεία με αυξητική ορμόνη θα πρέπει να εξετάζονται προσεκτικά και σε τακτικά χρονικά διαστήματα από τον ιατρό. Οι ασθενείς που εμφανίζουν δευτερογενή ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης μετά από ενδοκρανιακό όγκο θα πρέπει να εξετάζονται συχνά για την πρόοδο ή την υποτροπή της υποκείμενης εξέλιξης της νόσου. Σε ασθενείς που επέζησαν από καρκίνο κατά την παιδική τους ηλικία και έπειτα από την αρχική τους νεοπλασία είχαν λάβει θεραπεία με σωματοτροπίνη, αναφέρθηκε αυξημένος κίνδυνος δευτερογενούς νεοπλασίας. Σε ασθενείς που έλαβαν θεραπεία με ακτινοβολία στο κεφάλι για το αρχικό τους νεόπλασμα, οι ενδοκρανιακές νεοπλασίες και ειδικότερα το μηνιγγίωμα, ήταν το συνηθέστερο από τις δευτερογενείς νεοπλασίες. Η σωματοτροπίνη δεν ενδείκνυται για την μακροχρόνια θεραπεία των παιδιατρικών ασθενών με ανεπάρκεια ανάπτυξης οφειλόμενη σε γενετικά επιβεβαιωμένο σύνδρομο Prader-Willi, εκτός αν έχει επίσης διαγνωστεί να έχουν ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης. Υπήρξαν αναφορές άπνοιας ύπνου και αιφνίδιου θανάτου μετά την έναρξη της θεραπείας με αυξητική ορμόνη σε παιδιατρικούς ασθενείς με σύνδρομο Prader-Willi που είχαν έναν ή περισσότερους από του ακόλουθους παράγοντες κινδύνου: σοβαρή παχυσαρκία, ιστορικό απόφραξης των άνω αεραγωγών ή άπνοια ύπνου, ή άγνωστης αιτιολογίας αναπνευστική λοίμωξη. Έχει αναφερθεί λευχαιμία σε μικρό αριθμό ασθενών με ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης, μερικοί των οποίων έχουν λάβει αγωγή με σωματοτροπίνη. Ωστόσο, δεν υπάρχει απόδειξη ότι η επίπτωση της λευχαιμίας είναι αυξημένη σε αποδέκτες αυξητικής ορμόνης χωρίς παράγοντες προδιάθεσης. Επειδή η σωματοτροπίνη μπορεί να μειώσει την ευαισθησία στην ινσουλίνη, οι ασθενείς θα πρέπει να παρακολουθούνται για ενδείξεις δυσανεξίας στη γλυκόζη. Για τους ασθενείς με σακχαρώδη διαβήτη, μπορεί να απαιτηθεί ρύθμιση της δόσης της ινσουλίνης μετά την έναρξη θεραπείας με προϊόντα που περιέχουν σωματοτροπίνη. Οι ασθενείς με διαβήτη ή δυσανεξία στη γλυκόζη θα πρέπει να παρακολουθούνται στενά κατά τη διάρκεια της θεραπείας με σωματοτροπίνη. Το ιστορικό σταθερής αμφιβληστροειδοπάθειας δεν πρέπει να συνεπάγεται διακοπή της θεραπείας υποκατάστασης με σωματοτροπίνη. Στις περιπτώσεις εμφάνισης και επί παρουσίας παραγωγικής αμφιβληστροειδοπάθειας, η θεραπεία υποκατάστασης με σωματοτροπίνη πρέπει να διακόπτεται. Η αυξητική ορμόνη αυξάνει την επιπλέον μετατροπή της T4 σε T3 και μπορεί, ως τέτοια, να αναδείξει αρχόμενο υποθυρεοειδισμό. Για το λόγο αυτό θα πρέπει να διενεργείται έλεγχος της θυρεοειδικής λειτουργίας σε όλους τους ασθενείς. Σε ασθενείς με υποϋποφυσισμό θα πρέπει να παρακολουθείται στενά η συνήθης θεραπεία υποκατάστασης όταν χορηγείται η θεραπεία με σωματοτροπίνη. Σε περίπτωση σοβαρής ή υποτροπιάζουσας κεφαλαλγίας, οπτικών προβλημάτων, ναυτίας ή/και εμέτου, συνιστάται βυθοσκόπηση του οφθαλμού για το ενδεχόμενο οιδήματος οπτικής θηλής. Εάν επιβεβαιωθεί οίδημα οπτικής θηλής θα πρέπει να εξετασθεί το ενδεχόμενο καλοήθους ενδοκρανιακής υπέρτασης (ή ψευδονεόπλασμα του εγκεφάλου) και τότε, αν είναι απαραίτητο, θα πρέπει να διακοπεί η θεραπεία με Saizen®. Προς το παρόν δεν υπάρχουν επαρκείς αποδείξεις για να καθοδηγήσουν τη λήψη κλινικών αποφάσεων σε ασθενείς με ενδοκρανιακή υπέρταση που έχει αντιμετωπισθεί. Εάν η θεραπεία με αυξητική ορμόνη ξαναρχίσει, είναι απαραίτητη η προσεκτική παρακολούθηση για την εμφάνιση συμπτωμάτων ενδοκρανιακής υπέρτασης. Αν και σπάνια, η παγκρεατίτιδα θα πρέπει να ληφθεί υπόψη σε ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία με σωματοτροπίνη, ειδικότερα σε παιδιά που εμφανίζουν κοιλιακό άλγος. Όπως με όλα τα προϊόντα που περιέχουν σωματοτροπίνη, ένα μικρό ποσοστό ασθενών μπορεί να αναπτύξει αντισώματα στη σωματοτροπίνη. Η δεσμευτική ικανότητα αυτών των αντισωμάτων είναι μικρή και δεν επηρεάζει το ρυθμό της ανάπτυξης. Δοκιμασία αντισωμάτων στη σωματοτροπίνη θα πρέπει να διενεργείται σε κάθε ασθενή που δεν ανταποκρίνεται στη θεραπεία. Η επιφυσιολίσθηση κεφαλής μηριαίου οστού συχνά σχετίζεται με ενδοκρινικές διαταραχές όπως ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης και υποθυρεοειδισμό όπως επίσης με απότομες αυξήσεις στην ανάπτυξη. Η επιφυσιολίσθηση κεφαλής μηριαίου οστού σε παιδιά υπό θεραπεία με αυξητική ορμόνη μπορεί να οφείλεται σε υποκείμενες ενδοκρινικές διαταραχές ή στην αυξημένη ταχύτητα ανάπτυξης που οφείλεται στη θεραπεία. Οι απότομες αυξήσεις της ανάπτυξης μπορούν να αυξήσουν τον κίνδυνο προβλημάτων των αρθρώσεων, ιδιαίτερα δε του ισχίου που βρίσκεται σε μεγάλη ένταση κατά την απότομη προεφηβική ανάπτυξη. Οι γιατροί και οι γονείς πρέπει να είναι σε εγρήγορση για κάθε εμφάνιση προβλήματος στο βάδισμα ή παράπονα για πόνο στο ισχίο ή το γόνατο σε παιδιά υπό θεραπεία Saizen®. Οι ασθενείς με ανεπάρκεια ανάπτυξης λόγω χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας θα πρέπει να εξετάζονται περιοδικά για στοιχεία προόδου νεφρικής οστεοδυστροφίας. Σε παιδιά με προχωρημένη νεφρική οστεοδυστροφία μπορεί να παρατηρηθεί επιφυσιολίσθηση ή ισχαιμική νέκρωση της κεφαλής του μηριαίου οστού και είναι αβέβαιο εάν αυτά τα προβλήματα επηρεάζονται από τη θεραπεία με αυξητική ορμόνη. Θα πρέπει να λαμβάνονται ακτινογραφίες του ισχίου πριν την έναρξη της θεραπείας. Σε παιδιά με χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, η νεφρική λειτουργία θα πρέπει να έχει ελαττωθεί κάτω από 50 % του φυσιολογικού πριν χορηγηθεί η θεραπεία. Για να

επιβεβαιωθεί η διαταραχή της σωματικής ανάπτυξης, η ανάπτυξη του σώματος θα πρέπει να έχει παρακολουθηθεί για έναν χρόνο πριν χορηγηθεί η θεραπεία. Η συντηρητική αγωγή για τη νεφρική ανεπάρκεια (που συμπεριλαμβάνει έλεγχο της οξέωσης, του υπερπαραθυρεοειδισμού και της διατροφικής κατάστασης για ένα χρόνο πριν την θεραπεία) πρέπει να έχει καθορισθεί και διατηρηθεί κατά τη διάρκεια της θεραπείας. Η θεραπεία θα πρέπει να διακόπτεται κατά την περίοδο της μεταμόσχευσης νεφρού. Σε παιδιά με κοντό ανάστημα γεννημένα SGA, άλλοι ιατρικοί λόγοι ή θεραπείες που θα μπορούσαν να εξηγήσουν την αναπτυξιακή διαταραχή θα πρέπει να αποκλείονται πριν την έναρξη της θεραπείας. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται η ινσουλίνη σε περίοδο νηστείας και η γλυκόζη του αίματος πριν την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως κάθε χρόνο. Σε ασθενείς με υψηλό κίνδυνο για σακχαρώδη διαβήτη (π.χ. οικογενειακό ιστορικό διαβήτη, παχυσαρκία, αυξημένος δείκτης μάζας σώματος, σοβαρή ανθεκτικότητα στην ινσουλίνη, μελανίζουσα ακάνθωση) πρέπει να διεξαχθεί δοκιμασία ανοχής στη γλυκόζη από στόματος (OGTT). Εάν παρατηρηθεί προφανής διαβήτης, η αυξητική ορμόνη δεν πρέπει να χορηγηθεί. Στους SGA ασθενείς προτείνεται να μετράται το επίπεδο IGF-I πριν την έναρξη της θεραπείας και ακολούθως δύο φορές το χρόνο. Αν με τις επαναλαμβανόμενες μετρήσεις τα επίπεδα των IGF-I υπερβαίνουν +2 SD σε σύγκριση με αναφορές για την ηλικία και το στάδιο εφηβείας, το ποσοστό IGF-I/IGFBP-3 μπορεί να ληφθεί υπόψη για τη ρύθμιση της δοσολογίας. Η εμπειρία στην εκκίνηση της θεραπείας στους SGA ασθενείς λίγο πριν την έναρξη της εφηβείας, είναι περιορισμένη. Για το λόγο αυτό, δε συνιστάται να γίνει έναρξη της θεραπείας λίγο πριν από την έναρξη της εφηβείας. Περιορισμένη είναι η εμπειρία με SGA ασθενείς που πάσχουν από το σύνδρομο Silver-Russel. Ποσοστό του ύψους που αποκτήθηκε κατά τη θεραπεία παιδιών με κοντό ανάστημα γεννημένα SGA, με τη σωματοτροπίνη, μπορεί να χαθεί αν η θεραπεία σταματήσει πριν επιτευχθεί το τελικό ύψος. Κατά τη διάρκεια της θεραπείας ορμονικής υποκατάστασης σε ενήλικες, αναμένεται να εμφανιστεί κατακράτηση υγρών. Σε περίπτωση παρατεταμένου οιδήματος ή σοβαρής παραισθησίας η δοσολογία θα πρέπει να μειωθεί για την αποφυγή ανάπτυξης συνδρόμου καρπιαίου σωλήνα. Το σημείο της ένεσης πρέπει να αλλάζει ώστε να αποφεύγεται η λιποατροφία. Η ανεπάρκεια αυξητικής ορμόνης στον ενήλικα είναι μία ισόβια κατάσταση και πρέπει να αντιμετωπίζεται ανάλογα, εντούτοις η εμπειρία στους ασθενείς άνω των 60 ετών καθώς και η εμπειρία σε παρατεταμένη χρήση είναι περιορισμένη. Σε όλους τους ασθενείς που αναπτύσσουν οξέως κρίσιμη νόσο θα πρέπει να αξιολογείται το όφελος της θεραπείας με σωματοτροπίνη σε σχέση με το δυνητικό κίνδυνο. 4.8 Ανεπιθύμητες ενέργειες: Μέχρι και 10 % των ασθενών μπορούν να εμφανίσουν ερυθρότητα και κνησμό στο σημείο της ένεσης, ιδιαίτερα όταν χρησιμοποιηθεί η υποδόρια οδός. Οι ενήλικες ασθενείς που λαμβάνουν θεραπεία υποκατάστασης της αυξητικής ορμόνης, αναμένεται να παρουσιάσουν κατακράτηση υγρών. Κλινικές εκδηλώσεις της κατακράτησης υγρών μπορεί να είναι το οίδημα, η διόγκωση των αρθρώσεων, οι αρθραλγίες οι μυαλγίες και οι παραισθήσεις. Εντούτοις, αυτά τα συμπτώματα / σημεία είναι συνήθως παροδικά και δοσοεξαρτώμενα. Οι ενήλικες ασθενείς με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης, που είχαν διαγνωσθεί με ανεπάρκεια της αυξητικής ορμόνης στην παιδική ηλικία, ανέφεραν ανεπιθύμητες ενέργειες λιγότερο συχνά από τους ασθενείς με έναρξη της ανεπάρκειας της αυξητικής ορμόνης στην ενηλικίωση. Μπορεί να εμφανισθούν αντισώματα στη σωματοτροπίνη σε μερικούς ασθενείς. Η κλινική σημασία αυτών των αντισωμάτων δεν είναι γνωστή, αν και μέχρι σήμερα τα αντισώματα αυτά έχουν αναφερθεί ως έχοντα μικρή δεσμευτική ικανότητα και δεν έχουν συσχετισθεί με μείωση της ανάπτυξης εκτός από τις περιπτώσεις ασθενών με ελλείψεις γονιδίων. Σε πολύ σπάνιες περιπτώσεις, όταν το μειωμένο ανάστημα οφείλεται στην έλλειψη του γονιδιακού συμπλόκου της αυξητικής ορμόνης, η θεραπεία με αυξητική ορμόνη μπορεί να προκαλέσει την εμφάνιση αντισωμάτων που μειώνουν την ανάπτυξη. Έχει αναφερθεί λευχαιμία σε έναν μικρό αριθμό ασθενών με έλλειψη αυξητικής ορμόνης, μερικοί από τους οποίους έλαβαν θεραπεία με σωματοτροπίνη. Ωστόσο, δεν υπάρχει απόδειξη ότι η επίπτωση της λευχαιμίας αυξάνεται σε αποδέκτες αυξητικές ορμόνης χωρίς παράγοντες προδιάθεσης. Έχει αναφερθεί παγκρεατίτιδα σε μετεγκριτικές μελέτες κατά τη διάρκεια θεραπείας με αυξητική ορμόνη. Εντός κάθε κατηγορίας συχνότητας εμφάνισης, οι ανεπιθύμητες ενέργειες παρατίθενται κατά φθίνουσα σειρά σοβαρότητας. Κατηγορία Οργάνου Συστήματος: Διαταραχές του νευρικού συστήματος: Συχνές (≥1/100, <1/10): Μεμονωμένη κεφαλαλγία, Όχι συχνές (≥1/1,000, <1/100): Ιδιοπαθής ενδοκρανιακή υπέρταση (καλοήθης ενδοκρανιακή υπέρταση), Σύνδρομο καρπιαίου σωλήνα. Διαταραχές του μυοσκελετικού συστήματος και του συνδετικού ιστού Πολύ σπάνιες (<1/10,000): Επιφυσιολίσθηση κεφαλής μηριαίου οστού (Επιφυσιόληση κεφαλής μηριαίου οστού), ή άσηπτη νέκρωση της κεφαλής του μηριαίου οστού. Διαταραχές του ενδοκρινικού συστήματος: Πολύ σπάνιες (<1/10,000): Υποθυρεοειδισμός. Διαταραχές του μεταβολισμού και της θρέψης: Συχνές (≥1/100, <1/10): Στους ενηλίκους: Κατακράτηση υγρών: περιφερικό οίδημα, δυσκαμψία, αρθραλγία, μυαλγία, παραισθησία. Όχι συχνές (≥1/1,000, <1/100): Στα παιδιά: Κατακράτηση υγρών: περιφερικό οίδημα, δυσκαμψία, αρθραλγία, μυαλγία, παραισθησία. Μη γνωστή συχνότητα: Αντοχή στην ινσουλίνη, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε υπερινσουλιναιμία και σε σπάνιες περιπτώσεις σε υπεργλυκαιμία. Γενικές διαταραχές και καταστάσεις της οδού χορήγησης: Συχνές (≥1/100, <1/10): Αντιδράσεις στο σημείο της ένεσης: Τοπική λιποατροφία που μπορεί να αποφευχθεί με αλλαγές του σημείου της ένεσης. 7. ΚΑΤΟΧΟΣ ΤΗΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: ΜΕRCK Α.Ε., Λ. Κηφισίας 41-45, Κτίριο Β΄, 151 23, Μαρούσι, Αθήνα, Τηλ. 210-6165 100, Fax. 210-6101 373 8. ΑΡΙΘΜΟΣ ΑΔΕΙΑΣ ΚΥΚΛΟΦΟΡΙΑΣ: 55786/29-07-2011 10. ΗΜΕΡΟΜΗΝΙΑ ΑΝΑΘΕΩΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΚΕΙΜΕΝΟΥ: 29-5-2015 ΛΤ: 140,07 ευρώ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

25

Ρύθμιση τού Διαβητη

Μαρινα Μελισσουργου, Επισκέπτρια Υγείας, Τμήμα Ενδοκρινολογίας - Διαβητολογικό Κέντρο, Νοσοκομείο Κοργιαλένειο – Μπενάκειο, Αθήνα

Η εκπαίδευση ατόμων με διαβήτη στον αυτοέλεγχο του σακχάρου του αίματος

O

σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) αναγνωρίζεται παγκοσμίως ως μία σοβαρή πάθηση με αυξανόμενη συχνότητα εμφάνισης.Το 2025 ο αριθμός των ενηλίκων διαβητικών παγκοσμίως θα έχει φθάσει τα 380 εκατομμύρια ασθενείς, με διαγνωσμένο ΣΔ 2 σε νεαρότερη ηλικία απ' ότι σήμερα. Στην Ελλάδα το 2030 ο αριθμός των διαβητικών ατόμων θα είναι περίπου 1.077.000. Η χρόνια υπεργλυκαιμική κατάσταση συνδέεται με αυξημένη επίπτωση μικροαγγειακών και μακροαγγειακών επιπλοκών. Ήδη από την προδιαβητική κατάσταση γίνονται εμφανείς οι μακροαγγειακές επιπλοκές και υπάρχουν ενδείξεις ότι και οι μικροαγγειακές επιπλοκές μπορεί να προηγούνται της εμφάνισης του ΣΔ. Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει πως η καλή γλυκαιμική ρύθμιση μειώνει σημαντικά

την πιθανότητα επιπλοκών. Όλοι οι διεθνείς οργανισμοί, όπως η Αμερικανική Διαβητολογική Εταιρεία (ADA), η Παγκόσμια Ομοσπονδία για το Διαβήτη (IDF), η Ευρωπαϊκή Εταιρεία Μελέτης του Διαβήτη (EASD), στις κατευθυντήριες οδηγίες τους ορίζουν τα βήματα που θα ακολουθηθούν με σκοπό την άρτια αντιμετώπιση του ΣΔ και την άριστη γλυκαιμική ρύθμιση. Ακρογωνιαίος λίθος της καλής γλυκαιμικής ρύθμισης παραμένει ο συχνός αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος και η συνεχής εκπαίδευση, ώστε η πληροφορία που δίνεται από τη μέτρηση να μετατρέπεται σε ουσιαστική γνώση. Η εκτίμηση της γλυκαιμικής ρύθμισης γίνεται με τη μέτρηση της γλυκοζυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (HbA1c), με τον αυτοέλεγχο των επιπέδων της γλυκόζης αίματος και με τη συνεχή καταγραφή γλυκόζης αίματος. Η συνεχής καταγραφή γλυκόζης (ΣΚΓ) αί-

26 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ματος γίνεται με ειδικό μετρητή ο οποίος, συνδεδεμένος με αισθητήρα, τοποθετείται υποδόρια και μετρά συνεχώς τη γλυκόζη στο μεσοκυττάριο υγρό. Η χρήση της ΣΚΓ ενδείκνυται σε ασθενείς με ΣΔ1 σε εντατικοποιημένο σχήμα ινσουλινοθεραπείας ή όσους φέρουν αντλία ινσουλίνης και σε ασθενείς με συχνά επεισόδια υπογλυκαιμίας ή ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία. Ο αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος, η μέτρηση δηλαδή της γλυκόζης αίματος από το ίδιο το άτομο με ΣΔ ή το περιβάλλον του, γίνεται σε ολικό τριχοειδικό αίμα με ειδικούς μετρητές, το δε αποτέλεσμα ανάγεται αυτόματα από το μετρητή και εμφανίζεται ως γλυκόζη πλάσματος. Για το σωστό αυτοέλεγχο της γλυκόζης αίματος απαιτείται η κατάλληλη τεχνική για την εκτέλεση των μετρήσεων, η καλή εκπαίδευση του ίδιου του ατόμου ή του περιβάλλοντός του καθώς και η

επανεκτίμηση των δεξιοτήτων του ασθενούς ή και του περιβάλλοντός του. Ο αυτοέλεγχος της γλυκόζης αίματος θα συμβάλλει στην γλυκαιμική ρύθμιση, στην αποφυγή μικροαγγειακών και μακροαγγειακών επιπλοκών αλλά και στην καλύτερη επικοινωνία του ατόμου με διαβήτη και της θεραπευτικής ομάδας. Με τον αυτοέλεγχο επιτυγχάνεται ευχερέστερη εναρμόνιση της άσκησης με τη θεραπευτική αγωγή, αποτελεσματικότερη αντιμετώπιση οξειών καταστάσεων και ανίχνευση και επιβεβαίωση των υπογλυκαιμικών επεισοδίων. Ποιοι και Ποτε ΠρεΠει να κανουν αυτοελεγχο: Τα άτομα με ΣΔ 1 κάνουν μετρήσεις νηστείας, προγευματικά, μεταγευματικά (2 ώρες μετά τα γεύματα), προ του ύπνου και κατά τη διάρκεια της νύκτας. Τα άτομα με ΣΔ2 σε αγωγή με ινσουλίνη κάνουν μετρήσεις νηστείας, προγευματικά και μεταγευματικά (δύο ώρες μετά τα γεύματα). Τα άτομα με ΣΔ2 σε αγωγή με δισκία κάνουν μετρήσεις 2 - 3 φορές την εβδομάδα σε εναλλασσόμενα χρονικά σημεία (νηστείας – προγευματικά - μεταγευματικά). Στο Σακχαρώδη Διαβήτη Κύησης γίνονται 6 - 7μετρήσεις ημε-

ρησίως (πριν και μία ώρα μετά τα γεύματα και προ του ύπνου). Ο αυτοέλεγχος γλυκόζης αίματος είναι απαραίτητος για τη γλυκαιμική ρύθμιση όσων αντιμετωπίζονται με ινσουλίνη διότι καθοδηγεί την αποτελεσματικότερη αναπροσαρμογή των δόσεων της ινσουλίνης από τον ίδιο το άτομο με διαβήτη ανάλογα με τα αποτελέσματα των μετρήσεων αλλά και την τροποποίηση της περιεκτικότητας σε υδατάνθρακες και του ωραρίου των γευμάτων. Πρόσθετες μετρήσεις γλυκόζης αίματος απαιτούνται, ανεξάρτητα από τον τύπο του διαβήτη, όταν γίνεται αλλαγή του θεραπευτικού σχήματος, όταν αναπροσαρμόζονται οι δόσεις του ακολουθούμενου θεραπευτικού σχήματος, όταν υπάρχει οξεία απορρύθμιση οποιασδήποτε αιτιολογίας και όταν εμφανίζονται συχνά υπογλυκαιμικά επεισόδια ή σε ανεπίγνωστη υπογλυκαιμία. Η ατομική εκπαίδευση είναι η καταλληλότερη εκπαιδευτική μέθοδος για την απόκτηση δεξιοτήτων όπως είναι η χρήση των μετρητών γλυκόζης αίματος. Η ατομική εκπαίδευση προσαρμόζεται ανάλογα με τις οικονομικές, κοινωνικές, και οικογενειακές συνθήκες καθώς και το επίπεδο γνώσεων του κάθε ατόμου με διαβήτη. Με την ατομική εκπαίδευση το άτομο με ΣΔ έχει τη δυνατότητα να περάσει από την απλή παρακολούθηση και μίμηση στην πρακτική εφαρμογή. Επίσης έχει την ευκαιρία να μάθει

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

27

Ρύθμιση τού Διαβητη

μέσα από τα λάθη του προσπαθώντας να κατανοήσει τι δεν έγινε σωστά. Η επισκέπτρια υγείας μέσα από ένα διαπροσωπικό διάλογο έχει τη δυνατότητα για άμεσο έλεγχο της κεκτημένης γνώσης, ενώ το άτομο με διαβήτη εκτελεί τη μέτρηση γλυκόζης αίματος μέχρι να αποκτήσει την ικανότητα να την εκτελεί μόνος του. Η εκπαίδευση στον αυτοέλεγχο προσαρμόζεται ανάλογα με τις ανάγκες και την ηλικία του ατόμου με διαβήτη. Ο επαγγελματίας υγείας θα τους υπενθυμίζει ότι σωστός αυτοέλεγχος σημαίνει σωστή χρήση των μετρητών με εναλλαγή των μετρήσεων κατά τη διάρκεια όλου του 24ώρου, ώστε ο αυτοέλεγχος να συμβάλλει στη ρύθμιση του διαβήτη και στην καλύτερη ποιότητα της ζωής του. Η επισκέπτρια υγείας τους εκπαιδεύει ώστε να μπορούν να ερμηνεύουν τα αποτελέσματα των μετρήσεων και ανάλογα να ενεργούν προσαρμόζοντας τη δόση της ινσουλίνης, το πρόγραμμα διατροφής και την άσκηση. Επίσης θα τους εκπαιδεύσει στην καταγραφή των αποτελεσμάτων στο ημερολόγιο αυτοελέγχου ώστε να το προσκομίζουν στο

θεράποντα ιατρό και μαζί να αποφασίζουν για τις αλλαγές που μπορούν να γίνουν στη θεραπεία. Τα ημερολόγια αυτοελέγχου μπορούν να οργανώσουν τα αποτελέσματα της γλυκόζης αίματος και να τα μετατρέψουν σε χρήσιμες πληροφορίες. Μελέτες έχουν δείξει ότι μόνο ένα μικρό ποσοστό των ημερολογίων δεν περιέχουν λάθη, ενώ λιγότερα από τα μισά περιέχουν κλινικώς ακριβή δεδομένα. Μερικοί διαβητικοί προσθέτουν εικονικά δεδομένα ενώ οι συνειδητοποιημένοι διαβητικοί, που κάνουν συχνά μετρήσεις, θεωρούν κουραστική την καταχώρηση δεδομένων. Βέβαια η σημαντική προσπάθεια που καταβάλλουν οι διαβητικοί για να διατηρήσουν ένα ημερολόγιο (όπως και για να κάνουν συχνά μετρήσεις) θεωρείται άσκοπη αν δεν αναλύεται και από τους επαγγελματίες υγείας. Επιπλέον, στις τακτικές επισκέψεις τους στο ιατρείο θα πρέπει να ελέγχονται οι μετρητές με τα ειδικά διαλύματα, αλλά και η ικανότητά των διαβητικών στη χρήση των διαφόρων τεχνικών, ώστε να έχουν την ευκαιρία να μάθουν από τα λάθη τους κατανοώντας τι δεν γίνεται σωστά.

28 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

χαρακτΗριστικα των ΜετρΗτων γλυκοζΗσ αιΜατοσ: » Οι μετρητές είναι μικροί και ελαφροί χωρίς κωδικοποίηση. » Απαιτούν μικρή ποσότητα αίματος και ελάχιστο χρόνο μέτρησης. » Διαθέτουν μεγάλη μνήμη αποτελεσμάτων με ώρα και ημερομηνία και μπορούν να συνδεθούν με Η/Υ για περαιτέρω επεξεργασία των αποτελεσμάτων. » Διαθέτουν μεγάλους ευδιάκριτους χαρακτήρες για εύκολη ανάγνωση του αποτελέσματος. » Επιτρέπουν την πραγματοποίηση μετρήσεων από τα εναλλακτικά σημεία. » Έχουν τη δυνατότητα διαχωρισμού προ και μεταγευματικών μετρήσεων. Οι σημερινοί μετρητές παρέχουν αξιόπιστα και ορθά αποτελέσματα με μικρότερο όγκο δείγματος σε μία γρήγορη, απλή και εύκολη μέτρηση. οδΗγιεσ για τΗ σωστΗ ΜετρΗσΗ τΗσ γλυκοζΗσ αιΜατοσ. Απολύμανση του δακτύλου που θα τρυπηθεί καθώς και της συσκευής τρυπήματος που θα χρησιμοποιηθεί.

Ρύθμιση τού Διαβητη Πλήρες στέγνωμα του σημείου που απολυμάνθηκε. Χρησιμοποίηση βελόνας μιας χρήσης. Να ακολουθείται η διαδικασία σύμφωνα με τις οδηγίες χρήσης του μετρητή. Επίσης, δε θα πρέπει να χρησιμοποιούνται περισσότεροι από ένας μετρητές γιατί η σύγκριση των αποτελεσμάτων είναι δυνατό να προκαλέσει σύγχυση αφού πάντα υπάρχει μία μικρή απόκλιση μεταξύ των μετρητών. αιτιεσ σφαλΜατοσ στΗ διαδικασια ΜετρΗσΗσ γλυκοζΗσ αιΜατοσ: Η ελλιπής καθαριότητα του δέρματος στο σημείο όπου γίνεται η μέτρηση. Η ανεπαρκής ποσότητα αίματος στην ταινία μέτρησης. Η εναπόθεση της σταγόνας αίματος σε λανθασμένο χρόνο σε σχέση με την ένδειξη του μετρητή. Οι ταινίες που έχουν λήξει ή δεν έχουν φυλαχθεί σε σωστή θερμοκρασία. Τα προβλήματα όρασης των ατόμων με ΣΔ. συντΗρΗσΗ και ελεγχοσ των ΜετρΗτων γλυκοζΗσ αιΜατοσ Οι μετρητές πρέπει να διατηρούνται καθαροί χωρίς υπολείμματα αίματος. Οι ταινίες να φυλάσσονται σε μέρος δροσερό και να μη μένουν ακάλυπτες και σε υγρασία γιατί αλλοιώνονται και έπειτα είναι ακατάλληλες για μέτρηση. Να ελέγχεται η ημερομηνία λήξης των ταινιών. Η λήψη αίματος για τη μέτρηση της γλυκόζης μπορεί να γίνει είτε με τους σκαρφιστήρες είτε με τα στυλό τρυπήματος. Οι σκαρφιστήρες είναι βελόνες μιας χρήσης, αποστειρωμένες, από ανοξείδωτο ατσάλι που αν συνδυαστούν με το στυλό τρυπήματος κάνουν λιγότερο επώδυνη τη διαδικασία λήψης δείγματος αίματος. Όσο πιο λεπτοί σκαρφιστήρες χρησιμοποιούνται κατά τη διαδικασία λήψης αίματος τόσο λιγότερος πόνος και τόσο λιγότεροι μικροτραυματισμοί επέρχονται. Τα στυλό τρυπήματος είναι οι προηγμένες συσκευές οι οποίες παρέχουν μέγιστη άνεση και όσο το δυνατό ανώδυνο τρύπημα για τη λήψη τριχοειδικού αίματος με σκοπό τη μέτρηση γλυκόζης αίματος. Τα χαρακτηριστικά των στυλό τρυπήματος είναι ο ρυθμιστής έντασης τρυπήματος και ο ρυθμιστής βάθους τρυπήματος. Ο ρυθμιστής έντασης τρυπήματος. Τα στυλό διαθέτουν διαφορετικές ρυθμίσεις για την ένταση του τρυπήματος, μέσω των οποίων επιτυγχάνεται αύξηση ή μείωση της έντασης τρυπήματος με την οποία διεισδύει η ακίδα στο σημείο

της δειγματοληψίας. Ο ρυθμιστής βάθους τρυπήματος. Τα στυλό διαθέτουν από 5 έως 11 διαφορετικές ρυθμίσεις του βάθους τρυπήματος. Το πιο μικρό νούμερο αντιπροσωπεύει το ελάχιστο βάθος ενώ το μεγαλύτερο νούμερο το μέγιστο βάθος. κανονεσ σωστου αυτοελεγχου Τα άτομα με Σακχαρώδη Διαβήτη κατά τη διάρκεια του αυτοελέγχου δε θα πρέπει να ξεχνούν ότι: » Τα στυλό τρυπήματος προορίζονται για χρήση από ένα και μόνο άτομο. » Σε κάθε μέτρηση πρέπει να χρησιμοποιούν νέα αποστειρωμένη βελόνα και αμέσως μετά να την απορρίπτουν σε κατάλληλο δοχείο για την αποφυγή τυχόν τραυματισμού ή μόλυνση άλλων ατόμων. » Να καθαρίζουν με νερό και σαπούνι τη συσκευή τουλάχιστον μία φορά την εβδομάδα. » Να αφήνουν τα εξαρτήματα να στεγνώνουν ή να τα σκουπίζουν με μαλακό πανί. » Να μη βυθίζουν τη συσκευή σε νερό. Να μη λερώνουν τις συσκευές με λοσιόν χεριών, λάδια ή οτιδήποτε άλλο. » Πριν την εξέταση τα χέρια τους να είναι καθαρά και στεγνά. Όλα τα μέλη της θεραπευτικής ομάδας με υπομονή, κατανόηση και ανεκτικότητα θα βοηθήσουν το άτομο με ΣΔ να συνεργαστεί μαζί τους ώστε να υπάρχει μία συλλογική προσπάθεια που θα εξασφαλίζει καλή ρύθμιση του διαβήτη και κατά συνέπεια μείωση της εμφάνισης των επιπλοκών.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

29

ειδησεογραφια μέλέτΗ έπίβέβαίΩνέί οτί το υψΗλοτέρο βμί αυξανέί τον κίνδυνο γία δίαβΗτΗ

αυξανονταί τα ποσοστα τΩν έφΗβΩν μέ δίαβΗτΗ τυπου 2 στίσ Ηπα ανησυχία στην παγκόσμια επιστημονική κοινότητα προκαλούν τα νεότερα στοιχεία μιας μελέτης που διεξήχθη στις Ηπα και η οποία παρουσιάζει σημαντική αύξηση του ποσοστού των ατόμων με διαβήτη τύπου 2 σε παιδιά και εφήβους. συγκεκριμένα, η μελέτη παρουσίασε τον επιπολασμό στο ποσοστό εμφάνισης διαβήτη τύπου 2 μεταξύ των αμερικανών νέων ηλικίας 10 19 ετών η οποία σημειώνει αύξηση κατά 35% μεταξύ του 2001 και του 2009 (από 0,34 ανά 1000 άτομα έως 0,46 ανά 1000 άτομα). τα στοιχεία της μελέτης ελήφθησαν από 38 κομητείες σε πέντε πολιτείες και περιελάμβαναν και τον ίνδιάνικο πληθυσμό στην αριζόνα και το νέο μεξικό, καθώς επίσης και νέους από αρκετές διαφορετικές φυλετικές εθνικότητες και καταγωγές. Η μεγαλύτερη αύξηση του επιπολασμού του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 στο διάστημα 2001 - 2009 παρατηρήθηκε σε ισπανικής καταγωγής νέους (από 0,45 ανά 1000 άτομα έως 0,79 ανά 1000 άτομα), ακολουθούν οι μαύροι (από 0,95 ανά 1000 άτομα έως 1,06 ανά 1000 άτομα), και τέλος οι λευκοί (από 0,14 ανά 1000 άτομα έως 0,17 ανά 1000 άτομα). σημαντικές αλλαγές δεν υπήρχαν για τους ίνδιάνους της αμερικής και τους ασιάτες.

μια σουηδική μελέτη που πραγματοποιήθηκε σε πανομοιότυπα δίδυμα με διαφορετικό σωματικό βάρος έδειξε ότι το βαρύτερο δίδυμο δεν εμφάνιζε υψηλότερο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου (μί) ή πρόωρου θανάτου, αλλά είχε υψηλότερο κίνδυνο να παρουσιάσει διαβήτη σε σχέση με το πιο αδύνατο δίδυμο. τα μονοζυγωτικά δίδυμα είναι γενετικά πανομοιότυπα και παρέχουν ένα μοναδικό εργαλείο για την αξιολόγηση του κινδύνου που συνδέεται με παχυ-

σαρκία ανεξάρτητη από γενετικούς παράγοντες. τα βαρύτερα δίδυμα, που είχαν δείκτη μάζας σώματος 30 ή υψηλότερο, δεν είχαν μεγαλύτερο κίνδυνο εμφάνισης μί σε σύγκριση με τα πιο αδύνατα δίδυμα. τα βαρύτερα δίδυμα είχαν στην πραγματικότητα χαμηλότερο κίνδυνο εμφράγματος του μυοκαρδίου και θανάτου σε σύγκριση με τα πιο λεπτά δίδυμα. Ωστόσο, οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι το βαρύτερο δίδυμο είχε μεγαλύτερη από διπλάσια αύξηση του κινδύνου ανάπτυξης διαβήτη.

Η σχέσΗ τΗσ παχυσαρκίασ καί του γονίδίου FTO μέ το δίαβΗτΗ τυπου 2 πολυάριθμες μελέτες έχουν επιβεβαιώσει τη σύνδεση του γονιδίου FTO με την παχυσαρκία στον ευρωπαϊκό πληθυσμό. παρά το γεγονός ότι η παραπάνω σύνδεση σε άλλες πληθυσμιακές ομάδες δεν είναι τόσο εντυπωσιακή, άφθονα είναι τα στοιχεία που δείχνουν ότι οι FTO παραλλαγές σχετίζονται με την παχυσαρκία και στο μη λευκό πληθυσμό. τα λευκά άτομα που έχουν το γονίδιο FTO, έχουν περίπου 1,7 φορές πιο αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης παχυσαρκίας και είναι περίπου 3 κιλά βαρύτερα από το μέσο όρο του πληθυσμού. παρά το γεγονός ότι η μέση διαφορά βάρους, που οφείλεται στις παραλλαγές του γονιδίου FTO, είναι σχετικά μικρές, το γονίδιο FTO είναι ένας από τους ισχυρότερους γνωστούς κοινούς γενετικούς παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση της παχυσαρκίας.

32 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ειδησεογραφια οί δίαφορέτίκοτΗτα στον τροπο δίατροφΗσ μπορέί να απορυθμίσέί το σακχαρο οι διαφορές στην κουλτούρα και τις διατροφικές συνήθειες άλλων πολιτισμών μπορούν να αποτελέσουν σημαντικό εμπόδιο για την ρύθμιση του σακχάρου, αναφέρει έκθεση που δημοσιεύτηκε στο περιοδικό Lancet. οι επιστήμονες επισημαίνουν, στο επιστημονικό περιοδικό, ότι είναι δύσκολο να κατανοήσουν αλλά και να κατευθύνουν άτομα με διαβήτη τύπου 1 να λάβουν τις απαιτούμενες ποσότητες υδατανθράκων για να έχουν την απαραίτητη ρύθμιση στο σάκχαρο τους. αποτελεί ένα ευρύτερο πρόβλημα για τους γιατρούς η κατανόηση της περιεκτικότητας σε θρεπτικά συστατικά ορισμένων σπιτικών τροφών του αραβικού κόσμου και όχι μόνο. οι επιστήμονες τονίζουν ότι, εάν δεν διορθωθεί αυτό το πρόβλημα, οι οικογένειες των παιδιών με διαβήτη από μη δυτικές και ευρωπαϊκές χώρες, θα συνεχίσουν να «μαντεύουν» τις ποσότητες υδατανθράκων που θα πρέπει να δώσουν στα παιδιά τους από την τοπική κουζίνα τους, με αποτέλεσμα να μην δίνουν και τις απαραίτητες δοσολογίες ινσουλίνης για τον έλεγχο του σακχάρου των παιδιών.

το πολυ φΩσ τΗ νυχτα καί το πολυ λίγο το πρΩί συνδέονταί μέ τΗν παχυσαρκία

Ηπα: το λίποσ στο συκΩτί αυξανέί τον κίνδυνο γία δίαβΗτΗ στα παίδία

οι ηλικιωμένοι που εκτίθενται σε υψηλό φωτισμό το βράδυ, και σε χαμηλό φως το πρωί, έχουν περισσότερες πιθανότητες να αυξήσουν το βάρος τους, σύμφωνα με ίάπωνες ερευνητές. σε έρευνα που πραγματοποίησαν είδαν ότι η αύξηση του φωτός τη νύχτα και το μειωμένο φως την ημέρα μπορούν να οδηγήσουν σε αύξηση του σωματικού βάρους, ανεξάρτητα από άλλους παράγοντες όπως είναι η πρόσληψη θερμίδων, η ώρα που θα πήγαιναν για ύπνο ή η ώρα που θα ξυπνούσαν. οι επιστήμονες ανησυχούν ότι η αλλαγή του νυχθήμερου ρυθμού στον άνθρωπο, σε συνδυασμό με ένα διαφορετικό μοτίβο έκθεσης στο φως, σχετίζεται με τον κίνδυνο παχυσαρκίας. Η ακατάλληλη έκθεση στο φως μπορεί να αλλάξει το ανθρώπινο μοτίβο έκκρισης μελατονίνης, μιας ορμόνης που σχετίζεται με την ενεργειακή καύση.

περίπου 7 εκατομμύρια παιδιά στις Ηπα έχουν λιπαρά συκώτια, και σχεδόν το 1/3 από αυτά τα παιδιά έχουν εμφανίσει προδιαβήτη ή διαβήτη, σύμφωνα με μια νέα μελέτη. Η λεγόμενη μη αλκοολική λιπώδης νόσος του ήπατος (NAFLD) είναι ένας από τους μεγαλύτερους παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη διαβήτη τύπου 2 στα παιδιά. Η συχνότητα του διαβήτη τύπου 2 είναι περίπου 1 στα 2500 κρούσματα στο γενικό πληθυσμό, 1 στα 200 σε παιδιά με παχυσαρκία, και 1 στα 15 σε παιδιά με NAFLD. οι ερευνητές μελέτησαν 675 παιδιά κάτω των 18 ετών με NAFLD. το 23% των παιδιών με NAFLD είχαν προδιαβήτη και σχεδόν το 7% είχαν διαβήτη τύπου 2. τα κορίτσια με NAFLD ήταν πέντε φορές περισσότερο πιθανό, σε σχέση με τα αγόρια, να έχουν διαβήτη τύπου 2.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

33

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

επιατροΣ, εύαΓΓεΛοΣ Γ. αΓαθοΣ, Ειδικός Παθολόγος, Επιμελητής Α' Παθολογικού Τμήματος 401 ΓΣΝΑ

α-Λιποϊκό οξύ και διαβήτης

T

ο α-λιποϊκό οξύ (ALA) γνωστό και ως θειοκτικό οξύ (TA) και 1,2 διθειολανο-3-πεντανοϊκό οξύ αποτελεί φυσικώς παρούσα ουσία απαραίτητη για την δραστηριότητα ορισμένων ενζυμικών συστημάτων που εμπλέκονται στον οξειδωτικό μεταβολισμό. Ανακαλύφθηκε το 1937 από τον Snell, αλλά απομονώθηκε το 1951 από τον Reed. Η πρώτη χρήση στην κλινική πράξη περιγράφεται το 1959 από ιατρούς στην Γερμανία για την θεραπεία της οξείας δηλητηρίασης από το γένος μανιταριών amanita phalloides και αργότερα από τους ίδιους για την θεραπεία συμπτωμάτων του νευροπαθητικού άλγους. Σήμερα πιστεύεται ότι το ALA και η αναχθείσα του μορφή [διυδρολιποϊκό οξύ (DHLA)] επηρεάζουν αρκετές βιοχημικές λειτουργίες ως ακολούθως: 1 Δρουν ως αντιοξειδωτικοί παράγοντες ή ως χηλικές ενώσεις,

32 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

2 Ανάγουν τις οξειδωμένες μορφές άλλων αντιοξειδωτικών παραγόντων, όπως οι βιταμίνες C και Ε και η γλουταθειόνη (GSH) , 3 Τροποποιούν την μεταγωγή μηνυμάτων ορισμένων οδών, όπως της ινσουλίνης και του πυρηνικού παράγοντα kappa B (NFkB), 4 Βελτιώνουν την ενδοθηλιακή δυσλειτουργία, 5 Μειώνουν το οξειδωτικό στρες μετά από σωματική άσκηση, 6 Επηρεάζουν ανασταλτικά την ανάπτυξη και την εξέλιξη της αθηροσκλήρωσης. Η πλειοτροπική δράση του ALA ενισχύει την δυνητική χρήση του ως θεραπευτικού παράγοντα σε διάφορες χρόνιες παθήσεις, όπως ο σακχαρώδης διαβήτης και οι επιπλοκές του, η υπέρταση, η νόσος Altzheimer, η νοητική υστέρηση και διάφοροι τύποι καρκίνου.

ΣύνθεΣη - απορροφηΣη – βιοδιαθεΣιμοτητα Το α-λιποϊκό οξύ ανευρίσκεται στην διατροφική αλυσίδα και κυρίως στα λαχανικά (σπανάκι, μπρόκολο, ντομάτα), στο κρέας (κυρίως εντόσθια) και σε αρκετά συμπληρώματα διατροφής. Μπορεί να συντεθεί μέσω ενζυμικών αντιδράσεων στα μιτοχόνδρια φυτών και ζώων από το οκτανοϊκό οξύ και την κυστεΐνη (ως δότης θείου). Τα κύτταρα των θηλαστικών μπορούν να συνθέσουν στα μιτοχόνδρια ALA μέσω της δράσης της συνθετάσης του λιποϊκού (LASY). Το α-λιποϊκό οξύ υπάρχει στις δύο εναντιομερικές (οπτικά ισομερή) μορφές, R και S, όπου το R ισομερές αποτελεί σημαντικό συμπαράγοντα στα μιτοχονδριακά ένζυμα που εμπλέκονται στον οξειδωτικό μεταβολισμό όπως στην πυρουβική δεϋδρογονάση (PDH), στην διακλαδισμένη άλυσο α-κετοοξεική δεϋδογονάση (KDH) και την α-κετογλου-

ταρική δεϋδογονάση (KGDH). Η απορρόφηση και η βιοδιαθεσιμότητα του α-λιποϊκού οξέος έχουν κυρίως μελετηθεί κατά την χρήση συμπληρωμάτων διατροφής όπου το ALA υπάρχει ως μείγμα αμφοτέρων των ισομερών. Γενικά, η απόλυτη βιοδιαθεσιμότητα αμφοτέρων των ισομερών δεν είναι μεγαλύτερη του 40% και μειώνεται με την λήψη τροφής. Συνεπώς, το ALA πρέπει να λαμβάνεται τουλάχιστον 30 λεπτά πριν τα γεύματα. Ορισμένες μελέτες έχουν δείξει ότι το R ισομερές παρουσιάζει μεγαλύτερη βιοδραστικότητα σε αρκετές μεταβολικές οδούς σε σχέση με το S ισομερές. Μετά την λήψη από το στόμα, το ALA, απορροφάται από την γαστρεντερική οδό και μεταφέρεται σε διάφορα όργανα όπως ο εγκέφαλος, δεδομένης της δυνατότητας του μορίου να διαπερνά το αιματοεγκεφαλικό φραγμό. Ανεξάρτητα από την πηγή προέλευσης (διατροφή ή συμπληρώματα),

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

33

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

το ALA ανάγεται σε διυδρολιποϊκό οξύ (DHLA) και μεταβολίζεται στο ήπαρ. Οι μεταβολίτες, όπως το δισλιποϊκό και τετραλιποϊκό οξύ, απεκκρίνονται από τους νεφρούς. Με την ενδοκυττάρια μεταφορά του ALA έχουν συσχετισθεί διάφορα συστήματα όπως o Na+ εξαρτώμενος μεταφορέας που αποτελείται από μία διαμεμβρανική πρωτεΐνη που μεταγράφεται από το SLC5A6 γονίδιο.

Η οξειδωτική δράση των ALA / DHLA δεν είναι πλήρως κατανοητή. Συσχετίζεται με διάφορες άμεσες ή έμμεσες αντιδράσεις, όπως η οξείδωση του DHLA από την ουμπικινόνη (συνένζυμο Q10), στην διατήρηση του πυρηνικού μεταγραφικού παράγοντα NrF2 οποίος ρυθμίζει την παραγωγή των αντιοξειδωτικών πρωτεϊνών και προστατεύει το κύτταρο από το οξειδωτικό στρες.

αντιοξειδωτικεΣ ιδιοτητεΣ Το ALA και η αναχθείσα μορφή του (DHLA), θεωρούνται ισχυροί φυσικοί αντιοξειδωτικοί παράγοντες με ικανότητα σύνδεσης με αρκετά είδη ενεργών ενώσεων οξυγόνου. Πλεονεκτούν σε σχέση με άλλους αντιοξειδωτικούς παράγοντες, όπως βιταμίνη E και C, λόγω της υδρόφιλης και λιπόφιλης ιδιότητάς τους που τους επιτρέπει να δρουν τόσο στην μεμβράνη όσο και το κυτταρόπλασμα. Επιπροσθέτως, μπορούν να αναγεννήσουν άλλες αντιοξειδωτικές ουσίες όπως τη βιταμίνη C, τη βιταμίνη Ε και την αναλογία αναχθείσας προς οξειδωθείσα γλουταθειόνη (GSH/GSSG). Η γλουταθειόνη είναι ένα τριπεπτίδιο αποτελούμενο από τρία διαφορετικά αμινοξέα, το γλουταμινικό, την κυστεΐνη (που περιέχει το μοναδικό άτομο θείου σε όλη την ένωση) και την γλυκίνη. Η βιοσύνθεση της γλουταθειόνης εξαρτάται από την επάρκεια υποστρώματος (κυστεΐνης) που ενισχύεται από το ALA / DHLA. Η γλουταθειόνη συνδέεται με τον κιρκάδιο ρυθμό και παρουσιάζει αρκετές δράσεις στις ενδοκυττάριες λειτουργίες όπως στην γήρανση, την οξειδωτική ομοιοστασία και την αποτοξίνωση από αρκετά προϊόντα του μεταβολισμού.

δραΣη ωΣ χηΛικού παραΓοντα Το ALA / DHLA είναι και χηλικοί παράγοντες λόγω της ικανότητάς τους να εξουδετερώνουν δισθενή ιόντα μετάλλων συνδεόμενοι με αυτά (χηλική συμπλοκοποίηση), in vivo και in vitro, με διαφορετικούς μηχανισμούς δράσης. Το ALA εξουδετερώνει κυρίως τα ιόντα Mn2+, Cu2+, Pb2+ και Zn2+ και το DHLA επιπροσθέτως τα ιόντα Hg2+ και Fe3+. Τόσο τα ιόντα σιδήρου όσο και τα ιόντα χαλκού έχουν αναγνωριστεί ως μεσολαβητές στην παραγωγή ενεργών ριζών οξυγόνου. Τονίζεται πως με την χηλική συμπλοκοποίηση των ALA / DHLA δεν παρατηρείται ανεπάρκεια των παραπάνω μετάλλων.

34 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

δραΣειΣ Στην Σηματοδοτούμενη μεταΓωΓη οριΣμενων οδων 1 οδός ινσουλίνης Το α-λιποϊκό οξύ δρα στις μεταβολικές οδούς της ινσουλίνης, στην πρόσληψη γλυκόζης και στην σύνθεση γλυκογόνου με κάποιες διαφορές μεταξύ των δύο ισομερών. Μελέτες in vitro έχουν δείξει ότι το R-ισομερές αυξάνει την μετάθεση των γλυκομεταφορέων 1 (GLUT1) και 4 (GLUT4) προς την πλασματική πλευρά της κυτταρικής μεμβράνης λιποκυττάρων και μυϊκών κυττάρων. Οι δράσεις αυτές σχετίζονται με αυξημένη δραστηριότητα των μορίων που μετέχουν στη σηματοδοτική οδό της ινσουλίνης, όπως ο υποδοχέας της ινσουλίνης (IR), το υπόστρωμα 1 του υποδοχέα της ινσουλίνης (IRS1), η κινάση της φωσφατιδυλινοσιτόλης 3 (PI3K) και η πρωτεϊνική κινάση Β (AKT). Οι παραπάνω δράσεις έχουν παρατηρηθεί σε επίμυες που παρουσιάζουν αντίσταση στην ινσουλίνη. Υπάρχει διχογνωμία στο αν οι δράσεις αυτές του ALA είναι ινσουλινο-εξαρτώμενες ή όχι. Επιπροσθέτως, σε απομονωθέντες μύες επιμύων το ALA ανέστειλε

την σύνθεση γλυκογόνου, μία δράση που μάλλον έχει οξειδωτικό χαρακτήρα. Όσον αφορά το S-ισομερές δεν παρουσίασε σημαντική επίδραση στον μεταβολισμό της γλυκόζης.

2 πυρηνικός παράγοντας kappa B Ο πυρηνικός παράγοντας kappa B (NFkB) είναι μεταγραφικός παράγοντας που διατηρείται σε ανενεργό μορφή στο κυτταρόπλασμα λόγω της σύνδεσης του με μία κινάση, ανασταλτική της δράσης του NFkB (IkB). Το οξειδωτικό stress που προκαλεί η υπεργλυκαιμία και άλλοι προφλεγμονώδεις παράγοντες, όπως παθογόνοι μικροοργανισμοί, ακτινοβολία κτλ, προάγουν την φωσφορυλίωση του IkB που οδηγεί σε αποδόμηση του, οπότε απελευθερώνεται ο NFkB, μετατίθεται στον πυρήνα και προάγει την μεταγραφή γονιδίων σχετιζόμενων με τη φλεγμονή, την δημιουργία αγγειακών συμφύσεων, και την μετανάστευση μονοκυττάρων. Το ALA αναστέλλει την δράση του NFkB πιθανότατα μέσω α) της αναστολής της διάσπασης του IkB και β) της ικανότητας του να αναγεννά την βιταμίνη Ε με αποτέλεσμα την αναστολή της δράσης της πρωτεϊνικής κινάσης C που είναι

υπεύθυνη για την φωσφορυλίωση του μορίου του IkB. χρηΣη ALA Στην κΛινικη πραξη Στο διαβητη Ο σακχαρώδης διαβήτης (ΣΔ) σε οποιαδήποτε μορφή του χαρακτηρίζεται από υπεργλυκαιμία λόγω μειωμένης ινσουλινικής έκκρισης ή / και δραστικότητας. Ο Π.Ο.Υ. υπολόγισε ότι το 2025 ο αριθμός των ασθενών με διαβήτη παγκοσμίως θα αγγίξει τα 300 εκατομμύρια.

O ΣΔ παρουσιάζει αυξημένη νοσηρότητα και θνησιμότητα λόγω των μικρο-και-μακροαγγειακών επιπλοκών. Οι επιπλοκές μπορούν να ανασταλούν με ικανοποιητική γλυκαιμική ρύθμιση όπως δείχθηκε από μελέτες όπως η DCCT, η EDIC και η UKPDS. Παρ’ όλα αυτά στην καθημερινή κλινική πράξη ικανοποιητική γλυκαιμική ρύθμιση δύσκολα επιτυγχάνεται. Οι μηχανισμοί που ενοχοποιούνται για την ανάπτυξητων χρόνιων επιπλοκών του ΣΔ χρονίων επιπλοκών, σχετίζονται με την υπεργλυκαιμία και σε αυτούς εντάσσονται το οξειδωτικό stress, η ινσουλινική αντίσταση, η χρόνια φλεγμονή, η δυσλιπιδαιμία, η υπέρταση και η παχυσαρκία. Το οξειδωτικό stress, το σχετιζόμενο με την υπεργλυκαιμία, φαίνεται ολοένα και περισσότερο να υπεισέρχεται στους

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

35

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

μηχανισμούς ανάπτυξης του ΣΔ αλλά και στις επιπλοκές του, πιθανότατα μέσω τροποποιήσεων στα ενδοκυττάρια σηματοδοτικά μονοπάτια. Αλλαγές στην μεταγωγή του σήματος της ινσουλινικής οδού οδηγούν στην αντίσταση στην ινσουλίνη, στην μειωμένη έκφραση ινσουλινικού γονιδιώματος και συνεπώς σε μειωμένη έκκριση της ινσουλίνης από τα β-κύτταρα του παγκρέατος. Σε πρόσφατη μελέτη βρέθηκε ότι η υπεργλυκαιμία προκαλεί ελάττωση της έκφρασης της συνθάσης του ALA που συνοδεύεται από αύξηση του ενδοκυτταρικού οξειδωτικού φορτίου, παράγοντα που ενεργοποιεί τον NfKB. Παράλληλα, στην υπεργλυκαιμία, αυξάνεται η έκφραση της p65 υπομονάδας του NfKB με αποτέλεσμα την αυξημένη μεταγραφή του μορίου συγκόλλησης VCAM-1 (vascular cell adhension molecule-1) και της πρωτεΐνης MCP-1 (monocyte chemo attractant molecule-1), υπεύθυνων για την πρόκληση αθηρωμάτωσης. Άλλος σημαντικός παράγοντας στην πρόκληση των διαβητικών επιπλοκών είναι ο σχηματισμός προϊόντων της προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGEs) προερχόμενα από την ενδοκυττάρια οξείδωση της γλυκόζης και μη ενζυματικών αντιδράσεων μεταξύ γλυκόζης και ενδο - και - εξω - κυττάριων πρωτεϊνών. Τα AGEs με διάφορους μηχανισμούς βλάπτουν τα κύτταρα του αμφιβληστροειδή χιτώνα, το ενδοθήλιο και τα κύτταρα των νεφρικών σπειραμάτων, πιθανότατα με την τροποποίηση ενδο - και - εξω - κυττάριων πρωτεϊνών. Επίσης, η υπεργλυκαιμία ενεργοποιεί την πρωτεινική κινάση C (PKC) η οποία ρυθμίζει διάφορες αγγειακές λειτουργίες όπως η ροή αίματος, η διαπερατότητα, η αύξηση σε πάχος της βασικής μεμβράνης και η έκφραση της συνθετάσης του νιτρικού οξειδίου (ΝΟ). Λαμβάνοντας υπ’ οψιν την πλειοτροπική δράση των ALA και DHLA σε αρκετά ενδοκυττάρια σηματοδοτικά μονοπάτια που σχετίζονται με την παθοφυσιολογία των επιπλοκών του ΣΔ μπορεί να υποστηριχθεί ότι η χρήση του α-λιποϊκού οξέως αναμένεται να έχει ευεργετική επίδραση. χρηΣη ALA Στην διαβητικη αμφιβΛηΣτροειδοπαθεια Το ALA έχει χρησιμοποιηθεί για να εκτιμηθεί η βιογένεση των μιτοχονδρίων του αμφιβληστροειδούς σε πειραματόζωα μετά 6μηνη υπεργλυκαιμία και αποκατάσταση ευγλυκαιμίας στη συνέχεια. Σε αντίθεση με τα υπεργλυκαιμικά πειραματόζωα που χορηγήθηκε ALA, στα πειραματόζωα

36 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

που δεν έλαβαν ALA παρουσιάστηκε απορρύθμιση στην βιογένεση των μιτοχονδρίων με μειωμένη έκφραση της συνθάσης του κιτρικού οξέος (που αποτελεί δείκτη της λειτουργικής ακεραιότητας των μιτοχονδρίων), μειωμένος αριθμός μιτοχονδρίων και αυξημένος αριθμός ακυτταρικών τριχοειδών (νεοαγγείωσης – δείκτης διαβητικής αμφιβληστροειδοπάθειας). Επιπροσθέτως, σε αυτήν την μελέτη η χορήγηση ALA αμέσως μετά την εμφάνιση ΣΔ εμπόδισε τις περισσότερες από τις προαναφερθείσες επιπλοκές. Σε άλλη δε μελέτη σε διαβητικά πειραματόζωα, η θεραπεία με ALA μείωσε τους δείκτες του οξειδωτικού stress, την ενεργοποίηση του NfKB και την έκφραση του VEGF (Vascular Endothelial Growth Factor) στον αμφιβληστροειδή τους. Σε ασθενείς με ΣΔ, η χορήγηση 400 mg ALA ημερησίως σε συνδυασμό με άλλους αντιοξειδωτικούς παράγοντες (βιταμίνες) προκάλεσε βελτίωση του ηλεκτροαμφιβληστροειδογραφήματος, μετά από 30 ημέρες θεραπείας. Ωστόσο, σε τυχαιοποιημένη, διπλή - τυφλή μελέτη 235 ασθενών με ΣΔ, η χορήγηση 600 mg ALA ημερησίως για 2 χρόνια, δεν επηρέασε σημαντικά την ανάπτυξη οιδήματος της ωχράς κηλίδας. χρηΣη ALA Στην διαβητικη νεφροπαθεια Η επίδραση του ALA στην ανάπτυξη της διαβητικής νεφροπάθειας μελετήθηκε κυρίως σε πειραματόζωα με διαβήτη. Η χορήγηση ALA προκάλεσε μείωση της IL-6, της αλβουμίνης ούρων, αύξηση της γλουταθειόνης στα ερυθρά αιμοσφαίρια και ομαλοποιήθηκε η μειωμένη γονιδιακή έκφραση της δεσμουτάσης του υπεροξειδίου. Επίσης άλλες δύο μελέτες κατέδειξαν σημαντικά αποτελέσματα. Στην πρώτη η έλλειψη της LASY σχετίσθηκε με μείωση της αντιοξειδωτικής άμυνας και υπερπαραγωγή υπεροξειδίου στα κύτταρα του εγγύς σπειραματικού σωληναρίου, υποδηλώνοντας πιθανότατα συμμετοχή στην ανάπτυξη της διαβητικής νεφροπάθειας. Ενισχυτικά της προστατευτικής δράσης του ALA είναι τα αποτελέσματα της δεύτερης μελέτης όπου η χορήγηση ALA συνοδεύτηκε από μείωση της αλβουμίνης ούρων και βελτίωση δεικτών του οξειδωτικού stress. Στον άνθρωπο, μελέτες που έγιναν μετά χορήγηση 600 mg ALA, ημερησίως, έδειξαν τα εξής: α μείωση της οξείδωσης των λιπιδίων ανεξάρτητη από το επίπεδο της HbA1c και της αλβουμίνης ούρων, β καμία μεταβολή στον κίνδυνο εμφάνισης νεφροπά-

θειας μετά χορήγηση σκιαγραφικού, στο πλαίσιο διενέργειας στεφανιογραφίας, μείωση της ασύμμετρης διμεθυλο-αργινίνης (ADMA) (αναστολέα της συνθάσης του νιτρικού οξειδίου) σε ασθενείς με νεφρική ανεπάρκεια τελικού σταδίου, μείωση θρομβομοντουλίνης αλλά διατήρηση της αλβουμίνης ούρων στα ίδια επίπεδα.

II), καθώς και από τη μετα-ανάλυση των τεσσάρων από αυτές (ALADIN I, ALADIN III, SYDNEY I, NATHAN II), οι οποίες υιοθετούσαν παρόμοιο σχεδιασμό, πληρούσαν συγκεκριμένα επιστημονικά κριτήρια (τυχαιοποιημένες, διπλές - τυφλές και ελεγχόμενες έναντι εικονικού φαρμάκου μελέτες) και αφορούσαν συνολικό δείγμα 1258 διαβητικών ασθενών.

χρηΣη ALA Στην ενδοθηΛιακη δύΣΛειτούρΓια Η ενδοφλέβια χορήγηση 600 mg ALA, για 3 εβδομάδες (σε τυχαιοποιημένη, διπλή - τυφλή μελέτη που περιλάμβανε 30 ασθενείς με διαβήτη τύπου 2 συνοδεύτηκε από σημαντική βελτίωση της ενδοθηλιοεξαρτώμενης αγγειοδιαστολής και της αιματικής ροής σε σύγκριση με την ομάδα που έλαβε εικονικό φάρμακο.

Το σημαντικότερα συμπέρασμα των παραπάνω μελετών είναι η ταχύτατη βελτίωση των κύριων νευρολογικών συμπτωμάτων, ανιχνεύσιμη ήδη από την πρώτη ή δεύτερη εβδομάδα της θεραπείας, και οι ενδείξεις ότι η ουσία πιθανώς συμβάλλει στην ανάταξη της υποκείμενης βλάβης. Ο μηχανισμός δράσης του α-λιποϊκού οξέος στη διαβητική νευροπάθεια εικάζεται πως έχει τη βάση του στις αντιοξειδωτικές ιδιότητες του μορίου, οι οποίες συμβάλλουν στην αποκατάσταση της λειτουργικότητας των ενδοθηλιακών κυττάρων και των ελεγχόμενων από αυτά μηχανισμών αγγειοδιαστολής, πήξης του αίματος και φλεγμονής. Το τελικό αποτέλεσμα είναι ανάταξη της διαταραγμένης αιμάτωσης των νευρικών ιστών του διαβητικού ασθενή. Σύμφωνα με τις πλέον πρόσφατες κλινικές μελέτες το α-λιποϊκό οξύ είναι αποτελεσματικό για τη θεραπεία της διαβητικής νευροπάθειας όταν χορηγείται από το στόμα σε δόση 600 mg ημερησίως για διάστημα 5 εβδομάδων. Η χορήγηση της ίδιας δόσης ενδοφλεβίως έχει δείξει παράταση του θετικού αποτελέσματος μέχρι 7 μήνες από την έναρξη της θεραπείας.

γ

δ

χρηΣη ALA Στην διαβητικη νεύροπαθεια Η πλειοψηφία των κλινικών μελετών που διεξήχθησαν μεταξύ 1980 και 1993, με σκοπό να εκτιμήσουν την δράση του ALA στην διαβητική νευροπάθεια πάσχουν από προβλήματα στο σχεδιασμό τους. Όμως, πρόσφατες μελέτες υποδηλώνουν ευεργετική επίδραση του ALA στην διαβητική νευροπάθεια. Το α-λιποϊκό οξύ έχει λάβει έγκριση για χρήση στην αντιμετώπιση της διαβητικής νευροπάθειας στη Γερμανία. Η ένδειξη αυτή έχει επιβεβαιωθεί, μεταξύ των άλλων, και από 8 ανεξάρτητες τυχαιοποιημένες και ελεγχόμενες έναντι εικονικού φαρμάκου κλινικές μελέτες (ALADIN I-III, DEKAN, OPRIL, SYDNEY, NATHAN II, SYDNEY

βιβλιογραφία 1. Golbidi S, Badran M, Laher I: Diabetes and alpha lipoic Acid.

Front Pharmacol 2011, 2:69.

2. Reed LJ: From lipoic acid to multi-enzyme complexes. Protein Sci 1998,7:220–224.

3. Shay KP, Moreau RF, Smith EJ, Smith AR, Hagen TM: Alphalipoic acid as a dietary supplement: molecular mechanisms and therapeutic potential. Biochim Biophys Acta 2009, 1790:1149– 1160.

4. Ziegler D, Reljanovic M, Mehnert H, Gries FA: α Lipoic acid in the treatment of diabetic polyneuropathy in Germany: current evidence from clinical trials. Exp Clin Endocrinol Diabetes 1999, 107:421–430.

5. Szelag M, Mikulski D, Molski M: Quantum-chemical investigation of the structure and the antioxidant properties of α-lipoic acid and its metabolites. J Mol Model 2012, 18:2907–2916.

6. Padmalayam I, Hasham S, Saxena U, Pillarisetti S: Lipoic acid synthase (LASY): a novel role in inflammation, mitochondrial function, and insulin resistance. Diabetes 2009, 58:600–608.

7. Smith AR, Shenvi SV, Widlansky M, Suh JH, Hagen TM: Lipoic acid as a potential therapy for chronic diseases associated with oxidative stress. Curr Med Chem 2004, 11:1135–1146.

8. Yamamoto Y, Gaynor RB: Therapeutical potential of inhibition of the NFkb pathway in the treatment of inflammation and cancer. J Clin Invest 2001, 107:135–142.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

37

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

Περιφερική αγγειοπάθεια στο διαβήτη

Η

περιφερική αγγειοπάθεια μαζί με την στεφανιαία και την εγκεφαλοαγγειακή νόσο αποτελούν τις χρόνιες μακροαγγειοπαθητικές επιπλοκές του σακχαρώδη διαβήτη. Ο όρος διαβητική μακροαγγειοπάθεια χρησιμοποιείται ως συνώνυμο της κοινής αθηροσκλήρυνσης με ιδιαίτερα χαρακτηριστικά που εμφανίζονται σε άτομα με διαβήτη. Ως περιφερική αγγειοπάθεια ορίζεται η ανάπτυξη βλαβών στις αρτηρίες των κάτω άκρων, οι οποίες διαχρονικά εξελίσσονται και προκαλούν στένωση ή πλήρη απόφραξη του αγγειακού αυλού, με αποτέλεσμα τη διαταραχή της αιματικής

38 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ροής περιφερικότερα της βλάβης. Η περιφερική αγγειοπάθεια στα άτομα με διαβήτη εμφανίζεται σε μικρότερη ηλικία, είναι συμμετρική, και χαρακτηρίζεται από ταχύτερη εξέλιξη και πολυεστιακή εντόπιση. Ιδιαίτερα συχνή είναι η προσβολή των αρτηριών κάτω από το γόνατο, κυρίως των κνημιαίων και περονιαίων αρτηριών, σε αντίθεση με τις βλάβες των ασθενών χωρίς διαβήτη, που παρουσιάζονται συνήθως στην αορτή, στα λαγόνια ή στα μηριαία αγγεία. Το 25% των ασθενών με διαλείπουσα χωλότητα θα χρειαστεί χειρουργική αντιμετώπιση και το 4% θα οδηγηθεί σε

Ιωάννά ΕλΕυθΕρΙάδου, Πανεπιστημιακή Υπότροφος, νΙκολάος ΤΕνΤολουρης, Αναπληρωτής Καθηγητής Παθολογίας, Α΄ Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική και Ειδική Νοσολογία Ιατρική Σχολή, Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών, Γ. Ν. Αθηνών «Λαϊκό»

ακρωτηριασμό. Η περιφερική αγγειοπάθεια συνυπάρχει σε ποσοστό 68% με στεφανιαία νόσο και σε ποσοστό 42% με ισχαιμικό αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο, ενώ η πενταετής θνησιμότητα ανέρχεται στο 30%. Αξιοσημείωτο είναι ότι η θνησιμότητα είναι υψηλότερη ανάλογα με τη βαρύτητα της περιφερικής αγγειοπάθειας.

σε άτομα με διαβήτη σε σύγκριση με το γενικό πληθυσμό. Η μελέτη Framingham έδειξε ότι άνδρες και γυναίκες με σακχαρώδη διαβήτη είχαν 3,5 και 8,6 φορές, αντίστοιχα, αυξημένο κίνδυνο εμφάνισης περιφερικής αγγειοπάθειας. Γενικά, η συχνότητα της περιφερικής αγγειοπάθειας σε άτομα με σακχαρώδη διαβήτη κυμαίνεται μεταξύ 15% - 30%.

ΕΠΙδημΙολογΙά Μεγάλες επιδημιολογικές μελέτες έχουν δείξει ότι ο επιπολασμός της περιφερικής αγγειοπάθειας είναι μεγαλύτερος

ΠάράγονΤΕς κΙνδυνου Ο κίνδυνος εμφάνισης περιφερικής αγγειοπάθειας αυξάνει με την ηλικία και τη διάρκεια του διαβήτη, ενώ οι άνδρες δι-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

39

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

ατρέχουν μεγαλύτερο κίνδυνο από ότι οι γυναίκες. Η κακή γλυκαιμική ρύθμιση φαίνεται να αποτελεί προδιαθεσικό παράγοντα, ενώ η συνύπαρξη των κλασσικών παραγόντων κινδύνου αθηροσκλήρυνσης (αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα) αυξάνει επίσης τον κίνδυνο εμφάνισης. Νεότεροι παράγοντες κινδύνου σε άτομα με διαβήτη θεωρούνται η παχυσαρκία και η κεντρική κατανομή του λιπώδους ιστού, η αντίσταση στην ινσουλίνη, η μικροαλβουμινουρία, τα αυξημένα επίπεδα λιποπρωτεΐνης-α, τα μειωμένα επίπεδα απολιποπρωτεΐνης-α, τα αυξημένα επίπεδα ινωδογόνου, καθώς και τα αυξημένα επίπεδα των ενδοκυττάριων μορίων προσκόλλησης. ΠάθογΕνΕΙά Οι αθηρωματικές πλάκες στα άτομα με διαβήτη δεν διαφέρουν ποιοτικά από αυτές του μη διαβητικού πληθυσμού. Η αθηροσκλήρυνση στο διαβήτη όμως είναι πιο εκτεταμένη και αφορά περιφερικότερα τμήματα του αγγειακού δέντρου. Οι παθοφυσιολογικοί μηχανισμοί που ευνοούν τα ιδιαίτερα αυτά χαρακτηριστικά της αθηρωματικής διαδικασίας δεν είναι απόλυτα σαφείς. Τρεις θεωρούνται οι κύριοι μηχανισμοί που προωθούν τη διαδικασία της αθηροσκλήρυνσης στο διαβήτη. Ο πρώτος είναι η αντίσταση στη ινσουλίνη, η οποία, χρόνια πριν την εκδήλωση της υπεργλυκαιμίας, οδηγεί σε υπερινσουλιναιμία.

40 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

Η υπερινσουλιναιμία αποτελεί σημαντικό παράγοντα αύξησης του πολλαπλασιασμού των λείων μυϊκών ινών και των ινοβλαστών στο τοίχωμα των αρτηριών. Ο δεύτερος είναι η διαβητική δυσλιπιδαιμία, που χαρακτηρίζεται από υψηλές συγκεντρώσεις τριγλυκεριδίων, χαμηλές συγκεντρώσεις HDL-χοληστερόλης και υψηλές συγκεντρώσεις μικρών και πυκνών μορίων LDL-χοληστερόλης. Ο τρίτος είναι η υπεργλυκαιμία, που οδηγεί στη γλυκοζυλίωση των πρωτεϊνών και την παραγωγή τελικών προϊόντων προχωρημένης γλυκοζυλίωσης (AGEs, advanced glycation end-products), στην αλλοίωση της διαπερατότητας της βασικής μεμβράνης και στην ενδοθηλιακή δυσλειτουργία. Η βλάβη της μικροκυκλοφορίας (διαβητική μικροαγγειοπάθεια), που χαρακτηρίζεται από πάχυνση της βασικής μεμβράνης των τριχοειδών αγγείων, φαίνεται επίσης να επηρεάζει τη μακροκυκλοφορία. Η μικροαγγειοπάθεια έχει ως αποτέλεσμα τη βλάβη των τροφικών αγγείων των αγγείων (vasa vasorum), με τελική συνέπεια την περαιτέρω βλάβη των μικρών και μεσαίου μεγέθους αρτηριών. Μάλιστα, ο μέσος χιτώνας των μικρών και μεσαίου μεγέθους αρτηριών, ιδίως των απομακρυσμένων αρτηριών της περιφερικής κυκλοφορίας, είναι συχνά αποτιτανωμένος (σκλήρυνση Μönckeberg). Η βλάβη αυτή δεν αφορά το ενδοθήλιο, γι’ αυτό ο αυλός των αγγείων είναι ανοιχτός, αλλά η ροή είναι ελαττωμένη και τα αγγεία γίνονται ασυμπίεστα.

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ κλΙνΙκη ΕΙκονά Το πιο συχνό σύμπτωμα της περιφερικής αγγειοπάθειας είναι η διαλείπουσα χωλότητα, δηλαδή η εμφάνιση πόνου στα κάτω άκρα κατά τη βάδιση και η υποχώρηση κατά την ανάπαυση. Ο βαθμός ισχαιμίας είναι ανάλογος με το χρόνο εμφάνισης του συμπτώματος μετά την έναρξη της βάδισης. Το άλγος ανάπαυσης χαρακτηρίζει τα προχωρημένα στάδια της νόσου και οφείλεται σε σημαντική μείωση της κυκλοφορίας στον άκρο πόδα, η οποία δεν αντιρροπείται σε κατάσταση ηρεμίας. Η πλειονότητα των ατόμων με διαβήτη και περιφερική αγγειοπάθεια παραμένουν ασυμπτωματικοί, και η νόσος διαγιγνώσκεται καθυστερημένα μετά την εμφάνιση εξέλκωσης ή γάγγραινας του άκρου. Αυτό οφείλεται στην συνύπαρξη διαβητικής νευροπάθειας, η οποία αμβλύνει την αίσθηση του πόνου, καθώς και στην προσβολή κυρίως των αρτηριών κάτω από το γόνατο και όχι των μεγάλων αγγείων των κάτω άκρων. Χαρακτηριστικά σημεία μειωμένης αιματικής ροής των κάτω άκρων είναι η ψυχρότητα και ωχρότητα που επιδεινώνονται με την ανύψωση του άκρου, η ατροφία του δέρματος, η απουσία τριχοφυΐας, η δυστροφία των ονύχων και η εξάλειψη των περιφερικών σφύξεων. δΙάγνωςη Η απουσία ιστορικού διαλείπουσας χωλότητας δεν είναι επαρκές κριτήριο για τον αποκλεισμό της διάγνωσης της περιφερικής αγγειοπάθειας στο διαβήτη. Η ψηλάφηση των περιφερικών σφύξεων, κυρίως της οπίσθιας κνημιαίας και της ραχιαίας αρτηρίας του ποδός, δίνει πολύτιμες πληροφορίες. Σε ένα ποσοστό όμως της τάξης του 10% - 15% του πληθυσμού οι περιφερικές αρτηρίες του άκρου ποδός μπορεί να μην είναι ψηλαφητές. Παρόλα αυτά, η απουσία ≥2 ψηλαφητών σφύξεων στα κάτω άκρα θέτει ισχυρά την υποψία περιφερικής αγγειοπάθειας. Ο κνημοβραχιόνιος δείκτης (ΑΒΙ, ankle-brachial index) είναι μια αναίμακτη και απλή μέθοδος ανίχνευσης της περιφερικής αγγειοπάθειας. Τιμές κάτω από 0,9 θέτουν τη διάγνωση της νόσου και τιμές κάτω από 0,4 υποδηλώνουν κρίσιμη ισχαιμία. Τιμές πάνω από 1,3 υποδηλώνουν μη συμπιέσιμες αρτηρίες λόγω της σκλήρυνσης Mönckeberg. Σε αυτήν την περίπτωση η μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη δεν θεωρείται αξιόπιστη και συνιστάται περαιτέρω έλεγχος με μέτρηση των δακτυλικών πιέσεων ή με triplex υπερηχητική αιματοταχυμετρία.

Η Αμερικάνικη Διαβητολογική Εταιρεία συνιστά τη μέτρηση του κνημοβραχιόνιου δείκτη σε όλα τα άτομα με σακχαρώδη διαβήτη >50 ετών και επί φυσιολογικών τιμών επανάληψη της μέτρησης μετά την πάροδο 5 ετών. Σε άτομα ηλικίας <50 ετών συνιστάται ετήσιος έλεγχος όταν συνυπάρχουν και άλλοι παράγοντες κινδύνου, όπως αρτηριακή υπέρταση, δυσλιπιδαιμία, κάπνισμα ή διάρκεια διαβήτη >10 έτη. Ο κνημοβραχιόνιος δείκτης πρέπει να μετράται σε όλα τα άτομα με συμπτώματα περιφερικής αγγειοπάθειας. Άλλες μη επεμβατικές μέθοδοι ανίχνευσης της περιφερικής αγγειοπάθειας είναι η μέτρηση των δακτυλικών πιέσεων, της διαδερμικής τάσης οξυγόνου, η triplex υπερηχητική αιματοταχυμετρία, η ελικοειδής αξονική τομογραφία-αρτηριογραφία (spiral CTA, computed tomography arteriography) και η μαγνητικού συντονισμού αρτηριογραφία (MRA, magnetic resonance arteriography). Η triplex υπερηχητική αιματοταχυμετρία θεωρείται μέθοδος αναφοράς για την αναίμακτη εκτίμηση της περιφερικής αγγειοπάθειας τόσο στον διαβητικό όσο και στον γενικό πληθυσμό. Η εξέταση παρουσιάζει ευαισθησία >80% και ειδικότητα >90% για τη διάγνωση των στενώσεων της μηριαίας και της ιγνυακής αρτηρίας συγκριτικά με τη αγγειογραφία, αλλά είναι λιγότερο αξιόπιστη για τη διάγνωση των στενώσεων των κνημιαίων και περονιαίων αρτηριών. Σε σύγκριση με την κλασσική αγγειογραφία, η triplex υπερηχητική αιματοταχυμετρία έχει το πλεονέκτημα ότι δεν αποκαλύπτει μόνο ανατομικές βλάβες των αρτηριών, αλλά προσφέρει επιπλέον αιμοδυναμικές πληροφορίες. Η αρτηριογραφία αποτελεί την τελική διαγνωστική εξέταση που διενεργείται πριν κάθε είδους χειρουργική παρέμβαση για την αντιμετώπιση της περιφερικής αρτηριοπάθειας. Η ψηφιακή αφαιρετική αγγειογραφία (DSA, digital subtraction angiography) τείνει να αντικαταστήσει την κλασσική αρτηριογραφία, λόγω της μικρότερης απαιτούμενης ποσότητας χορήγησης ενδοφλέβιου σκιαγραφικού και της καλύτερης ποιότητας των λαμβανόμενων εικόνων. Σημειώνεται ότι οι ασθενείς με διαβήτη παρουσιάζουν συχνότερα οξεία νεφρική βλάβη μετά από έγχυση ενδοφλέβιων σκιαγραφικών ουσιών. άνΤΙμΕΤωΠΙςη Οι θεραπευτικοί στόχοι για την αντιμετώπιση της περιφερικής αγγειοπάθειας εξατομικεύονται ανάλογα με τα συμπτώματα, τη σοβαρότητα της νόσου, το επίπεδο δραστηριότητας και τις συνοσηρότητες του κάθε ατόμου. Η θεραπευτική αντιμετώ-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

41

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

πιση αποσκοπεί στη βελτίωση της ποιότητας της ζωής, στην αναστολή της εξέλιξης της νόσου και στη μείωση της καρδιαγγειακής νοσηρότητας και θνητότητας. Οι θεραπευτικές παρεμβάσεις μπορούν να ταξινομηθούν σε 3 μεγάλες κατηγορίες, την αλλαγή του τρόπου ζωής και την τροποποίηση των παραγόντων καρδιαγγειακού κινδύνου, τη φαρμακευτική και τη χειρουργική αντιμετώπιση. Η άμεση διακοπή του καπνίσματος είναι επιβεβλημένη και μπορεί να επιβραδύνει την εξέλιξη της περιφερικής αγγειοπάθειας και να παρατείνει την επιβίωση. Η συστηματική σωματική άσκηση είναι εξαιρετικής σημασίας, διότι οδηγεί στην ανάπτυξη παράπλευρης κυκλοφορίας, ενώ η απώλεια βάρους και η υγιεινή διατροφή είναι επίσης σημαντικά. Ο καλός γλυκαιμικός έλεγχος (HbA1c <7%), η αυστηρή αντιμετώπιση της δυσλιπιδαιμίας με στόχο συγκεντρώσεις LDL-χοληστερόλης <70 mg/dl, ο έλεγχος της αρτηριακής πίεσης σε επίπεδα <140/90 mmHg και η χορήγηση αντιαιμοπεταλιακής

αγωγής συστήνονται σε όλους τους ασθενείς με περιφερική αγγειοπάθεια. Όσον αφορά στη φαρμακευτική αντιμετώπιση, η σιλοσταζόλη και η πεντοξυφυλλίνη μπορούν να χορηγηθούν σε ασθενείς με διαλείπουσα χωλότητα, ενώ η χορήγηση προστακυκλίνης και των αναλόγων της (ιλοπροστόλη) έχει αμφιλεγόμενα αποτελέσματα. Σε πειραματικά στάδια βρίσκεται η τοπική χορήγηση αυξητικών παραγόντων προκειμένου να προκληθεί αγγειογένεση και αύξηση της παράπλευρης κυκλοφορίας στο σημείο της αγγειακής στένωσης. Οι κλασικές ενδείξεις χειρουργικής αντιμετώπισης είναι η παρουσία ανθεκτικής στη φαρμακευτική αγωγή διαλείπουσας χωλότητας, που επηρεάζει αρνητικά την ποιότητα ζωής των ασθενών, καθώς και η παρουσία κρίσιμης ισχαιμίας. Οι χειρουργικές τεχνικές που εφαρμόζονται είναι η διαδερμική αγγειοπλαστική (PTA, percutaneous transluminal angioplasty) με τη χρήση ή όχι ενδονάρθηκα (stent), η αρτηριακή παράκαμψη (bypass) με μόσχευμα φλεβικό ή συνθετικό και η θρομβενδαρτηρεκτομή για εντοπισμένες βλάβες. Η επιλογή μεταξύ των δύο μεθόδων επαναιμάτωσης, της διαδερμικής αγγειοπλαστικής και της αρτηριακής παράκαμψης, εξαρτάται από τη μορφολογία, την εντόπιση και την έκταση των αρτηριακών βλαβών, καθώς και από την ηλικία και την κλινική κατάσταση του ασθενούς. Ασθενείς με εγγύς νόσο μεγάλων αγγείων υποβάλλονται σε διαδερμική αγγειοπλαστική με πολύ καλά αποτελέσματα, ενώ σε ασθενείς με περιφερικότερες βλάβες προτιμάται η αρτηριακή παράκαμψη, με μεγαλύτερο όμως κίνδυνο περι-εγχειρητικής νοσηρότητας και θνησιμότητας. Λόγω της πολυεστιακής κατανομής και της περιφερικής εντόπισης των αγγειακών βλαβών οι επεμβάσεις επαναιμάτωσης είναι σε ορισμένες περιπτώσεις εξαιρετικά δυσχερείς ή ακόμα και ανέφικτες. Σε περιπτώσεις κρίσιμης ισχαιμίας η επόμενη λύση είναι ο ακρωτηριασμός, που διενεργείται σε όσο το δυνατόν περιφερικότερο επίπεδο.

βιβλιογραφία 1. Peripheral arterial disease in diabetes--a review. Jude EB, Eleftheriadou I, Tentolouris N. Diabet Med. 2010 Jan;27(1):4-14.

2. Peripheral arterial disease in people with diabetes. American Diabetes Association. Diabetes Care. 2003 Dec;26(12):3333-41.

3. Peripheral arterial disease in patients with diabetes. Marso SP, Hiatt WR. J Am Coll Cardiol. 2006 Mar 7;47(5):921-9.

42 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

Μαρία ΒαλσαΜή Ποδολόγος

Ειδικά υποδήματα για τα άτομα με διαβήτη

Μ

ια από τις πιο σημαντικές επιπλοκές του διαβήτη είναι το διαβητικό πόδι. Το διαβητικό πόδι, ως όρος, αναφέρεται στα προβλήματα των ποδιών που αντιμετωπίζουν τα άτομα με διαβήτη, και αποτελεί τη συχνότερη αιτία νοσηλείας και αναπηρίας τους. Τα προβλήματα αυτά στα πόδια σχετίζονται με την διαβητική νευροπάθεια καθώς και την περιφερική αγγειοπάθεια. Η διαβητική νευροπάθεια είναι μια επιπλοκή του διαβήτη στην οποία τα νεύρα έχουν υποστεί βλάβες με αποτέλεσμα να μην μεταδίδουν σωστά τα μηνύματα (ερεθίσματα) από το σώμα προς τον εγκέφαλο. Έτσι προκαλείται απώλεια της αίσθησης που πρακτικά σημαίνει ότι το άτομο μπορεί να τραυματιστεί στα πόδια του και να μην το αντιληφθεί.

43 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

Η άλλη επιπλοκή του διαβήτη στα πόδια, η περιφερική αγγειοπάθεια, αναφέρεται στις βλάβες που έχουν υποστεί οι αρτηρίες που αιματώνουν τα κάτω άκρα με αποτέλεσμα να έχουν δημιουργηθεί στενώσεις ή ακόμα και πλήρης απόφραξη μίας ή περισσοτέρων αρτηριών. Αυτό σημαίνει πρακτικά ότι η επούλωση γίνεται πιο δύσκολα και πιο αργά. Ο παραπάνω συνδυασμός οδηγεί συχνά σε έλκη, δηλαδή χρόνιες πληγές με καθυστερημένη επούλωση. Τα έλκη συχνά οφείλονται σε τραυματισμούς από ακατάλληλα υποδήματα, γι’ αυτό είναι πολύ σημαντική η εκπαίδευση των ατόμων με διαβήτη σχετικά με τα κατάλληλα υποδήματα. Είναι γεγονός ότι τα κατάλληλα υποδήματα έχουν δι-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

43

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

ποθετήσουμε μέσα στο παπούτσι για να δούμε εάν το μέγεθς και το σχήμα του παπουτσιού είναι το σωστό.

1. Πόδία χωρίσ ΕΠίΠλόκΕσ λόγω δίαΒήτή Τα άτομα με διαβήτη που δεν παρου-

έχουν αυτά τα χαρακτηριστικά, οπότε και συνιστώνται. Εάν υπάρχουν παραμορφώσεις, όπως κότσι ή παραμορφώσεις των δακτύλων τότε συνιστάται η χρήση «ορθοπεδικών» υποδημάτων. Επιπροσθέτως, εάν το άτομο έχει ιδιαιτέρως αυξημένες πιέσεις στο πέλμα που εκδηλώνονται με υπερκερατώσεις / κάλους τότε συνιστάται και η χρήση εξατομικευμένων πελμάτων. Κατά την αγορά ενός ζεύγους υποδημάτων το πιο σημαντικό είναι το μέγε-

σιάζουν επιπλοκές στα πόδια είναι σημαντικό να φορούν υποδήματα τα οποία είναι κατάλληλα για τα πόδια τους. Τα παπούτσια πρέπει να δένουν με κορδόνια ώστε να είναι σταθερά στο πόδι, πρέπει να έχουν μαλακή εσωτερική επένδυση καθώς και σόλα που να είναι απορροφητική ως προς τους κραδασμούς κατά το περπάτημα και την ορθοστασία. Τέτοια παπούτσια συχνά τα ονομάζουμε «ανατομικά», αλλά και τα αθλητικά υποδήματα

θος. Αυξημένη πίεση και τριβή από το λάθος νούμερο παπουτσιών μπορεί να οδηγήσει σε τραυματισμούς στα πόδια. Επομένως, πρέπει να ληφθεί υπόψη το σχήμα του παπουτσιού έτσι ώστε να ταιριάζει με το σχήμα του ποδιού. Επίσης, είναι απαραίτητο να υπάρχει αρκετός χώρος στην περιοχή των δακτύλων (περίπου ένα δάκτυλο κενό μπροστά). Μια έξυπνη ιδέα είναι να σχεδιάσουμε το περίγραμμα του ποδιού σε ένα χαρτί και μετά να το το-

κά ή τα ανατομικά υποδήματα. Για να χαρακτηριστούν θεραπευτικά, πρέπει να έχουν αξιολογηθεί σε κλινικές μελέτες όπου να φαίνεται ότι καταφέρνουν να μειώσουν την εμφάνιση εξελκώσεων. Γι αυτό το λόγο συνταγογραφούνται από ειδικούς ιατρούς και τα ασφαλιστικά ταμεία καλύπτουν έως και το 75% της αξίας τους. Γενικά, έχουν στόχο να μειώσουν τις περιοχές με αυξημένη πίεση και τριβή, καθώς και να «αγκαλιάσουν», να στηρίξουν,

πλό ρόλο, αφενός να προστατεύσουν τα πόδια και αφετέρου να θεραπεύσουν τυχόν έλκη. Βεβαια, δεν κινδυνεύουν όλα τα άτομα με διαβήτη να εμφανίσουν επιπλοκές στα πόδια γι αυτό και τα υποδήματα μπορούν να χωριστούν σε κατηγορίες ανάλογα με τις ανάγκες που καλύπτουν:

44 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

2. Πόδία υψήλόυ κίνδυνόυ Στα άτομα με διαβήτη που θεωρούνται υψηλού κινδύνου για εμφάνιση ελκών χορηγούνται «θεραπευτικά» υποδήματα διαβήτη με στόχο τη μείωση των εξελκώσεων και των ακρωτηριασμών. Τα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη ειναι διαφορετικά από τα ορθοπεδι-

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

το πόδι και να διευκολύνουν τη βάδιση. Τέτοια υποδήματα έχουν συγκεκριμένα χαρακτηριστικά και τεχνικές προδιαγραφές από τα οποία προκύπτει και η θεραπευτική τους δράση. Πιο συγκεκριμένα: » Έχουν αρκετό χώρο για τα δάχτυλα σε μήκος και ύψος, ώστε να μην τραυματίζουν. » Η παραγγελία τους γίνεται κατόπιν μέτρησης. » Δεν εμφανίζουν εσωτερικές ραφές ώστε να μειωθεί η πιθανότητα τραυματισμού. » Τα τελειώματά τους κατασκευάζονται από μαλακά υλικά με ειδικές επιστρώσεις. » Έχουν άκαμπτη σόλα και αναση-

κωμένη μπροστά για να μειώνουν τις πιέσεις στο πέλμα. » Δεν έχουν εσωτερική επένδυση στην περιοχή του πρόσθιου ποδιού. » Φέρουν εξατομικευμένο αποσπώμενο πέλμα το οποίο μειώνει τις πιέσεις στο πέλμα. » Υπάρχει δυνατότητα τεχνικής παρέμβασης και διαμόρφωσης εφόσον απαιτείται. Τα θεραπευτικά λοιπόν υποδήματα χορηγούνται σε άτομα με διαβήτη που έχουν διαγνωστεί με απώλεια αισθητικότητας λόγω περιφερικής νευροπάθειας ή με περιφερική αγγειοπάθεια. Εάν το άτομο έχει κάποιο ιστορικό έλκους τότε παρουσιάζει αυξημένο κίνδυνο για νέα εξέλκωση, οπότε μαζί με τα θεραπευτικά υπο-

δήματα χορηγούνται εξατομικευμένα πέλματα έτσι ώστε να μειωθούν ακόμα περισσότερο οι πελματιαίες πίεσεις, κυρίως στην περιοχή που βρισκόταν παλαιότερα το έλκος. Εξατομίκευση μπορεί να γίνει και στα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη με τη χρήση γύψινου προπλάσματος. Αυτό κρίνεται απαραίτητο όταν το άτομο με διαβήτη πάσχει από διαβητική νευροπάθεια και περιφερική αγγειοπάθεια, καθώς και κάποιους επιπρόσθετους παράγοντες κινδύνου που δημιουργουν την ανάγκη για επιπρόσθετες παρεμβάσεις στα υποδήματα. Αυτοί είναι οι εξής: » Μεγάλη αστάθεια στάσης ή βάδισης » Σοβαρές παραμορφώσεις στο

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

45

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

σχήμα του ποδιού » Αρθροπάθεια στα ισχία ή στα γόνατα » Ιδιαίτερα αυξημένο σωματικό βάρος » Αυξημένες πιέσεις στα κάτω άκρα λόγω επαγγέλματος » Μερικός ακρωτηριασμός » Περιορισμός στη λειτουργικότητα του ποδιού » Νεφρική ανεπάρκεια » Περιορισμός λόγω κινδύνου μόλυνσης » Οστεοαρθροπάθεια Charcot Τα θεραπευτικά υποδήματα διαβήτη δεν προτείνονται εάν το άτομο έχει κάποιο ενεργό έλκος. Σε τέτοιες περιπτώσεις συνιστάται η χρήση των ειδικών υποδημάτων αποφόρτισης. Τα «υποδήματα αποφόρτισης» συνταγογραφούνται και το άτομο με έλκος καλείται να τα φοράει για όσο διάστημα απαιτείται μέχρι το έλκος να επουλωθεί. Τέτοια υποδήματα καταφέρνουν να μειώσουν σημαντικά τις πελματιαίες πιέσεις στην περιοχή του έλκους με στόχο την επούλωση του. όδήγίΕσ γία όλα τα υΠόδήΜατα Είτε αναφερόμαστε σε πόδια υψηλού κινδύνου είτε σε πόδια χωρίς επιπλοκές, υπάρχουν κάποιες βασικές οδηγίες που καλό είναι να ακολουθούμε όταν αγοράζουμε υποδήματα.

1. Να ψωνίζουμε τα παπούτσια μας το απόγευμα όταν τα πόδια μας είναι κουρασμένα και ίσως πρησμένα, έτσι ώστε να αγοράζουμε πιο κατάλληλα υποδήματα για τα πόδια μας.

2. Κατά τη δοκιμή ενός υποδήματος σε κατάστημα θα πρέπει να μη νιώθουμε καμία ενόχληση. Δεν ψωνίζουμε κάποιο ζευγάρι παπουτσιών με την προσδοκία ότι θα «ανοίξει» γιατί στην προσπάθεια μας να το «ανοίξουμε» είναι βέβαιο ότι θα τραυματίσουμε τα πόδια μας.

3. Τα καινούρια μας παπούτσια τα φοράμε την πρώτη μέρα μέσα στο σπίτι για λίγο (όχι περισσότερο από 1 - 2 ώρες) για να σιγουρευτούμε ότι δε μας τραυματίζουν, και αυξάνουμε το χρόνο που τα φοράμε σταδιακά.

46 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΠΡΑΚΤΙΚΗ

ΕπιστημονικΕσ και κοινωνικΕσ ΔρασΕισ

Πρεσβευτές του «Αλλάζουμε το διαβήτη» στον 13ο Μαραθώνιο του Ολύμπου

Ο

ι πρεσβευτές του μηνύματος «Τρέχουμε για να αλλάξουμε το διαβήτη» Νίκος Λαμπρούλης και Αλέξανδρος Χριστοδούλου, συναντήθηκαν στο μυθικό «βουνό των θεών», τον Όλυμπο, το τελευταίο Σαββατοκύριακο του Ιουνίου, και με την προσπάθειά τους πέρασαν το μήνυμα ότι ο διαβήτης δεν αποτελεί εμπόδιο στη ζωή και με την βοήθεια της άσκησης μπορούμε να συμβάλλουμε στην καλύτερη ρύθμιση του. Ο Νίκος Λαμπρούλης, έτρεξε για δεύτερη συνεχή χρονιά τον Μαραθώνιο, ο οποίος έχει συνολικό μήκος 44 χιλιόμετρα. Ξεκινώντας μαζί με περίπου 550 συναθλητές του από τον αρχαιολογικό χώρο του Δίου στα 3 μόλις μέτρα υψόμετρο έφτασε ως τα 2780 μέτρα, περνώντας μπροστά από τον «Θρόνο του Δία», μια από τις ψηλότερες και πιο απόκρημνες κορυφές του βουνού αφού διέσχισε 21 χιλιόμετρα μέσα από εξαιρετικής φυσικής ομορφιάς μονοπάτια του Ολύμπου. Η ανάβαση, σχεδόν αδιάλειπτη και κοπιαστική, από την εκκίνηση του αγώνα μέχρι το ψηλότερο σημείο της διαδρομής, καλύπτει σε 21 χιλιόμετρα πάνω από 2900 μέτρα ανάβασης. Ο Νίκος κατάφερε να βελτιώσει την περσινή του επίδοση κατά 30 λεπτά με χρόνο 8 ώρες και 44 λεπτά, ενώ θα μπορούσε να έχει μειώσει το χρόνο του ακό-

μα περισσότερο αν η υπερβολική ζέστη δεν έκανε τον ίδιο τον αγώνα πιο αργό. Αξίζει να σημειωθεί ότι έγκυρες θεωρούνται οι συμμετοχές που φτάνουν το όριο των 10 ωρών.

Ο Αλέξανδρος Χριστοδούλου, ένας νέος εκπρόσωπος της ομάδας «Τρέχω για να αλλάξω το διαβήτη», τριαθλητής, επέλεξε να ξεκινήσει την γνωριμία του με τον Όλυμπο, με ένα πιο μικρό αγώνα, «Τα Ολύμπια Μονοπάτια», που εκτείνεται σε απόσταση πε-

ρίπου 11 χιλιομέτρων. Αφορά μια μέτριας δυσκολίας διαδρομή με σχετικά ήπιες κλίσεις. Κινείται σε όλα τα είδη των τερέν (μονοπάτι, χωματόδρομος, άσφαλτος) και το όριο έγκυρης συμμετοχής είναι τρεις ώρες. Ο Αλέξανδρος τον ολοκλήρωσε σε 1 ώρα και 24 λεπτά. Η Novo Nordisk ήταν από τους επίσημους χορηγούς του συγκεκριμένου αγώνα και οι αθλητές φορούσαν την σχετική μπλούζα. Στα «Ολύμπια Μονοπάτια» ο διαβήτης είχε την τιμητική του καθώς ολοκλήρωσαν τον αγώνα τα μέλη της «Ένωσης Γονέων παιδιών και νέων με διαβήτη». Η νυν πρόεδρος, Φανή Τσαχαλίνα, οργάνωσε ένα μικρό γκρουπ από την Θεσσαλονίκη και παρέσυρε στην διαδρομή και τον πρώην πρόεδρο της ΕΛΟΔΙ, αλλά και της Ένωσης, Άρη Ράπτη. Ξεχωριστή παρουσία είχε και ο «Σύλλογος Διαβητικών Ν. Πιερίας» με την αεικίνητη πρόεδρο Σωτηρία Ουσταμπασίδου να λαμβάνει μέρος στα «Ολύμπια Μονοπάτια» αλλά και να βρίσκεται διαρκώς στο περίπτερο του συλλόγου και να ενημερώνει προσωπικά τους επισκέπτες της έκθεσης του αγώνα για τον διαβήτη και την σημασία της άσκησης και της υιοθέτησης της υγιεινής διατροφής που μπορούν να προλάβουν αλλά και να ρυθμίσουν το διαβήτη.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

47

ΕπιστημονικΕσ και κοινωνικΕσ ΔρασΕισ

Ανασκόπηση του IDF CAMP Ηγεσίας της ευρωπαϊκής νεολαίας 2016

Μ

ε μεγάλη επιτυχία πραγματοποιήθηκε για 6η συνεχή χρονιά το IDF CAMP Ηγεσίας της Ευρωπαϊκής Νεολαίας 2016, από 11 έως 17 Ιουλίου στον Αγρό, στην Κύπρο, με οικοδεσπότη τον Κυπριακό Σύνδεσμο Ατόμων με Διαβήτη. Στο CAMP παραβρέθηκαν 23 νεαροί συνήγοροι- εκπρόσωποι από ισάριθμες ευρωπαϊκές χώρες να μοιραστούν τις προσωπικές και ειδικές ανά χώρα εμπειρίες τους στη διαχείριση του διαβήτη, τη φροντίδα και την εκπροσώπηση των ατόμων με διαβήτη. Οι συνήγοροι – εκπρόσωποι της νεολαίας ξεκίνησαν την εβδομάδα τους με μια συνεδρία δημιουργίας ομαδικού πνεύματος. Τις επόμενες ημέρες ασχολήθηκαν με ένα συνδυασμό φυσικών δραστηριοτήτων, διαδραστικών παρουσιάσεων ανά θεματολογία και

την παρουσίαση των ίδιων των συνηγόρων - εκπροσώπων. Θέματα όπως ο διαβήτης και η σωματική δραστηριότητα, η εκπροσώπηση και η κινητοποίηση για την αλλαγή της πολιτικής για τα άτομα με διαβήτη, η επικοινωνία και η διαχείριση έργων, καθώς και μια συνεδρία με πάνελ ομιλητών σχετικά με την συνεργασία με τη βιομηχανία προκάλεσαν ζωηρή και εποικοδομητική συζήτηση. Οι συμμετέχοντες είχαν επίσης την ευκαιρία να μάθουν περισσότερα για το IDF Ευρώπης και πώς μπορούν να συμμετάσχουν πιο ενεργά. Οι 23 συνήγοροι της νεολαίας εμβάθυναν το δεσμό τους με τους ομολόγους τους κατά τη διάρκεια κοινωνικών εκδηλώσεων, όπως πεζοπορίες και μια απογευματινή εκδρομή, που προσεφέρθει ευγενώς από τον Κυπριακό Οργανισμό Τουρισμού.

Συμπόσιο της IDF στο Μόναχο Στις 11 Σεπτεμβρίου 2016, πραγματοποιείται το ετήσιο διαδραστικό συμπόσιο της IDF Ευρώπης. Το συμπόσιο που πραγματοποιείται πριν από την ετήσια συνάντηση της EASD, θα έχει θέμα: «Νέες τεχνολογίες και θεραπείες στο διαβήτη, η βελτίωση της ποιότητας ζωής των ατόμων με διαβήτη». Εκτιμάται ότι θα υπάρξει άφθονος χρόνος για γόνιμες συζητήσεις γύρω από τα κύρια θέματα του συμποσίου με τους παρευρισκόμενους. Στο συμπόσιο θα συζητηθούν θέματα που αφορούν: Τεχνολογίες και εφαρμογές παρακολούθησης

Αντλίες και συστήματα κλειστού βρόχου Ο ρόλος των νέων ινσουλινών στη θεραπεία του διαβήτη Το συμπόσιο θα πραγματοποιηθεί στο «Tiburtius Hall" στο ICM - Internationales Congress Center München, στις 11 του Σεπτέμβρη του 2016 από τις 13:30 έως τις 17:00. Οι εγγραφές για το Συμπόσιο είναι δωρεάν και είναι υποχρεωτικές για λόγους ασφαλείας. Για να εγγραφείτε, στείλτε ένα email στο idfeurope@idfeurope.org. Μπορείτε να μάθετε περισσότερα στο www.idf.org/regions/ europe/events.

48 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

Διημερίδα της ΕΛΟΔΙ στα Ιωάννινα Ξενοδοχείο Du Lac 22 - 23 Οκτωβρίου 2016 Η Ελληνική Ομοσπονδία για τον διαβήτη στο πλαίσιο του κοινωνικού της έργου διοργανώνει, ενημερωτική διήμερη εκδήλωση με θέμα: «Σακχαρώδης Διαβήτης: Προκλήσεις για την καλύτερη αντιμετώπιση του». Το πρόγραμμα της εκδήλωσης έχει ως εξής: Σάββατο 22/10/2016 16:30 - 17:00 :Προσέλευση 17:00 - 17:30: Έναρξη - Χαιρετισμοί 17:30 - 18:00: Τι είναι ο διαβήτης. Σ. Τίγκας 18:00 - 18:20: Τι πρέπει να ξέρω για την υπέρταση και τη χοληστερόλη. Ε. Λυμπερόπουλος 18:20 - 18:40: Εμβολιασμοί. Β. Νταλαμάγκας 18:40 - 19:10: Προδιαβήτης, τι πρέπει να γνωρίζω. Α. Ξηλωμένος 19:10 - 19:40: Τεχνική χορήγησης ινσουλίνης και αυτομέτρησης του σακχάρου. Κ. Λεπτοκαροπούλου 19:40 - 20:15: Αντλία ινσουλίνης. Ε. Ρίζος 20.30: Δείπνο Κυριακή 23/10/2016 09:30 - 09:50: Φροντίδα ποδιών. Ν. Τεντολούρης 09:50 - 10:10: Ενέσιμα φάρμακα για τη θεραπεία του διαβήτη. Ε. Λυμπερόπουλος 09:50 - 10:10: Πότε και γιατί χρειάζεται ινσουλίνη στα άτομα με διαβήτη τύπου 2. Α. Μπαργιώτα 10:10 - 10:30: «Ο διαβήτης δεν είναι εμπόδιο». Η απομυθοποίηση της ινσουλίνης. Γ. Τζήμου 10:30 - 11:00: Διατροφή στο διαβήτη. Μ. Καρυπίδου 11:00 - 12:15: Διακαιώματα ασθενών με διαβήτη. E. Νιαρχάκου 12:15 – 13.00: Συζήτηση 13:00: Τέλος διημερίδας

Διατροφή και αμυνα

Μεσογειακό πιάτο διατροφής, σύγχρονες οδηγίες για όλους

Τ

Διονύσησ Βλάχοσ, Γενικός Ιατρός, Medical Director Eurodiet Med

νικολάοσ ΤενΤολούρησ, Αναπληρωτής Καθηγητής Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

νικολάοσ λ. κάΤσιλάΜπροσ, Ομότιμος Καθηγητής Παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών

ο Πιάτο Υγιεινής Διατροφής δημιουργήθηκε από εξειδικευμένους επιστήμονες διατροφής της Σχολής Δημόσιας Υγείας του Πανεπιστημίου του Harvard και αποτελεί έναν οδηγό δημιουργίας υγιεινών και ισορροπημένων γευμάτων. Σύμφωνα με τις συστάσεις του Harvard, το πιάτο πρέπει να έχει τις εξής αναλογίες στις ομάδες τροφίμων: » Το μισό πιάτο καταλαμβάνεται από λαχανικά και φρούτα διαφορετικών χρωμάτων, με έμφαση στα πράσινα, τα κόκκινα, τα μωβ και τα πορτοκαλί. Τα λαχανικά και τα φρούτα είναι ευεργετικά για την υγεία και είναι σημαντικό να καταναλώνονται καθημερινά. Η τακτική κατανάλωσή τους αποτελεί ασπίδα προστασίας για τον οργανισμό, καθώς προστατεύει από την εμφάνιση υπέρτασης, στεφανιαίας νόσου (π.χ. έμφραγμα), αγγειακών εγκεφαλικών επεισοδίων και πολύ πιθανόν από την εμφάνιση καρκίνου. Επιπλέον, φαίνεται ότι προστα-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

49

Διατροφή και αμυνα

τεύουν από την παχυσαρκία και τον σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2, καθώς και από την εμφάνιση άνοιας και άλλων χρόνιων νοσημάτων. Η ευεργετική τους επίδραση έχει αποδοθεί στην υψηλή περιεκτικότητά τους σε φυτικές ίνες, βιταμίνες (π.χ. καροτενοειδή, βιταμίνη C, φυλλικό οξύ) και φυτοχημικές ουσίες (π.χ. πολυφαινόλες). » Το ένα τέταρτο του πιάτου περιέχει δημητριακά ολικής άλεσης και τα προϊόντα τους. Σε αυτή την κατηγορία ανήκουν τα προϊόντα σίτου και κριθαριού, ο φαγόπυρος, η κινόα, η βρώμη, τα ζυμαρικά ολικής άλεσης και το καστανό ρύζι. Τα δημητριακά ολικής άλεσης και τα προϊόντα τους συστήνεται να καταναλώνονται έναντι των επεξεργασμένων, όπως λευκό ψωμί ή λευκό ρύζι. Τα δημητριακά ολικής άλεσης έχουν χαμηλότερο γλυκαιμικό δείκτη, δηλαδή έχουν ηπιότερη επίδραση στο σάκχαρο του αίματος, και διατηρούν τις βιταμίνες και τις φυτικές ίνες που βρίσκονται στον εξωτερικό φλοιό και το φύτρο τους. Οι φυτικές ίνες συμβάλλουν στη μείωση της «κακής» χοληστερόλης και μειώνουν τον κίνδυνο εμφάνισης καρδιαγγειακών παθήσεων, διαβήτη τύπου 2 και ορισμένων μορφών καρκίνου. Επίσης, βοηθούν τη σωστή λειτουργία του εντέρου προλαμβάνοντας τη δυσκοιλιότητα. » Το υπόλοιπο ένα τέταρτο του πιάτου περιλαμβάνει τροφές που περιέχουν πρωτεΐνες υψηλής βιολογικής αξίας όπως πουλερικά, ψάρια, θαλασσινά, αυγά ή κρέας. Οι πρωτεϊνούχες τροφές υψηλής βιολογικής αξίας παρέχουν τα 8 απαραίτητα αμινοξέα που το σώμα δεν είναι σε θέση να συνθέσει, συμβάλλουν στο αίσθημα του κορεσμού, στη διατήρηση του μυϊκού ιστού και στον καλύτερο έλεγχο του βάρους. Οι πρωτεΐνες από ζωι-

50 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

κές πηγές (κρέας, ψάρια, αβγά, γάλα, τυρί και γιαούρτι) έχουν υψηλότερη βιολογική αξία από τις πρωτεΐνες που προέρχονται από φυτικές πηγές (όσπρια, δημητριακά, ξηροί καρποί και σπόροι). Είναι σημαντικό να καταναλώνονται χαμηλού λίπους πηγές πρωτεΐνης, όπως ψάρι, πουλερικά χωρίς πέτσα, κρέας χωρίς ορατό λίπος, ψαρονέφρι και αυγά, ενώ καλό είναι να περιορίζονται το κόκκινο κρέας, όπως μοσχάρι, βοδινό, χοιρινό, αρνί και κατσίκι και προπαντός τα επεξεργασμένα προϊόντα του (π.χ. ζαμπόν, λουκάνικα, πάριζα, σαλάμι, μπέικον, προσούτο κ.λ.π. ) » Συνοδευτικό του Πιάτου Υγιεινής Διατροφής αποτελούν τα υγιεινά λίπη, αναπόσπαστο κομμάτι μιας ισορροπημένης διατροφής. Τα υγιεινά λίπη περιέχονται στα λιπαρά ψάρια (σολομός, σαρδέλες, σκουμπρί, ρέγκα, τόνος), τον λιναρόσπορο, το ελαιόλαδο, το λάδι κανόλα και τα καρύδια και εφοδιάζουν τον οργανισμό με τα απαραίτητα ω-3 λιπαρά, που προστατεύουν την καρδιά και συμβάλλουν στην διανοητική λειτουργία. » Τέλος, δίπλα στο Πιάτο Υγιεινής Διατροφής βρίσκεται το νερό, απαραίτητο στοιχείο για την ενυδάτωση του οργανισμού. Αφεψήματα που περιέχουν καφεΐνη, όπως ο καφές και το τσάι, μπορούν να συμβάλλουν στην πρό-

σληψη υγρών. Είναι σημαντικό να αποφεύγονται ποτά και ροφήματα που περιέχουν προστιθέμενα σάκχαρα, όπως αναψυκτικά με ζάχαρη, χυμοί φρούτων και ενεργειακά ποτά λόγω της επίδρασης που έχουν στα επίπεδα σακχάρου και λόγω της χαμηλής περιεκτικότητας τους σε βιταμίνες και φυτικές ίνες. Εκτός από τα παραπάνω, σημαντική θεωρείται και η καθημερινή κάλυψη του οργανισμού με ασβέστιο και βιταμίνη D. Ημι-άπαχα γαλακτοκομικά (1,5% - 2%) αλλά και μη γαλακτοκομικές πηγές ασβεστίου είναι σημαντικό να συμπεριληφθούν στη διατροφή. Οι μη γαλακτοκομικές πηγές ασβεστίου περιλαμβάνουν ψάρια που καταναλώνονται με το κόκαλο (π.χ. σαρδέλα, μαρίδα, γαύρος, αθερίνα), λαχανικά (μπάμιες, αντίδια, μπρόκολο), όσπρια και ξηροί καρποί (π.χ. αμύγδαλα). Πηγές βιταμίνης D είναι τα λιπαρά ψάρια, το αυγό, το συκώτι, τα εμπλουτισμένα δημητριακά και τα γαλακτοκομικά. Η ισορροπημένη διατροφή περιέχει όλα τα θρεπτικά συστατικά που είναι απαραίτητα για την υγεία, στις κατάλληλες ποσότητες, και επιτυγχάνεται καταναλώνοντας μια ποικιλία τροφίμων υψηλής διατροφικής αξίας. Η υιοθέτηση υγιεινών διατροφικών συνηθειών και ο συνδυασμός τους με τακτική σωματική δραστηριότητα αποτελούν το δίπτυχο της υγείας.

πηγές 1. www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/healthy-eating-plate/translations/greek/ 2. www.hsph.harvard.edu/nutritionsource/what-should-you-eat/

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

51

χχχχχχχχχχχχχχχχ Η μάχΗ του διάβΗτΗ

Α. ΤριπολιΤΑκΗ-ρινΑκΑκΗ,

Η προσωπική εμπειρία μιας διαβητικής να μειώσει το βάρος της Η παχυσαρκία είναι συχνός προδιαθεσικός παράγοντας εμφάνισης σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2. Σημαντική παράμετρος στη επιτυχή θεραπευτική αντιμετώπιση αυτής της μορφής διαβήτη είναι η ελάττωση του σωματικού βάρους. Ωστόσο πρόκειται για μια δύσκολη προσπάθεια γιατί απαιτεί αλλαγή των συνηθειών του ατόμου, στόχος αρκετά δύσκολος. Δείτε στο κείμενο που ακολουθεί τη προσωπική μάχη της κ Α. Τριπολιτάκη-Ρινακάκη στην προσπάθεια της να ελαττώσει το βάρος της. Ο Διευθυντής έκδοσης

Σ

την ηλικία των 45 μου χρόνων η εμφάνιση παχυσαρκίας υπήρξε η πρώτη και μεγάλη απειλή στην υγεία μου. Η διάγνωση «Σακχαρώδης Διαβήτης» με πρόφτασε, με κυρίαρχο εχθρό την λαιμαργία μου. Ξεκίνησα φαρμακευτική αγωγή, αλλά το θέμα διατροφής και θρέψης το

αγνόησα συνειδητά. Οι κρίσεις υπερφαγίας και οι “λαιμαργικές” παραβάσεις μου είχαν μόνιμη, ουσιαστικά, την παρουσία τους. Όταν άρχισα να παρατηρώ εξεταστικά τον εαυτό μου και να διακρίνω σημεία φθοράς είχα φτάσει ήδη στο κατώφλι των 60 μου χρόνων. Μεγάλη

52 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

η καθυστέρηση, αλλά για μένα το ενδιαφέρον μου για την υγεία συνεχίζει να είναι ιδιαίτερο, σήμερα στα 63 μου χρόνια. Είναι αυτό που χρόνια πριν έπρεπε να «κτίσω» για να μη προφτάσουν οι φθορές να αποκτήσουν μεγάλο ρόλο στη ζωή μου. Οι βαθιές αλλαγές στο χάρτη της υγεί-

Η μάχΗ του διάβΗτΗ ας μου απείλησαν και το μυαλό μου και τον ψυχισμό μου. Η μέρα μου ξεκινούσε με αδικαιολόγητη κόπωση. Προβλήματα κινητικότητας με καθήλωσαν σε καθιστική θέση και οι παραμορφώσεις στην εικόνα του εαυτού μου ήταν έκδηλες. Ούτε σε μικρή απόσταση δεν κατάφερνα να περπατάω για να εξυπηρετηθώ, να φτάνω στο χώρο της εργασίας μου ή να καλύψω άλλες ανάγκες μου εκτός σπιτιού. Ένιωθα να πάσχω δίχως να νοσώ, και ο τρόπος ζωής και διατροφής μου πίστεψα ότι ευθύνονταν για αυτή την παραμόρφωσή μου. Πολύ συχνά άρχισαν και οι διαταραχές του νυχτερινού μου ύπνου, με σύντομες φάσεις, έντονο εκνευρισμό, ανήσυχες κνήμες, υπερβολική εφίδρωση και μόνιμη ξηροστομία. Χαρακτηριστική όμως και έκδηλη ήταν η υπνηλία μου μέσα στην ημέρα, σε ώρες ακατάστατες και φάσεις σύντομες έως στιγμιαίες. Βέβαια, τόσο αιφνίδια και τόσο κεραυνοβόλα δεν με πρόφτασαν όλα αυτά. Σήμερα έχω πειστεί πλέον ότι στην περίπτωση μου έδρασαν συσσωρευτικά όλα από το «χθές» και η «τοξίνωσή» μου έλαβε μορφή χιονοστιβάδας. Μια τέτοια απειλή με ανάγκασε να ασχοληθώ με τον εαυτό μου, και κυρίως με τη διατροφή μου. Σύμβουλος και θεράπων μου ο ενδοκρινολόγος. Σοβαρά και υπεύθυνα, έστω και με μεγάλη καθυστέρηση, συνειδητοποίησα ότι τα χειρότερα έρχονται, με έναν αρρύθμιστο διαβήτη, την γλυκοζυλιωμένη αιμοσφαιρίνη στα ύψη και το βάρος μου να παραμένει σε τριψήφιο νούμερο. Πείστηκα λοιπόν ότι «καλή υγεία» σήμαινε ισορροπημένη διατροφή και ότι το φάρμακο της «καλής υγείας» βρίσκεται στο πιάτο μου. Άπειρες υπήρξαν οι προσπάθειές μου μέχρι

σήμερα να πειραματίζομαι σε απίθανα σχήματα δίαιτας ,αποτοξίνωσης και χίλια άλλα που γρήγορα εγκατέλειπα, με επιπολαιότητα και προχειρότητα γιατί ήταν αδύνατο να αντισταθώ στη λαιμαργία μου. Και πιο ήταν το αποτέλεσμα όλων αυτών; Ένα τριψήφιο νούμερο (Β.Σ. 136 κιλά) που κατάντησε την εικόνα του εαυτού μου τρομακτική, σε σημείο να φοβίζει και μένα την ίδια.

Ήταν δεδομένο λοιπόν ότι η ενδεδειγμένη φαρμακευτική αγωγή από μόνη της δεν θα έφερνε θεραπευτικά αποτελέσματα. Έπρεπε λοιπόν να συνειδητοποιήσω τι μου συμβαίνει και να ξυπνήσω μέσα μου τον πόθο για να ζήσω και όχι απλά να υπάρχω. Άλλωστε δεν είμαι μόνη μου. Έχω οικογένεια με δυο παιδιά και ένα εγγόνι και η ζωή μου αξίζει να έχει ενδιαφέροντα πολύτιμα συνδεδεμένα με την οικογένειά μου. Σε μια διαφορετική αντίληψη

για τη διατροφή βασίστηκα και άρχισα να την υιοθετώ. Μια αντίληψη η οποία δεν μου στερούσε την απόλαυση της γεύσης, κάλυπτε τη θρέψη μου και μου επέτρεπε να κάνω λογαριασμό στο πιάτο μου για να μην εκτίθεται σε επιπλέον κίνδυνο η υγεία μου και να μη «στριμώχνομαι» από τη στέρηση. Σήμερα νιώθω να έχω εξασφαλίσει το γιατρικό του διαβήτη μου για όσο θα υπάρχω. Μέχρι «χθες» έτρωγα τα πάντα σε απεριόριστες ποσότητες και μάλιστα με την τεχνική της κατάποσης και όχι της μάσησης. Σήμερα συνεχίζω να ζω με τον Διαβήτη μου, να ακολουθώ πιστά την φαρμακευτική μου αγωγή, να τεμπελιάζω λίγο στη σωματική μου άσκηση με καθημερινό περπάτημα, και να φλερτάρω κάθε λεπτό το μεγάλο μου στοίχημα για την ίδια μου την ζωή, όσο την ορίζω. Σήμερα είμαι ο ίδιος άνθρωπος, αλλά τόσο διαφορετική. Σήμερα συνεχίζω να ζω, και όχι απλά να υπάρχω, ενεργώ αποτελεσματικά χωρίς περιορισμούς στην καθημερινότητά μου και σκέφτομαι αλλιώτικα. Η εφαρμογή κανόνων στο τρόπο και στο πρόγραμμα της ζωής μου κατέχει την πρώτη θέση στη διασφάλιση της υγείας μου ή τουλάχιστον την επηρεάζει θετικά. Η ψυχική μου διάθεση απομάκρυνε τον ύπουλο εχθρό της λαιμαργίας μου. Σήμερα, ούτε πάσχω, ούτε νοσώ. Ο Διαβήτης μου δεν είναι η αρρώστια μου. Είναι ο καινούριος τρόπος ζωής μου που έχει απεριόριστες δυνατότητες να μου εξασφαλίσει μια ενδιαφέρουσα, ποιοτική ζωή που θα έχει να «λογαριάζεται» καθημερινά στο πιάτο μου.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

53

δελτια τυπου Boehringer Ingelheim H Boehringer Ingelheim κυρήσσει τον πόλεμο στον διαβήτη με έδρα την Ελλάδα

Η Boehringer Ingelheim θέσει ως σκοπό να γεφυρώσει τις καινοτομίες του επιστημονικού πεδίου με τις ανάγκες των ασθενών και της κοινωνίας. Για το λόγο αυτό, η μητρική εταιρεία έχει θέσει σαν στόχο των ερευνητικών της προσπαθειών την επικέντρωση της σε ασθένειες οι οποίες με βάση τις σημερινές μας επιστημονικές γνώσεις είναι δύσκολη η αντιμετώπιση τους αποτελεί πρόκληση για την Ιατρική του σήμερα, είτε είναι (προς το παρόν) ανίατες, όπως ο διαβήτης. Ο διαβήτης αποτελεί αυτή τη στιγμή μια μεγάλη προτεραιότητα της εταιρείας σε ερευνητικό επίπεδο, όπου λόγων των νέων επιστημονικών ανακαλύψεων, το κλινικό ενδιαφέρον έχει μετατοπιστεί από την γλυκοκεντρική θεώρηση στην πολυπαραγοντική καρδιοαγγειακή θεώρηση. Η ερευνα επεκτείνεται και στις επιπλοκές του διαβήτη όπως η διαβητική νεφροπάθεια, η διαβητική αμφιβληστροειδοπάθεια, και τα χρόνια νοσήματα των νεφρών.

Αυτά τα αποτελέσματα δείχνουν πόσο σημαντικό για την εταιρεία είναι να η προωθηση της έρευνας που θα οδηγήσει σε μεθόδους για τη διαχείριση και τον περιορισμό του κινδύνου για καρδιαγγειακή νόσο σε ασθενείς με διαβήτη τύπου 2, και αυτό πρόκειται να πράξει και στο μέλλον με την εισαγωγή δυο ακόμα καινοτόμων αντιδιαβητικών φαρμάκων στα επόμενα 3 χρόνια, έχοντας συμβάλλει ουσιαστικά στη μάχη κατά του διαβήτη. Η εταιρεία έχει εισαγάγει στην Ελλάδα μέχρι στιγμής 3 καινοτόμα ιδιοσκευάσματα, τα οποία έχουν δοκιμαστεί σε ένα εκτεταμένο πρόγραμμα κλινικών ερευνών.

H Boehringer Ingelheim στην Ελλάδα συμμετεχει ενεργά στις προσπάθειες της μητρικής εταιρείας μεσω της παρέμβασης της για τησυμμετοχής της χωρας μας στα διεθνη προγράμματα κλινικών ερευνων για το διαβήτη. Περα απο την κλινική ερευνα που γίνεται πλέον και σε τοπικό επίπεδο, η Ελληνική θυγατρική προχωρησε και σε ένα βήμα παραπάνω: Στην παραγωγή των καινοτόμων αντιδιαβητικών της σε τοπικό επίπεδο, στο εργοστάσιο που διαθέτει στο Κορωπί: η μητρική εταιρεία εμπιστεύτηκε την Ελλάδα και στο κομμάτι της παραγωγής αποφασίζοντας πρόσφατα να πραγματοποιεί το 70% της παγκόσμιας παραγωγής των αντιδιαβητικών της φαρμάκων στην Ελλάδα. Στον απόηχο του εορτασμού των 40 χρόνων αδιάλειπτης λειτουργίας του με την ανακοίνωση επενδυτικού πλάνου επέκτασης του εργοστασίου-μια επένδυση από τη μητρική εταιρεία της τάξης των 30εκατομμυρίων Ευρώ . Η επέκταση του εργοστασίου της εταιρείας στο Κορωπί τόσο σε τεχνολογικό εξοπλισμό, όσο και σε κτηριακή υποδομή, γίνεται προκειμενου να μπορεί να ανταποκριθεί στις νεες αυξημένες αναγκες των εξαγωγών των καινοτόμων αντιδιαβητικών της φαρμάκων στις περισσότερες χώρες του κόσμου, μετά την σχετική απόφαση της μητρικής εταιρείας . Το επενδυτικό αυτό πλάνο έχει ηδει τεθεί σε ισχύ, και πλέον η Boehringer Ingelheim Ellas βάζει πλώρη για την Αμερική προκειμενου να εξάγει από την Ελλάδα καινοτόμα φάρμακα παρασκευασμένα από Ελληνικά χέρια.

Για περισσότερες πληροφορίες, παρακαλούμε επισκεφθείτε το www.boehringer-ingelheim.com.

54 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

δελτια τυπου SIDERAL®

Αbbott Ήρθε και στην Ελλάδα το σύστημα παρακολούθησης γλυκόζης FreeStyle Libre Image Διαθέσιμο και στην Ελλάδα, είναι πλέον το σύστημα παρακολούθησης γλυκόζης FreeStyle Libre με τεχνολογία flash, σύμφωνα με ανακοίνωση του τμήματος διαβήτη της Abbott. Πρόκειται για μια νέα, επαναστατική τεχνολογία ελέγχου της γλυκόζης με χρήση αισθητήρα για άτομα με διαβήτη. Το σύστημα FreeStyle Libre απαλλάσσει τα άτομα με διαβήτη από την ταλαιπωρία του τρυπήματος στα δάκτυλα. Αποτελείται από έναν διακριτικό αισθητήρα ο οποίος προσαρμόζεται στο πίσω μέρος του άνω βραχίονα και μετρά τη γλυκόζη στο διάμεσο υγρό ανά λεπτό, μέσω ενός μικρού ινιδίου που εισάγεται ακριβώς κάτω από το δέρμα και διατηρείται σταθερό με ένα μικρό αυτοκόλλητο επίθεμα. Με μια απλή σάρωση της συσκευής ανάγνωσης πάνω από τον αισθητήρα λαμβάνεται ανώδυνα σε λιγότερο από ένα δευτερόλεπτο μια ένδειξη γλυκόζης. Η σάρωση μπορεί να πραγματοποιηθεί ακόμα και πάνω από τα ρούχα, διασφαλίζοντας διακριτική και άνετη λήψη δεδομένων γλυκόζης.

Ο πιο «έξυπνος» τρόπος να πάρετε σίδηρο Η φαρμακευτική εταιρεία WIN MEDICA κυκλοφορεί στην Ελλάδα δύο μοναδικά, μη συνταγογραφούμενα σκευάσματα σιδήρου, SIDERAL FORTE® και SIDERAL FOLICO®, τα οποία χρησιμοποιούν μία καινοτόμα τεχνολογία (σουκροσωμική τεχνολογία) για τη μεταφορά και απόδοση του σιδήρου στον οργανισμό. Η καινοτομία βασίζεται σε μια δομή υψηλής τεχνολογίας από φυσικά συστατικά, η οποία σαν «Δούρειος Ίππος» μεταφέρει το σίδηρο μέσω της πεπτικής οδού εξασφαλίζοντας: • υψηλή βιοδιαθεσιμότητα & απορρόφηση η οποία δεν επηρεάζεται από την τροφή • γρήγορη και σημαντική βελτίωση του αιματοκρίτη, της αιμοσφαιρίνης και της φερριτίνης • εξαιρετική ανεκτικότητα χωρίς τις συνήθεις ανεπιθύμητες ενέργειες

MENARINI DIAGNOSTICS Η MENARINI DIAGNOSTICS, με αίσθημα ευθύνης, σας ενημερώνει ότι όλα τα συστήματα μέτρησης σακχάρου GlucoMen είναι τα πρώτα που διατίθενται με βεβαίωση πλήρους συμμόρφωσης στα νέα ποιοτικά πρότυπα ISO 15197:2013 με την υπογραφή ΤUV Γερμανίας. Τα συστήματα μέτρησης σακχάρου GlucoMen σας παρέχουν όλα τα πλεονεκτήματα και την ασφάλεια της πλήρους συμμόρφωσης στις απαιτήσεις του ISO 15197:2013. • Αξιοπιστία • Ακρίβεια • Επαναληψιμότητα. Τα GlucoMen αποτελούν το πλέον αξιόπιστο εργαλείο, στη διάθεση των ατόμων με διαβήτη καθώς και των επιστημόνων υγείας, στην καθημερινή διαχείριση του διαβήτη.

Νέες Φρυγανιές «με» B-Γλυκάνη από την Ε.Ι ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε. Η Ε.Ι ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ Α.Ε., συνεπής στην υπόσχεσή της να προσφέρει προϊόντα υψηλής ποιότητας και διατροφικής αξίας, δημιούργησε ένα νέο, λειτουργικό προϊόν, τις Φρυγανιές «με» Β-Γλυκάνη. Οι Φρυγανιές «με» Β-Γλυκάνη, κριθάρι και βρώμη είναι ξεχωριστές καθώς περιέχουν Β-Γλυκάνη που μειώνει τη χοληστερόλη με φυσικό τρόπο. Επιπλέον, το κριθάρι και η βρώμη προσδίδουν μια ιδιαίτερη γεύση στο προϊόν Η Β-Γλυκάνη είναι μια διαλυτή φυτική ίνα που προέρχεται από την βρώμη

και το κριθάρι και όπως επιστημονικά έχει αποδειχθεί, μειώνει τα επίπεδα

χοληστερόλης στο αίμα. Επίσης, η κατανάλωση της συμβάλει στη διατήρηση φυσιολογικών επιπέδων χοληστερόλης.

Κάθε μερίδα έξι φρυγανιών με κριθάρι, βρώμη και β-γλυκάνη, παρέχει 1g β-γλυκάνης. Τα ευεργετικά αποτελέσματα εξασφαλίζονται με την ημερήσια πρόσληψη 3g β-γλυκάνης από βρώμη, πίτυρα βρώμης, κριθάρι, πίτυρα κριθαριού ή από μείγματα των εν λόγω β-γλυκανών σε συνδυασμό με ισορροπημένη διατροφή και έναν υγιεινό τρόπο ζωής. Απολαύστε τις νέες Φρυγανιές ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΥ «με» Β-Γλυκάνη, στο πρωινό σας, καθώς και όλη την ημέρα με γλυκούς και αλμυρούς συνδυασμούς.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

55

ΑΠΟΔΡΑΣΗ

μάριά ΧάτζΗδάκΗ

ςίφνος, το στολίδι των κυκλάδων

Π

ρόκειται για ένα πανέμορφο, «άγριο», νησί που σε μαγνητίζει με την ομορφιά του, τις παραλίες του, τις παραδόσεις, την αρχιτεκτονική του, τη λαογραφική του παράδοση και τους υπέροχους, φιλόξενους κατοίκους του. Αυτό το μεσαίου μεγέθους νησί, με επιφάνεια 74 τετραγωνικών χιλιομέτρων, αποτελεί τμήμα των Νοτιοδυτικών Κυκλάδων και βρίσκεται ανάμεσα στη Σέριφο, την Κίμωλο και την Πάρο. Οι μόλις 2570 κάτοικοι του νησιού ξέρουν τι θα πει φιλοξενία και κάνουν τα αδύνατα δυνατά ώστε να παρέχουν αξιόπιστες τουριστικές υπηρεσίες και παροχές στους χιλιάδες τουρίστες που κατακλύζουν το νησί τους θερινούς μήνες. Πολύ από εσάς ίσως να μην γνωρίζατε ότι η Σίφνος έχει παράδοση, από αρχαιοτάτων χρόνων, στην αγγειοπλαστική αλλά και στη μαγειρική, καθώς είναι η γενέτειρα του γνωστού σεφ Νίκου Τσελεμεντέ. Χωριά κάι πάράλιες Τα χωριά της Σίφνου είναι, η Απολλωνία (είναι η πρωτεύουσα από το 1836 και πήρε το όνομά της από τον θεό Απόλλωνα), το Άνω Πετάλι, τα Εξάμπελα, το Κάτω πετάλι, η Καταβατή, ο Αρτεμώνας (είναι το μεγαλύτερο χωριό και πήρε το όνομά του από τη θεά Άρτεμη) και το Κάστρο. Στο Κάστρο λειτουργεί αρχαιολογικό μουσείο και επίσης στην είσοδό του βρίσκεται το παλιό Δημοτικό Σχολείο στο χώρο του οποίου, κυρίως τους καλοκαιρινούς μήνες, διοργανώνονται σημαντικές εκθέσεις καλλιτεχνών. Οι παραλιακοί οικισμοί του νησιού είναι οι Καμάρες (λιμάνι), το Βαθύ, ο Φάρος, η Χερρόνησος και ο Πλατύς Γιαλός. Οι σημαντικότερες παραλίες βρίσκονται στο Γλυφό, στη Φα-

56 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

σολού, στο Φάρο, στα Σεράλια (η παραλία του Κάστρου και το αρχαίο λιμάνι της Σίφνου), στο Αποκοφτό, στα Βρουλίδια, στον Πλατύ Γιαλό, στις Καμάρες και στο Βαθύ. Η ακτογραμμή της Σίφνου σχηματίζει παραλίες για όλα τα γούστα. Σε αρκετά σημεία του νησιού υπάρχουν απομονωμένες αμμουδιές, βραχώδεις ακτές, παραλίες με βότσαλα και οργανωμένες παραλίες, δύο από τις οποίες βραβεύονται με τη Γαλάζια Σημαία. Οι περισσότερες παραλίες είναι προσβάσιμες οδικώς, ενώ υπάρχουν και μερικές στις οποίες φτάνει κανείς από γραφικά μονοπάτια ή δια θαλάσσης. Η πάράλιά κάμάρες Οι Καμάρες βρίσκονται 5 χιλ. από την Απολλωνία, είναι το λιμάνι της Σίφνου και ο μεγαλύτερος παραλιακός οικισμός του νησιού. Στις Καμάρες υπάρχουν τα περισσότερα ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, εστιατόρια, παντοπωλεία, καταστήματα, φούρνοι, ιδιωτικός χώρος κατασκήνωσης, τουριστικά γραφεία, καφενεία, ζαχαροπλαστεία, αγγειοπλαστεία, Δημοτικό Γραφείο Πληροφοριών, Λιμενικός Σταθμός.

Στην απέναντι πλευρά των Καμαρών, την «Πέρα Πάντα», βρίσκεται η περιοχή της Αγίας Μαρίνας από την ομώνυμη εκκλησία που βρίσκεται στην πλευρά του λόφου. Και στην Αγία Μαρίνα υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, παντοπωλείο, καφέ, εστιατόρια. Ανάμεσα στις δυο περιοχές απλώνεται η παραλία των Καμαρών, μια από τις ομορφότερες αμμώδεις παραλίες του νησιού με παρθένα βλάστηση, καλαμιώνες, παράκτια λίμνη

το ιερό των Νυμφών στις Κορακιές, τη Μαύρη Σπηλιά, τις εγκαταστάσεις των παλιών ορυχείων και την περιοχή NATURA. Άλλο μονοπάτι αυξημένης δυσκολίας οδηγεί βόρεια από το εκκλησάκι της Αγίας Άννας στην Πέρα Πάντα, στον Άγιο Συμεών. Μία ακόμα πεζοπορική διαδρομή κατευθύνεται ανατολικά προς την Απολλωνία και τους κεντρικούς οικισμούς. Ο πλάτύς ΓιάλΟς Ο Πλατύ Γιαλός είναι μια από τις μεγαλύτερες αμμώδεις παραλίες του νησιού και αποτελεί τη δημοφιλέστερη

επιλογή των Ελλήνων επισκεπτών. Η παραλία του Πλατύ Γιαλού βραβεύεται κάθε χρόνο από το FEE με τη γαλάζια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκπληρώνοντας τα αυστηρά κριτήρια του προγράμματος (καθαριότητα, οργάνωση, ποιότητα νερών κολύμβησης, ασφάλεια, ναυαγοσωστικά, πρώτες βοήθειες, υπηρεσίες, εγκαταστάσεις κλπ.) Στην αριστερή πλευρά του κόλπου έχει κατασκευασθεί αλιευτικό καταφύγιο που παρέχει υπηρεσίες και σε σκάφη αναψυχής. Στο κέντρο του οικισμού, δίπλα στην πλατεία «Αλεξάνδρου Βερνίκου» υπάρχει μικρό ανοιχτό θεατράκι. Ενδιαφέρον παρουσιάζει επίσης η εκκλησία της Αγίας Σοφίας δεξιά του κεντρικού αυτοκινητόδρομου. Στα αξιοθέατα της περιοχής συγκαταλέγεται

και αμμόλοφους με «κρινάκια της άμμου» που ανθίζουν τον Αύγουστο. Η παραλία βραβεύεται κάθε χρόνο από το FEE με τη γαλάζια σημαία της Ευρωπαϊκής Ένωσης εκπληρώνοντας τα 32 αυστηρά κριτήρια του προγράμματος (καθαριότητα, οργάνωση, ποιότητα νερών κολύμβησης, ασφάλεια, ναυαγοσωστικά, πρώτες βοήθειες, υπηρεσίες, εγκαταστάσεις κλπ.) Από τις Καμάρες ξεκινούν πεζοπορικές διαδρομές προς

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

57

ΑΠΟΔΡΑΣΗ

και ο Άσπρος Πύργος που βρίσκεται 1,5 χιλιόμετρο βορειοανατολικά της παραλίας, ένας από τους 77 αρχαίους πύργους – φρυκτωρίες - του νησιού και από τους καλύτερα διατηρημένους. Στον Πλατύ Γιαλό υπάρχουν ενοικιαζόμενα δωμάτια, ξενοδοχεία, εστιατόρια, παντοπωλεία, τουριστικό γραφείο, καφενεία, αγγειοπλαστεία. Απέναντι από την παραλία του Πλατύ Γιαλού βρίσκεται το ακατοίκητο νησάκι της Κιτριανής με μοναδικό κτίσμα την εκκλησία της ομώνυμης Παναγιάς, την αρχαιότερη του νησιού (10ου – 11ου αι.) τΟ Βάθύ Το Βαθύ βρίσκεται στα δυτικά, 10 χιλιόμετρα από την πρωτεύουσα Απολλωνία. Στην «Πούντα του Πολεμικού», το βόρειο άκρο του κόλπου, η αρχαιολογική σκαπάνη έχει φέρει στο φως

προϊστορικούς οικισμούς και τάφους. Στο κοντινότερο παρελθόν και μέχρι το Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο το Βαθύ υπήρξε οικισμός αγγειοπλαστών. Είναι από τις ομορφότερες και μεγαλύτερες αμμώδεις παραλίες του νησιού με τα προστατευόμενα «κρινάκια της άμμου» να ανθίζουν κοντά στο Δεκαπενταύγουστο. Εδώ υπάρχουν ενοικιαζόμενα καταλύματα, εστιατόρια, παντοπωλεία, καφενεία και αγγειοπλαστεία. Από το Βαθύ ξεκινούν πολλές πεζοπορικές διαδρομές μέσα στην περιοχή NATURA αλλά και προς τη Φυκιάδα και τον Πλατύ Γιαλό στα ανατολικά. Πάνω στην παραλία βρίσκεται και το όμορφο εκκλησάκι των Ταξιαρχών (16ου αι.) που γιορτάζει με πανηγύρι 3 φορές το χρόνο (Ιούλιο, Σεπτέμβριο και Νοέμβριο). Ο ΦάρΟς

58 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

Απάνεμο λιμανάκι και ψαροχώρι 7 χιλ. από την Απολλωνία, ο Φάρος υπήρξε λιμάνι της Σίφνου ως το 1883 και πήρε το όνομα του από τον αρχαίο πύργο που υπήρχε πάνω στην παραλία (εκεί που σήμερα αρχίζει το μονοπάτι από το Φάρο για το Γλυφό). Στην προβλήτα του Φάρου υπάρχει μικρό πετρόκτιστο θεατράκι στο οποίο, κατά τη διάρκεια της καλοκαιρινής περιόδου, πραγματοποιούνται διάφορες πολιτιστικές εκδηλώσεις. Στο Φάρο υπάρχουν τρεις μικρές αμμώδεις παραλίες: Η κεντρική, εκεί που καταλήγει η άσφαλτος, με καταπληκτική θέα στη Χρυσοπηγή, διαθέτει εστιατόρια, ταβέρνες, καφέ μπαρ και παντοπωλείο. Η παραλία του Γλυφού, που ονομάζεται έτσι από πηγάδι με γλυφό νερό που υπάρχει εκεί από αρχαιοτάτων χρόνων μέχρι σήμερα, βρίσκεται στη δεξιά πλευρά της παραλίας του Φάρου. Από το Γλυφό αρχίζει όμορφο πλακόστρωτο μονοπάτι – φωτιζόμενο τη νύχτα – που οδηγεί στην παραλία του Αποκοφτού και τη Χρυσοπηγή. Στα δεξιά της παραλίας είναι ορατή η σκάλα των μεταλλείων και οι εγκαταστάσεις φόρτωσης μεταλλεύματος του αρχαίου ορυχείου της περιοχής. Τέλος, η Φασολού βρίσκεται στα αριστερά της παραλίας του Φάρου και διαθέτει ένα εστιατόριο και ενοικιαζόμενα δωμάτια. Στη Φασολού βρίσκεται και το μοναστήρι του Σταυρού του Φάρου.

Η ΧρύςΟπΗΓΗ Δέκα χιλιόμετρα από την Απολλωνία και λίγο πριν τον Πλατύ Γιαλό βρίσκεται το πιο δημοφιλές σημείο του νησιού, η Χρυσοπηγή. Στο ακρωτήριο της Χρυσοπηγής υπάρχει το ομώνυμο μοναστήρι της Παναγιάς της Χρυσοπηγής (1523), πολιούχου και προστάτιδας της Σίφνου που γιορτάζει με πανηγύρι την παραμονή της Αναλήψεως. Το πανηγύρι της Χρυσοπηγής έχει ιδιαίτερο τελετουργικό που περιλαμβάνει περιφορά της εικόνας στους οικισμούς και ολονυχτία και προσελκύει κάθε χρόνο εκατοντάδες προσκυνητές. Τα βράχια της Χρυσοπηγής είναι αγαπημένο ορμητήριο πολλών κολυμβητών. Ανατολικά της εκκλησίας υπάρχει η αμμώδης παραλία του «Αποκοφτού» με τα γαλαζοπράσινα νερά και μοναδικά κτήρια στην αμμουδιά τα δυο της εστιατόρια. Από κει ξεκινάει πλακόστρωτο μονοπάτι που οδηγεί στην παραλία του Γλυφού στο Φάρο. Δυτικά της εκκλησίας βρίσκονται οι «Σαούρες», μικρή απόμερη παραλία με βότσαλα. Στα αξιοθέατα της περιοχής είναι και ο Άσπρος Πύργος, που βρίσκεται κοντά στη διασταύρωση Πλατύ Γιαλού - Χρυσοπηγής, που είναι ο πιο διάσημος από τους 77 αρχαίους πύργους του νησιού και από τους καλύτερα διατηρημένους. Στην ευρύτερη περιοχή της Χρυσοπηγής υπάρχει παντοπωλείο και λίγα τουριστικά καταλύματα. Η ΧερρΟνΗςςΟς Η Χερρόνησος είναι η βορειότερη παραλία του νησιού και απέχει 15 χιλιόμετρα από την Απολλωνία. Πρόκειται για γραφικό ψαροχώρι με μικρή αμμουδιά. Εδώ υπάρχουν ταβέρνες, μικρό παντοπωλείο, λίγα ενοικιαζόμενα δωμάτια και παραδοσιακό εργαστήριο αγγειοπλαστικής. Τα βορειότερα κτίσματα του νησιού βρίσκονται στο λόφο πάνω από τον οικισμό. Πρόκειται για την εκκλησία του Αγίου Γεωργίου και τα απομεινάρια αρχαίου πύργου. Στο δρόμο για τη Χερρόνησο συναντάμε τους μικρούς οικισμούς Τρουλλάκι και Διαβρούχα καθώς και μερικά εργαστήρια αγγειοπλαστικής. ΒρΟύλιδιά Μικρή παραλία με βότσαλα, 14 χιλιόμετρα από την Απολλωνία και ένα χιλιόμετρο περίπου πριν την Χερρόνησο. Στην παραλία υπάρχουν δύο καφέ – εστιατόρια που διαθέτουν ομπρέλες και ξαπλώστρες για τους λουόμενους. Φύκιάδά Μικρή παραλία με αμμουδιά μεταξύ του Πλατύ Γιαλού και

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

59

ΑΠΟΔΡΑΣΗ

του όρμου στο Βαθύ. Δίπλα στην παραλία υπάρχει το εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και πίσω από αυτήν ένας από τους αρχαιότερους ελαιώνες του νησιού με ίχνη παλιού καρόδρομου. Η παραλία είναι προσβάσιμη από τη θάλασσα και από μονοπάτια που ξεκινούν από τον Πλατύ Γιαλό ή το Βαθύ. Τα κύρια αξιοθέατά της περιλαμβάνουν το βενετικό χωριό Κάστρο, που ήταν και η αρχαία πρωτεύουσα του νησιού, τον Προφήτη Ηλία τον αψηλό, τον Άγιο Συμεών (με θέα προς τις Καμάρες), τον αρχαιολογικό χώρο του Αγίου Ανδρέα, και το Μοναστήρι της Παναγίας της Χρυσοπηγής που είναι σκαρφαλωμένο στο βράχο και είναι η πολιούχος της Σίφνου. Η άρΧιτεκτΟνικΗ τΗς ςιΦνΟύ Η Σίφνος φημίζεται για την αρχιτεκτονική των οικισμών της. Τα σπίτια, κατάλευκα με συνδυασμούς ορθογώνιων όγκων, διατάσσονται γύρω από τα πλακόστρωτα σοκάκια με τους επιμελημένα ασβεστωμένους αρμούς, με τρόπο που δημιουργείται μια εξαιρετικά ενδιαφέρουσα ποικιλομορφία. Ο οικισμός του Κάστρου ξεχωρίζει με την μεσαιωνική αρχιτεκτονική του και την αμυντικού χαρακτήρα ρυμοτομία του. Χαρακτηριστικό επίσης του νησιού εί-

ναι οι ξερολιθιές που, ακολουθώντας την μορφολογία του εδάφους, δημιουργούν επίπεδες καλλιεργήσιμες ζώνες (λουριά). Στις παραλίες σήμερα υπάρχουν οικισμοί, ενώ κατά το παρελθόν υπήρχαν μόνο τα αγγειοπλαστεία, όπου αρκετά από αυτά σώζονται και λειτουργούν μέχρι σήμερα. Η πάράδΟςΗ ςτΗ ΓάςτρΟνΟμιά Ο σεφ Νίκος Τσελεμεντές ήταν από τη Σίφνο. Καταγόταν απ το χωριό Εξάμπελα της Σίφνου και μεγάλωσε στην Αθήνα, όπου τέλειωσε το Γυμνάσιο. Αυτό έχει προσδώσει στο νησί μία κουλτούρα μαγειρικής. Κάθε χρόνο στις αρχές Σεπτεμβρίου διοργανώνεται στη Σίφνο το Φεστιβάλ Κυκλαδικής Γαστρονομίας «Νικόλαος Τσελεμεντές», όπου αντιπροσωπείες από τα νησιά των Κυκλάδων, και όχι μόνο, συγκεντρώνονται και επιδεικνύουν τις παραδοσιακές τους συνταγές και γεύσεις. Παράλληλα η ευρεία χρήση των αγγείων που παράγονταν στη Σίφνο έχει κάνει διάσημες δύο συνταγές που παρασκευάζονται στα αντίστοιχα πήλινα σκεύη. Η πρώτη είναι το μαστέλο το οποίο πήρε την ονομασία του από το ομώνυμο σκεύος στο οποίο ψήνεται και η δεύτερη είναι η ρεβιθάδα. Εκτός αυτών άλλα παραδοσιακά σιφνέικα φαγητά είναι η καπα-

πηγή 60 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ροσαλάτα, οι ρεβιθοκεφτέδες, οι μελόπιτες, τα αμυγδαλωτά και τα παστέλια. Η άΓΓειΟπλάςτικΗ Σημαντικό ρόλο στη ζωή της Σίφνου κατείχε και κατέχει η αγγειοπλαστική. Στην ανάπτυξη της αγγειοπλαστικής συνέβαλε η γεωλογική σύσταση του νησιού, λόγω του ότι το πλούσιο σε άργιλο έδαφος της απετέλεσε εξαιρετική πρώτη ύλη. Η ιστορία της ανάγεται αρκετούς αιώνες πίσω, αλλά την μεγαλύτερη άνθισή της γνώρισε τον 19ο αιώνα όπου οι σίφνιοι αγγειοπλάστες εξήγαγαν τα προϊόντα τους σε όλη την χώρα. Με την πάροδο του χρόνου οι αγγειοπλάστες της Σίφνου εγκαταστάθηκαν σε πολλές περιοχές της Ελλάδας, στις Κυκλάδες, στη Χίο, στην Κρήτη, στα νησιά του Αργοσαρωνικού, μεταφέροντας την τέχνη τους. Στην περιοχή του Αμαρουσίου στην Αθήνα δημιούργησαν πολλά εργαστήρια και συνοικίες. Τα αγγειοπλαστεία εγκαθίστανται, μετά την εξάλειψη της πειρατείας, στις παραλίες, διευκολύνοντας έτσι την ασφαλή μεταφορά με τα καΐκια. Στο νησί σήμερα λειτουργούν αρκετά αγγειοπλαστεία, τα οποία συνεχίζοντας την παράδοση, κατασκευάζουν τα παραδοσιακά χρηστικά αγγεία αλλά και διακοσμητικά έργα τέχνης. http://www.sifnos.gr/

σημεια διανομης ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟΔΙΚΟ ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΣΤΑ ΕΞΗΣ ΣΗΜΕΙΑ:

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΦΙΛΩΝ Ν. ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣ «ΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ» Σουηδίας 68, Αργοστόλι Κεφαλονιάς T. 6937 416600 / ionianseven@yahoo.gr ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΑΓΩΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ ΠΕΑΝΔ Μακρυνίτσας 12-14 , Αθήνα / T. 210 77 96 660, F. 210 77 96 461 / www.peand.gr / info@peand.gr

ΕΝΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙΔΙΩΝ ΚΑΙ ΝΕΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ Λεωφ. Νίκης 3, Θεσσαλονίκη / T. 2310 223518, F. 2310 223 595 / www.diabetic.gr / info@diabetic.gr

ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΑΝΙΚΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΠΑΣΥΝΕΔ ΠΑΓΝΗ Βούτες Ηρακλείου Κρήτης / T. 6973 500 783, 2810 31 2501 / pasined.gr / ipatsakis@gmail.com

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ Εθν. Αντιστάσεως 11, 50 200, Πτολεμαϊδα T. 24630 28 188 / info@diabitiki-poria.gr www.diabitiki-poria.gr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΑΛΗΝΟΣ Θεοφιλοπούλου 16, 117 43, Αθήνα T. 210 92 26 798, / www.galinos.org.gr info@galinos.org.gr

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ «ΓΛΥΚΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ» Σοφρωνίου 25 (ΚΑΠΗ Νάουσας) Νάουσα, 59 200 Τ. 2332024947

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΣΕΡΡΩΝ Ορφέως 14 (Παλαιό Νοσοκομείο), Σέρρες T/F. 23210 58 791 / diabitikoi_serron@gmail.com

ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ Σκουφά 29, 41 222, Λάρισα / T. 2410 25 24 31

ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ Φερών 8, 104 34 Αθήνα / T. 210 88 38 118

ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΑΝΙΚΟ ΔΙΑΒΗΤΗ ΠΕΝΔΙ Μπουμπουλίνας 4, 454 45, Ιωάννινα, T/F. 26510 73 634 / enosidiaviti@gmail.com

ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ Σκουφά 29, 41222 , Λάρισα, Τ: 2410 2524 31 register@pasydi.gr

2

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΔΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΜΑΘΙΑΣ Σωφρονίου 25, 59 200, ΚΑΠΗ Νάουσας, Νάουσα T. 23320 24 947

Σε όλα τα διαβητολογικά κέντρα πανελλαδικά (βλ. σελίδες 62-63)

Αν δεν βρίσκετε το περιοδικό μας σε ένα από τα παραπάνω σημεία διανομής,

3 4 5

επικοινωνήστε με τα γραφεία της ΕΛΟΔΙ (Οδός Φερών 8, 104 34, Αθήνα) ενημερωθείτε στο www.elodi.org

ή αποστείλατε την παρακάτω αίτηση συνδρομής

Γίνετε ΔΩΡΕΑΝ συνδρομητές στο περιοδικό Σακχαρώδης Διαβήτης - Φροντίδα για όλους

15197:2013

Ι

Α

Ο

Ο

Λ

Υ

Σ

ία Μεταβολική μνήμη: Η σημασ περιβάλλοντος

Οκτώβριος - Νοέμβριος

ν GLP-1 Αγωνιστές των υποδοχέω και παχυσαρκία

- Δεκέμβριο

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ

ός, Διαβήτης και πρωταθλητισμ τι πρέπει να προσέχουμε

Όλοι οι µετρητές επόµενης γενιάς C ONTOURΤΜ NEXT υπερκαλύπτουν τις αυστηρότερες απαιτήσεις ακρίβειας του ISO 15197:2013† προσφέροντας τεκµηριωµένη ακρίβεια και αξιοπιστία ακόµη και σε στενότερα όρια απόκλισης ±10% σε σχέση µε το εργαστήριο.1

σήµερα στο

www.di abetes.b ayer.gr

ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

FlexAdv21x28.indd 1

σε ηλεκτρονική μορφή

DIAV_NEW.indd 1

Ο Υ

Σ

- Μάρτιος 2014

ΦΡ ΟΝΤΙΔ Α Γ ΙΑ ΟΛ ΟΥ Σ

20 ΙΟΥΛΙΟΣ 15 ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ

ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ

ΕΛ.Ο.ΔΙ.

# 41

ΒΑΣΙΛΗΣ ΚΑΡΑΜΑΝΟΣ

Αφιέρωμα στο σπουδαίο επιστημονικ ό έργο του, την ανθρωπιά και την αγάπη του για το άτομο με διαβήτη

Καρδιαγγειακή ασφάλεια, από τη χρήση των βασισμένων στην ινκρετίνη θεραπειών

Η αντιμετώπιση του παιδιού με σακχαρώδη διαβήτη Τ1 στο

41 ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

Το εμβόλιο HPV στην προεφηβεία με νέο πρόσωπο κετοξέωση, μια επιπλοκή Ευγλυκαιμική διαβητική νων περίοδο των Χριστουγέν Διατροφή και διαβήτης την

Συναινώ στην αποθήκευση και διατήρηση των ως άνω στοιχείων μου από την ΕΛΟΔΙ, 11/26/15 6:39 PM

21X28_KTX_XARAZO_SAKX

Ο Λ

ΔΙΑ ΒΗ ΤΗ Σ ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ

τεύχος

Κλινικής & Διαβητολογικού διευ/ντής Α’ Παθολογικής δυσκολίες για την Ανδρέας Μελιδώνης, συν. λόγω της κρίσης, αρκετές Κέντρου, ΓΝΠ «Τζάνειο»: «Υπάρχουν, ης των διαβητικών στην προτεινόμενη αγωγή» επίτευξη ικανοποιητικής συμμόρφωσ

Επιθυμώ να λαμβάνω το περιοδικό: σε έντυπη μορφή

Α

www.elodi.org

ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

42

Ι

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ

Προδιαβήτης: μια ύπουλη απειλή που μπορεί να αντιμετωπισθεί

40

για αίµατος <100 mg/dL και εντός του ±15% των τιµών αναφοράς στο εργαστήριο συχέρια των χρηστών για συγκεντρώσεις και στα γλυκόζης αίµατος ≥100 mg/dL, ΚΑΙ το 99% των ατοµικά µετρούµενων τιµών γλυκόζης θα πρέπει να εµπίπτουν εντός των Ζωνών Α και Β του Parkes-Consensus Error Grid.

1. Bernstein R. et al., J Diab Sci Tech 5/25/15 2:11 PM 2013; 7(5):1386-1399.

Υπογραφή:

Γ

Η τεχνολογία θα ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ δώσει τη λύση στην θεραπεία του σακχαρώ δη διαβήτη τύπου Πρέπει να θηλάζου 1 ν οι μητέρες με σακχαρώδη διαβήτη ; Αντιαιμοπεταλιακή αγωγή Ευγηρία, υγιής και ενεργός γήρανση στο σακχαρώδη διαβήτη Νηστεία, ένα «διαμάν 39 τι» για την υγεία μας ς & απόδοση

Συμπληρώματα διατροφή ριο αθλουμένων στο γυμναστή

1

ων και των αποτελεσμάτων σακχάρου, συμπεριλαμβανομέν που μπορεί να όλων των μετρήσεων δραστηριότητα εφαρμόζονται στα αποτελέσματα ή από οποιαδήποτε άλλη για αυτούς. όρια τιμών που θέτετε, που είναι κατάλληλα φαρμακευτικής αγωγής * Τα χαμηλά και υψηλά χαμηλά και υψηλά όρια, γεύματα, από τη λήψη έγιναν πριν ή μετά από σας για τα ενδεδειγμένα από τις μετρήσεις που † Το πρότυπο ISO 15197:2013 του Ενημερώστε τους ασθενείς σακχάρου στο αίμα. ∆ιεθνούς Οργανισµού Τυποποίησης επηρεάσει τα επίπεδα απαιτεί το 95% των αποτελεσµάτων να εµπίπτουν εντός των ±15 mg/dL AW 2015 CO/VFX/1114/0111 των τιµών αναφοράς στο εργαστήριο Johnson Ελλάς ΑΕΒΕ και στα χέρια των χρηστών γκεντρώσεις γλυκόζης © Lifescan Johnson &

www.elodi.org

ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡΟΝΤΙ ΔΑ ΓΙΑ ΟΛ ΟΥΣ

Γ

Με 100% ακρίβεια και µοναδικά προνόµια.

ρασκευή 09:00-17:00 Ώρες λειτουργίας Δευτέρα-Πα Μπείτε

e-mail:

ΣΑΚΧΑΡΩ ΔΗΣ

ISSN : 1791-4574

Α

Πρόγραµµα Επιβράβευσης

Ανακαλύψτε το Νέο Πρόγραµµα Επιβράβευσης ΤΜ NEXT Win της Bayer. Βρείτε τους µοναδικούς CONTOUR κωδικούς σε κάθε συσκευασία ταινιών µέτρησης CONTOURΤΜ NEXT που χρησιµοποιείτε. Εισάγετε τους κωδικούς αυτούς χρέωση 8001178888 χωρίςηλεκτρονικά και συλλέξτε πόντους. Εξαργυρώστε Εξυπηρέτηση Πελατών τους πόντους σας και επωφεληθείτε από τηλέφωνο µοναδικά προνόµια 210 6875770 από κινητό σχετικά µε τον διαβήτη σας. Απλά και σίγουρα!

Τηλέφωνο:

Δ

L.GR.DC.04.2015.0046

ΤΚ:

με USB

Α

τεύχος

www.elodi.org

ΥΣ ΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟ ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡ

– Δυνατότητα σύνδεσης

Περιοχή:

# 40

της επίδρ . Δ Ι . ασης του Ρ Ω Σ Η Τ Η Σ Ε Λ . Ο ΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕ ΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡ ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟ ς 2015 # 42

ς – Απλός, ακριβής και γρήγορο και – Μικρός, λεπτός, με μεγάλη ευανάγνωστη οθόνη

ISO

Ι

Δ

ΟΛΟΥ Σ ΦΡ ΟΝΤΙΔ Α Γ ΙΑ ΤΗΣ ΕΛ.Ο.ΔΙ.

20 ΑΠΡΙΛΙΟΣ ΜΑΪΟΣ 15 ΙΟΥΝΙΟΣ

ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡΟΝΤ ΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ

Τ

Ι

ΚΗ ΠΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ

ISSN : 1791-4574

Χρωμάτων που Δείκτης Κλίμακας Τριών με διαβήτη αν δείχνει άμεσα στα άτομα υ στο αίμα είναι η μέτρηση του σακχάρο Ο Ν Φ Ρ *, έτσι ή “υψηλή” “χαμηλή”, “φυσιολογική” τη ζωή τους. κανονικά υν ώστε να συνεχίσο

Διεύθυνση:

ΥΣ ΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟ ΔΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡ

Όνομα - Επώνυμο:

Τ

ΔΙ ΑΒΗΤ ΗΣ

Κάθε ταινί α ΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΧΑΡάε ΣΑΚτρ µε ι…

Γνωρίζοντας το ΝΕΟ™ OneTouch Verio Flex

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ

ο! Νέ

Ο Ν

& ΑΠΟΚΛΕ ΙΣΤΙΚΗ Π ΕΡΙΟΔΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩ ΣΗ ΤΗΣ Ε Λ.Ο.ΔΙ. Ιανουά

ριος - Φεβρουάριος

ΣΑΚΧ ΑΡΩΔΗΣ

τεύχος

Στοιχεία συνδρομητή

Φ Ρ

ΕΠΙΣΗΜΗ

www.elodi.org

ISSN : 1791-4574

. Μπλέ, πράσινο, κόκκινο Τόσο εύκολο!

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒ ΗΤΗΣ

ISSN : 1791-4574

Aποστείλατε τα στοιχεία σας στο fax: 210 88 38 118, ή μπορείτε να αποστείλετε την αίτηση στα γραφεία της ΕΛΟΔΙ, Φερών 8, 104 34, Αθήνα ή ηλεκτρονικά στο www.elodi.org. Για περισσότερες πληροφορίες καλέστε στο 210 88 38 113 (09:00 - 13:00).

τεύχος

1

Σύλλογοι ατόμων με σακχαρώδη διαβήτη

αποκλειστικά για την αποστολή του περιοδικού και σύμφωνα με το καταστατικό της

σχολείο

ΣΕ ΣYΝΕΡΓΑΣΙΑ

ΜΕ ΤΟ

# 39

χρηστικα ΑθήνΑ » Πανεπιστημιακό Γενικό νοσοκομείο Αθηνών «Αττικόν», Β' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Ρίμινι 1,ΤΚ 12462, Χαϊδάρι, Τ: 210 5831000, 2105832013 (εξωτ. ιατρείο) fax: 210 5326454 » Γ.ν. Παίδων Αθηνών «Αγία Σοφία», Α' Παιδιατρική Κλινική Παν. Αθηνών, Μ. Ασίας & Θηβών, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 213 2013451, 210 7496312 (εξωτ. ιατρείο) fax: 210 7795538 » Γ.ν. Αθηνών «Αλεξάνδρα», Β. Σοφίαs 80, ΤΚ 11528, Αθήνα, Τ: 210 7770501-4, (εξωτ. ιατρείο), Τ: 210 3381392, fax: 210 7770473 » Γ.ν. Αθηνών «Γ. Γεννηματάς», Λ. Μεσογείων 154, ΤΚ 15669, Παπάγου, Τ: 210 7768000, 210 7768283 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7705980 » Γ.ν. Αθηνών «Ιπποκράτειο», Β' Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Β. Σοφίας 114, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7769000, 213 2088333 (εξωτ. ιατρείο) fax: 213 2088646 » Περιφερειακό Γ.ν. Αθηνών «ΚοργιαλένειοΜπενάκειο Ε.Ε.Σ.», Ερυθρού Σταυρού 1, Αμπελόκηποι, ΤΚ 11526, Αθήνα, Τ: 210 6414000, 210 6414737 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6414800 » Γ.ν. Παίδων Αθηνών «Π.& Α. Κυριακού», Λεωφ. Μεσογείων 24, ΤΚ 10024, Αθήνα, Τ: 213 2009800, 210 7726856 (εξωτ. ιατρείο), 213 2009856 » Γ.ν. Αθηνών «Λαϊκό», Α' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Αγ. Θωμά 17, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7456000, Τ: 210 7456874 (εξωτ. ιατρείο), 210 7456294 Τετ., 210 7456308 Πέμ., fax: 210 7791839 » ν.Γ.ν. «Ο Ευαγγελισμός», Ενδοκρινολογικό Τμήμα, Υψηλάντου 45, ΤΚ 10676, Αθήνα, Τ: 210 7201000, 210 7201258 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7291808

Τ: 2313303316 (ραντεβού), 2310 9933369 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 994608 » Γ.ν. θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Β' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 89200, 2310 892101, 2310 892616, (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 856075 » Γ.Π.ν. θεσσαλονίκη «Παπαγεωργίου», Γ' Παθολογική Κλινική, Περιφ. Οδόs Θεσσαλονίκης, Ν. Ευκαρπία, ΤΚ 56403, Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, Τ: 2313 323000 (εξωτ. ιατρείο) (εσωτ. 4226 ή 4248), fax: 2310321862 ΙωΑννΙνΑ » Πανεπιστημιακό νοσοκομείο Ιωαννίνων, Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, ΤΚ 45500, Ιωάννινα, Τ: 26510 99111, 26510 99227 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2651046617 ΠΑΤρΑ » Πανεπιστημιακό Γ.ν. Πατρών, ΤΚ 26110, Πάτρα, Τ: 2610 999111, 2610 969149 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2610 969168

ΕΞωΤΕρΙΚΑ ∆ΙΑΒήΤΟΛΟΓΙΚΑ ΙΑΤρΕΙΑ ΣΤΕρΕΑ ΕΛΛΑ∆Α / ΑΤΤΙΚή & ΠΕΙρΑΙΑΣ » Μαιευτικό Γυναικολογικό κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου», Πλ. Ε. Βενιζέλου, ΤΚ 11521, Αθήνα, Τ: 210 6402000, 210 6402261 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6411156 » Π.Γ.ν. Παίδων Αθηνών «Π.&Α. Κυριακού», Θηβών & Λεβαδείας 3, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 213 2009000, 213 2009310 (εξωτ. ιατρείο), fax: 213 2009429 » ν.Γ.ν.Α. «Σπηλιοπούλειο», ∆. Σούτσου 21, ΤΚ 10671, Αθήνα, Τ: 210 6410445, 213 2023418 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6446951

» ν.Γ.ν. Αθηνών νΙΜΤΣ, Movήs Πετράκη 12, ΤΚ 11521, Αθήνα, Τ: 210 7288001, 210 7288111 (εξωτ. ιατρείο) fax: 210 7297958

» Γ.ν.Μ. 1ο νοσοκομείο ΙΚΑ (Μελισσιών), Τέρμα Ζαΐμη, ΤΚ 15127, Μελίσσια, Τ: 210 8106200, 210 8106262 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8041837

» Γ.ν. Αθηνών «Πολυκλινική», Πειραιώς 3, ΤΚ 10552, Αθήνα, Τ: 210 5276000, 210 5276222 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5202944

» 251 Γενικό νοσοκομείο Αεροπορίας, Π. Κανελλοπούλου 3, ΤΚ 15500, Χολαργός, Τ: 210 7463399, 210 7464093 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7715690

ΠΕΙρΑΙΑΣ » Γ.ν.Π. «Άγιos Παντελεήμων», ∆ημ. Μαντούβαλου 3, ΤΚ 18484, Νίκαια, Τ: 213 2077000, 213 2077660 (εξωτ. ιατρείο), fax: 213 2076426 » Γ.ν. Πειραιά «Τζάννειο», Αφεντούλη & Ζαννή 1, ΤΚ 18536, Πειραιάς, Τ: 210 4592000, 210 4592174 & 583, (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 4511709

» Γ.ν.ν.θ. Αθηνών «Σωτηρία», Μεσογείων 152, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7778611-19, 210 7763194 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7778838 » Γ.ν. Αθηνών «Σισμανόγλειο», Σισμανογλείου 1, Μαρούσι, ΤΚ 15126, Αθήνα, Τ: 210 8039001-60, 210 8039789 (εξωτ. ιατρείο), fax 210 8042700

θΕΣΣΑΛΟνΙΚή

» Γ.ν.ν. Αθηνών «Ελπίς», ∆ημητσάνης 7, ΤΚ 11522, Αθήνα, Τ: 210 6434001, 210 6494270 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6445602

» Π.Γ.ν.θ. «ΑΧΕΠΑ», Α' Παθολογική Κλινική Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Στ. Κυριακίδη 1, ΤΚ 54636, Θεσσαλονίκη,

» Γ.ν. Βούλας «Ασκληπιείο», Βασ. Παύλου 1, ΤΚ 16673, Βούλα, Τ: 213 2163000, 2132163142 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8923326

62 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

» Γ.ν. Πειραιά «Aγιos Παντελεήμων», Ενδοκρινολογικό Τμήμα, ∆. Μαντούβαλου 3, Νίκαια, ΤΚ 18484, Νίκαια, Τ: 213 2077000, 213 2077448 (εξωτ. ιατρείο), fax.: 213 2076709 » Γ. Αντικαρκινικό ν. Πειραιά «Μεταξά», Μπόταση 51, ΤΚ 18537, Πειραιάς, Τ: 213 2079670 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 4599774 » Γ.ν.Α. «Γεώργιος Γεννηματάς», Λεωφ. Μεσογείων 154, ΤΚ 15669, Αθήνα, Τ: 213 2032000, 213 2032283-4, fax: 210 7705980 » Γ.ν.Α. «Αγία Όλγα», Αγίας 'Ολγας 3-5, ΤΚ 14231, Ν. Ιωνία, Τ: 213 2057000, 213 2057222 (εξωτ. ιατρείο) » Εν.Ε. «θριάσιο», Λεωφόρος Γ. Γεννηματά, ΤΚ 19018, Μαγούλα, Τ: 213 2028000, 213 2028774 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5551243 » Γ.ν.Α. «ή Παμμακάριστος», Ιακωβάτων 43, ΤΚ 11144, Αθήνα, Τ: 210 2284851, 210 2001100, 210 2001344 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 2020002 » ν.Γ.ν.Α. «Αμαλία Φλέμινγκ», 25ns Μαρτίου 14, ΤΚ 15126, Μελίσσια, Τ: 210 8030303, 210 8038371 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8038399 » Γ.ν. Παίδων Αθηνών «Αγία Σοφία», Μ. Ασίας & Θηβών, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7467000, 210 7467002 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7797649 ν. ΒΟΙωΤΙΑΣ » ν.Γ.ν. θηβών, Τσεβά 2, ΤΚ 32200, Θήβα, Τ: 22620 24444, 26623 50133 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22620 25406 ν. ΕύΒΟΙΑΣ » ν.Γ.ν. Χαλκίδας, Γαζέπη 48, Χαλκίδα, ΤΚ 34100, Τ: 22210 21901-10, 22210 35259 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22210 85131 » Κ.ύ. Καρύστου, Πολ. Κάτσικα 56, ΤΚ 34001, Κάρυστος, Ν. Ευβοίας, Τ: 22243 50100, 22243 50104 (εξωτ. ιατρείο) ν. ΦθΙωΤΙ∆ΑΣ ν.Γ.ν. Λαμίας, Παπασιοπούλου Τέρμα, ΤΚ 35100, Λαμία, Τ: 22310 63000, 22310 63087 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22310 63324 ν. ΦωΚΙ∆ΟΣ » ν.Γ.ν. Άμφισσας, Οικισμός ∆ροσοχωρίου, ΤΚ 33100, Άμφισσα, Τ: 22650 28460, (εσωτ: 171), fax: 2265022086 ΜΑΚΕ∆ΟνΙΑ / ν. θΕΣΣΑΛΟνΙΚήΣ » ν.Γ.ν.θ. «Άγιos ∆ημήτριος», Ελένης Ζωγράφου 2, ΤΚ 54634, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 322100, 2313 322427 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2313 322205 » ν.Α.Γ.ν. θεσσαλονίκης «Άγιos Παύλος», Εθνικής Αντίστασης 161, Φοίνικας, TK 54625, Θεσσαλονίκη, Τ. 2310 493400 (τηλ. κέντρο), 2310 49353 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 451727

οδηγος διαβητολογικων κεντρων Ο οδηγός διαβητολογικών κέντρων είναι σύμφωνος με τα επίσημα στοιχεία του ΕΚΕ∆Ι, όπως δημοσιεύτηκαν στις επίσημες λίστες του ΕΚΕ∆Ι στις 7/7/2011.

» Γ.ν. θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ», Β' Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Στ. Κυριακίδη 1,ΤΚ 54636, Θεσ/νίκη, 7/23/0 993111, 2310 993375-6 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 994803 » ν.Γ.ν. θεσσαλονίκης «Γ. Γεννηματάς» (κεντρικό), Εθνικής Αμύνης 41, ΤΚ 54635, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 211221, fax: 2310 210401 » Β' Γενικό νοσοκομείο ΙΚΑ θεσσαλονίκης, (Παναγία), Ν. Πλαστήρα 22, ΤΚ 55132, Κρήνη Θεσσαλονίκης, Τ: 2310 476936, fax: 2310 438322 » Γ.ν. θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Α' Παιδιατρική Κλινική Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 312000, 2310 892462 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 992784 » Γ.ν. θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Α' Παθολογική Κλινική Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 312000, 2310 892394 & 96 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310819758 » Γ.Π.ν. θεσσαλονίκης «Παπαγεωργίου», Α' Παθολογική Κλινική, Περιφ. Οδόs Θεσσαλονίκης, Ν. Ευκαρπία, ΤΚ 56403, Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, Γ23/3 323000, 2310693251-2, (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 321862 » Γ.ν. θεσσαλονίκης «Γ. Παπανικολάου», ΤΚ 57010, Εξοχή, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 307000, 2313 307528 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 357603 » θεαγένειο Αντικαρκινικό νοσοκομείο θεσσαλονίκης, Αλεξ. Συμεωνίδη 2, ΤΚ 54351, Θεσσαλονίκη, Τ. 2310 898170 ν. ΚΙΛΚΙΣ » νοσοκομείο Γουμένισσας, Μαυροπούλου 9, ΤΚ 61300, Γουμένισσα, Ν. Κιλκίς, 7/234304/4//, 23433 50321 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23430 428431 » ν.Γ.ν. Κιλκίς, Νοσοκομείου 1, ΤΚ 61100, Κιλκίς, Τ: 23413 51400,23413 51671 / 51498 (εξωτ. Ιατρείο), fax: 23413 51630 ν. ΠΙΕρΙΑΣ » ν.Γ.ν. Κατερίνns, 7ns Μεραρχίας 26, ΤΚ 60100, Κατερίνη, Τ: 23513 50200, 23513 50251 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23513 50115 ν. ΧΑΛΚΙ∆ΙΚήΣ » ν.Γ.ν. Χαλκιδικής, ΤΚ 63100, Πολύγυρος, Τ: 23710 20101, 2371020248 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23710 23781 ν. ∆ρΑΜΑΣ » Γ.ν.ν. ∆ράμας, Τέρμα Ιπποκράτους, TK 66100, ∆ράμα, Τ: 25210 23351-55, 25210 61458, 61433, (εξωτ. ιατρείο), fax: 25210 21883 Ν. Καβάλας » ν.Γ.ν. Καβάλας, Ύψωμα Βασιλάκη, ΤΚ 65500, Περιοχή Αγ. Σύλλα, Καβάλα, Τ: 2513 501100, 2513 501231-2 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2513 501548

ν. ΣΕρρων

ν. ΚΑρ∆ΙΤΣΑΣ

» ν.Γ.ν. Σερρών, 3ο χλμ Σερρών-∆ράμας, ΤΚ 62100, Σέρρες, Τ 23210 94500, 23210 94567 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23210 94713

» ν.Γ.ν. Καρδίτσας, Τέρμα Ταυρωπού, ΤΚ 43100 Καρδίτσα, Τ: 24410 65555, 24413 51222 (εξωτ. ιατρείο) fax.: 24410 26313

ν. ήΜΑθΙΑΣ

θρΑΚή /ν. ΕΒρΟύ

» Γ.ν.ν. Βέροια, Ασωμάιων Βεροίας 5, ΤΚ 59100, Βέροια, Τ: 23310 59100, 23313 51141 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23310 29920

» Π.Γ.ν. Αλεξανδρούπολης, ∆ραγάνα, ΤΚ 68100, Αλεξανδρούπολη, Τ: 25510 74000, 25510 75520 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25510 76420

» ν.Γ.ν. νάουσας, Νοσοκομείου 3, ΤΚ 59200, Νάουσα, Τ: 23320 22200, 23320 59241 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23320 23422 ν. ΚΟζΑνήΣ » ν.Γ.ν. Κοζάνης «Μαμάτσειο», Μαμαισείου 1, ΤΚ 50100, Κοζάνη, Τ: 24610 67600, 24613 52647 (εξωτ. ιατρείο), fax: 24613 52630 ν.ΠΕΛΛήΣ » ν.Γ.ν. Γιαννιτσών, Τέρμα Λάμπρου Καισώνη, ΤΚ 58100, Γιαννιτσά, Τ: 23820 56200, 23820 56536 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23820 26553 νήΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟύ ΠΕΛΑΓΟύΣ / ν. ΛΕΣΒΟύ » ν.Γ.ν. Μυτιλήνης «Βοστάνειο», Ε. Βοσιάνη 48, ΤΚ 81100, Μυτιλήνη, Τ: 22510 57700, 22513 51540 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22510 40366 ν. ΣΑΜΟύ » ν.Γ.ν. Σάμου «Άγιος Παντελεήμων», Κεφαλοπούλου 17, ΤΚ 83100, Σάμος, Τ: 22730 83100 (τηλ. κέντρο), 22730 83499 - 83136 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22730 28968 / Κέντρο Υγείας Καρλοβασίου Τ: 22730 32222 ήΠΕΙρΟΣ / ν. ΙωΑννΙνων » Γ.ν. Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα», Λεωφόρος Μακρυγιάννη, ΤΚ 45001, Ιωάννινα, Τ: 26510 80111, 26510 80444 - 80475 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2651031414 θΕΣΣΑΛΙΑ / ν. ΛΑρΙΣΑΣ » Πανεπιστημιακό Γ. ν. Λάρισας, Μεζούρλο, ΤΚ 41110, Λάρισα, Τ: 2413 501000, 2413 5024308, 2431 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2410 611097

ν. ΞΑνθήΣ » ν.Γ.ν. Ξάνθης, Νεάπολη Ξάνθης, TK 67100, Ξάνθη, Τ: 25410 47100, 25410 47261-262 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25410 72139 ν. ρΟ∆ΟΠήΣ » ν.Γ.ν. Κομοτηνήs, Σισμανόγλου 45, ΤΚ 69100, Κομοτηνή, Τ: 25313 51100, 25313 51465 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25313 51527 νήΣΙΑ ΙΟνΙΟύ ΠΕΛΑΓΟύΣ / ν. ζΑΚύνθΟύ » ν.Γ.ν. ζακύνθου, ΤΚ 59200, Ζάκυνθος, Τ: 26950 59100, 26950 59221 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26950 42520 ν. ΛΕύΚΑ∆ΑΣ » ν.Γ.ν. Λευκάδας, Βαλαωρίτου 24, ΤΚ 31100, Λευκάδα, Τ: 26450 38200, 26450 38284 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26450 25377 ΚρήΤή / ν. ήρΑΚΛΕΙΟύ » Γ.ν. ήρακλείου «Βενιζέλειο», Λ. Κνωσσού 363, ΤΚ 71409, Ηράκλειο Κρήτης, Τ: 2810 368000, 2810 368174 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2810 368684 » Πε..Πα.Γ.ν. ήρακλείου, ∆ιασταύρωση Βουτών- Σταυρακίου, ΤΚ 71110, Βούτες Ηρακλείου, Τ: 2810 392111, 2810 392269 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2810542064 ν. ΧΑνΙων » ν.Γ.ν. Χανίων «Άγιος Γεώργιος», ∆ημοκρατίας 81, ΤΚ 73134, Χανιά, Τ: 28210 22000, 28210 22594 (εξωτ. ιατρείο), fax: 28210 71112, 28210 22394 ΠΕΛΟΠΟννήΣΟΣ / ν. ΑρΓΟΛΙ∆ΟΣ

» Γ. ν. Λάρισας, Τσακάλωφ 1, ΤΚ 41221, Λάρισα, Τ: 2410 230031, 2410 560384 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2410 535150

» ν.Γ.ν. Άργους, Κορίνθου 191, ΤΚ 21200, Άργος, Τ: 27513 60290, 27510 24455, 27510 64128 (εξωτ. ιατρείο), fax: 27510 24644

ν. ΜΑΓνήΣΙΑΣ

ν. ΑρΚΑ∆ΙΑΣ

» ν.Γ.ν. Βόλου «Αχιλλοπούλειο», Πολυμερή 134, ΤΚ 38222, Βόλος, Τ: 24210 94200, 24213 51115 (εξωτ. ιατρείο), fax: 24210 36870

» ν.Γ.ν. Τρίπολης «Ευαγγελίστρια», Ερ. Σταυρού (Τέρμα), ΤΚ 22100, Τρίπολη, Τ: 2710 371700, 2710 371809 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2710 338175

ν. ΤρΙΚΑΛων

ν. ΚΟρΙνθΙΑΣ

» ν.Γ.ν. Τρικάλων, Καρδίτσης 56, ΤΚ 42100, Τρίκαλα, Τ: 24313 50100, 24313 50721 (εξωτ. ιατρείο), fax.: 24310 37392

» ν.Γ.ν. Κορίνθου, Λ. Αθηνών 53, ΤΚ 20100, Κόρινθος, Τ: 27413 61400, 27413 61549 (εξωτ. ιατρείο), fax: 27410 20529, 27413 61300

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

63

ς τις τε μα λ ί ε τ Σ ς στο ς σα ι ε σ g τή di.or ερω @elo o f n i

ΕΣΥ, ντρια ύ θ υ Διε ώην ος, πρ ΕΚΠΑ ρ τ ία γήτρια Ψυχ η – θ ς α ο Κ ρ ουρη υχίατ ν Επίκ αιδοψ η Π ώ , ρ υ », π λο πού οφία γία Σ ιακο Α Λ Η α « δ ων Μάγ Παίδ ομείο κ ο σ Νο

Μας ρωτάτε - σας απαντάμε 2 Ποιες είναι οι αρχικές αντιδράσεις παιδιών και γονιών στην εμφάνιση του ΣΔ;

1 Είναι σωστό να κρατιέται μυστική η ύπαρξη του διαβήτη σε ένα παιδί ή έναν έφηβο; Δεν είναι σωστό βέβαια. Μερικοί γονείς φοβούνται ότι το παιδί τους θα στιγματισθεί και ότι θα γίνει στόχος πειραγμάτων. Μερικοί έφηβοι δεν θέλουν να δείξουν ότι είναι διαφορετικοί από τους άλλους. Όλα αυτά είναι κατανοητά και δείχνουν την ανθρώπινη ευαισθησία μας. Όμως, όταν κάποιος κρατάει ένα μυστικό συνήθως νοιώθει και ντροπή γι’ αυτό. Αυτή η ντροπή είναι βλαπτική για τον άνθρωπο. Μειώνει την αυτοεκτίμησή του, δημιουργεί σκέψεις και συναισθήματα κατωτερότητας. Η προσπάθεια κράτησης του μυστικού δημιουργεί άγχος, καχυποψία και καθυστέρηση στη συνειδητοποίηση της πραγματικότητας, δηλαδή ότι υπάρχει ο ΣΔ και ότι πρέπει να αντιμετωπίζεται σωστά. Ο έφηβος που δεν κρύβει τον ΣΔ τρώει πριν γυμνασθεί, λέει στο γυμναστή του ότι έχει διαβήτη και φροντίζει να μη πίνει αλκοολούχα ποτά. Οι γονείς μαθαίνουν τα παιδιά τους πώς να αντιμετωπίζουν πειράγματα, εάν υπάρχουν, και να προστατεύουν τον εαυτό τους. Αυξάνουν έτσι την αυτοπεποίθηση και την αυτοεκτίμηση των παιδιών τους και βοηθάνε το παιδί μέσω της ψυχικής οδού στην επίτευξη καλλίτερου ελέγχου του ΣΔ.

64 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

Αρχικά το παιδί, ανάλογα και με την ηλικία βέβαια, αδυνατεί να κατανοήσει τι πραγματικά συμβαίνει, παρ’ όλο που μια απλή εξήγηση του έχει δοθεί από τους γιατρούς και τους γονείς. Αντιδρά στις ενέσεις και στις μετρήσεις και είναι λυπημένο και αγχωμένο που γίνονται αυτές, αλλά είναι λυπημένο και ανήσυχο επειδή βλέπει και τους γονείς να είναι λυπημένοι και ανήσυχοι. Η πιο βαθειά κατανόηση, ότι δηλαδή υπάρχει αυτή η μόνιμη ανεπάρκεια του παγκρέατος, κατακτάται στην εφηβεία. Εκεί πραγματοποιείται το μεγαλύτερο μέρος της διαδικασίας αποδοχής του ΣΔ. Εκεί εμφανίζονται οι αμφιβολίες για το τι πραγματικά συμβαίνει, ακόμη και η άρνηση της ύπαρξης του ΣΔ μερικές φορές, ο θυμός και η λύπη. Αρχίζουν οι πειραματισμοί με τις ενέσεις, το φαγητό και το ποτό. Μέρος αυτών των αντιδράσεων οφείλεται και στην εφηβεία. Επίσης δεν συμβαίνουν με την ίδια ένταση σε όλους τους εφήβους. Τελικά, στο τέλος της εφηβείας έρχεται η αποδοχή του ΣΔ και της φροντίδας για αυτόν. Οι γονείς από την πλευρά τους είναι κεραυνοβολημένοι αρχικά, αδυνατούν να πιστέψουν ότι η κατάσταση αυτή συμβαίνει σ’ αυτούς. Αναρωτιούνται μήπως είναι μια περαστική κατάσταση, μήπως έφταιξαν αυτοί σε κάτι. Ο θυμός και η λύπη υπάρχουν σε μια αλληλοδιαδοχή. Σιγά - σιγά, μετά από 6 μήνες, ένα χρόνο, ή και περισσότερο σε άλλους, επέρχεται η αποδοχή και η προσπάθεια για μια καλλίτερη ποιότητα ζωής που θα εμπεριέχει όμως την καθημερινή καλή φροντίδα του ΣΔ.