VERHALEN

Plasticvangers van Rotterdam tot Borneo

Tegen de indrukwekkende achtergrond van de Wilhelminahaven strekt zich langs de oever een lange gele buis uit. Deze ‘armen’ geleiden plastic dat in het water drijft naar een opvanginstallatie. Dit inventieve systeem werd door Clear Rivers ontwikkeld om drijfafval tegen te gaan. Oprichter Ramon Knoester neemt ons mee naar het Rotterdamse havengebied.

DOOR: MATHILDE DE JEU

Het is een koude, heldere ochtend als Knoester ons de grootste plasticvanger van Clear Rivers laat zien. Wijzend vanaf de kant illustreert hij hoe de armen het afval naar de installatie geleiden. ‘Deze gele armen zijn tijdelijk. Binnenkort worden ze vervangen door permanente armen met schermen van 70 centimeter diep.’ De opvanginstallatie in de Wilhelminahaven is niet de eerste innovatie die Clear Rivers ontwierp om drijfafval op te vangen. Knoester vertelt: ‘Clear Rivers is zes jaar geleden vanuit Rotterdam opgericht om een aanpak te vinden tegen de plastic vervuiling, met name

RAMON KNOESTER

in zeeën en oceanen. We hebben in eerste instantie gekeken of een lokale aanpak in de haven mogelijk was voor zowel het opvangen als het circulair hergebruiken van plastic.’ Samen met vrijwilligers schoonden ze regelmatig de oevers van de Nieuwe Maas en de Waterweg op. Ondanks hun inspanningen bleef het plastic aanspoelen. Dat moet anders kunnen, dacht de organisatie. Zo kwam het idee van een professionele plasticvanger tot stand. ‘Drie jaar geleden begonnen we met een pilot van drie plasticvangers in het Rotterdamse havengebied. De grootste uitdaging was het vasthouden van het plastic nadat we het hadden opgevangen. Rotterdam heeft namelijk te maken met de getijdewerking, het water gaat hier op en neer. Daarbij verandert de stroom twee keer per dag.’ Het water stroomt normaal gesproken vanuit het binnenland naar zee, maar tweemaal per dag wijzigt de stroming van zee naar land. De installatie was ontworpen op alleen de eerste stroming. In de praktijk dreef het plastic hierdoor weer uit de opvangbak. ‘We hebben anderhalf jaar gepuzzeld en verschillende opties geprobeerd. Uiteindelijk vonden we een goede oplossing: we plaatsten schotten in de vangers waar het plastic tussen blijft hangen.’

265 meter lang

De nieuwe plasticvanger is de grootste die het team tot nu toe heeft ontworpen. Het project in de Wilhelminahaven wordt gefinancierd door de gemeente met een bijdrage van Rijkswaterstaat. ‘De vanger zelf is drie meter breed en zes meter lang, maar samen met de drijvende armen is het systeem ruim 265 strekkende meter,’ vertelt Knoester. ‘Het werkt als volgt: de armen geleiden het plastic naar de opvangbak. Twee grote drijvers aan weerszijden zorgen ervoor dat de plasticvanger blijft drijven. Ertussenin wordt het plastic opgevangen via een opening. In de opvangbak zijn schotten met een soort gaasstructuur geplaatst, waar water doorheen kan stromen maar waarachter plastic blijft hangen.’ Om de vanger makkelijk handmatig te kunnen legen, is er op de drijvers een looppad aangelegd. Het legen gebeurt eenmaal per week, afhankelijk van de opgevangen hoeveelheid plastic. En dat kan best veel zijn: ‘We verwachten hier rond de 150 kilo per maand op te kunnen vangen met deze installatie’, zegt Knoester met gepaste trots. De installatie werkt passief, dat wil zeggen dat deze niet wordt aangedreven door een motor of elektriciteit. De wind en de stroming zorgen ervoor dat de vanger gevuld wordt.

‘Eigenlijk is het gewoon een drijvende bak die vanuit zichzelf niets doet’, lacht Knoester. ‘Het is dus heel milieuvriendelijk, duurzaam en er kan weinig kapot aan gaan. De vanger is zelf ook gemaakt van gerecycled plastic. We hebben feitelijk onze eigen grondstoffen geleverd. Het plastic is onderhouds- en roestvrij en slijt niet.’ Over alle details is nagedacht. Zo is het plastic van de vanger op een bepaalde manier gerecycled waardoor er koolstof bij zit. Dit is een natuurlijke UV-blokker, waardoor de producten niet worden aangetast en er geen microplastics afbrokkelen. Doordat de installatie stilligt en er geen netten in de vangers zitten maar schotten, kunnen zeedieren gewoon in en uit zwemmen. Knoester heeft een achtergrond in architectuur maar zag al snel de noodzaak van het opschonen van water in. ‘Ik kwam op het idee nadat ik vijftien jaar geleden de plasticvervuiling van de Stille Oceaan zag. De omvang van het probleem is immens. Ik vond het lastig om ver van huis te starten en ik was geschrokken van wat ik in de Nederlandse wateren zag drijven. Het probleem is hier dermate groot dat het niet te onderschatten is.’ Maar niet alleen in Nederland is Clear Rivers actief; ook in Duitsland, België, Hongarije, Vietnam, Indonesië en op Borneo lopen projecten om het water op te schonen.

Eyeopener

Omdat de vanger in de Wilhelminahaven alleen per boot bezocht kan worden, neemt Knoester ons mee naar een andere installatie in de Keilhaven. Deze kan vanaf de kant geleegd worden. Ook deze keer zit de vanger weer vol opgevangen rommel. Er drijft van alles in, van piepschuim, jerrycans en emmers tot zakjes, lege flesjes, voedselverpakkingen, mondkapjes en handschoenen. Het is fijn dat er zoveel plastic opgevangen wordt, maar zou er niet meer moeten worden nagedacht over het voorkomen van plasticvervuiling? Knoester: ‘Wij zien dat zeker ook als noodzaak. Daarom werken we met onze stichting ook aan educatie en bewustwording. We houden bijvoorbeeld lezingen en geven voorlichting aan studenten, bedrijven en overheidsinstanties. We organiseren ook regelmatig een opschoonactie om de oevers en rivieren op te schonen. In de meeste gevallen werkt dit als een eyeopener; mensen zeggen vaak: “We wisten niet dat het zo erg was.” Op deze manier proberen we mensen te onderwijzen.’ Het is niet zo dat al het plastic opzettelijk in het water verdwijnt. Veel afval belandt vaak per ongeluk in de rivier. Vooral vanuit de bouw of de industrie waait er regelmatig iets de rivier in. Toch kunnen we als consument ook bijdragen aan het voorkomen van plastic vervuiling. Knoester: ‘Wees voorzichtig met het plastic dat je gebruikt en probeer zo min mogelijk single-use plastic te gebruiken. Herbruikbare tassen, koffiebekers en flessen voor kraanwater helpen al een hoop.’ •

‘We verwachten hier 150 kilo per maand op te vangen.’