The Optimist 214 by Uitgeverij The Optimist BV

Bedankt aan iedereen die in 2023 heeft bijgedragen aan Optimist magazine: Adjiedj Bakas • Adriaan van ’t Spijker • Agnes Pols • Albert Poutsma • Aleksandr Stoletov • Alexander Koene • Angela Mastwijk • Aniek Moonen • Anja Jongkind • Anna-Liisa Palatu • Anne Ahau • Anne Boerrigter • Anne en Femke Kleijweg • Anne van Ginkel • Anneloes Smitsman • Annemarie Dix • Annemarie Hoogwoud • Annemiek van Vliet • Annette Bolder • Annette Nobuntu Mul • Anton Philips • Asha Lalai • Babs van Geel • Babz Verhoeven • Barbara Zitwer • Bart Flos • Bart Giepmans • Bas Bloem • Baukje ten Herkel • Bénédicte Ficq • Bernardo Kastrup • Bibi Smink • Bob de Wit • Bonita van Lier • Bram Bakker • Brenda Serrée • Brian de Mello • Britt Vries • Carla de Ruiter • Carole Matthijsse • Casper Douma • Casper van der Kooi • Cathelijne Esser • ChatGPT • Chiel van der Linden • Chris en Karin Knoop • Christian Kromme • Dadá Borari • Danny Vader • Debby Löwenthal • Deborah Post • Dolf Jansen • Edwin Tuin • Eric van Veluwen • Erik Hallers • Erwin Welberg • Esther Jacobs • Eugenie de Ruiter • Fimme Bakker • Floris Wouterson • Folkert van der Molen • Fons Burger • Gay Hendricks • Geja Heinen • Gerrie Strik • Giel Boes • Gijs de Swarte • Gijs Lauret • Gilles Havik • Govert Derix • Greet Vonk • Guido Wüner Wewengkang • Gwen van Zaane • Hanno Pijl • Hans Stegeman • Harm Edens • Harry Starren • Heidi Zoet • Helene van Engelen • Hendrie Verwegen • Hendrik-Jan Griffioen • Henry Mentink • Hilary Sycamore • Hilde Bolt • Ian S. Thomas • Ilco van der Linde • Irene Lequin • Irene van Meijgaard • Iris Cassandra • Iris Duvekot • Irma Theunisse • Irthe Schoute • Ivar Hilhorst • Ivolaine de Nobrega • Jaap Jepma • Jasmine Wang • Jay Francis • Jeanne Specht Grijp • Jelle Derckx • Jelle van der Meer • Jelleke de Nooy van Tol • Jelte de Jongh • Jeroen Doensen • Jesper Feenstra • Jessica den Outer • Jevgeni Širai • Job Koskamp • John Ioannidis • Jonna Bruinsma • Joris Jansen • Judith Maas • Julia Niemeijer • Karin Bodewits • Karin Hogenboom • Katrin Kabun • Kim Cramer • Koen Olthuis • Lars Gierveld • Laura van den Hurk • Lee Kaplan • Leon van der Burg • Li An Phoa • Liedewij Loorbach • Linda Dronkers-Steijn • Linda Klunder • Lorette der Kinderen • Lotte Rooijendijk • Luc van Hoeckel • Lucas Pool • Maarten Fornerod • Maartje Nijhof • Manon van Leeuwen • Marcel Crok • Marcel Tjepkema • Marco Visscher • Loes Vork • Margje Teeuwen • Marie-Janne van Toorn • Marijke Kodden • Marilène Eijgenraam • Marion Verweij • Mariska van Doorn • Marius Appelman • Martel Coors • Martijn Lampert • Martin ten Donkelaar • Mathilde de Jeu • Mathys van Abbe • Matthew Welson • Matthijs Bobeldijk • Matthijs Koevoet • Mayko Ruano • Merlijn Slothouber • Michael van Loenen • Michel Porro • Michiel de Gooijer • Mieke Bouma • Mieke Sachs • Mike Rucker • Mikkie Sinnige • Molly Fannon • Mylan Bos • Nathalie Kelderman • Niels Vermeijden • Nynke Geus • Okke van Beuge • Paul van Schaik • Per Heggenes • Pernille La Lau • Peter Brouwers • Peter Tangel • Peter van der Wel • Roy Wenting • Petra en Robbert Vesseur • Philipp Gramlich • Pim van Baarsen • Ralph Koppers • Ralph Zebregs • Ramez Ramzy • Ray Klaassens • Raymond Slot • Rebecca Bredenhof • Remo Vloet • Rens van der Vorst • Rense Bos • Rineke Dijkinga • Rob Martens • Rochelle Heerema • Rogiér Power • Roland Böhringer • Roland Pluut • Ron van Es • Roque Delago • Roy Martina • Roy van der Steen • Ruben Jacobs • Ruben Krommenhoek • Rumi • Salah Saïd • Sally Tan • Sander Funneman • Sandra Barth • Sasja Martel • Saul Johnson • Shai Tubali • Sheida Mohebbi • Shervin Nekuee • Sietze Hess • Sofie van den Enk • Soho Francotte • Suna Duijf • Suzanne van Straaten • Tayfun Yalcin • Tessa Jol • Teun van den Elzen • Thomas Erikson • Tiago Forte • Tiesja Huizenga • Tim Akkerman • Tjerk Lerou • Toine Schoutens • Tony Mason • Tulku Lobsang Rinpoche • Wbooks • Wei Hu • Willa Stoutenbeek • Wojciech Dopierala • Wouter van Noort • Zita Tangel

MAAK ER EEN OPTIMISTISCH 2024 VAN Het was weer een jaar om niet te vergeten. Wat er ook gebeurt in de wereld, weet dat je niet alleen staat. De mensen op de pagina hiernaast zijn al verbonden met Optimist magazine, op weg naar een positievere maatschappij. Doe je ook mee?

Namens iedereen: fijne feestdagen gewenst! Als je al abonnee bent: dankjewel voor je support. Ben je het nog niet, dan weet je wat je goede voornemen wordt voor het nieuwe jaar…

www.theoptimist.nl/word-abonnee PS: Doe iemand die het kan gebruiken een abonnement cadeau!

Voorwoord

COLOFON

Wees niet bang

Optimist magazine wordt gemaakt door: Hoofdredactie: Brian de Mello. Eindredactie: Matthijs Koevoet, Sally Tan. Redactie: Ron van Es, Job Koskamp, Maartje Nijhof. Correctie: Mathilde de Jeu. Artdirection: Irma Theunisse.

De donkere dagen voor kerst zijn voor mij fijne dagen. Niet vanwege de kou en nattigheid, maar omdat het de aanloop is naar een moment van terugkijken op het jaar. En dat terugkijken vervult mij meestal met hoop. Dat we weer een jaar hebben overleefd met z’n allen. Dat we ondanks de chaos nog steeds kunnen genieten van de kleine en soms grote dingen. Je dierbaren, de natuur, cultuur, gezelligheid. Tegelijkertijd zie ik veel mensen die bang zijn. Bang voor waar we nu staan, vaak tegenover elkaar. Zie de verkiezingsuitslag. Als je PVV hebt gestemd ben je voor sommigen een fascist, voor anderen een vrijheidsstrijder. Stemde je op GL/ PvdA, dan ben je woke en lui, of juist een sociale medeburger. Om maar niet te spreken over het pro-Palestina versus het proIsraël verhaal. Auteur Wouter de Koning verwoordde het onlangs treffend: ‘Boos worden of dekking zoeken in moeilijke tijden is logisch. En in tijden van nood, zoeken wij als mensen dekking bij mensen die op ons lijken. We delen de wereld dan binnen een paar tellen in tweeën: “voor mij”, of “tegen mij” (“goed” of “ fout”). Maar daarmee bevestigen we niet alleen onze angst: we versterken het tegelijk.’ Puur ‘toeval’ dat we het in deze editie hebben over de bubbel waarin we leven. Waar je bij gelijkgestemden warmte en erkenning vindt. We hoeven niet massaal verliefd te worden op elkaar, maar hoeveel kwaad kan het om eens naar elkaar te luisteren en je in de bubbel van die ander te verplaatsen? Werp de angst af en ga het gesprek aan met iemand die niet op jou lijkt. Iemand buiten je bubbel. Ik verkondig in deze donkere dagen graag een boodschap van hoop, optimist die ik ben. Zie hoop als een werkwoord; het gaat niet vanzelf. Dus kom in actie en steek die hand uit. Anders gaat hoop stinken en wie wil er nou een bruine kerst?

Met medewerking van: Willemien Baksteen, Govert Derix, Martin ten Donkelaar, Maarten Fornerod, Michiel de Gooijer, Jan Hein (Yeehaa) Hoogstad, Marcel Kampman, Daphne Laan, Manon van Leeuwen, Ilco van der Linde, Tony Mason, Nienke Meijer, Annette Nobuntu Mul, Shervin Nekuee, Noi Pakon, Carla de Ruiter, John van den Hout-Sachs, Janine Schimmelpenninck, Martin Schuurman, Agnes van der Sluijs, Anneloes Smitsman, Harry Starren, Ruben Timman, Stephan Ummelen, Arjan van der Veer en Jakob van Wielink. Met dank aan: David Balhuizen, Janine Fluyt, Erik Hallers, Jorien de Jonge, Regilio Lingen, Ray Klaassens, Johan de Kleuver, Jan Kloosterman, Annemieke Koldenhof, Asha Lalai, Pernille La Lau, Siham Maatoug, Jelle van der Meer, Rinske van Noortwijk, Pieter Oliehoek, Jeroen Plemp, Deborah Post, Mohamedou Ould Slahi Houbeini, Peter Tangel, Eric van Veluwen en Ineke van Zanten. En natuurlijk met dank aan alle bubbelaars. Wel optimist, maar nog geen abonnee? De jaarprijs voor een abonnement is € 84,-. Kijk voor de verschillende abonnementsvormen en de voorwaarden op onze website: www.theoptimist.nl/word-abonnee Voor meer informatie: bel 070 - 205 9231 of mail naar abonnementen@theoptimist.nl. Je kunt je ook aanmelden per post: Hoofdstraat 8, 3972 LA Driebergen Partnerships & advertenties Tom van Tol: tom@theoptimist.nl T: 070 - 205 9232 (kantooruren)

Mooie feestdagen gewenst!

Bestellingen Het nieuwste nummer is, naast bij 1.200 verkooppunten in het land, ook online verkrijgbaar. Eerdere edities zijn na te bestellen (€ 9,95 per exemplaar, excl. € 3,50 verzendkosten binnen Nederland) via www.theoptimist.nl/shop. Uitgever: Brian de Mello. © 2023/2024 Optimist Media B.V. of de individuele auteurs

Brian de Mello, hoofdredacteur en uitgever redactie@theoptimist.nl

Foto: Michel Porro

PS Lees vanaf pagina 25 hoe mensen als Teun Toebes en Mohamedou Ould Slahi omgaan met het leven binnen én buiten hun bubbel.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 5

INHOUD

Optimist magazine • januari/februari 2024

1 Teun Toebes 2 Daphne Laan Fotografie: Lyan van Furth 3 Museum of Humanity Fotografie: Ruben Timman

Onderstroom

Thema

Exclusief katern

OPTIMISME

KOM UIT JE BUBBEL

WAT BRENGT DE TOEKOMST?

14 Wereldverbeteraars Vijf mensen in het zonnetje gezet. ZINGEVING

16 Sprekersboom Het sprekersbureau van Optimist Media. INNOVATIE

18 BID Nationaal Innovatiegala Momo Medical wint prijs voor vernieuwing. MAATSCHAPPIJ

20 Door de bomen elkaar weer zien Fun Forest brengt gezinnen samen.

Het barst van de bubbels: een club, vereniging, politieke partij, geloofsgroep, sociëteit, theekransje, commune… maar wat als de bubbel barst? 25 Introductie Zit je veilig in je eigen kring? Of is het tijd om andere, onbekende bubbels te verkennen? 26 De verandering is begonnen Teun Toebes wil dat we anders kijken naar de bubbel van dementie. 32 Meer of minder bubbels Wie voorzag de winst van Wilders? En hoe verder? 35 Politievrouw spreekt Hoe Siham Maatoug manoeuvreert tussen bubbels. 38 ‘Leaving Mordor’ Maarten Fornerod beschrijft zijn vertrek uit de academie. 40 De Mauritaniër Mohamedou Ould Slahi overleefde Guantanamo Bay. 42 ‘The return of the commons’ Johan de Kleuver is er al ruim veertig jaar mee bezig.

46 Maximale diversiteit Daphne Laan en Jan Hein Hoogstad verbinden bubbels.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 6

Verhalen met de blik vooruit. 52 Ron van Es Wat brengt de toekomst?

53 Stephan Ummelen Geloof, maar blijf twijfelen. 54 Willemien Baksteen Vanuit een verleden kijken we naar de toekomst. 55 Harry Starren De toekomst wordt opnieuw uitgesteld. 57 Agnes van der Sluijs Wat de toekomst brengen moge. 58 John van der Hout-Sachs ‘Er is geen nu’ 59 Janine Schimmelpenninck Wat zal ‘ik’ de toekomst brengen. 59 Anneloes Smitsman Toekomstvoorouders. 61 Shervin Nekuee Met de ogen dicht. 61 Nienke Meijer Zien en gezien worden. 62 Jakob van Wielink Waar zijn we als mens van afhankelijk? 63 Marcel Kampman Noem me een ‘hooptimist’. 64 Martin Schuurman Publieke rijkdom.

Rubrieken ACTUEEL

8 Nieuws voor en door optimisten. 10 OceanLove over het succes van de bultrug. ODE AAN

12 Spruitjes 2

Zuiver zakelijk

Boeken

84 Mister Positivo Regilio Lingen heeft geen tijd voor negativiteit.

BOEKRECENSIE

87 Zakenvuur Het nieuwe zakenplatform van Pernille La Lau. 89 Maak werk van je idealen Deel 2 uit de adviesreeks van Carla de Ruiter.

Columns COLUMN

22 Annette Nobuntu Mul Ideologisch pragmatisme. COLUMN

49 Govert Derix Een megabubbel genaamd Aarde. COLUMN

67 Harry Starren Ligt de toekomst achter ons? DOORGEEFCOLUMN

75 Gastcolumnist Noi Pakon Passie en balans. COLUMN

95 Manon van Leeuwen Lach door de tranen heen.

68 ‘Vind de ander en jezelf’ De droom achter Museum of Humanity.

13 Als het leven stilstaat Hartchirurg Ehsan Natour helpt bij crises.

OPGELOST

82 Optimistische oplossingen Drie oplossingen om het personeelstekort in de zorg op te lossen.

BOEKFRAGMENT

76 Liever betekenis dan bullshit Stephan Ummelen prijst authentieke organisaties. BOEKENTIPS

96 De keuze van Janine Schimmelpenninck Vijf mooie boekentips van de auteur van Natural Skills.

BEELDVERHAAL

VOLG ONS OP SOCIALE MEDIA

@TheOptimistNL @TheOptimistNL TheOptimist_NL

VRAAG EN ANTWOORD

90 Deborah Post De vrouw achter Honey Highway. CULINAIRE OPTIMIST

92 Nog één keer Piemonte Martino di Piemonte brengt de Italiaanse streek in beeld.

Evenementen WINTER

4 Purpose Day 2024 18 april: met Rutger Bregman en Christian Kromme. 74 Vitaliteitscongres 11 maart: voor een betere fysieke en mentale gezondheid. 98 ‘Ben je bezopen?’ 26 januari: theatershow van Fimme en Bram Bakker.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 7

Actueel

Actueel Nieuws voor en door optimisten.

Dwarslopers Dialogen De reeks dialoogavonden die we samen met Antropia en de Vrije Hogeschool organiseren, komt aardig op stoom. In oktober sprak prof. Klaas van Egmond, in november was power woman Sheida Mohebbi te gast en op 14 december is het de beurt aan Gert-Jan Mellink die namens Extinction Rebellion het gesprek aangaat met moderator Merel Deelder. Ook in 2024 gaan we hiermee door, dus houd de website van de Optimist in de gaten.

V.l.n.r.: Etrona van der Heijden (VHS), Brian de Mello (Optimist Media) en Sheida Mohebbi.

Heb je een origineel en positief idee voor een artikel? Schrijf ons! redactie@theoptimist.nl

Voorlevers Op 16 november vond de Voorleversconferentie over de systeemverandering plaats, waarin Jelleke de Nooy van Tol vertelde over haar nieuwe boek Voorlevers voor een nieuwe samenleving. Deze dag waren er meer dan honderd voorlevers aanwezig die met elkaar bouwen aan een wereld die ecologisch en sociaal in balans is. Na de keynote van Jelleke ging ze (onder leiding van Remi-Armand Collaris die samen met Nynke Visser de dag modereerde) in gesprek over dit thema met een panel bestaande uit Volkert Engelsman, Bregje Hamelynck en Maarten Van Dam. Er waren mooie workshops verzorgd door Peter A.J. Bootsma over een nieuw politiek systeem met taakdemocratie, van Annelieke Verkerk met een ecosysteemopstelling rond de systeemverandering, van Remi-Armand over de polariteiten waar we tegenaan lopen bij systeemverandering én een workshop van Miranda van Gendt en Bas Poppe over hoe we de voorlevers kunnen steunen hun taak te verrichten in samenwerking met inwoners, bedrijven, overheid en maatschappelijke organisaties. Eén van de deelnemers plaatste dit commentaar op LinkedIn: ‘Soms heb je van die bijeenkomsten, waar je een laag verwachtingspatroon bij hebt en... het uiteindelijk een topdag wordt. Dat had ik vandaag in Driebergen. Inspirerend, inhoudelijk goed en verbindend naar elkaar. Als systeemveranderaar en in mijn eigen geval innovator en bouwer kun je je soms heel eenzaam voelen. En dan is het een echte hartversterker als je tijdens zo’n dag kunt ervaren dat je niet de enige bent en je met elkaar de klus kunt klaren.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 8

Actueel

Optimist Radio Vanaf december heeft de Optimist een wekelijks radio-uurtje bij wat nu nog Radio4All heet. Iedere woensdagmiddag tussen 15:00 en 16:00 uur hoor je positieve verhalen, muziek waar je blij van wordt en gesprekken met een glimlach. Ergens tussen 88.8 FM en 90.8 FM (op de oude frequentie van Sublime) kun je Radio4All vinden. Luisteren! BlijNieuws-medewerkers

Tulku Lobsang Rinpoche Een volle zaal optimisten was afgekomen op een dag met de boeddhistische leraar. Ron van Es schreef erover: ‘In een wereld die alleen maar complexer wordt gemaakt lijken lessen over het leven verpakt te moeten worden in groteske modellen, heel veel woorden en ondoorzichtige opeengestapelde theorieën. Gelukkig was daar Tulku Lobsang Rinpoche die met veel wijsheid, humor en eenvoud het leven van ons allemaal kon duiden.’ Dat deed hij met uitspraken als: ‘Zeg niet mijn leven, maar zeg mijn dertigduizend dagen’, ‘Het verblijf hier op deze planeet is als een hotel, er komt een moment van uitchecken’ en ‘Het is niet jouw taak anderen te veranderen’. Voor wie hem gemist heeft of hem weer wil beleven: in december 2024 halen we hem weer naar Nederland.

Optimist omarmt BlijNieuws met Liefde Stichting BlijNieuws bestaat dit jaar tien jaar: ruim een decennium élke dag meerdere blije artikelen, filmpjes, foto’s uit het hele land delen en vermenigvuldigen door een groep van zo’n twintig vrijwillige redacteuren. BlijNieuws telt inmiddels tienduizend volgers en ruim negenhonderdduizend unieke bezoekers op www.blijnieuws.nl. Al die tijd was er warm contact over en weer van BlijNieuws met de Optimist: twee verschillende organisaties, maar beiden als motto ‘de wereld mooier te maken door positiviteit te verspreiden’. Mede door het grote vertrouwen in Brian de Mello, de nieuwe uitgever van Optimist magazine, heeft BlijNieuws gevraagd of zij verder mag gaan onder de vlag van Optimist Media. Want 1+1=3 en samen maakt nog sterker en blijer! Zaterdagmiddag 2 december vierde de BlijNieuws-crew daarom haar tienjarige bestaan samen met Brian en enkele redacteuren en fans van dit blad in Driebergen, want de Optimist heeft ja gezegd op de vraag van BlijNieuws en omarmt BlijNieuws met Liefde!

Meehelpen? Verspreid je graag glimlachjes; heb je een neus voor positiviteit en positieve berichten in jouw omgeving (nieuws/verhalen/foto’s) en wil je dat nóg meer mensen hier blij van worden? Meld je dan aan via info@blijnieuws.nl om op vrijwillige basis Optimist-BlijNieuws-redacteur te worden en daarmee de wereld iets mooier te maken.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 9

OceanLove

Het succes van de bultrug De bultrugwalvis maakt me blij. Hij beweegt zich gracieus over lange afstanden, soms wel vijfduizend kilometer, waardoor hij goed gebruikmaakt van alle ruimte die ik heb te bieden. Hij springt rechtovereind het water uit, spuit water metershoog de lucht in en hij zingt! De vrouwtjes maken gillende, kreunende en huilende geluiden, maar het mannetje zingt echt, compleet met repeterende refreinen en een metrum. Deze troubadour van de oceaan zingt onder meer om een nieuwe partner te verleiden en om z’n maatjes bijeen te houden. Dat betoverende gezang draag ik graag mijlenver naar alle kanten, want met schoonheid moet je gul zijn. De moeders uiten hun poëzie in liefdevolle zorg voor de kalfjes. De eerste maanden van hun bestaan houden de moeders hun kalfjes veilig tegen hun buik aan, met links en rechts haar brede, lange vin. Daarna leert ma ze zingen en springen, totdat ze klaar zijn voor hun eerste lange tocht. Wist je trouwens dat de bultrugwalvissen van levensbelang zijn voor vele andere vissen? In de ‘garnalen’ (krill) die ze eten zit ijzer, dat via hun uitwerpselen de voedingswaarde van mijn bodem verrijkt. En ze zijn ook nog eens superintel-

Tekst: van de oceaan, via Ilco van der Linde Foto: Xavier Clement

ligent. Net als jullie mensen en mijn dolfijnen kunnen ze herkennen, analyseren, herinneren en problemen oplossen. Toch was er zo’n veertig jaar geleden een probleem dat ze niet konden oplossen: de roofzucht van de mensheid. Massaal werden mijn bultruggen uitgemoord. Ze werden in moten gehakt en opgegeten en hun olie – die jullie toepasselijk ‘walvistraan’ noemden – werd voor lampjes, kaarsen en zeep gebruikt. Totdat er minder dan vijfduizend over waren en hun dagen waren geteld. Opeens kregen jullie spijt of medelijden of wijsheid of waarschijnlijk alles tegelijk. En nu zijn er wereldwijd weer zo’n honderdvijftigduizend en is het gevaar van uitsterving geweken. En ja, ook dat maakt me natuurlijk blij. Het geeft me hoop en het gevoel dat ik toch nog een beetje meetel in jullie bestaan. Maar nu heb ik jullie opnieuw nodig, om een vergelijkbaar wonder van herstel te realiseren. Van de blauwe vinvis – met haar dertig meter lengte het grootste dier dat er bestaat – zijn er nog maar vijfentwintigduizend over. Van de ‘North Atlantic Right Whale’ zwemmen er bij mij slechts 350 rond en van de Rijstwalvis minder dan honderd. En van

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 10

OceanLove

Goed nieuws Over OceanLove Met fotografen, dichters, duikers, filmers, verhalenvertellers, wetenschappers en activisten geeft OceanLove de oceaan een gezicht én een stem. Met publicaties, sociale mediakanalen, een jaarlijkse innovatie-competitie, een speciaal boek en een ‘community van ocean lovers’ komt er veel meer aandacht voor de kwetsbaarheid, maar juist ook de kracht en schoonheid van de oceanen en alles wat hierin leeft. OceanLove raakt mensen zó in het hart dat ze niet langer wegkijken, maar juist meehelpen, als nieuwe vrijwilliger, donateur of activist. In Optimist magazine zijn alle vorderingen en verhalen te volgen. De foto bij het artikel is beschikbaar gesteld door de bij OceanLove betrokken Franse fotograaf X a v i er C l em en t . O ce a n Love founder Ilco van der Linde was in oktober 2022 een week lang samen met hem in de zee met de bultruggen . Voor meer foto grafie van hem en andere OceanLove-fotografen zie www.oceanlove.news/beauty

de Vaquita, ‘klein koetje’, familie van de walvissen, zijn er zelfs nog maar tien. Kop op mensen, doe het nog een keer en nog een keer en nog een keer, combineer spijt, medelijden en wijsheid met liefde en strijdbaarheid. Vaar minder snel en verleg routes van jullie vrachtschepen naar waar mijn walvissen minder komen. Gebruik andere netten en laat oude netten niet slingeren. De duizenden rondslingerende oude netten zijn met hun ellendige verstrikking de grootste walvismoordenaar. Stop het warmer worden van de oceanen. Eet minder vlees, want krill wordt op grote schaal gebruikt als voedsel voor jullie varkens en kippen. Maar zonder krill sterven alle walvissen uit, en ook de pinguïns trouwens. Bescherm mijn laatste walvissen, ik weet dat jullie dat kunnen, dat heeft het succes met mijn bultruggen gelukkig bewezen! •

‘Met schoonheid moet je gul zijn.’

NASA heeft mogelijk een doorbraak bereikt in duurzame luchtvaartbatterijen. De experimentele batterij stapelt zwavel- en seleencellen zonder behuizing, waardoor het gewicht met bijna 40 procent wordt verminderd en de capaciteit mogelijk twee tot drie keer groter is dan lithiumionbatterijen. • Eekhoorntjesbrood, een herfstpaddenstoel blijkt een krachtige bron van ergothioneïne (EGT) te zijn, een essentieel aminozuur. Deze stof, die niet door ons lichaam wordt aangemaakt, kan mogelijk bijdragen aan het voorkomen van aandoeningen zoals depressie, Alzheimer, Parkinson en hart- en vaatziekten. • EDGE Workspaces en startup UseSpace bundelen krachten om ongebruikte kantoorruimte in te zetten voor lokale maatschappelijke initiatieven. EDGE Stadium transformeert bijvoorbeeld het atrium na werktijd tot een repetitieruimte voor een symfonieorkest. • Onderzoekers van het MIT en de Shanghai Jiao Tong University hebben een draagbare, door zonne-energie aangedreven ontziltingsinstallatie ontwikkeld, ter grootte van een aktetas. Het systeem kan vier tot zes liter schoon water per uur produceren, wat kustgemeenschappen wereldwijd kan helpen bij watertekorten. • Onderzoekers van de RMIT University in Australië hebben een methode ontwikkeld om beton 30 procent sterker te maken door afvalkoffiedik toe te voegen, omgezet in biochar via een energiezuinig proces. Dit biedt een duurzaam alternatief voor het gebruik van zand in beton, dat wereldwijd schaars wordt. • Stichting ZGT-Overzee, verbonden aan Ziekenhuisgroep Twente, focust op het verbeteren van de gezondheidszorg in lagelonenlanden. Hun ‘Hart voor Tanzania’-project omvat de bouw van een hart- en vaatkliniek in Moshi, Tanzania, waar momenteel een tekort aan cardiologen is.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 11

Onderstroom Ode aan

Ode aan spruitjes Weet je nog wanneer je spruitjes lekker ging vinden? Of moet dat moment nog komen, als het ooit komt? Het is te hopen van wel. Want die kleine groene jongens (of zijn het toch meisjes?) zijn volgens gezondheidsdeskundige Brian Clement de gezondste groente op aarde. Niet alleen goed voor je hersenen en je zenuwstelsel, maar ook als middel tegen Long COVID, om maar iets te noemen. Living food heet dat. De vitamines A, B, C, E en K vliegen je om de oren als je spruitjes serveert. Wist je dat er meer vitamine C in een handvol spruitjes zit dan in een sinaasappel? Zelf je darmen worden blij van spruitjes. Dat je als kind niet van spruitjes hield, heeft te maken met het grotere aantal smaakpapillen dat je in je jonge jaren had. Bitterheid smaakte daardoor extra bitter. Naarmate we ouder worden, worden we milder. Dat geldt ook voor je tong. Lekker toch? De smullende redactie

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 12

Onderstroom Boeken

Goed nieuws

Anders doorleven

Californische ingenieurs ontwikkelden een brandstof op basis van een ionische vloeistof, een vorm van vloeibaar zout. Deze brandstof ontbrandt alleen bij elektrische stroom, waardoor het veiliger is voor opslag en transport. • Een potentieel tandherstellend medicijn wordt in 2024 getest op gezonde volwassenen. Toregem Biopharma, gefinancierd door de Universiteit van Kyoto, start de klinische proeven in juli. Het medicijn, gebaseerd op antilichamen, richt zich op eiwitten die de groei van nieuwe tanden onderdrukken. • Chinese wetenschappers hebben lichte, biologisch afbreekbare sponzen gemaakt van zetmeel en gelatine om micro- en nanoplasticdeeltjes te absorberen. Deze sponzen kunnen mogelijk worden ingezet om microplasticvervuiling in oceanen te verminderen. • Onderzoek van de Nationale Universiteit van Singapore toont aan dat het dagelijks eten van een paar druiven de ooggezondheid van ouderen kan verbeteren. Druiven bevatten antioxidanten die oxidatieve stress verminderen en de vorming van schadelijke stoffen in de ogen remmen. • Hof van Moeder Aarde, een ecogemeenschap in de Achterhoek, start een crowdfunding om ruim 3,5 hectare grond uit de handel te halen. De hoeders willen de hypotheek aflossen en de grond onverkoopbaar maken om het aan volgende generaties door te geven. • Zweedse onderzoekers hebben een milieuvriendelijke methode ontwikkeld om batterijen van elektrische voertuigen te recyclen. Met gebruik van oxaalzuur kunnen ze 100 procent van het aluminium en 98 procent van het lithium terugwinnen, zonder dure of schadelijke chemicaliën. • Wetenschappers van de openbare universiteit van Zurich gebruiken kippenveren als alternatief voor giftige PFAS bij de productie van waterstofbrandstofcellen. Dit recyclingproces vermindert afval, CO2-uitstoot en kan de kosten van waterstofbrandstof verlagen.

Door SALLY TAN Liefdesverdriet, een faillissement, het wegvallen van een dierbare, een ongeval. Het zijn verschillende crises, maar ze hebben één ding gemeen: je bent niet meer dezelfde persoon die je was voordat het gebeurde. Zeker in het geval van een medische tegenslag raken mensen vaak hun gevoel van onaantastbaarheid kwijt. Hartchirurg dr. Ehsan Natour is benieuwd naar onze reactie en hoe we omgaan met de nieuwe situatie. ‘Terugverlangen naar hoe het vroeger was’ is een wens die meestal niet in vervulling gaat en die volgens hem het lijden alleen maar vergroot. In zijn streven naar meer empathie voor mensen die uit hun normale doen zijn geraakt, ontdekte de geneesheer van het Maastricht UMC+ een aantal praktische handvatten. Zoals het zien van de hele persoon in plaats van alleen een ziektebeeld of een ziek orgaan. Alleen al het ‘anders kijken’ heeft ingrijpende gevolgen voor genezing, de kwaliteit van leven en hoe we een crisis doorstaan. Aan de hand van een operatie – wanneer het hart en het leven stil lijken te staan – leidt dr. Natour de lezer door alle fasen van een crisis. Vanaf de eerste waarschuwingssignalen dat het hart hapert, via diagnose, operatie, intensieve zorg, reguliere verpleging en revalidatie tenslotte naar thuiskomst. De conclusie verklappen we alvast: als de patiënt zorgzaam, wijs en met vooruitziende blik op deze reis wordt voorbereid, begeleid en ondersteund, komt dat het genezingsproces ten goede. Cruciaal is daarbij dat het ‘nieuwe normaal’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 13

wordt omarmd en dat de patiënt niet met een gestrest hoofd (en hart) verlangt naar hoe het vroeger was. Dit boek is de handleiding om sterker – soms zelfs als herboren – uit de crisis te komen. Dat geldt in het voorbeeld van de hartpatiënt ook voor diens naasten en het medisch personeel dat alles meebeleeft. Voor al deze mensen zou dit verplichte literatuur moeten zijn, met name voor artsen in opleiding. Het boek is ook verkrijgbaar in het Engels en Duits; geschreven door een arts die het hart van zijn patiënten raakt. Hij richtte zelfs Stichting Stilgezet op, om hen ‘van harte’ vooruit te helpen. • Meer informatie: www.stilgezet.nl Als het leven stilstaat Ehsan Natour Uitgave in eigen beheer ISBN: 9789493289000 189 pagina’s € 22,00 Verkrijgbaar in onze webshop. 1 Ehsan Natour

Onderstroom Optimisme

Wereldverbeteraars Mensen die de wereld mooier maken verdienen onze aandacht. We zetten hier vijf optimisten in het zonnetje.

Pieter Oliehoek

Dat rashonden vaak gezondheidsproblemen ondervinden, valt moeilijk te ontkennen. Maar dat dit zelden voortkomt uit kwade opzet was een belangrijke onthulling uit het promotieonderzoek van Pieter Oliehoek. Daarom startte hij het platform Dogs Global dat een wereldwijde brug slaat tussen hobbyfokkerij en de wetenschap. Het is volledig gericht op het gezond fokken van rashonden. Pieter legt uit: ‘De oorzaak van ziektes bij rashonden ligt voornamelijk in de afwezigheid van monitoring. En wat wellicht alles nog lastiger maakt: het probleem is niet landelijk aan te pakken, omdat rashonden over de hele wereld gefokt worden.’ De oplossing schuilt volgens hem in een mondiale, grootschalige wetenschappelijke analyse die helder en eenduidig aan hondenfokkers gecommuniceerd wordt. Met expertise in populatiegenetica gebruiken Pieter en zijn team alle recente ICT-technologieën om dit platform vorm te geven dat fokkers helpt bij het maken van verantwoorde keuzes. De ambitie is duidelijk: een positieve verandering teweegbrengen

in de rashondenfokkerij door wereldwijde samenwerking en kennisdeling. www.dogsglobal.com/nl

Annemieke Koldenhof

Een ingrijpende gebeurtenis binnen haar familie zette het leven van Annemieke Koldenhof volledig op zijn kop. Gevoelens van verdriet, woede en onmacht kwamen voorbij. Misschien wel daardoor aarzelde ze geen moment toen een vriend haar om hulp vroeg om oorlogsslachtoffers in Oekraïne gratis te kunnen laten revalideren. Zij richtte de stichting A Warm Heart op, die zij samen met Leo de Langen en

1 Pieter Oliehoek 2 Annemieke Koldenhof 3 Jan Kloosterman 4 Rinske van Noortwijk (r) en Ineke van Zanten Fotografie: Wery Crone

Patrick Moreu runt. Het eerste initiatief dat de stichting steunt is Way to Health, het revalidatiecentrum van Alex en Mykyta in Oekraïne. ‘Op mijn manier en met beperkte middelen hoop ik een verschil te kunnen maken en wil ik een signaal geven aan de mensen daar dat wij er voor ze zijn’, vertelt Annemieke. ‘Het idee dat zelfs mijn kleine bijdrage een impact kan hebben motiveert mij en geeft mij moed om door te zetten. Samen kunnen we een positieve verandering in de wereld teweegbrengen, daar geloof ik heilig in, met heel mijn hart.’ 1

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 14

www.awarmheartfoundation.org

Onderstroom Optimisme

Jan Kloosterman

In 2019 maakten we kennis met Jan Kloosterman, grondlegger en ontdekker van de artrokinesiologie. Deze methode maakt pijn aan het bewegingsapparaat beter behandelbaar. Vier jaar na dato vertelt hij trots over de achttien fysiotherapeuten die hij sinds 2004 heeft opgeleid tot artrokinesioloog. Na tien jaar empirisch onderzoek vond hij in 1985 de basis, namelijk de vaste punten. Hij licht toe: ‘Ieder mechaniek heeft vaste punten, bijvoorbeeld een frame dat absoluut niet bewogen moet worden. Of een huis dat bestaat uit muren waarvan je alleen de deuren en ramen beweegt. Het is dus niet zo dat alles “losgemaakt” moet worden. Wanneer je de vaste punten gaat mobili-

‘De samenleving is oneindig vindingrijk. Er lijkt voor ieder vraagstuk al een oplossing te bestaan.’

seren verlies je de stabiliteit.’ Jan Kloosterman werkte daarna bijna twintig jaar met zijn methode voordat hij vol vertrouwen anderen hierin durfde op te leiden. Een aantal collega’s gaat helpen bij de opleiding. ‘Studenten fysiotherapie moeten horen van de mogelijkheid om artrokinesioloog te worden’, zegt hij. ‘Waar ik als fysiotherapeut niet echt kon helpen, kan ik dat nu wel’, beaamt een van de nieuwe artrokinesiologen. Er ontstaan nu wachttijden, dus we wensen Jan veel nieuwe studenten. www.artrokinesiologie.nl

Rinske van Noortwijk en Ineke van Zanten

Als je doet wat je belangrijk vindt, vanuit je hart, dan kleur je de wereld. Vanuit die gedachte zetten Rinske van Noortwijk en Ineke van Zanten GreenWish op. Samen staan ze mensen bij, die zelf een duurzaam project of sociale onderneming willen starten. De afgelopen twintig jaar adviseerden ze meer dan vijftienhonderd initiatieven.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 15

Rinske: ‘De samenleving is oneindig vindingrijk. Als je naar de initiatieven kijkt, lijkt er voor ieder vraagstuk al een oplossing te bestaan. Voedselbossen, biobased bouwmaterialen, erfdelen, burger-energiecoöperaties: initiatieven zijn toekomstvoorspellers. Ze laten zien waar we heen gaan. We doen er alleen te weinig mee.’ Daarom maken Rinske en Ineke ook jaarlijks het Trendrapport Maatschappelijk Initiatief voor Duurzame Dinsdag. Het laat zien welke ontwikkelingen eraan komen, zodat beleidsmakers en de politiek er kennis van kunnen nemen en op kunnen inspelen. Ook helpt GreenWish overheden om slimmer samen te werken met initiatiefnemers, als collega’s in de buitendienst. ‘Ambtenaren en initiatiefnemers zijn natuurlijke partners maar weten elkaar nog te weinig te vinden’, aldus Ineke. De twee dames gaan optimistisch door om groene wensen nog meer in vervulling te laten gaan. • www.greenwish.nl en www.duurzamedinsdag.nl

Onderstroom Zingeving

‘Jouw verhaal vertel je nooit alleen’ Onder de vlag van de Optimist richtte Ron van Es onlangs een sprekersbureau op: Sprekersboom. Voor verhalen die ertoe doen. Door RON VAN ES

I k la s over D e L et ters van Utrecht, een gedicht dat letter voor letter in de straten van Utrecht ontstaat. Eén karakter per steen, één steen per week. Iedere zaterdag houwt een steenhouwer tussen 13:00 en 14:00 uur ter plekke de volgende letter. Zo schrijven de mensen in Utrecht letters door de stad, letters die zinnen worden. Het gedicht zal echter nooit af zijn en zo wordt het een kunstwerk voor toekomstige generaties.

Eigen tempo

John Cage schreef in 1987 een compositie voor orgel en schreef in de partituur ‘as slow as possible’. In de Domkerk in Halberstadt wordt deze compositie uitgevoerd op een bijzonder blokwerkorgel waarbij er bij elke toonverandering steeds nieuwe pijpen worden bijgeplaatst. Het muziekstuk van John Cage zal zo 639 jaar duren. Elk verhaal duurt langer dan je eigen leven soms kort is. En elk verhaal wordt door meer mensen verteld, ook het jouwe.

Ik las ook over Steward Brand, de oprichter van de Long Now Fou nd at ion. De L ong Now Foundation hoopt op ‘creatieve wijze verantwoordelijkheid te bevorderen’ in het kader van de komende tienduizend jaar. Je leest het goed, tienduizend jaar. Steward Brand vertelde dat het beter is langzamer te denken en niet te verdwalen in de waan van de dag. Hij heeft daarvoor zes zogenaamde Pace Layers, tempolagen bedacht. De zes Pace Layers

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 16

zijn in af lopende volgorde van snel naar langzaam: mode, handel, infrastructuur, bestuur, cultuur en natuur. Waar de snelheid van denken en werken binnen de mode snel is, is die binnen de natuur langzaam. Elk verhaal heeft zijn eigen tempo, zoek naar het tempo dat niet verdwaalt in de waan van de dag, maar de kern vormt van je eigen leven. Die kern is altijd verbonden met de natuur.

Onderstroom Zingeving

bliek. De verhalen van een andere economie. De verhalen van een evenwichtige samenleving. De verhalen van een natuurlijke ecologie. De verhalen van een hele gezondheid. De verhalen van zin en zingeving van ons mensen. De verhalen van de sprekers binnen Sprekersboom zijn met andere woorden onze verhalen. Onze verhalen van alle mensen. Van het verleden tot in de toekomst. Verhalen die je nooit alleen vertelt. Verhalen die duizend jaar of langer gaan duren. Het zijn de verhalen van stilstaan en nadenken. Wie zijn we? Waar gaan we heen? En hoe zou de wereld eruit zien over pakweg duizend jaar? En in dat stilstaan begrijpen dat we in de lange reis maar een minuscuul deel zijn. Een stukje, een klein radertje in het grote rad.

Maar er is geen tijd, denken we. We moeten nu handelen. Zeker, handelen moeten we. Of er genoeg tijd is, is niet aan ons. Maar ons handelen zal altijd in het perspectief van vele, vele jaren moeten zijn. Duizend jaar misschien. Neem daarom tijd om langzaam te denken. Om dan vooruit te gaan. Want de planeet is kostbaar, onze kinderen zijn kostbaar en allen die na ons komen zijn kostbaar.

Onze verhalen

Satish Kumar is nu een bekende Brits-Indiase activist, pacifist en spreker, maar ondernam toen hij 26 was een voettocht van dertienduizend kilometer. Een ‘pelgrimstocht voor de vrede’ noemde hij die tocht; hij wilde wereldleiders ontmoeten om

Een ‘tribe’

Ik heb Sprekersboom opgezet, een sprekersbureau met een groep sprekers van maximaal vijftig mensen. Een tribe noem ik dat. Een bundeling verhalen voor de toekomst. Een boom waaronder we verhalen kunnen delen. Verhalen van handelen, van hoop, van een toekomst, van een andere samenleving. Maar het zijn vooral verhalen van onszelf. Sprekersboom als groep kwam onlangs voor de eerste keer bij elkaar. Om te delen, elkaars verhaal te horen. Om daarna weer uit te waaieren om de eigen verhalen te delen. Te delen met pu-

‘Neem daarom tijd om langzaam te denken.’ Optimist magazine • januari/februari 2024 • 17

met hen te praten over wereldvrede. ‘In Georgië,’ vertelde hij later, ‘ontmoette ik een oude vrouw die mij vier theebuideltjes meegaf die zij zakjes vol liefde noemde en verzocht me of ik die aan de vier wereldleiders wilde overhandigen. ‘Vertel ze dat als ze op de rode atoomknop willen drukken, ze eerst een kopje van mijn thee moeten drinken. De liefde die ze zullen proeven, zal hen weerhouden om op de knop te drukken.’ Ik begreep dat alleen de president van Frankrijk geen zin had in een kopje thee. Maar de aandacht, de liefde, het idee om dertienduizend kilometer te lopen voor wereldvrede heeft Satish Kumar niet alleen geholpen zijn eigen verhaal te vertellen, maar dat te verknopen met zoveel verhalen van mensen die hij tegenkwam. Zijn verhaal werd een verhaal van velen. Want jouw verhaal vertel je nooit alleen. Daarom zijn de verzamelde verhalen van Sprekersboom ook onze verhalen. Zijn het de verhalen van heel veel van ons. Blijven we ze vertellen, voor de komende duizend jaar. En daarna. • www.sprekersboom.nl

Onderstroom Innovatie

Momo Medical wint prijs voor vernieuwing Tijdens de zesde editie van het BID Nationaal Innovatiegala op 23 oktober werd Momo Medical bekroond met de Nederlandse Innovatie Prijs 2023. Door JOB KOSKAMP

Momo Medical heeft de afgelopen jaren een gestage omzetgroei weten te realiseren met hun product, de Momo BedSense en daaraan gerelateerde innovaties. Zij hebben als voornaamste doelstelling zorgmedewerkers in verpleeghuizen te ondersteunen. Het bedrijf hoopt hiermee de werkdruk voor medewerkers in de zorg te verlagen.

Tijd voor de patiënt

1 Prof. Henk Volberda (links) met het team van Momo Medical.

De Momo BedSense is een sensorplaat die op borsthoogte onder het matras van bewoners in verpleeghuizen wordt geplaatst. De sensoren geven informatie over druk, houdingen en bewegingen. De hieraan gelinkte

Momo BedSense App geeft personeel inzicht in alle bewoners op de afdeling van het verpleeghuis. Dit stelt hen in staat om anders te werken. Het personeel hoeft bijvoorbeeld niet langer de standaard rondjes door het verpleeghuis te maken. Dit leidt enerzijds tot een verlichting van de werkdruk en anderzijds vertaalt het zich in meer aandacht voor bewoners. Deze kunnen uitslapen, worden minder vaak gestoord, en kunnen beter worden geholpen zodra daar behoefte aan is. Doordat de applicatie voorspellingen kan doen over wanneer iemand uit bed komt, kan het zorgpersoneel preventief handelen. Hierdoor kan een significant aantal valincidenten voorkomen worden. Daarnaast is het mogelijk om de informatie van de Momo BedSense op te slaan. Dit kan automatisch worden omgezet in tekst en dat scheelt voor zorgmedewerkers een hele hoop tijd. Het vergemakkelijkt het opstellen van rapportages, waardoor er meer tijd kan worden besteed aan de patiënten. Het zogeheten Mesh netwerk (multi-kamerwifi) van

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 18

Momo Medical zorgt ervoor dat zorgorganisaties geen infrastructuur hoeven te upgraden om met de innovaties van Momo Medical aan de slag te gaan. Hierdoor maakt het bedrijf het betaalbaar voor de verpleeghuiszorg om ook echt te innoveren.

De prijzen

De innovatie van het bedrijf werd erkend met de Nederlandse Innovatie Prijs. Een prijs gebaseerd op de Nederlandse Innovatie Monitor, een initiatief van het Amsterdam Centre for Business Innovation (ACBI) van de UvA. De CEO van Momo Medical, Menno Gravemaker, nam de prijs op 23 oktober in ontvangst van juryvoorzitter prof. dr. Henk Volberda. ‘De winnaar van de Nederlandse Innovatie Prijs 2023 heeft zich tot doel gesteld om op innovatieve wijze bij te dragen aan het verminderen van de druk op zorgmedewerkers in een tijd van toenemende vergrijzing en personeelstekorten. Nieuwe manieren van werken in de zorg zijn daarmee van groot maatschappelijk belang geworden’, aldus Volberda.

Onderstroom Innovatie

Tevens ontvingen alle aanwezige genomineerden de BID Innovat ie Awa rd , v ijfdu i z end euro aan T NO-advies uren, toegangskaarten voor de Masters of LXRY in december en toegangskaarten voor de Big Improvement Day op 16 januari 2024. De BID Innovatie Award vormt een erkenning voor het innovatief vermogen van een organisatie. Zij zijn onderscheidend op het vlak van innovatie en dragen met hun innovatieve oplossingen op doeltreffende wijze bij aan het oplossen van grote maatschappelijke uitdagingen. Bij de organisaties die hebben deelgenomen aan de Nederlandse Innovatie Monitor 2023 heeft een uitgebreid selectieproces plaatsgevonden, waaronder via analyse van de scores, deskresearch en interviews. Dit heeft uiteindelijk geresulteerd in een lijst van bedrijven die zijn voorgelegd aan de jury. De jury lette onder andere op de mate van technologische nieuwheid, maatschappelijke impact van de innovatie, marktpositie en (innovatieve) organisatiekenmerken.

Big Improvement Day

D e B i g I m p r ove m e nt D ay (BID) is in 2008 opgezet vanuit de behoefte om positieve ontwikkelingen in Nederland te belichten en verder te brengen. In 2009 werd de BID bekroond met de Gouden Giraffe. Sindsdien is BID uitgegroeid van één event per jaar, tot hét platform voor ontmoeting, nieuwe ideeën en vooruitstrevende samenwerking tussen de publieke en private sector. Partners van BID – de top van de Nederlandse overheid, het bedrijfsleven, sport, zorg en onderwijs – komen gedurende het jaar meerdere malen samen tijdens Improvement Days om contact te leggen, kennis te delen, visies te tonen en samenwerkingen aan te gaan. Met interesse, optimisme en inzet waarbij samenwerking ten behoeve van duurzaamheid, innovatie, sport, ondernemerschap, educatie, leiderschap en voor u it ga ng centraal staan. Deze positieve energie wordt voortgezet via de BID beweging en haar partners. Ralph van Hessen is initiatiefnemer van BID. Hij denkt

‘Het bedrijf maakt het betaalbaar voor de verpleeghuiszorg om ook echt te innoveren.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 19

dat de BID Innovatie Awards een bijdrage leveren aan een innovatiever Nederland. ‘Dankzij het zeer succesvol bezochte BID Nationaal Innovatiegala zijn de meest innovatieve bedrijven van Nederland nog meer samen gaan werken. Al aan het einde van de avond zijn er concrete acties uit gekomen die voor een positieve impact in Nederland gaan zorgen. We zijn samen met het Ministerie van EZK, de UvA en TNO een initiatief gestart waarbij we innovatief Nederland drie keer per jaar zullen samenbrengen om innovatie, creativiteit en samenwerking te bevorderen.’ •

Meer informatie: www.bigimprovementday.org

Onderstroom Maatschappij

Door de bomen elkaar weer zien Fun Forest brengt gezinnen dichter tot elkaar in de natuur. Ze stellen mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt in staat om zich weer deel te voelen van de maatschappij. Bovendien bieden ze kinderen van gezinnen die het financieel minder breed hebben een leuke dag. Hoe gaat dat daar in zijn werk, zo hoog in de bomen? Door MAARTJE NIJHOF

1 Team Forest Fun. 2 en 3 Fotografie: Thomas Erdman

Kort door de bocht is Fun Forest te omschrijven als een buitensportbedrijf met klimparken in Amsterdam, Almere, Rotterdam en Venlo. Het bedrijf bestaat al sinds 2007 en heeft in 2016 de transitie gemaakt naar impact ondernemen. Met een ‘impactfirst’-mentaliteit streeft de sociale onderneming ernaar om honderdduizend levens positief te beïnvloeden voor het jaar 2031.

maatschappelijke problemen. Zo’n 25 procent van het team dat werkzaam is bij Fun Forest heeft een afstand tot de arbeidsmarkt. Dat kunnen mensen zijn met autisme, mensen die een burn-out of depressie hebben gehad, of mensen die om een andere reden al langdurig werkloos zijn. Fun Forest biedt hen de kans om in een warm bad weer te aarden met de maatschappij.

Bijzonder team

Maatwerk leveren

Mensen de natuur in sturen en ze actief houden in de klimparken is de meest voor de hand liggende manier om dat te bereiken, maar men kijkt naar bredere

David Balhuizen is directeur van het klimpark. Voor hem is het belangrijk dat het team groeit van de werkzaamheden bij Fun Forest. ‘We leveren maatwerk. We kijken naar wat iemand kan en waar iemand behoefte aan heeft’, vertelt hij. ‘Sommige mensen vinden sociaal contact geen probleem, anderen hebben af en toe meer rust nodig omdat ze overprikkeld raken. Het verschilt per persoon.’ In 2022 startten 106 nieuwe medewerkers met verschillende functies in de klimbossen en er werden 62 leer- en werktrajecten geboden.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 20

Het bedrijf stelt werknemers in staat te werken aan hun persoonlijkheid terwijl ze iets bijdragen aan de maatschappij.

De magie van klimmen

De natuur heeft namelijk een magische werking, volgens David. ‘Families komen bij ons klimmen, dan leest papa even niet het AD, mamma zit niet op Instagram en de kinderen spelen geen Fortnite. Als je in de bomen staat, moet je dat allemaal even achter je laten. Dan zie je elkaar weer.’ En zo’n ervaring, die gun je iedereen. Helaas is niet ieder gezin ertoe in staat om dit soort uitjes te plannen. Eén op de twaalf kinderen in Nederland groeit op in armoede. Fun Forest wil de mensen met ‘afstand tot een uitje’ ook een kans geven op een leuke dag. David bedacht in de coronatijd de zogenaamde klimkaarten. Het klimpark legt contact met jeugdorganisaties en die nodigen groepen jongeren uit om met ouders en begeleiders te komen klimmen. Dit jaar alleen al, zijn bijna duizend van zulke groepen

gratis komen klimmen. ‘Je merkt dat het ouders meer ruimte geeft als kinderen vrolijk en actief terugkomen van het klimmen. Er is zoveel te zeggen over natuurbeleving en klimmen voor de geestelijke gezondheid.’ Directeur David vervolgt: ‘Bij Fun forest willen we het isolement doorbreken. Onze visie is een aarde waar we iedereen kunnen verbinden door van elkaar te leren. Meer mensen laten meedoen met de maatschappij, mensen doen groeien door ze in hun kracht te zetten en plezier brengen bij kinderen. We willen mensen elkaar echt laten zien.’ • 2

Meer informatie: www.funforest.nl

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 21

‘Er is zoveel te zeggen over natuurbeleving en klimmen voor de geestelijke gezondheid.’

Column

Annette Nobuntu Mul

Founder Ubuntu Society, voorzitter Stichting Ubuntu Nederland. www.ubuntusociety.nl

Ideologisch pragmatisme ‘LATEN WE ELKAAR DE REDDINGSBOEI TOEWERPEN.’

Foto: Sanne Terlouw

‘Hoe komt het dat u niet de weg van “blanke vergelding” gaat inslaan?’ Het was één van de eerste vragen, die Nelson Mandela kreeg van journalisten, direct na zijn vrijlating in 1990. Zijn antwoord was historisch: ‘Ik heb 27 jaar gevangen gezeten. Als ik nu de weg van de vergelding in zou slaan, dan zet ik mijzelf de rest van mijn leven gevangen.’ Deze zin en dit besef zou later een belangrijke pijler worden van de door hem en Desmond Tutu opgezette ‘waarheids- en verzoeningscommissie’. De waarheid en erkenning van ieders pijn en de weg naar een gemeenschappelijk herstel. In plaats van schuld, vergelding en boete. ‘Vergeving is de hoogste vorm van gerechtigheid’, werd de vertaalslag van de Ubuntu-ideologie: ‘Ik ben omdat wij zijn’. Maar was het de ideologie of het pragmatisme, namelijk het voorkomen van burgeroorlog, dat de doorslag gaf? In zijn boek over leiderschapslessen schrijft Mandela een interessant hoofdstuk over ‘principes en strategie’, waarin het helder wordt dat het volgens hem geen kwestie is van of-of, maar van en-en; een onlosmakelijke verbondenheid tussen waarden en de weg waarlangs. Samengevat stelde Mandela: ‘Het gaat om principes, de rest is tactiek.’ In ons land hebben we onlangs de verkiezingsuitslag tot ons genomen. Veel analyses zijn te volgen in de kranten, in de huiskamers, op de tv. Hoewel de grote items (klimaat, vluchtelingen, geopolitieke conflicten) alleen maar mondiaal kunnen worden

opgelost, met een gemeenschappelijk mensen wereldbeeld, heeft ook in ons land, kijkend naar de gefragmenteerde problemen van elke dag, het ‘ik eerst, Nederland eerst’ gewonnen van de noodzakelijke solidariteit. Althans, dat stellen de mensen in mijn midden-linkse bubbel. ‘Het ontbreekt veel partijen aan een ideologisch perspectief en dan ligt de verheerlijking van de oude samenleving voor de hand’ wordt veel gesteld. Maar misschien is het juist het gemis van de vertaalslag van welke ideologie dan ook naar de rauwe realiteit van elke dag: ‘Van ideologie kun je geen brood eten, we kunnen geen woning kopen, we kunnen de energierekening niet betalen, onze bestaanszekerheid staat op de helling en de onbekende indringer moet geweerd worden. De migrant is de schuldige.’ Inspelen op angst is van oudsher al een beproefde politieke strategie, als daar zeer pragmatische oplossingen als perspectief voor worden geboden. En daar heeft de ‘linkse bubbel’ met mooie ideologieën zoals ‘van een ik naar een wij-samenleving’ het hoogstwaarschijnlijk laten liggen: een gebrek aan concrete strategieën, stappen en perspectief. Juist nu voorzie ik hoopvol dat we een tijd ingaan, waar ‘ideologie en pragmatisme’ bij elkaar gaan komen. Elkaar gaan voeden met een vliegwieleffect. De zogeheten ‘burgerberaden’ zullen hierin en cruciale rol spelen: het denken en doen verbonden! Maar wel met een commitment aangaande de

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 22

NA T NSIOEN? volgende vijf pijlers van de Indaba (betrokken besluitvorming volgens de principes van Ubuntu) om het gefragmenteerde ‘ieder voor zich’ te doorbreken met een ‘voor ons allen’: • Het gemeenschappelijk en hoger doel is belangrijker dan het individuele belang. Niet door individuele opoffering maar met het besef van deelgeverschap: Ik geef aan een geheel, waar ik zelf onderdeel van ben. • De omarming van diversiteit. Dus meerdere mensen uit meerdere ‘bubbels’ bij elkaar. • De kracht van de dialoog boven de macht van de meerderheid: het recht op inspraak verbonden met de plicht tot medeverantwoordelijkheid naar de oplossing. • De waarde onder de weerstand zien. Weerstand is iets anders dan tegenstand. • Geen fundamenteel-bezwaar-principe. Zoals gesteld in de sociocratie. Iedereen aan boord. Dan is inclusie: samen doen! Zullen we deze weg van besluitvorming en uitvoering voortaan ‘sociocratische inclusie’ noemen of ‘ideologisch pragmatisme’? Of zijn die termen te elitair met te veel ‘vinkjes’? Laten we het daar vooral samen over hebben en elkaar de reddingsboei toewerpen. Voordat we allemaal verdrinken in onze eigen bubbel. •

MASTERCLASS LEVENSKUNST 3E LEVENSFASE

BIJNA MET PENSIOEN? START JANUARI 2024

Voor meer informatie en inschrijven ga naar vrijehogeschool.nl.

Thema Kom uit je bubbel

VEILIG IN JE BUBBEL?

Teun Toebes zat ruim drie jaar op de gesloten afdeling van een verpleeghuis, samen met mensen met dementie. Hij is op een kruistocht voor verandering, zodat we anders tegen zijn voormalige huisgenoten aan gaan kijken. Met de uitslag van de verkiezingen is de vorming van bubbels in onze samenleving nog explicieter geworden. Zagen we de uitslag aankomen? En hoe gaan we ermee om? Hoofdredacteur Brian de Mello doet een suggestie. Projectleider Siham Maatoug maneouvreert moeiteloos tussen de bubbels van haar politiewerk, haar gezin en haar cultuur. De wetenschappelijke bubbels lijken van karakter te veranderen. Te benauwend en tijd om ze te verlaten, stelt wetenschapper Maarten Fornerod, die de vergelijking trekt met een ontsnapping uit het Mordor van Lord of the Rings. De Mauritaniër Mohamedou Ould Slahi belandde in de heftige bubbel van Guantanamo Bay. Nu woont hij in Nederland en kijkt hij liever vooruit in plaats van achterom. Daphne Laan en Jan Hein (Yeehaa) Hoogstad willen niets liever dan de bubbels met elkaar verbinden om diversiteit te maximaliseren. Optimist magazine • januari/februari 2024 • 25

Thema Kom uit je bubbel

De laatste tijd is hij volop in de media en niet zonder reden. Teun Toebes is 24 jaar en ziet het als zijn missie om de levenskwaliteit van mensen met dementie te verbeteren. We spreken hem in zijn zoektocht naar een andere kijk op dementie.

‘DE VERANDERING IS BEGONNEN’ Door MICHIEL DE GOOIJER & BRIAN DE MELLO

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 26

zorgers, ligt de nadruk nog altijd op de controle en de veiligheid. Die controle en veiligheid voor het collectief wegen veel zwaarder dan de kwaliteit van leven van het individu. En dat is heel pijnlijk omdat mijn huisgenoten gemiddeld nog maar acht maanden te leven hadden. Het draait, zeker in deze fase van het leven, om levenskwaliteit, in ieder moment.’

Samenleven

Vanaf zijn 21ste leefde Teun Toebes vrijwillig in de bubbel van een gesloten afdeling van een verpleeghuis, waar hij samenwoonde met mensen met dementie. Na ruim drie jaar was het tijd voor een andere omgeving. Niet omdat hij niet meer met zijn huisgenoten wilde wonen, maar omdat de échte sleutel tot de verandering ín de samenleving ligt: gemeenschappen. Verpleeghuiszorg is namelijk het ultieme product van onze kijk als samenleving: een wereld van controle en risicovermijding.

‘Zieke mensen’

Hoe was het om in zo’n omgeving te zijn, dag en nacht? ‘Het samenwonen met mensen met dementie vond ik prachtig. Het opbouwen van vriendschappen met elkaar. Dat is ook wat ik daar om me heen iedere dag mocht ervaren. Ik kreeg liefde van mijn huisgenoot en ik kon ook liefde geven. Er zat een wederkerigheid in. Tegelijkertijd was het ook ontzettend pijnlijk om in een instituut als het verpleeghuis te wonen. Dus het samenleven is prachtig, maar dat instituut, dat drukte ook op mijn leven. Dagelijks.’ Op de vraag wat het zo pijnlijk maakte: ‘Het feit dat mijn huisgenoten worden gezien als onderdeel van een groep zieke mensen, terwijl ze allemaal mensen zijn, net zoals jij en ik, maar dan leven ze met dementie.’ En binnen dit instituut, ondanks goede bedoelingen van zorgverleners en mantel-

‘HET DRAAIT, ZEKER IN DEZE FASE VAN HET LEVEN, OM LEVENSKWALITEIT, IN IEDER MOMENT.’

Hoe heeft hij leren kijken naar dementie? Teun: ‘Op dit moment hebben wij naar mijn gevoel van dementie een sociale dood gemaakt. Dat klinkt hard. En dat is het ook, want wij zien mensen met dementie nog te veel vanuit hun ziekte in plaats van vanuit wie ze zijn als mens.’ Hij pauzeert en vervolgt. ‘Als ik kijk naar wat mij dagelijks raakt in deze missie, en dat voel ik tot in de diepste vezel van mijn lijf, dan is het een liefde voor de mens. Mijn boodschap gaat niet zozeer over dementie als ziekte. Het gaat over de manier waarop wij in onze samenleving samenleven of, in het geval van mensen met dementie, niet meer samenleven. Want het wonen op de gesloten afdeling van het verpleeghuis, betekent dat we niet kunnen spreken over een inclusieve samenleving. Zeker niet als we nog altijd tienduizenden mensen afsluiten van het leven van die samenleving middels zo’n collectieve opsluiting in een instituut.’ Hij ziet wel dat daar ongetwijfeld goede redenen voor zijn, maar wat voor Teun telt is die passie voor de mens en de mogelijkheden van zijn voormalige huisgenoten, waar nu niet altijd ruimte voor is in het systeem. ‘Dat is geen verwijt naar de zorg, want verpleeghuiszorg zoals we dat op dit moment organiseren, dat is het product van onze kijk als samenleving.’

Een ander mensbeeld

Filmstills: Jonathan de Jong

Hoe is zijn liefde voor ouderen en mensen met dementie ontstaan? ‘Je vraagt me nu naar mijn drive om het leven van mensen met dementie en het leven van oudere medemensen te verbeteren. En tegelijkertijd is dat niet iets wat ik kan rationaliseren. Dat is een gevoel wat ik iedere dag tot in mijn diepste kern doorvoel. Dat is een urgentiebesef, dat we echt moeten veranderen. En dat het binnen dit systeem kan, dat hebben we gezien. Dus waar die liefde voor de mens vandaan komt weet ik niet precies, maar wat ik wel weet is dat ik in het contact met mensen met dementie iedere keer opnieuw geniet van de relatie die ik nog steeds op kan bouwen, ook toen met mijn huisgenoten daar in het verpleeghuis.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 27

‘DEZE VERANDERING IS NIET IETS WAT WE ALLEEN VERANDEREN MET NIEUWE REGELS, MET NIEUW BELEID.’

Teun is begonnen met kleine geluksmomenten, daarna volgende een boek met lovende kritieken, een theatertournee en nu een documentaire in de bioscoop. Hoe ervaart hij het ontvangen van positieve reacties op alles wat hij doet? Hij blikt liever niet terug naar alles wat hij tot nu toe heeft bereikt. ‘Daar gaat het volgens mij niet om. Voor mij gaat het veel meer over de verandering die nodig is. Het stemt mij heel hoopvol, wanneer ik veel positieve reacties krijg van mensen op deze boodschap, omdat het uiteindelijk een beweging is die wij met elkaar in de samenleving moeten vormen. Deze verandering is niet iets wat we alleen veranderen met nieuwe regels, met nieuw beleid. Dit gaat over onze kijk op de samenleving. Dus op het moment dat mensen de boodschap omarmen en denken wauw, dit ervaar ik ook, laten we inderdaad een ander mensbeeld schetsen, dan maakt me dat ontzettend blij. En niet alleen blij; het geeft me ook een besef van de eerdergenoemde urgentie die er is, omdat het zo breed doorvoeld wordt in de samenleving. Dat stemt me hoopvol.’

Elf landen

Filmstills: Jonathan de Jong

Het idee voor de documentaire die nu overal in het land te zien is, ontstond toen Teun net in het verpleeghuis woonde en hij in contact kwam met filmmaker Jonathan de Jong. Samen bedachten ze het plan om een internationale documentaire te maken over dementie in de wereld.

In de afgelopen drie jaar reisden ze door elf landen in vier continenten om overal een kijkje te nemen vanuit de vraag: wat kunnen we leren van elkaar en wat kunnen we leren van verschillende systemen, van verschillende mensbeelden, van verschillende culturen? Maar vooral ook: wat kunnen we leren van mensen met dementie? ‘Het mooie is, na die reizen ben ik hoopvoller dan ooit, dat deze verandering echt een verandering is die vanuit onszelf gaat komen, vanuit de cultuur’, verklaart Teun. ‘We hebben gezien en ervaren dat het anders kan, dat er alternatieven zijn, ook binnen dit systeem. Dat vergeten we soms wel eens, omdat we zeker in Nederland zo kijken vanuit de problemen in de zorg.’ Wat is hem het meest bijgebleven na alle reizen die hij heeft gemaakt voor de documentaire? ‘Dat alleen wanneer wij als mensen de mens blijven zien, dan zal die nooit verdwijnen. Vandaar ook de naam Human Forever. Ook als je dementie hebt, dan blijf je altijd mens. Zo hebben we bijvoorbeeld in Zuid-Afrika twee weken meegeleefd in townships en daar waren geen verpleeghuizen. Wat daar de kern was, was de gemeenschap. Mensen leven veel meer met elkaar samen. Daar hebben ze niet de instituten zoals wij die in de westerse wereld kennen. Of bijvoorbeeld in ZuidKorea, waar de overheid staatsprioriteit heeft gemaakt van de preventie van dementie, waardoor zij heel erg gericht zijn op een goede leefstijl. Ook

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 28

Thema Kom uit je bubbel

als je veertig of vijftig bent, om uiteindelijk het risico op dementie te verminderen.’ Een ander inspirerend voorbeeld kwamen ze tegen in de Verenigde Staten, bij een zogenaamde intergenerationele school. Teun: ‘Dat was zo ontzettend bijzonder omdat ouderen uit de gemeenschap kwamen lesgeven in rekenen en taal op de school waar jongeren zaten. En ze vertelden niet tegen de jongeren – en daarmee fundamenteel afwijkend van Nederland – wie van de ouderen dementie had en wie niet, waardoor de kinderen normaal bleven doen tegen alle ouderen.’ Hij beschrijft hoe hij een ontmoeting had met een van de ouderen daar, aan wie hij vroeg wat dit voor hem betekende. ‘Hij barstte in tranen uit en zei: “Dit is waarvoor ik leef. Ik heb zelf geen kinderen, maar als ik hier kom, kijken mensen ernaar uit dat ik kom.” Het onderstreept dat iemand zoals hij van betekenis is, dat iemand “nut” heeft.’ Teun kan nog meer voorbeelden noemen. Misschien is dat wel de belangrijkste les: dat wij in onze westerse, op het individu gerichte samenleving, het samenleven steeds meer verleerd zijn.

‘WAAR DE TOEKOMST OM VRAAGT, IS HET IN DE PRAKTIJK BRENGEN VAN NU AL BESTAANDE VISIES.’

Te idealistisch?

Als belangrijkste les van zijn reizen in de afgelopen jaren staat het anders kijken naar dementie. Teun: ‘Als we anders gaan kijken naar mensen met dementie, gaan we ook anders doen. Anders kijken is altijd anders doen. Als we mensen met dementie echt als mens zien en niet als bewoner, cliënt of patiënt, veranderen alle regels, protocollen en manieren waarop wij dit systeem hebben ingericht. Ik ben 24. Dit systeem is niet ontstaan bij de oerknal. Dit systeem wat ons zo beperkt, dat is het product van onze jarenlange kijk op de mens.’

Bestaande visies

Zijn er dichter bij huis ook positieve ontwikkelingen? ‘Ja, ook in Nederland zijn prachtige, hoopvolle initiatieven die soms al jaren laten zien dat het anders kan. Alleen zijn die nog altijd de uitzondering op de regel. Het is aan ons om daar de nieuwe standaard van te maken.’ Hij vertelt over een Brabantse zorgboerderij waar de mensen gewoon traplopen en waar geen gesloten afdelingen zijn. ‘Daar is de filosofie: het is de kunst van het verleiden. Dus als je zorgt dat mensen het ervaren als een thuis, dan willen de meeste mensen niet meer weg.’ Het staat in schril contrast met de omgeving waar Teun de afgelopen jaren woonde, het klassieke verpleeghuis. ‘Als we willen dat het verpleeghuis aanvoelt als een thuis met kwaliteit van leven voorop, dan moeten wij het ook als een thuis organiseren. En dat gaat door tot in de allerkleinste details. Dat zijn je eigen handdoeken, je eigen beddengoed als het kan, zelfs je eigen bed, je eigen meubels, de muur mogen verven. Dat gaat om het gevoel van geborgenheid. En wat wij nodig hebben in de dementiezorg is niet zozeer een nieuwe visie. Want in iedere visie van een organisatie staat wel “eigen regie, persoonsgerichte zorg, leven als thuis”. Maar wat betekent het in de praktijk? Waar de toekomst om vraagt, is het in de praktijk brengen van nu al bestaande visies.’

Dan duikt de vraag op waarom dat zo weinig gebeurt. Welke barrières moeten worden geslecht? Het antwoord hierop ligt volgens Teun in onze cultuur, die hij al eerder benoemde. ‘In onze westerse wereld focussen we zoveel op de controle en de veiligheid. Dat zie je terug in het verpleeghuis door bijvoorbeeld de gesloten afdeling, door bijvoorbeeld een hitteprotocol waardoor mijn huisgenoten niet naar buiten mochten als het buiten boven de dertig graden was. Dan blijven de deuren dus dicht, komen er kannen water op tafel, worden de waterijsjes uitgedeeld. En dat gaat allemaal vanuit de beste bedoelingen. Maar mijn huisgenoot Muriëlle bijvoorbeeld, geboren op de Antillen, mocht niet naar buiten in de laatste maanden van haar leven. Is dat dan persoonsgerichte zorg?’

1 Teun Toebes

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 29

Thema Kom uit je bubbel

‘ALLES, MAAR DAN OOK ALLES IS EROP GERICHT DAT DE BEWONERS BINNEN DE MUREN BLIJVEN.’

Regelmatig krijgt Teun reacties van mensen die zijn boek hebben gelezen of die naar de theatervoorstelling zijn geweest, dat ze het allemaal fantastisch vinden, maar die tegelijkertijd vragen of hij niet te idealistisch is. Zijn antwoord laat geen twijfel bestaan. ‘Nee! Op het moment dat wij het zien van iemand met dementie als mens als idealistisch wegzetten, dan zegt dat heel veel over de manier waarop we nu naar mensen met dementie kijken.’ Is het dan een kwestie van geld om verandering te bewerkstellingen? Ook hierop is zijn antwoord negatief. ‘Dit is een verandering die niet zozeer vraagt om meer geld. Het gaat erom, wat doen we met het geld dat er is? Dit is een verandering die ook niet zozeer vraagt om meer personeel. In onze westerse wereld is de eerste neiging altijd meer, meer, meer. Maar wij hebben een van de rijkste zorgsystemen in de wereld. Er gaat in Nederland meer dan achttien miljard euro per jaar naar verpleeghuiszorg.’

Onhoudbaarheid

Volgens Teun is in Nederland alles op ‘ziekte’ gericht. ‘Wanneer je dementie krijgt, krijg je bij wijze van spreken een label dementie en jouw hele leven wordt geregistreerd op die dementie. Wat ik in de afgelopen jaren heb geleerd door dagelijks samen te leven met mijn huisgenoten, is dat dementie ontwrichtend kan zijn. Veel pijn die mensen met dementie ervaren komt niet altijd vanuit de ziekte zelf,

maar vanuit de manier waarop wij met ze omgaan. En aan dat laatste kunnen wij iets doen door ons systeem anders in te richten. Door dat fundament van het systeem zien we mensen echt als ziek of echt als mens. Wat ik tot in mijn diepste voel, dat is de humane onhoudbaarheid van dit systeem.’ Hij noemt ter illustratie het voorbeeld van zijn oma die nu nog thuis woont en overdag wordt opgehaald om naar de ‘daginvulling’ te gaan. Dit wordt gefinancierd door de gemeente. ‘Als de dementie van mijn oma zich ontwikkelt, gaat ze misschien uiteindelijk naar het verpleeghuis. Dan heeft ze op de daginvulling relaties opgebouwd met mensen. Misschien is ze wel vrienden geworden met iemand en vervolgens doorbreken we dat hele relationele aspect door te zeggen: “Je gaat van de gemeente (Wet maatschappelijke ondersteuning) naar het verpleeghuis en dan val je onder de Wet langdurige zorg”. Daar krijgt ze ook activiteiten aangeboden. Dat noemen we dan intramurale zorg. En precies die intramurale zorg is het probleem.’ Teun stelt dat alles, maar dan ook alles erop is gericht dat de bewoners binnen de muren blijven. Dus de kapper, de dokter, de ergotherapeut – ze komen allemaal naar het verpleeghuis. De activiteiten zijn binnen, de boodschappen worden bezorgd tot in de keuken. ‘Dus de bewoners hoeven niet meer onderdeel te zijn van de samenleving. Zij worden niet meer geprikkeld. En dat is het re-

Een wereld te winnen Teun Toebes & Jonathan de Jong Uitgever: de Arbeiderspers ISBN: 9789029547888 224 pagina’s € 22,50 Verkrijgbaar in de webshop.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 30

cept voor apathie; het beeld dat mensen vaak hebben van mensen met dementie, doelloos hangend aan de tafel.’

Andere keuzes

Zijn mening als ervaringsdeskundige in de bubbel van het verpleeghuis is glashelder. ‘Ik woonde ruim drie jaar op de gesloten afdeling van het verpleeghuis, in de haarvaten van het systeem. En dat is een systeem waar bijna niemand in wil wonen. Dan moeten we echt andere keuzes maken. Het gaat om een andere verdeling en een andere kijk op onszelf. Want door constant te wijzen naar “dat het beleid moet veranderen” of door te zeggen dat “de mensen in de praktijk, de zorgverleners, moeten veranderen”. Dat gaat ons niet helpen. We hebben een ander fundament nodig van het zorgsysteem en daar probeer ik me op te richten. En dat fundament is het mensbeeld. Er is immers niet één oplossing voor dit grote maatschappelijke probleem. Maar wat wel universeel is, is het mensbeeld. En dat probeer ik te veranderen.’ Durft Teun daar optimistisch over te zijn? ‘Absoluut. Vooral omdat we hebben gezien dat er heel veel mooie voorbeelden zijn in de wereld. Mensen die laten zien dat het ook binnen dit systeem al anders kan. Die moeten we meer licht geven en verspreiden. Maar wat we vooral moeten doen: onszelf nederiger opstellen en luisteren naar mensen met dementie.’ Hij beschrijft een benadering die vraagt om een verandering van het narratief. ‘Het is niet gebeurd na één keer een ander narratief vertellen. We moeten het blijven herhalen en met elkaar de hoop houden dat die verandering echt mogelijk is, door de boodschap telkens opnieuw te blijven verkon-

‘WE MOETEN ONSZELF NEDERIGER OPSTELLEN EN LUISTEREN NAAR MENSEN MET DEMENTIE.’

Filmstills: Jonathan de Jong

digen en vooral op het moment dat het moeilijk wordt. Op het moment dat de risico’s geaccepteerd moeten worden, dan is het aan ons om altijd te staan voor de kwaliteit van leven. Altijd. De verandering is begonnen.’ • De documentaire Human Forever van filmmaker Jonathan de Jong en Teun Toebes is voor het eerst vertoond in oktober 2023 op een conferentie met G20 landen, waar Teun Toebes ook een korte toespraak h ield . L ater d ie ma a nd vond de grote première plaats in het Amsterdamse Koninklijk Theater Tuschinski. Binnen twee weken werd Human Forever een Kristallen Film (tienduizend bezoekers). Meer informatie: www.human-forever.com

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 31

Thema Kom uit je bubbel

MEER OF MINDER BUBBELS? We zijn wereldnieuws: 37 zetels in de Tweede Kamer voor de partij van Geert Wilders. Half Nederland is in shock, de andere helft hangt de vlag uit. Hadden we dit kunnen zien aankomen? En hoe gaan we verder?

Het is een beetje de vraag die een obese man zichzelf stelt, kijkend in de spiegel naar zijn naakte lichaam van honderdtwintig kilo. ‘Zag ik dit aankomen?’ Als je ieder etmaal twee pizza’s eet zie je het misschien niet iedere dag aankomen, maar een oude bekende die jou na een jaar tegenkomt laat er geen twijfel over bestaan: ‘Zo zeg! Wat is er in hemelsnaam met jou gebeurd?’

Exotische wijken

Ik vermoed dat het ook zo met de verkiezingswinst van de PVV is gegaan – wat is er in hemelsnaam met Nederland gebeurd, dat nuchtere, tolerante land van weleer? Voor wie het gemist heeft: al twintig jaar predikt Wilders zijn kijk op de maatschappij. De ene keer glimlachen we erom, de andere keer roepen verontwaardigde medeburgers hem ter verantwoording voor de rechter. Wat weinig mensen in de gaten hadden, is dat hij gedachten verwoordt die bij steeds meer landgenoten aan de orde van de dag zijn. Dat zijn geen racisten of fascisten, maar mensen die bepaalde veranderingen niet vinden passen bij ons land. Buurten waar je het oergezellige Nederland niet in terugziet geven hen een gevoel van onbehagen. ‘Ik waan me hier in Marokko of Turkije, met buitenlandse vlaggen, winkels met onuitspreekbare namen en vrouwen met hoofddoekjes en mannen in jurken op straat.’ Dan blijkt dat de ene exotische wijk de andere niet is. De Chinatowns in onze grote steden zijn ook niet het toonbeeld van Hollandse melancholie, maar daar stralen nog wel een culturele aaibaarheid en een toeristische charme van af. Dat kan helaas niet worden gezegd van bepaalde wijken in steden als Amsterdam, Rotterdam, Utrecht of Den Haag waar de voertaal voornamelijk Turks of Arabisch is en het perspectief voor de bewoners niet erg hoopvol. Tip: probeer niet aan het woord ‘ghetto’ of ‘banlieue’ te denken.

Door BRIAN DE MELLO

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 32

Andere cultuur

Zijn al die PVV-stemmers mensen die nog nooit in het buitenland zijn geweest? Die alleen de Hollandse bubbel kennen, iedere week stamppot eten en met de caravan hooguit tot aan een camping in Vaals zijn gekomen? Nee, niet eens. Er zitten verstandige, redelijke en beschaafde witte mensen tussen, naast relschoppers, ongeletterden en zelfs allochtonen. En ook die hebben – gelukkig – stemrecht in onze democratie. Let wel, het zou de spruitjesautochtoon goeddoen om een tijdje in een andere cultuur rond te trekken, om het perspectief op Nederland te herijken voor zichzelf. Eenieder die een maand of langer in Azië, Afrika of Amerika heeft gewoond, valt bij terugkeer in de Lage Landen onze kneuterigheid, mopperkonterigheid en bekrompenheid op. Maar tegelijkertijd ook onze geordendheid, welvaart en vrijheid; zaken die we koesteren en waar PVV-stemmers net als vele niet-PVV-stemmers voor zouden willen strijden. Als morgen de Russen een inval doen bij onze oostgrens – Enschede, opgelet – staan we schouder aan schouder om de vijand buiten de grenzen te houden. Dan is het natuurlijk te hopen dat die Russen niet op invitatie van premier Wilders ons komen annexeren. Onze Geert kennende schat ik in dat die kans klein is. Hoe goed we het hier hebben wordt snel duidelijk als we kijken naar landen die dagelijks in het nieuws zijn: Oekraïne, de Gazastrook, Iran,

‘HET ZOU IEDEREEN GOEDDOEN OM EEN TIJDJE IN EEN ANDERE CULTUUR ROND TE TREKKEN.’ Noord-Korea. Plekken waar we onszelf niet terug zouden willen vinden. Want afgezien van de fysieke dreiging, zouden we het gebrek aan respect voor mensenrechten en individuele vrijheid niet trekken. Vinden we het vreemd dat mensen die landen liever ontvluchten? Met een radicale gek (‘El Loco’ genoemd) aan het roer in Argentinië zal het me niet verbazen als we binnenkort een stroom aan ontheemden uit die regio over de wereld verspreid zien worden. Ik voorspel dat Koningin Máxima overstelpt zal worden met smeekbedes van oudlandgenoten om asiel. Het aantal Nederlanders dat vanwege de verkiezingswinst van de PVV het land ontvlucht richting Argentinië zal daarentegen op de vingers van één hand te tellen zijn.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 33

Thema Kom uit je bubbel

Haalbare visie

Terwijl optimisten zoals ik het graag hebben over het slaan van bruggen en het verbinden van bubbels, zijn er talloze mensen in ons land die hun buik vol hebben van het woord verbinding. Laten we eerst maar normaal gaan doen en ons eigen hachje redden op een verstandige manier, is hun motto. Dan hebben we het over bestaanszekerheid pur sang. Want met een lege maag is het moeilijk om tolerant te zijn. Volgens mijn vrouw word ik al chagrijniger naarmate ik meer trek krijg, dus kun je nagaan hoe dat is met mensen die niet rond kunnen komen en hun kinderen zonder ontbijt naar school moeten sturen. Om maar niet te spreken over jongeren die nog steeds gedwongen thuis bij pa en ma wonen omdat er geen betaalbare woning te vinden is. Dan ontstaat haast vanzelf een bubbel van boosheid of van depressie. Zonder enig optimisme en perspectief wordt het leven een zware dobber, met alle gevolgen van dien. Dan is de stem-

‘DE STEMBUSUITSLAG IS EEN BESCHAAFDE EXPONENT VAN INGEHOUDEN BOOSHEID EN ANGST.’

busuitslag nog een beschaafde exponent van die ingehouden woede en angst. Hoezo, zagen politici dat niet aankomen? Het is de taak van de politiek om juist wél te luisteren naar de onderstroom en tegelijkertijd moed te tonen. Moed om positiviteit en hoop uit te durven stralen. Niet op een volksmennerige manier, maar met een eerlijk en haalbaar verhaal. Met een plan – sommigen zouden het een visie noemen – waar we gezamenlijk aan kunnen werken. Een blauwdruk voor maatschappelijk geluk. Er zou een aparte minister mogen komen om die plannen te toetsen op welzijnsimpact voor de maatschappij. Zijn de gevolgen van een bepaalde aanpak bevorderlijk voor het levensgeluk van de burger? Deze vraag zou centraal moeten staan bij ieder overheidsbesluit met daarbij de regel: bij twijfel niet uitvoeren. Dat voorkomt schandalen en parlementaire enquêtes achteraf.

Samen aan tafel

Een premier zijn voor alle Nederlanders is een mooi streven, maar alleen als je het respect voor onze wetten dat we in de loop van de eeuwen hebben opgebouwd, in stand laat. Genoeg slechte voorbeelden in de geschiedenis van leiders die er een zooitje van maakten omdat ze het recht naar hun hand dachten te kunnen zetten. Hitler vond zichzelf een Führer voor alle Duitsers – en iedereen die daarop leek. Over zijn desastreuse visie zullen we het maar niet hebben. Misschien is het goed als Geert Wilders, of hij nou ooit premier wordt of niet, zichzelf ten doel stelt om de vele bubbels die ons land rijk is, aan elkaar te smeden, met respect voor de Grondwet. Dan vormen we weliswaar een grote gekke bubbel binnen Europa, maar dat is onze minste zorg. Ons land kent genoeg uitdagingen waar we de mouwen voor moeten opstropen. Ook de grote uitdagingen pak je aan door stap voor stap de wereld te verbeteren met haalbare plannen. Los van het feit of een pizza vegetarisch moet zijn, niet in een gasoven maar via groene stroom gebakken dient te worden, en of we meer of minder pizza’s willen: je moet hem niet in een keer willen doorslikken, maar in stukken snijden, eerlijk verdelen, samen aan tafel en met respect opeten. Een goed tafelgesprek helpt daarbij. Dat is visie, dat is perspectief, dat is optimisme: een pizza voor iedereen. En een pizzabakker voor alle Nederlanders. Die zag je vast wel aankomen. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 34

Thema Kom uit je bubbel

MANOEUVREREN TUSSEN BUBBELS

1 Siham Maatoug

Sinds 1 juli 2023 werkt ze opnieuw bij de politie. Opnieuw, want na een onderbreking van tien maanden bij een andere organisatie is ze teruggekeerd op het blauwe nest. ‘Die break was goed voor me, ik was toe aan iets anders. Nu ik terug ben bij de politie zit ik bij de portefeuille Politie Voor Iedereen, kortweg PVI, voor de schijf Veilige en Inclusieve teams. Hier voel ik me op mijn plek.’

Siham Maatoug, geboren in Leiden, van Marokkaanse afkomst, getrouwd, moeder van drie kinderen en werkzaam bij de politie. Manoeuvrerend tussen meerdere bubbels, op zoek naar verbinding. Door SALLY TAN

Groot speelveld

‘EEN NEGATIEVE BUBBEL HELPT JE NIET VERDER.’

Die PVI-schijf bestaat ook weer uit vijf schijven, ook wel de PVI Schijf van Vijf genoemd. Siham licht toe: ‘PVI houdt in dat je mag zijn wie je bent, dat je je welkom voelt. Daar valt diversiteit ook onder.’ Het verbinding maken met de ander op mensniveau speelt hierbij een belangrijke rol. Hoe maak je als politiefunctionaris verbinding met de ander? ‘Kijk eerst naar de overeenkomsten’, luidt haar antwoord. ‘Het gaat eerst om de menselijke verbinding, en daarna om je vak als politieman of politievrouw. Als je iemands rijbewijs wilt zien, kun je zeggen “rijbewijs!” Maar je kunt ook gewoon eerst groeten en vriendelijk vragen of je het rijbewijs even mag zien. Dus: op een respectvolle manier contact maken.’ De wereld van de respectvolle agent lijkt een bubbel op zich. ‘Ja, zoals ik het ervaar is die bubbel enorm groot en ik ben er echt trots op dat ik werk in deze organisatie. Er is verbinding met collega’s, maar ook een groot speelveld. Dat is wat mij aantrekt in deze organisatie. Je kunt alle kanten uit als we het hebben over ontwikkeling.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 35

Thema Kom uit je bubbel

Hoe zit het dan met de inclusie en diversiteit in de bubbel? ‘Dat kan voor sommige mensen een negatieve lading oproepen. Vandaar dat ik het heb over werkgeluk; dat is positief. Wie wil er nou geen werkgeluk? Dus in die bubbel wil ik het positief benaderen zonder dat je mensen in hokjes gaat plaatsen. Werkgeluk, dat raakt iedereen en ik zou dat graag zien als een rode draad in de organisatie.’

Kwetsbaar opstellen

Dat is natuurlijk de mooie kant van die bubbel. Maar is er meer? ‘Je hebt natuurlijk ook de andere kant, of een andere bubbel, of de zijkant van de bubbel’, glimlacht Siham. ‘Dan heb ik het over schrijnende verhalen. Ik heb laatst een naam doorgekregen van een collega die gepest wordt in een team. Daar ga ik dan mee in gesprek.’ Hoe kun je dan toch weer glans in die bubbel aanbrengen, zodat alles weer gaat stralen? Vindt ze dat lastig? ‘Ik ben heel erg positief ingesteld en heb altijd mijn roze bril op. Daarom vind ik het zelf niet lastig omdat ik denk: als je echt het gesprek met elkaar voert, dan is het allemaal niet zo ingewikkeld. Alleen maken we het ingewikkeld in het systeem. We maken dingen moeilijker, groot en complex. Als je dicht bij jezelf staat en dicht bij de ander, nieuwsgierig bent naar de ander, openstaat voor de ander, is het helemaal niet ingewikkeld. Alleen om die stap te zetten... Dan gaat het over kwetsbaar zijn en jezelf blootgeven. Ik denk dat daar de uitdaging zit bij mensen.’ Hoe moeilijk is dat voor een politiemedewerker, om jezelf kwetsbaar op te stellen? Siham: ‘Een collega zei ooit tegen mij: “Ik vind het bijzonder dat politiemensen naar jou meteen zo open zijn, dat ze zich kwetsbaar durven opstellen.” Op dat moment dacht ik: maar dat is toch normaal? Hij verzekerde me dat het echt mijn talent was. Dat is me altijd bijgebleven.’ Zij heeft zelf nooit ervaren dat mensen niet hun verhaal durfden te delen, ook in bijzondere situaties gaat ze het gesprek aan. ‘Dan kan iemand uitleggen waarom hij of zij zich zo gedraagt. Vaak is er iets gebeurd in het verleden waardoor iemand zich afsluit of een muur opbouwt. Waar is dan degene die een interventie pleegt en helpt die muur af te breken, in plaats van te zeggen: “Zo is die altijd”? Het gaat echt om de ander zien en horen.’ Iemand uit zijn eigen bubbel te halen? ‘Ja de bubbel door te prikken’, lacht Siham.

‘IK GELOOF DAT JE MET VEEL MEE KAN DOEN ZONDER DAT HET TEGENSTRIJDIG IS MET JE GELOOF.’

Jongste dochter

Als we doorvragen komen we erachter dat het vertrouwen dat ze krijgt van haar collega’s voortkomt uit het vertrouwen dat ze zelf durft te geven. ‘Mijn jongste dochter, Selsabil, heeft een zeldzaam syndroom, dus ik heb een kind met een beperking, en zij is liefde. Zij is zo puur. Iedereen die haar ziet is gek op haar. Zij heeft mij geleerd om te vertrouwen op mijn gevoel, dus op mijn hart. Voorheen was ik heel erg vanuit mijn hoofd, vanuit HR, reorganisaties, fusies, ontslagtrajecten. De harde kant en ik ben daar heel goed in. Maar ik was constant op zoek naar iets wat meer paste bij mij als mens en dat heb ik geleerd van mijn jongste dochter. Ze is een cadeautje.’ Dat was niet iets wat ze zich direct realiseerde. Met haar gezin belandde ze in eerste instantie in een andere bubbel, namelijk de medische. Na vele operaties, ziekenhuisbezoek en revalidatie kwamen ze uit de overlevingsstand. ‘Ik probeerde toch mijn roze bril te behouden, zag hoe andere ouders het zwaar, of vaak zwaarder hadden dan wij. Dan probeer ik troost te bieden ondanks alles. De pagina van de verdrietige bubbel waar ik in zat heb ik snel omgeslagen naar de gedachte: ik heb haar met een reden gekregen. Een negatieve bubbel helpt je niet verder.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 36

Thema Kom uit je bubbel

Wereld om ons heen

Dan is er nog haar culturele bubbel. ‘Ik kom uit een Marokkaans gezin. Mijn opa’s en oma’s waren eerst generatie, ik ben inmiddels derde generatie en mijn man is zelf eerste generatie in Nederland. Dus vooral van hem krijgen onze kinderen de Marokkaanse tradities mee, ze worden vanuit twee culturen opgevoed. Als je ze vraagt “waar ze vandaan komen?”, dan zeggen ze: “Gewoon, uit Nederland”, maar naarmate ze ouder worden begrijpen ze dat het Marokkaans-zijn onderdeel is van hun identiteit.’ Thuis kookt Siham aardappelen, pasta of rijst, haar man Hamid houdt het op de Marokkaanse keuken. De kinderen gaan bewust naar een christelijke school, zodat ze meekrijgen wat er nog meer in de wereld om ons heen is naast het islamitische geloof. ‘Ik vind het belangrijk dat ze openstaan voor anderen, respect hebben voor anderen en niet oordelen over anderen.’ Ze vertelt over haar buurvrouw Simone, die twee jaar geleden overleed. ‘Zij was een bonusmoeder voor mij en een bonusoma voor de kinde-

ren. Met haar vierden we Pasen en Kerstmis, wat we normaal gesproken niet doen, en met het Suikerfeest kwam ze cadeautjes bij ons brengen. Dat is die verbinding van bubbels. Islamieten vieren ook geen Sinterklaas, maar ik heb mijn kinderen nooit het plezier daarvan ontnomen, ze mogen op school gewoon meedoen en krijgen een cadeautje. Het gaat ook om de intentie die erachter zit en die is goed.’ Dat zijn optimistische manoeuvres, constateren we. ‘Ik geloof dat je met heel veel dingen mee kan doen zonder dat het tegenstrijdig is met je eigen geloof.’ Tot slot: hoe ziet de ideale bubbel er voor Siham uit? Ze denkt even na. ‘Nou, in mijn ideale bubbel is iedereen wat verdraagzamer. Ik zie best veel onverdraagzaamheid; in de trein, in de supermarkt bij de kassa. Wees wat toleranter naar elkaar, je mag nieuwsgierig zijn naar elkaar en niet zo snel boos worden. De woorden hoop, liefde en vergeving vind ik wel drie mooie termen waar ik ook altijd voor sta. Misschien is dat wel die roze bril, maar het gaat over hoop, liefde en vergeving.’ •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 37

Thema Kom uit je bubbel

‘LEAVING MORDOR’ Hij had een ‘leuke blog in de aanbieding’, getiteld Leaving Mordor; een variatie op het bekende Leaving Las Vegas, over het loskomen uit een beklemmende omgeving naar een nieuwe, vrije, inspirerende wereld. DNA-onderzoeker Maarten Fornerod beschrijft zijn aanstaande vlucht uit een wetenschappelijke bubbel. Door MAARTEN FORNEROD

Eerst maar beginnen met het plot van die film, Leaving Las Vegas. Oei, dat is wat heftiger dan wat ik in mijn hoofd had: een gelukkig stel in een Amerikaanse cabriolet dat Las Vegas in de achteruitkijkspiegel ziet verdwijnen. Maar dit is meer een film over een alcoholist die tijdens een relatie met een prostituee zichzelf dooddrinkt. Geen happy ending. Bovendien drink ik juist fanatiek geen alcohol. Maar gelukkig kan ik mij wel een beetje identificeren met de prostituee. Als ik uit het raam van mijn ivoren toren kijk, zie ik de wapperende vlag van de Sustainable Development Goals, SDG’s, met zeventien gekleurde vakjes. Dit is de biomedische universiteit anno 2023. Alles wat we doen wordt afgemeten aan de duurzame toekomst. Wat op de universiteit nog niet lijkt doorgedrongen is dat onder de mierzoete taal

van de SDG’s – geen armoede, geen honger, vrede, justitie en sterke publieke diensten – de belangen van de miljardairs, de machthebbers, de ongekozen elite schuilgaan. Die kritische geest lijkt verdwenen uit de academie, weggespoeld door het gratis geld dat, voor de duurzame toekomst, haar overspoelt. Een goede wetenschapper is tegenwoordig een meedenker. Een medewerker.

De oester voeden

En ik heb medegewerkt. Als iemand die geïnteresseerd is in het onbekende is de wetenschap een goede plek om je in te begeven. De geheimen van het DNA, van het ontstaan van het leven, de hersenen, van ziekte en dood. Als bioloog is de wereld je oester. In het begin heb ik die oester alles gegeven wat ik had: al mijn werkuren, veel uren buiten werktijd en – nog belangrijker – al mijn creatieve energie. Ik deed ontdekkingen, schreef papers, kreeg beursgeld, bracht promovendi voort. Wat mij deed veranderen was het besef dat de academische wereld de verkeerde kant op ging. Een richting waarin niet op ontdekkingen werd gewaardeerd, maar op toegekend geld. Waar wetenschappers daarom dit geld achtervolgden in plaats van het onbekende. Fundamenteel onderzoek werd steeds minder relevant en er werd financiering gegeven aan politiek opportunistische doelen. Bekende doelen. De academische wereld begon te jagen op het bekende. Met als definitieve bevestiging de vlag met die zeventien duurzaamheidsdoelstellingen die dreigend wappert bovenop mijn instituut.

Mordor

Dreigend, want die vlag symboliseert niet alleen politiek opportunisme. Er zit ook een sinistere kant aan de Sustainable Development Goals. Zo is bijvoorbeeld een belangrijk onderdeel van de Goals

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 38

het ‘versterken van het vertrouwen in wetenschap en technologie.’ Hoe? ‘Door middel van het effectief samenwerken om desinformatie aan te pakken en te onderzoeken hoe de wetenschappelijke adviessystemen binnen het VN-systeem, overheden, het maatschappelijk middenveld en de particuliere sector op een effectievere manier kunnen samenwerken.’ Dit is codetaal voor censuur, opgelegd door bureaucratische, weinig transparante organisaties en commerciële belangen. Iedereen die de coronacrisis enigszins kritisch heeft gevolgd, weet wat ‘desinformatie’ betekende: voor de overheid ongewenste informatie. Verborgen in die veelkleurige vlag, als je iets dieper leest dan de utopistische samenvattingen, ligt de wens de bevolking meer en meer te besturen met behulp van artificiële intelligentie, nanotechnologie en digitale volgsystemen. De academie doet volgzaam mee, bijvoorbeeld met het in kaart brengen van subtiele gezondheidskenmerken in ons DNA, waartegen preventieve technologische ingrepen kunnen worden ontwikkeld. Of met het in kaart brengen van de hersenontwikkeling bij kinderen, en hoe ‘afwijkende processen’ kunnen worden ‘aangepast’. Kijkend naar die vlag besef ik dat het tijd is om deze academie te verlaten. Het is te veel de speelbal geworden van de politiek en de macht. Bovendien krijg ik ‘s ochtends steeds meer het gevoel een sinister kasteel binnen te treden, Mordor, waar ongemerkt gewerkt wordt aan een biomedische controlemaatschappij.

De levensgeluksverzekering

Een wijs man vertelde me: stop niet al je talent in een systeem dat krankzinnig aan het worden is. En die raad heb ik opgevolgd toen ik mij realiseerde dat het systeem van de rails raakte. Ik noem het mijn levensgeluksverzekering. Dat is een percentage van je tijd die je investeert in ‘iets anders’, dat helemaal onafhankelijk is van je baan. Dat ‘iets’ is voor iedereen anders. Voor mijzelf, ik begon eenvoudigweg mijn ‘talenten’ gedeeltelijk te richten op andere gebieden die mij interesseerden. Indonesische geschiedenis. Hardlopen. Levensstijl en gezondheid. En gaandeweg ontdekte ik dat ik bepaalde dingen buiten de academische wereld beter deed dan binnen. Zoals spreken, schrijven en organiseren. Hebben mijn academische prestaties eronder geleden? Waarschijnlijk wel, maar ze waren er toch gemakkelijk mee te combineren in afwezigheid van onnodige en tijdrovende activiteiten als sociale media, televisie en alcohol. Investeer elke dag een klein beetje en na verloop van tijd groeit je geluksverzekeringskapitaal. Investeer elke dag een klein beetje en na verloop van tijd groeit je geluksverzekeringskapitaal. Dit jaar heeft mijn geluksverzekering flink uitbetaald. Want ik kan afscheid nemen van mijn universiteit zonder een centje pijn. Academische wetenschap is een interessante plek om je in te bevinden. Je leert er dingen die je nooit had kunnen weten en je ontmoet mensen die je nergens anders tegenkomt. Ik vertel mijn studenten: streef een academische carrière na als je wilt. Wees optimistisch. Ontdek geheimen. Maar vergeet niet een levensgelukverzekering af te sluiten. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 39

‘STOP NIET AL JE TALENT IN EEN SYSTEEM DAT KRANKZINNIG AAN HET WORDEN IS.’

1 SDG-vlag boven de academie.

Thema Kom uit je bubbel

OVERLEVEN IN DE BUBBEL Door TONY MASON

Zijn naam is Mohamedou Ould Slahi Houbeini, maar de meesten kennen hem als ‘de Mauritaniër’, uit de gelijknamige film. De man die zonder vorm van proces veertien jaar onschuldig vastzat in Guantanamo Bay, de bubbel waar niemand in wil. Ondanks alles blijft hij positief.

Na Guantanamo Bay zat Mohamedou nog vijf jaar vast in zijn geboorteland Mauritanië. Zonder paspoort kon hij het land niet uit. Dat vonden de autoriteiten een goed idee, maar uiteindelijk mocht hij vertrekken. Sinds twee jaar woont hij in Nederland. Omdat hij in zijn jonge jaren in Duitsland studeerde spreekt hij Nederlands met een Duits accent.

Dictatuur

De recente verkiezingsuitslag maakt hem ongerust, maar hij blijft hoopvol en optimistisch. ‘Ik denk dat iedereen in mindere of meerdere mate een optimist is. Optimisme is zoals brandstof voor een auto en zonder brandstof komt die auto niet verder. En misschien kunnen we wel zeggen dat we niet optimistisch zijn, maar je moet een minimum aan optimisme hebben om te overleven.’ Hij ziet de bubbels waarin we leven als een stam, een bedoeïene tribe. Die hebben we volgens hem nodig om te overleven. ‘Er zijn vele bubbels in Nederland. Dit land is een open maatschappij en democratie.’ Hij blijft kritisch: ‘Iedereen denkt dat hij vrij is, maar dat is slechts perceptie. Ik denk dat niet iedereen vrij is om te doen wat men wil. Je kunt niet zeggen wat je wilt, of je zult de bubbel moeten verlaten.’ Als voorbeeld haalt hij de situatie in het Midden-Oosten aan. ‘De mensen zijn hier heel stellig, en standpunten zijn erg van elkaar gescheiden. Ik heb mensen ontmoet die honderd procent voor Palestina zijn en anderen die honderd procent voor Israël zijn. Aan beide kanten is geen discussie mogelijk. Het is voor mij heel lastig om absoluut te zijn; dat zit niet in mijn genen en niet in mijn denkwijze omdat ik vind dat je altijd kritisch moet denken. Maar om in de bubbel te kunnen overleven, moet je de heersende mening accepteren, of die tenminste niet bekritiseren of uitdagen.’ Er is in zijn ogen ook geen logica of nuance in die bubbels. ‘Er is een soort dictatuur in de bubbels. Dat heeft niet met een politieke overtuiging te maken, of je conservatief bent of liberaal. De bubbel is een stam waar je wel of niet lid van bent. Hoeveel tolerantie kunnen we hebben in de bubbel? Het antwoord is: niet veel.’

Het gelijk

De vraag van ‘het grote gelijk’ komt ter sprake. ‘We hebben tegenstrijdige meningen, maar iedereen

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 40

Thema Kom uit je bubbel

denkt honderd procent dat hij of zij gelijk heeft. Maar ik noch jij kan definitief bewijs laten zien van ons gelijk.’ Mohamedou vergelijkt het met de overtuiging dat de relativiteitstheorie van Einstein waar is. ‘Ik heb veel mensen ontmoet die de wiskunde van relativiteit niet kunnen begrijpen maar die wel menen dat het belangrijk is en dat het klopt. Lang geleden, toen we in het wild leefden, stuurden wij iemand op pad om te zien of er een leeuw in de buurt was. Als hij terugkwam en zei: “Er is een leeuw”, dan geloofden we dat. Maar wij hebben zelf geen leeuw gezien en geen bewijs. Toch was iedereen er honderd procent van overtuigd dat er een leeuw is. Dat is ook de denkwijze wanneer er een oorlog is, zelfs nog erger, omdat er bij een oorlog ook een soort van “mist” om de situatie hangt. Mensen denken vaak niet na in een oorlog, ze hebben emoties. Daarom is oorlog zo gevaarlijk. We gaan nooit begrijpen wat er precies gebeurd is, bijvoorbeeld nu in Gaza en het kan vele maanden duren voordat de mist verdwenen is.’

Verzuiling

Een stam noemt hij een bubbel par excellence. ‘Zoals George W. Bush zei: “Als je niet voor ons bent, dan ben je tegen ons”, iedereen begrijpt dat.’ Mohamedou wijst op de democratie die we hier hadden voor de Tweede Wereldoorlog. De bubbels in Nederland waren duidelijk gedefinieerd, de verzuiling was groot, van politieke partijen tot omroepbestel. ‘Door de oorlog heeft iedereen kunnen waarnemen dat een bom geen onderscheid maakt tussen katholieken en protestanten, tussen socialisten en liberalen. Maar die les lijken we te zijn vergeten. De verzuiling is nog erger dan ooit.’ Kennelijk hebben mensen dat nodig? ‘Ik heb ook een bubbel nodig om in Nederland te overleven, want ik ben een buitenlander en heb geen wortels in Nederland. Dus ik zit in een bubbel, maar ik moet ook de regels van de Nederlandse bubbel respecteren.’ Hij beschrijft zijn bubbel van schrijvers, kunstenaars en andere vrije geesten. Hij noemt ze ‘open minded’ maar vraagt zich tegelijk af hoe ver dat gaat. ‘Kunnen we ook de ander accepteren met onze open mind? Zelfs de fascisten? De mensen die zeggen: “We accepteren de andersdenkenden niet”? Dit is een vraag waarop ik geen antwoord heb. Ik wil eigenlijk geloven dat ik heel open minded ben, dat ik probeer iedereen te begrijpen en niemand te overtuigen.’

‘VRIJHEID IS VOORUITKIJKEN EN BEGINT MET VERGEVING.’

1 Mohamedou Ould Slahi Houbeini Fotografie: Joerg Gruber

Slechte koffie

In oktober was het zeven jaar geleden dat hij weer vrij man werd. ‘Dat klopt’, bevestigt Moha-medou. ‘Eigenlijk heb ik er niet aan gedacht en in mijn onderbewustzijn wil ik het liever vergeten.’ Wat hij wel viert is zijn aankomst in Nederland. Dat is bij het verschijnen van dit blad precies twee jaar geleden. ‘Dat zal ik nooit vergeten. Hier is voor mij de echte vrijheid.’ Hoe kwam hij hier terecht? ‘Ik had een essay geschreven over vrijheid en twee Nederlandse kunstenaars, Rajae El Mouhandiz en Guy Weizman, lazen dit. Zij wilden van mijn essay een voorstelling maken en mij naar Nederland halen. Youri Albrecht van cultureel centrum De Balie steunde de aanvraag.’ Het lukte met veel moeite en na de inzet van een advocaat. Mohamedou voelt zich zo vrij als een vogel in Groningen, waar hij woont. ‘Ik werd begroet door de geur van slechte koffie van de koffiemachine in de hal van het gebouw waar ik werk. En nu is dat de geur van vrijheid voor me, elke dag. Ik mag hier blijven en ik ga nergens heen!’, zegt hij met een grote glimlach. ‘Ik ben hier gekomen en ik weet wat vrijheid betekent. En ik wil niet meer onvrij zijn. Vrijheid is vooruitkijken en begint met vergeving.’ Hij is bijzonder dankbaar dat hij hier mag zijn. ‘Ik weet dat Nederland niet perfect is, maar ik heb genoeg vrijheid om met jou in de bubbel te kunnen praten, dat is zo mooi. En ik heb mijn vergeving en een uitnodiging voor iedereen. De mensen die mij hebben gemarteld, die zijn welkom en ik wil thee met ze drinken in dit mooie land.’ •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 41

Thema Kom uit je bubbel

‘THE RETURN OF THE COMMONS’ Door JOB KOSKAMP

Begrippen als de ‘commons’, ‘meenten’ of ‘gemene gronden’ komen steeds vaker voorbij. Johan de Kleuver houdt zich al meer dan veertig jaar met deze bubbels bezig.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 42

In 1982 begon Johan de Kleuver met het opzetten van een common in de vorm van een woongemeenschap. In 1989 startte de bouw en nu – ruim dertig jaar later – wonen er nog steeds ongeveer dertig mensen met plezier. Ondertussen heeft Johan zijn handen vol aan een volgend project: een common op grote schaal met boeren en bestuurders in de Achterhoek.

Het belang van de commons

Voordat we de potentie van de commons snappen is het belangrijk om te weten wat het begrip precies inhoudt. In de huidige maatschappij is bijna alles opgedeeld in private en publieke goederen. Het private goed is eigendom van individuen of bedrijven en het publieke goed is van de overheid. Er is nog een derde soort goed waar niemand eigenaar van is, dat zijn de commons. Veel commons zijn de afgelopen decennia geprivatiseerd of worden uitgebuit. Neem bijvoorbeeld twee basale commons zoals schoon water

of een gezonde bodem. Die goederen hebben wij als mensheid nodig om te overleven, maar op dit moment worden ze op veel plekken uitgebuit. Dat noemt men ook wel de tragedy of the commons, een begrip dat voor het eerst werd gebruikt door de Amerikaanse ecoloog Garrett Hardin. ‘Dat uitbuiten komt doordat het kapitalistische systeem is gebaseerd op ongelimiteerde groei. Bedrijven streven over het algemeen naar winstmaximalisatie. Dat leidt tot allerlei crises in onze samenleving. Overbevissing, verwoestijning en luchtvervuiling zijn voorbeelden die het topje van de ijsberg vormen.’

Verschillende soorten commons

Commons kunnen op verschillende niveaus ontstaan. Op microniveau is het bijvoorbeeld een lokale groep met dertig deelnemers, zoals een woongroep. Op macroniveau zijn de deelnemers verspreid over een regio of zelfs een volledige samenleving, het aantal leden is dan ook hoger.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 43

‘HET IS RELATIEF MAKKELIJK OM IN DIE VRIJE RUIMTE EEN COMMON OP TE ZETTEN.’

Thema Kom uit je bubbel

‘JE MOET BIJ ELKE COMMON NADENKEN OVER DE SOCIALE VERHOUDINGEN.’

Daarnaast zijn er drie soorten omgevingen waar een common in kan bestaan: de vrije, de gemixte en de zwaar gereguleerde ruimte. In de vrije ruimte is er weinig sprake van weten regelgeving, bovendien zijn de financiële obstakels klein. ‘Het is daarom relatief makkelijk om in die vrije ruimte een common op te zetten’, aldus Johan. ‘Een goed voorbeeld van een common in de vrije ruimte is Wikipedia: kennis wordt op het internet gratis gedeeld en is in principe kosteloos beschikbaar.’ Dan heb je de gemixte ruimte. Een voorbeeld van commons in die ruimte zijn woongroepen. Er zijn meer wetten en regels waar je aan moet voldoen en het financiële obstakel is groter. ‘Niet elke bank staat te springen om een woongroep een hypotheek te verstrekken. Destijds was dat echt iets nieuws en dat was voor banken een onzekere factor.’ Tot slot is er de zwaar gereguleerde ruimte. Daar zijn veel systemen die draaien op wetten en regels die het opzetten en onderhouden van een common ingewikkeld maken. Het project Markemodel – waar Johan nu bij betrokken is – is een voorbeeld van een common in de zwaar gereguleerde ruimte. Het is een project waar boeren en bestuurders met elkaar in gesprek gaan over hoe de landbouwsector haar natuur- en milieudoelen kan halen. Deze sector heeft veel te maken met weten regelgeving vanuit overheden, denk aan waterschappen, provincies en de EU.

Commons in de praktijk 1 Johan de Kleuver

De woongemeenschap waar Johan deel van uitmaakt bestaat nu meer dan dertig jaar. Uit onderzoek blijkt dat de meeste woongemeenschappen

na een jaar of twintig uit elkaar vallen. Naast de weten regelgeving en het financiële aspect komt er nog een hele hoop andere dingen kijken bij het opzetten van een common: de sociale architectuur. ‘Je moet bij elke common nadenken over de sociale verhoudingen. Hoe richt je de besluitvorming in, hoe ga je met conflict om en hoe groot kan de common zijn? Omdat aan alles gedacht moet worden is het niet gek dat in ons geval de voorbereidingen ongeveer zeven jaar duurden. Eind dit jaar komt mijn boek uit over de sociale architectuur van woongroepen. Ik hoop dat het anderen kan helpen om ook een goed functionerende woongemeenschap op te zetten.’

Potentie van de commons

‘We hebben de commons nodig’, aldus Johan. ‘Op dit moment faalt de overheid, deze blijkt niet in staat de problemen van deze tijd op te lossen. Ik denk dat de commons dat wél kunnen. Ik zie met mijn eigen ogen wat ze toevoegen. Hier in onze gemeenschap zijn we er voor elkaar en daardoor ontlasten we de samenleving. We zijn daarnaast zelfvoorzienend, hebben vluchtelingen opgevangen en zo kan ik nog wel even doorgaan.’ Ook voor de grote maatschappelijke crises kan the return of the commons een uitweg bieden. Hoewel het project nog in de kinderschoenen staat, schetst de common in de Achterhoek een hoopvol beeld. ‘Boeren en bestuurders luisteren naar elkaar. Beide partijen stellen doelen op en gaan daarover in gesprek. Het initiatief is gefocust op de dialoog, horizontaal en niet top-down. De eerste dialoog vond plaats in december vorig jaar. Ik reed er naartoe in een landschap vol omgekeerde vlaggen, het stikstofdossier zat vast en er hing een gespannen sfeer in het land. Na de dialoog was de sfeer juist heel positief. Een van de bestuurders van de provincie zei tegen mij: “Wij sluiten hier eigenlijk gewoon een klein landbouwakkoord.” Dit lukte ons door de principes van de commons. Zo zouden we het eigenlijk ook landelijk moeten doen.’ Hij vervolgt: ‘Ik denk dat de commons in de toekomst een grotere rol gaan spelen. Ook de overheid ziet de waarde er nu van in.’ Zo stimuleert de gemeente Amsterdam het opzetten van woongroepen en worden energiecoöperaties steeds aantrekkelijker. ‘Als het centrale bestuur bepaalde problemen niet kan oplossen, zal de samenleving het heft in eigen handen nemen. De ontwikkeling van de commons zie ik daarom als een gewenste, zachte revolutie. Bovendien zie ik eigenlijk geen andere oplossing.’ •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 44

DE BUBBELS VERBINDEN Door DAPHNE LAAN EN JAN HEIN (YEEHAA) HOOGSTAD

Een ecosysteemorchestrator en een ecosysteemarchitect delen hun visie op de vraag hoe we onze fysieke en virtuele ruimte dusdanig inrichten dat diversiteit gemaximaliseerd wordt. ‘Wat ons betreft ligt de uitdaging er juist in bubbels niet te laten knappen, maar om ze te laten bruisen.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 46

Thema Kom uit je bubbel

Continu Onderzoek Burgerperspectieven laat zien dat driekwart van de Nederlanders denkt dat meningsverschillen over maatschappelijke kwesties steeds groter worden. Wetenschappelijk onderzoek spreekt dat beeld echter tegen: op veel onderwerpen is meer overeenstemming dan mensen denken en onderlinge verschillen in opvattingen groeien niet. Kortom, we leven in bubbels, dus hoe krijgen we verbinding? ‘To bring everyone along, we need to invite people to dance the change, to play the change, to dream the change.’ – Edgard Gouveia Júnior

Onder de oppervlakte

Wat gebeurt er onder de oppervlakte van deze verschillen? Glocalities-onderzoek in twintig landen tussen 2014 en 2022, gebaseerd op 295.166 interviews, laat een beeld zien van veranderende waarden in een wereld die zich momenteel met ingrijpende transities geconfronteerd ziet. Het blijkt dat er onder Generatie Z over de hele wereld een culturele revolutie op komst is. In deze tijden van grote onzekerheid wordt de nieuwe generatie belemmerd in haar ontwikkeling en voelt zij zich steeds meer vervreemd, rechteloos en pessimistisch over de toekomst. Ook geven deze jonge volwassenen in geavanceerde economieën aan dat zij zich in de steek gelaten voelen door de samenleving. Als reactie hierop gaan zij zelf op zoek naar betekenis, doel, kwaliteit van leven en spiritualiteit.

‘BUBBELS LATEN BARSTEN IS DAAROM DE BABY MET HET BADWATER WEGGOOIEN.’

‘Jongeren zijn op zoek naar een ander paradigma. Ze willen betekenis, doel, creativiteit en levenskunst. Er ontstaat een nieuw mensbeeld, de homo florens – de bloeiende mens – maar het is nog niet uitgekristalliseerd.’ – Martijn Lampert (Glocalities) In tegenstelling tot eerdere generaties manifesteert deze zoektocht zich niet meer alleen in boeken en in reizen, maar met name ook op Instagram en TikTok. Dit roept bij oudere generaties vragen, weerstand en kritiek op. De jeugd van tegenwoordig zou de wereld niet meer als zodanig ontdekken; ze zouden feiten niet meer van fictie kunnen onderscheiden; ze zouden niet meer zien wat ze niet willen zien. Kortweg, generatie Z ervaart de wereld alleen nog maar door filterbubbels. Maar is het probleem van filterbubbels wel een probleem van nu? Is het echt een internetprobleem? De televisie, radio en het dagblad waren uiterst selectief in hun keuzes; de Lonely Planet bracht de hele Westerse wereld naar hetzelfde hos-

tel in Thailand; en het hele idee van een literaire canon is letterlijk een grote filterbubbel. Met andere woorden, het hedendaagse internet heeft het probleem van selectieve informatievoorziening niet veroorzaakt. Het maakt het alleen nog duidelijker en sneller zichtbaar.

Balans tussen verschil en verbinding

In hun wezen worden filterbubbels niet bepaald door desinformatie en onkunde: er is gemeenschappelijkheid. De bewoners van deze biotopen delen heel veel met elkaar, en kiezen er daarom voor om in de bubbel te blijven. Voor hen betekent de bubbel zijn verbondenheid, gemeenschappelijkheid, en solidariteit. Er vindt convergentie van waarden plaats, waardoor nieuwe manieren zijn om met de transities om te gaan ontstaan. Jonge volwassenen in opkomende economieën emanciperen steeds meer, terwijl de steun voor het de status quo, de centrale overheid en het patriarchaat afneemt. Dat betekent dat er tussen verschillende bubbels gedeelde waarden zijn en de diepere menselijke behoeften als nieuwsgierigheid, empathie en verbinding een opening geven voor verbinding. ‘Ask my foot if it likes their melodies of praise and enticement! Truly, to such a measure and tick-tock beat it likes neither to dance nor to stand still.’ – Friedrich Nietzsche Bubbels laten barsten is daarom het kind met het badwater weggooien. In plaats van terug te gaan naar een grote saaie badkuip met plat water moeten we kijken welke ongewenste elementen van de filterbubbels wij willen bestrijden. Dit zijn er wat ons betreft twee: 1.

Opgesloten zitten in bubbels waarin je je niet thuis voelt Mensen kunnen ongelofelijk veel steun en betekenis aan gedeelde, gemeenschappelijke waarden ontlenen. Echter, zodra diezelfde waarden tegengesteld zijn aan de jouwe, of jouw existentie zelfs actief bedreigen, kunnen ze ook als een gevangenis voelen. 2. Denken dat jouw bubbel de enige is Als je je juist wel heel erg aangetrokken voelt tot jouw waardengemeenschap, kan dit ervoor zorgen dat je de limitaties en problemen van jouw bubbel uit het oog verliest. Echter, elke gemeenschap wordt bepaald door begrenzing. Een bubbel die goed is voor jou, kan beklemmend of zelfs schadelijk zijn voor een ander.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 47

Veelheid in schoonheid vieren

‘WIJ ZIJN ZOWEL ARTIEST ALS PUBLIEK OP VERSCHILLENDE MOMENTEN.’

Beide problemen zijn natuurlijk twee kanten van dezelfde medaille. De echte uitdaging die filterbubbels aan deze tijd stellen is niet de terugkeer naar het (s)t(r)ijdperk van universele waarden en normen. In plaats daarvan moeten we rituelen en praktijken gaan ontwikkelen die afstemming tussen de verschillende gemeenschappen faciliteren en vergemakkelijken. Kennisdeel- en educatiesystemen opzetten die de intrinsieke waarde van andere bubbels belichten, zonder ze meteen kwantitatief met elkaar te vergelijken. En, allerbelangrijkst, we zouden actief de wereld moeten inrichten rondom het recht om jezelf makkelijk te bewegen tussen de verschillende bubbels. Dit laatste is te zwak geformuleerd: voting with your feet moet niet alleen makkelijk gemaakt worden, het moet aangemoedigd en gevierd worden. ‘In ecosysteem projecten waar veel tegengestelde belangen samenkomen, loop ik altijd tegen dezelfde misvatting aan. Mensen denken dat zware problemen om grote, serieuze en complexe oplossingen vragen. Integendeel: hoe zwaarder het probleem, hoe kleiner, luchtiger en simpeler de oplossing moet zijn.’ – Jan Hein Hoogstad

1 Daphne Laan Fotografie: Lyan van Furth 2 Jan Hein (Yeehaa) Hoogstad

We zijn op een cruciaal moment in de tijd om de weg vooruit te bepalen. Hoe kan een dergelijke toekomst op één lijn worden gebracht? De afgelopen jaren zijn we allemaal bekneld geraakt in filterbubbels die ons een wereld bieden die is afgestemd op onze wensen en behoeften, maar die de verbindingen met anderen hindert. Pogingen om deze filterbubbels te laten knappen confronteren ons met de belangrijkste eigenschap van schuim: het heeft geen buitenkant, er is geen vogelperspectief. De buitenkant van een bubbel is een andere bubbel. Filosoof Peter Sloterdijk noemt Schuim daarom de conceptuele metafoor die onze tijd het beste illustreert. Pragmatisch gezien is waardenpluralisme de weg vooruit.

Bij dit alles spelen kunst en artistieke expressie geen bijrol: het is de sleutel tot alles. De wil om de veelheid te vieren leidt tot empowerment en creativiteit. ‘Om iedereen mee te nemen, moeten we mensen uitnodigen om de verandering te dansen, de verandering te spelen, de verandering te dromen’, zei bio-architect en sociale innovator Edgard Gouveia Júnior tijdens een interview op Skoll World Forum in Oxford. Om velen te mobiliseren, kunnen we mensen op een andere manier verbinden aan mondiale uitdagingen en met elkaar die resoneren met hun passies. En het narratief veranderen: kunst als zelfexpressie is namelijk een moderne constructie. Want waar kunst vaak wordt voorbehouden aan een select gezelschap, is het tijd om de definitie op te rekken, want wij zijn zowel artiest als publiek op verschillende momenten. Er zijn veel dingen in het leven die alleen kunnen worden gevoeld, beleefd en geleefd. En waarbij geen enkel woord dit zelfs maar kan communiceren. In veel inheemse gemeenschappen bestaat er geen woord voor kunst, ondanks dat ze overal om hen heen schoonheid creëren. Schoonheid is geen bijzaak, maar een integraal onderdeel van alles. Dus wat ze doen, blijkt natuurlijk prachtig te zijn. Dus laten we starten met dat te ervaren en samen die schoonheid en creatiekracht terug te brengen; we are all artists. ‘Ik beweeg in meerdere bubbels en dans zo mijn ecosysteem samen. Ogenschijnlijk verschillend, maar van binnen zijn deze bubbels niet zo anders. Omdat we vaak de “andere” bubbel niet van binnen zien, doen we aannames die niet blijken te kloppen als je verbinding maakt.’ – Daphne Laan • Daphne Laan (1976) is co-founder van The Board Whisperers en wakkert het vuur voor verandering aan bij CEOs, founders en leiders van de toekomst. House of Wonder is haar paraplu voor creatieve samenwerking (o.a. wereldwijd ontsluiten DOWN to EARTH Film). Zo bouwt zij met een collectief van Founders een open learning- en talentplatform voor impact. Haar missie: het creëren van vrijheid in denken, doen en voelen. www.theboardwhisperers.com Jan Hein (Yeehaa) Hoogstad (1975) is ecosysteemarchitect. In deze rol brengt hij mensen met verschillende belangen samen rondom verbindende digitale en fysieke oplossingen. Zoals Superconnectors: een eventformaat om startups optimaal te laten profiteren van het welwillende ecosysteem; Public Badges; een methode om de waarden van organisaties te bepalen en valideren; en Offcourse: een initiatief om onderwijscurricula gedistribueerd te ontwikkelen. Meer informatie: https://www.linkedin.com/in/yeehaa/

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 48

Column

Govert Derix

Govert Derix is de schrijver van de roman Het onmogelijke manuscript.

Een megabubbel genaamd Aarde ‘WE KUNNEN TOCH DE SPRONG MAKEN OM HET VERTROUWDE LOS TE LATEN.’

Foto: Jacqueline Machado de Souza

Eén van de gouden elementen van Optimist Magazine is de onthulling op de eennalaatste pagina van het thema van het volgende nummer. Heb je het blad bijna uit, krijg je alvast de vibe van de volgende. Heerlijk. Als een optimistische vlam die van kaars tot kaars wordt doorgegeven. Soms weet ik dan als columnist meteen waarover ik straks van wal wil steken. Maar soms ook zit ik in mijn eigen bubbeltje weken te malen. Dit laatste overkwam me met ‘Kom uit je bubbel’, het thema van het onderhavige nummer. Vele invalshoeken dienden zich aan. Zoals: de mens als het dier dat in bubbels leeft. Of: de bubbel als essentie van alle leven, dat immers begon als een oersoep van minieme bubbeltjes die zich spontaan begonnen te delen. Of: onze moederplaneet als een gigantische bubbel, lees, de atmosfeer waarin we er samen het beste van moeten maken: we ademen allen immers dezelfde lucht. Of: die ruimtesonde die als eerste menselijk artefact ons zonnestelsel verliet en vanuit de diepe ruimte een foto van de aarde maakte, de beroemde pale blue dot, die je ook een pale blue bubble zou kunnen noemen. Of (en dan hou ik op): filosoof Peter Sloterdijk die in het derde deel van zijn megalomane Sferentrilogie tot de slotsom komt dat schuim de beste

metafoor is om recht te doen aan onze actuele culturele situatie. Eenvoudig gezegd: we leven allen in bubbels (zoals al gezegd), resistance or escape is futile (met een knipoog naar StarTrek). De lezer proeft: hier is eindeloos op door te bubbelen. Ik dacht trouwens ook aan George W. Bush die beweerde dat je als president van de Verenigde Staten in een bubbel zit. Klopt helemaal! Met dien verstande dat we dus allen in bubbels wonen, en dat de ene bubbel soms belangrijker lijkt dan de andere – wat maar de vraag is. De écht boeiende vraag is wat we zien als wij uit onze bubbels komen. Dat is dus enerzijds onmogelijk. Maar anderzijds kunnen we toch de sprong maken om het vertrouwde los te laten en vanuit een belangenloze of zelfs oordeelloze invalshoek naar ons eigen leven, de ander en het grote wereldtoneel te kijken. En ons af te vragen wat wij, wat jij en ik, in het licht en duister van dit alles moeten doen. Het antwoord is eenvoudig: het goede. Hoe weet je wat het goede is? Door het te doen. Door in alle kwetsbaarheid, vaak op de tast, te ontdekken wat het in een gegeven situatie kan zijn. Het goede doen is dé manier om uit je bubbel te komen. Zolang totdat die bubbel zelf doordrenkt is van het goede, en het een heus feest begint te worden om als mensen en andere levensvormen samen te verblijven in die magische megabubbel genaamd Aarde. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 49

Exclusief katern

WAT BRENGT DE TOEKOMST?

‘Er is geen nu, er is alleen leven vanuit het verleden met de contouren van een toekomst.’

Afbeeldingen: Ron van Es

Exclusief katern: dertien verhalen met een blik op het nieuwe jaar en verder. Alle dertien goed!

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 51

Wat brengt de toekomst?

Ron van Es, mentor, spreker, schrijver & maker bij Optimist Media en School for Purpose Leadership

T BRENGT DE KOMST? WAT BRENGT DE TOEKOMST?

Alles is in beweging, ook wij mensen. Onze gedachtenstroom is net als de natuur om ons heen, of beter, is met de natuur, stromend. ‘Alleen door aan de catastrofe te denken als iets dat al heeft plaatsgevonden, komt er ruimte voor een ander einde van de wereld’, is een citaat van Lisa Doeland uit haar nieuwe boek Apocalypsofie en die zichzelf daarom apocalypsoof noemt. We leven in een wereld waar systemen dwingender zijn geworden dan we hadden gewild. Het is tijd om los te breken uit

dat harnas en er zijn kleine tekenen dat mensen dat doen. Kleine tekenen, want ook het denken is verward. Kan dat wel? Mag dat wel? Is de chaos dan straks niet compleet? Verward zijn we, en soms bang. Er is ook een diep bewustzijn van een andere kant, een andere manier, een andere wereld. Er is een zacht zoeken, een grens die wordt overgetrokken, een gordijn dat opzij wordt geschoven. Wonderlijk genoeg ontdekken we daar de oude verhalen – terug naar manieren van samenleven die er eerder waren, maar die door techniek, verwaandheid en gulzigheid werden genegeerd. Maar er is meer dan alleen een oud verhaal, er is ook de ontdekking van wie we in essentie zijn; mens tussen de sterren. Daar is de verwondering, het stille verdriet van wanhoop over ons eigen herhaaldelijk en dodelijk handelen, en de hoop op het wonder in onszelf. Daar gloren de woorden van oprechtheid, liefde, barmhartigheid. We herkennen ze diep in ons hart en stamelend en hakkelend durven we ze elkaar te gaan vertellen. Is dit niet wat ons mens maakt? Hoe ziet dan de toekomst, die er al is, er dan uit, ook in het licht van dat verleden waar we vandaan komen? Hoe komen we in het volle licht te staan van wie we zijn? Wat geeft ons vleugels om te vliegen, wat geeft ons voeten om te lopen, wat geeft ons de liefde om niet op te geven? In dit extra katern heb ik een aantal mensen gevraagd met mij mee te schrijven om hun visie over die toekomst weer te geven. Het is een breed palet geworden en een mooie waaier aan ideeën en vergezichten. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 52

GEL BLI

Wat brengt de toekomst?

Stephan Ummelen, auteur en spreker bij Sprekersboom.

LOOF, GELOOF,MAAR MAAR BLIJF TWIJFELEN IJF TWIJFELEN ‘God is dood’. Veel mensen zullen deze uitspraak herkennen als de doodverklaring van God door filosoof Friedrich Nietzsche. Zijn hoofdboodschap was dat wij mensen met het verwerpen van God, ook het verhaal verwierpen dat ons een gezamenlijke identiteit en beleving van betekenis en waarheid gaf. Zelf heb ik het vervolg van deze uitspraak altijd interessanter gevonden: God is dood… hoe zullen we onszelf troosten? Het gemis van een gedeeld, betekenisgevend verhaal is goed zichtbaar in de media. Bijvoorbeeld in een artikel op De Correspondent van 19 oktober 2023: ‘Onze tijd kenmerkt zich door een grote honger naar nieuwe stemmen die ons vertellen waar het om draait, en hoe te leven. Écht te leven. Kerken lopen leeg, maar we blijven zoeken.’ Het modernisme uit de late negentiende en twintigste eeuw was misschien wel het laatste grote verhaal waar we collectief in geloofden. De boodschap was er een van optimisme. Er was een waarheid die ons verbond, en die waarheid was dat er een betere wereld binnen handbereik lag langs de wegen van progressie, innovatie, rationaliteit en de wetenschap. Die waarheid werd in het midden van de twintigste eeuw langzaam maar zeker ontrafeld door de komst van het postmodernisme, waar Nietzsche een vroeg grondlegger van was. Ironie en cynisme zetten de toon voor het ontkennen van een gedeelde, richtinggevende waarheid. De wetenschap werd slechts een van de vele opinies in een verdeelde wereld van subjectiviteit. Nog steeds ontbreekt een standvast, verbindend verhaal over het waarom en waartoe van alles, omdat elk mogelijk antwoord zich on-

mogelijk staande kan houden in relatie tot acht miljard andere, onverenigbare ervaringen van ‘de werkelijkheid’. Zie hier de patstelling van Nietzsches nihilisme: de zoektocht naar betekenis in de overtuiging dat ‘ie er niet is. Hoe zullen we onszelf troosten? Er is hoop. Heel voorzichtig lonkt er sinds het begin van de eenentwintigste eeuw een ontsnapping uit het cynische postmodernisme via ‘het metamodernisme’. In een vrije vertaling komt het metamodernisme erop neer dat een erkenning dat een nieuw, objectief verhaal ten tijde van het individualisme onmogelijk blijft, maar dat we ons in deze wetenschap kunnen optillen aan een

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 53

Wat brengt de toekomst?

VANUIT EEN VERLEDEN KIJKEN WE NAAR EEN TOEKOMST

VANUIT EEN VERLEDEN KIJKE WE NAAR EEN TOEKOMST

romantisch optimisme om in actie te komen voor een betere toekomst. Het vrij bewegen tussen ‘de traagheid die voortvloeit uit een eeuw van modernistische ideologische naïviteit én de cynische onoprechtheid van zijn antonieme bastaardkind’, zoals een metamodernistisch manifesto het treffend verwoordt. Het metamodernistische punt met betrekking tot idealisme is dat het voorbijgaat aan of dit idealisme waar of onwaar is. In de wetenschap dat er voorlopig geen objectief idealisme mogelijk is, wordt idealisme een instrument voor onze eigen ontwikkeling, zonder dat we ons eraan onderwerpen. ‘Geloof, maar blijf twijfelen’, is het credo van de metamodernist. Mijn optimistische boodschap is dit: na een halve eeuw van het ontmantelen van elke vorm van een gedeelde waarachtigheid staan we aan de vooravond van een tijdperk waarin er weer ademruimte komt voor verbindende idealen als opstap naar een gezamenlijk verhaal. Een verhaal dat idealisme grondt in autonomie en zelfexpressie, in de weg naar een nieuwe medemenselijkheid. Een verhaal dat ons ontslaat van het alsmaar moeten ontmantelen van een antwoord op wat waar is. Een verhaal van eenheid in verscheidenheid, dat ons in staat stelt om weer ergens in te geloven. Zolang we ook de ruimte bewaken om er tegelijkertijd samen over te kunnen twijfelen. •

Daar zit een beweging in. Wij waren daar toen, en zien vooruit, kijken in een onbekende verte. Het gaat over weten en niet weten. Over raad en onraad. Over visie en verwachten. Zeker in deze tijd van grote verschuivingen en onbalans wereldwijd wordt veel over die toekomst gedacht en gesproken. In welke richting kijken we en hoe bewegen we verder? Intussen, speurend naar de contouren van die toekomst ben je je er meestal niet van bewust waar je voeten staan; dát je voeten staan. Te midden van al de spannende ontwikkelingen komt bij mij de vraag op: ‘Wat draagt ons?’ Daar kun je op verschillende manieren naar kijken: door nauwgezet het wereldnieuws te volgen, maar ook heel dichtbij en fysiek: elke dag begint met opstaan. Een lichaam dat mij draagt. Een lichaam dat voor mij voorwaarden schept om mijn bestaan vorm te geven. Het is een gegeven. Het is mij gegeven. Ken ik het? Kan ik het op waarde schatten? Weet ik wat het nodig heeft en luister ik ernaar? Ben ik nog wel eens verwonderd dat ik überhaupt besta? Daar is dan ook de vloer die mij draagt, de grond waarop ik sta. In veel opzichten is dat mijn bestaansgrond. Ik kan er mijn gang op gaan. Ik kan erop bouwen. Zij draagt en voedt mij. Wanneer ik het geluk heb dat ik in een gezonde natuurlijke omgeving leef, kan ik er zelfs van uitgaan dat moeder aarde mij binnen een straal van

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 54

Wat brengt de toekomst?

Willemien Baksteen, psychosyntheticus en mentor bij School for Purpose Leadership.

vijftig meter alles kan bieden om mijn lichaam te helpen genezen wanneer het ziek is. Zelfs wanneer de omstandigheden ongunstig zijn zal het zelfgenezend vermogen er alles aan doen om de balans te herstellen, zoals ook onze aarde zelf een verbazend vermogen heeft om het leven te dragen en in stand te houden. Niet bij machte om de grote verschuivingen in deze wereld te overzien, ben ik me ervan bewust dat de kracht die ons draagt en voorwaarden schept voor het leven, ons uitdaagt om dat wonder te koesteren en die levenskracht op onze beurt met respect in ons mee te dragen. Heel dichtbij, beginnend bij de relatie die we met onszelf hebben, en dan erna met onze directe omgeving. We hebben het vermogen om te helen, om met compassie aandacht te geven aan wat heling nodig heeft. Laat dat onze beweging zijn in de tijd die komt. •

Harry Starren, spreker, dagvoorzitter, publicist

DE TOEKOMST WORDT OPNIEUW UITGESTELD ‘Er zijn mensen die alles in tweeën verdelen en mensen die dat niet doen. Ik hoor bij die tweede groep’. Zou er een middenweg kunnen zijn tussen de overtuigende dystopisten en de al even overtuigende utopisten? Vast wel. Het is de werkelijkheid om ons heen. Die kan je zien met eigen ogen. Woody Allen schetste tientallen jaren geleden onze situatie: ’De mensheid staat voor een T-splitsing. De ene weg leidt naar de totale ondergang, de andere naar de algehele vernietiging. We móeten kiezen!’ Zou het ertoe doen, wat wij denken? Doen wij er eigenlijk toe? Daar moet je niet aan denken, geef ik toe. Maar sta me toe dat ik het doe. Het is een inconvenient truth, naar ik vermoed: dat jij er niet toe doet. En ik evenmin. Het lijkt mij een bevrijdende constatering. We zijn de schepping niet de baas en zeker niet de baas van de schepping. We staan voor de opgave van het verleden. De opdracht is van alle

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 55

Wat brengt de toekomst?

TOEKOMST RDT OPNIEUW GESTELD

tijden: ‘Kijk maar of je er iets aan kunt doen. Er is geen gebruiksaanwijzing.’ Zelf ben ik, moe van onze schadelijke ijver, steeds meer geporteerd voor een bewuster niet-doen. Een niet-doen dat hand in hand gaat met een diep doorvoeld niet-weten. De tijd van de bescheidenheid breekt aan. Een tijd van zwij-

gen tot we elkaar weer beter verstaan. Het goed bedoeld gekakel verdient een omhelzend zwijgen. Een warm onthaal. Kijk naar onze daadkracht die door roeien en ruiten gaat. Vooral idealisten kunnen er wat van. En wat is er mooier dan bij de ‘goeien’ te horen? Misschien moet het allemaal wat introverter, wat minder expliciet. ‘Heer ontferm u, want wij weten het niet.’ Zullen we wat vaker ervan afblijven? Alleen maar kijken wat er gebeurt? Ruimte geven aan verwondering. Even geen initiatieven nemen, eerst zorgen dat weer iedereen wordt gehoord? Daar lijkt dit katern een uiting van te zijn. Nou ja, dat weet ik niet, maar dat wil ik graag. Dat we ons beperken tot onderhoud. Vervanging waar dat nodig is. Misschien is verandering niet ons probleem, want zie: verandering is overal om ons heen. Misschien kunnen we niet tegen veranderd zijn? We menen in ons verleden de toekomst te zien. En in de toekomst vermoeden we een uit de hand gelopen heden. Mijn pleidooi om bewust en aandachtig de schouders op te halen, zal niet op begrip stuiten, maar wel – daar hoop ik op – een sluimerend verlangen wakker kussen. Dat het, al is het maar even, stópt. Is de mensheid, net als een aandachtig gehoor, toe aan pauze? •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 56

WA BRE MIJ HER MO DE ONB

Wat brengt de toekomst?

WAT DE TOEKOMST BRENGEN MOGE, MIJ GELEIDT DES HEREN HAND; MOEDIG SLA IK DUS DE OGEN NAAR HET ONBEKENDE LAND

AT DE TOEKOMST ENGEN MOGE, J GELEIDT DES REN HAND; OEDIG SLA IK DUS OGEN NAAR HET BEKENDE LAND Ik begeleidde dit voorjaar een interreligieuze groep jonge vrouwen. We voerden een wonderschoon gesprek over de existentiële vragen die ontstaan op het kruispunt van onze vele identiteiten. We pelden onze vragen af en ontdekten dat ze iets te maken hebben met overgave. Hoe geef je je over aan het niet weten, aan je eigen plan, aan emoties, aan je geliefde, aan God, het hogere? Leer mij volgen zonder vragen; Vader, wat Gij doet is goed! Leer mij slechts het heden dragen, met een rustig, kalme moed! Een bijna blinde vrouw vertelde hoe ze plots verlammingsverschijnselen kreeg. Maandenlang heeft ze niks gekund. Totaal overgeleverd zijn, was onvermijdelijk. Overgave – in haar geval aan Allah - was een keuze. Geen gemakkelijke overigens. Heer, ik wil uw liefde loven, al begrijpt mijn ziel U niet. Zalig hij, die durft geloven, ook wanneer het oog niet ziet. Een andere vrouw vertelde in geuren en kleuren over haar psychedelische trip. Hoe angstig dat aanvankelijk was geweest. En hoe het voelde toen ze zich écht overgaf. Met een lach en een traan namen we de verhalen tot ons. We beseften hoe we vech-

Agnes van der Sluijs, dialoogbegeleider, coach bij Dialogue Matters

ten, vluchten of verstarren op het moment dat we onzekerheid voelen. Om dan te kiezen voor overgave is zo moeilijk. Doodeng zelfs. Ondanks de grootsheid en schoonheid die erin schuilt. De belofte van rust. Wat de toekomst brengen moge, mij geleidt des Heren hand; moedig sla ik dus de ogen naar het onbekende land. ‘Wat de toekomst brengen moge…’, zo vaak uit volle borst gezongen. De taal is niet per se meer de mijne. De intentie wel. Denkend over de toekomst, zakt de moed me regelmatig in de schoenen. En toch is het noodzakelijk om te blijven geloven: in het goede, in elkaar, in het grotere geheel, in de Liefde, in God, in dat wat ons verbindt. Zalig hij, die durft geloven, ook wanneer het oog niet ziet. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 57

Wat brengt de toekomst?

John van den Hout-Sachs, Psychosyntheticus en Jungiaans filosofisch therapeut, noemt zichzelf ondervinder en is werkzaam vanuit zijn Ondervindingspraktijk Oneplex.

‘ER IS GEEN NU’

IS GEEN NU’

Toen Ron van Es mij vroeg wat woorden te vinden bij de zin: ‘Er is geen nu, er is alleen leven vanuit het verleden met de contouren van een toekomst’, bemerkte ik dat mijn hoofd direct aanging. Hoezo geen nu, er zijn ontelbare nu’s. Nu is sneller of eerder dan ik, want zodra ik nu besef is het al voorbij. Dus eigenlijk is nu toekomst en ik maak er door mijn bewustzijn verleden van. Immers het is dan al voorbij. De inmiddels overleden Bram Vermeulen, voor de

ouderen onder ons de helft van het duo ‘Neerlands Hoop’, heeft een lied Heel even niets geschreven, wat het navolgende refrein heeft. Tussen aan en tussen uit Ogen dicht en ogen open Zit een ogenblik van geen van twee Maak je vreemde dingen mee Want daar zit Heel even niets Heel even iets anders Heel even raar zit daar. Dat raakt voor mij het wezen van de zin van Ron. Er is toekomst, alleen wij zijn er ons nog niet van bewust. Daarvoor is nu nodig en dat voedt het verleden. Zo raar zit daar. Daarop voortbordurend gun ik u als lezer dus veel van die momenten van heel even niets, van heel even raar, van open staan voor… Ik merk, terwijl ik dit schrijf, dat het volgende beeld bij mij boven komt: Deze afbeelding is een kunstopdracht van mijn dochter Laure van den Hout. Zij heeft op de Kunstacademie in Den Haag dit beeld gemaakt. Het gaat over de grafische ontwerper Stanley Morrison. Hij was medeverantwoordelijk voor de ontwikkeling van de invloedrijkste letter van de twintigste eeuw, de Times New Roman. Mij gaat het hier niet om het lettertype, maar wel over de woorden die er staan. Er zijn vele wegen en er is niet één Rome. Als ik heel even niets, heel even raar in mij zelf toelaat, komen deze woorden, dit beeld als flarden uit de mist naar boven. Deze woorden zijn voor mij hoopvol en rustgevend. Zowel in mijn eigenste binnenwereld als in de wereld buiten mij. Ik gun u deze woorden in uw komende ontmoetingen. Zij dragen immers veel toekomst in zich. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 58

WA DE BRE

Wat brengt de toekomst?

WAT ZAL ‘IK’ DE TOEKOMST BRENGEN?

Janine Schimmelpenninck, antropoloog en auteur van Natural Skills

TOEKOMSTVOOROUDERS

De vraag ‘Wat zal de toekomst mij brengen?’ brengt me gek genoeg niet zoveel. Maar de omgekeerde vraag stellen: ‘Wat zal “ik” de toekomst brengen?’, opent automatisch van binnen alle deuren. Deze vraag spreekt mijn innerlijk potentieel aan in plaats van mijn angsten en verwachtingen. Het geeft me meteen een gevoel van ruimte en opluchting. Want wat als ik me voorneem de toekomst met een open hart en open vizier tegemoet te treden? Wat als ik de toekomst met vertrouwen tegemoet treed? Niet omdat ik weet hoe de toekomst eruit zal zien, maar omdat ik weet hoe ik eruit wil zien als ik de toekomst tegemoet treed. Ik heb de toekomst wat te bieden, al was het alleen maar een beetje begrip, tolerantie en ruimte voor anderen en mezelf. En wellicht nog zoveel meer. Laat ik me afvragen wat de toekomst van mij nodig heeft. Waar kan ik haar blij mee maken? Met mijn angst, oordeel, depressie, wanhoop, woede, wantrouwen, verwachtingen en eisen? Of met mijn vertrouwen, tolerantie, flexibiliteit, inspiratie, moed, warmte en verantwoordelijkheid? Welke menselijke eigenschappen zou de toekomst goed kunnen gebruiken? En welke eigenschappen heb ik ontwikkeld? Welke heb jij ontwikkeld? Helpen we elkaar daarin of zitten we elkaar in de weg? Als mens beschikken we over een ongekend innerlijk potentieel voor humaniteit in de diepste betekenis van het woord. Dit potentieel hoeft slechts ontdekt te worden. Alleen als we opgeven zullen we deze menselijke ‘schat’ niet ontdekken. Daarom beloof ik de toekomst dat ik mezelf en anderen nooit zal opgeven. En dat is slechts een bottomline. Er is een hoop te geven aan de toekomst. Ik kijk ernaar uit! •

AT ZAL ‘IK’ TOEKOMST ENGEN?

Anneloes Smitsman, Ph.D., Founder EARTHwise Centre, architect van de EARTHwise Constitution en EARTHwise Game

‘Hoe komen we in het volle licht te staan van wie we zijn? Wat geeft ons vleugels om te vliegen, wat geeft ons voeten om te lopen, wat geeft ons de liefde om niet op te geven?’ Met deze vragen nodigt Ron van Es mij uit bij te dragen aan dit extra katern van Optimist Magazine. Terwijl ik langzaam nip aan mijn koffie, luisterend naar de kwetterende vogels en de zingende gitaar van mijn zoon op de achtergrond, reflecteer ik op deze vragen. Hier in Mauritius, waar ik nu ben, gaan we de zomer in. In Nederland begint straks de winter. Alhoewel ik al sinds 2006 op dit kleine mooie eiland woon samen met mijn kinderen, blijft Nederland toch mijn moederland.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 59

Wat brengt de toekomst?

KOMSTROUDERS Ik mis vooral de duisternis en verstilling van de winter om me terug te kunnen trekken in de baarmoeder van de natuur, en vanuit dit donkere licht geboorte te geven aan een nieuwe lente. ‘Het licht van het verleden waar we vandaan komen’, schrijft Ron. Dat licht begon 13,8 miljard jaar geleden, vanuit een heel klein begin – ons universum, het heelal. Wij komen voort uit dat hele kleine begin. De toekomst van ons begin is al 13,8 miljard jaar oud, geboren uit een onbegrensd tijdloos bewustzijn. En met dat onbegrensde tijdloze bewustzijn reflecteer ik nu op deze vragen, en ontmoeten wij elkaar hier in deze woorden voor dit korte moment. ‘Hoe gaan wij in het volle licht staan?’, vraagt Ron. Wanneer gaan we beseffen dat wij dit volle licht zijn?, vraag ik me af. Hoe gaan we dit licht vormgeven voor een leefbare, gezonde, en bloeiende wereld? Hoe vormt dit licht ons…? Hoop en vertrouwen in deze oneindige heelheid en de liefde die ons verbindt, zijn voor

mij de vleugels om te vliegen in deze tijden van onzekerheid, tegenstrijdigheid, en vernietiging. Na afloop van een recente keynote kwam een man op me af en zei: ‘Wat dapper dat je durft te staan voor een toekomst van hoop, juist nu. En dat je de moed hebt om tegen de stroom in te gaan door te bouwen aan deze visie voor een bloeiende en duurzame wereld.’ Ik had gesproken over de visie, constitutie, game, en nieuwe systemen vanuit waar we samen kunnen bouwen aan een planetaire beschaving – als toekomst-voorouders. Een beschaving waar kinderen veilig zijn en de natuur haar stem heeft binnen de beslissingen die wij als mensen over haar en toekomstige generaties maken. Een beschaving die geboren wordt uit het bewustzijn van mensen die begrijpen, en waarderen, hoe wij als dat oerlicht nu hier op aarde toekomstscheppers zijn. Wie zijn we bereid te worden nu, in 2024, en in de jaren daarna, als voorouders voor een nieuw tijdperk? In ons leeft dat zaadje en bewustzijn om daadwerkelijk bij te dragen aan een leefbare wereld waar we ieder thuis kunnen komen in ons mens-zijn. Dit toekomstpotentieel ligt al in ons besloten, als een klein zaadje, en als het licht van onze dromen. Ons universum, het heelal, begon ook als een heel klein zaadje in een oneindige droom. Dit zaadje is nu onze planeet, het universum en jouw leven geworden. Wordt een toekomstschepper voor een nieuwe planetaire beschaving waar we samen bouwen aan een wereld waar we echt mens zijn. Waar we samen leven, en leven mogelijk maken, vanuit het licht dat ons 13,8 miljard geleden al geschonken is. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 60

ME DIC

Wat brengt de toekomst?

Shervin Nekuee, senior adviseur Diversiteit en Inclusie bij het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, dichter en socioloog

MET DE OGEN DICHT Dit gedicht is bedoeld Om te lezen met de ogen dicht ‘Dat kan toch niet’, zeg je Maar ik zeg het je In de juiste volgorde kan veel meer dan je in eerste instantie ziet Doe even jouw ogen dicht ‘Wat is even, hoeveel tellen?’, vraag je Heel even is een betrekkelijk begrip zeg ik je En hoe snel of langzaam je zou tellen, evengoed Het zegt vooral iets over jou Jouw gemoed

T DE OGEN CHT

ZIEN EN GEZIEN WORDEN

Nienke Meijer, co-founder De Buitenboordmotor, Minister van Oplossingen Radio 2

In de jaren ’60 en ’70 moesten boeken en films over queer-relaties noodlottig eindigen. De hoofdpersonen trouwden door aanhoudende maatschappelijke druk toch met iemand van het andere geslacht, werden ziek, of zagen een ander noodlot tegemoet. Het doel? Voorkomen dat lezers of kijkers het in hun hoofd haalden om openlijk LHBTIQ+ te zijn. Als je ‘anders’ was, werd je niet gezien en niet geaccepteerd. Het raakt me dat we vijftig jaar later stappen terug lijken te zetten op het gebied van diversiteit, gelijkheid en inclusie. Een sluipend proces, dat zich niet openlijk afspeelt maar in kleine stapjes gaat. We staan erbij en we kijken ernaar. Maar precies dat wil ik doorbreken, ik voel me geroepen om te gaan dóen. In de afgelopen twee jaar is het verschil in salarissen voor mannen en vrouwen alleen maar groter geworden, niet kleiner. Veel bedrijven zien diversiteit en inclusie als KPI’s die

Doe je ogen dicht Heel even Zolang als het voor jou goed voelt Later kun je je gaan afvragen Waarom zo kort Of vanwaar zo lang? Maar voor nu Laat alle gedachten gaan Doe je ogen dicht Omarm de eeuwigheid Voor heel even En laat een glimlach jou vergezellen, als een stemmetje van binnen toch nog vraagt: ‘Hoeveel tellen?’ Doe je ogen dicht •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 61

Wat brengt de toekomst?

per jaar niet meer dan één procent veranderen. In de Tweede Kamer is een motie ingediend die de behandeling van transgender jongeren wil verbieden. Hoe kan dit anders? Het jaar 2024 gaat over zien en gezien worden. Het wordt het jaar waarin je geaccepteerd wordt om wie je bent en gewaardeerd wordt om wat je kunt. Werkgevers kijken naar vaardigheden, in plaats van nietszeggende diploma’s. Nemen mensen aan die juist niet passen in de bestaande cultuur en realiseren op korte termijn gelijkheid door salarissen eerlijk te maken. Er is geen enkele reden waarom de huidige loonkloof niet aan het einde van 2024 gedicht is. Het onderwijs richt zich in 2024 op wat jongeren nodig hebben om zichzelf, de ander en de wereld te ontdekken. Een klas van 25 kinderen bestaat uit 7 kinderen die een vechtscheiding door hebben gemaakt, 2 kinderen met autisme, 3 met dyslexie, 4 kinderen hebben ADHD, 1 kind loopt rond met een gendervraagstuk en 3 zullen zich identificeren als LHBTIQ+. Zo’n klas schreeuwt dus om aandacht voor diversiteit en inclusie. Net als de rest van onze maatschappij. In 2024 verdienen kinderen het om de acceptatie en waardering voor zichzelf en voor de ander te ontdekken. We verdienen het allemaal om de ander te zien en om zelf gezien te worden. Dat is voor mij het jaar 2024! •

WAAR WAAR ZIJNZIJN WE WE ALS MENS VAN ALSAFHANKELIJK? MENS VAN AFHANKELIJK? In de voortdurende dans van het bestaan, waarin wij als mensen meebewegen, is er een eeuwige vraag die ons drijft: waar zijn we echt van afhankelijk? Terwijl we proberen grip te krijgen op onze omgeving, ons leven, en de eindeloze stroom van veranderingen, komen we uiteindelijk tot het besef dat het antwoord veel dieper gaat dan alleen de materiële wereld. Allereerst zijn we onlosmakelijk verbonden met de natuur. We ademen de lucht die ze ons biedt, drinken het water uit haar rivieren en oceanen en voeden ons met het voedsel dat ze voortbrengt. Echter, in onze poging om te domineren en controle uit te oefenen, vergeten we vaak de waarde van overgave. Overgave aan het ritme van de seizoenen, aan de cyclus van het leven en de dood, en aan de onvoorspelbaarheid van haar krachten. Het is in deze overgave dat we ware vrijheid vinden, een vrijheid die ons leert dat ons ongeluk precies ligt te wachten daar waar we de controle angstvallig proberen te nemen. Maar meer nog dan de natuur, zijn we afhankelijk van liefde. Liefde in al haar vormen en manifestaties. Liefde voor onszelf, voor anderen, voor het onbekende. Het is de lijm die ons bindt, het kompas dat ons leidt en de kracht die ons drijft. In momenten van twijfel, van pijn, van verlies, is het liefde die ons optilt en ons eraan herinnert waarom we doorgaan. De liefde leert ons dat met de vele transities waarin we ons bevinden, het de rouw is die ons opnieuw in ons leven en dat van anderen leert landen.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 62

Wat brengt de toekomst?

Jakob van Wielink, partner De School voor Transitie

Maar hoe cultiveren we deze liefde? En hoe geven we ons over aan de stroom van het leven zonder onszelf te verliezen? Het antwoord ligt in de dagelijkse keuzes die we maken, in de momenten van stilte waarin we contact maken met onszelf, en in de banden die we smeden met de wereld om ons heen. Door bewust te kiezen voor liefde boven angst, voor verbinding boven afzondering, en voor overgave boven weerstand, openen we de deuren naar een leven van vervulling en betekenis. Liefde en nieuwsgierigheid zijn als een onverbrekelijk huwelijk. Ja, we zijn afhankelijk van overgave aan de natuurlijke stroom van het leven en van de onuitputtelijke bron van liefde die in ons en om ons heen stroomt. Het is een reis van zelfontdekking, van innerlijke groei en van het erkennen dat we allemaal onderling verbonden zijn in dit prachtige web van bestaan. Het is de overgave aan een diep weten dat het beste nog moet komen! •

Marcel Kampman, creatief strateeg

NOEM ME EEN ‘HOOPTIMIST’ Ik ben hoopvol voor de toekomst en zie er enorm naar uit. Telkens opnieuw. Want ik kom er telkens kleine stukjes van tegen en mag soms ook werken aan stukjes toekomst. Net als iedereen trouwens. We proberen ons er van alles bij voor te stellen, en we doen dat vaak aan de hand van allerlei voorstellingen en verbeeldingen. Een verhaal, een beeld, een film, etc. Een groot deel van mijn werk bestaat dan ook uit het doen en delen van voorstelbare voorstellingen, die dat wat we in ons hoofd hebben zichtbaar, tastbaar, voelbaar maken en mensen aanzetten tot iets – een inzicht, een handeling, een beweging. Denk aan het omzetten van een ambitie, visie of strategie (dat wat we in de toekomst hopen waar te maken) in toch al wel een eerste indruk in de vorm van een verhaal of beeld, om voor ons te kunnen zien in wat het zou kunnen zijn als het is gerealiseerd, waargemaakt, uitgekomen. Zodat een groep mensen in wat voor georganiseerde vorm dan ook, samen op weg kan naar dat beeld van de toekomst dat mogelijk lijkt, maar gaandeweg anders blijkt. Dát is precies de bedoeling, niet dat het voorgestelde voorstelbare daadwerkelijk wordt gerealiseerd. Want door in beweging te komen, komen dingen in beweging en leer je onderweg naar dat wat je niet wist een hoop bij, en kun je dus ook gaandeweg je toekomstbeelden bijstellen.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 63

Wat brengt de toekomst?

Mensen hebben ook altijd het idee dat toekomst over ‘nieuw’ gaat. Iets dat nog niet bestaat. Maar vaak is het meer iets dat voor jou nieuw is. De Amerikaans-Canadese schrijver William Gibson zei het ooit mooi: ‘The future is already here – it’s just not evenly distributed.’ Er zijn al stukjes toekomst, overal. We moeten ons alleen meer ‘ontgrenzen’ (geleend van proceskundige Aart Goedhart) en over de grenzen van onze kennis, cultuur, taal, bubble, silo, sector, discipline heenkijken met een open en nieuwsgierige blik met de wil om te leren. Want de kans is groot dat iemand van de inmiddels acht miljard mensen op aarde ook al eens heeft nagedacht over waar jij mee bezig bent. In die hoop aan kennis en mogelijkheden vind je heel veel stukjes toekomst. Die bronnen zijn steeds gemakkelijker beschikbaar. Waar we eerst nog belemmerd waren door praktische zaken als een taal, kunnen we nu alles uit elke andere taal in je eigen voorkeurstaal tot je krijgen. En in die hoop eerder niet toegankelijke kennis en wijsheid zitten heel veel stukjes toekomst. •

PUBLIEKE RIJKD THEPUBLIEKE NEXT RIJKDOM,BIG THE NEXT BIG THING? THING? Als je wilt weten hoe rijk wij eigenlijk zijn, vergelijk dan onze publieke voorzieningen met die van een eeuw geleden. Zoom daarna in, en je ziet verval. Onderwijs, zorg en openbaar vervoer bijvoorbeeld: ze lijden aan een structureel gebrek aan aandacht en investeringen. Zelfs aan achterstallig onderhoud – met dank aan een overheid die ging denken dat zij vooral de economie moet dienen. Publieke voorzieningen werden een vervelende kostenpost, en we gingen massaal op jacht naar persoonlijke rijkdom. Maar de wereld is te klein om allemaal een villa-met-zwembad bij elkaar te verdienen. En als rijkaard heb je zonder samenleving tóch een armoedig leven. De grote kans is om onze publieke voorzieningen te gaan beleven en behandelen als rijkdom. Dat vraagt om slim investeren en jagen op gezond rendement. Maatscháppelijk rendement: alle sociale, ecologische en financiële opbrengsten bij elkaar. Dan krijg je burgers die gezonder zijn, beter opgeleid, tevredener. Burgers die meer kunnen bijdragen aan een bloeiende

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 64

Wat brengt de toekomst?

Martin Schuurman schrijft en onderneemt om een houdbare samenleving met een eerlijke economie dichterbij te brengen

DOM, samenleving en economie. De kneep zit ‘m in het ontwikkelen van een langetermijnvisie die kijkt naar álle kosten en baten van onze publieke voorzieningen, niet alleen de financiële. In dit nieuwe denken is de overheid niet een weldoener die geld over de balk smijt, maar een slimme investeerder die het rendement op haar investeringen goed in de gaten houdt. En verstandig bijstuurt als dat rendement wegzakt. Kosten en baten koppel je aan elkaar: hoger maatschappelijk rendement mag meer kosten, lager rendement betekent snijden. Dat rendement kan omhoog door de bevolking te betrekken. Nuchtere volkswijsheid heeft grote waarde als tegenwicht voor ambtelijke bijziendheid en de tunnelvisie van deskundigen. Als wij burgers gaan meebeslissen, is dat simpelweg goed voor onze gezamenlijke rijkdom. Valt dit te organiseren? Wat denk je hiervan: per publieke voorziening geeft een groep van honderd burgers feedback, en ook een groep van honderd werkenden uit die sector – dus honderd verzorgenden en behandelaars, of honderd docenten en begeleiders. Beide groepen geven hun feedback aan de betreffende minister, die daarop reageert, waarna de twee groepen sámen een bindend advies uitwerken voor de volgende begroting. Op hoofdlijnen, bínnen de begrotingsdoelstelling van de minister. Zo kraken zij met elkaar

zelfs ook de harde noten waar politici hun vingers niet aan durven branden. Brandende kwesties blijven niet meer sudderen, maar worden beetgepakt. Pijnlijke keuzes krijgen meer draagvlak doordat alle burgers kunnen ‘meekijken’ in dit proces van zorgvuldig plussen en minnen. Pakt het nieuwe kabinet deze handschoen niet op? Dan beginnen we gewoon zelf, met feedbackgroepen die ongevraagd advies uitbrengen. Zo weken we de publieke voorzieningen los uit de bureaucratie en wordt onze gezamenlijke rijkdom weer iets van óns. Met rake boerenslimheid investeren in onze publieke rijkdom: het neemt spanning en wantrouwen weg en brengt een rijker leven voor iedereen. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 65

Wat brengt de toekomst?

Blijf lopen, al ga je nergens heen. Probeer niet in de verte te zien. Daarvoor zijn we niet gemaakt. Blijf in beweging in jezelf. Maar pas op! Angst wijst je een pad. Laat het links liggen. Rumi

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 66

Column

Harry Starren

Spreker, dagvoorzitter en publicist rond thema’s als strategie, leiderschap en ondernemerschap. www.harrystarren.com

Ligt de toekomst achter ons? ‘ACH, ALS HET EEN FASE IS, DAN VALT ER MEE TE LEVEN.’

In de druppel de zee. Specialisten hebben maar een druppeltje bloed nodig om de toestand van het hele lichaam te duiden. Volgens sommigen onthult de iris de toestand van ons lichaam. Of hoe het met je chakra’s zit. En als je goed luistert naar onze stem krijg je een beeld van onze gemoedstoestand. Geliefden horen aan de stem van hun partner hoe het met de ander gaat. Nederland gold als een tolerant land. Een vrijzinnig land. Op tal van terreinen gold het als progressief. Abortus werd toegestaan, je kon als homoseksuelen een huwelijk sluiten, een kind adopteren en discriminatie is verboden. Dat staat in onze Grondwet op nummer één. De sociale zekerheid gold als voorbeeldig en de bijdrage aan ontwikkelingslanden was groot. Een open economie, rijk geworden aan export. Een handelsland dat samenwerking in Europa én de wereld zocht. Een betrouwbare partner met een lage staatsschuld. Die ontwikkeling, die lang als vanzelfsprekend gold, is het niet meer. Het land heeft een afslag genomen. De onvrede is gegroeid. Aan de flanken nam het gemor toe. Een groeiende groep onzichtbaren.

Vreemd genoeg is er op sociaal vlak een afslag naar links gekomen, gedragen door rechtse partijen. Partijen zijn niet langer rolvast. Je zou het sociaal-nationalistisch kunnen noemen. En daar schuilt meteen het gevaar. Daarvoor hoef je die woorden alleen maar om te draaien. We krijgen een ‘tegensprakig’ beleid. Goed voor onszelf, moet de rest maar voor zichzelf zorgen. De Nederlander op één en de rest op het tweede plan. Het doet recht aan de behoefte aan veiligheid en geborgenheid. Daaraan ontbrak het kennelijk. We hebben genoeg aan onszelf. Het heden gaat voor de toekomst. Dat krijg je ervan als je betoogt dat je vooral ‘in het nu’ moet leven. Ach, als het een fase is, dan valt er mee te leven. Een goede vriend vroeg zich af wie de nieuwe partijen zouden afvaardigen in een kabinet. Ken jij ze? Ministers van PVV, NSC, BBB. Bijna per definitie verrassende gezichten. De burger voelt zich niet gezien. Eens in de vier jaar hebben we de kans. Die kans is gegrepen. Ik houd mijn hart vast. Zo beschouwd is er weinig veranderd. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 67

Beeldverhaal

DE DROOM ACHTER MUSEUM OF HUMANITY

‘VIND DE ANDER EN JEZELF’

Ergens op een verboden terrein maakten mensen honderd jaar lang bommen en granaten. In dit duistere decor bevindt zich een uniek museum. Hier, op het Hembrugterrein in Zaandam, kun je tientallen portretten en verhalen van prachtige mensen bewonderen. Ze komen van over de hele wereld en vertellen ons een belangrijk verhaal, dat – wanneer je aandachtig naar elkaar kijkt – je in ieder mens een meesterwerk ontdekt. Dát is wat Museum of Humanity overal van de daken wil schreeuwen.

Bezoekinfo Wintertijden: open van 12.00-16.00u op vrijdag, zaterdag en zondag (tot 1 maart 2024) Locatie: Ketelhuis 10, 1505 RD, Zaandam Toegangsprijs is op basis van pay as you like. Het museu houdt een richtprijs van € 7,50 p.p. aan. Je kunt ter plekke doneren of via: NL 78 RABO 0328 7203 99 t.n.v. Stichting Museum of Humanity Beeld: Ruben Timman

Museum of Humanity is een culturele ANBI. Dat betekent dat jouw donatie belastingaftrekbaar is.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 68

Beeldverhaal

‘DE FOCUS LIGT OP DE BINNENKANT, MET DE OGEN ALS DE SPIEGEL VAN DE ZIEL.’

Bijzondere droom

Museum of Humanity ontstaat na een droom van fotograaf Ruben Timman in 2001. Hij vertelt: ‘Op een reportage in Vietnam bezoek ik in mijn slaap het “museum der mensheid”, waar ik een rondleiding krijg van oud-VN-baas Kofi Annan. Tijdens deze tour doe ik als documentair fotograaf met passie voor mensen een schokkende ontdekking: dit museum is in vervallen staat, terwijl het in optimale staat zou moeten zijn, museumwaardig. Deze droom is een metafoor voor de staat van de wereld en ons mens-zijn.’

Zwart doek

Na deze droom begint Ruben in 2004 met het fotograferen van de mensheid en verzamelt hij wereldwijd ruim achtduizend portretten van mensen met meer dan honderd verschillende nationaliteiten. Dat doet hij altijd op dezelfde manier: door mensen voor een zwart doek te zetten, zodat iedereen gelijkwaardig in beeld komt. ‘Je ziet niet waar een portret is gemaakt’, vertelt Ruben. ‘Of de persoon in een villawijk woont of onder een brug slaapt. Zo ligt de focus niet op de omstandigheden, maar op de binnenkant, met de ogen als de spiegel van de ziel.’

1 Fotografie: Gé Dubbelman

Pop-up exposities

Vele jaren later organiseert Museum of Humanity op steeds meer plekken pop-up exposities, vaak in samenwerking met maatschappelijke organisaties. Daarnaast traint het team van School of Humanity jongeren, worden er teamdagen georganiseerd en sluiten beslissers en bedrijven zich aan bij het zakelijke Dreambuilders-netwerk. Wat daarin opvalt, is het enorme aantal kansen dat zich via sterke partners blijft aandienen. Zo groeit de organisatie momenteel hard en liggen er plannen voor nieuwe permanente locaties in binnen- en buitenland. Want wat Museum of Humanity ook doet, door alles heen klinkt diezelfde universele boodschap: ga op zoek naar jezelf én de ander. Alleen zo blijven we als mensheid verbonden. Droom je mee? • Meer informatie: www.museumofhumanity.nl

Crown of Creation Ruben Timman Uitgever: Museum of Humanity 9789492857019 160 pagina’s € 34,95 Verkrijgbaar via de webshop van Museum of Humanity.

Evenement

Wat je zelf kunt doen voor een betere fysieke en mentale gezondheid

VITALITEITSCONGRES

Maandag 11 maart 2024 in Antropia, Driebergen: • Praktische tips voor jong en oud • Gezonder met innovatie en A.I. • Leefstijl, voeding en vitaliteit

Sprekers met verhalen die je raken, onder meer: Ehsan Natour • Asha Lalai • Hilde Bolt • Paul Verhaeghe • Jan Kloosterman • Richard de Leth • Janine Schimmelpenninck

Meer details en toegangskaarten op onze website.

www.theoptimist.nl/evenementen www.dieperduiken.nl/vitaliteit

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 74

Doorgeefcolumn

Noi Pakon

Ondernemer, creative director en freelance (stunt)performer.

Passie en balans ‘DE INTENSITEIT EN DE BENODIGDE DISCIPLINE KRIJGEN STEVIGE GRIP OP ME.’

Fotografie: Peter Roelofs

Wat heb ik het vaak geroepen, ‘Do what you love, love what you do’. Hard werken en eindeloos trainen hebben me gebracht van de grote podia van Tomorrowland, tot openingsshows met Andrea Bocelli, wereldwijde optredens met het befaamde concept The Sunclub, So You Think You Can Dance en The X-factor. Ik doe stunts, dans met gemak op zeventig meter hoogte tegen een gebouw aan, sta in theaters, danste en assisteerde de regie in musicals, ik laat me in brand steken, hang schietend uit auto’s... oh ja, en ik onderneem met Noi Pakon Projects in de event-industrie. Wat een vet plakboek, niet? Wat kost dit plakboek eigenlijk? Nou, bijna mijn gezondheid. Het resultaat van een passie uit balans. Vier jaar moet ik nog worden. Mijn ouders brengen me naar mijn eerste balletles. Het voelt direct als een tweede natuur om zo door de zaal te dansen, de discipline, het exact opvolgen van de technische en ritmische aanwijzingen van de balletjuf. Telkens als ik daarna op mijn kamertje dans, visualiseer ik mezelf dansend voor het grote publiek. Ik heb een passie, een droom en ga deze waarmaken. Negen jaar ben ik en de droom is levendiger dan ooit. Ik doe auditie voor de dansacademie. Mijn hele lerende leven dansonderwijs. Basisschool, havo en hbo. Het komt me niet aanwaaien. De dagen zijn lang en slopend, ik moet er hard voor knokken. Twaalf jaar lang mijn dagelijkse ov-reis Best-Tilburg, steevast om zeven uur ‘s ochtends. Na schooltijd volgen twee danslessen van anderhalf

uur. Als ik om 18:15 uur uit de bus stap, staat het eten op tafel, zodat ik snel weer aan mijn huiswerk kan en hup naar bed. De intensiteit en de benodigde discipline krijgen stevige grip op me. Het is mijn systeem geworden. Ik blijf doorgaan, gedreven door passie. Sinds mijn zestiende ben ik naast mijn school van donderdag tot en met zondag te vinden als danseres op grote podia en in clubs. Mijn werkdagen duren soms wel 22 uur – I kid you not. Twee uurtjes slaap, het is helaas niet uitzonderlijk. Ik geniet ervan, maar zie niet wat er met me gebeurt. De adrenaline, de dopamine, het geeft mijn wilskracht een verpletterende boost, maar mijn lichaam raakt langzaamaan doodmoe. Ik leef voor en van mijn passie, maar ik pleeg op een intensieve manier roofbouw op mijn gezondheid en betaal hiervoor de onherroepelijke hoofdprijs, de spierziekte myasthenia gravis. Eten en praten lukten steeds vaker niet meer en na drie jaar stik ik op een dag bijna in mijn eten. Door de spierziekte onderga ik een thymectomie, wat zoveel zegt dat mijn borstkas is opengezaagd om de zwezerik te verwijderen. Vijf maanden uit de running, maar een belangrijke les verder: bewaak de balans als werk pure passie is – ergens ligt er iets op de loer, waar je passie je blind voor maakt. Do what you love, love what you do, maar luister naar je lichaam. Dan kun je het je leven lang volhouden, in elk geval tot je 44ste. • Noi draagt het ‘ doorgeefcolumnstokje’ over aan Xavier Le Clef.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 75

Boekfragment

Liever betekenis dan bullshit Authentieke organisaties hebben volgens Stephan Ummelen de toekomst. Hij schreef er een onthullend boek over. Door RON VAN ES

‘Bedrijven streven niet langer naar het verdienen van zoveel mogelijk geld, zo zeggen ze. Stuk voor stuk claimen ze gedreven te worden door een maatschappelijke missie – of purpose – in een nieuwe realiteit van zakendoen: de betekeniseconomie. Maar hoeveel van deze idealen zijn écht? En hoeveel is bullshit?’ Dit is de inleiding van het boek Betekenis & Bullshit van Stephan Ummelen. Betekenis omdat we allemaal zoeken naar de rol die we hebben in het leven. En bullshit omdat we ook allemaal wel momenten hebben dat we erom heen draaien. Roepen, maar niet doen. In het eerste deel van zijn boek laat Stephan zien dat de betekenis, die bedrijven en organisaties zeggen te hebben, vaak gebaseerd zijn op bullshit. Betekenis vraagt om reflectie en helder zoeken naar de zingeving van een organisatie. De bullshit die er veel wordt opgeplakt verwijst naar de rol van marketing,

waar het leuke verhaaltje de rommel en onzin maskeert van een bedrijf. We spraken Stephan kort voor de publicatie van zijn boek en hij vertelde dat hij vier jaar eerder er ook al aan had gewerkt. Het lukte toen niet; dat zal een reden hebben gehad. Misschien is de tijd nu rijper. Zeker als het gaat om woorden als ‘betekeniseconomie’ en ‘marketingdenken’. ‘Ik heb zelf een reclamebureau gehad en ook toen al zocht ik steeds weer naar de waarden van een bedrijf. Simpel gezegd: is het waar? Ik zag toen al, en ook nu, een groeiende afstand tussen wat een organisatie belooft, en wat een organisatie gelooft.’ Waarom geloven? ‘Ik zie het woord “geloof” niet per se als iets religieus. Het kan bijvoorbeeld ook gaan over de waarden die je nastreeft. Of simpelweg de vraag of je zelf gelooft in wat je verkondigt. Mijn onderzoek naar authenticiteit laat

bijvoorbeeld zien dat dit vaak niet het geval is. Juist in deze individualistische tijd is betekenis geven aan het leven belangrijk. Dat geldt ook voor een bedrijf of organisatie. Simpel gezegd: waarom ben je op aarde? Wat geeft jouw leven zin? In het tweede gedeelte van mijn boek ga ik onder andere in op de wetenschap achter wat mensen betekenisvol vinden. Hint: het is niet nog meer omzet.’ In je boek ga je er met gestrekt been in. ‘Ja, ik hou er wel van om te prikkelen. En tegelijk voel ik ook een urgentie om bullshit te bestrijden. In een onderzoek geeft zestig procent van de respondenten aan standaard “wantrouwig” te zijn. Scepsis en apathie als resultaat van bullshit is levensgevaarlijk. In de hele samenleving voelen we dat het erom gaat spannen. We missen een verhaal dat ons een gezamenlijke richting en identiteit geeft.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 77

Links Stephan Ummelen Fotografie: Rosa van Ederen

Boekfragment

Boekfragment Ook daar ga ik in mijn boek uitgebreid op in. Daar komen nog wel een paar crisissen bij, zoals klimaatverandering, biodiversiteit, inclusiviteit, inkomensongelijkheid, etc.

Bullshit

om winst te maken – zo zeggen ze – maar om de maatschappij te dienen. Unilever claimt bijvoorbeeld dat zijn belangrijkste taak is om ‘duurzaam leven alledaags te maken’ en niet om winst te maximaliseren voor zijn aandeelhouders. Moderne organisaties zijn vandaag de dag niet geldgedreven, maar waardengedreven. Heineken doet er nog een schepje bovenop:

Om het hogere doel te vinden? ‘Ik vertel niet wat het hogere doel is, dat is voor iedereen weer anders. Maar ik zie wel dat het zoeken naar het hogere doel nu een marketingding wordt. Een verdienmodel. En dat is doodzonde, want juist het bedienen van de vraag naar zingeving met marketing is destructief. Het begrip “purpose”, waar we de laatste jaren elkaar om de oren mee slaan, is geen heilige graal. Misschien moet je dat gewoon vertalen in betekenis. Betekenis voor wie je bent, waar je voor staat. En dat heeft veelal te maken met de ander om je heen.’

Bijna iedere organisatie heeft tegenwoordig niet alleen een antwoord op de vraag wat ze doen of maken, maar ook op wie ze zijn en waar ze voor staan. Zo proberen ze van betekenis te zijn in het leven van medewerkers en klanten, en voor de maatschappij in het algemeen. Stuk voor stuk presenteren ze overtuigingen die de identiteit van de organisatie moeten weergeven, zingevend moeten zijn en een moreel kompas zouden moeten bieden voor het handelen van de organisatie. Deze overtuigingen tref je in de omschrijvingen van de (kern) waarden en de visie-, missie- en tegenwoordig ‘purpose statements’ van de organisatie. Het zijn idealistische convicties die invulling moeten geven aan een existentieel bestaansrecht (in bedrijfsjargon: a reason for being), anders dan het verdienen van zoveel mogelijk geld. In dit boek zal ik het voornamelijk over waarden hebben als verzamelnaam: ethische stellingen over wat in het leven belangrijk, ‘goed’ en nastrevenswaardig is. Zowel op de werkvloer als daarbuiten. Het hoofddoel van deze organisaties is namelijk niet langer

Als het boek straks in de boekwinkel ligt, ben je dan trots? ‘Ach trots, voldaan, zal ik dat zeggen? Mijn vader die er niet meer is, en kritisch was op wat ik deed, zou trots zijn.’

‘Het is een nobel streven (en hoog tijd) dat organisaties verder kijken dan winstbejag.’

Wat wil je met je boek bereiken? ‘Ik wil het probleem van bullshit duidelijk aankaarten en mensen ervan overtuigen dat het in niemands belang is om misleidend te zijn. Daarnaast hoop ik handvatten te bieden om de zoektocht naar betekenis en zingeving op het gebied van werk op een heldere manier te doorlopen.’

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 78

We Brew the Joy of True Togetherness to inspire a better world. We ignite the moments that bring us together, create bonds and are unforgettable. They help make the world a little better… One day, one beer, one cheers at a time!

Hypocrisie

Elk jaar worden er in Nederland miljoenen euro’s gespendeerd om tijdens heisessies en medewerkersdialogen te filosoferen over de reden waarom organisaties überhaupt bestaan. Het is niet meer van deze tijd om als Heineken te zeggen dat je het beste biertje brouwt. Nee, ze ‘brouwen de vreugde van ware saamhorigheid om een betere wereld te inspireren’. Het is een nobel streven (en hoog tijd) dat organisaties ver-

Boekfragment

der kijken dan winstbejag en hun functie in de maatschappij herevalueren. Dat doen ze soms uit zichzelf, maar vaker omdat de maatschappij zich bewuster is geworden van hun impact en als belanghebbende hogere eisen stelt aan hun bestaansrecht en verantwoordelijkheid. Tegelijkertijd zien we deze organisaties steeds meer als ‘betekenismakers’. We willen dat ze van betekenis zijn – er is nog nooit zoveel aandacht geweest voor hun goede bedoelingen als nu. Toch klopt er iets niet met betrekking tot deze bedrijfsethiek. Het is voelbaar als het erover gaat in de boardroom of de kroeg: mensen geloven er niet in. Zelfs medewerkers niet. Dat komt doordat de leiding van deze organisaties er vaak zelf niet in gelooft of niet in staat is om te handelen naar wat ze zeggen belangrijk te vinden. Hypocrisie en verwarring zijn het resultaat en dit levert in het nieuws bijna dagelijks een nieuw schandaal op. Over witwassende banken die zeggen integer te zijn, liegende politici die zeggen de waarheid te spreken en milieuvervuilende corporates die zeggen duurzaam te zijn. Adam Smith, bekend als ‘de vader van het kapitalisme’, was zelf ook niet zo positief over de intenties van zakenlieden. In 1776 zei hij: ‘Mensen uit dezelfde bedrijfstak komen maar zelden bij elkaar, zelfs als er sprake is van feesten of vermaak, zonder dat de gesprek-

‘Moderne organisaties zijn vandaag de dag niet geldgedreven, maar waardengedreven.’ ken uitlopen op een samenzwering tegen het publiek of de een of andere machinatie om de prijzen te verhogen.’ Waarom doen goede organisaties slechte dingen? Of zijn deze organisaties vooral opportunistisch en hadden we kunnen weten dat hun goede bedoelingen bullshit zouden blijken? Kunnen we überhaupt verwachten dat organisaties een geloofwaardige invulling geven aan onze behoefte aan betekenis en zingeving? Het werkende Westen verkeert in een heuse identiteitscrisis en Nederland is een van de landen waarin deze crisis het diepst gevoeld wordt. Deze crisis is het resultaat van twee tegengestelde krachten: een maatschappelijke zoektocht naar betekenis en de belangen van organisaties in een systeem dat alles reduceert tot een winst-enverliesrekening. Het doel en het middel zijn door elkaar gehaald, de bedoeling en het resultaat van elkaar vervreemd. Geld is het doel en betekenis is bijzaak. En dat brengt me tot de hoofdstelling van ‘Bullshit’: Betekenis dreigt het domein van de marketingafdeling te worden en dat is levensgevaar-

lijk voor mens, maatschappij en milieu. Daarmee bedoel ik dat de antwoorden op de vragen ‘Wie zijn we?’ en ‘Waar staan we voor?’ een kwestie zijn geworden van succes en scoren, in plaats van identiteit en ethiek. Daarmee maken we wie wij zijn ondergeschikt aan wie anderen willen dat we zijn. Met als doel om leuk gevonden te worden en beter te verkopen. Dit is de geboortegrond van bullshit. Het resultaat? Mensen worden een uiting van de markt, in plaats van andersom. Als we geen tegenwicht kunnen bieden aan het vervagen van de grenzen tussen ethiek en reclame, tussen identiteit en merk, en tussen betekenis en bullshit, zijn we als maatschappij steeds minder in staat om te herkennen wat goed en slecht is. De zoektocht naar betekenis wordt in dat geval ondergesneeuwd door bullshit. De belangrijkste vraag voor organisaties is dan niet ‘Is het juist om te doen?’ maar ‘Kom je ermee weg?’. Aan jou, de lezer, de vraag of deze dystopie ergens in onze toekomst kan liggen. Of dat hij er al is.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 79

Boekfragment

Betekenis

Bijna iedere organisatie heeft anno nu niet alleen een antwoord op wat ze doen of maken, maar ook op wie ze zijn en waar ze voor staan. Zo zijn ze van betekenis in het leven van medewerkers en k lanten, en voor de maatschappij in het algemeen. Stuk voor stuk presenteren ze overtuigingen die de identiteit van de organisatie een invulling moeten geven, zingevend zijn en een moreel kompas bieden voor het handelen van de organisatie. Deze overtuigingen tref je in de omschrijvingen van de (kern) waarden en visie-, missie- en tegenwoordig ‘purpose statements’ van de organisatie. Het zijn idealistische convicties die invulling geven aan een existentieel bestaansrecht (in bedrijfsjargon: a reason for being), anders dan het verdienen van zoveel mogelijk geld. Hun waarden en purpose gaan over wat er in het leven belangrijk, ‘goed’ en nastrevenswaardig is. Zowel op de werkvloer als daarbuiten. Het hoofddoel van deze organisaties is namelijk niet langer slechts winst maken, maar de maatschappij dienen. Unilever heeft bijvoorbeeld besloten om van ‘duurzaam leven alledaags maken’ zijn hoofdtaak te maken en niet om winst te maximaliseren voor de aandeelhouders. Moderne organisaties zijn vandaag de dag niet geldgedreven, maar waardengedreven. De betekeni-

‘Mensen worden uitgedaagd zichzelf te verhouden tot een gemene, zingevende deler.’ seconomie is hier en dat is een groot goed.

Een nieuwe missie

Het is een nobel streven dat organisaties verder kijken dan winstbejag en hun functie in de maatschappij herevalueren. Dat doen ze niet alleen uit zichzelf; mensen zien deze organisaties steeds meer als ‘betekenismakers’. We willen dat ze van betekenis zijn en er is nog nooit zoveel aandacht geweest voor hun goede bedoelingen als nu. Klanten en medewerkers kiezen er bewust voor bij te dragen aan een betere wereld, en moderne organisaties vinden zichzelf opnieuw uit om deze betere wereld mogelijk te maken. Deze beweging is het resultaat van een diep besef dat een onbegrensd kapitalisme zijn houdbaarheidsdatum bereikt heeft en dat hebzucht de kwaliteit van relaties ondermijnt. Relaties die belangrijker zijn dan zoveel mogelijk geld of macht vergaren. Relaties, zoals die met elkaar, met onszelf en met het ecologische systeem waarvan we allemaal afhankelijk zijn. De maatschappij ontwaakt uit een lange periode van post-

modernistisch cynisme om een nieuwe vorm van optimisme te omarmen. Daarbij herwaarderen we idealisme als instrument om onszelf en onze wereld te verbeteren en verbinden we dit idealisme met onze eigen autonomie en ons welzijn. Zonder ons te onderwerpen aan dit idealisme en zonder op te houden dit te bevragen en uit te dagen. We laten ons niet langer verlammen door twijfels over wie de waarheid in pacht heeft, maar leren dat twijfel, spel en het fout hebben onlosmakelijk verbonden zijn aan (persoonlijke) groei. We beseffen dat hoewel we de werkelijkheid allemaal op een unieke, eigen manier ervaren, we ook op ontelbare en fundamentele manieren verbonden zijn met elkaar en onze omgeving. Daarbij verandert ook ons professionele leven. We zien ons werk voornamelijk als een ver v u lling va n persoonlijke zingeving en delen dit met gelijkgestemden. We moeten niet werken, we mogen werken. We gaan op basis van autonome keuzes waardevolle relaties aan in het teken van een hoger doel en maken daarbij deel uit van een groter geheel. Niet concurrentie, maar

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 80

Boekfragment

harmonie is het uitgangspunt van de betekeniseconomie. Niet hebben, maar delen. De manier waarop organisaties van betekenis willen zijn, breekt met het verleden. Het van bovenaf opleggen van waarden is niet langer de norm in het betrekken van medewerkers en hun klanten. In plaats daarvan ziet de organisatie het als haar taak om een voortdurend en organisch proces te faciliteren, waarbij mensen worden uitgedaagd zichzelf te verhouden tot een gemene, zingevende deler. De bron van deze zingeving is niet de organisatie, maar de medewerkers zelf. De organisatie ontwikkelt zich daarmee tot een platform voor individuele en gedeelde zingeving, zelfexpressie en persoonlijke groei. En draagt daarmee op een belangrijke manier bij aan de positieve ontwikkeling van de samenleving. Dat brengt me tot de hoofdstelling van het tweede deel van mijn boek: ‘Betekenis’: Organisaties worden een platform voor betekenis en dat is broodnodig voor mens, maatschappij en milieu.

Betekenisplatform

Een organisatie die haar rol als betekenisplatform erkent, biedt zowel de aanleiding als de ruimte aan haar medewerkers om met elkaar van gedachten wisselen en initiatieven te nemen op basis van een gedeelde ideologie. Tegelijkertijd beseft ze dat deze gedeelde ideologie haar oorsprong heeft in individuele en pluriforme beleving en ziet ze het als haar taak om medewerkers persoonlijk te faciliteren en uit te dagen in het kader van persoonlijke groei en het delen van hun ideologie binnen kwalitatief hoogwaardige, duurzame relaties. Relaties in het teken van zingeving, gemeenschap en betekenis. In de betekeniseconomie dient de organisatie niet langer zichzelf, maar de mensen waar ze mee en voor werkt. Zij zijn het belangrijkste kapitaal. De afdeling human resources, die voorheen in daad en taal medewerkers als grondstof beschouwde voor de organisatie, vindt zichzelf opnieuw uit als de afdeling human relations. Zij ziet het bevorderen van de kwaliteit van intermenselijke, op betekenis gebaseerde relaties als haar hoofdtaak.

1 Stephan Ummelen Fotografie: Rosa van Ederen

De uitkomst van deze vragen zijn geen antwoorden die nooit bevraagd mogen worden, maar eerder vragen die nooit definitief beantwoord kunnen worden. Twijfel en onzekerheid zijn onlosmakelijk verbonden met een oprechte zoektocht naar betekenis en zingeving. ‘Geloof, maar blijf twijfelen’, is het credo van de organisatie in de betekeniseconomie. Door de mens en menselijk organiseren als uitgangspunten te nemen, voorkomen we dat de grenzen vervagen tussen tussen ethiek en reclame, tussen identiteit en merk, en tussen betekenis en bullshit. We zijn als maatschappij steeds beter in staat te herkennen wat goed en slecht is, wat echt en wat nep. De zoektocht naar betekenis wordt op deze manier beschermd tegen bullshit. De belangrijkste vraag voor organisaties is dan niet ‘Kom je ermee weg?’, maar ‘Is het juist om te doen?’.

‘Twijfel en onzekerheid zijn onlosmakelijk verbonden Aan jou, de lezer, de vraag of deze met een oprechte zoektocht utopie ergens in onze toekomst kan liggen. naar betekenis en zingeving.’ Of dat hij er al is. • Optimist magazine • januari/februari 2024 • 81

Betekenis & bullshit Stephan Ummelen Uitgeverij Boom ISBN: 9789024458431 208 pagina’s € 27,50 Verkrijgbaar in de webshop.

Pun

Mister Positivo Positieve energie bedoeld om jou ervan bewust te maken dat je met “POSITIVOTIJD” veel meer bereikt dan met negativiteit.

www.misterpositivo.nl

Oproep

OPTIMISTISCHE OPLOSSINGEN

In deze rubriek boden we jou het afgelopen jaar als lezer een plek om je suggestie over een bepaald onderwerp met ons te delen. In de vorige editie legden we de vraag voor: ‘Hoe los je het personeelstekort in de zorg op?’ Jelle van der Meer, die deze rubriek bedacht, komt zelf met een originele reactie.

Zorgplicht

De kosten voor onze zorg lopen in de toekomst gierend uit de klauwen. Mede door toedoen van het neoliberalisme van de laatste decennia. Die periode is nu voorbij omdat de nadelen ervan steeds duidelijker worden en de uiteindelijke kosten ervan hoger. De militaire dienstplicht bestaat nog steeds in Nederland en is formeel niet afgeschaft. Ik zou het nieuwe kabinet daarom willen adviseren om op korte termijn tot zulke dienstplicht in de zorg te besluiten, waarover direct na aantreden in 2024 de discussie en afronding in de Kamers kan plaatsvinden. Jongeren in Nederland vanaf 17 jaar moeten gaan beseffen hoe bevoorrecht zij zijn om in Nederland te mogen en kunnen wonen. En dat zij één á

twee jaren daarvoor zouden moeten en willen opofferen voor wat zakgeld en vergoeding van kosten. Zij zullen hun hele leven daarna plezier van deze opgedane kennis hebben, ook bij de latere mantelzorg voor hun ouders. In de zorg kan over heel Nederland gebruik worden gemaakt van de al bestaande infrastructuur. Terloops wordt het probleem van de hangjeugd daarmee deels aangepakt en opgelost. Jaarlijks komen rond 170 duizend jongeren voor deze plicht beschikbaar. De zorgplicht kan daarna worden uitgebreid naar andere terreinen, al naargelang de capaciteiten en aanwezige kennis bij deze jongeren: in het onderwijs en bij crèches, bij specifieke militaire defensieonderdelen, voor inzet bij noodhulp alsook de sociale-problematiek-sectoren, het tegengaan van eenzaamheid en andere doelen voor de samenleving. Jelle

Zorgrobots

Ik zie mogelijkheden voor technologie om de zorg te ondersteunen. Sommige taken kunnen al door zorgrobots worden verricht. Dat lijkt niet erg menselijk en gezellig, maar het is volgens mij een kwestie van wennen dat een robot een glaasje water komt brengen of vraagt hoe het gaat. Liever iets dan niets. Hoe die robot een luier moet verschonen weet ik nog niet, maar laten we met de eenvoudige taken beginnen om het personeel te ontlasten. Kees

Meer uren

Het moet aantrekkelijker worden voor bestaande zorgmedewerkers om meer uren te draaien. Dat vraagt om een financiële prikkel richting al die parttimers, maar vooral ook om andere soorten van waardering. Daar mag de politiek zich over buigen, daar worden de dames en heren in Den Haag (goed) voor betaald. Oh, en ik ben natuurlijk heel benieuwd hoe Geert Wilders dat gaat aanpakken of dat het bij loze beloftes blijft. Rita

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 83

Zuiver zakelijk Ontsteek het vuur

‘Ik heb geen tijd voor negativiteit’ Van positiviteit een florerend bedrijf maken; Regilio Lingen deed het. Als Mister Positivo trekt hij door het land met positieve toespraken. Daarnaast heeft hij een succesvolle webshop. Wat is het geheim van deze oprechte optimist? Door BRIAN DE MELLO

Het werkzame leven van Regilio Lingen kent pieken en dalen. ‘Na een tijd in loondienst te hebben gewerkt, ben ik in 2006 begonnen als zzp’er. Ik gaf trainingen op het gebied van “Emotie en Grensoverschrijdend gedrag” voor overheidsinstanties en bedrijven, en dat doe ik nog steeds. Daar leerde ík professionals positiviteit, zelfvertrouwen, daadkracht en doorzettingsvermogen. Dat ging drie jaar lang fantastisch; ik was een bruistablet en genoot samen met mijn gezin, vrouw, bonuszoon, mijn honden Sjakie en Nelis van het leven’, vertelt hij met een brede grijns.

een nieuwe tegenvaller op zijn stoep stond. Letterlijk, want er stond een belastingambtenaar voor de deur die enkele duizenden euro’s kwam vorderen. Dat was op zich niet een groot probleem, maar zijn vriendin vroeg zich af waar ze in waren beland. Het moment brak aan om transparanter te worden. ‘Vanaf dat moment ben ik dagelijks bezig geweest met positiviteit en heb ik reuzenstappen gemaakt in mijn ontwikkeling, op weg naar een beter leven. Nu is de wereld gedraaid en sta ik voor mijn gevoel op de top van de berg.’

Ongeluk

Herkenning

Totdat hij een motorongeluk kreeg in 2009 en zijn wereld instortte. ‘Ik lag daar op de grond met een gebroken enkel en een pijnlijk lijf, maar ik wilde opstaan en doorgaan. Dat ging niet. Ik kon niks meer terwijl ik nog steeds wilde. Na zes maanden revalideren was ik weliswaar opgelapt, maar ik was een brombeer, een chagrijn, een negatieveling, een zeurpiet.’ Hij leefde tot en met 2016 op de automatische piloot, totdat

Het artikel over ‘veranderen’ van Anja Jongkind en Greet Vonk in Optimist magazine #213 raakte hem. Hierin staat het verhaal van ene Yvonne, die zegt: ‘Om ellende in je leven goed te leren hanteren, moet je het echt zelf bewust en bloedeerlijk naar jezelf mee- en doormaken, anders leer je er niet van. (…) Het is een extreme vorm van jezelf leren kennen.’ De herkenning was voor Regilio groot. ‘Dat verhaal van Yvonne ben ik letterlijk.’ Naast zijn communicatieve vaardigheden bleken zijn veerkracht en optimisme een sterk punt. ‘Vanaf 2016 doe ik voor mijzelf onderzoek naar positiviteit. De tien jaar daarvoor stond vooral in het teken van negativiteit. Alles bij elkaar ben ik zeventien jaar bezig met bewustzijn, het analyseren en observeren van gedrag. Als je in dat proces zit, ontmoet je ook bijzondere mensen, zoals de hoofdredacteur van de Optimist, hahaha.’ Mensen die niet in zijn positieve inslag geloven heeft hij aangehoord en uitgelegd dat hij het meent, gebruikmakend van zijn overtuigende communicatievaardigheid.

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 84

Mister Positivo

Als het gaat over een beter leven leiden en hoe kun je verandering brengen in de wereld, dan wil Regilio daar op zijn geheel eigen wijze een steentje aan bijdragen. Dat doet hij op twee manieren. Allereerst houdt hij ‘positieve lezingen’ in het land. Bedrijven en instellingen huren hem in om medewerkers en klanten een hart onder de riem te steken door middel van een verhaal met een overvloed aan positieve energie. Daarnaast heeft zijn alter ego, Mister Positivo, een wereldwijde webshop. ‘In mijn webshop bied ik kleding en andere artikelen aan die voorzien zijn van mijn gepatenteerde logo. Daarmee straal je een positieve boodschap uit. Mensen van over de hele wereld bestellen deze spullen en zo wordt Mister Positivo een begrip, van Azië tot Zuid-Amerika. Positiviteit die je zichtbaar maakt zorgt weer voor nieuwe positiviteit.’

Symbolische zwaard

Het logo van Mister Positivo lijkt op een stropdas, maar we zien Regilio niet zo snel een stropdas dragen in het dagelijkse leven. ‘Haha, dat klopt,’ bevestigt hij, ‘maar als je goed kijkt kun je in het logo ook een zaklamp zien die licht schijnt in het donker. Of je kunt er een zwaard in zien. En dat zwaard snijdt aan twee kanten. Het beschermt je tegen de negativiteit die er soms heerst of als mensen over jouw grens gaan. Dan pak ik dat symbolische zwaard en zeg gewoon: “Ho stop, laten we allebei positief blijven.” Kiezen voor optimisme is niet altijd makkelijk, maar als je blijft bungelen in het negatieve, wordt jouw leven alleen maar ellendi-

ger. Als je bewust omgaat met pijn, met strijd, met moed, met vaardigheid en vastberadenheid, dan kom je uiteindelijk mensen tegen die je helpen om positief te blijven. Die zeggen: je beklimt een berg, maar wij lopen met je mee. Zo komen we samen verder.’

Niet alleen

Hoe gaat hij om met tegenslag? ‘Tegenslag is voor mij lesgeld, leergeld. Ik kan erom lachen en leer ervan. Ik heb aardig wat tegenslagen meegemaakt in mijn leven en ben er sterker uit gekomen.’ En wat zegt hij tegen jongeren die het soms minder rooskleurig zien? ‘Ik vind het verschrikkelijk dat zoveel jongeren uit het leven stappen. Juist als het leven tegenzit moet je de kracht vinden om door te vechten. Juist dan moet je er doorheen en dat kan, want je bent niet alleen; dat gevoel zit misschien in je hoofd, maar je bent echt niet alleen.’ In coronatijd kreeg Regilio te maken met de maatregelen en kon hij niet optreden. ‘Ik ben toen gewoon aan de slag gegaan bij Hello Fresh, eten rondbrengen. Dat bracht me in contact met mensen en dat voelde goed. Vrienden die me belden konden het nauwelijks geloven, dat ik plezier had in dat werk. Ik heb gewoon geen tijd voor leegheid en negativiteit. Positief in het leven staan, heet dat. Als ik in de supermarkt in de rij sta, zorg ik ook voor een positieve vibe tussen al die mensen die somber voor zich uit staren.’ Nog wat wijze woorden tot slot? ‘Kies jouw eigen pad en raak niet alleen geïnspireerd, maar ook gemotiveerd door het positieve.’ • www.misterpositivo.nl en www.regilio.nl

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 85

‘POSITIVITEIT DIE JE ZICHTBAAR MAAKT ZORGT WEER VOOR NIEUWE POSITIVITEIT.’

Zuiver zakelijk Ontsteek het vuur

Zakenvuur brandt los Pernille La Lau start een nieuwe beweging: Zakenvuur. Daarmee vraagt ze ondernemend Nederland om het allerbeste uit zichzelf te halen en anderen te inspireren. Het platform laat zich horen en zien op hun website en vanaf januari ook via een wekelijkse talkshow op RTL4. Het opstarten van zo’n platform is al langere tijd de droom van Pernille. Door JOB KOSKAMP

‘Wij Nederlanders staan wereldwijd bekend als ondernemers, we zijn een handelsland. Maar is dat nog steeds zo? Hoe is het gesteld met onze handelsgeest?’ Dat vroeg Pernille La Lau zich af. Ze loopt al jaren mee met succesvolle ondernemers uit alle lagen van de samenleving en ziet daar dat de Nederlandse zakenwereld bruist. Maar ze miste een plek waar al die bruisende mensen en ideeën samenkomen. ‘Als gecertificeerd business coach zie ik dagelijks tal van ondernemers die bijzondere dingen doen. Dat doen ze niet omdat ze zo graag in de schijnwerpers willen staan. Dat doen ze omdat ze een enorme drive hebben om te ondernemen én om goed te doen. Dat bracht me een aantal jaar geleden al op het idee om iets op te zetten waarmee ik die drive de aandacht kan geven die het verdient.’ Zakenvuur brengt mensen met elkaar in contact en stimuleert verbinding tussen alle deelnemers. Zelf noemen ze het kruisbestuiving of co-creëren. Een beweging met vuur en drive waar mensen onderdeel van zijn die beseffen dat de wereld in een sneltreinvaart verandert en daarmee dus ook het zakendoen. Zakenvuur moet ondernemers stimuleren om het beste uit zichzelf te halen.

Fikse boost

De thuisbasis voor Zakenvuur is het imposante pand van AFAS te Leusden. Pernille is erg enthousiast: ‘Het is al zo lang mijn droom om een beweging als deze van de grond te krijgen.’ De afgelopen twee jaar heeft zij samen met zakenpartner Jeroen Plemp en een enthousiast team het idee handen en voeten gegeven. ‘Ik ben al langer actief in het zakenleven. In die tijd heb ik contacten opgedaan en zoveel bijzondere verhalen opgepikt waarvan ik dacht: die moeten echt gehoord, gezien en gevoeld worden. Dankzij Zakenvuur gaat dat nu gebeuren. Ik ben er trots op dat ik nu ook een fikse boost ga geven aan het Nederlandse ondernemerschap. Ondernemerschap is in wezen de ruggengraat van de Nederlandse samenleving. Het is een wereld vol verrassingen!’

Actief platform

De website zakenvuur.nl is al gelanceerd. Ondernemers kunnen daar bijzondere verhalen delen en elkaar inspireren. ‘Het klinkt natuurlijk allemaal heel mooi, hoor ik je denken, maar wordt Zakenvuur het zoveelste platform waar we alleen maar informatie pushen? Nee, we willen echt dat het een actief

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 86

topondernemers zijn, maar ook startende ondernemers die misschien een duwtje in de rug kunnen gebruiken. De setting van de show is een grote hal, met ruimte voor ongeveer honderd bezoekers. Pernille is ook van plan om tijdens de show interactie te creëren met de bezoekers.

Kwaliteitscontent

platform wordt waar we mensen online én offline samenbrengen.’ Zo wil het platform ook bijeenkomsten en reizen organiseren waar ondernemers fysiek samenkomen. ‘Daar willen we die zakenvuurtjes écht gaan aanwakkeren, met masterclasses, discussies, activiteiten, noem het maar op.’ Ondernemers die besluiten lid te worden van Zakenvuur, mogen deelnemen aan al die georganiseerde bijeenkomsten en evenementen. ‘Dat contact levert natuurlijk ook meteen voordeel op. Daar houden wij Nederlandse ondernemers natuurlijk van’, zegt Pernille met een grote glimlach.

‘ZAKENVUUR MOET ONDERNEMERS STIMULEREN OM HET BESTE UIT ZICHZELF TE HALEN.’

Zakenvuur is mede dankzij verschillende partners tot stand gekomen. AFAS Software, BNR Nieuwsradio, Caesar Groep, RTL Nederland en Wilgenhaege maken het mogelijk dat Zakenvuur de komende jaren kan blijven groeien. Pernille is hier erg blij mee, ze hoopt deze samenwerkingen uit te bouwen en ook andere partijen aan te trekken. ‘We zijn met tal van partijen in gesprek, die op verschillende manieren iets gaan bijdragen. BNR nieuwsradio is daar een goed voorbeeld van. Zij wilden eigenlijk meteen meewerken én helpen bouwen aan dit initiatief. Dit is ook al zichtbaar op de website. Daar delen we al hun content, zoals een aantal podcasts die zij maken.’ Tot slot: ‘Bij Zakenvuur zijn we er niet van om alles bij onszelf te houden en af te schermen. Nee, integendeel. We zoeken juist die verbinding op. Niet alleen in het samenbrengen van ondernemers, maar ook in het verbinden van diverse platformen waar kwaliteitscontent bovenaan staat. Op die manier hebben we onze doelgroep en deelnemers continu meer en meer te bieden. Dat is waar we het uiteindelijk voor doen.’ • Meer informatie: www.zakenvuur.nl

De talkshow

Televisie mag niet ontbreken in de aanpak van Zakenvuur. Daarom komt er vanaf 14 januari 2024 een wekelijkse talkshow op RTL4, gepresenteerd door Pernille zelf. ‘Jarenlang heb ik Koffietijd gepresenteerd en gezien wat de impact van televisie kan zijn. Natuurlijk gebruiken we ook bij Zakenvuur alle kanalen die we tot onze beschikking hebben. Daar hoort televisie ook nog steeds bij.’ De talkshows worden wekelijks opgenomen in het AFAS Theater in Leusden. In haar programma ontvangt gastvrouw Pernille entrepreneurs met boeiende verhalen. Dit kunnen

1 Pernille La Lau

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 87

Zuiver zakelijk Ontsteek het vuur

Maak werk van je idealen Deel 2 Steeds meer ondernemers handelen vanuit een maatschappelijke missie. Deze nieuwe rubriek laat je inzien hoe je werk maakt van je idealen. Je krijgt van Carla de Ruiter, een inzicht én een tip om succesvol te worden met betekenis.

Door CARLA DE RUITER

Tip: (h)eerlijk jezelf zijn

De meeste marketing is alweer passé

Naar buiten treden met je onderneming is voor veel startende ondernemers een hele stap. Hoe maak je jezelf zichtbaar? Via welke kanalen doe je dat? Moet je per se op alle sociale media zichtbaar zijn of kan dat ook anders? Hoe presenteer jij je dan zodat je product of dienst ook daadwerkelijk gekocht wordt? Kortom: de marketing van je bedrijf heeft aandacht nodig. Hoe je dat aanpakt kan op vele manieren. Ik kwam er bijvoorbeeld achter dat de gangbare marketingmethoden helemaal niet werken als je idealen hebt voor een andere en mooiere wereld.

‘EERLIJK ZIJN OVER WIE JE BENT EN WAT JE TE BIEDEN HEBT IS DE SLEUTEL.’

Inzicht: je drijfveren bepalen de aanpak

Marketing dat gericht is op het binnenhalen van klanten, winst maken en scoren, rijmt niet met iemand die een bewustzijn heeft dat verlangt naar een mooiere wereld. Daar zitten namelijk hele andere drijfveren achter. Wat bijvoorbeeld niet werkt zijn de standaard verkooppraatjes. Je krijgt al snel het idee dat je iemand iets aan moet smeren. De potentiële klant voelt ook dat het een trucje is en koopt niets. Dat klopt ook want de drijfveer die hierachter zit is ‘geld verdienen’. Toch zijn er manieren om beide werelden naar elkaar toe te laten komen, waarbij je niet het gevoel hebt om je ziel te hoeven verkopen. Inzicht in hoe dit werkt op bewustzijnsniveau is noodzakelijk om het verschil te maken met je idealen én voldoende inkomsten te krijgen. Als jouw diensten gericht zijn op verbinding willen ook jouw klanten voélen dat ze echt gehoord worden. Hoe zou het zijn als je gewoon als jezelf in gesprek gaat met je klant? Soms heeft het

dan alleen nog een verfijning nodig. Jouw enthousiasme kan dan al een hele mooie eerste stap zijn om interesse te wekken. Een meditatiedocent die zelf niet mediteert is doorgaans niet geloofwaardig. Je klant wil geen boekenwijsheid tegenkomen in jouw meditatieles. Milieuvriendelijke producten die toch deels microplastics bevatten laten klanten liever ook staan. Eerlijk zijn over wie je bent en wat je te bieden hebt is de sleutel. Marketing die helemaal ‘jou’ als merk uitstraalt is niet alleen geloofwaardig, maar ook nog eens superaantrekkelijk. Authenticiteit is wat telt. Misschien vind je video’s maken leuk, maar durf je dat nog niet omdat je van jezelf vindt dat je gek praat of een accent hebt? Of je vindt jezelf er niet mooi genoeg uitzien. De kijker zal daar helemaal niet over vallen als jij gewoon heerlijk jezelf bent en enthousiast vertelt over je product of dienst. • 1

Maak werk van je idealen 1 Carla de Ruiter is auteur van het boek Pionierend Leiderschap, een bevrijdend perspectief voor een wereld in transitie. Zij helpt ondernemers en organisatie bij het maken van meer positieve impact met hun maatschappelijke missie.

Wil jij werk maken van jouw idealen? Van 29 januari t/m 9 februari is er de tiendaagse online Challenge ‘Maak werk van je idealen’. Daarin doorloop je alle stappen van het combineren van idealisme en succes voor ondernemers met een maatschappelijke missie. Voor slechts € 27,- i.p.v. € 49,- (met kortingscode OPTIMIST) neem je deel aan deze waardevolle uitdaging. Info: www.pionierendleiderschap.nl

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 88

Geef je immuunsysteem een boost met Paulies Ginger! Ontdek de kracht van gember en geef je weerstand een kickstart.

Achter het design van dit collectors item schuilt een bijzonder verhaal. Meer lezen?

Deze Limited Edition fles van Paulies Ginger is een ode aan jou, om jou bewust te maken van het feit, hoe bijzonder jij wel niet bent.

Van jou is er maar 1 en dat is nu juist jouw unieke kracht. Bestel nu met 15 % korting code: optimist15 www.pauliesginger.com (gratis verzending vanaf € 40,-)

Vraag en antwoord

Zeven vragen aan Deborah Post

‘Iedere dag doen wat goed voelt.’ In de meeste wereldverbeteraars schuilt iets van optimisme, variërend van een beetje tot heel veel. We stellen zeven vragen aan iemand die een lans breekt voor een mooiere, gezondere of rechtvaardigere samenleving. Deze keer is dat Deborah Post, oprichtster van Honey Highway, het initiatief om een betere leefomgeving voor Bijen – en dus voor mensen – te realiseren. Wat haar betreft schrijven we ‘bij’ met een hoofdletter B. Voor deze ene keer dan.

1 Deborah Post

Op een schaal van 1 tot en met 10, hoe optimistisch ben jij? Een 8. Het mooie van het leven is dat het je vormt, hier loop je tegenslagen op en verderop schijnt de zon. Ook in mijn leven heb ik altijd hard moeten werken om mijn doelen te behalen. In dit harde werken ben ik tot realisatie gekomen dat je het meest uit het leven haalt als je het met een glimlach tegemoet laat komen.

Over Deborah Post Deborah Post startte na haar studie aan de Erasmus Universiteit Rotterdam Incubator Area010, voor innovatieve en duurzame startups. Hierna ontwikkelde ze biologische producten van Hollandse bodem, o.a. fruitsmoothies en groente sappen. Daarnaast hielp ze een aantal grote bedrijven om duurzaam te ondernemen. Bij biologische boeren in Nederland zag ze het verschil tussen biologisch land met bloemen en bijen en vogeltjes en het land ernaast van gangbare boeren waar geen bloemetje of vogeltje te bekennen was. Ze startte Honey Highway, veranderde de maaibestekken bij Rijkswaterstaat en zaaide de nieuwe Rijksweg A4 Delft-Rotterdam in, in samenwerking met Rijkswaterstaat, wegenbouwers. Dit kreeg navolging door heel Nederland. Honey Highway realiseert bloemenbermen en -velden. Ook het bedrijfsleven heeft Honey Highway ontdekt en met corporate bedrijven realiseert ze nu Bijenparken: biodiversiteit waar je doorheen kunt wandelen. Ze betrekt directie en medewerkers bij het planten en onkruid wieden. Zo ontdekt iedereen dat er meer is dan alleen werken.

Wie of wat is jouw belangrijkste inspiratiebron? Het leven, van zowel mens als dier en bijbehorend de natuur. De harmonie waarmee dit de aarde in evenwicht houdt vind ik fascinerend. Met mijn werk en inzet voor de Bijen, probeer ik een klein onderdeel van dit evenwicht te zijn. Wat is het grootste obstakel dat je in je leven hebt overwonnen? Niet voor commercieel succes, maar vanuit mijn hart leven en met een ideaal ondernemen voor de aarde en de mensheid. Toch door zo in het leven te staan is Honey Highway een gezond bedrijf met succes. Achter welk motto sta je? Follow the sun. Dit is tevens de titel van een nummer van Xavier Rudd; zijn muziek, zijn boodschap, zijn vibe heeft mij geraakt, de energie die hij geeft sluit aan bij het gedachtegoed van Honey Highway. Ik heb het privilege gehad hem te mogen ontmoeten en hij heeft me verteld dat hij ook erg begaan is met de Bijen. Dat maakt me gelukkig. Wat vind jij dat iedereen zou moeten weten? Ik wil graag de bewustwording vergroten bij mensen over ons koopgedrag. Waar komen de producten vandaan en wat is de kringloop en de echte prijs? Als iedereen biologisch uit eigen land koopt dan kan ons land gevuld zijn met Bijen, vlinders en vogeltjes in plaats van een groene woestijn door overbemesting en Engels raaigras. Wat is het meest vrolijk makende dat je ooit hebt gedaan? Mijn pelgrimstochten naar Santiago de Compostella waren evenveel afzien als vrolijkmakend. De immense natuur en daar onderdeel van zijn, dat gevoel kan ik ieder moment weer oproepen en maakt me nog steeds vrolijk. Ik kan erg gelukkig worden van het lopen in stilte. Dat geeft mij de mogelijkheid om alle plannen in mijn hoofd te ordenen en bij terugkomst uit te voeren. Wat is jouw positieve tip voor onze lezers? Iedere dag doen wat goed voelt, uit je hart leven, blijven dromen en vooral niet ‘de regels’ volgen. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 91

Culinair

Culinaire Optimist Met groeiend enthousiasme deelde rasoptimist Martin ten Donkelaar vorig jaar zijn levensverhaal in dit tijdschrift. Daarna kreeg hij de ruimte om zijn passie voor de Piemontese keuken te delen. Hij sluit deze reeks graag af met een liefdevolle blik op zijn dierbare Piemonte. Door MARTINO DI PIEMONTE

Piemonte, letterlijk vertaald als ‘aan de voet van de bergen’, is een juweel in het noordwesten van Italië. Deze regio, omringd door de majestueuze Alpen in het noorden en westen, biedt een unieke mix van natuurlijke schoonheid, rijke geschiedenis en gastronomische pracht.

Geografie en natuurlijke pracht

Piemonte’s geografie is divers en adembenemend. De met sneeuw bedekte toppen van de Alpen zijn een iconische aanblik en op een heldere dag zijn ze zichtbaar vanuit bijna elke hoek van de regio. In het zuiden vormen heuvels en bergen de natuurlijke grens met de Ligurische Middellandse Zeekust. De rivier de Po, die in de Alpen ontspringt en gevoed wordt door talloze zijrivieren, doorsnijdt de regio

Piemonte beleven?

Wil je meer weten over zijn avonturen in Piemonte en de kookworkshops die Martin organiseert? www.martinodipiemonte.nl

en creëert vruchtbare vlaktes, wat Piemonte tot een van de meest vruchtbare agrarische gebieden van Italië maakt. De Povlakte, met zijn goed doorlatende bodem verrijkt met mineralen uit de Alpen, is een belangrijk landbouwgebied. Het klimaat is mild en er is overvloedig water dat vanuit de bergen stroomt. Deze omstandigheden dragen bij aan de rijkdom van Piemonte, waar landbouwproducten zoals wijn, truffels, en chocolade van topkwaliteit worden geproduceerd.

Culinaire schatten

Piemonte staat bekend om zijn uitstekende keuken en heeft een aantal wereldberoemde gerechten en ingrediënten voortgebracht. Denk aan de verfijnde witte truffels die in de bossen van Alba worden gevonden, of aan de wereldberoemde wijnen die gedijen in de zonovergoten wijngaarden tussen de heuvels. Ook de kazen van Piemonte zijn legendarisch. Gorgonzola, Fontina en Toma zijn enkele van de bekendste kaassoorten die hier worden geproduceerd. De bergvalleien van Piemonte, waar het leven historisch gezien zwaar was, zijn de thuisbasis van enkele van de meest smaakvolle en ambachtelijke kazen, vervaardigd door toegewijde boeren in afgelegen berggebieden.

Culturele invloeden

Piemonte heeft langdurig de invloeden van twee culturen ondergaan. De heersende vorsten van het Huis van Savoie, die Piemonte al sinds de elfde

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 92

eeuw regeerden, waren van oorsprong Frans, maar bezaten land aan beide zijden van de Alpen. Deze Franse invloed is nog steeds merkbaar in het plaatselijke dialect, de architectuur en de cultuur van de regio. Wat betreft eten is Piemonte echter diep geworteld in de Italiaanse traditie, zij het met een kenmerkend lokaal accent. Hier vind je geen zonnige keuken zoals in het zuiden van Italië, met pasta, pizza en tomaten. In plaats daarvan biedt Piemonte een keuken die gebaseerd is op producten van het lokale koude klimaat en dat doordrenkt is van sterke aristocratische invloeden. Het leven in Piemonte heeft ook zijn eigen karakter. Hoewel de meeste mensen in de vruchtbare vlakte wonen, identificeren ze zich nog steeds sterk met de bergen. Piemontesen worden vaak ‘de Schotten van Italië’ genoemd vanwege hun harde werk, ondernemersgeest en eerlijkheid. Het is dan ook geen verrassing dat veel van de belangrijkste industriële bedrijven in Italië zijn opgericht door ondernemers uit Piemonte.

Kortom, Piemonte is een schatkist vol culinaire en culturele rijkdommen, waar de prachtige natuurlijke omgeving samensmelt met een rijke geschiedenis en voortreffelijke gastronomie. Het is een regio die blijft verbazen en verleiden, waar traditie en innovatie hand in hand gaan. Een bezoek aan Piemonte is als een reis door de smaken en verhalen van een unieke hoek van Italië.

Zelf beleven

De toon gezet

Turijn, de regionale hoofdstad, speelde een cruciale rol in de nationale geschiedenis. Hier begon in de negentiende eeuw het Risorgimento, de eenheidsbeweging van Italië, en de eerste koningen van het verenigde Italië kwamen uit het Huis van Savoie. Turijn heeft het publieke leven sterk beïnvloed en heeft ook de eet- en drinkgewoonten bepaald. Wat het hof verfijnd achtte, zoals Barolo-wijn, chocolade of vermout, werd de norm in de keuken van Turijn en beïnvloedde daarmee de rest van Italië.

‘Piemonte heeft een aantal wereldberoemde gerechten en ingrediënten voortgebracht.’

1 Cuneo, Piemonte.

Met genoegen nodig ik je uit voor een reis door Piemonte, zoals ik die heb beschreven in mijn boek. Ik wil jou meenemen op een ontdekkingsreis door deze betoverende regio, waar je je kunt onderdompelen in de wereld van wijn, culturele tradities, culinaire hoogstandjes en persoonlijke ontmoetingen. Heb je zin om samen de geheimen van de Piemontese keuken te verkennen onder het bereiden van een vijfgangendiner, vergezeld door vijf verschillende Piemontese wijnen? Dit culinaire avontuur is mogelijk voor groepen van twee tot zes personen, en het kan bij jou thuis. Als je een grotere groep hebt, kunnen we uitwijken naar een kookstudio. Tijdens dit bijzondere samenzijn zul je niet alleen genieten van heerlijke gerechten, maar ook van mijn passie en kennis die ik graag met jou deel. Ondanks mijn respectabele leeftijd van 73 jaar, zit ik boordevol enthousiasme om nieuwe ervaringen te beleven en deze met anderen te delen. Ik sta altijd klaar om te luisteren naar jouw verhalen en ben er om vragen te beantwoorden. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 93

Column

Manon van Leeuwen

Eigenaar van Social Enterprise Zustaina, samensteller van het mooiste eco-cadeau in de transitie naar duurzaam en sociaal ondernemen. Onder het motto ‘Gifts for Goods’ inspireren ze vaker anders te kiezen. www.zustaina.nl

Lach door de tranen heen ‘HIJ WIL PRATEN, MAAR KOMT NIET UIT ZIJN WOORDEN.’

Hij zit tegenover me aan de leestafel in een grand café in Rotterdam. Ik schat dat hij begin dertig is. Het is nat en donker buiten. Een gewone doordeweekse avond in de grote stad. Ik bestel een salade en een alcoholvrij biertje en klap mijn laptop open. De tafel is vol. De jongen tegenover mij laat zijn hoofd voor de derde keer met een diepe zucht voorover op de tafel vallen. Naast me zit een wat oudere man met een kop koffie. Hij voert zijn natte hond zijn koekje. Hij lacht naar me. Ik lach terug. Aan de andere kant zit een meisje driftig te scrollen door haar Instagram. De wereld om haar heen staat stil. Schuin tegenover me zit een opgedirkte dame zenuwachtig aan haar jurk te plukken, terwijl ze naar de ingang van het café staart. Ik fantaseer over haar date die elk moment binnen gaat komen. Ik hou van leestafels in de grote stad. We eten en drinken samen maar we zijn toch alleen. Mijn brein slaat op hol en fantaseert over de levens van mijn tafelgenoten. Ik lach om mijn eigen sprookjes. De jongen tegenover me ligt nog steeds met zijn hoofd op tafel. Dit is geen sprookje. Ineens voel ik zijn wanhoop en verdriet. Aan de leestafel delen we onze verhalen zonder te praten. Tot hij zijn hoofd optilt en me aankijkt. ‘Ben je moe?’, vraag ik hem. Hij pakt zijn iPhone, strekt zijn arm uit en laat me een foto zien. De tranen stromen ineens over zijn wangen. ‘My mother died’, zegt hij zachtjes. Ik moet voorover buigen over de brede leestafel om de foto te bekijken en hem te verstaan met zijn zware accent. Hij wil praten, maar komt niet uit zijn woorden. De afstand tussen ons is groot en voelt klein. Hij vertelt dat hij in zijn geboorteland was om zijn ouders te bezoeken. Arme mensen van het platteland waar hij een appartement voor heeft gekocht

aan de kust. Zijn moeder heeft vliegangst en wil niet naar Nederland komen. Een paar keer per jaar ontmoeten ze elkaar in zijn appartement aan zee. Zijn ouders reizen negen uur met de bus, de jongen pakt het vliegtuig met een koffer vol cadeaus. ‘Mijn moeder houdt van Sissy-Boy’, zegt hij. Ik zie een lach tussen zijn tranen door. Als hij deze zomer aankomt in het appartement, omhelst hij zijn moeder stevig. Ze trekt haar nieuwe kleding aan, maakt een vreugdedansje en besluit de ramen nog even te lappen. ‘Behalve vliegangst, heeft ze ook smetvrees’, zegt hij. Ze valt uit het raam. Op slag dood. Tranen prikken nu ook achter mijn ogen. ‘Het spijt me’, zegt hij. ‘Niemand begrijpt me. Ik moet jou hier niet mee lastigvallen. Ik weet gewoon niet hoe het verder moet.’ Ik sta op, loop om de leestafel heen en ga naast hem zitten. ‘Ik begrijp wat je voelt’, zeg ik. ‘Ik verloor vijf jaar geleden mijn zus en mijn vader. En ik zit hier nog steeds.’ Ik lach door mijn tranen heen. Aan de overkant staat het meisje uit de bediening met mijn salade. We maken oogcontact. Ik zie haar verbazing. Vrouw, 55, met laptop op schoot, zit met tranen in haar ogen naast jonge man die staart naar zijn iPhone terwijl de tranen op zijn scherm druppelen. Ik zie ineens wat zij ziet, stoot de jongen aan en we moeten alle drie lachen. Ze zet de salade voor me neer. ‘Breng er nog maar één’, zeg ik. Deze jongen heeft ook trek. Een maand later gaat de bel van mijn voordeur. Izmal staat op de stoep. We omhelzen elkaar en ik stel hem voor aan mijn familie. ‘Ik ben nog nooit in een echt Nederlands huis geweest’, zegt hij. ‘Welkom’, zegt mijn man. Hij gaat aan de tafel zitten. Aan een tafel in een keuken van een Nederlands huis. Zo’n tafel waar je altijd samen bent en nooit alleen. •

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 95

Boeken

Boekentips van Janine Schimmelpenninck Antropoloog Janine Schimmelpenninck schreef een paar jaar terug de bestseller Natural Skills. Het wordt door velen gezien als het beste psychologieboek van 2022. Natural Skills psychologie geeft een duidelijk beeld van hoe onze geest van nature werkt. Dingen vallen daardoor van nature op zijn plek. Dat brengt rust, stabiliteit en helderheid, doordat je begint te begrijpen waarom sommige dingen psychologisch wel werken en sommige dingen niet. Natuurlijk heeft de oprichter van The Orange Tree Academy en Orange Tree Foundation zelf ook een aantal boeken op haar lijstje van aanbeveling. Die deelt ze hier met ons.

Boekentips Zo sla je de brug

Dit kleine meesterwerk belichaamt het gedachtengoed van wijlen Sir Ken Robinson. De man die vooral bekend was van de meest bekeken TedTalk aller tijden: Do schools kill creativity? Een prachtig compact boek waarin duidelijk wordt hoe we een brug kunnen slaan tussen onze innerlijke wereld en de wereld om ons heen. ‘A call to unite’, zoals hij het zelf noemde. Een manifest van zijn levenswerk. Ik vond het echt heel mooi.

Ontdek Janine’s boekentips om je natural skills te verfijnen.

Imagine If – Creating a future for us all (Engels) Sir Ken Robinson, Kate Robinson Uitgever: Penguin USA ISBN: 9780143134169 144 pagina’s € 11,99

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 96

Boeken

Volg je buikgevoel

Geweldig boek voor als je meer wilt begrijpen over hoe je hart, hoofd en buik samenwerken. Helder en humorvol geschreven met veel diepte en vol met voorbeelden en praktische aanwijzingen. Het daagt je uit anders naar jezelf te kijken. Een waar kompas. Get your guts – Je instinct als kompas Hilde A.J. Bolt Uitgever: Leporello ISBN: 9789079624201 288 pagina’s € 25,50

Gekanteld

Nog nooit heb ik een boek gelezen waarin de vinger zo op de zere plek van onze menselijkheid wordt gelegd als in dit indrukwekkende werk van Joan Halifax. Menselijke kwaliteiten als altruïsme, empathie, integriteit, respect en betrokkenheid krijgen na het lezen van dit boek een zoveel diepere betekenis. Een betekenis die in vier woorden kan worden samengevat: strong back, soft front. Ware levenskunst. Het boek ontroert, inspireert en maakt je verlegen tot op het bot. Echter wordt het niet. Kantelpunten – Bevrijding op het snijpunt van angst en moed Joan Halifax Uitgever: Asoka ISBN: 9789056703974 320 pagina’s € 29,95

Ongelooflijk

Waarom is er zoveel desinformatie? Waarom denken sommige mensen in complotten en anderen niet? Vragen die ik mezelf bijna dagelijks stel. Op deze vragen probeert Dan Ariely een antwoord te vinden. Als iemand die zelf ooit doelwit was van complotdenkers, biedt hij de lezer een perspectief om de onderliggende psychologie te begrijpen. Een zeer inzichtelijk werk. Misbelief – What makes rational people believe irrational things (Engels) Dan Ariely Uitgever: Collins ISBN: 9780063280427 320 pagina’s € 14,99

Weet je wat je niet weet?

In het leven maken we vaker fouten omdat we denken iets te weten dan wanneer we iets niet weten. Adam Grant toont onze zelfoverschatting van het weten fenomenaal aan door middel van vele soms hilarische en dramatische voorbeelden. De voorbeelden zijn schrikwekkend herkenbaar. Je kunt maar beter weten wat je niet weet. Weten wat je niet weet – De kracht van nieuwsgierigheid en een weloverwogen mening Adam Grant Uitgever: Lev Boeken ISBN: 9789400514119 320 pagina’s € 22,99

Optimist magazine • januari/februari 2024 • 97

De meeste boeken zijn verkrijgbaar via onze webshop.

THEATERTIP

Ben je bezopen? Vrijdagavond 26 januari 2023 Cabaretier Fimme Bakker trekt samen met zijn vader, ex-psychiater Bram Bakker, de theaters in om een avondvullende voorstelling te brengen over verslaving. Vandaar de toepasselijke titel Ben je bezopen? Fimme won onlangs de juryprijs van het Groninger Studenten Cabaret Festival. ‘Verslaving en alles wat daar mee samenhangt kost meer mensenlevens en euro’s dan welke oorlog dan ook’, stelt Bram. Het tweetal staat op het toneel zonder franje, open en eerlijk en niemand ontziend. Vooral zichzelf niet. En vooral elkaar niet. Liever een harde grap die raak is dan een ritueel dansje om de hete brei. Dat hebben ze nu wel lang genoeg gedaan. In Antropia – de thuisbasis van Optimist Media – doen ze op 26 januari 2024 hun laatste try-out voordat de grote nationale theatertour begint. Ze maken er speciaal voor de lezers van Optimist magazine een positieve voorstelling van.

• • • •

Waar: Cultuur- en congrescentrm Antropia, Hoofdstraat 8, 3972 LA Driebergen Wanneer: vrijdag 26 januari 2024 Tijden: inloop 20:00 uur; aanvang 20:30 uur; einde ca. 22:30 uur Kosten: € 25,- incl. BTW en een drankje tijdens de pauze.

Ga naar www.theoptimist.nl/evenementen voor meer informatie of scan de QR-code en bestel de tickets rechtstreeks via onze ticketpartner Go-Tickets.

www.theoptimist.nl/evenementen

Het nieuwe Optimist magazine ligt op 24 februari in de winkel

THEMA: BLIJF IN GESPREK

Hoe kom of blijf jij in gesprek als het spannend wordt? Of als je ergens nieuw bent? Vertel het ons, dat is al een mooie eerste stap. Mail voor 1 februari 2024 naar redactie@theoptimist.nl.

• • • • •

Voor elk klein of groot meningsverschil geldt: in gesprek blijven met elkaar leidt richting een oplossing. Maar een gesprek starten is ook de weg uit een isolement of uit eenzaamheid. Dus hoe beginnen we het gesprek en hoe houden we het op gang?

Chris Fenning weet hoe je een gesprek begint Een spel om jongeren met elkaar te laten praten Giel Beelen spreekt tot jou via de radio Huiskamergesprekken over de Optimist En nog veel meer...

T he gift that keeps on giving Geniet van duurzame koffiecapsules.

Gebruik de code 'OPTIMIST' voor 10% korting per bestelling* * aanbieding geldig t/m 29 februari 2024

Scan de QR-code, of ga naar fioresso.com/nl

Fioresso gebruikt uitsluitend biologisch afbreekbaar restmateriaal voor de capsules. Geniet van lekkere koffie, op een duurzame manier. Een cadeau voor jezelf en voor het milieu.