ΣΑΚΧΑΡΩΔΗ ΔΙΑΒΗΤΗΣ #49 - ΙΟΥΛΙΟΣ - ΑΥΓΟΥΣΤΟΣ - ΣΕΠΤΕΜΒΡΙΟΣ 2017 by The Media Workshop

ISSN : 1791-4574

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛ.Ο.∆Ι.

www.elodi.org

Ιούλιος - Αύγουστος - Σεπτέµβριος 2017 #49

◗ Συνέντευξη του ∆ηµήτρη Μαµουλάκη, Παιδιάτρου - µε εξειδίκευση στο διαβήτη, ∆ιευθυντή ΕΣΥ, Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστηµιακού Γενικού Νοσοκοµείου Ηρακλείου ◗ ∆ιαβητική νεφροπάθεια σε άτοµα µε διαβήτη τύπου 1 ◗ ∆ιαβήτης και εµβόλια στους ενήλικες ◗ Οι καινούργιες αµερικανικές διατροφικές οδηγίες 2015 – 2020 για καλύτερη υγεία ◗ ∆ιαβήτης και ψυχικά νοσήµατα

ΣΕ ΣΥΝΕΡΓΑΣΙΑ ΜΕ ΤΟ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Τώρα μπορείτε να είστε πολύ σίγουροι για τις μετρήσεις του σακχάρου

Σύστηµα Μέτρησης Γλυκόζης Αίµατος

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΗΣ ΠΡΟΕΛΕΥΣΗΣ

Σφάλµα Γλυκόζης

σας!

Πριν την διόρθωση Hct

Μετά την διόρθωση Hct Αιµατοκρίτης%

Αιµατοκρίτης% 0

Ο µετρητής σακχάρου αίµατος On Call Vivid προσφέρει: • 100% ακρίβεια µετρήσεων • Προειδοποίηση για εµφάνιση κετονών • Αυτόµατη διόρθωση του αιµατοκρίτη

H αυτόµατη διόρθωση αιµατοκρίτη ελαχιστοποιεί το σφάλµα της µέτρησης της γλυκόζης για βέλτιστη ακρίβεια

Σκαρφιστήρες και βελόνες ινσουλίνης τύπου πέννας υψηλής τεχνολογίας Ποιότητα από την Σκανδιναβία

Συµβατότητα µε τις περισσότερες συσκευές και τις πένες ινσουλίνης που κυκλοφορούν στην αγορά.

Σκαρφιστήρες VITREX. Οι σκαρφιστήρες Vitrex των 30G είναι στείρες βελόνες τρυπήµατος υψηλών προδιαγραφών. Βελόνες Ινσουλίνης EasyDrip. Οι βελόνες ινσουλίνης τεχνολογίας λεπτού τοιχώµατος Easydrip είναι για συσκευές τύπου πέννας και διατίθενται σε δύο µεγέθη: • 30G x 5/16” - 0,3 x 8mm, (8mm/30G) • 32G x 5/32” - 0,23 x 4mm, (4mm/32G) που είναι κατάλληλες για παιδιά.

Approved by

Πληρεί τις τελευταίες προδιαγραφές ISO15197:2013

Η αξιόπιστη λύση για την υγεία σας Οιδίποδος 1-3 & Παράδροµος Αττικής Οδού 33-35, 15238 Χαλάνδρι Τηλ.: 2107488821, Fax: 2107488827, www.winmedica.gr • info@winmedica.gr

*Roche Diabetes Care: O κορυφαίος παγκοσμίως πάροχος συστημάτων παρακολούθησης γλυκόζης αίματος σύμφωνα με τα στοιχεία για τον κύκλο εργασιών το 2016 που αναφέρθηκαν παγκοσμίως από τις κύριες ανταγωνιστικές εταιρείες που δραστηριοποιούνται στη διεθνή αγορά του διαβήτη.

Accu-Chek Instant:

Πάντα στο πλευρό σας *

N° Νέος μετρητής με εφαρμογή από την N°1 εταιρεία παροχής συστημάτων παρακολούθησης της γλυκόζης

*Accu-Chek Instant Εσώκλειστο φύλλο οδηγιών

Οι έξυπνες ιδέες μπορεί να είναι πολύ απλές: 1 Μετρητής προηγμένης ακρίβειας* 1 Δείκτης επιθυμητού εύρους για άμεση σαφήνεια (πράσινο = εντός του εύρους, μπλε = πάνω από το εύρος, κόκκινο = κάτω από το εύρος) 1 Πλήκτρο για εύκολη πλοήγηση 1 Εφαρμογή για να έχετε μαζί σας τα δεδομένα, τέλος στην τήρηση χειρόγραφων ημερολογίων 1 Σύστημα με εύκολο συγχρονισμό: Μετρητής, εφαρμογή και διαδικτυακή πύλη για καλύτερη διαχείριση του διαβήτη. Μάθετε περισσότερα: www.accu-chek.gr Τα ACCU-CHEK και ACCU-CHEK INSTANT είναι εμπορικά σήματα της Roche. © 2016 Roche Diabetes Care.

Roche Diagnostics (Hellas) A.E. Τμήμα εξυπηρέτησης πελατών Accu-Chek: 210 2703700 Δωρεάν γραμμή υποστήριξης (από σταθερό): 800 11 71000

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ταυτοτητα ΕΠΙΣΗΜΗ & ΑΠΟΚΛΕΙΣΤΙΚΗ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΝΗΜΕΡΩΣΗ ΤΗΣ ΕΛ.Ο.∆Ι.

ΤΡΙΜΗΝΙΑΙΑ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΗ ΕΚ∆ΟΣΗ Ιδιοκτησία ΕΛΟ∆Ι, Φερών 8, 104 34 Αθήνα τηλ: 210 88 38 113, φαξ: 210 88 38 118 e-mails: info@elodi.org - elodi@elodi.org website: www.elodi.org

ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗ ΕΠΙΤΡΟΠΗ ∆ΙΕΥΘΥΝΤΗΣ ΣΥΝΤΑΚΤΙΚΗΣ ΕΠΙΤΡΟΠΗΣ Γεώργιος Ν. Κουκούλης, αναπληρωτής καθηγητής ενδοκρινολογίας ΜΕΛΗ

Έκδοση The Media Workshop M.ΕΠΕ

Ανδριανή Βαζαίου, παιδίατρος, αναπλ. διευθύντρια Α' παιδιατρικής κλινικής, υπεύθυνη ∆ιαβητολογικού Κέντρου, Νοσοκοµείο Παίδων «Π. & Α. Κυριακού»

Γενικός ∆ιευθυντής: Νικόλαος Παπαβασιλείου Λεωφόρος Κηφισίας 294 & Ναυαρίνου 27, 15232 Χαλάνδρι. Τηλ.: 216 100 5190, fax: 216 100 5127,

Ανδροµάχη Βρυωνίδου, ενδοκρινολόγος, συντονίστρια διευθύντρια τµήµατος, ενδοκρινολογίας και µεταβολισµού, υπεύθυνη διαβητολογικού κέντρου ΓΝΑ «Κοργιαλένειο-Μπενάκειο» ΕΕΕ Χριστίνα Κανακά, παιδίατρος - παιδοενδοκρινολόγος

- διαβητολόγος, καθηγήτρια παιδιατρικής ενδοκρινολογίας - νεανικού διαβήτη, Α' παιδιατρική κλινική, Ιατρική Σχολή Πανεπιστηµίου Αθηνών Νικόλαος Κεφαλάς, παιδίατρος-ενδοκρινολόγος Χρήστος Μπαρτσόκας, οµότιµος καθηγητής παιδιατρικής, σύµβουλος Παιδιατρικού Κέντρου Αθηνών Νικόλαος Τεντολούρης, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών, υπεύθυνος ∆ιαβητολογικού Κέντρου ΓΝΑ «Λαϊκό» Χαράλαµπος Τούντας, αναπληρωτής καθηγητής παθολογίας, Παναγιώτης Χαλβατζιώτης, επίκουρος καθηγητής παθολογίας Πανεπιστηµίου Αθηνών

∆ηµιουργικός Σχεδιασµός – Επιµέλεια Έκδοσης TheWorkshop - Custom Publishing Laboratory ∆ιεύθυντρια Έκδοσης: Ευαγγελία Ματθαίου Αρχισυνταξία & Συντονισµός ύλης: Μαρία Χατζηδάκη maria_hatzidaki@yahoo.gr Creative Art Director: Βασίλης Καδινόπουλος Εµπορική ∆ιεύθυνση: Ευαγγελία Ματθαίου Πρακτορεία: Shutterstock Εκτύπωση: Pressious-Arvanitidis ΑΒΕΕ

ΚΩ∆ΙΚΟΣ ΕΝΤΥΠΟΥ Γ.Γ.Ε. 018331 Η συντακτική επιτροπή, ο εκδότης και ο ιδιοκτήτης δεν φέρουν ευθύνη για οποιαδήποτε βλάβη ηθική ή σωµατική προκληθεί από τη χρήση µεθόδων, προϊόντων ή εφαρµογή ιδεών που περιέχονται στις δηµοσιεύσεις. Η έγκριση δηµοσίευσης οποιασδήποτε µελέτης ή διαφηµιστικού υλικού δεν σηµαίνει αποδοχή των απόψεων του συγγραφέα ή τns εταιρείας που διαφηµίζει το προϊόν. Η ευθύνη αφορά τoυs συγγραφείς ή τιs διαφηµιζόµενες εταιρείεs. Για τα αποστελλόµενα κείµενα, έντυπα και φωτογραφίες λαµβάνεται αυτοµάτως το δικαίωµα δηµοσίευσης. Το υλικό που αποστέλλεται στο περιοδικό για δηµοσίευση δεν επιστρέφεται. Απαγορεύεται η αναπαραγωγή ή η µετάδοση όλου ή µέρους του περιοδικού χωρίς την έγγραφη άδεια του εκδότη.

ΕΙ∆ΙΚΟΙ ΣΥΜΒΟΥΛΟΙ ΣΥΝΤΑΞΗΣ Θεόδωρος Αλεξανδρίδης, καθηγητής παθολογίας - ενδοκρινολογίας, διευθυντής ενδοκρινολογικού τµήµατος Πανεπιστηµίου Πατρών

Μαριάννα Μπενρουµπή, παθολόγος, διευθύντρια ∆ιαβητολογικού Κέντρου ΓΝΝ Αθηνών «Πολυκλινική»

Αικατερίνη ∆άκου-Βουτετάκη, οµότιµη καθηγήτρια παιδιατρικής - ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών

Ηλίας Μυγδάλης, παθολόγος, διευθυντής Β' παθολογικής κλινικής και ∆ιαβητολογικού Κέντρου Νοσοκοµείο «ΝΙΜΤΣ»

Γεώργιος ∆ηµητριάδης, καθηγητής παθολογίας, Β' προπαιδευτική παθολογική κλινική & µονάδα έρευνας Πανεπιστηµίου Αθηνών, ΠΓΝ «Αττικόν»

Κωνσταντίνος Πολυχρονάκος, καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής του εργαστηρίου ενδοκρινολογικής γενετικής, Πανεπιστήµιο McGill, διευθυντής τµήµατος παιδιατρικής ενδοκρινολογίας, Νοσοκοµείο Παίδων Μόντρεαλ

Χρήστος Ζούπας, ειδικός παθολόγος - διαβητολόγος, διευθυντής διαβητολογικής κλινικής Νοσοκοµείο «Υγεία» Νικόλαος Λ. Κατσιλάµπρος, οµότιµος καθηγητής παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών Όλγα Κορδονούρη, καθηγήτρια παιδιατρικής, υπεύθυνη ∆ιαβητολογικού Κέντρου Νοσοκοµείο Παίδων, Ανόβερο, Γερµανία Χρήστος Μανές, ειδικός παθολόγος - διαβητολόγος, συντονιστής ∆ιευθυντής Γ' παθολογικής κλινικής, υπεύθυνος ∆ιαβητολογικού Κέντρου ΓΠΝΘ «Παπαγεωργίου» Ασηµίνα Μητράκου, αναπληρώτρια καθηγήτρια παθολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών Ζαδάλλα Μούσλεχ, ενδοκρινολόγος, διδάκτωρ Ιατρικής Σχολής ΑΠΘ Αλεξάνδρα Μπαργιώτα, επίκουρη καθηγήτρια παθολογίας-ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήµιο Θεσσαλίας

Βασιλική Σπηλιώτη, καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Πατρών, υπεύθυνη Μονάδας Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας και ∆ιαβήτη Στέλιος Τίγκας, επίκουρος καθηγητής ενδοκρινολογίας, Πανεπιστήµιο Ιωαννίνων Αγαθοκλής Τσατσούλης, οµότιµος καθηγητής παθολογίας - ενδοκρινολογίας Πανεπιστηµίου Ιωαννίνων ∆ηµήτριος Χιώτης, παιδίατρος - ενδοκρινολόγος Γεώργιος Χρούσος, καθηγητής παιδιατρικής, διευθυντής Α' παιδιατρικής κλινικής Πανεπιστηµίου Αθηνών Helen Vlassara, MD, the Mount Sinai Chair on Diabetes and Aging, professor of geriatrics, medicine and molecular medicine, director, Division of Experimental Diabetes and Aging, Brookdale Department of Geriatrics, Mt Sinai School of Medicine

περιεχοµενα

8 40

40 48 4

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

περιεχοµενα 6 46-47 ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΕΜΒΟΛΙΑ 8-12 ΣΥΝΕΝΤΕΥΞΗ ΤΟΥ ΔΗΜΗΤΡΗ ΣΤΟΥΣ ΕΝΗΛΙΚΕΣ EDITORIAL

ΠΡΟΛΗΨΗ & ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΜΑΜΟΥΛΑΚΗ, ΠΑΙΔΙΑΤΡΟΥ - ΜΕ ΕΞΕΙΔΙΚΕΥΣΗ ΣΤΟ ΔΙΑΒΗΤΗ, ΔΙΕΥΘΥΝΤΗ ΕΣΥ, ΠΑΙΔΙΑΤΡΙΚΗΣ ΚΛΙΝΙΚΗΣ ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΑΚΟΥ ΓΕΝΙΚΟΥ ΝΟΣΟΚΟΜΕΙΟΥ ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

14-16 HIV ΛΟΙΜΩΞΗ ΚΑΙ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

48-52 ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΠΟΔΙΩΝ: ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ

ΤΑ ΕΛΚΗ ΑΠΟ ΤΟΝ ΔΙΑΒΗΤΗ ΜΠΟΡΟΥΝ ΚΑΙ ΠΡΕΠΕΙ ΝΑ ΠΡΟΛΑΜΒΑΝΟΝΤΑΙ

53-55 ΟΙ ΚΑΙΝΟΥΡΓΙΕΣ

ΔΙΑΤΡΟΦΗ & ΑΜΥΝΑ

ΑΜΕΡΙΚΑΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΟΔΗΓΙΕΣ 2015 – 2020, ΓΙΑ ΚΑΛΥΤΕΡΗ ΥΓΕΙΑ

18-26 - ΔΙΑΒΗΤΙΚΗ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΣΕ ΑΤΟΜΑ ΜΕ ΔΙΑΒΗΤΗ ΤΥΠΟΥ 1 - ΔΙΑΚΥΜΑΝΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΑΠΟΡΡΟΦΗΣΗ ΤΗΣ ΥΠΟΔΟΡΙΩΣ ΧΟΡΗΓΟΥΜΕΝΗΣ ΙΝΣΟΥΛΙΝΗΣ ΚΑΙ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΣΤΗΝ ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΣΔ

28-33

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

ΑΠΟΔΡΑΣΕΙΣ

56-58 ΗΡΩΔΕΙΟ, ΕΝΑ

ΜΑΓΕΥΤΙΚΟ ΜΝΗΜΕΙΟ ΠΑΓΚΟΣΜΙΑΣ ΣΗΜΑΣΙΑΣ

59-60 61

ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ

ΣΗΜΕΙΑ ΔΙΑΝΟΜΗΣ

62-63 ΟΔΗΓΟΣ ΧΡΗΣΤΙΚΑ

34-39 ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΟΙ ΤΟΥ Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

ΔΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΩΝ ΚΕΝΤΡΩΝ

ΕΝΤΕΡΟΥ ΚΑΙ ΔΙΑΒΗΤΗΣ, ΜΙΑ ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΗ ΣΧΕΣΗ

40-45 ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΚΑΙ ΨΥΧΙΚΑ

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

ΜΑΣ ΡΩΤΑΤΕ – ΣΑΣ ΑΠΑΝΤΑΜΕ

ΝΟΣΗΜΑΤΑ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

editorial Αγαπητοί αναγνώστες Ο κύκλος του χρόνου συνεχίζει, και την ξεγνοιασιά των θερινών διακοπών διαδέχθηκαν οι έγνοιες της καθηµερινότητας. Η αναπόδραστη πραγµατικότητα των καθηµερινών προβληµάτων, κυρίως οικονοµικής φύσης, προϊδεάζει και καθορίζει, σε σηµαντικό βαθµό για τον καθένα µας, το µέγεθος των δυσκολιών. Η αρχή του φθινόπωρου βρίσκει, πιστεύω, σηµαντικό ποσοστό των συµπολιτών µας σε κλίµα έντονης αγωνίας και αβεβαιότητας για το αύριο. Μια σπίθα αισιοδοξίας είναι απαραίτητη για να αµβλύνει αυτό το γκρίζο κοινωνικό περιβάλλον και να µας δώσει µια αισιόδοξη προοπτική. Και αυτή η σπίθα, όπως και προηγούµενα έχω γράψει, είναι παρούσα στις αυλές των σχολείων που µόλις άνοιξαν. Εκεί όπου τα παιδιά µας, µέσα από την κατάκτηση της γνώσης, εγγυώνται την αισιόδοξη προοπτική ενός καλύτερου αύριο. Εκεί οφείλουµε να εστιάσουµε την προσπάθεια µας και µέσα από την ειλικρινή αυτοκριτική και αυτογνωσία µας να τα οδηγήσουµε να µην επαναλάβουν τα δικά µας λάθη. Προοπτική που µόνο η σωστή εκπαίδευση µπορεί να εγγυηθεί. H εκπαίδευση είναι το µέσο που η ΕΛΟ∆Ι χρησιµοποιεί συστηµατικά αποσκοπώντας στην υποστήριξη των ατόµων µε σακχαρώδη διαβήτη ώστε αυτά να καταστούν ικανά να διαχειριστούν αποτελεσµατικά την υπεργλυκαιµία και να προλάβουν τις συνέπειές της. Τον σκοπό αυτό υπηρετεί η έκδοση του παρόντος περιοδικού µε ευθύνη της Οργανωτικής του Επιτροπής, την οποία ευχαριστώ, και η οργάνωση, από το ∆ιοικητικό Συµβούλιο και τα περιφερικά σωµατεία-µέλη της ΕΛΟ∆Ι, συναντήσεων ενηµέρωσης - εκπαίδευσης. Μια από τις σηµαντικότερες εκδηλώσεις, το Πανελλήνιο Συνέδριο της ΕΛΟ∆Ι, θα γίνει τον Οκτώβριο στη Βραυρώνα Αττικής, και εκεί µέλη της ΕΛΟ∆Ι από όλη τη χώρα θα έχουν την ευκαιρία να συναντηθούν και να µοιραστούν τις εµπειρίες τους και να ενηµερωθούν για τις πρόσφατες επιστηµονικές εξελίξεις στο διαβήτη. Σας προτρέπω να µην χάσετε την ευκαιρία να συµµετάσχετε. Με τη βεβαιότητα ότι η γνώση συµβάλλει στην προσπάθεια για την αποτελεσµατική αντιµετώπιση του διαβήτη, σας χαιρετώ ευχόµενος καλό Φθινόπωρο. Γεώργιος Ν. Κουκούλης, Αναπληρωτής Καθηγητής Ενδοκρινολογίας ∆ιευθυντής Σύνταξης

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΝΕΟ Να βλέπετε πώς οι καθημερινές σας δραστηριότητες επηρεάζουν τη γλυκόζη στο αίμα σας. Αυτό είναι διαφωτιστικό.

Δείτε τον διαβήτη σας κάτω από ένα νέο φως. Με τον έξυπνο μετρητή CONTOURTMNEXT ONE και την εφαρμογή CONTOUR®DIABETES μπορείτε να: ● Λαμβάνετε εξαιρετικά ακριβή αποτελέσματα μέτρησης και άμεση πληροφόρηση για το αν αυτά είναι εντός, κάτω ή πάνω από τον στόχο σας μέσω της λειτουργίας smartLIGHT1,2 ● Καταχωρείτε εύκολα ημερήσιες δραστηριότητες για να σας βοηθάει να κατανοήσετε πώς αυτές επηρεάζουν τη γλυκόζη στο αίμα σας και να διαχειρίζεστε τον διαβήτη σας πιο έξυπνα ● Μοιράζεστε τα αποτελέσματά σας με τον γιατρό σας βοηθώντας σας να κάνετε πιο εστιασμένες συζητήσεις μαζί του

Ρίξτε φως στον διαβήτη σας

Μιλήστε σήμερα με τον επαγγελματία υγείας σας για να μάθετε περισσότερα για τον μετρητή CONTOUR™NEXT ONE ή επισκεφτείτε το www.contournextone.gr Αναφορές: 1. CONTOUR™NEXT ONE Οδηγός Χρήστη. 2. Christiansen M et al. Accuracy and user performance evaluation of a new blood glucose monitoring system in development for use with CONTOUR™NEXT test strips. Poster presented at the 15th Annual Meeting of the Diabetes Technology Society (DTS); October 22–24, 2015; Bethesda, Maryland, USA. Το Ascensia, το λογότυπο Ascensia Diabetes Care, το CONTOUR και το smartLIGHT είναι εμπορικά σήματα της Ascensia Diabetes Care Holdings AG. Το Apple και το λογότυπο Apple είναι εμπορικά σήματα της Apple Inc., καταχωρημένα στις Η.Π.Α. και σε άλλες χώρες. Το App Store είναι σήμα υπηρεσιώνΓΙΑ ΦΡΟΝΤΙΔΑ της Apple Inc. Το Google Play και το λογότυπο Google Play είναι εμπορικά σήματα της Google Inc. © Copyright 2016 Ascensia Diabetes Care Holdings AG. Με την επιφύλαξη παντός δικαιώματος. Κωδικός: L.GR.ADC.09.2016.45125

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ

ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

ΜΑΡΙΑ ΧΑΤΖΗ∆ΑΚΗ

Συνέντευξη του ∆ηµήτρη Μαµουλάκη Παιδιάτρου, µε εξειδίκευση στο διαβήτη, ∆ιευθυντή ΕΣΥ, Παιδιατρικής Κλινικής Πανεπιστηµιακού Γενικού Νοσοκοµείου Ηρακλείου

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Κύριε Μαµουλάκη, πώς ξεκίνησε το δικό σας εκπαιδευτικό «ταξείδι»; Τι αποτέλεσε κίνητρο στην επιλογή σας να εξειδικευτείτε στο διαβήτη;

Κρίνετε ότι είναι καταλυτική η επίδραση των γονέων στη συµµόρφωση των παιδιών µε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1;

Συνεχίζοντας την ειδικότητα της Παιδιατρικής στο Νοσοκοµείο Παίδων Αθηνών «Παναγιώτη και Αγλαΐας Κυριακού» στην Α΄ Παιδιατρική Κλινική είχα την τύχη να γνωρίσω και να έχω διευθυντή έναν πολύ σπουδαίο άνθρωπο, µια µεγάλη προσωπικότητα της επιστηµονικής κοινότητας, τον κ. Χρήστο Μπαρτσόκα, Οµότιµο Καθηγητή Παιδιατρικής, στον οποίο θα είµαι πάντα ευγνώµων. ∆ουλεύοντας µαζί του πρόσεξα ότι διέθετε πολύ χρόνο και απέραντη αγάπη για τα παιδιά που εµφάνιζαν νεανικό διαβήτη. Μου έκανε εντύπωση, και τον ρώτησα από πού αντλεί τόση ενέργεια για τα παιδιά αυτά. Μου απάντησε ότι αυτά τα παιδιά κάποιος πρέπει να τα βοηθήσει. Αυτό στάθηκε αρκετό να ενστερνιστώ το ενδιαφέρον του. Η συνεργασία που είχα µαζί του ήταν καθοριστική και σίγουρα σηµατοδότησε την µετέπειτα πορεία µου ως Παιδιάτρου µε ενασχόληση στο διαβήτη, και µε ώθησε να λειτουργήσω το ∆ιαβητολογικό Ιατρείο της Παιδιατρικής Κλινικής του ΠΑΓΝΗ.

Θα έλεγα ότι το σηµαντικότερο ρόλο στην αντιµετώπιση του διαβήτη τύπου 1 για ένα παιδί έχουν οι γονείς. Η αγάπη τους και η εν γένει παιδεία τους συµβάλλουν στην αποδοχή του προβλήµατος από το ίδιο το παιδί, στην αντιµετώπιση και στη συµµόρφωση µε τη θεραπεία του. Οι γονείς πρέπει να καταλάβουν ότι ο διαβήτης στο παιδί τους δεν είναι νόσος αλλά ένας δύσκολος τρόπος ζωής που γίνεται προσπελάσιµος µετά από τη σωστή προσπάθεια. ∆εν αρχίζουν οι απαγορεύσεις στη διατροφή, απλά το φαγητό πρέπει να είναι ισορροπηµένο και σωστό. Μια ζωή απολύτως φυσιολογική, χωρίς δεσµεύσεις και περιορισµούς µπορούν να χαίρονται τα παιδιά και οι νέοι µε Σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1, στην οποία ενσωµατώνουµε απαιτητικές συνήθειες προσαρµοσµένες στην καθηµερινότητα του παιδιού. Το παιδί θα συνεχίσει κανονικά τις αθλητικές και κοινωνικές του δραστηριότητες, εντάσσοντας απλά τους ελέγχους της γλυκόζης κατά τη διάρκεια της ηµέρας του για να λάβει την απαραίτητη ινσουλίνη.

Ποια είναι η αίσθηση σας για την συχνότητα εµφάνισης του διαβήτη τύπου 1 σε ολόκληρη την Κρήτη;

Αντιµετωπίζετε περισσότερα προβλήµατα επικοινωνίας και συνεννόησης µε τους γονείς, σε σχέση µε τα παιδιά;

Τα τελευταία χρόνια έχει σχεδόν διπλασιαστεί η ετήσια επίπτωση διαβήτη τύπου 1 στο νεανικό πληθυσµό, όπως συµβαίνει παγκοσµίως. Όταν κάναµε την πρώτη στατιστική µελέτη από το ∆ιαβητολογικό Ιατρείο της Παιδιατρικής Κλινικής του ΠΑΓΝΗ, το 2000, ο ετήσιος επιπολασµός ήταν 6 νέες περιπτώσεις/100.000 παιδιά. Το 2005 ήταν 7,5 νέες περιπτώσεις, και το 2016 ο ετήσιος επιπολασµός ήταν περίπου 12 νέες περιπτώσεις/100.000 παιδιά. Επίσης, όπως συµβαίνει παγκοσµίως, έχει µειωθεί η ηλικία εκδήλωσης διαβήτη τύπου 1. Παλαιότερα ήταν στην εφηβική ηλικία, σήµερα η πρωτοδιάγνωση διαβήτη τύπου 1 γίνεται στη σχολική και νηπιακή ηλικία.

Συχνά είναι τα προβλήµατα επικοινωνίας µε τους γονείς και πηγάζουν από την άρνηση αποδοχής του προβλήµατος. Όταν έρχεται η ώρα, που µε κατάπληξη και τρόµο βιώνουν την είδηση της διάγνωσης του διαβήτη, έχει σηµασία να κατανοήσουν οι γονείς ότι η επιτυχία στη σωστή διαχείριση του παιδιού είναι η αποδοχή της πραγµατικότητας, η οποία όµως δε στέκεται εµπόδιο στην αρµονική ανάπτυξη του παιδιού. Κεντρικό στοιχείο της θεραπευτικής συνείδησης είναι η ικανότητα να ακούµε το πάσχον παιδί και την οικογένειά του, τις ανησυχίες τους και το αφήγηµα του προβλήµατός τους. Η εκπαίδευση αυτοδιαχείρισης του διαβήτη είναι µια διηνεκής διαδικασία συνεργασίας, µέσω της οποίας τα άτοµα

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

µε διαβήτη και οι οικογένειές τους αποκτούν τις γνώσεις και τις δεξιότητες που απαιτούνται για να τροποποιήσουν τη συµπεριφορά τους και να αυτοδιαχειρίζονται επιτυχώς τη νόσο. Υπάρχει οµαλή µετάβαση των παιδιών µε Σ∆τ1 από τον παιδίατρο στον γιατρό ενηλίκων; Είναι φοβερά δύσκολο σε ένα παιδί µε διαβήτη που έχει θεράποντα ιατρό για πολλά χρόνια να ανακοινώσεις ότι πρέπει να συνεχίσει την ιατρική παρακολούθησή του από γιατρό ενηλίκων ενηλίκων. Συνήθως αρνούνται κατηγορηµατικά τη µετάβαση αυτή, όχι µόνο το παιδί αλλά και οι γονείς. Η σχέση που έχει διαµορφωθεί είναι κάτι παραπάνω από µια απλή επίσκεψη στο γιατρό. Έτσι, καταβάλλεται ιδιαίτερη προσπάθεια για να πειστούν και παρατηρείται το φαινόµενο νέοι ηλικίας 20 και 24 ετών να παρακολουθούνται ακόµα από τον παιδίατρο που παρακολουθούσε το διαβήτη. Τι προβλήµατα αντιµετωπίζει η περιφέρεια όσον αφορά τα παιδιά µε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1; Πιστεύω ότι η αντιµετώπιση των παιδιών µε διαβήτη στην περιφέρεια δε διαφέρει από εκείνη των µεγάλων αστικών κέντρων. Εµείς στο ∆ιαβητολογικό Ιατρείο, µαζί µε την Νοσηλεύτρια κ. Βασιλική Λούβαρη µε την οποία συνεργάζοµαι, δεν είµαστε κοντά στο παιδί, είµαστε δίπλα στο παιδί. Το τηλέφωνό µου εδώ και 29 χρόνια δεν έχει κλείσει ποτέ κατά τη διάρκεια όλου του 24ωρου. Τι θα κάνατε διαφορετικό, σε επίπεδο ιατρικής φροντίδας και δηµόσι-

ων παροχών στο νοσοκοµείο σας, εάν µπορούσατε να αλλάξετε τον τρόπο που εξυπηρετείτε καθηµερινά τα παιδιά µε διαβήτη τύπου 1; Σ’ ένα άρτια οργανωµένο και λειτουργικό ∆ιαβητολογικό Ιατρείο παιδιών συντελείται οµαδική συνεργασία µεταξύ παιδιάτρου, εξειδικευµένης στο διαβήτη νοσηλεύτριας, ∆ιαιτολόγου και Ψυχολόγου παιδικής και εφηβικής ηλικίας. Το δικό µας ιατρείο αποτελείται από εµένα

Η ανακάλυψη µίας θεραπείας για τη νόσο θα αποτελούσε τη µεγαλύτερη επανάσταση στην έρευνα του διαβήτη µετά την ινσουλίνη.

και την εξειδικευµένη Νοσηλεύτρια κυρία Λούβαρη. ∆εν υπάρχει, δυστυχώς, ∆ιαιτολόγος και Ψυχολόγος, οι οποίοι πρέπει να συµµετέχουν σε κάθε επίσκεψη. Αναγκαζόµαστε να προσφέρουµε, εποµένως, τις υπηρεσίες τους εµείς στο µέτρο του εφικτού. Τυγχάνει, επίσης, να είµαι ο µοναδικός εξειδικευµένος στο νεανικό διαβήτη Παιδίατρος στην Κρήτη, και αυτό δεν είναι αρκετό. Θα ήθελα να τονίσω την επιτακτική ανάγκη να εξειδικευτούν και άλλοι Παιδίατροι και Νοσηλευτές στο διαβήτη.

10 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Εκτιµάτε ότι υπάρχουν επιπτώσεις στα παιδιά µε διαβήτη τύπου 1 και τις οικογένειες τους από την παρατεταµένη οικονοµική κρίση που υπάρχει στην χώρα µας; Σαφώς µια οικονοµική κρίση επηρεάζει το επίπεδο διαβίωσης των ατόµων µε διαβήτη και των δηµόσιων παροχών. Η θεραπευτική αντιµετώπιση απειλείται σήµερα πολλαπλώς από µέτρα που την υποτάσσουν σε οικονοµικά κριτήρια. Οι αισθητήρες συνεχούς καταγραφής γλυκόζης του αίµατος δεν παρέχονται από τα ασφαλιστικά ταµεία, πράγµα το οποίο αυτοµάτως τους καθιστά προσιτούς για ελάχιστες οικογένειες, όπως και το γεγονός ότι είναι δύσκολο οικονοµικά κάθε οικογένεια να συµβουλεύεται δικό της ∆ιαιτολόγο και Ψυχολόγο. Εν τούτοις, έχω την εντύπωση πως η σηµερινή δεινή κρίση έχει οξύνει την ενσυναίσθηση των γιατρών, οι οποίοι έρχονται όλο και πιο κοντά στις οικογένειες που καταφεύγουν στη βοήθειά τους. Πιστεύετε ότι υπάρχει επαρκής ενηµέρωση και δράσεις από την πολιτεία για την πρόληψη και αντιµετώπιση του διαβήτη στην Κρήτη. Ποιος είναι ο δικός σας ρόλος, και πως λειτουργούν οι τοπικοί σύλλογοι του νησιού; Τελευταία δράση της πολιτείας ήταν η τοποθέτηση Σχολικού Νοσηλευτή στα σχολεία που υπάρχουν παιδιά µε διαβήτη. Ωστόσο, η ενηµέρωση για την αντιµετώπιση των παιδιών αυτών από τους δασκάλους τους, είτε σε σχολικό, είτε σε εξωσχολικό περιβάλλον, είναι ακόµα ανεπαρκής. Εύκολα τροµοκρατούνται λόγου χάρη οι προπονητές αθλητικών

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΠΡΟΣΩΠΟ ΜΕ ΠΡΟΣΩΠΟ

δραστηριοτήτων όταν πρόκειται να αναλάβουν παιδί µε διαβήτη. Χρειάζεται συνεχής και επαρκής ενηµέρωση. Πολλές φορές έχω επισκεφτεί παιδικούς σταθµούς, νηπιαγωγεία και δηµοτικά σχολεία για να ενθαρρύνω τους εκπαιδευτικούς στην αντιµετώπιση των παιδιών αυτών. Πρέπει να τονιστεί ότι το παιδί µε διαβήτη δεν είναι διαφορετικό από τα άλλα παιδιά σχετικά µε όσα µπορεί να επιτύχει και για αυτό τόσο οι εκπαιδευτικοί, όσο και το οικογενειακό περιβάλλον, πρέπει να δράσουν αναλόγως. Εδώ και πολλά χρόνια, και είναι άξιο µνείας, ο κ. Ιωάννης Πατσάκης, ιδρυτής του Παγκρήτιου Συλλόγου Νεανικού ∆ιαβήτη, καθώς και η κυρία Λούβαρη, Πρόεδρος του Συλλόγου, έχουν προσφέρει σηµαντικά στα παιδιά και τις οικογένειες αυτές, και θα ήθελα µέσα από το δηµοσίευµα να τους ευχαριστήσω προσωπικά. Υπάρχουν ακόµα πολλά περιθώρια για περισσότερες δράσεις - πέρα από ενηµερωτικές

εκποµπές και οµιλίες µε σκοπό την ευαισθητοποίηση των επαγγελµατιών υγείας και του κοινού, που λαµβάνουν χώρα κυρίως µε την πρωτοβουλία των συλλόγων - όσον αφορά την καθηµερινότητα του παιδιού µε διαβήτη. Αν ο διαβήτης γίνει πιο οικείος δεν θα υπάρχουν εµπόδια πλήρους ένταξης των παιδιών αυτών σε κάθε µορφής δραστηριότητες. Παρόλα αυτά, οι µεµονωµένες προσπάθειες δεν επαρκούν. Χρειάζεται κοινωνική προσέγγιση συνολικά και συντονισµένες προσπάθειες αµφότερων, της πολιτείας και επιστηµονικών φορέων, εστιασµένες στην εκπαίδευση πάνω στο διαβήτη. Εκτιµάτε ότι, εξαιτίας των νέων διαβητικών φαρµάκων και των νέων τεχνολογιών, έχει αλλάξει η ποιότητα ζωής των παιδιών µε διαβήτη τύπου 1; Τεράστια επιτεύγµατα εξέλιξαν την αντι-

12 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

µετώπιση και αυτοδιαχείριση του διαβήτη. Τα τελευταία χρόνια η θεραπεία µε ινσουλίνη µε την εµφάνιση των νέων τεχνολογιών (νέες ινσουλίνες, αντλία ινσουλίνης, συσκευές συνεχούς καταγραφής γλυκόζης του αίµατος) επιτρέπει πιο ευέλικτα θεραπευτικά σχήµατα, βελτιώνοντας την ποιότητα ζωής των παιδιών µε διαβήτη και των οικογενειών τους. Ωστόσο, µεγάλο µέρος του αυθορµητισµού της καθηµερινής ζωής χάνεται ακόµα στη ρουτίνα των τακτικών µετρήσεων του σακχάρου του αίµατος, της εφαρµογής προκαθορισµένων γευµάτων και των ενέσεων εµποδίζοντας τον αυστηρό γλυκαιµικό έλεγχο. Η ανακάλυψη µίας θεραπείας για τη νόσο θα αποτελούσε τη µεγαλύτερη επανάσταση στην έρευνα του διαβήτη µετά την ινσουλίνη. Τα νεότερα, υποσχόµενα, επιστηµονικά δεδοµένα διαγράφουν ένα ευοίωνο µέλλον για τη θεραπεία του διαβήτη τύπου 1 και για αυτό είµαι αισιόδοξος.

CMY

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΤΩΝ ΡΕΒΕΚΚΑ ΓΥΦΤΑΚΗ, ΑΝ∆ΡΟΜΑΧΗ ΒΡΥΩΝΙ∆ΟΥ ΜΠΟΜΠΟΤΑ Τµήµα Ενδοκρινολογίας & Μεταβολισµού - ∆ιαβητολογικό Κέντρο, Νοσοκοµείο Κοργιαλένειο – Μπενάκειο, ΕΕΣ

HIV λοίµωξη και σακχαρώδης διαβήτης ΕΙΣΑΓΩΓΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ Από τα µέσα της δεκαετίας του 1990, οπότε και καθιερώθηκε η συνδυασµένη αντιρετροϊκή αγωγή (cART) στην αντιµετώπιση της λοίµωξης από τον ιό της ανθρώπινης ανοσοανεπάρκειας (HIV), η φυσική πορεία της νόσου άλλαξε δραµατικά µε θεαµατική µείωση της νοσηρότητας και της θνητότητας, καθιστώντας την πλέον µια χρόνια νόσο (Εικόνα 1). Παράλληλα όµως µε την αύξηση της επιβίωσης, διαπιστώθηκε αύξηση των

Εικόνα 1

Εικόνα 2

14 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

χρόνιων συνοσηροτήτων, µεταξύ των οποίων οι διαταραχές του µεταβολισµού της γλυκόζης (αντίσταση στην ινσουλίνη, διαταραχή γλυκόζης νηστείας, διαταραχή ανοχής γλυκόζης) και ο Σακχαρώδης ∆ιαβήτης τύπου 2 (Σ∆τ2) (Εικόνα 2). Συγκεκριµένα, διάφορες µελέτες µε µεγάλο πληθυσµό ασθενών και µαρτύρων καταδεικνύουν την αυξηµένη επίπτωση του Σ∆τ2 στα άτοµα µε λοίµωξη από τον ιό [HIV] (+) που λαµβάνουν συνδυασµένη αντιρετροϊκή

ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

αγωγή συγκριτικά µε τον υγιή [HIV] (-) πληθυσµό. Ενδεικτικά, αναφέρεται η πολυκεντρική µελέτη στην Ιταλία στην οποία συνέκριναν 4.249 ασθενείς HIV (+) µε δείγµα ελέγχου 9.148 HIV (-), µε Σ∆τ2 να εµφανίζεται στο 4% των HIV (+) έναντι 2,5% των HIV (-). Επίσης, η µελέτη D:A:D η οποία συµπεριέλαβε 33.389 ασθενείς HIV (+) από Ευρώπη, Αυστραλία, Αργεντινή και Ηνωµένες Πολιτείες της Αµερικής, µε 3,8 έτη παρακολούθησης, όπου διαπιστώθηκε επιπολασµός του Σ∆τ2 2,85% κατά την έναρξη της παρακολούθησης και επίπτωση του νεοδιαγνωσθέντος Σ∆τ2 5,72/1000 ανθρωποέτη στο τέλος της µελέτης (3,85%). Τέλος, αναφέρονται τα στοιχεία από τη Swiss Cohort Study σε δείγµα 8.444 HIV (+) ασθενών και παρακολούθηση 3 ετών, όπου ο επιπολασµός Σ∆τ2 από 4% στην έναρξη της παρακολούθησης, αυξήθηκε στο 7% στο τέλος αυτής. ΠΑΘΟΓΕΝΕΤΙΚΟΙ ΜΗΧΑΝΙΣΜΟΙ Στα HIV (+) άτοµα ισχύουν οι κλασσικοί παράγοντες κινδύνου για την ανάπτυξη Σ∆τ2 που ισχύουν και στο γενικό πληθυσµό. Αυτοί είναι: η ηλικία, το οικογενειακό ιστορικό, ο αυξηµένος δείκτης µάζας σώµατος (∆ΜΣ), η φυλή και συγκεκριµένοι µονο-νουκλεοτιδικοί πολυµορφισµοί (SNPs). Παρά το χαµηλό ∆ΜΣ των HIV (+) ατόµων, η συσχέτιση µε την εµφάνιση Σ∆τ2 είναι ισχυρή, όπως φαίνεται και από την ιταλική µελέτη, στην οποία προσδιορίστηκε ο επιπολασµός του Σ∆τ2 ως ακολούθως: • 3,2% σε HIV (+) άτοµα µε φυσιολογικό ∆ΜΣ (έναντι 1,1% σε HIV (-) µε φυσιολογικό ∆ΜΣ) • 3,9% σε υπέρβαρα HIV(+) άτοµα (έναντι 3,1% σε αντίστοιχα HIV (-))

• 12,7% σε παχύσαρκα HIV (+) άτοµα (έναντι 7,8% σε αντίστοιχα HIV (-)) Παρόµοια αποτελέσµατα έδειξε και η D:A:D Cohort µελέτη. Αναφορικά µε τους νουκλεοτιδικούς πολυµορφισµούς, βρέθηκε ότι η ύπαρξη τους συνέβαλε κατά 14% στον σχετικό κίνδυνο Σ∆., ενώ η συνδυασµένη αντιρετροϊκή αγωγή κατά 3%, η ηλικία κατά 19%, και ο αυξηµένος ∆ΜΣ κατά 30%. Η αυξηµένη επίπτωση όµως των διαταραχών του µεταβολισµού της γλυκόζης σε αυτούς τους ασθενείς γέννησε το ερώτηµα της άµεσης συσχέτισης του ιού µε αυτές. Οι µελέτες που προσπάθησαν να απαντήσουν σε αυτό το ερώτηµα είχαν αντικρουόµενα αποτελέσµατα, κατέδειξαν όµως τη συσχέτιση της αυξηµένης επίπτωσης των διαταραχών αυτών µε τη χρήση της συνδυασµένης αντιρετροϊκής αγωγής. Συγκεκριµένα, η σωρευτική έκθεση στους νουκλεοτιδικούς αναστολείς της

ανάστροφης µεταγραφάσης φάνηκε να σχετίζεται µε αυξηµένη επίπτωση Σ∆τ2, και ειδικότερα η σταβουδίνη και η λαµιβουδίνη συσχετίστηκαν ανεξάρτητα µε την εµφάνιση αντίστασης στην ινσουλίνη µε προτεινόµενο µηχανισµό τη µιτοχονδριακή τοξικότητα. Επιπλέον, οι αναστολείς της HIV πρωτεάσης επιδρούν στην περιφερική διαθεσιµότητα της γλυκόζης, την ηπατική παραγωγή αυτής και έκκριση ινσουλίνης µε πιθανό µηχανισµό την ανταγωνιστική αναστολή του µεταφορέα γλυκόζης-4 (GLUT-4). Τέλος, στην αυξηµένη επίπτωση των διαταραχών του µεταβολισµού της γλυκόζης στα HIV (+) άτοµα συνεπικουρούν τόσο οι γνωστές ανεπιθύµητες ενέργειες της αντιρετροϊκής αγωγής, όπως η λιποδυστροφία και η υπερλιπιδαιµία, όσο και άλλες συννοσηρότητες µε αυξηµένη επίπτωση σε αυτούς τους ασθενείς, όπως η συλλοίµωξη µε HCV, η ηπατική στεάτωση και η ηπατική ίνωση.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

∆ΙΑΓΝΩΣΤΙΚΑ ΚΡΙΤΗΡΙΑ Σύµφωνα µε τις αναθεωρηµένες κατευθυντήριες οδηγίες του 2013 της IDSA (Infectious Disease Society of America) τα επίπεδα γλυκόζης νηστείας αίµατος ή/και της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης (HbA1c), θα πρέπει να λαµβάνονται πριν, και µέσα σε 1 - 3 µήνες µετά την έναρξη της συνδυασµένης αντιρετροϊκής αγωγής. Στους ασθενείς µε σακχαρώδη διαβήτη θα πρέπει να παρακολουθείται η HbA1c κάθε έξι µήνες, µε θεραπευτικό στόχο HbA1c <7%, ακολουθώντας τις κατευθυντήριες οδηγίες της ADA (American Diabetes Association). H IDSA χρησιµοποιεί ως διαγνωστικά κριτήρια τις ίδιες τιµές µε την ADA, δηλαδή γλυκόζη αίµατος νηστείας ≥126 mg/dL, ή σε δοκιµασία από του στόµατος χορήγησης γλυκόζης 75 g τιµές γλυκόζης αίµατος ≥200 mg/dL, ή HbA1c ≥6.5% (16), ωστόσο χρησιµοποιώντας ως όριο τιµή >5.8%, σύµφωνα µε τα στοιχεία Εθνικής καταγραφής της υγείας και διατροφής στις ΗΠΑ, βελτιώνεται η ευαι-

σθησία της εξέτασης για τους ασθενείς που λαµβάνουν αντιρετροϊκή αγωγή. Επίσης, σύµφωνα µε τις οδηγίες της Αµερικάνικης ένωσης για το διαβήτη (ADA) από το 2011, σε περίπτωση ασυµφωνίας των τιµών γλυκόζης νηστείας και HbA1c, θα πρέπει να γίνεται επανάληψη της µέτρησης και η διάγνωση να τίθεται µόνο µε επαλήθευση της παθολογικής τιµής. ΘΕΡΑΠΕΥΤΙΚΗ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ∆εν υπάρχουν συγκεκριµένες κατευθυντήριες οδηγίες για την αντιµετώπιση του Σ∆τ2 στα HIV (+) άτοµα. Ισχύουν οι κατευθυντήριες οδηγίες της ADA, δηλαδή αλλαγή του τρόπου ζωής και των διαιτητικών συνηθειών και επί ανάγκης χορήγησης αγωγής, η µετφορµίνη παραµένει το φάρµακο 1ης επιλογής, εφόσον είναι καλά ανεκτή. Επί µη επίτευξης του θεραπευτικού στόχου συνδυασµός 2 κατηγοριών αντιδιαβητικών και επί περαιτέρω ανάγκης, έναρξη ινσουλινοθεραπείας µε ή χωρίς αντιδιαβητικά φάρµακα.

16 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

βιβλιογραφία 1. Monroe AK, Glesby MJ, Brown TT. Diagnosing and managing diabetes in HIV-infected patients: current concepts. Clin Infect Dis 2015; 60:453-62. 2. Hadigan C, Kattakuzhy S. Diabetes mellitus type 2 and abnormal glucose metabolism in the setting of human immunodeficiency virus. Endocrinol Metab Clin North Am 2014; 43(3):685-96. 3. American Diabetes Association. Diagnosis and classification of diabetes mellitus. Diabetes Care 2014; 37(Suppl 1):S81-90.

ΕΡΕΥΝΑ & ΑΝΑΠΤΥΞΗ

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 4-6/2016

ΡΥΘΜΙΣΗ ΡΥΘΜΙΣΗΤΟΥ ΤΟΥΔΙΑΒΗΤΗ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΝΕΚΤΑΡΙΑ ΠΑΠΑ∆ΟΠΟΥΛΟΥ - ΜΑΡΚΕΤΟΥ Ενδοκρινολόγος - ∆ιαβητολόγος, ∆ιδάκτωρ Ιατρικής Σχολής Πανεπιστηµίου Αθηνών

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΚΑΝΑΚΑ - GANTENBEIN Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας και Νεανικού ∆ιαβήτη, EKΠA

∆ιαβητική νεφροπάθεια σε άτοµα µε διαβήτη τύπου 1

νεφρική νόσος που εµφανίζεται σε άτοµα µε Σακχαρώδη ∆ιαβήτη (Σ∆) αποκαλείται συνήθως διαβητική νεφροπάθεια. Ο Σακχαρώδης ∆ιαβήτης µπορεί να προκαλέσει βλάβες στις αρτηρίες όλων των οργάνων του σώµατος, συµπεριλαµβανόµενων των νεφρών, και να προκληθούν διαταραχές στη νεφρική λειτουργία. Σύµφωνα µε πρόσφατες µελέτες, περίπου το 25% - 40% των ατόµων µε διαβήτη τύπου 1 (Σ∆1) εµφανίζουν διαβητική νεφροπάθεια, ενώ ένα ποσοστό 4% - 17% των ατόµων µε Σ∆1 εµφανίζουν τελικού σταδίου χρόνια νεφρική ανεπάρκεια. Η νόσος είναι δυνατόν να προληφθεί, ή να επιβραδυνθεί η εξέλιξη της, µέσω του καλού ελέγχου τόσο της γλυκόζης στο αίµα, όσο και των επιπέδων της αρτηριακής πίεσης [1]. ΤΙ ΕΙΝΑΙ Η ∆ΙΑΒΗΤΙΚΗ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ; Ο όρος «νεφροπάθεια» είναι ένας γενικός όρος που αφορά στη διαταραχή της λειτουργίας των νεφρών. Σε προχωρηµένο στάδιο, η διαταραχή αυτή οδηγεί σε χρόνια νεφρική ανεπάρκεια, ή νεφρική νόσο τελικού σταδίου. Ο Σ∆ αποτελεί την αιτία που προκαλεί το ήµισυ όλων των περιπτώσεων µε νεφρική νόσο τελικού σταδίου. Όσον αφορά στη διαβητική νεφροπάθεια των ατόµων µε διαβήτη τύπου 1, εµφανίζεται σε πολύ νεαρότερη ηλικία, δεδοµένης της νεαρής ηλικίας διάγνωσης του διαβήτη. Τη νόσο χαρακτηρίζει κυρίως η µειωµένη ικανότητα των νεφρών να φιλτράρουν το αίµα ενώ η εξέλιξη ποικίλει σε διάρκεια, από λίγα έτη έως δεκαετίες. Η διαβητική νεφροπάθεια χωρίζεται σε πέντε στάδια, µε το 5ο και τελευταίο να είναι εκείνο της χρόνιας νεφρικής ανεπάρκειας. Στα πρώτα 2 στάδια η νόσος θεωρείται αναστρέψιµη. Συνήθως χρειάζονται πάνω από αρκετά χρόνια για να φτάσουν οι ασθενείς στο 5ο στάδιο. ΣΥΜΠΤΩΜΑΤΑ ΤΗΣ ∆ΙΑΒΗΤΙΚΗΣ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑΣ Η διαβητική νεφροπάθεια είναι κυρίως ασυµπτωµατική µε τα συ-

18 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

µπτώµατα να τείνουν να γίνουν εµφανή όταν η κατάσταση φθάσει στα µεταγενέστερα στάδια. Συνήθως τα ακόλουθα συµπτώµατα µπορεί να αρχίσουν να παρατηρούνται στο 4ο στάδιο της νόσου: • Οίδηµα των κάτω άκρων, ή/ και των άνω άκρων, που προκαλείται από την κατακράτηση ύδατος. • Τα ούρα πιθανόν να γίνουν σκουρόχρωµα • Εύκολη κόπωση, ακόµα και µε ήπιου βαθµού σωµατική άσκηση • Ναυτία ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝ∆ΥΝΟΥ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑΣ • Κακή ρύθµιση του σακχάρου του αίµατος: Σύµφωνα µε µελέτες µεγάλης κλίµακας, η εµφάνιση, αλλά και η εξέλιξη της διαβητικής νεφροπάθειας, εξαρτάται από το πόσο ικανοποιητικός είναι ο έλεγχος της γλυκόζης του αίµατος, χωρίς να γνωρίζουµε λεπτοµερώς το µηχανισµό µε τον οποίο τα υψηλά επίπεδα γλυκόζης στο αίµα προκαλούν βλάβη στους νεφρούς σε συγκεκριµένα άτοµα. Η µελέτη DCCT (Diabetes Control and Complications – DCCT) [2] και η µελέτη UKPDS έδειξαν ότι η µείωση της HbA1c κατά 1% µειώνει τον κίνδυνο εµφάνισης µικροαγγειακών επιπλοκών, όπως η νεφροπάθεια, κατά 25% τόσο σε άτοµα µε διαβήτη τύπου 1, όσο και σε εκείνα µε διαβήτη τύπου 2 [1]. Όµως είναι σηµαντικό να αναφερθεί πως στην προσπάθεια βελτίωσης της γλυκαιµικής ρύθµισης, µε µείωση της γλυκοζυλιωµένης αιµοσφαιρίνης µε τιµές µικρότερες του 5,6%, είναι συχνή η εµφάνιση υπογλυκαιµιών, και παράλληλα παρατηρήθηκε αύξηση της διαβητικής νεφροπάθειας, σύµφωνα µε τη µελέτη Eurodiab[3]. • Υπέρταση (υψηλή αρτηριακή πίεση). Η αρτηριακή υπέρταση µπορεί να αποτελεί συνέπεια της διαβητικής νεφροπάθειας όµως µπορεί να συµβάλλει στην εµφάνιση ή/ και την ταχύτερη εξέλιξη της νόσου.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

• Κάπνισµα: Ανεξαρτήτως καλής ή κακής γλυκαιµικής ρύθµισης, το κάπνισµα αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για την ανάπτυξη επιπλοκών του διαβήτη όπως, νευροπάθεια, νεφροπάθεια και αµφιβληστροειδοπάθεια. • Υπερλιπιδαιµία: Η αύξηση της χοληστερόλης και των τριγλυκεριδίων είναι γνωστός παράγοντας φθοράς των αγγείων και δυσλειτουργίας των οργάνων που αρδεύουν. • Οικογενής προδιάθεση: Μελέτες έχουν δείξει ότι πιθανώς υπάρχει συσχέτιση µεταξύ της εµφάνισης της διαβητικής νεφροπάθειας και του οικογενειακού ιστορικού νεφρολογικών νοσηµάτων. ΕΙΝΑΙ ∆ΥΝΑΤΟΝ ΝΑ ΑΠΟΦΕΥΧΘΕΙ Η ∆ΙΑΒΗΤΙΚΗ ΝΕΦΡΟΠΑΘΕΙΑ; Στην προσπάθεια έγκαιρης διάγνωσης της διαβητικής νεφροπάθειας σε στάδια που η νόσος είναι ακόµα αναστρέψιµη, τα άτοµα µε Σ∆1 θα πρέπει να εξετάζονται µε κλινική εξέταση και εργαστηριακό έλεγχο του αίµατος και των ούρων τουλάχιστον µία φορά το χρόνο. Μια από τις βασικές διαγνωστικές εξετάσεις περιλαµβάνει τη µέτρηση µικροαλβουµίνης σε πρωινό δείγµα ούρων, ή συλλογή ούρων 24ωρου, προκειµένου να ελεγχθεί εάν υπάρχει πρωτεΐνη στα ούρα. Εφόσον οι διαγνωστικές εξετάσεις για τη διαβητική νεφροπάθεια γίνονται τακτικά, τουλάχιστον µία φορά το χρόνο, η νόσος µπορεί να εντοπιστεί στα αρχικά στάδια πριν γίνει µη αναστρέψιµη και σοβαρή. Η ανάπτυξη της διαβητικής νεφροπάθειας µπορεί να καθυστερήσει, ή να αποτραπεί, µε τη διατήρηση καλού ελέγχου των επιπέδων της γλυκόζης στο αίµα και της αρτηριακής πίεσης. Επίσης, είναι σηµαντική η αποφυγή καπνίσµατος. Εφόσον γίνει η

διάγνωση της διαβητικής νεφροπάθειας είναι πιθανό να γίνει σύσταση των παρακάτω θεραπευτικών µέτρων: • Βελτιστοποίηση της ρύθµισης του σακχάρου • Συνταγογράφηση φαρµάκων για τη µείωση της αρτηριακής πίεσης (ιδανική πίεση 130/80 mmHg), ώστε να αποφευχθεί η περαιτέρω βλάβη των νεφρών. • Συνταγογράφηση φαρµάκων για τη βελτίωση των πιθανώς αυξηµένων τιµών χοληστερίνης, ή/και των τριγλυκεριδίων αίµατος • Αποφυγή µεγάλης ποσότητας άλατος (συνιστάται µέγιστη συνολική ηµερήσια πρόσληψη άλατος µικρότερη από 5 - 6 γραµµάρια) Η τακτική κλινική και εργαστηριακή παρακολούθηση των ατόµων µε σακχαρώδη διαβήτη είναι σηµαντική, καθώς η έγκαιρη αναγνώριση της βλάβης των νεφρών θα επιτρέψει την λήψη θεραπευτικών µέτρων προκειµένου να περιοριστεί η εξέλιξη της νόσου.

βιβλιογραφία 1 Papadopoulou-Marketou N, Chrousos GP, Kanaka-Gantenbein C. Diabetic nephropathy in type 1 diabetes: a review of early natural history, pathogenesis, and diagnosis. Diabetes/ Metabolism Research and Reviews 2017;33:e2841. 2 Wadén J, Forsblom C, Thorn LM, Gordin D, Saraheimo M, Groop P-H, et al. A1C variability predicts incident cardiovascular events, microalbuminuria, and overt diabetic

20 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

nephropathy in patients with type 1 diabetes. Diabetes 2009;58:2649-55. 3 Schoenaker D, Simon D, Chaturvedi N, Fuller JH, SoedamahMuthu SS. Glycemic control and all-cause mortality risk in type 1 diabetes patients: the EURODIAB prospective complications study. The Journal of Clinical Endocrinology and Metabolism 2014;99:800-7

CMY

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

ΕΥΑΓΓΕΛΙΝΑ ΒΑΣΙΛΑΤΟΥ Ενδοκρινολόγος, ∆ιδάκτωρ Πανεπιστηµίου Αθηνών, Επιστηµονικός Συνεργάτης Νοσοκοµείου «ΥΓΕΙΑ»

∆ιακυµάνσεις στην απορρόφηση της υποδορίως χορηγούµενης ινσουλίνης και επιπτώσεις στην ρύθµιση του Σ∆

θεραπεία µε ινσουλίνη έχει ως πρωταρχικό στόχο να καλύψει αποτελεσµατικά και µε ασφάλεια τις ανάγκες σε ινσουλίνη που παρουσιάζει ο ασθενής µε σακχαρώδη διαβήτη. Ο κύριος τρόπος χορήγησης της ινσουλίνης στην καθηµερινή πράξη είναι η υποδόρια ένεση. Όταν η ινσουλίνη χορηγείται µε υποδόρια ένεση, για να µπορέσει να δράσει, θα πρέπει να µεταφερθεί από το σηµείο της ένεσης στα κοντινότερα αιµοφόρα αγγεία. Η µεταφορά αυτή της ινσουλίνης επιτυγχάνεται µε την διεργασία της απορρόφησης. Στην συνέχεια, µε την συστηµατική κυκλοφορία φτάνει σε όλα τα όργανα του σώµατος που τα κύτταρα τους χρειάζονται την παρουσία ινσουλίνης προκειµένου να µπορέσει η γλυκόζη να µπει στο εσωτερικό των κυττάρων και να χρησιµοποιηθεί για τις ενεργειακές τους ανάγκες. Εποµένως, η απορρόφηση της ινσουλίνης από το σηµείο της ένεσης έχει καθοριστική σηµασία για την δράση της.

22 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

Στην περίπτωση της γευµατικής ινσουλίνης, ή ινσουλίνης ταχείας δράσης, είναι επιθυµητό η απορρόφηση να γίνεται γρήγορα, προκειµένου να ελέγχεται η µεταγευµατική αύξηση του σακχάρου αίµατος, όπως συµβαίνει µε την έκκριση της ινσουλίνης κατά την λήψη τροφής στο φυσιολογικό άτοµο. Η γρήγορη απορρόφηση εξασφαλίζει ταχεία έναρξη δράσης και µικρή διάρκεια δράσης. Στην περίπτωση της βασικής ινσουλίνης, ή ινσουλίνης βραδείας δράσης, είναι επιθυµητό η απορρόφηση να γίνεται αργά και µε σταθερό ρυθµό, προκειµένου να υπάρχουν µικρές ποσότητες ινσουλίνης όλο το 24ωρο που να καλύπτουν τις ανάγκες στα ενδιάµεσα των γευµάτων και κατά την νύχτα, όπως συµβαίνει και µε την έκκριση της ινσουλίνης στο φυσιολογικό άτοµο. Με την εξέλιξη της φαρµακευτικής έρευνας τις τελευταίες δεκαετίες επιτεύχθηκε η παρασκευή ανάλογων ανθρώπινης ινσουλίνης µε ρυθµούς απορρόφησης που

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

πλησιάζουν σε µεγάλο βαθµό τους επιθυµητούς στόχους, προσφέροντας έτσι την καλύτερη δυνατή αποµίµηση της φυσιολογικής έκκρισης ινσουλίνης. Η απορρόφηση της ινσουλίνης έχει εκτιµηθεί µε διάφορες µεθόδους και έχει διαπιστωθεί σε κλινικές µελέτες ότι υπάρχουν µεταβολές στην απορρόφηση, τόσο από άτοµο σε άτοµο, όσο και στο ίδιο άτοµο. Το φαινόµενο αυτό ονοµάστηκε διακύµανση στην απορρόφηση, παρατηρείται ακόµα και όταν χορηγείται η ίδια δόση ίδιου σκευάσµατος ινσουλίνης και κάτω από παρόµοιες συνθήκες µε αποτέλεσµα την απουσία ίδιου αποτελέσµατος στην ρύθµιση του σακχάρου αίµατος. ∆ιάφοροι παράγοντες µπορεί να επηρεάσουν την απορρόφηση της ινσουλίνης από το σηµείο της υποδόριας ένεσης µε αποτέλεσµα τον αποσυγχρονισµό της σχέσης µεταξύ της µεγαλύτερης συγκέντρωσης ινσουλίνης στο αίµα και της µεγαλύτερης συγκέντρωσης σακχάρου στο αίµα, που ιδανικά πρέπει να συµπίπτουν στην περίπτωση των γευµατικών ινσουλινών. Εάν η απορρόφηση της ινσουλίνης γίνεται γρηγορότερα, τότε δεν ελέγχεται αποτελεσµατικά η µεταγευµατική αύξηση του σακχάρου αίµατος, οπότε προκύπτει υπεργλυκαιµία. Εάν καθυστερεί η απορρόφηση της ινσουλίνης, τότε η µεγαλύτερη συγκέντρωση ινσουλίνης στο αίµα επέρχεται µετά από την µεταγευµατική αύξηση του σακχάρου αίµατος, οπότε µπορεί να προκύψει υπογλυκαιµία. Στην περίπτωση της βασικής ινσουλίνης εάν η απορρόφηση γίνει γρηγορότερα τότε για κάποιο διάστηµα στην διάρκεια του 24ωρου η συγκέντρωση ινσουλίνης στο αίµα είναι πολύ χαµηλή ή και µηδενική, οπότε προκύπτει υπεργλυκαιµία. Εάν καθυστερεί η απορρόφηση, τότε η συγκέντρωση ινσουλίνης στο αίµα είναι υψηλή χρονικά κοντά στην επόµενη δόση, οπότε µπορεί να προκύψει υπογλυκαιµία µετά την ένεση της επόµενης δόσης. Εποµένως, οι µεταβολές στην απορρόφηση της ινσουλίνης επηρεάζουν την δράση της ινσουλίνης, µε επακόλουθο την επίδραση στην αποτελεσµατικότητα της θεραπείας και τελικά στον έλεγχο του σακχαρώδους διαβήτου. Σηµαντικός παράγοντας για το φαινόµενο της διακύµανσης στην απορρόφηση είναι το σκεύασµα της χρησιµοποιούµενης ινσουλίνης. Ανάλογα µε τις φαρµακολογικές ιδιότητες του κάθε σκευάσµατος είναι και ο

Εικόνα 1

Εικόνα 2

Εικόνα 4

Εικόνα 3

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

βαθµός διακύµανσης στην απορρόφηση. Έχει δειχθεί ότι τα ανάλογα της ανθρώπινης ινσουλίνης είναι τα σκευάσµατα που παρουσιάζουν την µικρότερη διακύµανση στην απορρόφηση, εποµένως έχουν συγκριτικά το πιο προβλέψιµο θεραπευτικό αποτέλεσµα. Και αυτό είναι ένα στοιχείο που πάντοτε λαµβάνει υπ’ όψιν του ο γιατρός όταν αποφασίζει για το σχήµα ινσουλινοθεραπείας που θα συστήσει στον ασθενή. Από τους υπόλοιπους παράγοντες που επηρεάζουν την διακύµανση στην απορρόφηση της ινσουλίνης κάποιοι σχετίζονται µε τις πρακτικές που ακολουθεί ο διαβητικός ασθενής, όπως είναι η ανακίνηση του διαλύµατος (εναιωρήµατος) της ινσουλίνης πριν την ένεση, η ανατοµική περιοχή του σώµατος που γίνεται η υποδόρια ένεση, η εναλλαγή θέσης της ένεσης στην ίδια περιοχή και η φυσική δραστηριότητα του ατόµου που µπορεί να ακολουθήσει µετά την ένεση. • Η ανακίνηση του εναιωρήµατος της ινσουλίνης (επαναιώρηση) πριν την ένεση είναι απαραίτητη για όλες τις ινσουλίνες που περιέχουν πρωταµίνη, όπως είναι η ισοφανική ανθρώπινη ινσουλίνη και τα έτοιµα µείγµατα ανθρώπινης ινσουλίνης και ανάλογων ανθρώπινης ινσουλίνης. Η σωστή τεχνική για την επαναιώρηση περιλαµβάνει την αναστροφή της προγεµισµένης πένας ή του φιαλιδίου δέκα

24 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

φορές και την κύλιση ανάµεσα στις παλάµες άλλες δέκα φορές (Εικόνα 1). Το επαναιωρηµένο υγρό πρέπει να είναι οµοιόµορφα λευκό και θολό πριν την ένεση. Στην περίπτωση που η επαναιώρηση του σκευάσµατος ινσουλίνης δεν γίνεται σωστά, ή δεν γίνεται καθόλου, η απορρόφηση της ινσουλίνης είναι διαταραγµένη, µε επακόλουθες επιπτώσεις στην δράση της. • Η ανατοµική περιοχή του σώµατος που γίνεται η υποδόρια ένεση της ανθρώπινης ινσουλίνης έχει σηµασία για την απορρόφηση, καθώς έχει δειχθεί ότι είναι ταχύτερη όταν η ένεση γίνεται στην περιοχή της κοιλιάς, συγκριτικά µε την περιοχή των γλουτών και της πρόσθιας επιφάνειας των µηρών και των βραχιόνων (Εικόνα 2). Γι’ αυτό και µπορεί να είναι προτιµότερο η πρωινή ένεση να γίνεται στην περιοχή της κοιλιάς ώστε να υπάρχει καλύτερη ρύθµιση στην µεταγευµατική αύξηση του σακχάρου αίµατος. Επίσης, σε ασθενείς µε νυχτερινές υπογλυκαιµίες µπορεί να είναι προτιµότερο η βραδινή ένεση να γίνεται στην περιοχή των γλουτών ή των µηρών. Ωστόσο, αυτό δεν ισχύει για τα ανάλογα της ανθρώπινης ινσουλίνης, όπου ο ρυθµός απορρόφησης έχει δειχθεί παρόµοιος στις διάφορες ανατοµικές περιοχές. Η συστηµατική κυκλική εναλλαγή της θέσης που γίνεται η

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

- ΦΡΥΓΑΝΙΕΣ ΜΕ ΣΙΚΑΛΗ “ΧΩΡΙΣ” ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΑΛΑΤΙΟΥ & ΖΑΧΑΡΗΣ

ΦΡΥΓΑΝΙΕΣ ΣΤΑΡΕΝΙΕΣ “ΧΩΡΙΣ” ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΑΛΑΤΙΟΥ & ΖΑΧΑΡΗΣ 25

ΠΟΛΥ∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΜΠΙΣΚΟΤΑ ΠΡΩΙΝΟΥ ΧΩΡΙΣ ΖΑΧΑΡΗ

DIGESTIVE ΧΩΡΙΣ ΖΑΧΑΡΗ -

DIGESTIVE BARS ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΖΑΧΑΡΗΣ MINI DIGESTIVE ΧΩΡΙΣ ΖΑΧΑΡΗ - CREAM CRACKERS ΧΩΡΙΣ ΖΑΧΑΡΗ ΚRISPIES ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΖΑΧΑΡΗΣ -

ΠΟΛΥ∆ΗΜΗΤΡΙΑΚΑ ΜΠΙΣΚΟΤΑ ΠΡΩΙΝΟΥ ΧΩΡΙΣ ΖΑΧΑΡΗ - ΦΡΥΓΑΝΙΕΣ ΜΕ ΣΙΚΑΛΗ “ΧΩΡΙΣ ΧΩΡΙΣ ΠΡΟΣΘΗΚΗ ΑΛΑΤΙΟΥ & ΖΑΧΑΡΗΣ

Όταν η γεύση "χτυπάει" πράσινο

Η εταιρία Παπαδοπούλου πιστή στην υπόσχεση της να παρέχει προϊόντα που καλύπτουν τις ολοένα αυξανόµενες διατροφικές ανάγκες των καταναλωτών της, διαθέτει µία ολοκληρωµένη σειρά προϊόντων Χωρίς Ζάχαρη, για όσους θέλουν να περιορίσουν την κατανάλωση ζάχαρης στην διατροφή τους. ∆οκιµάστε τα Cream Crackers, τα Πολυδηµητριακά Μπισκότα Πρωινού, τα Digestive & Mini Digestive Παπαδοπούλου Χωρίς Ζάχαρη, τις µπάρες Digestive Bars και τα παξιµαδάκια KRISPIES Xωρίς Προσθήκη Ζάχαρης, αλλά και τις φρυγανιές Χωρίς Προσθήκη Αλατιού και Ζάχαρης σε δύο τύπους: Σταρένιες και µε Σίκαλη. Βάλτε στη διατροφή σας την Πράσινη σειρά Παπαδοπούλου και κερδίστε όλη την απόλαυση χωρίς τη ζάχαρη!

ΡΥΘΜΙΣΗ ΤΟΥ ΔΙΑΒΗΤΗ

υποδόρια ένεση σε µία ανατοµική περιοχή είναι πολύ σηµαντική γιατί έτσι εξασφαλίζεται η αποφυγή δερµατικών αντιδράσεων στα σηµεία των ενέσεων, που χαρακτηρίζουν το φαινόµενο της λιποδυστροφίας. Οι δερµατικές αντιδράσεις αυτές κυρίως οφείλονται σε τοπική αύξηση του υποδόριου λίπους (λιποϋπερτροφία) οπότε σχηµατίζονται µικρές διογκώσεις που γίνονται αντιληπτές µε την ψηλάφηση, αλλά µπορεί να είναι και ορατές, ενώ σπάνια οφείλονται σε τοπική ατροφία του λιπώδους ιστού (λιποατροφία), οπότε σχηµατίζονται µικρές εµβαθύνσεις στην επιφάνεια του δέρµατος. Εφ’ όσον γίνει η ένεση της ινσουλίνης στις ανώµαλες αυτές δερµατικές περιοχές δεν µπορεί να γίνει οµαλή απορρόφηση µε αποτέλεσµα η δράση της ινσουλίνης να είναι απρόβλεπτη και µε επακόλουθο άλλοτε την υπεργλυκαιµία και άλλοτε την αυξηµένη πιθανότητα υπογλυκαιµίας. Για την πρόληψη λοιπόν των δερµατικών αντιδράσεων συστήνεται η υποδόρια ένεση της ινσουλίνης να γίνεται µε απόσταση τουλάχιστον ενός εκατοστού µεταξύ δύο γειτονικών σηµείων ένεσης και την επάνοδο στο ίδιο σηµείο ένεσης σε µεσοδιάστηµα το λιγότερο µίας εβδοµάδας. • Υπάρχουν διάφοροι πίνακες που προτείνουν πολύ παραστατικά τρόπους για την εφαρµογή της συστηµατικής κυκλικής εναλλαγής της θέσης ένεσης (Εικόνα 3). Επιπλέον, θα πρέπει ο ασθενής να ελέγχει τακτικά τις περιοχές των ενέσεων για να βεβαιώνεται ότι το δέρµα είναι σε καλή κατάσταση, καθώς και να γίνεται έλεγχος µε επισκόπηση και ψηλάφηση των περιοχών που γίνονται οι ενέσεις κατά την προγραµµατισµένη εξέταση του ασθενούς.

• Η τήρηση της σωστής τεχνικής για την υποδόρια ένεση της ινσουλίνης και η χρήση του κατάλληλου µήκους βελονών ουσιαστικά αποκλείει το ενδεχόµενο της κατά λάθος ενδοµυϊκής ένεσης, που συνεπάγεται ταχύτερη απορρόφηση της ινσουλίνης, µε επακόλουθο διακυµάνσεις του σακχάρου αίµατος και αυξηµένο κίνδυνο υπογλυκαιµίας (Εικόνα 4). • Οι µεταβολές της ροής του αίµατος στην περιοχή που γίνεται η υποδόρια ένεση της ινσουλίνης επηρεάζουν την απορρόφηση της (Εικόνα 4). Η άσκηση, το µπάνιο µε πολύ ζεστό νερό, ή η χρήση σάουνας και το µασάζ, αυξάνουν την ροή του αίµατος, οπότε για µεν την άσκηση θα πρέπει να αποφεύγεται η ένεση στην ανατοµική περιοχή που συµµετέχει στην άσκηση, πχ. όχι στους µηρούς αν ο ασθενής πρόκειται να τρέξει, ή όχι στον βραχίονα αν πρόκειται να παίξει τένις, για δε τα υπόλοιπα καλό είναι να γίνονται σε χρονική απόσταση από την ένεση της ινσουλίνης. Εποµένως, όταν διαπιστώνονται σηµαντικές µεταβολές του σακχάρου αίµατος στις τακτικές µετρήσεις, καθώς και ανεξήγητες υπογλυκαιµίες, θα πρέπει πάντα να εξετάζεται το ενδεχόµενο µεταβολών στην απορρόφηση της ινσουλίνης που σχετίζονται µε τις πρακτικές που εφαρµόζει ο ασθενής µε διαβήτη, πριν προχωρήσει ο γιατρός σε τροποποίηση δοσολογίας ή ακόµη και σε αλλαγή του σχήµατος ινσουλινοθεραπείας. Μία επανεξέταση βήµα - βήµα της όλης τεχνικής στην ένεση της ινσουλίνης είναι πάντα χρήσιµη, καθώς µπορεί να αποκαλύψει ελλιπή εκπαίδευση ή παραλείψεις.

βιβλιογραφία 1. Koivisto VA, Felig P. Effects of leg exercise on insulin absorption in diabetic patients. N Engl J Med 1978; 298:79. 2. Koivisto VA. Sauna-induced acceleration in insulin absorption from subcutaneous injection site. Br Med J 1980; 280:1411. 3. Koivisto VA, Felig P. Alterations in insulin absorption and in blood glucose control associated with varying insulin injection sites in diabetic patients. Ann Intern Med 1980; 92:59. 4. Sindelka G, Heinemann L, Berger M, et al. Effect of insulin concentration, subcutaneous fat thickness and skin temperature on subcutaneous insulin absorption in healthy subjects. Diabetologia 1994; 37:377.

26 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

5. Barnett AH, Clarke P. Are our insulins more or less predictable than our patients? Practical Diabetes Int 2004; 21(9): 341�348 6. Home PD. Plasma insulin profiles after subcutaneous injection: how close can we get to physiology in people with diabetes? Diabetes Obes Metab 2015; 17:1011 7. Frid AH, Kreugel G, Grassi G, et al. New insulin delivery recommendations. Mayo Clin Proc 2016; 91(9): 1231 8. Heise T, Mathieu C. Impact of the mode of protraction of basal insulin therapies on their pharmacokinetic and pharmacodynamic properties and resulting clinical outcomes Diabetes Obes Metab. 2017; 19(1): 3-12

Multiseed Bread Mix

για Πολύσπορο Αρτοσκεύασμα

Χαμηλού Γλυκαιμικού Δείκτη 54* *

Πιστοποίηση Πανεπιστημίου Oxford Brookes, School of Life Sciences, Nutrition and Food Science Group, UK Τρόφιμα με

Γλυκαιμικός Δείκτης

• Χαμηλό γλυκαιμικό δείκτη

≤55

• Μέτριο γλυκαιμικό δείκτη

56-69

• Υψηλό γλυκαιμικό δείκτη

≥70

Πηγή: Harvard Health Publications – Harvard Medical School

Γλυκαιμικός Δείκτης: Ο ρυθμός αύξησης της γλυκόζης στο αίμα μετά από γεύμα.

✔ Υπέροχη Γεύση ✔ Πηγή Εδώδιμων Ινών

ΣΤΕΛΙΟΣ ΚΑΝΑΚΗΣ ΑΒΕΕ Τ 210 24 19 700 F 210 24 62 433 ΥΠΟΚ/ΜΑ ΒΟΡΕΙΟΥ ΕΛΛΑΔΟΣ Τ 2310 570 121-4 F 2310 570 130 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016 www.stelioskanakis.gr I info@stelioskanakis.gr

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Στο Youth Leadership Camp συµµετείχε και φέτος η ΕΛΟ∆Ι Η εµπειρία όπως την βίωσε ο απεσταλµένος της Βαρθολοµαίος Παπαδοκωνσταντάκης

νοµάζοµαι Βαρθολοµαίος Παπαδοκωνσταντάκης, είµαι 25 χρονών, ζω από τα εννέα µου χρόνια µε Σακχαρώδη ∆ιαβήτη Τύπου 1 και κατάγοµαι από το Ηράκλειο της Κρήτης. Αποφοίτησα από το τµήµα Κοινωνιολογίας του Πανεπιστηµίου Κρήτης τον Ιούνιο του 2015 και έκτοτε αποφάσισα να ασχοληθώ µε τον τοµέα της υγείας και συγκεκριµένα τον Σακχαρώδη ∆ιαβήτη. Σήµερα είµαι µεταπτυχιακός φοιτητής του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστηµίου Αθηνών στο πρόγραµµα Προαγωγή και Αγωγή Υγείας.

28 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Η δράση µου σχετικά µε τον ∆ιαβήτη αρχίζει µέσω της ΠΕΑΝ∆, όπου µου δόθηκε η ευκαιρία να εργαστώ σαν οµαδάρχης στην καλοκαιρινή κατασκήνωση για παιδιά µε διαβήτη τον περασµένο Ιούλιο, επίσης έχω εκπαιδευτεί από την ΠΕΑΝ∆ σε ό,τι αφορά την διαχείριση του διαβήτη, και ειδικά σε παιδιά στα πλαίσια της κατασκήνωσης. Στην αναζήτηση µου για περαιτέρω εκπαίδευση σε ό,τι αφορά τον διαβήτη και τα ζητήµατα που τον περιβάλλουν βρήκα µέσω του Facebook πληροφορίες για το Youth Leadership Camp (YLC) της International Diabetes

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ Federation (IDF) Europe από τον περσινό αντιπρόσωπο ∆ηµήτρη Καπερδανάκη µέσω της σελίδας του sweetstoriesGR: The T1D Forum. Αφού πληροφορήθηκα για το πώς θα µπορούσα να συµµετάσχω, επικοινώνησα µε άτοµα από την ΠΑΣΥΝΕ∆ στην Κρήτη και την ΕΛΟ∆Ι και τελικά η αίτηση µου έγινε δεκτή και από την µεριά της IDF EUROPE. Τον περασµένο Ιούλιο λοιπόν στις 10 µε 16 είχα την τιµή να αντιπροσωπεύσω την ΕΛΟ∆Ι στο YLC της IDF το οποίο πραγµατοποιήθηκε στην όµορφη συµπρωτεύουσα της Ρουµανίας την Cluj-Napoca. Τις ηµέρες του YLC εκπαιδευτήκαµε πάνω σε θέµατα σχετικά µε την συνηγορία, ευαισθητοποίηση του κοινού και των ασθενών, εκπαίδευση, ενηµέρωση, κινητοποίηση στα θέµατα του Σ∆. Ο στόχος ήταν, µε λίγα λόγια, να πάρουµε σηµαντικά εργαλεία και γνώσεις για να έχουµε ένα σηµαντικό αποτέλεσµα και αντίκτυπο στις δράσεις µας όταν έρθει η ώρα να υλοποιήσουµε µια ιδέα που θα έχει σαν στόχο την κοινότητα των ατόµων µε διαβήτη, όπως και την ευαισθητοποίηση του ευρύτερου κοινού. Τις µέρες αυτές, µαζί µε άλλους 19 νέους και νέες από διαφορετικές χώρες της Ευρώπης, είχαµε ένα γεµάτο πρόγραµµα από µαθήµατα, οµιλίες και οµαδικές εργασίες µε την παρουσία εκπροσώπων της IDF, καλεσµένων όπως από την οµοσπονδία της Ρουµανίας, εταιριών όπως της Lilly, και ηγετικά στελέχη της IDF και του χώρου του Σ∆ διεθνώς. Στο πλαίσιο της συµµετοχής µας στόχος ήταν επίσης να παρουσιάσει ο εκπρόσωπος κάθε χώρας τα δεδοµένα για την κατάσταση του ∆ιαβήτη στην χώρα του, και αξίζει να αναφέρω σε αυτό το σηµείο ότι, εν συγκρίσει µε τις υπόλοιπες 19 χώρες, βρισκόµαστε ανάµεσα στις καλύτερες χώρες σε παροχές σχετικά µε τον Σ∆ 1 στην Ευρώπη, όπως η Γερµανία, η Βρετανία, η Σουηδία κλπ. Η εµπειρία αυτή, αν και σύντοµη, µου άφησε τις καλύτερες αναµνήσεις. Από την µία η εκπαίδευση και η καθοδήγηση από τους υπεύθυνους της IDF που µας µετέδωσαν τις γνώσεις και την εµπειρία τους, και από την άλλη οι σχέσεις και οι φιλίες που δηµιουργήσαµε µεταξύ µας. Η ανταλλαγή απόψεων και η συνεργασία µε άτοµα διαφορετικού κοινωνικοπολιτισµικού υπόβαθρου σε βάζει σε διαδικασία να ανακαλύψεις την δύναµη της οµάδας, όπου κάθε ένας χρησιµοποιεί τα ξεχωριστά ταλέντα του για να έρθει εις πέρας µια αποστολή. Αυτό κατάλαβα µέσα από την συναναστροφή µου µε κάθε αντιπρόσωπο και κάθε υπεύθυνο του camp.

Η συµµετοχή µου σε αυτό το camp έχει ήδη αρχίσει να παίζει σηµαντικό ρόλο στα σχέδια µου για το µέλλον. Σαν στόχο έχω να ασχοληθώ αποκλειστικά µε τον Σ∆1, αλλά και τον Σ∆2, στο µέλλον τόσο στην χώρα µας αλλά και στο εξωτερικό. Και, εάν µου δοθεί η ευκαιρία, θα ήθελα να λάβω µέρος σε καµπάνιες ενηµέρωσης για τον ∆ιαβήτη, να εργαστώ στον τοµέα αυτόν σαν εκπαιδευτής και διοργανωτής, και σε συνεργασία µε τους προηγούµενους συµµετέχοντες στα YLC’S να βοηθήσουµε τα άτοµα µε διαβήτη στην χώρα µας. Εν τέλει, έχω σαν στόχο να χρησιµοποιήσω τις γνώσεις και τις εµπειρίες αυτές για την προαγωγή και αγωγή υγείας σχετικά µε τα θέµατα που περιβάλλουν τον ∆ιαβήτη όπου µου δοθεί η ευκαιρία, µια και αποτελεί µια από τις πιο κύριες χρόνιες παθήσεις των ηµερών µας, αλλά και του µέλλοντος.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Ηµερίδα για την πρόληψη και την αντιµετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη στη Βουλή

ε σύνθηµα «Πρόλαβε το διαβήτη µε υγιεινή διατροφή, έλεγχο σωµατικού βάρους και άσκηση», διοργανώθηκε ειδική ηµερίδα στη Βουλή των Ελλήνων. Με πρωτοβουλία της ΕΛΟ∆Ι και της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας στις 27 Ιουλίου, πραγµατοποιήθηκε ηµερίδα για την πρόληψη και την αντιµετώπιση του σακχαρώδη διαβήτη, µε τη συνδιοργάνωση της ∆ιαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, της Ειδικής Υπηρεσίας Υγειονοµικής Κάλυψης και του Συλλόγου των Υπαλλήλων της Βουλής. Πριν την έναρξη της ηµερίδας, πραγµατοποιήθηκαν µετρήσεις του σακχάρου σε όλους τους παρευρισκόµενους

30 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

στην ηµερίδα αλλά και του προσωπικού της Βουλής. Την ηµερίδα άνοιξε µε την οµιλία του ο πρόεδρος της ∆ιαρκούς Επιτροπής Κοινωνικών Υποθέσεων, κ. Νικόλαος Μανιός, ο οποίος τόνισε πως η Επιτροπή έκανε ασµένως δεκτή την πρόταση του Προέδρου της Βουλής, µετά από αίτηµα των αρµόδιων φορέων, να πραγµατοποιηθεί η ηµερίδα, µε στόχο την ευρύτατη ενηµέρωση στο φλέγον αυτό θέµα και υπογράµµισε πως η Βουλή πρέπει να βρίσκεται πάντα στο πλευρό των φορέων που προσπαθούν να βελτιώσουν την υγεία των πολιτών. Στη συνέχεια ο Ε΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής και καρδιοχειρουργός κ. ∆ηµήτριος Κρεµαστινός, στη σύντοµη παρέµβασή του τόνισε ότι το

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

πρόβληµα αφορά 1,5 εκατοµµύριο Έλληνες που πάσχουν από διαβήτη και πρέπει να αντιµετωπίζεται στην ολότητά του, από κοινού µε την παχυσαρκία, την αρτηριακή πίεση και την υψηλή χοληστερίνη. Σηµείωσε δε ότι κατά 50% η αντιµετώπιση του προβλήµατος στηρίζεται στην πρόληψη και την ενηµέρωση και στο πλαίσιο αυτό οι ενηµερωτικές ηµερίδες είναι πολύ χρήσιµες. Ο ΣΤ΄ Αντιπρόεδρος της Βουλής, κ. Γεώργιος Λαµπρούλης, αναφέρθηκε στα στοιχεία που επιβεβαιώνουν τη ραγδαία εξάπλωση του σακχαρώδη διαβήτη, στη σηµασία της πρωτογενούς πρόληψης και στην ανάγκη ελεύθερης πρόσβασης των πολιτών στις υπηρεσίες υγείας. Στην ανάγκη

να συµβάλλει ο Σύλλογος των Υπαλλήλων της Βουλής στην ενηµέρωση τόσο των εργαζοµένων στο κοινοβούλιο όσο και ευρύτερα της ελληνικής κοινωνίας σε µια σειρά καυτών ζητηµάτων, όπως είναι η πρόληψη και η προστασία από τον διαβήτη, αναφέρθηκε στον χαιρετισµό του και ο Πρόεδρος του συλλόγου κ. Γιάννης Σιαµπάνης. Στην ηµερίδα µίλησαν επίσης η κα. Ανδριανή Βαζαίου, παιδίατρος - διευθύντρια Α΄ Παιδιατρικής Κλινικής Π. & Α. Κυριακού, ο κ. Σταύρος Παππάς, παθολόγος - Αντιπρόεδρος της Ελληνικής ∆ιαβητολογικής Εταιρείας και η κ. Ναταλία Τζήµα, παθολόγος - προϊσταµένη της Ειδικής Υπηρεσίας Υγειονοµικής Κάλυψης της Βουλής των Ελλήνων.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Εντείνει τις διεκδικήσεις της προς το Υπουργείο Υγείας η ΕΛΟ∆Ι

ε αµείωτους ρυθµούς συνεχίζει να πιέζει το ∆ιοικητικό Συµβούλιο της ΕΛΟ∆Ι, το Υπουργείο Υγείας, προκειµένου να διασφαλίσει τα δικαιώµατα των ατόµων µε διαβήτη. Συγκεκριµένα, στις 5 Ιουλίου πραγµατοποιήθηκε συνάντηση µε τον Υπουργό Υγείας κ. Ανδρέα Ξανθό, µε τον οποίο συζήτησαν θέµατα που αφορούν: 1. Τα αναλώσιµα για το σακχαρώδη διαβήτη 2. Η υποστελέχωση και το κλείσιµο των διαβητολογικών ιατρείων σε Περιφερικά Νοσοκοµεία 3. Η ανάγκη θεσµοθέτησης και λειτουργίας ιατρείων διαβητικού ποδιού 4. Η ανάγκη για ανάληψη εθνικού σχεδίου δράσης για το σακχαρώδη διαβήτη 5. Η ανάγκη συµµετοχής της ΕΛΟ∆Ι στις αποφάσεις των φορέων της πολιτείας στις αποφάσεις και τα σχέδια που αφορούν το διαβήτη στην Ελλάδα Όσον αφορά τα αναλώσιµα, ο υπουργός υγείας υποσχέθηκε ότι από πλευράς του υπουργείου θα λάβει µέτρα ώστε να µην επιβαρυνθούν οικονοµικά (µε συµµετοχή) τα άτοµα µε σακχαρώδη διαβήτη και ότι θα ληφθούν όλα τα απαραίτητα µέτρα ώστε τα άτοµα µε διαβήτη θα συνεχίσουν να λαµβάνουν αναλώσιµα τα οποία είναι αξιόπιστα και πιστοποιηµένα. Επίσης υποσχέθηκε ότι θα γίνουν οι σχετικές παρεµβάσεις προς τον ΕΟΠΥΥ ώστε να υπάρξει δυνατότητα συνταγογράφησης αναλωσίµων για τις αντλίες ινσουλίνες για χρονικό διάστηµα 6-12 µηνών. Σχετικά µε το κλείσιµο και την υποστελέχωση τον διαβητολογικών ιατρείων ο Υπουργός υποσχέθηκε ότι στο πλαίσιο του δυνατού θα λάβει µέτρα για τη στελέχωση των νοσοκοµείων που δεν υπάρχουν εξωτερικά διαβητολογικά ιατρεία στα νοσοκοµεία ώστε αυτά να λειτουργήσουν το συντοµότερο δυνατό. Στην πρόταση της ΕΛΟ∆Ι για δηµιουργία ιατρείων διαβητικού ποδιού, ο Υπουργός έδειξε ιδιαίτερο ενδιαφέρον και υποσχέθηκε ότι θα εξετάσει τις δυνατότητες για λειτουργία ιατρείων διαβητικού ποδιού σε όλα τα µεγάλα νοσοκοµεία και στα περιφερικά Νοσοκοµεία. Όσον αφορά την ανάληψη εθνικού σχεδίου δράσης για το σακχαρώδη διαβήτη, ο κ. Ξανθός υποσχέθηκε ότι το υπουργείο σε συνεργασία µε τη νέα σύνθεση του ΕΚΕ∆Ι σχεδιάζουν να λάβουν δράση για το διαβήτη σε εθνικό επίπεδο. Τέλος, όσον αφορά την υποχρεωτική παρουσία της ΕΛΟ∆Ι στις αποφάσεις του Υπουργείου, ο κ. Ξανθός υποσχέθηκε ότι στο µέλλον θα καλείται η ΕΛΟ∆Ι, όπου είναι δυνατό, στα αρµόδια όργανα για τη λήψη αποφάσεων ώστε να ακούγεται η φωνή των πασχόντων από διαβήτη πριν τη λήψη αποφάσεων.

32 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Κατασκήνωση παιδιών και εφήβων µε σακχαρώδη διαβήτη

ε µεγάλη επιτυχία ολοκληρώθηκε και φέτος (3-12 Αυγούστου 2017), για 20η χρονιά, η θερινή κατασκήνωση για παιδιά και εφήβους µε σακχαρώδη διαβήτη της Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής ΑΠΘ σε συνεργασία µε τη ΧΑΝΘ. Η κατασκήνωση που αποτελεί πλέον θεσµό γίνεται εντός της τρίτης κατασκηνωτικής περιόδου της ΧΑΝΘ, στον Άγιο Νικόλαο Χαλκιδικής. Εκεί επί 10 ηµέρες, 45 παιδιά και έφηβοι µε ινσουλινοεξαρτώµενο σακχαρώδη διαβήτη συµµετείχαν κανονικά και πλήρως στο πρόγραµµα της κατασκήνωσης. Αυτό είναι δυνατόν µε την επίβλεψη των εξειδικευµένων επιστηµόνων της Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής, οι οποίοι φροντίζουν για τη ρύθµιση των παιδιών σε εικοσιτετράωρη βάση µέσω 7 προγραµµατισµένων (στη διάρκεια του 24ώρου) µετρήσεων σακχάρου αίµατος, ή και περισσότερων αν χρειαστεί. Στόχος της κατασκήνωσης είναι να βοηθήσει τόσο στην εκπαίδευση των παιδιών και εφήβων µε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 όσο και στην ψυχολογική τους υποστήριξη. Η διοργάνωση του συγκεκριµένου προγράµµατος ξεκίνησε το 1995 από την αείµνηστη Αν. Καθηγήτρια Παιδιατρικής Ενδοκρινολογίας ΑΠΘ Μαρία Παπαδοπούλου και σήµερα συνεχίζεται υπό την επίβλεψη της παιδοενδοκρινολόγου Μαρίας Παπαγιάννη και της επιστηµονικής οµάδας της Παιδοενδοκρινολογικής Μονάδας της Γ’ Παιδιατρικής Κλινικής ΑΠΘ, του Ιπποκράτειου Νοσοκοµείου Θεσσαλονίκης, αποτελούµενης από την παιδοενδοκρινολόγο κ. Κώστα, την παιδίατρο-διαβητολόγο κ. Τσιρουκίδου, διατροφολόγους και νοσηλευτές. Πολύτιµη για την επιτυχία της κατασκήνωσης υπήρξε, για ακόµη µία φορά, η συνδροµή του τµήµατος κατασκηνώσεων και του προσωπικού της ΧΑΝΘ. Η επιτυχία της όλης διοργάνωσης αποτυπώνεται και στις απόψεις των παιδιών που συµµετείχαν ενώ δηλώνουν ότι επιθυµούν να ξαναέρθουν και ότι απέκτησαν πολύτιµη εµπειρία η οποία θα τους βοηθήσει στην καλύτερη ρύθµιση του διαβήτη τους. Παρακολουθήστε το σχετικό video των παιδιών που συµµετείχαν στην κατασκήνωσή. https://www.youtube. com/watch?v=HQ8F3mr-11o.

ΕΠΙΣΤΗΜΟΝΙΚΕΣ ΚΑΙ ΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΔΡΑΣΕΙΣ

Το κάλεσµα του προέδρου της ΕΛΟ∆Ι κ. Νικόλαου Τεντολούρη στο προσεχές συνέδριο Αγαπητοί φίλοι, Φέτος στις 21 και 22 Οκτωβρίου 2017 θα πραγµατοποιηθεί το 11ο Πανελλήνιο Συνέδριο της ΕΛΟ∆Ι µε θέµα “Σακχαρώδης ∆ιαβήτης: Η σύγχρονη επιδηµία του αιώνα -Η γνώση είναι δύναµη” που θα πραγµατοποιηθεί στο Ξενοδοχείο Mare Nostrum στην περιοχή Βραυρώνα στο Νοµό Αττικής. Το ∆Σ της ΕΛΟ∆Ι έχει κάνει όλη την απαραίτητη προεργασία που εγγυάται µια ασφαλή και ευχάριστη διαµονή για τους συµµετέχοντες και τις οικογένειές τους. Όπως σας είναι πλέον γνωστό, ο σακχαρώδης διαβήτης είναι η συχνότερη µεταβολική πάθηση στη χώρα µας αλλά και παγκοσµίως και η συχνότητά της φαίνεται ότι αυξάνεται µε γρήγορους ρυθµούς. Η νόσος είναι χρόνια και µπορεί να προκαλέσει σοβαρές επιπλοκές. Για τη νόσο δεν υπάρχει οριστική θεραπεία και ίαση και όλες οι προσπάθειες έχουν ως στόχο τη βελτίωση της γλυκαιµικής ρύθµισης µε σκοπό τη µείωση του κινδύνου εµφάνισης επιπλοκών. Το τρίπτυχο της επιτυχούς αντιµετώπισης του διαβήτη είναι εκπαίδευση-φαρµακευτική αγωγή και αυτοέλεγχος. Το συνέδριο εστιάζει στη γνώση και στην εκπαίδευση, επειδή η γνώση είναι απαραίτητη για την αποτελεσµατικότερη διαχείριση του διαβήτη. Στο συνέδριο και φέτος, θα συµµετάσχουν αξιόλογοι οµιλητές µε εµπειρία στην αντιµετώπιση του διαβήτη τύπου 1 και τύπου 2. Ιδιαίτερο βάρος θα δοθεί στην πρόληψη και πρόβλεψη

του διαβήτη. Θα αναπτυχθούν θέµατα που αφορούν τη διατροφή, τις ψυχολογικές επιπτώσεις, την πρόληψη των καρδιαγγειακών επιπλοκών, µε τη σωστή αντιµετώπιση της υπερλιπιδαιµίας, της αρτηριακής πίεσης και τις τεχνικές χορήγησης της ινσουλίνης. Στη θεµατολογία συµπεριλάβαµε θέµατα που απασχολούν συχνά τα άτοµα µε διαβήτη, όπως είναι η θυρεοειδοπάθεια και η κοιλιοκάκη. Επίσης έχει προγραµµατιστεί να παρευρεθεί ειδικός από το Υπουργείο Εργασίας, ο οποίος θα απαντήσει σε ερωτήσεις σχετικά µε τις παροχές και τα δικαιώµατα των ατόµων µε διαβήτη. Θα παρουσιαστούν επίσης όλα τα δεδοµένα σχετικά µε τη συµβολή των νεότερων τεχνολογιών στην παρακολούθηση του διαβήτη και των αντλιών ινσουλίνης. Επιπλέον, θα υπάρχουν - παράλληλα µε τις εισηγήσεις - επίδειξη των νέων τεχνολογιών και συναντήσεις µε ειδικούς για επίλυση προβληµάτων. Είναι σηµαντικό να τονίσουµε ότι θα δοθεί το βήµα στους εκπροσώπους των συλλόγων, ώστε να θέσουν τα προβλήµατα που τους απασχολούν. Τέλος οι συµµετέχοντες στα προηγούµενα έτη στο IDF Europe Youth Leadership Camp και στο IDF Europe Meeting θα εκθέσουν την εµπειρία τους από τη συµµετοχή τους σε αυτά. Εκ µέρους του ∆Σ της ΕΛΟ∆Ι καλώ όλα τα µέλη των συλλόγων µας και τις οικογένειές τους να συµµετάσχουν στο σηµαντικό αυτό συνέδριο.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

34 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΚΟΥΚΟΥΛΗΣ Αναπληρωτής Καθηγητής Ενδοκρινολογίας, ∆ιευθυντής Τµήµατος Ενδοκρινολογίας και Κέντρου Μεταβολισµού και ∆ιαβήτη, ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ-Hospital Center

Μικροοργανισµοί του εντέρου και διαβήτης, µια αναδυόµενη σχέση ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΚΑΙ ΜΙΚΡΟΒΙΟΓΟΝΙ∆ΙΩΜΑ Το ανθρώπινο σώµα είναι µια µεγάλη δεξαµενή µικροοργανισµών. Ο γαστρεντερικός σωλήνας µε pH 5,7 - 6,7 και θερµοκρασία 37 - 37,2 CO είναι ένα ιδανικό περιβάλλον για την ανάπτυξη πολλών µικροοργανισµών.(1,2) Ο αριθµός των µικροοργανισµών αυτών ανέρχεται σε 100 τρισεκατοµµύρια, αποτελεί µια βιοµάζα περίπου δύο κιλών,(3,4) και περιγράφεται µε τον όρο «µικροβίωµα». Πάνω από το 99% των µικροοργανισµών αυτών είναι αναερόβιοι και αυτό οφείλεται στην περιορισµένη διάθεση οξυγόνου στο έντερο. Η µεγαλύτερη πυκνότητα των µικροοργανισµών βρίσκεται στο παχύ έντερο όπου υπολογίζονται στα 1012 κύτταρα ανά κυβικό εκατοστό µάζας. Η πλειοψηφία των µικροοργανισµών του εντέρου ανήκει σε 4 φύλλα: Τα Firmicutes, τα Ακτινοβακτήρια, τα Πρωτεοβακτήρια και τα Βακτηριοειδή. Οι δύο κύριες οµάδες είναι τα Firmicutes και τα Βακτηριοειδή, όπου κάθε µια τους περιλαµβάνει πάνω από 1000 είδη.(5) Το σύνολο των γονιδίων στο µικροβίωµα είναι 100 φορές µεγαλύτερο από το ανθρώπινο γονιδίωµα και περιγράφεται µε τον όρο «µικροβιογονιδίωµα» (microbiome). Παλαιότερα θεωρούσαν ότι τα γονίδια των µικροοργανισµών

του εντέρου κωδικοποιούν λειτουργίες που επηρεάζουν ευνοϊκά τον µεταβολισµό των υδατανθράκων ή την ανοσία (φυσική και επίκτητη) αλλά πρόσφατες µελέτες δείχνουν ότι το µικροβίωµα έχει σηµαντική συµµετοχή τόσο στην υγεία όσο και τη εκδήλωση νόσων.(6,7) Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΜΙΚΡΟΟΡΓΑΝΙΣΜΩΝ ΤΟΥ ΠΕΠΤΙΚΟΥ ΣΩΛΗΝΑ ΣΤΟ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟ To µικροβίωµα του εντέρου επηρεάζει αρκετές βιολογικές λειτουργίες του σώµατος, και ο χαρακτηρισµός του αποτελεί πεδίο εντατικής έρευνας τα τελευταία χρόνια. Πρόσφατες µελέτες δείχνουν ότι το µικροβίωµα δεν συµµετέχει µόνο στη διαδικασία της διάσπασης της τροφής και της ανοσίας αλλά έχει σηµαντικό ρόλο στη ρύθµιση του µεταβολισµού σε υγιείς και ασθενείς.(6,7) Σηµαντική βοήθεια στην κατανόηση της σχέσης του µικροβιώµατος µε τον µεταβολισµό έδωσαν νέες τεχνικές ανάλυσης των γονιδίων των µικροοργανισµών του εντέρου (8) και η χρησιµοποίηση ποντικιών µε πεπτικό σωλήνα χωρίς µικροοργανισµούς. Τα ερευνητικά ευρήµατα των τελευταίων ετών υποδηλώνουν ότι οι µικροοργανισµοί που αποικίζουν τον εντερικό

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

σωλήνα παίζουν σηµαντικό ρόλο σε παθήσεις όπως η παχυσαρκία, τα καρδιοαγγειακά νοσήµατα και ο σακχαρώδης διαβήτης. Παρατηρήσεις σε πειραµατόζωα και ανθρώπους δείχνουν ότι η παχυσαρκία και ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (Σ∆2) συνδέονται µε αλλαγή της σύνθεσης των βακτηριδίων του εντέρου που χαρακτηρίζεται µε τον όρο «δυσβίωση». Μεγάλες µεταγονιδιακές µελέτες σε ανθρώπους δείχνουν σηµαντικές συσχετίσεις ορισµένων βακτηριδίων του εντέρου µε συγκεκριµένα γονίδια και αντίστοιχες επιδράσεις σε µεταβολικές οδούς, συµβατές µε τον Σ∆2. Γνωρίζουµε ότι διατροφή πλούσια σε φυτικές ίνες βελτιώνει την ευαισθησία στην ινσουλίνη σε λεπτόσωµα και παχύσαρκα άτοµα µε διαβήτη.(9) Στην ευνοϊκή αυτή επίδραση φαίνεται ότι συµβάλλει το µικροβίωµα στο παχύ έντερο. Εκεί βακτηρίδια, µε ένζυµα που παράγουν, διασπούν φυτικές ίνες οι οποίες δεν πέπτονται στο ανώτερο πεπτικό, όπως η σελουλόζη, η λιγνίνη και οι διαλυτοί ολιγοσακχαρίτες. Αυτή η δράση οδηγεί στην παραγωγή λιπαρών οξέων µε βραχείες αλυσίδες (ΛΟΒΑ), το βουτυρικό, το προπιονικό και το οξεικό. Τα ΛΟΒΑ διαχέονται στην κυκλοφορία µέσω ειδικών µεταφορέων και ενεργούν ως σηµατοδοτικά µόρια συνδεόµενα µε υποδοχείς που συµπλέκονται µε G-πρωτεΐνες, όπως ο Gpr41 ή FFAR3 (free fatty acid receptor 3), και o Gpr43 ή FFAR2.(10). Οι υποδοχείς αυτοί εκφράζονται σε πολλές κυτταρικές οµάδες, στις οποίες περιλαµβάνονται τα επιθηλιακά κύτταρα του εντέρου, τα λιποκύτταρα και τα κύτταρα του ανοσοποιητικού συστήµατος. Πρόσφατα δείχθηκε ότι ποντίκια στα οποία λείπει ο Gpr43 είναι παχύσαρκα ακόµα και όταν διατρέφονται φυσιολογικά, ενώ όταν υπερεκφράζουν αυτόν το υποδοχέα στον λιπώδη ιστό παραµένουν λεπτά ακόµα και όταν λαµβάνουν πλούσια σε θερµίδες διατροφή. (11) Η ενεργοποίηση των υποδοχέων Gpr43 αυξάνει την ευαισθησία στη δράση της ινσουλίνης µέσω διέγερσης της έκκρισης του εντερικού πεπτιδίου GLP-1.(12) Ο υποδοχέας Gpr43 δεν εκφράζεται στο ήπαρ ούτε στους µύες και µάλλον ο προερχόµενος από το λιπώδη ιστό τροποποιεί τον µεταβολισµό συνδεόµενος µε τα ΛΟΒΑ που προέρχονται από το έντερο. Τα ως άνω στοιχεία υποδηλώνουν ότι τα βακτηρίδια του εντέρου µέσω των ΛΟΒΑ αποτελούν αφενός ρυθµιστές του µεταβολισµού και αφετέρου πηγή ενέργειας, αφού αποτελούν το 5% - 10% της ενέργειας σε υγιείς ανθρώπους.

36 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑ ΚΑΙ ΦΛΕΓΜΟΝΗ Η σύγχρονη επιδηµία της παχυσαρκίας αποτελεί σηµαντικό παράγοντα για την αύξηση του Σ∆2, καθώς πάνω από 80% των ατόµων µε Σ∆2 είναι υπέρβαρα ή παχύσαρκα. Η ινσουλινοαντίσταση που προκαλείται από την παχυσαρκία είναι ο σηµαντικότερος υποκείµενος παράγοντας κινδύνου εµφάνισης Σ∆2. Όµως στην παχυσαρκία, παράλληλα µε την ινσουλινοαντίσταση, συνυπάρχει η µεταβολική φλεγµονή. Η έρευνα της τελευταίας 10ετίας προσπάθησε να συνδέσει τα δύο αυτά φαινόµενα. Η αιτιολογία της ινσουλινοαντίστασης είναι πολύπλοκη(13) αλλά υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι τα µεταβολικά µονοπάτια που επηρεάζονται από την φλεγµονή συµµετέχουν στην δηµιουργία της ινσουλινοαντίστασης.(14) Σήµερα, πιστεύεται ότι η αυξηµένη πρόσληψη τροφής, και ειδικότερα η πλούσια σε λίπος διατροφή, αποτελεί σηµείο εκκίνησης της µεταβολικής φλεγµονής µέσω της αλλαγής της σύνθεσης της εντερικής χλωρίδας. Η µεταβολή στο µικροβίωµα του εντέρου οδηγεί σε αλλαγή του µεταβολισµού των λιπιδίων, λιπώδη διήθηση του ήπατος και τελικά σε συστηµατική χρόνια φλεγµονή.(15) Αυτό συµφωνεί µε την πρόσφατα προτεινόµενη θεωρία της «µεταβολικής λοίµωξης» (metabolic infection) σύµφωνα µε την οποία το έντερο ασκεί συστηµατική δράση στον οργανισµό, συµπεριλαµβανόµενης και την φλεγµονής του λιπώδους ιστού. (16) Πιστεύεται ότι η αλλαγή του µικροβιώµατος σε κάποιο σηµείο του εντέρου αυξάνει τη διαπερατότητα του εντερικού βλεννογόνου και την είσοδο µεταβολικών προϊόντων του εντέρου στην κυκλοφορία. Την άποψη αυτή ενισχύει η παρατήρηση ότι άτοµα µε µεταβολικό σύνδροµο και Σ∆2 παρουσιάζουν σηµαντική ενδοτοξιναιµία.(17) Υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις ότι λιποπολυσακχαρίτες (τοξίνες προερχόµενες από τον εντερικό σωλήνα) συµµετέχουν στην εκδήλωση της χρόνιας φλεγµονής που παρατηρείται στο Σ∆2. Πλούσια σε λίπος διατροφή αυξάνει τα επίπεδα των λιποπολυσακχαριτών στην κυκλοφορία, ενώ η υποδόριος έγχυση σε ποντίκια βακτηριδιακών λιποπολυσακχαριτών οδήγησε σε ινσουλινοαντίσταση και παχυσαρκία παρόµοια µε εκείνη που προκλήθηκε από διατροφή πλούσια σε λίπος.(18) Την άποψη αυτή ενισχύει το γεγονός ότι η χορήγηση αντιβιοτικών ή προβιοτικών βελτίωσε τους δείκτες της µεταβολικής φλεγµονής που προκλήθηκε από δίαιτα πλούσια σε λίπος.(4,19) Σε ένα είδος ποντικού, όπου

η πλούσια σε λίπος διατροφή οδηγεί σε εµφάνιση Σ∆2, διαπιστώθηκε αυξηµένη διαπερατότητα του εντερικού επιθηλίου, ενδοτοξιναιµία και ένα συγκεκριµένο προφίλ εντερικής χλωρίδας όταν τα ζώα εµφάνισαν Σ∆.(20) Η αύξηση των λιποπολυσακχαριτών στην κυκλοφορία είναι σηµαντική γιατί ενεργοποιεί τους υποδοχείς TLR4 και αυξάνει την έκκριση των προφλεγµονωδών κυτταροκινών. Οι εντερικής προέλευσης τοξίνες µοιάζει να αποτελούν ένα σηµαντικό παίκτη, ο οποίος µέσω της φλεγµονής επηρεάζει µεταβολικές λειτουργίες, υπόθεση που ορίζει την έννοια της «µεταβολικής φλεγµονής». O ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΗΝ ΠΑΧΥΣΑΡΚΙΑ Αρκετές µελέτες στο παρελθόν, κυρίως σε πειραµατόζωα, έδειξαν ότι το εντερικό µικροβίωµα ίσως παίζει σηµαντικό ρόλο στην ανάπτυξη της παχυσαρκίας.(4,21) Μια πρόσφατη ενδιαφέρουσα µελέτη έδειξε ότι το µικροβίωµα

που προερχόταν από διαφορετικούς στο βάρος δίδυµους επηρέαζε τον µεταβολισµό ποντικών.(22) Στη µελέτη αυτή µεταφέρθηκε µικροβίωµα που λήφθηκε από 4 ζεύγη θηλέων διδύµων, εκ των οποίων η µία ήταν παχύσαρκη και η άλλη µε κανονικό βάρος, στο έντερο ποντικών στο οποίο δεν υπήρχαν µικροοργανισµοί (germ-free). Σε παρόµοιες συνθήκες διατροφής οι ποντικοί που έλαβαν µικροβίωµα από τις παχύσαρκες δίδυµες εµφάνισαν παχυσαρκία, ενώ οι άλλοι διατήρησαν κανονικό βάρος. Το αποτέλεσµα αυτό δείχνει ότι η «ανθρώπινη παχυσαρκία» µπορεί να µεταφερθεί στους ποντικούς µέσω του εντέρου. Στη µελέτη αυτή πρόβαλλε επίσης η σηµασία της διατροφής. Όταν τα ποντίκια έλαβαν τροφή χαµηλή σε λιπαρά και πλούσια σε φυτικές ίνες, ακόµα και όταν έφεραν µικροβίωµα των παχύσαρκων διδύµων, δεν αύξησαν το σωµατικό τους βάρος δείχνοντας ότι τελικά επικράτησε το «κανονικό µικροβίωµα». Επιπρόσθετα, η πλούσια σε φυτικές ίνες δίαιτα προστάτευσε τα ποντίκια από το «παχύσαρκο µικροβίωµα»

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Η ΣΕΛΙΔΑ ΤΟΥ ΓΙΑΤΡΟΥ

υποδηλώνοντας ότι η διατροφή είναι εκείνη που τελικά αποφασίζει ποιος θα είναι ο φαινότυπος. Άλλη µεγάλη πρόσφατη µελέτη σε ανθρώπους έριξε περισσότερο φως στο ρόλο του µικροβιώµατος του εντέρου στην παχυσαρκία.(23) Η σχετικά χαµηλή συγκέντρωση βακτηριδίων συνδυάστηκε µε παχυσαρκία, ινσουλινοαντίσταση, λιπώδη διήθηση του ήπατος και χρόνια φλεγµονή (αύξηση της CRP, ελάττωση της λιπονεκτίνης) σε σύγκριση µε την αυξηµένη συγκέντρωση βακτηριδίων. Αξίζει να σηµειωθεί ότι δεν ήταν όλα τα άτοµα της πρώτης οµάδας παχύσαρκα ούτε όλα τα άτοµα της δεύτερης οµάδας µε κανονικό βάρος. Στην πρώτη οµάδα επικρατούσαν τα βακτηριοειδή και τα πρωτεοβακτήρια, ενώ στην δεύτερη οµάδα τα βλεννόφιλα βακτήρια και τα ακτινοβακτήρια. Τα ευρήµατα αυτής της µελέτης δείχνουν ότι στην περίπτωση της παχυσαρκίας πιθανώς επικρατούν προ-φλεγµονώδη βακτήρια. Παρατηρήσεις στο µεταβολικό επίπεδο έδειξαν ότι στην πρώτη οµάδα παρατηρήθηκε 1) ελάττωση των βακτηριδίων που παράγουν βουτυρικό οξύ, 2) αύξηση της αποδόµησης της βλέννας και συνεπώς της ακεραιότητας του εντερικού φραγµού και 3) αύξηση του οξειδωτικού φορτίου. Και στην παρούσα περίπτωση η διατροφή είχε ευνοϊκή επίδραση στις ως άνω παραµέτρους. Ο ΡΟΛΟΣ ΤΟΥ ΕΝΤΕΡΙΚΟΥ ΜΙΚΡΟΒΙΩΜΑΤΟΣ ΣΤΟ Σ∆2 Στην πρώτη σηµαντική µελέτη σε ανθρώπους (Κινέζοι µε Σ∆2) έγινε ανάλυση του εντερικού µικροβιογονιδιώµατος και τα αποτελέσµατα της συσχετίστηκαν µε κλινικά χαρακτηριστικά.(24) Τα άτοµα µε Σ∆2, σε σύγκριση µε άτοµα χωρίς Σ∆, παρουσίαζαν σηµαντική δυσβίωση η οποία χαρακτηριζόταν από ελάττωση των βακτηρίων που παράγουν βουτυρικό οξύ, όπως η εντερική ροσεµπούρια και το βακτήριο prausnitzii. Αυτό συνοδεύτηκε από αντίστοιχη ελάττωση του βουτυρικού οξέος. Επίσης, στα άτοµα µε Σ∆2 παρατηρήθηκε αύξηση της διαµεµβρανικής µεταφοράς σακχάρων και αµινοξέων µε πλευρική αλυσίδα παράλληλα µε την ελάττωση της βιοσύνθεσης βουτυρικού. Ανάλογα ήταν και τα ευρήµατα µιας Σκανδιναβικής µελέτης(25) σε µεταεµµηνοπαυσιακές γυναίκες µε Σ∆2, αν και υπάρχουν αρκετές διαφορές µεταξύ των δύο µελετών. Παρά τις αδυναµίες που είχαν στο σχεδιασµό τους οι δύο παραπάνω µελέτες δεν παύουν να σηµατοδοτούν µια

38 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

αρχή στο πεδίο της έρευνας του Σ∆2, και υποδηλώνουν µε σαφήνεια ότι το περιβάλλον του εντέρου συµµετέχει στον µεταβολισµό της γλυκόζης. Είναι πιθανό ότι ο προφλεγµονώδης χαρακτήρας της εντερικής δυσβίωσης σηµατοδοτεί την έναρξη χρόνιας υποκλινικής φλεγµονής που χαρακτηρίζει τον Σ∆2. Πρόσθετες ενδείξεις της σχέσης µικροβιώµατος και Σ∆2 προέκυψαν από µελέτες σε εγκύους γυναίκες, όπου σηµαντικές µεταβολές της σύστασης της χλωρίδας του εντέρου κατά τη διάρκεια της εγκυµοσύνης επηρέασαν τον µεταβολισµό τους. Είναι ενδιαφέρον ότι αντιδιαβητικά φάρµακα, όπως η µετφορµίνη, τροποποιούν το εντερικό µικροβίωµα, χωρίς ωστόσο να γνωρίζουµε ακόµα την ακριβή εικόνα. Στα άτοµα µε Σ∆2 διαπιστώθηκε ελάττωση σε ορισµένα είδη της µικροβιακής χλωρίδας, όπως της «βλεννόφιλης ακερµάνσια». Ενδιαφέρον όµως έχει η παρατήρηση ότι η µεταφορά βακτηρίων αυτού του είδους στο παχύ έντερο ποντικιών µε Σ∆2 συνοδεύεται από αντιδιαβητική δράση. Επίσης, µικρότερες µελέτες έδειξαν ότι το µικροβίωµα διαφέρει στα άτοµα µε και χωρίς Σ∆2. Στα άτοµα µε Σ∆2 επικρατούν συγκεκριµένα είδη λακτοβακίλων.(26) Σε άλλη µελέτη που περιλάµβανε άτοµα µε προδιαβήτη και νέο-διαγνωσµένο Σ∆2 η σύνθεση της εντερικής χλωρίδας διέφερε σε σύγκριση µε άτοµα χωρίς Σ∆. Τα άτοµα µε προδιαβήτη είχαν µεγαλύτερους αριθµούς βακτηρίου prausnitzii και αιµοφίλων της παραϊνφλουένζας και µικρότερες συγκεντρώσεις βλεννόφιλης ακερµάνσιας και κλωστηριδίων.(27) Παρόλο που η παθοφυσιολογία του σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 (Σ∆1) διαφέρει από αυτή του Σ∆2, µερικές µελέτες έδειξαν επίσης αλλαγή στο µικροβίωµα ατόµων µε Σ∆1.(28) Είναι φανερό ότι καθώς η συµµετοχή του εντέρου στη ρύθµιση του σακχάρου γίνεται εµφανέστερη προβάλλει εντονότερη η ανάγκη καλύτερης κατανόησης της παθοφυσιολογικής σηµασίας του µικροβιώµατος. Συµπερασµατικά, τα δεδοµένα από τις διαθέσιµες παρατηρήσεις υποδηλώνουν ότι τα άτοµα µε Σ∆2 παρουσιάζουν εντερική δυσβίωση. Οι υπάρχουσες µελέτες µε όλες τις αδυναµίες τους πρέπει να θεωρούνται σηµείο εκκίνησης που θα οδηγήσει σε αρτιότερα σχεδιασµένες µελέτες οι οποίες θα δώσουν απαντήσεις σε πληθώρα ερωτηµάτων σχετικά µε την επίδραση του εντερικού µικροβιώµατος στον µεταβολισµό.

βιβλιογραφία 1. Evans DF, et al. Measurement of gastrointestinal pH profiles in normal ambulant human subjects.” Gut, 1998, DOI:10.1136/gut.29.8.1035 2. Hepburn JS, et al. Temperature of the gastrointestinal tract: the effect thereon of hot and cold foods and of physical therapeutic agents. Arch Intern Med, 1933, DOI:10.1001/ archinte.1933.00160040109006 3. Lepage P, et al. A metagenomic insight into our gut's microbiome. Gut 2013;62:146�58. 4. Moschen AR, Microbiota and diabetes: an evolving relationship. Gut. 2014 63(9):1513-21. 5. Zhu B, et al. Human gut microbiome: the second genome of human body. Protein Cell, 2010, DOI: 10.1007/s13238010-0093-z 6. Human Microbiome Project, Consortium. Structure, function and diversity of the healthy human microbiome. Nature 2012;486:207�14. 7. Tremaroli V, Backhed F. Functional interactions between the gut microbiota and host metabolism. Nature 2012;489:242�9. 8. Qin J, et al. A human gut microbial gene catalogue established by metagenomic sequencing. Nature 2010;464:59�65. 9. Robertson MD, et al. Insulin-sensitizing effects of dietary resistant starch and effects on skeletal muscle and adipose tissue metabolism. Am J Clin Nutr 2005;82:559� 67. 10. Brown AJ, et al. The Orphan G protein-coupled receptors GPR41 and GPR43 are activated by propionate and other short chain carboxylic acids. J Biol Chem 2003;278:11312� 19. 11. Kimura I, et al. The gut microbiota suppresses insulinmediated fat accumulation via the short-chain fatty acid receptor GPR43. Nat Commun 2013;4:1829. 12. Tolhurst G, et al. Short-chain fatty acids stimulate glucagon-like peptide-1 secretion via the G-proteincoupled receptor FFAR2. Diabetes 2012;61:364�71. 13. Moller DE, Kaufman KD. Metabolic syndrome: a clinical and molecular perspective. Annu Rev Med 2005;56:45� 62. 14. Johnson AM, Olefsky JM. The origins and drivers of

insulin resistance. Cell 2013;152:673�84. 15. Moschen AR, et al. Dietary factors: major regulators of the gut's microbiota. Gut Liver 2012;6:411�16. 16. Burcelin R. Regulation of metabolism: a cross talk between gut microbiota and its human host. Physiology (Bethesda) 2012;27:300�7. 17. Lassenius MI, et al. Bacterial endotoxin activity in human serum is associated with dyslipidemia, insulin resistance, obesity, and chronic inflammation. Diabetes Care 2011;34:1809�15. 18. Cani PD, et al. Metabolic endotoxemia initiates obesity and insulin resistance. Diabetes 2007;56:1761�72. 19. Cani PD, et al. Changes in gut microbiota control metabolic endotoxemia-induced inflammation in highfat diet-induced obesity and diabetes in mice. Diabetes 2008;57:1470�81. 20. Serino M, et al. Metabolic adaptation to a high-fat diet is associated with a change in the gut microbiota. Gut 2012;61:543�53. 21. Ley RE, et al. Microbial ecology: human gut microbes associated with obesity. Nature 2006;444:1022�3. 22. Ridaura VK, et al. Gut microbiota from twins discordant for obesity modulate metabolism in mice. Science 2013;341:1241214. 23. Le Chatelier E, et al. Richness of human gut microbiome correlates with metabolic markers. Nature 2013;500:541� 6. 24. Qin J, et al. A metagenome-wide association study of gut microbiota in type 2 diabetes. Nature 2012;490:55�60. 25. Karlsson FH, et al. Gut metagenome in European women with normal, impaired and diabetic glucose control. Nature 2013;498:99�103. 26. Larsen N, et al. Gut microbiota in human adults with type 2 diabetes differs from non-diabetic adults. PLoS One 2010;5:e9085. 27. Zhang X, et al. Human gut microbiota changes reveal the progression of glucose intolerance. PLoS One 2013;8:e71108. 28. Murri M, et al. Gut microbiota in children with type 1 diabetes differs from that in healthy children: a casecontrol study. BMC Med 2013;11:46.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

40 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΜΑΜΑΚΟΥ Ιατρός Παθολόγος, Επιµελήτρια Α' ΕΣΥ, ∆ροµοκαϊτειο Ψυχιατρικό Νοσοκοµείο, Αθήνα

∆ιαβήτης και ψυχικά νοσήµατα

Σακχαρώδης ∆ιαβήτης (Σ∆) είναι µία χρόνια µεταβολική νόσος. Εµφανίζεται όταν το πάγκρεας δεν παράγει ινσουλίνη [Σ∆ τύπου 1 (Σ∆1)], ή όταν συνυπάρχει διαταραχή στην παραγωγή της ινσουλίνης και την αποτελεσµατική χρησιµοποίηση της από τον οργανισµό [Σ∆ τύπου 2 (Σ∆2)]. Συνολικά 415 εκατοµµύρια άνθρωποι σε όλο τον κόσµο έχουν Σ∆, ενώ εκτιµάται ότι 193 εκατοµµύρια έχουν αδιάγνωστο Σ∆. Σε ποσοστό άνω του 90% ανέρχεται ο Σ∆2, ενώ τόσο ο Σ∆1 όσο και ο Σ∆2 οδηγούν σε µακροαγγειοπαθητικές και µικροαγγειοπαθητικές επιπλοκές, µε αποτέλεσµα σοβαρή σωµατική και ψυχολογική επιβάρυνση τόσο των πασχόντων όσο και των οικογενειών τους. Τα άτοµα µε ψυχικές ασθένειες (αγχώδεις διαταραχές, σχιζοφρένεια, διπολική διαταραχή, ή µείζονα καταθλιπτική διαταραχή) παρουσιάζουν συχνότερα Σ∆2. Σήµερα είναι γενικά παραδεκτό ότι υπάρχει αµφίδροµη σχέση µεταξύ του

Σ∆ και της ψυχικής υγείας, καθώς αλληλοεπηρεάζονται µε ποικίλους τρόπους. Επιπλέον, τα άτοµα µε Σ∆ και ψυχική νόσο έχουν δύο έως τρεις φορές µεγαλύτερο κίνδυνο για πρόωρο θάνατο σε σύγκριση µε το γενικό πληθυσµό. Τα άτοµα µε ψυχική νόσο και Σ∆ έχουν µειωµένο (κατά µέσο όρο 10 - 20 έτη) προσδόκιµο επιβίωσης, λόγω αυξηµένης συχνότητας καρδιαγγειακής νόσου. Παράγοντες που συµβάλλουν στη συχνότερη εµφάνιση καρδιαγγειακής νόσου σε αυτά τα άτοµα είναι τα αντιψυχωσικά φάρµακα, ο ανθυγιεινός τρόπος ζωής και τα εµπόδια πρόσβασης στις υπηρεσίες υγείας. ΨΥΧΙΚΕΣ ΕΠΙΠΤΩΣΕΙΣ ΛΟΓΩ ΤΗΣ ΥΠΑΡΞΗΣ ΣΑΚΧΑΡΩ∆Η ∆ΙΑΒΗΤΗ Ο Σ∆ συχνά συνοδεύεται από επιπτώσεις στην προσωπικότητα και στις ψυχοσυναισθηµατικές αντιδράσεις του πάσχοντος, όπως η παθητικότητα, η αδυναµία αποδοχής της

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

πάθησης, συναισθήµατα θυµού, απελπισίας και φόβου, δυσθυµία, άγχος, στρες και αγωνία, αλλαγή στην διάθεση για φαγητό, νευρικότητα, διαταραχές ύπνου και αυτοσυγκέντρωσης και µειωµένη ενεργητικότητα. Κάποιες φορές αισθάνονται αβοήθητοι, κάνουν αρνητικές σκέψεις, ενώ συχνά φέρουν αισθήµατα ενοχής και παραίτησης από την ψυχική εξουθένωση λόγω της χρονιότητας της νόσου. Η παθητικότητα, η άρνηση αποδοχής της νόσου και η ψυχική εξουθένωση οδηγούν σε συµπεριφορές που δε βοηθάνε στην επίτευξη και τη διατήρηση του θεραπευτικού στόχου, όπως µειωµένα κίνητρα για σωµατική δραστηριότητα, διατροφική συµµόρφωση, τακτική λήψη αγωγής, συστηµατικές µετρήσεις, ενώ σε κάποιες περιπτώσεις θέτουν και άµεσα τη ζωή του ασθενούς σε κίνδυνο. Ο φόβος και ο θυµός που προκύπτουν τόσο από τον ενδεχόµενο στιγµατισµό, όσο και από τις πιθανές επιπλοκές του διαβήτη (αµφιβληστροειδοπάθεια, νεφροπάθεια, καρδιοπάθεια, αγγειοπάθεια, διαβητικό πόδι, στυτική δυσλειτουργία), εκφράζονται συχνά από τα άτοµα µε Σ∆.

42 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Η ανάγκη για συµµόρφωση σε συγκεκριµένο τρόπο ζωής και προγραµµατισµό, που επιβάλει αιµατολογικούς ελέγχους, µετρήσεις σακχάρου, σωµατική δραστηριότητα, συγκεκριµένα γεύµατα, τακτική φαρµακευτική αγωγή, ενίοτε συνεπάγεται συναισθήµατα θλίψης και απογοήτευσης απόρροια του πένθους απώλειας µιας ανέµελης ζωής. Λόγω των ανωτέρω, εκτιµάται ότι ο επιπολασµός της µείζονος καταθλιπτικής διαταραχής σε άτοµα µε Σ∆1 είναι 3 φορές υψηλότερος σε σχέση µε το γενικό πληθυσµό (12% έναντι 3%) και διπλάσιος για άτοµα µε Σ∆2. Σηµαντικά καταθλιπτικά συµπτώµατα εµφανίζονται σε περίπου 1 στους 4 ασθενείς µε Σ∆. Οι γυναίκες είναι περισσότερο επιρρεπείς στην εµφάνιση κατάθλιψης. Άλλοι παράγοντες κινδύνου είναι η διάγνωση Σ∆ σε µικρή ηλικία, ο υψηλός δείκτης µάζας σώµατος, η κακή γλυκαιµική ρύθµιση και η ύπαρξη επιπλοκών. Είναι επίσης σηµαντικό να αναγνωρίσουµε ότι οι ασθενείς εκφράζουν δυσφορία λόγω της ύπαρξης Σ∆ (diabetes distress), µία κατάσταση που περιγράφει σηµαντικές συναισθηµατικές αντιδράσεις για τη διάγνωση του

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ διαβήτη, τις απειλές των επιπλοκών που διατρέχουν, τις απαιτήσεις για αυτοδιαχείριση και τις µη υποστηρικτικές κοινωνικές δοµές. Η κατάσταση αυτή απαντάται σε ποσοστό 45% των ατόµων µε Σ∆. Μια έρευνα κατέγραψε τη στάση, τις επιθυµίες και τις ανάγκες των ατόµων µε Σ∆ (Diabetes Attitudes, Wishes and Needs second study, DAWN2) σε 16.000 άτοµα (άτοµα µε Σ∆, µέλη των οικογενειών τους και παρόχους υγειονοµικής περίθαλψης) σε 17 χώρες. Στη µελέτη αυτή βρέθηκε ότι το ποσοστό των ατόµων µε Σ∆ που ήταν πιθανό να έχουν κατάθλιψη και άγχος σχετιζόµενο µε τον Σ∆ (diabetes-related distress, DRD) ήταν 13,8% και 44,6%, αντίστοιχα, ενώ το ποσοστό κακής ποιότητας ζωής ανέρχονταν σε 12,2%. Ο Σ∆ είχε αρνητικό αντίκτυπο σε πολλές πτυχές της ζωής. Σε ένα ποσοστό της τάξης του 20,5% είχε αντίκτυπο στη σχέση µε την οικογένεια ή τους φίλους και 62,2% στη σωµατική υγεία. Περίπου το 40% (18,6% - 64,9%) από τα άτοµα µε Σ∆ ανέφερε ότι τα φάρµακα αποτελούσαν βασικό παράγοντα που παρενέβαινε στην ικανότητά τους να ζήσουν µια φυσιολογική ζωή. Επιπλέον, συχνά χρησιµοποιούν αρνητικές στρατηγικές αντιµετώπισης της ζωής τους και πιο συχνά νιώθουν ότι ο διαβήτης θα επηρεάσει αρνητικά το µέλλον τους. Η µη αντιµετώπιση των ψυχοκοινωνικών προβληµάτων των ατόµων µε Σ∆ µπορεί να οδηγήσει στην εµφάνιση καρδιαγγειακών επιπλοκών και κατάθλιψης, η οποία µε τη σειρά της µπορεί να επιφέρει γνωστική εξασθένηση και περαιτέρω να επιδεινώσει την ικανότητα για αυτοφροντίδα. Παρά την αναγνωρισµένη σηµασία της ψυχολογικής υποστήριξης και της ανάγκης για προσωποκεντρική φροντίδα των ατόµων µε Σ∆, µόλις το 48,8% εξ αυτών είχε λάβει ψυχολογική θεραπεία ή µέρος σε εκπαιδευτικές δραστηριότητες µε στόχο τη σωστή διαχείριση του Σ∆. Μια αντίστοιχη µελέτη που πραγµατοποιήθηκε σε 108 άτοµα µε Σ∆2, που επιλέχθηκαν τυχαία από το εξωτερικό διαβητολογικό ιατρείο της Α' Προπαιδευτικής Παθολογικής Κλινικής του Λαϊκού Νοσοκοµείου, µε στόχο την εκτίµηση του επιπολασµού της αδιάγνωστης κατάθλιψης και των παραγόντων µε τους οποίους αυτή σχετίζεται, ανέδειξε ότι ποσοστό 19,4% των ασθενών είχε ήπια καταθλιπτική διαταραχή, 26,9% είχε µέτριας βαρύτητας καταθλιπτική διαταραχή, ενώ 3,7% παρουσίαζε µείζονα κατάθλιψη. Μεταξύ άλλων, η κατάθλιψη σχετίζονταν θετικά µε τη µεγάλη διάρκεια του Σ∆ και µε το χαµηλό επίπεδο σωµατικής

Πίνακας 1: Συµπτώµατα Μείζονος Κατάθλιψης και δυσφορίας λόγω του ∆ιαβήτη Πρέπει να είναι παρόντα επί τουλάχιστον 2 εβδοµάδες και να συνεπάγονται σηµαντική αλλαγή από την αρχική λειτουργική κατάσταση: Μείζονα Καταθλιπτική ∆ιαταραχή

∆υσφορία λόγω του διαβήτη

• Οι ασθενείς πρέπει να παρουσι-

Συναισθηµατική αντίδραση που

άζουν ανηδονία ή καταθλιπτική

ποικίλλει και µπορεί να περιλαµ-

διάθεση

βάνει διάφορα συναισθήµατα:

Άλλα συµπτώµατα µπορεί να

• Απώλεια κινήτρων

περιλαµβάνουν:

• Ψυχική εξουθένωση

• Μειωµένο ενδιαφέρον/ευ-

• Καταβολή

χαρίστηση στις καθηµερινές

• Απογοήτευση

δραστηριότητες

• Συναισθήµατα:

• Αλλαγές στην όρεξη (µείωση ή

I. Ήττας

αύξηση του σωµατικού βάρους)

II. Θυµού

• Αϋπνία ή υπερυπνία

III. Ενοχής

• Ψυχοκινητική διέγερση ή

IV. Άρνησης

επιβράδυνση

• Φόβος (της υπογλυκαιµίας ή

• Κούραση

επιπλοκών)

• Αισθήµατα αναξιότητας ή

• Μοναχικότητα

ενοχής

• Μειωµένη προσωπική φροντίδα

• Μειωµένη ικανότητα συγκέ-

• Παραµέληση της φαρµακευτι-

ντρωσης

κής αγωγής

δραστηριότητας. Παροµοίως, σε µελέτη που πραγµατοποιήθηκε σε 69 ασθενείς µε Σ∆1 στο ∆ιαβητολογικό κέντρο της Β' Προπαιδευτικής κλινικής του ΑΠΘ, στο Ιπποκράτειο Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης, βρέθηκε ότι τα συµπτώµατα του διαβήτη επηρεάζουν καθοριστικά την ψυχοσυναισθηµατική και λειτουργική κατάσταση των ασθενών, ενώ η κατάθλιψη εµφανίζεται ως ο ισχυρότερος παράγοντας που καθορίζει την ποιότητα ζωής τους. ΨΥΧΙΚΕΣ ΝΟΣΟΙ ΠΟΥ ΣΥΝ∆ΕΟΝΤΑΙ ΜΕ ΕΜΦΑΝΙΣΗ ΣΑΚΧΑΡΩ∆Η ∆ΙΑΒΗΤΗ Ο διαβήτης είναι ιδιαίτερα διαδεδοµένη νόσος σε άτοµα µε ψυχωσικές διαταραχές, συµπεριλαµβανοµένης της σχι-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ

ζοφρένειας και των σχιζοσυναισθηµατικών διαταραχών, όπως η διπολική διαταραχή και η κατάθλιψη. Ο ακριβής επιπολασµός είναι δύσκολο να εκτιµηθεί, δεδοµένου ότι ο Σ∆ είναι συχνά υποδιαγνωσµένος σε άτοµα µε ψύχωση. Ωστόσο, οι µελέτες δείχνουν ότι η συχνότητά του είναι 2 - 3 φορές µεγαλύτερη από εκείνη στον γενικό πληθυσµό. Η συσχέτιση µεταξύ του Σ∆ και της ψύχωσης είναι πολύπλοκη και πολυπαραγοντική. Πολλοί από τους παραδοσιακούς παράγοντες κινδύνου για το Σ∆ έχουν αυξηµένο επιπολασµό σε ασθενείς µε ψυχωσικές διαταραχές, όπως η υπέρταση, η υπερχοληστεριναιµία, η παχυσαρκία, το κάπνισµα, η περιορισµένη φυσική δραστηριότητα και η κακή διατροφή. Πέραν όµως αυτών των παραγόντων κινδύνου, οι άνθρωποι µε ψύχωση έχουν επιπλέον παράγοντες κινδύνου που µπορεί να ασκούν επιπρόσθετη ή ακόµα και συνεργική δράση. Τέτοιοι παράγοντες είναι η χρήση των αντιψυχωσικών φαρµάκων που µπορεί να έχουν διαβητογόνο επίδραση, µέσω της αύξησης του σωµατικού βάρους είτε επάγοντας την αντίσταση στην ινσουλίνη. Οι επιπτώσεις των δυσµενών κοινωνικών συνθηκών, στις οποίες συχνότερα βρίσκονται ασθενείς µε ψύχωση, έχουν επίσης ρόλο στην ανάπτυξη Σ∆. Το χαµηλό έως ανύπαρκτο εισόδηµα, λόγω αδυναµίας απασχόλησης ή της δυσκολίας εύρεσης

44 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

εργασίας, συνδέονται µε αρνητικές συµπεριφορές υγείας, όπως περιορισµένη πρόσβαση σε υγιεινή διατροφή και υπηρεσίες υγείας, µη ικανοποιητικό περιβάλλον για άσκηση και ψυχαγωγική δραστηριότητα. Επιπρόσθετα, πολλές θεωρίες υποστηρίζουν κοινή γενετική βάση της ψύχωσης και του Σ∆2. Γονίδια που ενοχοποιούνται για την εκδήλωση ψυχικής νόσου, ενοχοποιούνται και για την εµφάνιση Σ∆. Υπάρχουν αρκετές ενδείξεις ότι η µείζων καταθλιπτική διαταραχή µπορεί να συµβάλλει στην ανάπτυξη Σ∆ µέσω της υπερδραστηριότητας του άξονα υποθαλάµου – υπόφυσης - φλοιού επινεφριδίων καθώς και της µυελώδους µοίρας αυτών, µε αποτέλεσµα αύξηση της αντίστασης στην ινσουλίνη. H κατάθλιψη σχετίζεται επίσης µε ανθυγιεινή συµπεριφορά (κάπνισµα, χαµηλή φυσική δραστηριότητα, υψηλή πρόσληψη θερµίδων) και κεντρική παχυσαρκία, στοιχεία που επιτείνουν την ινσουλινοαντίσταση και οδηγούν σε διαταραγµένη ανοχή στη γλυκόζη. ∆ΙΑΓΝΩΣΗ Η Αµερικανική ∆ιαβητολογική Εταιρεία συνιστά ετήσιο έλεγχο για αποκλεισµό µείζονος καταθλιπτικής διαταραχής σε περίπτωση που έχουν διαγνωστεί επιπλοκές του

ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΣΤΗΝ ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ ΖΩΗ διαβήτη και σηµαντική επιδείνωση της κλινικής κατάστασης του ασθενούς. Προκειµένου να τεθεί η διάγνωση, πρέπει να πληρούνται τουλάχιστον 5 συµπτώµατα τα οποία δε προϋπήρχαν (βλέπε πίνακα 1) για διάστηµα τουλάχιστον δύο εβδοµάδων, ενώ αντίστοιχα είναι και τα συµπτώµατα δυσφορίας λόγω της ύπαρξης Σ∆, ωστόσο µικρότερης βαρύτητας. Παρόλα αυτά, η διάγνωση απαιτεί εµπειρία και προσεκτική εξέταση, δεδοµένου ότι συµπτώµατα κατάθλιψης µπορεί να υποδύεται και η απορρύθµιση του σακχάρου όπως π.χ. απώλεια βάρους ή αϋπνία. ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑ Η αντιµετώπιση της κατάθλιψης συµβάλει σε καλύτερα αποτελέσµατα της θεραπείας του Σ∆, βελτιώνοντας τη γλυκαιµία, τη συµµόρφωση στην ενδεδειγµένη αγωγή, τη λειτουργικότητα και την ποιότητα ζωής του ατόµου µε Σ∆. Ελαττώνει τη θνησιµότητα, ειδικά στους πιο ηλικιωµένους, και περιορίζει τη νοσηλευτική δαπάνη και γενικά το κόστος υγείας. Η συνεργασία θεράποντος του Σ∆ και ψυχιάτρου είναι επιβεβληµένη προκειµένου να διαγνωσθούν και να αντιµετωπιστούν τα δύο αλληλοσυνδεόµενα νοσήµατα. Η γνωσιακή συµπεριφορική θεραπεία, µια µέθοδος επαναπροσδιορισµού των αρνητικών σκέψεων, είναι µια ευρέως τεκµηριωµένη, εµπειρικά επικυρωµένη ψυχοθεραπευτική µέθοδος υποβοήθησης των ασθενών, που µπορεί να βελτιώσει την τήρηση της φαρµακοθεραπείας, τα καταθλιπτικά συµπτώµατα και τον γλυκαιµικό έλεγχο σε ασθενείς µε Σ∆. Άλλες προσεγγίσεις περιλαµβάνουν τη διαπροσωπική θεραπεία, τη συνέντευξη κινητοποίησης, την ψυχοδυναµική θεραπεία και την εκπαίδευση αυτοδιαχείρισης του διαβήτη. Σε κάποιες περιπτώσεις ενδείκνυται και η φαρµακοθεραπεία µε εκλεκτικούς αναστολείς επαναπρόσληψης της σεροτονίνης (SSRIs), τρικυκλικά αντικαταθλιπτικά και αναστολείς της επαναπρόσληψης σεροτονίνης - νορεπινεφρίνης (SNRIs). Άτοµα διαγνωσµένα µε ψυχική νόσο χωρίς εκδήλωση Σ∆ πρέπει να κινητοποιούνται για να ακολουθούν σωστή διατροφή, καθηµερινή φυσική δραστηριότητα, τακτική ιατρική παρακολούθηση και διασφάλιση συνθηκών πρόσβασης σε υπηρεσίες υγείας. Επιπλέον, οι ιατροί πρέπει να γνωρίζουν την διαβητογόνο δράση ορισµένων αντιψυχωσικών φαρµάκων και να τα αποφεύγουν σε άτοµα που έχουν αυξηµένο κίνδυνο για εµφάνιση Σ∆.

βιβλιογραφία 1. De Hert M, Cohen D, Bobes J, Cetkovich-Bakmas M, Leucht S, Ndetei DM, et al. Physical illness in patients with severe mental disorders. II. Barriers to care, monitoring and treatment guidelines, plus recommendations at the system and individual level. World psychiatry: official journal of the World Psychiatric Association. 2011; 10(2):138-51. 2. Anderson RJ, Freedland KE, Clouse RE, Lustman PJ. The prevalence of comorbid depression in adults with diabetes: a meta-analysis. Diabetes care. 2001;24(6):1069-78. 3. Fisher L, Hessler DM, Polonsky WH, Mullan J. When is diabetes distress clinically meaningful?: establishing cut points for the Diabetes Distress Scale. Diabetes care. 2012; 35(2):259-64. 4. Fisher L, Mullan JT, Arean P, Glasgow RE, Hessler D, Masharani U. Diabetes distress but not clinical depression or depressive symptoms is associated with glycemic control in both crosssectional and longitudinal analyses. Diabetes care. 2010; 33(1):23-8. 5. Nicolucci A, Kovacs Burns K, Holt RI, Comaschi M, Hermanns N, Ishii H, et al. Diabetes Attitudes, Wishes and Needs second study (DAWN2): cross-national benchmarking of diabetes-related psychosocial outcomes for people with diabetes. Diabetic medicine 2013; 30(7):767-77. 6. Skinner TC, Carey ME, Cradock S, Dallosso HM, Daly H, Davies MJ, et al. Depressive symptoms in the first year from diagnosis of Type 2 diabetes: results from the DESMOND trial. Diabetic medicine : a journal of the British Diabetic Association. 2010; 27(8):965-7. 7. Sullivan MD, Katon WJ, Lovato LC, Miller ME, Murray AM, Horowitz KR, et al. Association of depression with accelerated cognitive decline among patients with type 2 diabetes in the ACCORD-MIND trial. JAMA psychiatry. 2013; 70(10):1041-7. 8. Safren SA, Gonzalez JS, Wexler DJ, Psaros C, Delahanty LM, Blashill AJ, et al. A randomized controlled trial of cognitive behavioral therapy for adherence and depression (CBT-AD) in patients with uncontrolled type 2 diabetes. Diabetes care. 2014; 37(3):625-33. 9. Chorepsima S, Tentolouris N. Undiagnosed depression in subjects with type 2 diabetes. Hellenic Diabetol Chron 2013; 1: 59-67. 10. Pita R, Grigoriadou E, Marina E, Kouvatsou Z, Didangelos T, Karamitsos D.Quality of life of patients with Diabetes Mellitus type 1.Hellen Diabetol Chron 2006; 4: 282-294.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

ΑΘΗΝΑ ΣΟΥΡ∆Η Παθολόγος - Λοιµωξιολόγος, ΕΡΡΙΚΟΣ ΝΤΥΝΑΝ Hospital Center

∆ιαβήτης Σ και εµβόλια στους ενήλικες

ύµφωνα µε τον Παγκόσµιο Οργανισµό Υγείας ο εµβολιασµός αποτελεί µια από τις πιο αποτελεσµατικές και επωφελείς υγειονοµικές παρεµβάσεις, αφού προλαµβάνει ετησίως 2 - 3 εκατοµµύρια θανάτους ασθενών κάθε ηλικίας που νοσούν από λοιµώξεις που θα µπορούσαν να προληφθούν µε τον εµβολιασµό. Αυτό αποκτά ακόµη µεγαλύτερη σηµασία όταν αναφερόµαστε σε ευπαθείς οµάδες του πληθυσµού, όπως είναι οι ηλικιωµένοι, τα παιδιά, και οι ασθενείς µε χρόνια υποκείµενα νοσήµατα. Η Εθνική Επιτροπή Εµβολιασµών, ακολουθώντας τις διεθνείς οδηγίες, κατάρτισε πρόσφατα το πρόγραµµα εµβολιασµών ενηλίκων το οποίο περιλαµβάνει δώδεκα εµβόλια. Κάθε ένα από αυτά συνιστάται για ορισµένες ηλικιακές οµάδες ασθενών, συνεκτιµώντας τους επιβαρυντικούς παράγοντες, τα χρόνια νοσήµατα, και το προηγούµενο ιστορικό εµβολιαστικής τους κάλυψης. Ο σακχαρώδης διαβήτης (τύπου 1 ή τύπου 2) είναι ένα από τα

46 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΠΡΟΛΗΨΗ ΚΑΙ ΔΙΑΓΝΩΣΤΙΚΟΣ ΕΛΕΓΧΟΣ

συχνότερα χρόνια νοσήµατα που επηρεάζει όλα σχεδόν τα συστήµατα του ανθρωπίνου σώµατος και αποτελεί παράγοντα κινδύνου για σοβαρές λοιµώξεις. Ακόµα και καλά ρυθµισµένος µπορεί να επιβαρύνει τη λειτουργική ικανότητα του ανοσοποιητικού συστήµατος, µε αποτέλεσµα οι ασθενείς αυτοί να νοσούν συχνότερα αλλά και σοβαρότερα από ιογενείς αλλά και µικροβιακές λοιµώξεις. Σύµφωνα µε επίσηµες µελέτες, τα άτοµα µε σακχαρώδη διαβήτη έχουν έξη φορές µεγαλύτερη πιθανότητα να νοσήσουν βαριά και να χρειαστούν νοσηλεία για γρίπη. Ανήκουν στις οµάδες εκείνες του πληθυσµού που πρέπει να εµβολιάζονται ετησίως µε το αντιγριπικό εµβόλιο. Ο εµβολισµός πρέπει να γίνεται κάθε χρόνο κατά το χρονικό διάστηµα Οκτωβρίου - Νοεµβρίου. Χρειάζονται περίπου 2 εβδοµάδες από τον εµβολιασµό ώστε ο οργανισµός να δηµιουργήσει προστατευτικά αντισώµατα για τη γρίπη. Στους ενήλικες αρκεί να γίνεται µόνο µία δόση εµβολίου κάθε χρόνο. Μελέτες έχουν δείξει ότι επαναληπτική δόση του εµβολίου γρίπης δεν προσφέρει στη βελτίωση της ανοσίας. Φαίνεται επίσης ότι τα άτοµα µε διαβήτη παρουσιάζουν υψηλότερα ποσοστά ηπατίτιδας Β από τον υπόλοιπο πληθυσµό. Τα κρούσµατα ηπατίτιδας Β που καταγράφονται συνήθως σχετίζονται µε τις συσκευές παρακολούθησης των επιπέδων του σακχάρου αίµατος, λόγω κακής χρήσης τους ή ακατάλληλης επαναχρησιµοποίησης τους από άτοµο σε άτοµο. Σύµφωνα µε τις κατευθυντήριες οδηγίες, το εµβόλιο της ηπατίτιδας Β συνιστάται για όλους τους επίνοσους διαβητικούς κάτω των 60 ετών, ενώ για τους άνω των 60 ετών η απόφαση εναπόκειται στην κρίση του

θεράποντος γιατρού. Το εµβόλιο της ηπατίτιδας Β χορηγείται σε τρείς δόσεις. Μια άλλη συχνή και δυνητικά σοβαρή λοίµωξη στα άτοµα µε διαβήτη που προλαµβάνεται µε τον εµβολιασµό είναι η πνευµονιοκοκκική νόσος. Στον όρο «πνευµονιοκοκκική νόσος» περιλαµβάνεται µια οµάδα λοιµώξεων που προκαλούνται από το βακτήριο Streptococcus pneumoniae, επίσης γνωστός ως πνευµονιόκοκκος. Σε αυτή ανήκουν οι διεισδυτικές λοιµώξεις, όπως η βακτηριαιµία, η µηνιγγίτιδα και η βακτηριαιµική πνευµονία. Η τελευταία χαρακτηρίζεται από προσβολή των πνευµόνων µε ταυτόχρονη ανεύρεση του πνευµονιοκόκκου στο αίµα και συνοδεύεται από υψηλά ποσοστά θνητότητας. Μια άλλη σοβαρή νόσος είναι ο έρπης ζωστήρ. Υπολογίζεται ότι ένα ποσοστό 25% - 33% των ανθρώπων θα παρουσιάσουν έρπητα ζωστήρα. Η αύξηση της ηλικίας και η µείωση της άµυνας του οργανισµού είναι παράγοντες που συµβάλλουν στην επαναδραστηριοποίηση του ιού VZV και στην πρόκληση του έρπητα ζωστήρα. Η ασθένεια είναι συχνότερη µετά την ηλικία των 50 ετών και είναι πιο επικίνδυνη µετά τα 60 έτη. Τα εµβόλια είναι ένας από τους ασφαλέστερους τρόπους να προστατευθούν τα άτοµα µε σακχαρώδη διαβήτη από αυτές τις ασθένειες. Οι παρενέργειες των εµβολίων είναι συνήθως ήπιες, και υποχωρούν από µόνες τους. Οι σοβαρές ανεπιθύµητες ενέργειες είναι εξαιρετικά σπάνιες. Πέραν της καλής ρύθµισης των επιπέδων γλυκόζης στο αίµα και της καθηµερινής άσκησης, τα εµβόλια αποτελούν ακρογωνιαίο λίθο της παρακολούθησης και της φροντίδας των ατόµων µε διαβήτη ώστε να εξασφαλιστεί η καλύτερη ποιότητα ζωής. .

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ

48 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

Φροντίδα ποδιών Τα έλκη από τον διαβήτη µπορούν και πρέπει να προλαµβάνονται Εισαγωγή: Το κείµενο που ακολουθεί είναι µέρος των εκπαιδευτικών οδηγιών που εκπονήθηκαν στο πλαίσιο του Προγράµµατος για την Υγεία «Manage Care» από την IDF Ευρώπης. Σε κάθε τεύχος θα αναδηµοσιεύεται µέρος της θεµατολογίας του οδηγού που αφορά τα άτοµα µε διαβήτη. Στην οµάδα µελέτης του «Manage Care» συµµετείχαν οι: Κ. Μακρυλάκης, Σ. Λιάτης, Γ. ∆αφούλας, Μ. Μπενρουµπή, και Ε. Αθανασοπούλου εκ µέρους του Manage Care Study Group.

1. Τα έλκη των ποδιών µπορούν να προληφθούν. α. Σωστό β. Λάθος 2. Πόσος καιρός χρειάζεται για να δηµιουργηθεί φουσκάλα ή έλκος από την εφαρµογή στενών παπουτσιών; α. Αν χρησιµοποιούνται συχνά και για πολύ χρόνο β. Μετά από 10 λεπτά γ. Μετά από 1 ώρα δ. Μετά από 5-6 ώρες 3. Τα µεγάλα και φαρδιά παπούτσια βοηθούν στην πρόληψη του έλκους του ποδιού. α. Σωστό β. Λάθος

4. Πόσο συχνά πρέπει να παρατηρείτε τα πόδια σας για εξανθήµατα, φουσκάλες ή αλλαγή του χρώµατος; α. Κάθε µέρα β. Όταν αισθάνοµαι ότι κάτι δεν πάει καλά γ. Μια φορά την εβδοµάδα 5. Ένα µεγάλο ποσοστό ατόµων µε διαβήτη µε κακή κυκλοφορία του αίµατος στα πόδια: α. Καπνίζουν β. Έχουν αρτηριακή υπέρταση γ. ∆εν γυµνάζονται 6. Αν αγοράσετε µεγαλύτερα παπούτσια από τα συνηθισµένα και τοποθετήσετε ειδικό πάτο, µπορεί να µειώσετε τον κίνδυνο δηµιουργίας έλκους. α. Σωστό β. Λάθος

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ

7. Πώς πρέπει να φροντίζετε τα πόδια σας αφού επουλωθεί ένα έλκος; α. Κρατήστε την επουλωµένη επιφάνεια καλυµµένη β. Προσπαθήστε να περπατάτε όσο το δυνατόν λιγότερο γ. Να φοράτε θεραπευτικά παπούτσια 8. Αν έχετε διαβήτη, το δέρµα των ποδιών σας µάλλον θα είναι: α. Ξηρό β. Με φουσκάλες γ. Υγρό 9. Τι πρέπει να κάνετε αν έχετε έναν κάλο στο πέλµα του ποδιού; α. Να φοράτε κανονικά φαρδιά παπούτσια β. Να περπατάτε ξυπόλυτοι γ. Να φοράτε παπούτσια µε µαλακό πάτο δ. Να συµβουλευτείτε ποδολόγο 10. Η καταλληλότερη ώρα για να βάλετε ενυδατική κρέµα στα πόδια είναι πριν τον ύπνο: α. Σωστό β. Λάθος 11. Πώς µπορείτε να αντιµετωπίσετε τους κάλους; α. Με το να τους τρίβετε απαλά µε µια ελαφρόπετρα κάθε µέρα β. Με το να χρησιµοποιείτε ειδικά επιθέµατα που διαλύουν τους κάλους γ. Με το να χρησιµοποιείτε ξυράφι για να αφαιρέσετε το επιπλέον δέρµα µε προσοχή Πώς µπορεί ο διαβήτης να επηρεάσει τα πόδια µου; Η πολλή γλυκόζη, δηλαδή το υψηλό σάκχαρο, που προκαλείται από τον διαβήτη, µπορεί να προκαλέσει βλάβες στα νεύρα και στην κυκλοφορία του αίµατος, γεγονός που µπορεί να οδηγήσει σε σοβαρά προβλήµατα στα πόδια. • Η βλάβη στην κυκλοφορία του αίµατος, σηµαίνει ότι δεν ρέει αρκετό αίµα στα πόδια µέσω των αιµοφόρων αγγείων. • Αυτό δυσκολεύει την επούλωση µιας πληγής ή µόλυνσης και ονοµάζεται περιφερική αρτηριοπάθεια. Το κάπνισµα συµβάλλει σηµαντικά στην εµφάνιση περιφερικής αρτηριοπάθειας [ερώτηση 5]. Ένας άλλος τρόπος µε

50 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

τον οποίο ο διαβήτης επηρεάζει τα πόδια είναι µέσω της βλάβης των νεύρων. Τα δυσλειτουργικά νεύρα µπορεί να σταµατήσουν να στέλνουν σήµατα, άρα να χάσετε την αισθητικότητα στα πόδια σας. • Μπορεί να µην αισθάνεστε θερµότητα, πόνο ή κρύο στα πόδια σας. • Μπορεί να έχετε χάσει την προστασία που προσφέρει ο πόνος ή να µην αισθάνεστε πως ένα στενό παπούτσι σας έχει δηµιουργήσει φουσκάλα, µέχρι να είναι πολύ αργά. Μια πληγή στο πόδι σας µπορεί να µολυνθεί, ειδικά αν ο διαβήτης σας δεν είναι καλά ρυθµισµένος. Τα έλκη από τον διαβήτη µπορούν και πρέπει να προλαµβάνονται [ερώτηση 1].

Ψαλίδια, ξυράφια κλπ, πρέπει να αποφεύγονται οπωσδήποτε. Μην τοποθετείτε θερµαντικά επιθέµατα Μπορεί ο διαβήτης να αλλάξει το σχήµα των ποδιών µου; ΝΑΙ ΜΠΟΡΕΙ! Μπορεί κι εσείς οι ίδιοι να έχετε παρατηρήσει ότι όσο περνάνε τα χρόνια τα πόδια σας έχουν χάσει τα «µαξιλαράκια λίπους» των δακτύλων και των πελµάτων. Αυτός είναι ένας λόγος για τον οποίο µπορούν να δηµιουργηθούν έλκη στις περιοχές αυτές, αφού όταν περπατάτε, εκτίθενται σε πιέσεις µεγαλύτερες από τις φυσιολογικές. Κοιτάξτε αυτή τη φωτογραφία. Τώρα κοιτάξτε τα δικά σας πέλµατα. Βλέπετε οµοιότητες; Αν ναι, πόσες; Μπορεί να χρειαστείτε καθρέφτη για να δείτε τα πέλµατά σας. Το σχήµα των δακτύλων των ποδιών σας µπορεί επίσης να αλλάξει. Ο διαβήτης µπορεί να είναι η αιτία ανάπτυξης σφυροδακτυλίας (τα δάκτυλα ακουµπούν στο έδαφος κάθετα, σαν σφυρί). Εξαιτίας αυτού, µπορεί να κάνετε πληγές στην κορυφή των δακτύλων αν φοράτε στενά παπούτσια ακόµα και για λίγη ώρα, π.χ. µετά από µία ώρα [ερώτηση 2]. Αν αυτές οι πληγές µολυνθούν, τα πράγµατα µπορεί να γίνουν πιο σοβαρά. Μην εµπιστεύεστε ότι τα πόδια σας

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ

θα σας προειδοποιήσουν για το πρόβληµα. Όπως προαναφέρθηκε, η απώλεια της αίσθησης είναι µέρος του προβλήµατος της βλάβης των νεύρων στα πόδια σας. Αν έχετε κάλους στο πάνω µέρος των δακτύλων σας, να θυµάστε ότι αυτό µπορεί να σας δηµιουργήσει πρόβληµα. Πώς πρέπει να φροντίζω τα πόδια µου; Το σωστό είναι να επιλέξετε κατάλληλα παπούτσια, που να µην σας δηµιουργούν κάλους. Αν ωστόσο τους έχετε ήδη, τρίψτε τους απαλά µε µια ελαφρόπετρα, µετά το µπάνιο, ώστε να τους εξαλείψετε [ερώτηση 11]. Πάντα να ελέγχετε τη θερµοκρασία του νερού µε τον αγκώνα σας ή µε ένα θερµόµετρο, µην εµπιστεύεστε τα πόδια σας. Ο διαβήτης µπορεί να σας δηµιουργήσει δυσκολία στην αντίληψη της θερµοκρασίας του νερού µε τα πόδια σας. Βεβαιωθείτε ότι το νερό είναι χλιαρό. Μην κάνετε επεµβάσεις στο µπάνιο! Ψαλίδια, ξυράφια κλπ. πρέπει να αποφεύγονται οπωσδήποτε. Εξαιτίας της απώλειας της αίσθησης, µπορεί να κοπείτε άσχηµα, χωρίς καν να αισθανθείτε πόνο. Μόνο αφού δείτε αίµα θα καταλάβετε ότι τραυµατίσατε το πόδι σας. Τα επιθέµατα, που είναι εµποτισµένα µε υγρά ειδικά για να διαλύουν τους κάλους, δεν πρέπει ποτέ να χρησιµοποιούνται από άτοµα µε διαβήτη.

Είναι πολύ τοξικά για το δέρµα και µπορεί να σας δηµιουργήσουν βαθύ έλκος, αφού τα χρησιµοποιήσετε σε έναν κάλο. Στεγνώστε τα πόδια σας επισταµένα. Οι µολύνσεις τείνουν να αναπτύσσονται σε περιοχές µε υγρασία, οπότε βεβαιωθείτε ότι στεγνώνετε καλά το δέρµα ανάµεσα στα δάκτυλα. Ως τελευταίο βήµα, απλώστε µια ενυδατική κρέµα, καλύτερα πριν τον ύπνο, αποφεύγοντας την περιοχή ανάµεσα στα δάκτυλα [ερώτηση 10]. Προστατέψτε τα πόδια σας από τη θερµότητα και το κρύο. Να φοράτε πάντα παπούτσια στον δρόµο και στην παραλία. Τον χειµώνα ποτέ µην τοποθετείτε καυτό νερό ή θερµαντικά επιθέµατα στα πόδια σας. Αν αισθάνεστε ότι έχετε κρύα πόδια, φορέστε κάλτσες τη νύχτα. Εξετάστε τα πόδια σας τώρα! • Μπορείτε να πείτε αν έχετε κόψει σωστά τα νύχια σας; • Είναι το δέρµα των ποδιών σας ξηρό; [ερώτηση 8]. Έχει σκασίµατα στις πτέρνες; • Πρέπει να εξετάζετε τα πόδια σας κάθε µέρα [ερώτηση 4]. • Ξέρετε πώς να αντιµετωπίσετε αυτά τα προβλήµατα; Επιλογή παπουτσιών Η σωστή εφαρµογή των παπουτσιών είναι ενδεχοµένως

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΜΕΡΙΜΝΑ

το πιο σηµαντικό για την πρόληψη ελκών στα πόδια. Ένας απλός τρόπος να καταλάβετε αν το πόδι σας έχει επαρκή χώρο στο παπούτσι που φοράτε είναι ο ακόλουθος: • Σταθείτε όρθιοι σε ένα λευκό χαρτί και σχεδιάστε το σχήµα του ποδιού σας. • Πάρτε το παπούτσι σας και τοποθετήστε το πάνω στο σχήµα που σχεδιάσατε. Χωράει; • Είναι το σχήµα του χαρτιού µεγαλύτερο από το παπούτσι; Αν συµβαίνει το τελευταίο, αυτό σηµαίνει ότι το πόδι σας πιέζεται στο σηµείο αυτό όταν φοράτε το παπούτσι, ακόµα και αν εσείς δεν το αντιλαµβάνεστε. Μπορεί να εµφανιστούν έλκη σε αυτά τα σηµεία των ποδιών σας. Το παπούτσι δεν πρέπει να είναι ούτε πολύ µικρό ούτε πολύ µεγάλο! [ερώτηση 3 και 6]. Παπούτσια που εφαρµόζουν κατάλληλα µπορούν να αποτρέψουν σοβαρά προβλήµατα στα πόδια • Αποφεύγετε τα παπούτσια ή τα σανδάλια µε εκτεθειµένα τα δάκτυλα. Μην αγοράζετε µυτερά παπούτσια ή παπούτσια µε ψηλά τακούνια. Ασκούν πολλή πίεση στα δάκτυλά σας.

Πρέπει να εξετάζετε τα πόδια σας καθηµερινά [ερώτηση 4] • Αν έχετε κάλους στο πέλµα, µια ειδική εσωτερική σόλα µπορεί να αποτρέψει τη δηµιουργία έλκους [ερώτηση 9]. Εάν είχατε ένα έλκος που τώρα έχει κλείσει, ειδικά προστατευτικά παπούτσια θα προλάβουν την υποτροπή του έλκους [ερώτηση 7]. • Τα αθλητικά παπούτσια υποστηρίζουν το πόδι σας και το βοηθούν να αερίζεται. • Ποτέ µην περπατάτε ξυπόλυτοι! Ούτε καν στο σπίτι. Πάντα να φοράτε παπούτσια ή παντόφλες! Μπορεί να πατήσετε κάτι και να κοπείτε ή να γρατζουνιστείτε. • Να κοιτάτε και να πιάνετε µε το χέρι το εσωτερικό του παπουτσιού σας πριν το φορέσετε, ώστε να διασφαλίσετε ότι δεν υπάρχει κανένα αντικείµενο µέσα! • Όχι µόνο τα παπούτσια, αλλά και οι κάλτσες, αν δεν είναι κατάλληλες, µπορούν να προκαλέσουν πρόβληµα στα πόδια.

52 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 10-12/2016

• Τα σφιχτά λάστιχα µπορεί να µειώσουν την κυκλοφορία του αίµατος. Μην φοράτε πολύ χοντρές κάλτσες, καθώς µπορεί να µην εφαρµόζουν άνετα και να ερεθίσουν το δέρµα! Ξέρετε πώς να φροντίσετε τα νύχια των ποδιών σας; Κοιτάξτε τις διπλανές φωτογραφίες. Μπορείτε να πείτε σε ποια φωτογραφία τα νύχια είναι κοµµένα µε λάθος τρόπο; Απάντηση: Η πάνω φωτογραφία δείχνει τα νύχια που είναι κοµµένα µε λάθος τρόπο. Τώρα εξετάστε τα δικά σας νύχια! Τι πιστεύετε; Τα έχετε κόψει σωστά; Τι χρησιµοποιείτε για να τα κόψετε; • Κόψτε τα νύχια σας µετά το µπάνιο, όταν έχουν µαλακώσει. • Λιµάρετέ τα ευθεία και απαλά µε µία λίµα για τα νύχια. • Αποφεύγετε να κόβετε τις γωνίες των νυχιών. • Μην κόβετε τα «πετσάκια».

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ

ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΠΑΠΑΜΙΚΟΣ Νοσοκοµειακός ∆ιαιτολόγος, ΓΝΑ Κοργιαλένειο – Μπενάκειο, M.Med.Sci, Κλινικός ∆ιαιτολόγος – ∆ιατροφολόγος Πανεπιστηµίου Γλασκώβης, MSc Healthcare Manager Πανεπιστηµίου Αθηνών, Πτυχιούχος ∆ιαιτολόγος – ∆ιατροφολόγος Χαροκοπείου Πανεπιστηµίου

Οι καινούργιες αµερικανικές διατροφικές οδηγίες 2015 - 2020 για καλύτερη υγεία

ον Ιανουάριο του 2016, το Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων (USDA) ενηµέρωσε το κοινό για τις νέες διατροφικές κατευθύνσεις. Οι διατροφικές οδηγίες στις Ηνωµένες Πολιτείες είχαν να ανανεωθούν από το 2010, ενώ η πρώτη τους εκδοχή εµφανίστηκε το 1980. Έπειτα από την προσθήκη και αξιολόγηση όλων των νεότερων επιστηµονικών δεδοµένων έφτασε ο καιρός αυτές οι οδηγίες να ανανεωθούν. Στις Ηνωµένες Πολιτείες, άλλωστε, οι διατροφικές κατευθηντήριες γραµµές ανανεώνονται βάσει νόµου και προγραµµατισµού κάθε πέντε

χρόνια και αφορούν στα άτοµα ηλικίας µεγαλύτερης των δύο ετών. Στα άτοµα αυτά συµπεριλαµβάνονται και όσοι διατρέχουν κίνδυνο εµφάνισης κάποιας χρόνιας εκφυλιστικής ασθένειας. Συνοπτικά, τα σηµαντικότερα µηνύµατα των νέων οδηγιών είναι τα εξής: 1. Τα σιτηρά οφείλουν να αποτελούν κοµµάτι του καθηµερινού διαιτολογίου, και µάλιστα η προσπάθεια πρέπει να στοχεύει ώστε τα µισά από αυτά να είναι ολικής άλεσης. 2. Έµφαση στην κατανάλωση ποικιλίας λαχανικών, µε ποι-

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΔΙΑΒΗΤΗΣ Η ΑΙΤΙΑ

κιλία χρωµάτων όπως το σκούρο πράσινο, το κόκκινο, το κίτρινο και το πορτοκαλί. 3. Προτίµηση στα αληθινά φρούτα εποχής. 4. Κατανάλωση ποικιλίας πηγών πρωτεΐνης η οποία δεν βρίσκεται µόνο στο κόκκινο κρέας και στα πουλερικά αλλά και στο ψάρι, τα αυγά, τα όσπρια, τη σόγια, τους σπόρους και τους ξηρούς καρπούς. 5. Αντικατάσταση στα πλήρη γαλακτοκοµικά µε την ηµίπαχη ή άπαχη εκδοχή τους. 6. Τα έλαια, όπως το ελαιόλαδο, αποτελούν πηγή ωφέλιµων λιπαρών τα οποία όµως εξασφαλίζονται και από τρόφιµα όπως τα λιπαρά ψάρια και οι ξηροί καρποί. 7. Η κατανάλωση κορεσµένων λιπαρών θα πρέπει να περιορίζεται σε λιγότερο από 10% των συνολικών καταναλισκόµενων θερµίδων ηµερησίως, ενώ το ίδιο ισχύει και για τα προστιθέµενα σάκχαρα. 8. Περιορισµός του αλατιού στη διατροφή, µε την κατανάλωση να ορίζεται σε µόλις 2.300 χιλιοστογραµµάρια (mgr) χλωριούχου νατρίου την ηµέρα. Η κριτική ανάλυση των οδηγιών βοηθά σίγουρα στην καλύτερη κατανόησή τους. Οι οδηγίες πλέον εστιάζουν την προσοχή των ειδικών και του κοινού στο συνολικό διατροφικό πρότυπο και την επίδραση που αυτό έχει στην υγεία παρά σε µεµονωµένα τρόφιµα ή θρεπτικά συστατικά, όπως συνέβαινε στο παρελθόν. Ο αναφερόµενος στόχος των οδηγιών είναι η διατήρηση ενός φυσιολογικού σωµατικού βάρους, αν και οι επιδράσεις της διατροφής στην υγεία είναι πολύ πιο σύνθετες µέσω της πολυδιάστατης δράσης των µακρο – και - µικροθρεπτικών συστατικών σε όλες τις λειτουργίες του ανθρώπινου σώµατος. Θα ήταν συνετό το σωµατικό βάρος να µην αποτελεί τον µοναδικό στόχο των οδηγιών. Οι οδηγίες επίσης δέχτηκαν έντονη κριτική για την ιδιαίτερα «ευρεία και αόριστη γλωσσική αναφορά» τους σε τρόφιµα που έχουν «αυξηµένη θρεπτική πυκνότητα» παρά στη δηµιουργία πολύ πιο συγκεκριµένων συστάσεων. Το συνιστώµενο ποσοστό των προστιθέµενων σακχάρων δε θα πρέπει να ξεπερνά το κατώφλιο επίπεδο του 10% των ηµερήσιων καταλισκόµενων θερµίδων. Σε µια συµβατική δίαιτα 2000 θερµίδων δηλαδή οι 200 θερµίδες (12 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρη ή περίπου 1 κουτάκι σακχαρούχου αναψυκτικού) δυνητικά θα µπορούσαν να προ-

54 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

έρχονται από τη ζάχαρη. Οι 12 κουταλιές ζάχαρης µπορεί να φαίνονται ως µια υπερβολικά «χαλαρή» σύσταση αλλά θα πρέπει να ληφθεί υπόψη και το γεγονός πως πολλοί Αµερικανοί καταναλώνουν µέχρι και 22 κουταλάκια του γλυκού ζάχαρης ηµερησίως. Η σύσταση που αφορά τα σιτηρά ολικής άλεσης (τα µισά από τα σιτηρά να είναι ολικής άλεσης) έρχεται δυνητικά σε ασυµφωνία µε τα υπάρχοντα ερευνητικά δεδοµένα που υποδεικνύουν όλα τα σιτηρά της καθηµερινής µας διατροφής να είναι µη επεξεργασµένα. Επιπρόσθετα, η «χαλαρή» σύσταση για τα σιτηρά σε συνδυασµό µε τη σύσταση για τη ζάχαρη πιθανότατα θα µπορούσε να οδηγήσει σε µεγάλες διακυµάνσεις τα επίπεδα του σακχάρου στο αίµα. Συνεχίζοντας, οι οδηγίες εστιάζουν στις διατροφικές πηγές του καλίου, του ασβεστίου και τις βιταµίνης D, ενώ καλό θα ήταν να γίνεται επιπρόσθετη αναφορά στον ρόλο και τις διατροφικές πηγές των υπολοίπων βιταµινών και µετάλλων. Αναφορά γίνεται από τις οδηγίες και στην κατανάλωση αλατιού. Η µέση ηµερήσια πρόσληψη νατρίου των Αµερικανών ανέρχεται σε 3.440 mgr (περίπου 1,5 κγ µαγειρικού αλατιού ηµερησίως) τη στιγµή που η σύσταση αφορά επίπεδα των 2.300 mgr νατρίου (1 κγ µαγειρικό αλάτι ηµερησίως). Αν αυτές οι ποσότητες νατρίου αναχθούν σε γραµµάρια µαγειρικού αλατιού τότε η σύσταση γίνεται 5,75 γραµµάρια µαγειρικού αλατιού ηµερησίως και η µέση ηµερήσια κατανάλωση στις ΗΠΑ αγγίζει τα 8,6 γραµµάρια µαγειρικού αλατιού ηµερησίως. Στα περισσότερα ευρωπαϊκά κράτη η µέση κατανάλωση αλατιού κυµαίνεται στα 8 - 11 γραµµάρια ηµερησίως (1,5 κ.γ. – 2 κ.γ. µαγειρικού αλατιού). Σε σχέση µε τις πηγές προέλευσης της κατανάλωσης αλατιού, έρευνες σε ευρωπαϊκά κράτη έχουν δείξει ότι το 70% - 75% του προσλαµβανόµενου νατρίου προέρχεται από επεξεργασµένες τροφές και από τα γεύµατα εκτός σπιτιού (ενώ ένα 10% - 15% από φυσικές µη επεξεργασµένες τροφές και ένα 10% - 15% από την προσθήκη αλατιού κατά τη διάρκεια µαγειρέµατος και στο τραπέζι. Ένα πρόσθετο νέο στοιχείο των οδηγιών αποτελεί η απουσία σύστασης για την διαιτητική χοληστερόλη. Τα τελευταία 50 χρόνια η σύσταση αφορούσε ηµερήσια κατανάλωση διαιτητικής χοληστερόλης όχι µεγαλύτερης των 300 mgr. Στις τελευταίες οδηγίες η σύσταση αυτή δεν υπάρχει πλέον καθότι τα διαθέσιµα στοιχεία δείχνουν ότι δεν υφίσταται

ΔΙΑΤΡΟΦΗ ΚΑΙ ΑΜΥΝΑ

κάποια σχέση ανάµεσα στην κατανάλωση διατροφικής χοληστερόλης και των επιπέδων της χοληστερόλης στο αίµα. Σε συµφωνία και µε τα συµπεράσµατα της αναφοράς της Αµερικάνικης Καρδιολογικής Εταιρείας (AHA/ACC report), η χοληστερόλη είναι µια θρεπτική ουσία της οποίας η αυξηµένη κατανάλωση δεν συνιστά πρόβληµα. Τέλος, οι οδηγίες φαίνεται επίσης ότι δε λαµβάνουν επαρκώς υπόψη την πρόσφατη (2 µήνες πριν) σύσταση του Παγκόσµιου Οργανισµού Υγείας για την µείωση της κατανάλωσης του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασµένων κρεάτων, αφού η ανασκόπηση των δεδοµένων υπέδειξε αύξηση του κινδύνου εµφάνισης καρκίνου του παχέος εντέρου από την υπερκατανάλωσή τους (50 γραµµάρια επεξεργασµένου κρέατος την ηµέρα – δηλαδή λιγότερο από δύο φέτες µπέικον – αυξάνουν τις πιθανότητες εκδήλωσης ορθοκολικού καρκίνου κατά 18%). Στο σηµείο αυτό αξίζει να αναφερθεί ότι µέσα στο Υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίµων των ΗΠΑ η συµβουλευτική επιτροπή που διενέργησε την ανασκόπηση των βιβλιογραφι-

κών δεδοµένων συνέστησε να συµπεριληφθεί οδηγία για µείωση του κόκκινου κρέατος και των επεξεργασµένων κρεάτων. Ανακεφαλαιώνοντας, δεν πρέπει να παραγνωρίζεται το γεγονός πως οι διατροφικές συστάσεις προς τον οποιοδήποτε πληθυσµό, και ιδιαίτερα η ερµηνεία τους, επηρεάζει καθοριστικά τον τρόπο σίτισης δισεκατοµµυρίων ανθρώπων. Στην Ελλάδα ανάλογες οδηγίες είχαν εκδοθεί το 1999 (http://panacea.med.uoa.gr/topic.aspx?id=178). Πολύ πρόσφατα εκδόθηκαν οι ανανεωµένες διατροφικές συστάσεις προς τον πληθυσµό οι οποίες είναι προσβάσιµες ψηφιακά στην ηλεκτρονική διεύθυνση: http://www. diatrofikoiodigoi.gr. Κρίνεται λοιπόν σκόπιµο όλοι µας, και ιδιαίτερα οι ειδικοί που καθηµερινά εξασκούν τη συµβουλευτική, να µελετήσουν, όχι απλά να διαβάσουν, αλλά και να συγκρίνουν τις οδηγίες ώστε µε τα εξειδικευµένα επιστηµονικά και κριτικά φίλτρα που διαθέτουν να οδηγήσουν τους συµπολίτες και καταναλωτές σε επιλογές που δε θα στοχεύουν µόνο στον έλεγχο του σωµατικού βάρους αλλά και στη διατήρηση της συνολικής υγείας τους.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΑΠΟΔΡΑΣΗ

56 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΜΑΡΙΑΣ ΧΑΤΖΗ∆ΑΚΗ

Ηρώδειο, ένα µαγευτικό µνηµείο παγκόσµιας σηµασίας Το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού είναι ένα από τα σηµαντικότερα ιστορικά µνηµεία της χώρας µας. Εδώ και 19 αιώνες δεσπόζει στους πρόποδες της Ακρόπολης, συµπληρώνοντας την ιστορική σηµασία του πολιτισµού µας. Το Ηρώδειο έχει κερδίσει τις καρδιές εκατοµµυρίων ανθρώπων που το έχουν επισκεφτεί, είτε στο πλαίσιο µιας τουριστικής επίσκεψης είτε στο πλαίσιο µιας πολιτιστικής εκδήλωσης. Έχει φιλοξενήσει τις σηµαντικότερες µουσικές και θεατρικές παραστάσεις του κόσµου, ενώ έχει παρουσιάσει τις σπουδαιότερες καλλιτεχνικές προσωπικότητες της υφηλίου. Η ΙΣΤΟΡΙΑ ΤΟΥ Το Ηρώδειο χτίστηκε τον 2ο αιώνα µ.Χ. από τον Ηρώδη του Αττικού προς τιµήν της συζύγου του Ασπασίας Αννίας Ρηγίλλης. Σκοπός του οικοδοµήµατος ήταν οι µουσικές εκδηλώσεις. Αποφάσισαν να ανεγερθεί το Ηρώδειο, όταν κατέρρευσε το Ωδείο που είχε χτιστεί στο κέντρο της αρχαίας αγοράς της Αθήνας τον 15 αιώνα π.Χ., το οποίο και αυτό µε τη σειρά του είχε αντικαταστήσει το Ωδείο του Περικλή, που είχε χτιστεί το 445 π.Χ. Η ανάγκη των Αθηναίων να κατασκευάζουν Ωδείο, αποδεικνύει τη φιλοµουσία των αρχαίων Ελλήνων, οι οποίοι πάντοτε φρόντιζαν για την προαγωγή της µουσικής παιδείας. Ο χώρος του Ωδείου διέθετε 32 σειρές από µαρµάρινες κερκίδες, οι οποίες φιλοξενού-

σαν 5.000 θεατές. Η ορχήστρα βρισκόταν σε ένα ηµικύκλιο σχήµα, ενώ το σκηνικό οικοδόµηµα βρισκόταν υπερυψωµένο στο βάθος της σκηνής και είχε τρεις ορόφους, δύο από τους οποίους διατηρούνται µέχρι σήµερα σε ύψος 28 µέτρων. Στην τριώροφη πρόσοψη του Ωδείου υπήρχε πλούσια διακόσµηση µε ψηφιδωτά δάπεδα και κόγχες µε αγάλµατα. Η σπουδαιότητα του κτίσµατος αυτού, εκτός από την ηχητική και την αρχιτεκτονική του, έγκειται στο γεγονός ότι ήταν στεγασµένο µε ξύλινη οροφή. Η οροφή αυτή κάλυπτε µια απόσταση τριών στρεµµάτων και έχοντας άνοιγµα προς γεφύρωση από τον τοίχο της σκηνής µέχρι πίσω από το κοίλο 52 µέτρα. Παλαιότερες µελέτες δεν αποδείκνυαν εάν η οροφή αυτή είχε στηρίγµατα ή όχι. Πίστευαν ότι για τα δεδοµένα της περιόδου εκείνης ήταν αδύνατον να µπορούσαν να κατασκευάσουν µια τέτοιου είδους οροφή, ωστόσο νεότερες µελέτες που εκπόνησε ο καθηγητής αρχιτεκτονικής του Εθνικού Μετσόβιου Πολυτεχνείου, Μανώλης Κορρές, παρουσιάζει στοιχεία σχετικά µε την ενίσχυση της θεωρίας, ότι η οροφή του Ηρώδειου είχε πλήρη και ενιαία στέγαση. ∆υστυχώς το Ωδείο λειτούργησε µόνο 105 χρόνια, δεδοµένου ότι το 267 µ.Χ. τα περισσότερα οικοδοµήµατα της Αθήνας, µεταξύ αυτών και το Ωδείο, καταστράφηκαν από τους έρουλους επιδροµείς. Οι Έρουλοι ήταν γερµανικό βαρβαρικό φύλο, το οποίο την περίοδο 267 µ.Χ.

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

ΑΠΟΔΡΑΣΗ

κατέστρεψε εκ θεµελίων το Ωδείο και την αρχαία αγορά. Η βαρβαρότητα της φυλής αυτής αποδείχτηκε αργότερα και από τα ευρήµατα που υπήρχαν µέσα στο Ωδείο. Βρέθηκαν κρανία ανθρώπων και ταύρων, πράγµα που υποδηλώνει ότι το Ωδείο χρησιµοποιήθηκε σε µονοµαχίες και ταυροµαχίες. Όπως όµως προκύπτει από διάφορες αρχαιολογικές σκαπάνες και µελέτες, οι τοίχοι του οικοδοµήµατος χρησιµοποιήθηκαν και ως οχυρωµατικό έργο, εντασσόµενο στο τείχος που περιέβαλε τη βάση του λόφου της Ακρόπολης. Εκτός από τα ερείπια οικίσκων που βρέθηκαν µέσα στο Ωδείο, βρέθηκαν και ερείπια µικρής εκκλησίας. Στο µέσον της σκηνής και ακριβώς αντίκρυ της λεγόµενης «Βασιλείου Πύλης» ανακαλύφθηκε υπόγειο που εκτείνεται σε όλο το µήκος της έκτασης της σκηνής. Οι επιχώσεις που επήλθαν στους επόµενους αιώνες σχεδόν

το εξαφάνισαν, µε µόνο ορατό σηµείο τον ψηλό τοίχο της σκηνής, µε την όλη κατασκευή να µοιάζει περισσότερο µε γέφυρα. Την αναστήλωση και την ανασκαφή του Ωδείου ξεκίνησαν οι Κ. Παττάκης και Α. Ραγκαβής το 1848, παρουσία του Βασιλέα Όθωνα. Οι επιχώσεις που είχαν γίνει στο εσωτερικό του Ωδείου, έφταναν τα 15 µέτρα ύψος. Η πρώτη προσπάθεια να αποκαλυφθεί το Ωδείο έγινε το 1857. Αλλά η ουσιαστική αναστήλωση του Ωδείου ξεκίνησε τµηµατικά µετά τον

58 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 1-3/2016

Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο στη δεκαετία του 1950 επί Βασιλέως Παύλου, µε σχέδια του υπουργείου Παιδείας. Με τη σταδιακή αναστήλωση αποκαλύφθηκε όλο το αρχαίο οικοδόµηµα. Οι θέσεις των θεατών επενδύθηκαν µε πεντελικό µάρµαρο και η ορχήστρα µε πλάκες από µάρµαρο Υµηττού. Από το τέλος του 1950 µέχρι και τις µέρες µας, το Ηρώδειο χρησιµοποιείται κυρίως κατά τους θερινούς µήνες σε πολιτιστικές εκδηλώσεις. Το Ηρώδειο αποτελεί σήµερα ένα από τα σηµαντικότερα µνηµεία της Αθήνας και ένα από τα σηµαντικότερα µουσικά θέατρα της Ελλάδας. Κάθε παράσταση, κάθε εκδήλωση που γίνεται στο Ηρώδειο, αποτελεί σηµαντικό πολιτιστικό γεγονός. Η ηχητική, ο φωτισµός και το σηµείο στο οποίο βρίσκεται το κτίσµα δηµιουργούν κατάνυξη σε κάθε επισκέπτη και εγγυώνται το τέλειο αποτέλεσµα.

δελτια τυπου ROCHE DT Μετρητής, Εφαρµογή και ∆ιαδικτυακή Πύλη Πρωτοποριακό σύστηµα διαχείρισης του ∆ιαβήτη από τη Roche Diagnostics (Hellas) SA, DiabetesCare.

Ένα νέο, 3 σε 1 σύστηµα για τη διαχείριση του ∆ιαβήτη έρχεται να αλλάξει τα µέχρι τώρα δεδοµένα και να προσφέρει καλύτερη και πιο εύκολη ρύθµιση του σακχάρου αλλά και πιο ανέµελη και ευέλικτη καθηµερινότητα στους πάσχοντες. • Εφαρµογή για να έχει το άτοµο µε διαβήτη τα δεδοµένα του στο smartphone • Υπολογιστής Δόσης Bolus για σωστή δοσολογία ινσουλίνης • Δυνατότητα αυτόµατης κοινής χρήσης των δεδοµένων µε το γιατρό ή µε τα συγγενικά πρόσωπα • Έξυπνος δείκτης επιθυµητού εύρους για άµεση σαφήνεια των αποτελεσµάτων • Μετρητής προηγµένης ακρίβειας (10/10) που υπερκαλύπτει τις προδιαγραφές ακρίβειας των προτύπων ISO 15197:2013/ENISO 15197:2015 Για περισσότερες πληροφορίες επικοινωνήστε µε το τµήµα εξυπηρέτησης πελατών Accu-Chek: 210 2703700

FREZYDERM DIABETIC TOOTHPASTE Η FREZYDERM πρωτοπορεί και προσφέρει εξειδικευµένη οδοντιατρική φροντίδα για τα άτοµα που πάσχουν από Σακχαρώδη ∆ιαβήτη. Για την καθηµερινή στοµατική φροντίδα των διαβητικών, οδοντόκρεµα DiabeticToothpaste. Ο εξειδικευµένος συνδυασµός βιοενεργού πεπτιδίου και υαλουρονικού οξέος αποτρέπει τις συνέπειες της αύξησης γλυκόζης στη στοµατική κοιλότητα των ασθενών µε σακχαρώδη διαβήτη. Μειώνει την οστική απώλεια, καταπολεµά τη µικροβιακή πλάκα, ενυδατώνει και επουλώνει τα ούλα, αντιµετωπίζει την ξηροστοµία, µειώνει την αιµορραγία των ούλων και προστατεύει από την τερηδόνα. Για ολοκληρωµένη φροντίδα συνδυάζεται ιδανικά µε το στοµατικό διάλυµα GINGIVITIS MOUTHWASH. Με Φθόριο 1.450ppm, Χωρίς σακχαρίνη

FreeStyle Libre 100% εγγύηση επιστροφής Χρηµάτων Το σύστηµα FreeStyle Libre σηµατοδοτεί µια νέα εποχή στη παρακολούθηση της γλυκόζης και στην αποτελεσµατικότερη διαχείριση του διαβήτη. Το σύστηµα FreeStyle Libre σας παρέχει µια ολοκληρωµένη εικόνα της γλυκόζης σας οποιαδήποτε στιγµή της ηµέρας, εύκολα, παντού και χωρίς την ανάγκη για τρυπήµατα στα δάκτυλα. Τώρα, µπορείτε και εσείς να ζήσετε την εµπειρία του συστήµατος FreeStyle Libre µε 100% σιγουριά! Αγοράστε το κιτ γνωριµίας του FreeStyle Libre (1 συσκευή ανάγνωσης και 2 αισθητήρες 14 ηµερών αξίας €169.90) από το ηλεκτρονικό κατάστηµα www. freestylelibre.gr ή από το Kέντρο Εξυπηρέτησης Πελατών στο τηλέφωνο 210-9985220 µε 100% εγγύηση

TRANSCEND

Τώρα έχεις την ενέργεια στην τσέπη! Ένας µοναδικός τρόπος να δίνεις στον οργανισµό την ενέργεια που χρειάζεται στη στιγµή, µε ένα ζελ γλυκόζης ταχείας δράσης & άµεσης απορρόφησης σε εύχρηστη συσκευασία και διακριτικό µέγεθος!

Για όλους όσους: • ακολουθούν υγιεινό τρόπο ζωής µε ισορροπηµένη διατροφή και έντονη άσκηση, • επιθυµούν να ελέγχουν το βάρος τους • βρίσκονται σε δίαιτα ελεγχόµενης

λήψης υδατανθράκων και σακχάρου. Ένα φακελάκι ισοδυναµεί µε 15 γραµµάρια γλυκόζης (1 ισοδύναµο). Χωρίς συντηρητικά, µε φυσικό άρωµα φρούτων, διατίθεται σε 2 υπέροχες γεύσεις (πορτοκάλι & φράουλα).

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ΔΕΛΤΙΑ ΤΥΠΟΥ

ASCENSIA Diabetes Care

Πρώτο σε ακρίβεια µέτρησης το CONTOUR®NEXT σύµφωνα µε τα αποτελέσµατα προγράµµατος επιτήρησης συστηµάτων παρακολούθησης γλυκόζης αίµατος Η Diabetes Technology Society ανακοίνωσε τα αποτελέσµατα του Προγράµµατος Επιτήρησης Συστηµάτων Παρακολούθησης Γλυκόζης Αίµατος σύµφωνα µε τα οποία το CONTOUR®NEXT κατετάγη πρώτο σε ακρίβεια µέτρησης γλυκόζης αίµατος ανάµεσα σε 18 συνολικά συστήµατα παρακολούθησης γλυκόζης αίµατος (BGMS) που κυκλοφορούν στην αγορά των ΗΠΑ. Σε αυτήν τη µελέτη αξιολογήθηκε η ακρίβεια των 18 συστηµάτων παρακολούθησης γλυκόζης αίµατος που κυκλοφορούν στην αγορά των ΗΠΑ, σε ένα ευρύ φάσµα επιπέδων γλυκόζης αίµατος, στα χέρια εκπαιδευµένων επαγγελµατιών. Τα συστήµατα που επιλέχθηκαν αντιπροσωπεύουν περίπου το 90% της αγοράς βάσει στοιχείων της IMS για Rx, και η πλειονότητα τους πωλείται στη λιανική αγορά. Τα προϊόντα για τις µετρήσεις, αποκτήθηκαν κατευθείαν από το ράφι καταστηµάτων πώλησης, χωρίς να ζητηθούν από τους κατασκευαστές. Ελέγχθηκαν σύµφωνα µε ένα πρωτόκολλο που δηµιουργήθηκε από ένα πάνελ ειδικών στον έλεγχο επιτήρησης BGMS, το οποίο αποτελούταν από κρατικούς φορείς, επαγγελµατικές οργανώσεις και ακαδηµαϊκούς. Επισηµαίνεται ότι κανένας από τους ανθρώπους που συµµετείχαν στη διεξαγωγή αυτής της µελέτης (δηλ. ερευνητές, προσωπικό εργαστηρίου, στατιστικολόγοι, χορηγοί) δεν είχε πρόσβαση σε πληροφορίες για να µπορέσει να σπάσει τον κωδικό των συστηµάτων µέχρι να υπολογιστούν και να καταχωρηθούν όλα τα αποτελέσµατα. Το πρωτόκολλο όριζε ότι για να είναι συµµορφούµενη µια τιµή γλυκόζης αίµατος θα πρέπει να είναι εντός 15% µιας τιµής αναφοράς πλάσµατος για γλυκόζη αίµατος >100mg/dL και εντός 15mg/dL µιας τιµής αναφοράς πλάσµατος για γλυκόζη αίµατος <100mg/dL. Τα κριτήρια του πρωτοκόλλου αυτού ήταν παρόµοια µε: 1) το πιο πρόσφατο πρότυπο ISO 15197:2013 για όλα τα επίπεδα γλυκόζης αίµατος. 2) την πιο πρόσφατη οδηγία του FDA (FDA 2016, "Self-Monitoring of Blood Glucose Test Systems for Over-theCounter Use"), για γλυκόζη αίµατος >100 mg/dl. ∆ιεξήχθησαν τρεις µελέτες ακρίβειας σε καθένα από τα 18 επιλεγµένα συστήµατα, περίπου 100 δείγµατα χρησιµοποιήθηκαν για κάθε δοκιµή σε κάθε σύστηµα, ενώ συµµετείχαν συνολικά 1.035 άτοµα. Απονεµήθηκε σφραγίδα έγκρισης στα προϊόντα που κατάφεραν να περάσουν και τις τρεις µελέτες. Σηµειώνεται ότι από τα 18 συστήµατα, τα 6 έλαβαν σφραγίδα έγκρισης, καταφέρνοντας όλα να επιτύχουν ποσοστό συµµόρφωσης που ανήλθε στο 95% και πάνω. Από όλα τα 18 Συστήµατα BGM που ελέγχθηκαν το CONTOUR®NEXT είχε την καλύτερη απόδοση. Σηµειώνεται ότι το CONTOUR®NEXT ONE δεν ήταν διαθέσιµο στην αρχή του προγράµµατος. Τα διαθέσιµα δεδοµένα µελέτης για το CONTOUR®NEXT ONE δείχνουν ακόµη µεγαλύτερη ακρίβεια που υπερκαλύπτει τα κριτήρια ISO 15197:20133. Τέλος, το CONTOUR (Classic) που δεν πέτυχε αυτά τα υψηλά πρότυπα, σύµφωνα µε τη µελέτη, αποτελεί το παλαιό µοντέλο που ήταν τότε διαθέσιµο στην αγορά της Αµερικής. Ο αναβαθµισµένος πλέον µετρητής CONTOUR® (µοντέλο 7220) καλύπτει τα κριτήρια ακρίβειας ISO 15197:2013 και διαθέτει τη σχετική πιστοποίηση κατά ISO 15197:2013, όπως και όλο το χαρτοφυλάκιο των προϊόντων CONTOUR®NEXT.

60 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

KARABINIS MEDICAL MICROLIFE–Κλινικά Ελεγµένα Πιεσόµετρα µε 10ετή εγγύηση Η Microlife είναι ένας από τους παγκόσµιους ηγέτες στην ανάπτυξη και παραγωγή πιεσόµετρων οικιακής και επαγγελµατικής χρήσης, κλινικά ελεγµένων, υψηλής ακρίβειας και ποιότητας. Το αυτόµατο πιεσόµετρο µπράτσου MicrolifeBPA6 PC διαθέτει την παντεταρισµένη τεχνολογία AFIB για ανίχνευση κολπικής µαρµαρυγής, η οποία είναι η πιο κοινή καρδιακή αρρυθµία. Η κολπική µαρµαρυγή συχνά συνοδεύεται από υπέρταση και σακχαρώδη διαβήτη. Για τον λόγο αυτό, η Microlife ανέπτυξε πιεσόµετρα µε ενσωµατωµένο ανιχνευτή κολπικής µαρµαρυγής. Αυτό σηµαίνει ότι µπορεί να δίδεται η ένδειξη της κολπικής µαρµαρυγής κατά τη µέτρηση της αρτηριακής πίεσης, χωρίς να απαιτείται καµία επιπρόσθετη ενέργεια. Ενσωµατώνοντας στο πιεσόµετρο τον ανιχνευτή κολπικής µαρµαρυγής AFIB, η Microlife ακολουθεί τις τελευταίες οδηγίες της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Υπέρτασης (ESH) για την οικιακή παρακολούθηση της αρτηριακής πίεσης. Επιπλέον, στη γκάµα των πιεσόµετρων µπράτσου της Microlife περιλαµβάνονται τα: 1. MicrolifeBPA3 PC µε Τεχνολογία MAM, η οποία εκτελεί αυτόµατα σε κάθε µέτρηση µια τριπλή µέτρηση για πιο ακριβές αποτέλεσµα & Τεχνολογία PAD για ανίχνευση αρρυθµίας 2. MicrolifeBPA2 Basic & MicrolifeBPA1 Basic µε Τεχνολογία PAD για ανίχνευση αρρυθµίας Εγγύηση & Service Microlife Τα πιεσόµετρα MicrolifeBPA6 PC, BPA3 PC, BPA2 Basic καλύπτονται από τη ∆ΩΡΕΑΝ εγγύηση καλής λειτουργίας και service 10 ετών MICROLIFE10 STARPLATINUM, διακριτή µε αυτοκόλλητο επάνω στις συσκευασίες τους και µε Κάρτα Εγγύησης 10 ετών στο εσωτερικό τους. Το πιεσόµετρο BPA1 Basic καλύπτεται από ∆ΩΡΕΑΝ εγγύηση καλής λειτουργίας και service 5 ετών.Τα πιεσόµετρα Microlife διατίθενται στα φαρµακεία.

σηµεια διανοµης ΑΝΑΖΗΤΗΣΤΕ ΤΟ ΠΕΡΙΟ∆ΙΚΟ ΣΑΚΧΑΡΩ∆ΗΣ ∆ΙΑΒΗΤΗΣ - ΦΡΟΝΤΙ∆Α ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ ΣΤΑ ΕΞΗΣ ΣΗΜΕΙΑ:

ΣΥΛΛΟΓΟΙ ΜΕΛΗ ΤΗΣ ΕΛΛΗΝΙΚΗΣ ΟΜΟΣΠΟΝ∆ΙΑΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ∆ΙΑΒΗΤΗ (ΕΛΟ∆Ι) ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΠΑΙ∆ΙΩΝ & ΕΦΗΒΩΝ ΜΕ ΕΝ∆ΟΚΡΙΝΟΛΟΓΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ «ΓΑΛΗΝΟΣ» Θεοφιλοπούλου 16 Τ.Κ 11743 Αθήνα Τηλ. 210 9226798 e-mail info@galinos.org.gr www.galinos.org.gr ΠΑΝΗΠΕΙΡΩΤΙΚΗ ΕΝΩΣΗ ΓΙΑ ΤΟ ΝΕΑΝΙΚΟ ∆ΙΑΒΗΤΗ «ΠΕΝ∆Ι» ∆ηµητρίου Χατζή 63 Τ.Κ 45445 Ιωάννινα Tηλ. 2651073634 & FAX e-mail enosidiaviti@gmail.com www.pendi.eu ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ΑΓΩΝΟΣ ΚΑΤΑ ΤΟΥ ΝΕΑΝΙΚΟΥ ∆ΙΑΒΗΤΗ «ΠΕΑΝ∆» Μακρυνίτσας 12-14 Αµπελόκηποι Αθήνα Τ.Κ 11522 Αθήνα Τηλ. 2107796660 & FAX 2107796461 e-mail info@peand.gr www.peand.gr ΠΑΝΕΛΛΗΝΙΑ ΕΝΩΣΗ ∆ΙΑΒΗΤΗ (Π.Ε.∆) Φερών 8 Τ.Κ 10434 Αθήνα Τηλ. 6972155440 2108838113e-mail elodi@elodi.org ΠΑΓΚΡΗΤΙΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΓΙΑ ΤΟΝ ΝΕΑΝΙΚΟ ∆ΙΑΒΗΤΗ «ΠΑ.ΣΥ.ΝΕ.∆.» Πανεπιστηµίου 118 Τ.Θ. 21170013 Ηράκλειο Κρήτης

Σε όλα τα διαβητολογικά κέντρα πανελλαδικά (βλ. σελίδες 62-63)

Τηλ. 2810312501 6972307627, 6972623410 e-mail vasiliki_louvari@yahoo.gr www.pasined.gr ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆ΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΚΟΖΑΝΗΣ «∆ΙΑΒΗΤΙΚΗ ΠΟΡΕΙΑ» Εθνικής Αντιστάσεως 11(Στοά) Εµπορικό Πολύκεντρο Πτολεµαΐδα Τ.Κ 50200 Πτολεµαΐδα Τηλ. & Φαξ 2463028188 e-mail info@diavitiki-poria.gr www. diabitikoi-poria.gr ΕΝΩΣΗ ΓΟΝΕΩΝ ΠΑΙ∆ΙΩΝ & ΝΕΩΝ ΜΕ ∆ΙΑΒΗΤΗ Λεωφόρος Νίκης 3 Τ.Κ 54624 ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ Τηλ. 2310 223518, 2310580369 fax 2310 223595 e-mail diabetestype1@gmail.com, www.diabetic.gr ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆ΙΑΒΗΤΙΚΩΝ Ν. ΣΕΡΡΩΝ Ορφέως 14 (Παλαιό Νοσοκοµείο) Τ.Κ 62122 Τηλ και Φαξ 2321058791 e-mail diabitikoi_serron@gmail.com ΠΑΝΘΕΣΣΑΛΙΚΟΣ ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ∆ΙΑΒΗΤΗ Σκουφά 29 Τ.Κ 41222 Λάρισα, Τηλ. 6945797394 e-mail register@pasydi.gr www.register@pasydi.gr

επικοινωνήστε µε τα γραφεία της ΕΛΟ∆Ι (Οδός Φερών 8, 104 34, Αθήνα)

ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ∆ΙΑΒΗΤΗ & ΦΙΛΩΝ ΝΟΜΟΥ ΚΕΦΑΛΛΗΝΙΑΣ ΚΑΙ ΙΘΑΚΗΣ «ΓΝΩΣΗ ΣΤΑΣΗ ΖΩΗΣ» Αργοστόλι Τ.Κ 28100 Κεφαλονιά Tηλ 6972296069 e-mail vandorosd@gmail.com ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆ΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΗΜΑΘΙΑΣ «ΓΛΥΚΙΑ ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ» Σωφρονίου 25 (ΚΑΠΗ Νάουσας) Τ.Κ 59200 ΝΑΟΥΣΑ Τηλ. 2332024947 e-mail syllogosdiavitikonnimathias@ yahoo.gr ΣΥΛΛΟΓΟΣ ∆ΙΑΒΗΤΙΚΩΝ ΝΟΜΟΥ ΕΒΡΟΥ (ΣΥ.∆.Ν.Ε) Νικηταρά 25 Τ.Κ 68 131 Αλεξανδρούπολη Τηλ. 6943124050 e-mail sydne2015@yahoo.gr www. sydne2015.weebly.com ΣΥΛΛΟΓΟΣ ΑΤΟΜΩΝ ΜΕ ΝΕΑΝΙΚΟ ∆ΙΑΒΗΤΗ ΚΑΙ ΚΟΙΛΙΟΚΑΚΗ ΠΡΕΒΕΖΑΣ “MELLITUSCELIAC” Παπάγου 30 T.K48100 Πρέβεζα Τηλ. 6943770946, Τηλ.6979359262 e-mail: mellitusceliac@gmail.com

ενηµερωθείτε στο www.elodi.org

ή αποστείλατε την παρακάτω αίτηση συνδροµής

Γίνετε ∆ΩΡΕΑΝ συνδροµητές στο περιοδικό Σακχαρώδης ∆ιαβήτης - Φροντίδα για όλους Aποστείλατε τα στοιχεία σας στο fax: 210 88 38 118, ή µπορείτε να αποστείλετε την αίτηση στα γραφεία της ΕΛΟ∆Ι, Φερών 8, 104 34, Αθήνα ή ηλεκτρονικά στο www.elodi.org. Για περισσότερες πληροφορίες καλέστε στο 210 88 38 113 (09:00 - 13:00).

Στοιχεία συνδροµητή Όνοµα - Επώνυµο: ∆ιεύθυνση: Περιοχή:

ΤΚ:

Τηλέφωνο: e-mail: Υπογραφή: Επιθυµώ να λαµβάνω το περιοδικό: σε έντυπη µορφή σε ηλεκτρονική µορφή

Συναινώ στην αποθήκευση και διατήρηση των ως άνω στοιχείων µου από την ΕΛΟ∆Ι, αποκλειστικά για την αποστολή του περιοδικού και σύµφωνα µε το καταστατικό της

χρηστικα ΑΘΗΝΑ » Πανεπιστηµιακό Γενικό Νοσοκοµείο Αθηνών «Αττικόν», Β' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών, Ρίµινι 1,ΤΚ 12462, Χαϊδάρι, Τ: 210 5831000, 2105832013 (εξωτ. ιατρείο) fax: 210 5326454 » Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Αγία Σοφία», Α' Παιδιατρική Κλινική Παν. Αθηνών, Μ. Ασίας & Θηβών, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 213 2013451, 210 7496312 (εξωτ. ιατρείο) fax: 210 7795538 » Γ.Ν. Αθηνών «Αλεξάνδρα», Β. Σοφίαs 80, ΤΚ 11528, Αθήνα, Τ: 210 7770501-4, (εξωτ. ιατρείο), Τ: 210 3381392, fax: 210 7770473 » Γ.Ν. Αθηνών «Γ. Γεννηµατάς», Λ. Μεσογείων 154, ΤΚ 15669, Παπάγου, Τ: 210 7768000, 210 7768283 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7705980 » Γ.Ν. Αθηνών «Ιπποκράτειο», Β' Παθολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών, Β. Σοφίας 114, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7769000, 213 2088333 (εξωτ. ιατρείο) fax: 213 2088646 » Περιφερειακό Γ.Ν. Αθηνών «ΚοργιαλένειοΜπενάκειο Ε.Ε.Σ.», Ερυθρού Σταυρού 1, Αµπελόκηποι, ΤΚ 11526, Αθήνα, Τ: 210 6414000, 210 6414737 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6414800 » Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Π.& Α. Κυριακού», Λεωφ. Μεσογείων 24, ΤΚ 10024, Αθήνα, Τ: 213 2009800, 210 7726856 (εξωτ. ιατρείο), 213 2009856 » Γ.Ν. Αθηνών «Λαϊκό», Α' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Αθηνών, Αγ. Θωµά 17, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7456000, Τ: 210 7456874 (εξωτ. ιατρείο), 210 7456294 Τετ., 210 7456308 Πέµ., fax: 210 7791839 » Ν.Γ.Ν. «Ο Ευαγγελισµός», Ενδοκρινολογικό Τµήµα, Υψηλάντου 45, ΤΚ 10676, Αθήνα, Τ: 210 7201000, 210 7201258 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7291808

Τ: 2313303316 (ραντεβού), 2310 9933369 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 994608 » Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Β' Προπαιδευτική Παθολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 89200, 2310 892101, 2310 892616, (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 856075 » Γ.Π.Ν. Θεσσαλονίκη «Παπαγεωργίου», Γ' Παθολογική Κλινική, Περιφ. Οδόs Θεσσαλονίκης, Ν. Ευκαρπία, ΤΚ 56403, Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, Τ: 2313 323000 (εξωτ. ιατρείο) (εσωτ. 4226 ή 4248), fax: 2310321862 ΙΩΑΝΝΙΝΑ » Πανεπιστηµιακό Νοσοκοµείο Ιωαννίνων, Λεωφ. Σταύρου Νιάρχου, ΤΚ 45500, Ιωάννινα, Τ: 26510 99111, 26510 99227 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2651046617 ΠΑΤΡΑ » Πανεπιστηµιακό Γ.Ν. Πατρών, ΤΚ 26110, Πάτρα, Τ: 2610 999111, 2610 969149 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2610 969168

ΕΞΩΤΕΡΙΚΑ ∆ΙΑΒΗΤΟΛΟΓΙΚΑ ΙΑΤΡΕΙΑ ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑ∆Α / ΑΤΤΙΚΗ & ΠΕΙΡΑΙΑΣ » Μαιευτικό Γυναικολογικό κέντρο Αθηνών «Έλενα Ε. Βενιζέλου», Πλ. Ε. Βενιζέλου, ΤΚ 11521, Αθήνα, Τ: 210 6402000, 210 6402261 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6411156 » Π.Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Π.&Α. Κυριακού», Θηβών & Λεβαδείας 3, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 213 2009000, 213 2009310 (εξωτ. ιατρείο), fax: 213 2009429 » Ν.Γ.Ν.Α. «Σπηλιοπούλειο», ∆. Σούτσου 21, ΤΚ 10671, Αθήνα, Τ: 210 6410445, 213 2023418 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6446951

» Ν.Γ.Ν. Αθηνών ΝΙΜΤΣ, Movήs Πετράκη 12, ΤΚ 11521, Αθήνα, Τ: 210 7288001, 210 7288111 (εξωτ. ιατρείο) fax: 210 7297958

» Γ.Ν.Μ. 1ο Νοσοκοµείο ΙΚΑ (Μελισσιών), Τέρµα Ζαΐµη, ΤΚ 15127, Μελίσσια, Τ: 210 8106200, 210 8106262 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8041837

» Γ.Ν. Αθηνών «Πολυκλινική», Πειραιώς 3, ΤΚ 10552, Αθήνα, Τ: 210 5276000, 210 5276222 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5202944

» 251 Γενικό Νοσοκοµείο Αεροπορίας, Π. Κανελλοπούλου 3, ΤΚ 15500, Χολαργός, Τ: 210 7463399, 210 7464093 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7715690

ΠΕΙΡΑΙΑΣ » Γ.Ν.Π. «Άγιos Παντελεήµων», ∆ηµ. Μαντούβαλου 3, ΤΚ 18484, Νίκαια, Τ: 213 2077000, 213 2077660 (εξωτ. ιατρείο), fax: 213 2076426 » Γ.Ν. Πειραιά «Τζάννειο», Αφεντούλη & Ζαννή 1, ΤΚ 18536, Πειραιάς, Τ: 210 4592000, 210 4592174 & 583, (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 4511709

» Γ.Ν.Ν.Θ. Αθηνών «Σωτηρία», Μεσογείων 152, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7778611-19, 210 7763194 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7778838 » Γ.Ν. Αθηνών «Σισµανόγλειο», Σισµανογλείου 1, Μαρούσι, ΤΚ 15126, Αθήνα, Τ: 210 8039001-60, 210 8039789 (εξωτ. ιατρείο), fax 210 8042700

ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

» Γ.Ν.Ν. Αθηνών «Ελπίς», ∆ηµητσάνης 7, ΤΚ 11522, Αθήνα, Τ: 210 6434001, 210 6494270 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 6445602

» Π.Γ.Ν.θ. «ΑΧΕΠΑ», Α' Παθολογική Κλινική Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Στ. Κυριακίδη 1, ΤΚ 54636, Θεσσαλονίκη,

» Γ.Ν. Βούλας «Ασκληπιείο», Βασ. Παύλου 1, ΤΚ 16673, Βούλα, Τ: 213 2163000, 2132163142 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8923326

62 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

» Γ.Ν. Πειραιά «Aγιos Παντελεήµων», Ενδοκρινολογικό Τµήµα, ∆. Μαντούβαλου 3, Νίκαια, ΤΚ 18484, Νίκαια, Τ: 213 2077000, 213 2077448 (εξωτ. ιατρείο), fax.: 213 2076709 » Γ. Αντικαρκινικό Ν. Πειραιά «Μεταξά», Μπόταση 51, ΤΚ 18537, Πειραιάς, Τ: 213 2079670 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 4599774 » Γ.Ν.Α. «Γεώργιος Γεννηµατάς», Λεωφ. Μεσογείων 154, ΤΚ 15669, Αθήνα, Τ: 213 2032000, 213 2032283-4, fax: 210 7705980 » Γ.Ν.Α. «Αγία Όλγα», Αγίας 'Ολγας 3-5, ΤΚ 14231, Ν. Ιωνία, Τ: 213 2057000, 213 2057222 (εξωτ. ιατρείο) » ΕΝ.Ε. «Θριάσιο», Λεωφόρος Γ. Γεννηµατά, ΤΚ 19018, Μαγούλα, Τ: 213 2028000, 213 2028774 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 5551243 » Γ.Ν.Α. «Η Παµµακάριστος», Ιακωβάτων 43, ΤΚ 11144, Αθήνα, Τ: 210 2284851, 210 2001100, 210 2001344 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 2020002 » Ν.Γ.Ν.Α. «Αµαλία Φλέµινγκ», 25ns Μαρτίου 14, ΤΚ 15126, Μελίσσια, Τ: 210 8030303, 210 8038371 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 8038399 » Γ.Ν. Παίδων Αθηνών «Αγία Σοφία», Μ. Ασίας & Θηβών, ΤΚ 11527, Αθήνα, Τ: 210 7467000, 210 7467002 (εξωτ. ιατρείο), fax: 210 7797649 Ν. ΒΟΙΩΤΙΑΣ » Ν.Γ.Ν. Θηβών, Τσεβά 2, ΤΚ 32200, Θήβα, Τ: 22620 24444, 26623 50133 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22620 25406 Ν. ΕΥΒΟΙΑΣ » Ν.Γ.Ν. Χαλκίδας, Γαζέπη 48, Χαλκίδα, ΤΚ 34100, Τ: 22210 21901-10, 22210 35259 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22210 85131 » Κ.Υ. Καρύστου, Πολ. Κάτσικα 56, ΤΚ 34001, Κάρυστος, Ν. Ευβοίας, Τ: 22243 50100, 22243 50104 (εξωτ. ιατρείο) Ν. ΦΘΙΩΤΙ∆ΑΣ Ν.Γ.Ν. Λαµίας, Παπασιοπούλου Τέρµα, ΤΚ 35100, Λαµία, Τ: 22310 63000, 22310 63087 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22310 63324 Ν. ΦΩΚΙ∆ΟΣ » Ν.Γ.Ν. Άµφισσας, Οικισµός ∆ροσοχωρίου, ΤΚ 33100, Άµφισσα, Τ: 22650 28460, (εσωτ: 171), fax: 2265022086 ΜΑΚΕ∆ΟΝΙΑ / Ν. ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗΣ » Ν.Γ.Ν.Θ. «Άγιos ∆ηµήτριος», Ελένης Ζωγράφου 2, ΤΚ 54634, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 322100, 2313 322427 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2313 322205 » Ν.Α.Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Άγιos Παύλος», Εθνικής Αντίστασης 161, Φοίνικας, TK 54625, Θεσσαλονίκη, Τ. 2310 493400 (τηλ. κέντρο), 2310 49353 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 451727

οδηγος διαβητολογικων κεντρων Ο οδηγός διαβητολογικών κέντρων είναι σύµφωνος µε τα επίσηµα στοιχεία του ΕΚΕ∆Ι, όπως δηµοσιεύτηκαν στις επίσηµες λίστες του ΕΚΕ∆Ι στις 7/7/2011.

» Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «ΑΧΕΠΑ», Β' Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Στ. Κυριακίδη 1,ΤΚ 54636, Θεσ/νίκη, 7/23/0 993111, 2310 993375-6 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 994803 » Ν.Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Γ. Γεννηµατάς» (κεντρικό), Εθνικής Αµύνης 41, ΤΚ 54635, Θεσσαλονίκη, Τ: 2310 211221, fax: 2310 210401 » Β' Γενικό Νοσοκοµείο ΙΚΑ Θεσσαλονίκης, (Παναγία), Ν. Πλαστήρα 22, ΤΚ 55132, Κρήνη Θεσσαλονίκης, Τ: 2310 476936, fax: 2310 438322 » Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Α' Παιδιατρική Κλινική Αριστοτελείου Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 312000, 2310 892462 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 992784 » Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Ιπποκράτειο», Α' Παθολογική Κλινική Πανεπιστηµίου Θεσσαλονίκης, Κωνσταντινουπόλεως 49, ΤΚ 54642, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 312000, 2310 892394 & 96 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310819758 » Γ.Π.Ν. Θεσσαλονίκης «Παπαγεωργίου», Α' Παθολογική Κλινική, Περιφ. Οδόs Θεσσαλονίκης, Ν. Ευκαρπία, ΤΚ 56403, Ν. Ευκαρπία Θεσσαλονίκης, Γ23/3 323000, 2310693251-2, (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 321862 » Γ.Ν. Θεσσαλονίκης «Γ. Παπανικολάου», ΤΚ 57010, Εξοχή, Θεσσαλονίκη, Τ: 2313 307000, 2313 307528 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2310 357603 » Θεαγένειο Αντικαρκινικό Νοσοκοµείο Θεσσαλονίκης, Αλεξ. Συµεωνίδη 2, ΤΚ 54351, Θεσσαλονίκη, Τ. 2310 898170 Ν. ΚΙΛΚΙΣ » Νοσοκοµείο Γουµένισσας, Μαυροπούλου 9, ΤΚ 61300, Γουµένισσα, Ν. Κιλκίς, 7/234304/4//, 23433 50321 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23430 428431 » Ν.Γ.Ν. Κιλκίς, Νοσοκοµείου 1, ΤΚ 61100, Κιλκίς, Τ: 23413 51400,23413 51671 / 51498 (εξωτ. Ιατρείο), fax: 23413 51630 Ν. ΠΙΕΡΙΑΣ » Ν.Γ.Ν. Κατερίνns, 7ns Μεραρχίας 26, ΤΚ 60100, Κατερίνη, Τ: 23513 50200, 23513 50251 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23513 50115 Ν. ΧΑΛΚΙ∆ΙΚΗΣ » Ν.Γ.Ν. Χαλκιδικής, ΤΚ 63100, Πολύγυρος, Τ: 23710 20101, 2371020248 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23710 23781 Ν. ∆ΡΑΜΑΣ » Γ.Ν.Ν. ∆ράµας, Τέρµα Ιπποκράτους, TK 66100, ∆ράµα, Τ: 25210 23351-55, 25210 61458, 61433, (εξωτ. ιατρείο), fax: 25210 21883 Ν. Καβάλας » Ν.Γ.Ν. Καβάλας, Ύψωµα Βασιλάκη, ΤΚ 65500, Περιοχή Αγ. Σύλλα, Καβάλα, Τ: 2513 501100, 2513 501231-2 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2513 501548

Ν. ΣΕΡΡΩΝ

Ν. ΚΑΡ∆ΙΤΣΑΣ

» Ν.Γ.Ν. Σερρών, 3ο χλµ Σερρών-∆ράµας, ΤΚ 62100, Σέρρες, Τ 23210 94500, 23210 94567 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23210 94713

» Ν.Γ.Ν. Καρδίτσας, Τέρµα Ταυρωπού, ΤΚ 43100 Καρδίτσα, Τ: 24410 65555, 24413 51222 (εξωτ. ιατρείο) fax.: 24410 26313

Ν. ΗΜΑΘΙΑΣ

ΘΡΑΚΗ /Ν. ΕΒΡΟΥ

» Γ.Ν.Ν. Βέροια, Ασωµάιων Βεροίας 5, ΤΚ 59100, Βέροια, Τ: 23310 59100, 23313 51141 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23310 29920

» Π.Γ.Ν. Αλεξανδρούπολης, ∆ραγάνα, ΤΚ 68100, Αλεξανδρούπολη, Τ: 25510 74000, 25510 75520 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25510 76420

» Ν.Γ.Ν. Νάουσας, Νοσοκοµείου 3, ΤΚ 59200, Νάουσα, Τ: 23320 22200, 23320 59241 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23320 23422 Ν. ΚΟΖΑΝΗΣ » Ν.Γ.Ν. Κοζάνης «Μαµάτσειο», Μαµαισείου 1, ΤΚ 50100, Κοζάνη, Τ: 24610 67600, 24613 52647 (εξωτ. ιατρείο), fax: 24613 52630 Ν.ΠΕΛΛΗΣ » Ν.Γ.Ν. Γιαννιτσών, Τέρµα Λάµπρου Καισώνη, ΤΚ 58100, Γιαννιτσά, Τ: 23820 56200, 23820 56536 (εξωτ. ιατρείο), fax: 23820 26553 ΝΗΣΙΑ ΑΙΓΑΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ / Ν. ΛΕΣΒΟΥ » Ν.Γ.Ν. Μυτιλήνης «Βοστάνειο», Ε. Βοσιάνη 48, ΤΚ 81100, Μυτιλήνη, Τ: 22510 57700, 22513 51540 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22510 40366 Ν. ΣΑΜΟΥ » Ν.Γ.Ν. Σάµου «Άγιος Παντελεήµων», Κεφαλοπούλου 17, ΤΚ 83100, Σάµος, Τ: 22730 83100 (τηλ. κέντρο), 22730 83499 - 83136 (εξωτ. ιατρείο), fax: 22730 28968 / Κέντρο Υγείας Καρλοβασίου Τ: 22730 32222 ΗΠΕΙΡΟΣ / Ν. ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ » Γ.Ν. Ιωαννίνων «Γ. Χατζηκώστα», Λεωφόρος Μακρυγιάννη, ΤΚ 45001, Ιωάννινα, Τ: 26510 80111, 26510 80444 - 80475 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2651031414 ΘΕΣΣΑΛΙΑ / Ν. ΛΑΡΙΣΑΣ » Πανεπιστηµιακό Γ. Ν. Λάρισας, Μεζούρλο, ΤΚ 41110, Λάρισα, Τ: 2413 501000, 2413 5024308, 2431 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2410 611097

Ν. ΞΑΝΘΗΣ » Ν.Γ.Ν. Ξάνθης, Νεάπολη Ξάνθης, TK 67100, Ξάνθη, Τ: 25410 47100, 25410 47261-262 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25410 72139 Ν. ΡΟ∆ΟΠΗΣ » Ν.Γ.Ν. Κοµοτηνήs, Σισµανόγλου 45, ΤΚ 69100, Κοµοτηνή, Τ: 25313 51100, 25313 51465 (εξωτ. ιατρείο), fax: 25313 51527 ΝΗΣΙΑ ΙΟΝΙΟΥ ΠΕΛΑΓΟΥΣ / Ν. ΖΑΚΥΝΘΟΥ » Ν.Γ.Ν. Ζακύνθου, ΤΚ 59200, Ζάκυνθος, Τ: 26950 59100, 26950 59221 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26950 42520 Ν. ΛΕΥΚΑ∆ΑΣ » Ν.Γ.Ν. Λευκάδας, Βαλαωρίτου 24, ΤΚ 31100, Λευκάδα, Τ: 26450 38200, 26450 38284 (εξωτ. ιατρείο), fax: 26450 25377 ΚΡΗΤΗ / Ν. ΗΡΑΚΛΕΙΟΥ » Γ.Ν. Ηρακλείου «Βενιζέλειο», Λ. Κνωσσού 363, ΤΚ 71409, Ηράκλειο Κρήτης, Τ: 2810 368000, 2810 368174 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2810 368684 » Πε..Πα.Γ.Ν. Ηρακλείου, ∆ιασταύρωση Βουτών- Σταυρακίου, ΤΚ 71110, Βούτες Ηρακλείου, Τ: 2810 392111, 2810 392269 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2810542064 Ν. ΧΑΝΙΩΝ » Ν.Γ.Ν. Χανίων «Άγιος Γεώργιος», ∆ηµοκρατίας 81, ΤΚ 73134, Χανιά, Τ: 28210 22000, 28210 22594 (εξωτ. ιατρείο), fax: 28210 71112, 28210 22394 ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ / Ν. ΑΡΓΟΛΙ∆ΟΣ

» Γ. Ν. Λάρισας, Τσακάλωφ 1, ΤΚ 41221, Λάρισα, Τ: 2410 230031, 2410 560384 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2410 535150

» Ν.Γ.Ν. Άργους, Κορίνθου 191, ΤΚ 21200, Άργος, Τ: 27513 60290, 27510 24455, 27510 64128 (εξωτ. ιατρείο), fax: 27510 24644

Ν. ΜΑΓΝΗΣΙΑΣ

Ν. ΑΡΚΑ∆ΙΑΣ

» Ν.Γ.Ν. Βόλου «Αχιλλοπούλειο», Πολυµερή 134, ΤΚ 38222, Βόλος, Τ: 24210 94200, 24213 51115 (εξωτ. ιατρείο), fax: 24210 36870

» Ν.Γ.Ν. Τρίπολης «Ευαγγελίστρια», Ερ. Σταυρού (Τέρµα), ΤΚ 22100, Τρίπολη, Τ: 2710 371700, 2710 371809 (εξωτ. ιατρείο), fax: 2710 338175

Ν. ΤΡΙΚΑΛΩΝ

Ν. ΚΟΡΙΝΘΙΑΣ

» Ν.Γ.Ν. Τρικάλων, Καρδίτσης 56, ΤΚ 42100, Τρίκαλα, Τ: 24313 50100, 24313 50721 (εξωτ. ιατρείο), fax.: 24310 37392

» Ν.Γ.Ν. Κορίνθου, Λ. Αθηνών 53, ΤΚ 20100, Κόρινθος, Τ: 27413 61400, 27413 61549 (εξωτ. ιατρείο), fax: 27410 20529, 27413 61300

ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

ς τις τε µα λ ί ε τ Σ ς στο ς σα ι ε σ g τή di.or ερω @elo o f n i

ΕΣΥ, ντρια ύ θ υ ∆ιε ώην ος, πρ ΕΚΠΑ ρ τ ία γήτρια Ψυχ η – θ ς α ο Κ ρ ουρη υχίατ ν Επίκ αιδοψ η Π ώ , ρ υ », π λο πού οφία γία Σ ιακο Α Λ Η α « δ ων Μάγ Παίδ οµείο κ ο σ Νο

Μας ρωτάτε - σας απαντάµε 1 Είµαι άνδρας 65 ετών µε σακχαρώδη διαβήτη τύπου 2 περισσότερο από 15 έτη. ∆ιαβάζω ότι διατρέχω αυξηµένο κίνδυνο για κατάγµατα, τι πρέπει να κάνω; Πράγµατι, οι περισσότερες µελέτες συµφωνούν ότι ο σακχαρώδης διαβήτης τύπου 2 (Σ∆τ2) συνδέεται µε αυξηµένη πιθανότητα εµφάνισης καταγµάτων στο ισχίο, αλλά και σε άλλα οστά. Ο κίνδυνος αυτός αφορά τα κατάγµατα που προκαλούνται χωρίς την άσκηση «µεγάλης βίας» στα οστά (οστεοπορωτικά) και εµφανίζεται, επίσης, στους άνδρες. Παρά το γεγονός ότι η οστική µάζα, µετρούµενη συνήθως µε τη µέθοδο DEXA, φαίνεται να είναι αυξηµένη σε άτοµα µε Σ∆τ2, αντί για προστασία από τον καταγµατικό κίνδυνο, καταγράφεται αύξηση αυτού. Η αιτία δεν είναι σαφής, ίσως ο χαµηλός ρυθµός ανακατασκευής του οστού στον διαβήτη είναι ένας παράγοντας. Σε όλους τους ασθενείς, και περισσότερο στους ηλικιωµένους, οι συχνές πτώσεις αυξάνουν την πιθανότητα τραύµατος. Αντίστοιχα, οι διαβητικοί έχουν µεγαλύτερη πιθανότητα πτώσεων, όταν πάσχουν από διαταραχές της όρασης, περιφερική νευροπάθεια, αγγειακά εγκεφαλικά επεισόδια, ή παθαίνουν συχνές υπογλυκαιµίες. Ο κάθε ασθενής θα πρέπει να απευθύνεται

στο θεράποντα ιατρό, ο οποίος εκτός των παραπάνω θα συνεκτιµήσει και τους συνήθεις παράγοντες κινδύνου για την οστεοπόρωση, όπως το κάπνισµα, την κατάχρηση αλκοόλ, τις θεραπείες µε κορτικοειδή, τον υπογοναδισµό, κτλ. Η µέτρηση της οστικής πυκνότητας, αν και υποτιµά τον καταγµατικό κίνδυνο, όπως προαναφέρθηκε, µπορεί να χρειαστεί. Πέρα από τα µέτρα που εφαρµόζονται στο γενικό πληθυσµό, όπως η χρήση συµπληρωµάτων ασβεστίου και βιταµίνης D, συχνά η τροποποίηση της αντιδιαβητικής αγωγής είναι ωφέλιµη σε ασθενείς που διατρέχουν αυξηµένο κίνδυνο κατάγµατος.

2 Είµαι 36 ετών και πάσχω από σακχαρώδη διαβήτη τύπου 1 εδώ και 14 χρόνια. Τον τελευταίο καιρό έχω συχνά υπογλυκαιµίες τις οποίες δυσκολεύοµαι να αντιµετωπίσω. Τι πρέπει να κάνω; Η υπογλυκαιµία είναι µία κοινή παρενέργεια της θεραπείας µε ινσουλίνη, η οποία είναι συχνότερη στα εντατικοποιηµένα σχήµατα θεραπείας. Οι συνηθέστερες αιτίες που µπορεί να την προκαλέσουν είναι η παράλειψη ενός γεύµατος, ή ο λάθος υπολογισµός των υδατανθράκων αυτού, τα λάθη στην επιλογή των µονάδων ή στον τύπο της ινσουλίνης (γευµατικής ή βασικής), η άσκηση και η κατανάλωση αλκοόλ. Σπανιότερες αιτίες συνδέονται µε οξέα νοσήµατα (πχ γαστρεντερίτιδα, σήψη), ή χρόνια

προβλήµατα υγείας (πχ νεφρική ανεπάρκεια, ή ορµονικές ανεπάρκειες). Το σηµαντικό είναι να αναγνωρίζουµε γρήγορα τα συµπτώµατα, ώστε να µπορούµε να την αντιµετωπίσουµε πριν γίνει επικίνδυνη. Χρησιµοποιούµε τον κανόνα των 15, δηλαδή λήψη 15 γραµµαρίων υδατανθράκων, κατά προτίµηση σε υγρή µορφή, όπως χυµοί, αναψυκτικά, ή ζαχαρόνερο. Μετά 15 λεπτά επαναλαµβάνουµε τη µέτρηση του σακχάρου και αν αυτό δεν υπερβαίνει τα 80 mg/dl, λαµβάνουµε ακόµη 15 γραµµάρια

64 ΣΑΚΧΑΡΩΔΗΣ ΔΙΑΒΗΤΗΣ ΦΡΟΝΤΙΔΑ ΓΙΑ ΟΛΟΥΣ 7-9/2016

γλυκόζης. Σε ασθενείς που παθαίνουν συχνά σοβαρές υπογλυκαιµίες, τέτοιες ,δηλαδή, από τις οποίες δεν µπορούν να εξέλθουν χωρίς βοήθεια, κάποιο άτοµο του αµέσου περιβάλλοντος πρέπει να γνωρίζει τη χορήγηση της ενέσιµης γλυκαγόνης. Σε κάθε περίπτωση, οι συχνές υπογλυκαιµίες είναι λόγος επίσκεψης στο θεράποντα. Αυτός θα διερευνήσει τις αιτίες αυτών, θα αξιολογήσει την επίγνωση των συµπτωµάτων και θα επανακαθορίσει την αγωγή και τους στόχους αυτής.

24 hrs