របាយការណ៍ពស ិ ស េ កាសែត ភ្នព ំ ញ េ ប៉ស ុ ិ៍្ត
ebtikPNÐkm<úCa
CAMBODIA
WHC 37th2013
សរសេរ និងរៀបរៀងឡើងដោយ Stuart Alan Becker- មឿន ញាណ
២
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
ប្រាសាទអង្គរវត្តគជា ឺ ឃ្លាងំ សម្បត្តប ិ តេ កិ ភណ្ឌដស ៏ មប្ រូ បបែ នៃ វប្បធម៌ សាសនា និងចារឹកច្បាស់លាស់អពំ ប ី វ្រ ត្តសា ិ សក្ត្រ ម្ពជា ុ Jean-Michel Filippi នៅខែកញ្ញាឆ្នាំ១៨៦២ ជា ពេលដែលប្រទេសកម្ពុជាមិន ទាន់ស ត ្ថិ នៅ ក ្រោមកា រគ្របគ ់ ង ្រ ពីប្រទេសបារាំងនៅឡើយនោះ លោក Admiral Bonnard បានធ្វើដំណើរទៅកាន់ភ្នំឧដុង្គ ដែលនៅ ព ល េ នោ ះគជា ឺ រា ជធានី របស់ព ះ្រ បា ទនរោត្តមទ ១ ី ហើយ បន្ទាប់មកបន្តដំណើរទៅកាន់ ខេត្តសៀមរាប។ នេះគឺជាការធ្វើ ដំណើរលើកទីមួយហើយដែល មន្ត្រីជាន់ខ្ពស់ម្នាក់របស់បារាំង បានសរសេររបាយការណ៍មួយ ស្ដីពីប្រាសាទអង្គរដ៏ល្បីល្បាញ របស់កម្ពុជា។ លោក Bonnard បានសរ- សេរថា៖ «កេរតំណែល ប្រវត្តិសាស្ត្រ និងសាសនានអ ៃ ក ្ន ដ ល ែ រលាយបាត់ខ្លួននៅទីនេះបាន បង្ហាញឲ យ្ ឃ ញ ើ ដ ល់ខ ស្ ច ែ ក្ខរុ បស់ អ្នកដល ែ នៅមានមន្ទល ិ សងស្ យ ័ លែងបដិសេធបានទៀតថា ប្រទេសក ម្ពជា ុ ដ ល ែ មា នភាពកក ្រី ្រ សព្វថ្ងៃនេះអាចធ្លាប់មាន និង អាចនៅតែមានអ្នកសូន្យរូបដ៏ អស្ចារយ្ និងអ ក ្ន មា នសច េ ក ព ្ដី យា ្ - យាមដ៏អង់អាចដដែល»។ អ្វីដែលត្រូវចងចាំពីពាក្យសម្ដី របស់លោក Bonnard នោះគឺ អ្នកដែលរលាយបាត់ខ ន ួ្ល បទ ្រ ស េ កម្ពុជាដែលមានភាពក្រីក្រ និង អ្នកសូន្យរូបដ៏អស្ចារ្យ។ នៅពេលនោះ ខណៈប្រទេស បារាំងបានមានបំណងពង្រីក
ឥទ្ធព ិ ល ខ ន ្លួ នៅ ក ង ្នុ តំបន់ឆ យ ្ងា ៗ ហួសពីការធ្វើអាណានិគមក្នុង ឥណ្ឌូចិនដ៏តូចរបស់ខ្លួននេះ សម័យអាណានិគមបារាំង(ឆ្នាំ ១៨៦៣ដល់ឆ្នាំ១៩៥៣) លើបទ ្រ ស េ ក ម្ពជា ុ ន ង ឹ ប ង្ហាញឲ ្យ ឃើញព ត ិ ប ក ្រា ដកង ុ្ន ព ល េ ឆា ប់ៗ ខាងមុខនេះ។ ពីរបីខែក្រោយមក វាដល់វេន លោកឧត្ដមនាវី de la Grandire ដ ល ែ ត វ្រូ ធ ដ ្វើ ណ ំ រើ ម កខត េ ្ត សៀមរាបវិញមង ្ដ ។ លោក ឧត្ដម នាវី de la Grandire គឺជាអ្នក គ្រប់គ្រងផ្នែកយោធានៅតប ំ ន់ ឥណ្ឌច ូ ន ិ (ការធអា ើ្វ ណានគ ិ ម ដំបូងរបស់បារាំងនៅក្នុង តំបន់ ចុងបូព៌ា)។ នោះគឺជាឱកាស ដែលគេប្រើដើម្បីគ្រប់គ្រងតំបន់ «ប្រាសាទអង្គរដ៏អស្ចារ្យ»នេះ ជាលើកដំបូង។ គេត្រូវតែកត់ សម្គាលថា ់ នៅសម័យនោ ះប្រាសាទអង្គរគឺស្ថិតនៅក្រោមការ ត្រត ួ ត រ្រា បស់ស ៀមនៅឡ យ ើ ទ េ ហើយបានប្រគល់វាមកកម្ពុជា វិញទ ប ើ ត ឆ ែ ១ ្នាំ ៩០៧បណ ៉ុ ្ណោះ។ លោក De la Grandire ពិតជា បានធដ ្វើ ណ ំ រើ ទៅ ល ង េ ប សា ្រា ទ មែន បើទោះបីជាប្រាសាទទាំង នោះគឺជាផ្នែកមួយនៃដែនដី របស់កម្ពុជាក៏ដោ យ។ ជាសម្គាល់ អ្នកកា សែតបា រាំង មកពីកាសែតLe Courrier de Saigon មានការច្របូកច្របល់ យល់ពាក្យថា «mines»ជំនួស ឲយ្ ពា កយ្ « ruins»។ ចម្លយ ើ ដ ហ ៏ ត ្ម ់ ចត់គឺបានមកពីកាសែតភាសា
ទេវរូបដល ែ ស្ថាបនាឡើងនាសតវតស្ រ៍ទ៦ ី (រូបឆ្វង េ ) និងទេវរូបនៅសតវតស្ រ៍ទ៩ ី នាសម័យអង្គរ។ អង់គ្លេសរបស់ប្រទេសសិង្ហបុរី ដែលមានការពយ ួ ្រ បារម្ភពម ី ហិច-្ឆ តារបស់បារាំង នៅក្នុងតំបន់ដ៏ សម្បូរធនធាននេះ។ ក្រោយស តវត្សរ៍ទ ១ ី ៥មកនៅ
ប្រទស េ ក ម្ពជា ុ ប សា ្រា ទអង្គរត វ្រូ បានព លរដ្ឋខ ្មែររស់នៅ ក ង ្នុ ត ប ំ ន់ ក្បែរនោះចាត់ទុកជាទីកន្លែង សាសនាដ ស ៏ ខា ំ ន់ម ន ែ តែវាព ត ិ ជាមិនត្រូវបានចាត់ទុកថាជា
និមត ិ រ្ត ប ូ ន មោ ៃ ទនភាពជាតិនោ ះ ឡើយទេ។ ភ្លាមៗបន្ទាប់ពីមាននឹមអាណានិគមបារាំង (ឆ្នាំ១៨៦៣ ដល់ឆ្នាំ១៩៥៣)នោះជាឧទាហរណ៍ប សា ្រា ទអង្គរបានបង្ហាញ ឲ្យឃើញពីប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា ជាផ្លូវការដូចដែលលោក Penny Edwards បានលើកឡ ើង ថា៖ «អង្គរត្រូវបានសាងសង់ ឡើងវិញទាំងជាតំណាងមោទន ភាពជាតិខ្មែរ និងជាពេលវេលា
ដែលមិនអាចយកមកវិញបាន មិនស ម្រេចបា ននិងម ន ិ អា ចទៅ រួចនវូ ភាពសុកត ឹ្រ យ្ ខាងវប្បធម៌»។ ចំពោះអាណាពយា ្ បា លបា រាំង វិញ អ្វីដែលមិនបានសម្រេច នោះ គឺការមិនសូវបានផ្ដល់ឲ្យ ព្រះរា ជាណាចកក ្រ ម្ពជា ុ ន វូ រចនា សម្ពន ័ ម ្ធ នោគមន៍វជ ិ ថ ្ជា ទ ្មី េ អំពថា ី តើអង្គរវត្តមួយណាដែលនឹង ក្លាយជាធាតុដ៏សំខាន់។ ចាប់ពីពេលនោះមក ប្រវត្តិ- សាស្តក ្រ ម្ពជា ុ ន ង ឹ ត វូ្រ មា ននទា ិ ន- កថាពរី ផ ក ្នែ គ ម ឺ យ ួ ផ ក ្នែ ន យា ិ យ ពីភាពអស្ចារ្យសម័យមុន និង មួយផ ក ្នែ ទ ៀតនយា ិ យពភា ី ពចុះ ខ្សោយនៅពេលបច្ចុប្បន្នគឺមាន ន័យថា អ ង្គរវត្តជា ន ម ិ ត ិ រ្ត ប ូ ន ភា ៃ ព ដ៏អស្ចារ្យនិងភា ពចុះខ្សោយ។ អាណាពយា ្ បា លបារាំង ស ម្រាប់ ផ្នែកខ្លះៗរបស់ខ្លួនគឺអន្ទះសា ពេកក្នុងការស្ម័គចិត្តជួយកម្ពុជា ឲ្យងើបឡើងវិញដូចសម័យអង្គរ ដ៏អស្ចារ្យ។ ដោយមិនងាយស្រួលពេក នោះ កិចព ្ច ម ្រ ព ្រៀងអាចតវ្រូ បា ន លើកឡើងតាមលក្ខណៈដូច តទៅ៖ អង្គរវត្តគឺជាតឹកតាំង ដែលបទ ្រ ស េ កម្ពជា ុ ធ្លាបមា ់ នប-្រ វតិ្តសាស្ត្រដ៏មហស្ចារ្យមុនពេល មានការធ្លាក់ចុះខ្លាំងបែបនេះ។ អាណាពយា ្ បា លបារាំងនៅ ទ នោ ី ះ ត្រូវជួយពលរដ្ឋកម្ពុជាឲ្យងើប ឡើងវិញ ដូចសម័យដ៏អស្ចារ្យ កាលពីមុន។ ភ័ស្តុតាងនេះអាច ត្រវូ បានគម េ ល ើ ឃញ ើ ការពត ិ ថា បារាំងគឺអ្នកដែលបានរកឃើញ អង្គរវត្តឡ ង ើ វញ ិ ម ន ែ ហើយក ជា ៏ អ្នកស្ដារឡ ើងវិញផងដែរ។ អ្វីៗគ្រប់យ៉ាងត្រូវបានគ្រោង ទុករច ួ និងបប ្រា ់ លម្អត ិ អស់ ហើយ។ ជាឧទាហរណ៍«ការរក ឃើញអង្គរគឺជាពិតដោយបិតា Bouillevaux ត ទៅទំព័រ ៨...
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
ebtikPNÐkm<úCa
៣
បនាយករដ្ឋមន្ដី្រ សុខ អានស្វាគមន៍គណៈបត ឧ ្រ ភ ិ ូ WHC មកពីជាង១១០ប្រទស េ ចំនន ួ ជាង១៤០០នាក់យង ៉ា កក់ក្ដៅ Stuart Alan Becker លោកឧបនាយករដ្ឋម ន្ដ្រី សុខ អាន បានថង ្លែ ថា កម្ពជា ុ ន ង ឹ មា ន ចំណាប់អារម្មណ៍រយៈពេលយូរ អង្វែងក្នុងការការពារនូវប្រាង្គ- ប្រាសាទវប្បធម៌និងប ត េ ក ិ ភណ្ឌ របស់ប្រទេស។ អំឡុងពេលផ្តល់បទសម្ភាស ជាមួយអ្នកកា សែតភ្នព ំ េញ ប៉ស ុ ្តិ៍ កាលពីព្រឹកម្សិលមិញនៅអគារ ទីស កា ្ដី រគណៈរដ្ឋម ន្ដ្រី ដែលស ត ្ថិ នៅលើមហាវិថីសហព័ន្ធរុស្ស៊ី លោកឧ បនាយករដ្ឋម ន្ដ្រី បានឲយ្ ដឹងថា កម្ពុជាបានខំប្រឹងប្រែង លើផ្លូវដ៏វែងឆ្ងាយតាំងពីរបប វាលពិឃាត និងខិតខំស្រោច ស្រង់វិស័យទេសចរណ៍ឲ្យមាន ស្ថិរភាព ព្រមទាំងកិច្ចការពារ ប្រាសាទបុរាណនានា។ លោក សុខ អាន បានលក ើ ឡើងថា៖ «លោកអ្នកអាចមើល ឃើញបត េ ក ិ ភណ្ឌអង្គរវត្ដលទ ើ ង់ ជាតិរបស់យើង។ ក្រោយពីការ
រំដោះពរី បបបល ្រ យ ័ ព ជ ូ សា សន៍ យើងបានខិតខំរយៈពេលដ៏យូរ ដើម្បីរៀបចំ និងធ្វើជាប្រធាន កិច្ចប្រជុំគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកលើកទី៣៧ នាពេលនេះ»។ ជាមួយនឹងការមកដល់នៃអ្នក កាសែតប មា ្រ ណ៣៥០នាក់ដែល អមដំណើរជាមួយគណៈប្រតិភូ WHC លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ដ្រី បានបន្ដថា ការទទួលស្វាគមន៍ គណៈបត ្រ ភ ិ ូ WHC គឺជាឱ កាស មាសស មប ្រា ប ់ ជា ្រ ពលរដ្ឋក ម្ពជា ុ ដើម្បីបង្ហាញប្រវត្ដិសាស្ដ្រ និង វប្បធម៌របស់ខ្លួន។ លោកបានបន្ថម ែ ថា៖ «យង ើ មានមោទនភាពចំពោះការអភិរកស្ បត េ ក ិ ភណ្ឌកង ុ្ន ពះ្រ រាជាណា- ចក្រកម្ពជា ុ ជាមួយនង ឹ ការអភិវឌ្ឍ ដោយចរី ភាព។ នះេ គជា ឺ ពល េ វ-េ លាដម ើ ប្ ប ី ង្ហាញអព ំ ប ី វ្រ ត្ដសា ិ ស្ដ្រ និងវប្បធម៌របស់យើង»។ លោកឧបនាយករដ្ឋម ន្ដ្រី សុខ អាន ក្នុងនាមជាប្រធានកិច្ចបជ ្រ ំុ
#
លោកឧបនាយករដ្ឋមន្ដី្រ សុខ អាន រដ្ឋមន្តទ ី្រ ទួលបន្ទក ុ ទស ី កា ី្ត រគណរដ្ឋមន្ត។ ី្រ គណៈកម្មាធកា ិ របត េ ក ិ ភណ្ឌ ដឹងច ្បាស់ពីកម្ពុជា។ ពិភពលោកលក ើ ទ ៣ ី ៧នះេ បាន លោកបានគូសបញ្ជាក់ថា៖ ឲ្យដឹងទៀតថា ចំពោះអ្នកដែល «អ្នកមកកម្ពុជាអាចប្រាប់មិត្ដ មកកាន់កម្ពុជាលើកដំបូងនឹង ភក្ដិ និងសាច់ញាតិអំពីការពិត
នៃកម្ពុជា ដែលសម្បូរបែបនូវ វប្បធម៌ បេតិកភណ្ឌរូបិយ និង អរូបយ ិ ។ នេះគ ជា ឺ សា រដស ៏ ខា ំ ន់ បំផុតដែលយើងចង់ឲ្យអ្នកមក
ទស្សនានៅក ម្ពជា ុ ពា នា ំ ពា ំ ក្យន ះេ ទៅកាន់ប្រទេសរបស់គេវិញ»។ លោកបានបន្ដថា៖ «វិស័យ ទស េ ចរណ៍មានសារៈសំខាន់ប-ំ ផុតស មប ្រា ប ់ ទ ្រ ស េ ក ម្ពជា ុ ហើយ ឥឡូវនេះ យើងកំពុងតែពង្រីក វិសាលភាពចំពោះវិស័យអេកូ- ទេសចរណ៍»។ «នេះក ជា ៏ ឱ កាសដល ៏ ស ្អ ម្រាប់ ភ្ញៀវទេសចរបានដឹងពីវប្បធម៌ របស់យើង។ យើងចង់បង្ហាញ ទៅកាន់ពិភពលោកថា កម្ពជា ុ គឺជាពះ្រ រាជាណាចក្រអច្ឆរយ ិ ៈ ហើយលោ កអក ្ន អា ចមល ើ ឃ ញ ើ តាមរយៈការផ្សារភ្ជាប់នូវវប្បធម៌ និងប េតិកភណ្ឌរបស់យើង» ។ លោក សុខ អាន បានបន្ថម ែ ទៀតថា ការសិក្សាជាច្រើនត្រូវ បានធឡ ើ្វ ង ើ ស ព ី្ដ វី ធ ិ កា ី រពារបង ្រា -្គ ប្រាសាទនានាដូចជា អង្គរវត្ដជា ដើម ស្ថិតក្នុងស ្ថានភាពល្អ ក្នុង ការទាក់ទាញភ្ញៀវទេសចរឲ្យ មានក ណ ំ ន ើ ជា ល ដា ំ ប់ព ម ី យ ួ ឆ ្នាំ ទៅមួយឆ្នាំ៕
៤
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
ស្វង ែ យល់អព ំ ក ី ម្ពជា ុ ធជា ើ ្វ មស ្ចា ក ់ ច ិ ប ្ច ជ ្រ ល ំុ ក ើ ទី ៣ បញ្ជីសំណួរនិងចម្លើយខ្លីរៀបចំឡើងដោយក្រុមការងារស្រាវជ្រាវ នៃអនុគណៈកម្មាធិការស្រាវជ្រាវ និងឯកសារ តើសម្ប្តត្តិបេតិកភណ្ឌពិភព លោក គឺជា អ្វី? បេតិកភណ្ឌព ិភពលោក គឺជា ការក ណ ំ ត់ទ ក ី ន្លង ែ នៅ ល ផ ើ ន ែ ដ ី ដែលមានតម្លៃជាសកលចំពោះ មនុសស្ ជាតិ ហេតដ ុ ច ូ ះេ្ន តវូ្រ បាន ចុះកង ុ្ន បញ្ជីបត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ព- លោក ដែលត្រូវការពារសម្រាប់ មនុស្សជំនាន់ក្រោយ។ ទីកន្លែង ចម្រុះ និងព ស ិ ស េ ៗ ដូចជា ពីរ-៉ា មីតរបស់ប ទ ្រ ស េ អ ហ េ ស្ ប ី៊ G reat Barrier Reef នៅប្រទេសអូស្រ្តាលី កោះ Gal pagos នៅ អេក្វាឌ័រ វាំង Taj Mahal នៅ ឥណ្ឌា Grand Canyon នៅ សហរដ្ឋអា មេរក ិ Acropolis នៅ ក្រិក ឬប្រាសាទអង្គរវត្ត នៅ កម្ពុជា ទាំងនេះជាឧទាហរណ៍ ខ្លះៗ នៃទ ក ី ន្លង ែ ធ ម្មជា តិ និងវប្ប- ធម៌ចំនួន៩៦២ ដែលបានចុះ នៅក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិភពលោករួចហើយ។
តើវាមានអត្ថន័យអ្វីចំពោះ រតនសម្បត្តិដែលបានចុះបញ្ជី រួចហើយនោះ? នោ ះគវា ឺ បា នផល ្ត ផ ់ លវជ ិ មា ្ជ ន ជាចន ើ្រ ។ ការចះុ បញ្ជីបត េ ក ិ ភណ្ឌផ្តល់ការទទួលស្គាល់ជា លក្ខណៈជាតិ និងអន្តរជាតិ សម្រាប់តំបន់ ឬទីតាំង ឬរតន- សម្បត្តិទាំងនោះ។ ការចុះបញ្ជី អាចប ង្កត ើ មោ ទនភាពជាតិ នេះ ជាមូលហេតុដែលត្រូវទទួល ស្គាល់ និងការពារតម្លៃរបស់វា។ ពេលប ទ ្រ ស េ ម យ ួ ច ុះហ ត្ថល ខា េ លើអនុសញ្ញា ហើយមានរតន- ទ្រពយ្ (ដល ែ ពម ី ន ុ ហៅថា «កន្លង ែ ឬទីតាង ំ »នោះ) ការច ុះក ង ្នុ ប ញ្ជី បេតិកភណ្ឌពិភពលោក កិត្យា- នុភាពដែលទទួលបានជាញឹក ញាប់បានជួយលើកកម្ពស់ការ យល់ដឹងក្នុងចំណោមប្រជាជន និងរដ្ឋាភបា ិ ល ចំពោះការអភិរក្ស មហាប្រាសាទអង្គរវត្ត ស្ថាបនាឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះមហាវីរក្សត្រសូរ្យវរ្ម័នទី២ នាដើមសតវត្សរ៍ទី១២ ហើយត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូ ី េតិកភណ្ឌពិភពលោកកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩២។ រូបថតដោយ មឿន ញាណ បេតិកភណ្ឌ។ ការយល់ដឹងកា ន់ ចុះក្នុងបញ្ជប តែខ្លាំងនាំឲ្យកើនឡើងនូវកម្រិត ទ្រព្យរតនសំខាន់ៗជាសកល តើអនុសញ្ញាបានផ្តល់ផល នៃកិច្ចការពារ និងការអភិរក្ស ដែលប ង្ហាញព ភា ី ពចម្រុះន វៃប្ប- ប្រយោជន៍ផ្លូវច្បាប់អ្វីខ្លះ? បេតិកភណ្ឌទា ំងឡាយនោះ។ ធម៌ និងសម្បតិ្តធម្មជាតិដល ៏ េច- អនុសញ្ញាបេតិកភណ្ឌពិភព- ធ្លោ។ តាមរយៈការរួមគ្នាការពារ លោករបស់អង្គការយូណេស្កូ គឺ តើអនុសញ្ញាឆ្នាំ១៩៧២ គឺ និងស ឡា ្រ ញ់ប ត េ ក ិ ភណ្ឌវប្បធ ម៌ ជាសន្ធិសញ្ញាមួយដែលចូលជា ជាអ្វី? និងធ ម្មជា តិរបស់ព ភ ិ ពលោក រដ្ឋ ធរមាន៣០ឆ្នាំ កន្លងម កហើយ អនុសញ្ញាសព ី្ត ក ី ច ិ កា ្ច រពារប-េ ភាគីនអ ៃ នុសញ្ញាបានសម្តង ែ នវូ ជាឧបករណ៍ផ្លូវច្បាប់អន្តរជាតិ តិកភណ្ឌធម្មជាតិ និងវប្បធម៌ ការបជ ្តេ រ្ញា ម ួ កង ុ្ន ការថរែ កសា ្ ករេ ដ-ំ សំខាន់កង ្នុ កា រជយ ួ អ ភិរក្សប ត េ -ិ របស់ពិភពលោកគឺជាកិច្ចព្រម- ណល ែ របស់យ ង ើ ស មប ្រា ម ់ នុសស្ កភណ្ឌវប្បធម៌ និងធម្មជាតិនៅ ព្រៀងអន្តរជាតិ ដែលបានអនុ- ជំនាន់ក យ ្រោ ។ ក ត ិ យា ្ នុភាពដ ល ែ លើពភ ិ ពលោក។ សព្វថន ៃ ្ង ះេ ប្រម័តដោយសន្និសីទពេញអង្គ បានមកពកា ី រធជា ើ ្វ រដ្ឋភាគីនអ ៃ នុ- ទេស១៨៧ (ហៅរដ្ឋភា គី) នៅ របស់អង្គការយូណេស្កូ នៅថ្ងៃ សញ្ញានេះ និងមា នទ្រព្យចុះក្នុង លើស កលលោក បា នផល ្ត ស ់ ច្ចា- ទី១៦ ខែវិច្ឆិកា ឆ្នាំ១៩៧២ បញ្ជីបេតិកភណ្ឌព ិភពលោក ជា ប័ន លអ ើ នុសញ្ញានះេ ធ្វឲ ើ យ្ អនុ- ហើយបា នចល ូ ជា ធ រមាននៅថ ្ងៃ ញឹកញាប់បានក្លាយជាកម្លាំង សញ្ញានះេ កយ ្លា ទៅជាគោល ទី១៧ ខែធ ្នូ ឆ្នា១ ំ ៩៧៥។ បណ្តា ចលករដើម្បីលើកកម្ពស់ការ ការណ៍ និងក ប ្រ ខ ណ ័ ស ្ឌ កម្មភា ព ប្រទស េ ដ ល ែ បា នផល ្ត ស ់ ច្ចាប ន ័ យល់ដឹងអំពីការអភិរក្សបេតិក- ដែលបានទទួលយកទៅអនុវត្ត លើអ នុសញ្ញា (ឬហៅថា បទ ្រ ស េ ភណ្ឌ។អត្ថប យោ ្រ ជន៍ស ខា ំ ន់ន ៃ ជាសកលដោយរដ្ឋសមាជិកភាព ហត្ថល ខ េ ី ឬរដ្ឋភា គី) បា នកយ ្លា ការផល ្ត ស ់ ច្ចាបន ័ ជាពស ិ ស េ ច-ំ ទាំងអស់។ ជាសមាជិកនៃសហគមន៍អន្តរ- ពោះប្រទេសកំពុងអភិវឌ្ឍន៍ គឺ ជាតិមួយនេះ ដែលរួបរួមគ្នាក្នុង លទ្ធភាពទទួលបាននូវមូលនិធិ ត ដ ើ ច ូ ម ច ្តេ ទៅ ជាប ត េ ក ិ ភណ្ឌ បេសកកម្មរម ួ គឺក ណ ំ ត់ និងកា រ- បេតិកភណ្ឌពិភពលោក។ ជា អរូបី និងឯ កសារ? ពារបេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ និងធ ម្ម- រៀងរាល់ឆ្នាំ មានប្រាក់ប្រហែល ព ម ្រ ជា មួយន ង ឹ រតនសម្បត្តជា ិ ជាតិដែលល ច េ ធ ប ្លោ ផ ំ ត ុ នៅ ល ើ ៤ លានដុល្លារអាមេរិកសម្រាប់ បេតិកភណ្ឌព ិភពលោក អង្គការ ំ ច ុ សខា ំ ន់ប-ំ ជួយរដ្ឋភា គីក ង ្នុ ការកណ ំ ត់ អភិ- យូណេស្កូទទួលស្គាល់បេតិ z ÿ dzu¯ʍ{y q|y xg¨ʙ©ǓȦq y i ucù u fŴ̅Ĕ~b qò { l± q̌ăfä qòzzbx ÃÃÅǓȦŮȦ ពិភពលោក។ ចណ ផុតក្នុងអនុសញ្ញាបេតិកភណ្ឌ រក្ស និងផ្សព្វផ្សាយពីរតនទ្រព្យ កភណ្ឌពីរបែបផ្សេងទៀត គឺ ƹȦNjȦvq¨vuʺŸ x yxʞb ƌȦ}Ȼu ƀé kg }| zʺb̐ăf ˹z z sô kųȦk fä b gçǓȦi ¨ ពិភពលោកឆ ១ ្នាំ ៩៧២ គ វា ឺ ផ សា ្ រ បេតិកភណ្ឌព ិភពលោក។ បេតក ិ ភណ្ឌអ រូបី និងប ត េ ក ិ ភណ្ឌ dpªbzûb |űȦq bypïx yxʞbŸ bs ÅÉ˺ ʺŸ s bl ƹȦz q y z fä|l±v~|ƶþȦrþ ភ្ជាបរ់ ម ួ គ ក ្នា ង ្នុ ឯ កសារតម ែ យ ួ ន វូ ឯកសារ។ បេតិកភណ្ឌអរូបីត្រូវ g vx ƶæȦs ÃÈl}ÄÉ ƃȦz r u hö ¨ÄÂÃÅ c fz cŰȦ©¶ ទស្សនអភិរក្សធម្មជាតិ និងថែ តើរដ្ឋភាគីជាអ្វី? បានទទួលស្គាល់ និងគ្រប់គ្រង zl¨ū |v¨ųȦkűȦ bbzû|v ŵòȦg ǑȦf ǔȦ© fäzç b qòz ʞbi¨s ~ ʞb ʞbǖȦ រក្សារតនទព ្រ យ្ វប្បធម៌ទាង ំ នោះ។ រដ្ឋភា គីជាប ទ ្រ ស េ ដ ល ែ គោ រព ក្រោមអនុសញ្ញាការពារបេតិក öbu fbčì s ¨f ss }Ȼuʊdi²{NjȦvy |b gç u fb | ö bʺb±l gi b |ůÿ l¨ū | អនុស ញ្ញាន ះេ ទ ទួលស ល ្គា រ់ បៀប តាមអនុស ញ្ញាប ត េ ក ិ ភណ្ឌព ភ ិ ព ភណ្ឌវបប្ ធម៌អរូបនៅ ី ឆ២ ំ ្នា ០០៣ zǓȦbvʍ{ ~qó y x¶ ដែលប្រជាជនទាក់ទងនឹងធម្ម លោក។ រដ្ឋភា គីទា ង ំ អ ស់ពួកគេ ហើយបេតិកភណ្ឌឯកសារត្រូវ ជាតិ និងសេចក្តីត្រូវការជាមូល យល់ព ម ្រ ក ណ ំ ត់និងជ ស ្រើ រ ស ើ បានទទួលស្គាល់ និងគ្រប់គ្រង b̏ăfu zrö bl bu ¨ u f öb|bss }s ub̏ăf~Ĝ ²{ŮȦ g|p¯ƗöȦb bius ¨f ដ្ឋា ន ដើ ម ្ ប ី រ ក្ សា ត ុ ល ្ យ ភាព រ វាង រ ត ន ទ ្រ ព ្ យ ក ុ ្ន ង ប ុ រ ណភាព ទ ឹ ក ដី ក្រោមកម្មវិធីចងចាំរបស់ពិភព- zg }| z v | s|ʍ{ybò y x g¨ʙ©| i|lî y Ȼ}bz̓ăi ƌȦ}Ȼuss }y |ªi ǓȦt u ធម្មជា តិ និងវប្បធម៌។ ជាតិរបស់ខ្លួន សមប ្រា ធ ់ ើកា ្វ រ លោក។ កម្ពុជាបានដើរតួយ៉ាង u fi zç wô©ŷ¢vg¨b gçǓȦi ¨l±ubãqòvëbȦĀi ǓȦ~qò ǖòȦŰȦ©¶ ពិចារណាច ះុ ក ង ុ្ន ប ញ្ជី បេតក ិ ភណ្ឌ សកម្មនៅ ក ង ្នុ ក ម្មវធ ិ ប ី ត េ ក ិ ភណ្ឌ តើមានអត្ថប្រយោជន៍អ្វីខ្លះពី ពិភពលោក។ នៅពេលរដ្ឋភាគី សំខាន់ៗទាំងបីរបស់អង្គការ ʄ|xi ux|x ការផ្តល់សច្ចាប័ននេះ? ជ្រើសតាំងរតនទ្រព្យ រដ្ឋភាគី យូណេស្កូ។ ʝb ~pï អត្ថប្រយោជន៍ធំនៃការផ្តល់ នោះអាចផ្តល់សេចក្តីលម្អិតអំពី u f b |ĝƹȦ ȦĀ bzûŮȦ g|p¯s ¨f សច្ចាប ន ័ ល អ ើ នុស ញ្ញាប ត េ ក ិ ភណ្ឌ ថាតើត្រូវការពាររតនទ្រព្យនោះ តស ើ មាជិកនៃគណៈកម្មាធិពិភពលោកគឺក យ ្លា ជា ស មាជិក ដោយរបៀបណា ហ យ ើ ត វ្រូ ផ ល ្ត ់ ការបេតិកភណ្ឌត្រូវបានបោះ សហគមន៍អ ន្តរជា តិ ដែលកោ ត ផែនការគ្រប់គ្រងដើម្បីថែរក្សា ឆ្នោតដោ យរបៀបណា? សរសើរ និងខ្វាយខ្វល់ចំពោះ ដូចម ្តេចខ្លះ? ការបោះឆ្នោតដើម្បីជំនួស
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
៥
៣៧ នគ ៃ ណៈកម្មាធកា ិ របត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ពលោក សមាជិកគណៈកម្មាធិការដែល នឹងចាកចញ េ ត្រវូ ធឡ ើ្វ ង ើ ក្នង ុ អ-ំ ឡុងម ហាសន្នបា ិ តរបស់រដ្ឋភា គី ដែលជ ប ួ ប ជ ្រ រ ុំ ៀងរាល់ព រី ឆ្នាម ំ ង ្ត ក្នង ុ អឡ ំ ង ុ សន្នស ិ ទ ី ទទៅ ូ ពញ េ អង្គ របស់អង្គការយូណេស្កូ (យោងតាមមាត្រា ៨,១ ក្នង ុ អ នុសញ្ញាដែលមានចែងស្រាប់)។ យោងតាមអនុសញ្ញាបេតិកភណ្ឌពភ ិ ពលោក អាណតិរ្ត បស់ សមាជក ិ គណៈកម្មាធកា ិ រគឺ ៦ឆ្នាំ ប៉ន ុ រែ្ត ដ្ឋភាគីភាគចន ើ្រ ជស ើ្រ រស ើ ស្មគ ័ ច ្រ ត ិ ធ ្ត ជា ើ្វ សមាជិកគណៈកម្មាធិការសម្រាប់រយៈពេលតែ ៤ឆ្នាំប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីផ្តល់ឱកាស ដល់រដ្ឋភាគីដទៃទៀតដម ើ ប្ ក ី យ ្លា ជាសមាជិកគណៈកម្មាធិការ។
(Ethiopia) បារាំង អាល្លឺម៉ង់ ឥណ្ឌា អុីរ៉ាក់ ជប៉ុន ម៉ាឡេស៊ី ម៉ាលី ម៉ិកស ៊ិក កាតា សហព័ន្ធ រុស្ស៊ី សេណេហ្គាល់ ស៊ែប៊ី អា្រហ្វិកខាងត្បូង ស៊្វីស ថៃ និង អារ៉ាប់រួម។ តើគណៈកម្មាធិការបេតិកភណ្ឌពិភពលោកជួបប្រជុំញឹក ញាប់ដែរឬទេ? គណៈកម្មាធិការត្រូវជួបប្រជុំ យ៉ាងហោចណាស់ ១ដងក្នុង មួយឆ ្នាំ ក្នង ុ អ ង្គប ជ ្រ ព ុំ ញ េ អ ង្គឬ វិសាមញ្ញរបស់ខ្លួន។ គណៈកម្មាធកា ិ រកអា ៏ ចជប ួ បជ ្រ ក ំុ ង ុ្ន កច ិ ្ច ប្រជុំវិសាមញ្ញបា នផងដែរ តាម សំណព ើ រី ដ្ឋស មាជិកយ ង ៉ា ហោ ច ណាស់ ២ភាគ៣ ដោយផក ែ ្អ ទៅ ត រើ ដ្ឋភា គីណា ខ ្លះប ច្ចប ុ ប្ ន្នជា តាមវិធាន២.១‑២.២នន ៃ ត ី វិ ធ ិ ។ ី សមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការ? រដ្ឋសមាជិកមានចំនួន ២១ តើកាលបរិច្ឆេទ និងកន្លែង ក្នង ុ គ ណៈកម្មាធកា ិ របត េ ក ិ ភណ្ឌ កិច្ចប្រជុំរបស់គណៈកម្មាធិការ ពិភពលោកនាបច្ចប ុ ប្ ន្នមា នដច ូ ត្រូវកំណត់ដោ យរបៀបណា? តទៅ៖ ប្រទេសអាល់ហ្សេរី គណៈកម្មាធិការត្រូវកំណត់ កម្ពជា ុ កូឡប ំុ ី៊ អស េ ន ូ្ត ី អត េ យ្ ព ូ ី ក្នុងកិច្ចប្រជុំនីមួយៗនូវកាល
បរិចទ េ្ឆ និងកន្លង ែ កច ិ ប ្ច ជ ្រ ប ំុ ន្ទាប់ ដោយពិគ្រោះយោបល់ជាមួយ នឹងអគ្គនាយក។ កាលបរិច្ឆេទ ឬកន្លែងអាចកែប្រែ ប្រសិនបើ ចាំបាច់ ដោយការិយាល័យ ក្រោយពីមានការពិគ្រោះយោ- បល់ជា មួយន ង ឹ អ គ្គនា យក។ រដ្ឋ សមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការ អាចអញ្ជើញគណៈកម្មាធិការ រៀបចំកិច្ចប្រជុំក្នុងទឹកដីនៃប្រទេសរបស់ខ្លួន។ ចុះបើគណៈកម្មាធិការមាន បញ្ហាដ ល ែ ទា ក់ទ ងនង ឹ ប ្រទស េ របស់ខ្លួន? ប ធា ្រ នតវូ្រ ធ ព ើ្វ ហិការមិនអ នុវត្តម ខ ុ ងា ររបស់ខ ន ្លួ ច ពោ ំ ះបញ្ហា ទាំងឡាយដែលទាក់ទងនឹង ទ្រព្យស្ថិតក្នុងបូរណភាពទឹកដីនៃរដ្ឋភាគីដែលខ្លួនជាជនជាតិ នៃរដ្ឋភាគីនោះ។ តើអក ្ន ណាអាចចល ូ រម ួ កង ុ ្ន អង្គ ប្រជប ំុ ត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ពលោក? រដ្ឋសមាជិកនៃគណៈកម្មាធិការត្រូវតំណាងដោយប្រតិភូ
ម្នាក់ ដែលអាចមានជំនួយការ ដោយអ្នកជំនួស ទីប្រឹក្សា និង អ្នកជំនាញ។ រដ្ឋសមាជិកនៃ គណៈកម្មាធិការត្រូវជ្រើសរើស តំណាងដែលមានលក្ខណ- សម្បតិ្តក្នុងវិស័យបេតិកភណ្ឌ ធម្មជា តិ ឬវប្បធម៌។
១៨៨ និងទ្រព្យចម្រុះ ២៩។ ភណ្ឌព ិភពលោក។ តើកា រជស ្រើ តា ង ំ ច ន ំ ន ួ ប ន ៉ុ ន ្មា ត អ ើ ក ្ន ណា ជា អ ក ្ន ស ម្រេចថា រតនសម្បត្តដ ិ ល ែ កព ំ ង ុ ពចា ិ រណា តើទព ្រ យ្ សម្បត្តដ ិ ល ែ ជស ើ្រ តាង ំ ក្នង ុ ក ច ិ ប ្ច ជ ្រ ល ំុ ក ើ ទ ី ៣៧ នៅប-្រ ត្រូវចុះបញ្ជីឬយ៉ាងណា ? ទេសកម្ពុជាឆ្នាំ២០១៣នេះ? ផ ក ែ ្អ តាមអនុសាសន៍របស់កម ុ ្រ ឆ្នាំនេះ មានទ្រព្យសម្បត្តិចំ- ប្រឹក្សាផ្តល់យោបល់ ប្រសិនបើ នួន ៣៦ កំពុងត្រូវបានពិចារ- គណៈកម្មាធិការកំណត់ថា ការ តើរតនទព ្រ យ្ ចះុ បញ្ជជា ី បត េ -ិ ណា (២៣ ជាទព ្រ យ្ សមប្ ត្តវិ បប្ - ជ្រស ើ តា ង ំ បា នបព ំ ញ េ បានតាម កភណ្ឌព ភ ិ ពលោកដោយរបៀប ធម៌ ៩ ជាទ្រព្យសម្បត្តិធម្មជា តិ លក្ខខណ្ឌមួយនៃលក្ខខណ្ឌវិនិណា ហើយតើមានរតនទ្រព្យ និង ៤ ជាទ្រព្យចម្រុះ។ ជា ច្ឆយ ័ ចាបា ំ ច់មយ ួ បន្ទាបម ់ កទព ្រ យ្ ប៉ន ុ ន ្មា បានចះុ បញ្ជនា ី បច្ចប ុ ប្ ន្ន? មធ្យម គណៈកម្មាធ កា ិ របច្ចប ុ ប្ ន្ន សម្បត្តិដែលស្នើដោយរដ្ឋភាគី ទ្រព្យសម្បត្តិអាចចុះបញ្ជីនៅ បន្ថែមទ្រព្យប្រហែល ២៥ ទៅ ត្រូវចុះក្នុងបញ្ជីបេតិកភណ្ឌពិក្នង ុ ប ញ្ជប ី ត េ ក ិ ភណ្ឌព ភ ិ ពលោក ៣០ ក្នង ុ ម យ ួ ឆ ំ្នា ក្នង ុ ប ញ្ជី បេតក ិ - ភពលោក៕ TK តាមសច េ ក្តស ី ម្រេចរបស់គ ណៈកម្មាធកា ិ របត េ ក ិ ភណ្ឌព ភ ិ ពលោក ក្នុងអ ង្គប្រជុំសាមញ្ញប ្រចាំឆ្នាំ។ សព្វថ្ងៃនេះ មានរតនសម្បត្តិ ចំនន ួ ៩៦២ បានចះុ កង ុ ្ន បញ្ជប ី -េ តិកភណ្ឌពិភពលោក ស្ថិតក្នុង ១៥១ ប្រទេសនៅជុំវិញពិភព លោក ក្នុងចំណោមរដ្ឋភាគី សរុបចំនួន ១៥៧។ មានទ្រព្យ សម្បត្តិផ្នែកខាងវប្បធម៌ចំនួន ៧៤៥ ទ្រព្យសម្បត្តិធម្មជាតិ វាំង Taj Mahal នៅប្រទេសឥណ្ឌា។ រូបថតដោយសហការី
ebtikPNÐkm<úCa តើលក្ខណវនិ ចិ យ ័្ឆ អខី្វ ះ្ល ដ ល ែ អាចទទួលបានជាសមប្ ត្តប ិ តេ កិ ភណ្ឌពភិ ពលោក?
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣
៦
www.postkhmer.com
ស្វែងយល់អំពីកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់កិចប ្ច ្រជុំលើកទ ី ៣៧ នៃគណៈកម្មាធ ិការបេតិកភណ្ឌព ិភពលោក មានលក្ខណវិនិច្ឆ័យ១០ប្រការ សម្រាបទ ់ ទួលបា នជា ស ម្បត្តិ បេតិកភណ្ឌពិភពលោក មាន ដូចជា ៖ ១) ជាសដ ្នា ឯ ៃ កនទ ៃ ព េ កោសល្យដល ែ មនុសស្ ជាអក ្ន បង្កត ើ ២) បង្ហាញពីការប្តូរគ្នាពីតម្លៃ របស់មនុសស្ ក្នង ុ តប ំ ន់ វបប្ ធម៌ព-ិ ភពលោកការបង្កត ើ ន វូ ស ប ្ថា ត្យកម្ម ឬបច្ចេកវិទ្យា សិល្បៈដ៏មាន សារៈសខា ំ ន់ កា ររៀបចទ ំ ក ី ង ្រុ ឬ រចនាប័ទទ ្ម ិដភា ្ឋ ព ៣) មានលក្ខណៈជាស្នាដៃ ឯកតែមួយគត់គ ្មានពីរ ឬវិសេស វិសាលចពោ ំ ះបព ្រ ណ ៃ វី ប្បធ ម៌ ឬ អរិយធម៌)ដែលកំពុងតែមាន ជីវិត ឬបានវិនាសទៅហើយ ៤) ជាគំរូឆ្នើមនៃប្រភេទសំណង់ ទិដ្ឋភាពខាងស្ថាបត្យកម្ម ឬបច្ចក េ វទ ិ យា ្ ដល ែ បានបង្ហាញពី លក្ខណៈនៃដំណាក់កាលដ៏ប្រសើរ និងប្រវត្តម ិ នុស្សជាតិ ៥) ជាគំរូឆ្នើមនៃការតាំងទី លំនៅរបស់ម នុសស្ ប ប ែ ប្រពណ ៃ ី ការប្រើប្រាស់ដី ឬសមុទ្រ ដែល តំណាងឲ្យវប្បធម៌មួយ ឬច្រើន អន្តរកម្មជាមួយនឹងបរិស្ថានជា ពិសេសនៅពេលដែលវាងាយ នឹងរងគ្រោះ មានន័យថា កំពុង ស្ថិតក្រោមផលប៉ះពាល់នៃការ ផ្លាស់ប្តូរដែលចៀសមិនផុត ៦) មានទំនាក់ទំនងផ្ទាល់ ឬ រូបិយជាមួយនឹងព្រិត្តិការណ៍ ឬ ប្រពៃណីនៃការរស់នៅ គំនិត ឬ ជំនឿ ស្នាដៃសិល្បៈ និងអក្សរ សាស្រដ ្ត ល ែ លេចធជា ្លោ សកល។ អ្វៗ ី ទា ង ំ អស់ន ះេ គ ណៈក ម្មាធ កា ិ រ ពិចារណាថា លក្ខណវន ិ ច ិ យ ័្ឆ នះេ គួរតែត្រូវបានគេប្រើប្រាស់ស្រប នឹងល ក្ខណវិនិច្ឆ័យផ្សេងទៀត ៧) មានបាតុភូតធម្មជាតិដ៏ វិសស េ វសា ិ ល ឬតប ំ ន់ដ ល ែ មា ន សម្រស់ធម្មជាតិវិសេសវិសាល និងសារៈសំខាន់ដែលពាក់ព័ន្ធ នឹងសោ ភណភាព ៨) គំរូឆ្នើមដែលតំណាងដំណាក់កាលធំៗនៃប្រវត្តិផែនដី ដែលរួមមានប្រវត្តិជីវិតមនុស្ស
មហាប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថាបនាឡើងតាំងពីរវាងសតវតស្ រ៍ទ១ ី ០ បន្តរហូតដល់សតវតស្ រ៍ទ១ ី ២ ដោយស្នាពះ្រ ហស្ត នៃពះ្រ មហាវីរកស្ តខ ្រ រែ្ម ជាចន ើ្រ សន្តតវិ ងស្ ដើមប្ ឧ ី ទ្ទស ិ ស្ថានទីនះេ ឲ្យក្លាយជាទេវដ្ឋានដ៏ពស ិ ដ ិ ស ្ឋ ម្រាបគោ ់ រពបូជានៅក្នង ុ លទ្ធព ិ ហ ្រ ញ ្ម សា ្ញ សនា ដែលជាសាសនារបស់រដ្ឋនព ៃ ះ្រ រាជាណាចក្រកម្ពជា ុ កាលពីសម័យអង្គរ។ ប្រាសាទនេះត្រវូ បានអង្គការយូណស េ ច ូ្ក ះុ នៅក្នង ុ បញ្ជប ី ត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ពលោកកាលពីថទ ៃ្ង ៧ ី ខក ែ ក្កដា ឆ្នា២ ំ ០០៨។ រូបថតដោយ មឿន ញាណ ដំណរើ កា រកក ត ើ ភ ម ូ សា ិ ស្រដ ្ត ល ែ កំពុងតែកើតមានដ៏មានសារៈ- សំខាន់ក ង ុ្ន កា របង្កត ើ ជា ល ក្ខណ- ពិសេសនៃភូមិសណ្ឋានវិទ្យា ឬ ភូមិសាស្រ្ត ៩) ជាគំរូឆ្នើមដ ែលបង្ហាញពី ដំណើរការនៃបរិស្ថាន និងជីវ- វិទយា ្ ដល ែ កព ំ ង ុ តប ែ ន្តមានសារៈសំខាន់ក ង ្នុ កា រវវិ ត្ត និងកា រប ង្កត ើ ប្រព័ន្ធបរិស្ថាន ផែនដី ទឹកសា ប ឆ្នេរសមុទ្រ និងផ្លូវសមុទ្រ ១០) មានលំនៅឋានធម្ម- ជាតិ ដែលមានសារៈសំខាន់បំផុតសម្រាប់ការអភិរក្សជីវចម្រុះ ជាដើម។ ត្រូវចាត់ទុកថាមានតម្លៃលេច ធ្លោជាសកលនៃសម្បត្តិបេតិក- ភណ្ឌនេះ ក៏ត្រូវបំពេញតាម លក្ខខណ្ឌជា ច ន ើ្រ ន ស ៃ ច េ ក្តស ី ច ុ - រិត និងភា ពត ម ្រឹ ត្រវូ តា មផវ្លូ ច បា ្ ប់ ហើយត្រូវតែមានការការពារឲ្យ
បានគ្រប់គ្រាន់ និងប្រព័ន្ធគ្រប់- ដែលមា នតម្លល ៃ ច េ ធជា ្លោ សកល មើលគហ េ ទព ំ រ័ របស់អង្គការយ-ូ គ្រងច្បាស់លាស់ដើម្បីធានាការ ចាប់ព ទ ី ស្សនៈអព ំ សោ ី ភណភាព ណេសស ូ ្ក ម្រាបព ់ ត ័ មា ៌ នអំពឱ ី កាស ការពាររបស់ខ្លួន។ ឬវិទ្យាសា ស្រ្ត។ ការងារ ហើយអាចដា ក់ពា ក្យតា ម ប្រព័ន្ធអុីនធឺណិតបាន។ តើអទៅ ី្វ ជានយ ិ មន័យនប ៃ ត េ -ិ តើន រណាជាក ម្មស ទ ិ នៅ ិ្ធ ព ល េ កភណ្ឌវ ប្បធម៌ និងធ ម្មជា តិ? ដល ែ គច េ ះុ បញ្ជប ី ត េ ក ិ ភណ្ឌ? តើធ្វើដូចម្តេចទើបខ្ញុំអាចធ្វើ បេតិកភណ្ឌវប្បធម៌ៈ អ្វីដែល វាគឺជាទ្រព្យសម្បត្តិរបស់ប្រ- ការដោយស្ម័គ្រចិត្តនៅអង្គការ គេចាត់ទុកជា«បត េ ិកភណ្ឌវប្ប- ទេសដែលមានបេតិភណ្ឌនោះ បេតិកភណ្ឌព ិភពលោកបាន? ធម៌» មានដច ូ ជាវមា ិ ន ស្នាដស ៃ -្ថា ប៉ុន្តែគេចាត់ទុកវាជាប្រយោជន៍ ជារៀងរាល់ឆ្នាំ អ្នកស្ម័គ្រចិត្ត បត្យកម្ម ស្នាដៃចម្លាក់ និងផ្ទាំង អន្តរជាតិចំពោះការការពារវា រាប់ពាន់នាក់មកពីជុំវិញពិភព- គំនរូសំខាន់ៗ ធាតុផ្សំ ឬរចនា- សម្រាបក ់ ង ្មេ ជ នា ំ ន់ក យ ្រោ ។ ការ លោកបានម កចល ូ រម ួ ក ង ុ ្ន គ ម្រោង សម្ពន ័ ធ ្ធ ម្មជា តិប រា ុ ណវទ ិ យា ្ អក្សរ ការពារនិងការថែរក្សា ក្លាយជា ស្តារ និងស ្រាវជ្រាវនៅឯអង្គការ ចារិក ជ ល ្រ ងភ្នំ និងកា រគប ួ ផ ស្ ន ំ ៃ ក្តីបារម្ភរបស់សហគមន៍បេតិក- បត េ ក ិ ភណ្ឌព ភ ិ ពលោក។ ឱកាស លក្ខណពស ិ ស េ ៗ ដែលមានតម្លៃ ភណ្ឌព ិភពលោកអន្តរជាតិ។ ច្រន ើ ម ន ិ អាចរាប់បា នមានសម្រាប់ លេចធ្លោជាសកលតាមទស្សន អ្នកស្ម័គ្រចិត្តដើម្បីផ្តោតកិច្ចខិត ប្រវតិ្តសាស្រ្ត សិល្បៈ ឬវិទ្យា តើខ ូ ហា ត់កា រនៅមជឈ្ - ខំរបស់ពក ួ គល េ កា ើ រជយ ួ អង្គការ ំអា ុ ្ញ ចចល សាស្ត្រ តា រាសាស្ត្រជាដើម។ មណ្ឌលបត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ពលោក ឃ្លាម ំ ល ើ ប រិសន ្ថា ព ភ ិ ពលោកអ្នក បេតិកភណ្ឌធ ម្មជា តិៈ គេចាត់ របស់អង្គការយណ ូ ស េ បា ូ្ក នទ? េ អភិរក្សធម្មជាតិ ឬអ្នកស្តារស្ថាទុកជា «បេតិកភណ្ឌធម្មជាតិ» ការដាក់ពាក្យសម្រាប់ឱកាស បត្យកម្មក្នុងសំណង់ដែលមាន មានដច ូ ជា កា របង្កត ើ ជា រប ូ វន្ត និង អាជីពឬចល ូ ហា ត់កា រត្រវូ ប ញ្ជន ូ ចុះក្នុងបញ្ជីអង្គការបេតិកភណ្ឌ បែបជីវវិទ្យា ឬការបង្កើតផ ្សេងៗ ទៅអង្គការយណ ូ ស េ ។ ្កូ សូមច ល ូ ព្រមទា ង ំ ជ យ ួ ក ម ្រុ អ ក ្ន ស វ្រា ជ វ្រា
ជាមួយនឹងការសិក្សាស្រាវជ្រាវ បែបវិទ្យាសាស្រ្តខាងបរិស្ថាន សត្តវិទ្យា បុរាណវិទ្យា និងឯក- ទេសពាក់ព័ន្ធផ្សេងទៀតឧទាហរណ៍ដូចជា ការសក ិ សា ្ ព ម ី នុសស្ សាស្រ្ត សេដ្ឋកិច្ច និងស ង្គមជា ដើម។ល។ តើនរណាជាដៃគូរបស់មជ្ឈមណ្ឌលអង្គការបេតិកភណ្ឌពិភពលោក? មជឈ្ មណ្ឌលអង្គការបត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ពលោករម ួ បញ្ចល ូ ភាព ជាដគ ៃ ជា ូ មយ ួ ដគ ៃ ថ ូ ៗ ី្ម ដម ើ ប្ ធា ី នាការថែរក្សាជីវចម្រុះធម្មជាតិ និងវប្បធ ម៌យ រូ អ ង្វង ែ ។ ដៃគ ទា ូ ង ំ នេះ រួមមានភាគីរដ្ឋ ក្រុមប្រឹក្សា ភិបាល អង្គការក្រៅរដ្ឋាភិបាល និងអង្គការអន្តររដ្ឋាភិបាល វិស័យឯ កជន និងប ព ្រ ន ័ ឃោ ្ធ សនា ផងដរែ ៕ NR
៧ ebtikPNÐkm<úCa គ្រសា ួ រខរែ្ម កាត់ចន ិ ចងចាអ ំ ព ំ អ ី តីតកាលហយ ើ បោះជហា ំ នទៅអនាគត ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
Stuart Alan Becker នៅពល េ ដល ែ លោកអក ្ន ធដ ើ្វ -ំ ណើរទៅ កា ន់កា រិយាល យ ័ ប យ ្រៃ - ណីយ៍ នៅទក ី ង ុ្រ ភព ំ្ន ញ េ ហើយ កឡ ្រ ក េ ម ល ើ ទៅ ខា ងឆង ្វេ ដ អ ៃ ក ្ន នឹងបា នឃញ ើ ហា ងរបស់លោ ក ស្រី វ៉ាន់ ។អគារភោជនីយដ្ឋាន នោះ គឺជាអតីតអគារចាស់របស់ ធនាគារឥណ្ឌឆា ូ យណា កាលពី សម័យអា ណាពយា ្ បា លបារាំង និង ជាអតីតផះ្ទ ពក ី មា ុ រភាពរបស់លោក ស្រី វ៉ាន់ ប៉ូលែន ដែលលោកស្រី កំពុងតែដំណើរការជាភោជនីយ ដ្ឋាននៅពេលសព្វថ្ងៃនេះ ។ ឪពុករបស់លោ កស្រី គឺ លោក វ៉ាន់ ធួន គឺជា ស ហគន ្រិ ច ន ិ ទា ជីវ មកពខ ី ត េ តា ្ត ក វែ ដែលបា នកយ ្លា ជាអក ្ន ឧ ស្សាហករនាម ំ ខ ុ គ ម េ យ ួ រូបនៅ ក ង ុ្ន ច ណោ ំ មឧសសា ្ ហករជា ច្រើននៅកម្ពុជា នាទសវត្សរ៍ ឆ្នា១ ំ ៩៥០ដល់ឆ ១ ំ្នា ៩៦០ដល ែ បានទិញអគារនេះកាលពីឆ្នាំ ១៩៦៥ ដោយផ្ទាល់ពីធនាគារ ឥណ្ឌឆា ូ យណា ហើយប ប ្រើ ស ្រា ់ អគារនះេ គជា ឺ ទីសក ្នា កា ់ រកម ុ ្រ ហន ុ៊ និងកន្លង ែ សក ្នា នៅ ់ របស់គសា ួ ្រ រ។ ក្រោយមកកន ូ ចន ំ ន ួ ៨នាក់ នៅ ក្នុងចំណោមកូនៗរបស់លោក វ៉ាន់ ធួន ចំនួន៩នាក់និងប ្រពន្ធ របស់លោ ក បានចណា ំ យពល េ ដ ៏ ប្រសរើ កា លពក ី មា ុ រភាពនៅក ង ្នុ
អគារស្ថាបត្យកម្មបារាំងលាយ ខ្មែរនេះ។ ក្រោយពីសម័យសង្គ្រាមកូន ម្នាកនៅ ់ ក ង ុ្ន ច ណោ ំ មកន ូ ទា ង ំ អ ស់ គឺកូនស្រីពៅ គឺលោកស្រី វ៉ាន់ ប៉ល ូ ន ែ ជាមយ ួ ន ង ឹ ប ងបស ុ្រ របស់ នាង គឺលោក វ៉ាន់ ស៊ូអៀង បាន ជួសជុលអគារនេះ ដោយយក តាមលនា ំ ចា ំ ស់ន អ ៃ គារដម ើ ធ្វជា ើ របស់គ្រួសារត្រកូលវ៉ាន់វិញ ។ លោកស្រីអះអាងថា «យើង គឺជាគ្រួសារដែលជាប់សែស្រឡាយចិន»។ លោកតារបស់លោ កស្រី បាន នាំយកនូវកូនប ្រុសពីររូប ដោយ រួមទាំងឪពុកលោកស្រីផង ទៅ រៀននៅក្នុងប ្រទេសចិន។ នៅពេលដែល ម៉ៅ សេទុង ចាប់ផ្តើមគ្រប់គ្រងប្រទេសចិន តារបស់លោ កស្រី ក៏បានតឡ ្រ ប់ មកកម្ពជា ុ វញ ិ ជា ម យ ួ ន ង ឹ ក ន ូ ប ស ុ្រ ទាំងពីរ។ ឪពុកលោកស្រី បាន ធំពញ េ វយ ័ នៅទីនះេ (កម្ពជា ុ ) នៅ ក្នង ុ ស ន ្ថា ភា ពកម ្រ ន ែ ទ ន ែ ហ យ ើ បានចាប់ផ ម ្តើ កា រងារជាអ ក ្ន គ ន ំ រូ មួយរប ូ ដែលត ង ែ ត ធ ែ ដ ្វើ ណ ំ រើ ព ី ផ្ទះមួយទៅផ្ទះមួយសួរគេថា តើ គេចង់បានគំនូរដ ែរឬទេ ក្រោយ មកគាត់ក៏បានក្លាយជាអ្នកទិញ តង ី ្រ ៀតលក់ហ យ ើ ក ចា ៏ ប់ផ ម ើ ្ត មា ន លុយ កសាងរោងចក្រតម្បាញ សូត្រជាមួយនឹងដៃគូ។
លោកស្រី វ៉ាន់ ប៉ល ូ ន ែ ចង្អល ុ បង្ហាញពីរប ូ ភាពអចនទ្រពយ្ របស់ គ្រសា ួ រខ្លន ួ កាលពីអតីតកាល។ រូបថតដោយ Stuart Alan Becker វាដច ូ ជាគសា ួ ្រ រជនជាតិចន ិ ទាជីវនៅ ក ម្ពជា ុ ឯ ទៀតៗដរែ គសា ួ្រ រ លោកស្រី វ៉ាន់ តែងតែមានរបរ ពាណិជក ្ជ ម្មជា និច្ចកាល។ ការរីកចម្រើននៃអាជីវកម្មជា ពិសេសគឺជោគជយ ័ នៃរោងចក្រ កៅស៊ូជីបតុងរបស់គ្រួសារវ៉ាន់ ពេលនោះ ក៏មានលទ្ធភាពទិញ អគារធនាគារនេះកាលពីឆ្នាំ ១៩៦៥។ គ្រសា ួ ររបស់លោ កសច ្រី ម្រន ើ វ័យនៅក្នុងអគារធនាគារមួយ នេះ រួមទាំងលោកស្រី ប៉ូលែន ដែលជាអ្នកបានជួសជុលអគារ នាសម័យប ច្ចប ុ ្បន្នន េះផ ង ដើម្បី ប្រែកយ ្លា ទៅនះេ ទៅជាហាងបារាំង ដ៏ល្អបំផុតមួយនៅទីក្រុង
ភ្នំពេញនាសម័យនេះ។ សមាជិកគ សា ួ្រ រលោកសបា ី្រ ន ចាកចញ េ ព ប ី ទ ្រ ស េ ក ម្ពជា ុ កា ល ពីសម័យឆ្នាំ១៩៧០ទៅរស់នៅ ប្រទេសបារាំង អង់គ្លេស និង ហុងកុង ។ តាំងពីពួកគេត្រឡប់មកកាន់ ប្រទេសកម្ពុជាវិញកាលពីទសសវត្សរ៍ឆ្នាំ១៩៩០ទ្រព្យសម្បត្តិ មួយច ន ំ ន ួ របស់គ សា ្រួ រនេះ បាន ប្រមូលអចលនទ្រព្យមួយចំនួន មកវិញដោយរួមទាំងអគាររោង ចក្រជីពតុង របស់ឪពុករបស់ លោកស្រី ហើយក ព ំ ង ុ តែដ ណ ំ រើ ការជារោ ងចក្រកា ត់ដ រេ ម យ ួ បច្ចុ ប្បន្នគ្រប់គ្រងដោយលោកស្រី ប៉ូហ៊ីន ជាបងស្រីរបស់គាត់។
A FIVE STAR HOME FIRST-CLASS CONDOMINIUM IN PHNOM PENH Pearl within Diamond Island Never before, Never after Deluxe standard, the future of Phnom Penh
Excellent and invaluable location Located at the prime section of the Diamond Island A luxurious river-view for the elite Starting from 180m2 to 350m2 per unit with one elevator each Great ease and worry-free with a five-star hotel service and a 24-hours Extensive support facilities The largest shopping center; spacious parking lot; Supreme sky club, et Ease and comfort with intelligent safety facilities Internationally designed and adorned with top-class furniture Worldwide procurement of carefully selected materials Create an elegant, cozy and high quality life!
Hotline:
លោកស្រីវ៉ាន់បានអះអាងថា លោក វ៉ាន់ ស៊អ ូ ៀង ដែលជា ប ង ប្រុសរបស់នាង និងម ្តាយ គឺជា អ្នកដែលនាំគ្រួសារត្រឡប់មក កាន់ប្រទេសកម្ពុជាវិញ។ លោកស្រីបានបញ្ជាក់ថា «ខ្ញុំ គិតថានិមិត្តរូបនៃគ្រួសារយើង បានមកពម ី យ ្តា របស់ខ ។ ្ញុំ គ្រសា ួ រ យើងស ណា ំ ងដល ែ បា នគច េ ច ញ េ ពីសង្រ្គាមបាន។ គ្រួសាររបស់ខ្ញុំ តវូ ្រ បា នបប ំ ក ែ ព គ ី ្នា ជាផក ែ ្ន ៗកាល ពីអំឡុងទសវត្សរ៍នៃឆ្នាំ១៩៧០ តែយ ង ើ ត ង ែ ត មា ែ នភាពដត ិ ដា ម និងផសា ្ រភប ្ជា ម ់ កកម្ពជា ុ ជានច ិ »្ច ។ «នៅពល េ ដ ល ែ ម យ ្តា របស់យ ង ើ ប្រកាសថា ក ម្ពជា ុ មា នសខ ុ ស វុ ត្ថ-ិ ភាពម្តងទ ៀត គ្រសា ួ ររបស់យ ង ើ ក៏បា នសម្រេចច ត ិ វ្ត ល ិ ម កកម្ពជា ុ វិញ»។ លោកសអ ី ្រ ះអាងថា៖ «ម្តាយ និងប ងបស ុ ្រ ខ ំ ុ ្ញ បានជប ួ ជា ម យ ួ ន ង ឹ មន្រ ម ី ្ត ្នាក់នៅក្នុងចំណោមមន្រ្តី ដែលសល ្គា គ ់ សា ួ្រ រខំុ្ញ ហើយក៏ បានសះ្វ សង ែ ្វ រកលទ្ធភាពទទួល យកអាគារ របស់គ្រួសារមកវិញ បាន»។ លោកសអ ី ្រ ះអាងថា លោក វ៉ាន់ ស៊ូអៀង គឺជាអ្នកដែលចរចា ដើមប្ ទ ី ទួលបា នសណ ំ ង់អ គារនះេ ត្រឡប់មកវិញ។ វាគឺជាអតីត ទ្រពយ្ របស់ធ នាគារជាតិន ក ៃ ម្ពជា ុ ហើយកា របក ើ ជា ភោ ជនយ ី ដ ន ្ឋា
នេះ គឺជាគំនិតរបស់លោកស្រី ប៉ូលែន ដោយបានបើកកាលពី ខែធ្នូ ឆ្នាំ២០០៧ កន្លងម ក។ «ឥឡូវនេះយើងបានដំណើរ ការមក៦ឆ្នាំហើយកំពុងដំណើរ ការល្អ។យើងមា នឈ្មោះ របស់ យើង ហើយអតិថ ជ ិ នរបស់យ ង ើ ក៏ស ល ្គា អ ់ ព ំ គ ី ណ ុ ភា ពដល ៏ រ្អ បស់ យើងជា ម យ ួ ន ង ឹ ប រិយាកា សពត ិ ប្រាកដមយ ួ ។ ខ្ញប ុំ ក ើ ហា ងបារាំង បែបនេះ គឺដោយសារតែអគារ នេះ គឺជារបស់បារាំងហយ ើ យង ើ ក៏ចល ូ ចត ិ អា ្ត ហារបារាំងទៀត ហើយ ក៏ជាការអភិរក្សនូវស្ថាបត្យកម្ម និងវប្បធម៌ មួយផង ដែរ»។ លោកស្រីបានអះអាងថា៖ «ខ្ញុំសឡា ្រ ញ់អគារចាស់ៗដល ែ មានបវ្រ ត្តរិ បស់វា ដូចះេ្ន ហយ ើ អតីតភា ពរបស់ខ គ ្ញុំ ត ឺ វ្រូ ត ដ ែ ណ ំ រើ ការវាឲយ្ ល្អ ហើយរក្សាភាពគរួ ឲយ្ គោរពស្ទីលចាស់ និងប្រវត្តិ អគារ។ នៅពេលដែលខ្ញុំបាន បញ្ចប់ការជួសជុល ខ្ញុំបាននាំ ម្តាយរបស់ខ្ញុំ មកមើលខ្ញុំមាន អារម្មណ៍ថា គាត់ចង់ចាំច្រើនពី អគារនេះ។ នៅពេលដែលគាត់ មកដល់គាត់សក ្រ ទ ់ ក ឹ ភក ែ្ន ហយ ើ លាន់មា ត់ថា គ ព ឺ ត ិ ជា ស ត ្អា ម ន ែ គាត់ចងចាំពីបន្ទប់នីមួយៗនិង និយាយអំពីអ្វីៗដែលគាត់ធ្លាប់ ធ្វើពីមុនម ក»៕MN
៨
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
ប្រាសាទអង្គរវត្តគជា ឺ ឃ្លាង ំ សម្បត្តប ិ ត េ ក ិ ភណ្ឌដស ៏ ម្បរូ បែបនៃ វ តពីទព ំ រ័ ២... នៅរង្វង់ឆ្នាំ ១៨៥០ គឺរយៈពេលយ៉ាងតិច ១០ឆ្នាំមុនពេលលោក Henri Mouhot រកឃើញ។ លោក Bouillevaux បានចញ េ ផ ្សាយ ពីអង្គរនៅក្នុងឆ្នាំ១៨៥៨មាន ចំណងជើងថា៖ «Voyage dans l'indochine 1848 1856»។ ជាអកុសល បិតា Bouillevaux មិនមែនជាអ្នកនិពន្ធដ៏ អស្ចារយ្ នោ ះទេ ហ យ ើ កា រសរសេរ របស់លោកពិបាកមើលយល់។ លោក Bouillevaux ត្រូវបាន អញ្ជើញដោយជនជាតិបារាំងដ៏ អស្ចារ្យម ្នាក់និងច េះគួរសមតែ ត្រូវបានស្នើសុំយ៉ាងខ្លាំងឲ្យបំភ្លេចចោលនូវ «ការរកឃើញ» នេះ។ ចាប់ព ព ី ល េ នោ ះមកអង្គរ ត្រូវបានលោក Mouhot រក ឃើញជាផ្លូវការ។ ការតាំងពិព័រណ៍នៅទីក្រុង Marseille នៃសម័យអាណាន-ិ គម (១៩២៤) និងទីក្រុង ប៉ារីស (១៩៣១) បានដើរ តួនាទីជាច្រើន ហើយយោង តាមលោក Penny Edwards បានឲ្យដឹងថា៖ «បន្ថែមពីលើ
អំណះអណា ំ ងពកា ី រគប ្រ គ ់ ង ្រ របស់បារាំងនៅក្នុងតំបន់ឥណ្ឌូចិន និងឥទ្ធិពលនិងកម្លាំងនៃ កិចប ្ច ង ្រឹ ប ង ្រែ អ ភិរក្សរបស់បា រាំង ពាក់ព ន ័ ្ធ នឹងស ត ្ថិ ន ិ ជា ៃ តិសា សន៍ ភាគតច ិ នោ ះអ ង្គរបា នធស ើ្វ កម្ម- ភាពជាត អ ួ ង្គដ ស ៏ ខា ំ ន់ន ភា ៃ ពខស ុ ប្លែកគរ្នា បស់ខរែ្ម ។ ការបង្ហាញ របស់បារាំងពអ ី ង្គរវត្តថាជានម ិ ត ិ ្ត រូបដ៏សំខាន់នៃឥណ្ឌូចិននោះ បានបង្កើនមោទនភាពជាតិខរ្មែ និងធ ឲ ើ្វ យ្ មានកហ ំ ង ឹ ព វ ី ៀតណាម កាន់តែខ្លាំងឡើង ហើយវាបាន ធ្វើការលើសពីការរំពឹងទុក»។ គ្រប់របបកម្ពុជាទាំងអស់ ដែលកើតឡើងក្រោយពីបាន ឯករាជ្យព បា ី រាំងក្នង ុ ឆ្នា១ ំ ៩៥៣ បានខិតខំព្យាយាមកំណត់ និយមនយ ័ នកា ៃ របង្ហាញពអ ី ង្គរ- វត្តឲ្យបានច្បាស់គ្រប់គ្រាន់នៅ លើទង់ជាតិផ្សេងៗរបស់ខ្លួន ដោយមិននិយាយពីរបបខ្មែរ ក្រហមដ ល ែ គេបា នបន្តន យា ិ យ បន្ថែមពីអង្គរវត្តនៅក្នុងភ្លេង ជាតិខ្លួន។ គន្លងផ្លូវតែមួយដែលមនោគមន៍វិជ្ជាអាណានិគមបារាំង បានរៀបរាប់ព ប ី វ្រ ត្តសា ិ ស្តក ្រ ម្ពជា ុ
នោះត្រូវបានបញ្ញវន្តខ្មែរជាតិ និយមនៅវទ ិ យា ្ ស ន ្ថា ព ទ ុ សា ្ធ សន- បណ្ឌត ិ ្យនិងនៅ កា សែតន គរវត្ត (Nagaravatta) ក្នង ុ ទ សវត្សរ៍ ឆ្នា១ ំ ៩៣០ដោយគ្មានស ក ្ទា ស ់ រើ្ទ បន្តច ិ សោ ះហើយកា របង្ហាញរម ួ គ្នាពីប្រទេសកម្ពុជាស្ថិតនៅក្នុង សម័យកាលដ៏អស្ចារ្យ និង សម័យកាលធ្លាក់ចុះនេះនៅតែ ជាផ្នែកមួយនៃអ្វីដែលសំខាន់ ចំពោះការពិភាក្សាអំពីប្រវត្តិ- សាស្ត្រកម្ពុជារហូតមកដល់ សព្វថ្ងៃនេះ។ នៅពីក្រោយរឿងទេវកថា៖ ប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា កាលប្បវត្តិនៃប្រវត្តិសាស្ត្រ កម្ពុជាផ្ទាល់គឺមានការនិយាយ ច្រើនពីតួនាទីដ៏សំខាន់ដែល កើតមា ននៅអ ង្គរ។ ដូច្នេះយើង មានការសរសេរចម្លងប្រវត្តិ- សាស្ត្រដែលអង្គរត្រូវបានគេ មើលឃ ញ ើ មា នការទាក់ទ ងនង ឹ សម័យមុន និងក្រោយអង្គរ។ លទ្ធផលនេះជារឿយៗ កំណត់ ត្រាអំពីអង្គរវត្ត ក្លាយជាគំរូ មួយដែលគេនឹងភ្នកទៅដល់គឺ បានដកស្រង់ពីសៀវភៅ «Les
Khmers» របស់លោ ក Bruno Dagens។ សៀវភៅ Les Khmers ជាការពិតគឺជាការ និយាយរៀបរាប់គួរឲ្យចាប់ អារម្មណ៍មួយ និងចងក្រងជា ឯកសារយង ៉ា ត្រម ឹ ត វ្រូ ព អ ី ង្គរតែ មិនមែននិយាយពីពលរដ្ឋទេ។ នៅពេលយើងបិទសៀវភៅ យើងឆ ល ្ង ថា ់ តើមា នពលរដ្ឋខ រ្មែ នៅមុននិងក ្រោយអង្គរឬទេ? ពលរដ្ឋកម្ពជា ុ ចង់បានបវ្រ តិ្ត- សាស្ត្រ ពួកគេមិនចង់ឮ ថា ពួក គេជាកម្មសិទ្ធិរបស់អ្នកដែល ធ្លាប់តែអស្ចារ្យនោះទេ ហើយ មានច្បាប់ធម្មជាតិដ៏ចម្លែកដល់ កំពូលនោះឡើយដែលក្រោយ មកមានការធ្លាក់ចុះទៅវិញ។ និន្នាការបន្ថយប្រវត្តិសាស្ត្រ កម្ពុជាចំពោះភាពប្រាកដប្រជា នៅសម័យអង្គរជាបន្តបន្ទាប់ នេះគឺពិតជាធ្វើមិនត្រឹមតែធ្វើឲ្យ ធ្លាក់ចុះនូវប្រវត្តិសាស្ត្រកម្ពុជា នោះទេ តែថែមទាំងធ្វើឲ្យធ្លាក់ ចុះនូវការបង្រៀន និងមេរៀន ដែលគ អា េ ចរៀនពប ី វ្រ ត្តសា ិ ស្ត្រ នេះផងដែរ។ ជាកម ្រុ ជ នជាតិភា គតច ិ ពល រដ្ឋខ្មែរមិនបានរង់ចាំមានអង្គរ
នោះទេ តែពួកគេស្ថិតនៅក្នុង ចំណោមពលរដ្ឋដំបូងនៅឧប- ទ្វីបអា ស៊ីអាគ្នេយ៍នេះ។ អង្គរគ ជា ឺ ស ម័យកា លខ្មរែ ស វ៊ី ិ ល័យបំផុតនៅក្នុងតំបន់នេះ។ ដើមប្ ច ី បា ្ ស់អ ព ំ រ ី ឿងនេះអ្នកត វ្រូ ចំណាយពល េ ត ច ិ ត ច ួ ធ ដ ្វើ ណ ំ រើ ទស្សនកិច្ចតិចតួចនៅសារមន្ទីរ ជាតិក្នុងរាជធានីភ្នំពេញ។ អគារនេះមិនមែនជាសម័យ អង្គរទាំងស្រុងទេ។ លោក Georges Groslier ដែលបាន បញ្ចប់ការសាងសង់អគារនេះ នៅក្នុងឆ្នាំ១៩២០ ដោយផ្អែក តាមសប ្ថា ត្យក ម្មរម ួ ប ញ្ចល ូ គ ព ្នា រី បែបគឺ តាមបែបសម័យអង្គរ និងម យ ួ ទ ៀតបានបែបព ្រះពុទ-្ធ សាសនា ដូចយើងធ្លាប់បាន ឃើញនៅលើដំបូលព្រះវិហារ តាមវត្តពទ ុ សា ្ធ សនាខាងថរេ វា ទ នីមួយៗ។ សារមន្ទីរនេះត្រូវបានសាង សង់ឡើងដើម្បីតម្កល់ទុកវត្ថុ បុរាណ ព្រោះកម្ពុជាជាកន្លែង បុរាណវិទ្យាដ៏សំខាន់នៅក្នុង តំបន់នេះ។ វត្ថុបុរាណទាំងនេះ ត្រូវបានរកឃើញជាបន្តបន្ទាប់ នៅកង ្នុ ទ ក ី ន្លង ែ ន ប ៃ ទ ្រ ស េ ន េះ។
ប៉ុន្តែការសម្រេចចិត្តដើម្បីសាង សង់សារមន្ទីរជាតិនេះឡើងគឺ នៅទីបំផុតក្រោយពីមានសន្ធិ- សញ្ញានៅខែមីនាឆ្នាំ១៩០៧ នៅពេលស ៀមបានបគ ្រ ល់ខ ត េ ្ត សៀមរាប ជាមួយប្រាសាទ នៅតំបន់អង្គរទាំងអស់មកឲ្យ កម្ពុជាវិញ។ ភ្ញៀវទេសចរភាគច្រើនគឺខ្មែរ ឬក៏ប រទស េ បា នស ល ្គា អ ់ ង្គរនិង ផ្នក ែ ជា ច ន ្រើ ទ ៀតនាំឲយ្ មា នការ រួមប ញ្ចល ូ គ ន ្នា ង ឹ អា រ្យធ ម៌ជា ម យ ួ អង្គរ។ ទោះយ៉ាងណា អ្នកមាន មោទនភាពធំមួយនៅពេលអក ្ន ទទួលស ល ្គា ថា ់ ភាពខង ែ្វ គ -ំ និត គ្នារវាងរូបបដិមាដែលគេ បាន ឆ្លាក់មុនពេល និងក្រោយឆ្នាំ ៨០២នៃគ្រិស្តសករាជ។ រូបបដិមានៅប្រាសាទភ្នំដា ដែលសា ងសង់នៅ ច ង ុ ស តវត្សរ៍ ទី៦ និងរូបបដិមានៅប្រាសាទ ប្រាសាទឦ សានប រុ ៈហៅប ្រាសាទ សមប្ ណ ូ ព ៌ គ ្រៃ ហ ុ ៍ក ង ុ្ន ច ណោ ំ មរប ូ សំណាកចំនួន៦១៥ទៅ៦៣៥ កន្លង ែ ខស ុ ពរី ប ូ សណា ំ កពះ្រ វស ិ ុ្ន ដែលគេបានសាងសង់ក្រោយ រាជធានីត្រូវបានគេផ្ទេរទៅកាន់ តំបន់អង្គរដោយពះ្រ បាទជយ ័ -
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
៩
វបប្ ធម៌ សាសនា និងចារឹកច្បាស់លាស់អព ំ ប ី វ្រ ត្តសា ិ ស្រក ្ត ម្ពជា ុ វរ្មន ័ ទ២ ី នៅ ឆ៨ ំ្នា ០២នគ ៃ .ស.។ ការបង្រួបបង្រួមអង្គរ នៅពេលនិយាយពីប្រវត្តិ- សាស្ត្រកម្ពុជា ពាក្យថាបង្រួបបង្រួមអង្គរនេះបានមកពីសារៈ សំខាន់ដ៏ធំធេង ខណៈសម័យ អង្គរជារឿយៗត្រូវបានពលរដ្ឋ ខ្មែរបង្ហាញថា ជាពេលវេលានៃ ការបង្រប ួ ប ង្រម ួ ដ អ ៏ ស្ចារយ្ ។ នៅ សម័យកាលនោះត្រូវបានគេ មើលឃ ញ ើ ថា ជា កា របាត់ប ង់ន វូ ប្រភេទឋានសួគ៌ដែលក្រុមគូ សត្រូវផ្ទាល់ខ្លួនមិនទាន់មាន លទ្ធភាពយល់ដឹងបាន។ គ្រប់ វប្បធ ម៌បា នបង្កត ើ ទ វេ ក ថាផល ្ទា ់ ខ្លួន ហើយដូចយើងធ្លាប់ដឹង គ្រប់គ្នាហើយថា ទេវកថាតែង តែមិនអាចបាត់បង់ទ េ។ ជំនួសឲ្យការនិយាយពីការ បង្រួបបង្រួមរវាងពលរដ្ឋ យើង អាចសួរសំណួរច្បាស់លាស់ពី ភាពត្រឹមត្រូវនៃការឯកភាពគ្នា លើសម័យកាលអង្គរ។ សម័យអ ង្គរឬក៏ច ក្រភ ពអង្គរ គឺជាពាក្យសាមញ្ញមួយដែលគេ ប្រដ ើ ម ើ ប្ ន ី យា ិ យពស ី ម័យកា ល ចន្លោះពីឆ្នាំ៨០២គ.ស. គឺ
សម័យព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី២ ដែលសាងសង់រាជធានីនៅក្នុង តំបន់អង្គរ ទៅឆ្នាំ១៤៣១ ជា ពេលដែលអាណាចក្រនេះត្រូវ បានឈ្លានពានពីពួកកងទ័ព សៀម និងព្រះបាទពញាយ៉ាត ដែលបានភៀសព្រះកាយទៅ ភាគខាងកត ើ ដ ម ើ ប្ តា ី ង ំ រា ជ ធា នី ថ្មីរបស់ព្រះអង្គ។ នៅកង ្នុ ស ម័យកា លមានរយៈ ពេលជាង៦សតវត្សរ៍នេះ មាន ការផស ្លា ប ់ រូ្ដ ជា ច ន ើ្រ ដ ច ូ កា រដ ល ែ មាននៅសម័យកាលអង្គរ និង សម័យកាលមុនឆ្នាំ៨០២ និង ក្រោយឆ្នាំ១៤៣១នៃគ.ស.។ ការលើកឡើងពីការបង្រួប បង្រម ួ ន េះបា នមានទនា ំ ក់ទ ន ំ ង គ្នានឹងភូមិសាស្ត្រគឺ តំបន់អង្គរ ជាកន្លែងរាជធានីជាច្រើនតាំង នៅក្នុងស ម័យកាលនោះ។ ការ អះអាងនេះអាចត្រូវបានគេតវ៉ា បន្ថែមទ ៀតបើស ន ិ យ ង ើ ព ចា ិ រណាថា រាជធានីកោះកេរ ដែល ជារាជធានីរបស់ព្រះបាទជ័យ វរ្ម័នទី៤ ចន្លោះពីឆ្នាំ៩៣០ទៅ ៩៤៤នៃគ.ស. នោះគឺស្ថិតនៅ ចម្ងាយឆ្ងាយបំផុត១២៨ ឬ ១៤៨គីឡូម៉ែត្រពីទីរួមខេត្ត
សៀមរាបបច្ចុប្បន្នន េះ។ ជាតយ ួ ង ៉ា គឺមន ិ អាចទៅរច ួ ទេ ក្នុងការកាត់បន្ថយដើម្បីបង្រួប បង្រួមភាពចម្រុះនៃរចនាប័្មទដ៏ អស្ចារ្យនៅក្នុងតំបន់អង្គរនេះ។ ចូរយើងសាកគិតថា នៅក្នុង សតវត្សរ៍ទី១០ រយៈពេលទើប តែបា ន២ ៣ឆប ្នាំ ណ ៉ុ ្ណោះបានធ្វើ ឲ្យរាជធានីកោះកេរ រាងពីរ៉ាមីត មានការរក ី ច ម្រន ើ ច ន ្រើ ជា ងនៅ ប្រាសាទបន្ទាយស្រី។ បញ្ហាដ ស ៏ ខា ំ ន់ម យ ួ គ ន ឺ យា ិ យ រៀបរាប់ពីរជ្ជកាលព្រះបាទជ័យ វរ្ម័នទី៧ ។ ព្រះបាទអង្គនេះមាន សមត្ថភាពមិនធម្មតាមួយក្នុង ការដោះស្រាយភាពចម្រូង ចម្រាស។ រូបសំណាកដ៏ល្អបំផុតមយ ួ របស់ពះ្រ អង្គគរឺ ប ូ បដិមា ដែលមាន មុខរីកទូលាយ ភ្នែក ស្រទន់ គឺបង្ហាញពីភាពករុណា និងស្ងប់ស្ងាត់ តែពោរពេញ ដោយភាពរីករាយនៅក្នុងខ្លួន។ តថភាពបែបនេះនឹងធ្វើឲ្យយើង អាចភ្លេចគិតយ៉ាងងាយស្រួល ថា ព្រះបាទជ័យវរ្ម័នទី៧ គឺជា ក្សត្រដ៏មានវីរភាពអង់អាចមួយ អង្គ និងថា នៅក្រោមរជ្ជកាល អាណាចក្រខ្មែរអង្គនេះបាន
ឈានដល់សម័យកាលដ៏អស្ចារ្យ ប ំផុត។ ពត ឹ្រ កា ិ្ត រណ៍ដស ៏ ខា ំ ន់មយ ួ បាន កើតឡើងនៅក្នុងឆ្នាំ១១៧៧។ កងទ័ពចាមបានធ្វើដំណើរតាម ផ្លវូ ទ ក ឹ ទ ន្លម េ គ េ ង្គទន្លសា េ ប និង ស្ទឹងសៀមរាប។ កងទ័ពចាម បានចូលចត វាយប្រហារ និង ប្លនយ ់ កទឹកដ ីរាជធានីអង្គរ។ នៅពេលនោះមានប្រតិកម្ម តបភ្លាមៗ។ អនាគតព្រះបាទ ជ័យវរ្ម័នទី៧ ដែលបានវាយ ប្រហារតបតវិញនោះបានវាយ បំបាក់ចោរឈ្លានពានចាម និង ត្រូវបានឡើងគ្រងរាជជាស្ដេច នៅក្នុងឆ ្នាំ១១៨១។ ចាប់ព ព ី ល េ ព ្រះអ ង្គឡ ង ើ គ ង ្រ រាជ្យមក ព្រះពុទ្ធសាសនាបែប មហាយាន បា នកយ ្លា ជា សា ស- នាផវ្លូ កា រនៅក ង ្នុ អា ណាចក្រខ រែ្ម សម័យកាលនោះ។ ក្រៅ ពីរូប បដិមាព្រះពុទ្ធគង់សមាធិមាន នៅលើសត្វនាគជាច្រើនអង្គ ស្របពេលនោះដែលរូបបដិមា អតីតសាសនាហិណ្ឌូក៏ត្រូវបាន សាងសង់ឡ ង ើ ជា ប ន្តប ន្ទាបផ ់ ង ដែរ។ ដូច្នេះ ដោយមានការ ផ្លាស់ប្ដូរពីសាសនាហិណ្ឌូទៅ
សាសនាព្រះពុទ្ធ អ័ក្សពិភព លោកគឺលែងជាអង្គរវត្តទៀត ហើយ តែបានផ្លាស់ប្ដូរទៅជា ប្រាសាទបាយ័នវិញម្ដង។ អង្គរជាអាថ៌កំបាំង និងអង្គរ ជាប្រវត្តិសាស្ត្រ អង្គរវត្តគឺជាអ្នកប្រាប់ពីស្ថាបត្យក ម្មន កា ៃ រចុះស ម្រង ុ គ ្នា និង ជាប្រាសាទហិណ្ឌូដ៏ធំបំផុតនៅ ក្នុងពិភពលោកដូចនៅឥណ្ឌា ដែរ។ លើសពីនោះទៅទៀត រចនាប័្មទនៃប្រាសាទនៅតាម ដងភ្នំមួយត្រូវបានសាងសង់ តាមបប ែ ប ទសាសនាហណ ិ ្ឌូ តែ ប្រាសាទនៅតាមដងភ្នំមួយ ចំនួនទៀតត្រូវបានលេចរូបរាង ឡើងនៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជាដូច ជាអង្គរវត្ត និងបាយ័នជាដើម ដែលប សា ្រា ទទាង ំ ន េះម ន ិ មា ន នៅក្នុងប ្រទេសឥណ្ឌាទេ។ លោក Bruno Dagens បានកត់សម្គាល់មុននេះថា បើ សិនកម្មវិធីសាងសង់ប្រាសាទ មាននៅឥ ណ្ឌាបា នសម្រេច ម ន ែ នោះមានន័យថា ខ្មែរនឹងមាន បសា ្រា ទចន ើ្រ ជា ងឥណ្ឌា។ មយ ្ ង ៉ា វិញទ ៀតរវាងរប ូ ភា ពឥណ្ឌានិង
រូបភាពរបស់ខ្មែរគឺមានលក្ខណ ខុសគ្នាឆ្ងាយដែលអាចពន្យល់ បានថាសូមប្ ត ី រែ ប ូ ប ដិមាថ ៗ ី្ម ន ះេ ដែលត ណា ំ ងឲយ្ ព ្រះវស ិ ្ណុ ឬក៏ម ខ ុ មាត់របស់ពះ្រ សវិ ៈគខ ឺ ស ុ ដាច់គ្នា ស្រឡះពីមុខមាត់របស់តួអង្គ ឬក៏សិល្បៈឥណ្ឌា។ បញ្ហាសាសនាគមា ឺ នសារៈសំខាន់ដូចគ្នា។ អារ្យធម៌ខ្មែរគឺជា អារ្យធម៌តែមួយគត់នៅក្នុងឧប- ទ្វីបអាស៊ីអាគ្នេយ៍ដែលគោរព កាន់ជាបន្តបន្ទាប់នូវសាសនា ហិណ្ឌូ ពុទ្ធសាសនាមហាយាន និងថេរវាទហើយបា នរម ួ ប ញ្ចល ូ សាសនាទាំងនោះទៅជាពិធី សាសនារបស់ប្រជាជនកាន់តែ ច្រើនទៅៗ និងបន្តរហូតដល់ បច្ចុប្បន្នន េះ។ បញ្ហាន េះបា នធឲ ្វើ យ្ យ ង ើ មា ន ការគត ិ ព ចា ិ រណាចណ ំ ច ុ ស ខា ំ ន់ មួយគឺ អារ្យធម៌ខ ្មែរមិនខុសអ្វីពី សម័យអង្គរទេនិយាយជារួម ឬក៏ជាពិសេសនៅសម័យអង្គរ វត្ត។ ផ្ទយ ុ ទៅ វញ ិ សម័យអ ង្គរគ ឺ ជាសម័យកាលបង្កើតឲ្យមាន វប្បធម៌នេះដែលមានមកតាំងពី មុនឆ ្នាំ៨០២ និងប ន្តមានរហូត ដល់ឆ្នាំ១៤៣១៕ PN
១០
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
ភ្ញៀវទស េ ចរឡាវមកទស្សនាបទ ្រ ស េ កម្ពជា ុ មា ស្នាមញញឹមដរា៏ ក់ទាក់របស់ពលរដ្ឋកម្ពជា ុ គជា ឺ ទព្រ យ្ ដថ ៏ ថ ៃ្ល ស ្លា ម្រាបទា ់ ក់ទាញកណ ំ នើ ភៀ្ញ វទស េ ចរបរទេសចល ូ មកកាន់រាជាណាចក្រនះេ Stuart Alan Becker លោក អាង គឹមអ ៀង ប្រធាន សមាគមទីភក ្នា ងា ់ រទស េ ចរណ៍ កម្ពុជា បានចំណាយពេលវេលា របស់លោ កផល ្ត ន ់ វូ បទសម្ភាសជា មួយ លោក Stuart Alan Becker (ស្ទត ួ អេឡន េ បេឃរ័ ) ការីនិពន្ធរបស់កាសែតភ្នំពេញ ប៉ុស្តិ៍ អំពីសារៈសំខាន់នៃរតនវត្ថុ ដែលក ព ំ ង ុ តែ រួមច ណ ំ ក ែ ដ ល់កា រ អភិវឌ្ឍវស ិ យ ័ ឧ ស្សាហ កម្មទ ស េ ចរណ៍នៅ ពះ្រ រា ជា ណាចក្រក ម្ពជា ុ និងនិន្នាការខ្លះៗ ទាក់ទិននឹង ភ្ញៀវទេសចរបរទេសដែលមក ទស្សនាទក ឹ ដីដ៏ស្រសប ់ វរនេះ។ តើវាមានសារៈសំខាន់យ៉ាង ណាការដែលកម្ពុជាធ្វើជាម្ចាស់ ផ្ទះនក ៃ ច ិ ប ្ច ជ ្រ គ ំ ុ ណៈកម្មាធកា ិ រប-េ តិកភណ្ឌពិភពលោកនៅក្នុងឆ្នាំ ២០១៣នេះ? ខ្ញគ ុំ ត ិ ថា នេះគ ជា ឺ ឱ កាសមយ ួ ដ៏ប ព ្រ ៃ និងសំ ខាន់ស ម្រាបប ់ ជា ្រ
ពលរដ្ឋកម្ពុជា ជាពិសេសគឺ សម្រាបផ ់ ក ្នែ ឧ ស្សាហ កម្មទ ស េ - ចរណ៍ពោលគឺវាម ន ិ ម ន ែ ស ខា ំ ន់ ត្រឹមតែកិច្ចការទាក់ទងនឹងវប្បធម៌ប៉ុណ្ណោះទេ កិច្ចប្រជុំនេះ គឺវា មានអត្ថន យ ័ ខ្លាង ំ ណា ស់សម្រា ប់ វិស័យទេ សចរណ៍។ តើកន្លែងណាជាកន្លែងដែល ល្បល ី បា ្ ញប ផ ំ ត ុ នៅ ក ម្ពជា ុ ស ម្រាប់ ភ្ញៀវទេសចរទៅទ ស្សនា? អង្គរវត្ត គឺជា គោលដៅទីមួយ ពោលគឺមានភៀ្ញ វទស េ ចរប្រមាណជាង៣០ភាគរយ ដ ល ែ គ េ មកទស្សនាត្រឹមតែខេត្តសៀម រាប ដែលសំ ដៅចំ ពោះបសាទ ្រា អង្គរវត្តតែម្តង។ តើមា នជ ង ើ ហោ ះហរើ ព ទ ី ណា ី ខ្លះមកកាន់ខេត្តសៀមរាប? ជើងហោះហរើ ត្រងស ់ ដៅ ំ មក ខេតស ្ត ៀមរាបគមា ឺ នមកពទ ី ក ី ង ្រុ បាងកកហូជ ម ី ញ ិ ហា ណ យ ូ វ ៀង- ចន្ទន៍ ប៉ាកសេ សិង្ហបុរី គូឡា- ឡាំពួ ស េអ៊ូល និងក្វាវចូវ។
ក្រៅពីជាប្រធានសមាគមទី ភ្នាកងា ់ រទស េ ចរណ៍ក ម្ពជា ុ លោក ក៏ជាអក ្ន ចាត់ការទទៅ ូ និងជា ប -្រ ធានក្រុមហ៊ុន ទេសចរណ៍ម ហា អង្គរដូចះេ្ន សំ ណរួ ថាតស ើ វា េ ក ម្ម ទស េ ច រណ៍អ ខ ី្វ ះ្ល ដ ល ែ លោ កបាន ផ្តល? ់ ហ យ ើ ត ព ើ ល េ ណា ជា ព ល េ ដែលមា នភៀ្ញ វចន ើ្រ ហើយក ន្លង ែ ណាខ្លះដែលល្បីហើយភ្ញៀវចង់ ទៅទស្សនា? យើងបានផ្តល់នូវសេវាកម្ម បែបក្លាសក ិុ ដច ូ ជា ដំណរើ ទស េ - ចរណ៍តាមតំបន់បេតិកភណ្ឌ ដល ែ យង ើ កព ំ ង ុ ផល ្ត ព ់ រី យៈពល េ ៣ថ្ងៃទៅ ២សប្តាហ៍។ ជួនកា ល សេវាកម្មនេះគឺចាប់ផ្តើមចេញ មកតាំងពីព្រំដែនឡាវជួនកា ល ចាប់ផ្តើមមកពីខេត្តសៀមរាប និងជួនកាលទៀត គឺចាប់ផ្តើម ចេញពីភ្នំពេញ។ ភ្ញៀវទេស- ចរអាចនឹងចំណាយពេលវេលា ពីរយប់នៅភ្នំពេញ ៣ឬ៤យប់ នៅសៀមរាបអង្គរ ឬជន ួ កា ល គឺ
២យប់នៅបាត់ដំបង ហើយជួន កាលក៏នៅខេត្តព្រះសីហនុ ពី ២យប់ទៅ៣យប់ក៏មានដែរ។ ដំណើរក ម្សាន្តតា មរបៀបនេះ គឺ អាចមានតម្លៃប្រមាណជា ចាប់ ពី៨០០ដល ុ រ្លា ទៅ ដល់ ១.៥០០ ដុល្លារ។ ជាប្រក្រតីភ្ញៀវទេស- ចរបែបនេះ គឺធ្វើដំណើរទស េ ចរណ៍តាមរថយន្តកង ុ្រ ហយ ើ តម្លៃវិញ គឺផ្អែកទៅតាមចំនួន មនុស្ស និងគុណភាពនៃសេវា កម្ម សណ្ឋាគារ និងម ្ហូបអាហារ ដែលពួកគ េចង់បា ន។ តើភៀ្ញ វទស េ ចរដល ែ មកទស្សនាកម្ពុជាមកពីទណា ី ខ្លះ? កាលពឆ ី ទៅ ្នាំ ( ២០១២) នៅ ទូទាង ំ បទ ្រ ស េ ភ្ញៀវទស េ ចរវៀត- ណាមជាប់ល ដា ំ ប់ថក ្នា ទ ់ ១ ី បន្ទាប់ មកគច ឺ ន ិ ជាប់ល ដា ំ ប់ទ ២ ី ក រ ូ ទ ៉េ ី ៣ជ ប៉ន ុ ទ ៤ ី និងឡា វ ទី៥។ ភ្ញៀវ ទេសចរពីឡាវមានការកើនខ្ពស់ ខ្លាំងមែនទែន។ ភ្ញៀវទេសចរពី បារាំង អង់គ ្លេស អាមេរិក ទាំង
អស់នេះគឺស្ថិតនៅក្នុងចំណោម ភ្ញៀវទេសចរបរទេសដែលចូល មកទស្សនាកម្ពុជាច្រើនជាងគេ ផងដែរ។ តើភ ្ញៀវទស េ ច រមកពប ី ទ ្រ ស េ ណាដែលលោកឃើញថា មាន កំណើនខ ្ពស់ជាងគេ? ភ្ញៀវទេសចរជនជាតិឡាវ កំពុងមា នសន្ទះុ ក ន ើ ឡ ង ើ ខ្លាង ំ ម ន ែ ទែន បន្ទាបម ់ កគវ ឺ ៀតណាម លំដាប់ទី ២ និងចិននៅទី៣។ ពល េ ដល ែ លោកនៅកង ុ ្ន វ័យ កុមារ លោករស់នៅក្នុងសម័យ ខ្មែរក្រហម ហើយឪពុករបស់ លោក បានស្លាបដោ ់ យអត់ឃ ន ្លា ហើយឥឡូវនេះ ការងាររបស់ លោកកំពុងតែប្រសើរឡើង ដោយលោកគឺជាឪពុករបស់ កុមារពីររប ូ ហ យ ើ ម ន ិ ត ប៉ ែ ណ ុ ្ណោះ ក្រម ុ ហ ន ុ៊ របស់លោ ក មានមនុសស្ ចំនន ួ ១ ០នាក់ កំពង ុ ប ព ំ ញ េ ការងារជាម យ ួ លោ ក ដូចះេ្ន តើលោ ក យល់ឃញ ើ យង ៉ា ដច ូ មច េ ្ត ដរែ ចំ-
ពោះអនាគតសម្រាប់កម្ពុជា? ខ្ញុំពិតជាមានអារម្មណ៍វិជ្ជមាន ជាប្រាកដអំពីកំណើននៃវិស័យ ទេសចរណ៍ នៅក្នុងប្រទេស កម្ពុជា។ ខ្ញុំមានជំនឿជឿជាក់ថា វិស័យទេសចរណ៍នៅក្នុងប្រទេសនឹងបន្តកើនឡើងស្របទៅ តាមទស្សនវិស័យរបស់ក្រសួង ទេសចរណ៍ ហើយកើនឡើង កាន់តែខ្លាំងថែមទៀត ដោយ សារតែរមណីដ្ឋានទេសចរណ៍ នីមួយៗ នៅក្នុងប្រទេសកម្ពុជា គឺជារមណីយដ្ឋានល្អឯកពិត ប្រាកដហើយល ប្ ល ី បា ្ ញជាអ ន្តរ- ជាតិ។ ជាក់ស្តែងប្រាសាទអង្គរ វត្ត គឺម ន ិ គ ន ្រា ត ់ ជា ែ សម្បតិប ្ត ត េ -ិ កភណ្ឌព ភ ិ ពលោកតមួ ែ យនោះទេ ប៉ន ុ ប្រា ែ្ត សាទអង្គរវត្ត ក៏ជាអច្ឆរិយៈមួយនៅក្នុងចំណោម អច្ឆរិយៈទាង ំ ៧ នៅលព ើ ភ ិ ពលោក។ តើក ន្លង ែ ណា ផ ស្ ង េ ទ ៀតដល ែ ភ្ញៀវភា គចន ្រើ គ ទៅ េ ទ ស្សនា? អង្គរវត្តនៅខេត្តសៀមរាប
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com
១១
មានកណ ំ ន ើ កន ើ ឡើងខ្ពសប ់ ផ ំ ត ុ ប្រាសាទព្រះវហា ិ រ កោះករេ នៅ ក្នុងខ េត្តព្រះវិហារ ប្រាសាទបឹង មាលា នៅជិតខេត្តសៀមរាប បន្ទាយឆ រ្មា នៅខត េ ប ្ត ន្ទាយមា ន ជ័យ ប្រាសាទព្រះខ័នកំពង់ ស្វាយ ដែលនៅក្នុងខេត្តព្រះ- វិហារ ផងដែរ។ នៅខេត្តតាកែវ គឺជាប្រភពនៃ អារ្យធម៌ដ៏ចំណាស់របស់កម្ពុជា ទីនោះមានបសា ្រា ទប រា ុ ណមន ុ សម័យអង្គរដ៏ល្បីល្បាញដែល មានតាំងពីសតវត្សរ៍ទី៥។ ក្រៅ ពីនេះយើងក៏មានសម្បត្តិធម្ម- ជាតិជាឆ្នេរសមុទ្រស្រស់ស្អាត នៅភាគខាងតប្ ង ូ ប ទ ្រ ស េ ។ ភ្ញៀវ ទេសចរ របស់យើងតង ែ តែរីក- រាយជាមួយនឹងទស្សនីយភាព នៅតំបន់ឆ្នេរនាខេត្តព្រះសីហនុ កំពូលភ្នំបូកគោ នៅកំពត និង ព្រៃកោ ងកា ងដល ែ មា នបមា ្រ ណ ជាង៥ម៉ន ឺ ហក ិ តា។ យើងមាន រមណីយដ្ឋានអក េ ទ ូ ស េ ចរណ៍ នៅជុំវិញតំបន់ភ្នំ ដែលលាត សន្ធឹងពីខេត្តកោះកុងដល់ខេត្ត ព្រះស ហ ី នុ ន ង ិ តា មជ រួ ភ ក ្នំ វា ្រ ញ នៅជាប់នឹងត ំបន់ឆ ្នេរផងដែរ។
នៅឯភាគឦសាននប ៃ ទ រ្ ស េ កម្ពុជា យើងក៏មានតំបន់អេកូ- ទេសចរណ៍នៅខេត្តមណ្ឌលគិរី រតនគរិ ី ស្ទង ឹ តង ្រែ និងកច ្រ ះេ ។ យើងក៏មានខ្សែចង្វាក់ដំណើរ កម្សាន្តនៅតាមបណ្តោយដង ទន្លេមេគង្គ ចាប់ពីព្រំដែនឡាវ រហូតដល់ខេត្តក្រចេះ ដែលគួរ ជាទីចាប់អារម្មណ៍ ដោយសារ ទេសភា ពសស ្រ ត ់ កា ្រ ល ហើយ អ្វីដែលភ្ញៀវទេសចរចាប់អា- រម្មណ៍បំផុតនោះ គឺពួកគេអាច ទស្សនាត្រីផ្សោតទន្លេមេគង្គដ៏ កម្របានដោយងាយផងដែរ។ ប្រសន ិ ប លោ ើ កកឡ ្រ ក េ ម ល ើ ទីកន្លង ែ ទាង ំ អស់នោះ តក ើ ន្លង ែ ណាជាកន្លង ែ ដល ែ មានកណ ំ ើន ខ្ពស់ជាងគេ? តំបន់ឆ្នេរនៅខេត្តព្រះសីហនុ និងត ប ំ ន់នៅ ភ ម ូ ភា ិ គឦសាន គឺ កំពុងមានសន្ទុះភាគរយកើន ឡើងខ ស ្ព ។ ់ នៅភម ូ ភា ិ គឦសាន យើងនៅត្រូវការហេដ្ឋារចនា សម្ព័ន្ធច្រើនឡើងថែមទៀតដូច ជា សណ្ឋាគារ ភោជនីយដ្ឋាន ជាដើម។ ខេត្តបាត់ដំបងក៏ជាទី
កន្លែងដែលកំពុងមានកំណើន ភ្ញៀវទេសចរផងដែរ។ ដោយ ឡែកបណ្តាខេត្តនៅជុំវិញបឹង ទន្លេសាប ក៏ជាកន្លែងដែល យើងរំពឹងថា នឹងទទួលបាន អត្រាភ្ញៀវកើនឡ ើងផងដែរ។ តើអ ទៅ ី្វ ដ ល ែ ជា ប ញ្ហាប ឈ ្រ ម សមប ្រា វ់ ស ិ យ ័ ឧស្សាហកម្មទស េ ចរណ៍នៅក ្នុងប ្រទេសកម្ពុជា? យើងត្រូវការកែលម្អគុណ ភាពហេដ្ឋារចនាសម្ព័ន្ធរបស់ យើង។ បណ្តាញផ្លូវថ្នល់គឺមាន ហើយ តែគុណភាពត្រូវការកែ លំអរបន្ថែមទៀត។ យើងក៏ត្រូវ ការឲ្យមានជើងហោះហើរទៅ អឺរ៉ុប ទៅអាមេរិក និងទៅជប៉ុន ឲ្យបានច្រើន។ ឥឡូវនេះ យើង មានអ រ៊ែ បឺឡ ន ិ គឺមា នជង ើ ហោ ះ ហើរដោយផ្ទាល់មកកាន់ខេត្ត សៀមរាប យើងក៏មានកាតា អ៊រែ វ៉េ ហោ ះហរើ ត ង ្រ ម ់ កភព ្នំ ញ េ ផងដែរ តែយើងក៏ត្រូវការមាន ជើងហោ ះហរើ ព ឥ ី ណ្ឌាផ ងដរែ ។ ឥឡូវនេះយើងមានជើងហោះ ហើរទៅចិនមានចំនួនច ្រើន តែ យើងតវូ្រ ការបន្ថម ែ ទៀត។សមា-
គមន៍ទីភ្នាក់ងារទេសចរណ៍ របស់យ ង ើ ក៏ត វូ្រ កា រកល ែ ម្អទ ៀត ផងដរែ ហើយខ គ ្ញុំ ត ិ ថា យើងត វ្រូ ការនូវការផ្សព្វផ្សាយច្រើនថែម ទៀត ហើយក៏ត្រូវការថវិកាពី រដ្ឋាភិបាលដើមប្ ីជំរុញការផ្សព្វ- ផ្សាយនេះផងដែរ។ តើអ ទៅ ្វី ដ ល ែ ជា សា រៈសខា ំ ន់ នៃបេតិកភណ្ឌរ បស់កម្ពុជា ? បេតិកភណ្ឌរបស់យើងគឺជា ស្នាដៃឯកនៃមហាប្រាសាទសិលាជាច្រើន នៅក្នុងចំណោម ស្នាដៃឯកនានារបស់មនុស្ស ជាតិ ហើយមនុស្សទាំងឡាយ គេត្រូវតែមកមើលឲ្យឃើញ ដោយផ្ទាល់ភ្នែក។ បេតិកភណ្ឌ គឺជាអរិយធម៌ដ៏អស្ចារ្យមួយ ដែលគ អា េ ចនង ឹ ឃ ញ ើ ភ ស ័ តា ្តុ ង ពីអតីតកាលជាក់ស្តែងបាន។ បុព្វបុរសរបស់យើងដែលបាន កសាងប្រាសាទរយពាន់ទាំង នេះ គឺនៅតែបន្តស ្ថិតនៅជាម្លប់ នៅតាមប្រាសាទទាំងនោះ។ នៅពីរ៉ាមីតប្រជាពលរដ្ឋជិត ឆ្ងាយជា ច ន ្រើ គឺជា ភ ្ញៀវទេសច រ ថ្មីរបស់គេព្រោះការផ្សព្វផ្សាយ
លោក អាង គឹមអ ៀង ប្រធានសមាគមទីភ្នាក់ងារទេសចរណ៍កម្ពុជា។ របស់គេទូលំទូលាយណាស់ ប៉ុន្តែយើងនៅកម្ពុជាគឺនៅតែ កម្ពុជានៅឡើយ ។ តើអ្វីដែលលោកគិតថាជា ទ្រព្យសម្បត្តិដ៏អស្ចារ្យបំផុត របស់កម្ពុជា? ប្រាកដណាស់ ទ្រព្យសម្បតិ្ត នោះ គឺប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជា។ ប្រជាពលរដ្ឋកម្ពុជាគឺជាប្រជា ពលរដ្ឋដែលមានស្នាមញញឹម ស្រស់ស្រាយ និងស្មោះត្រង់។ គុណវឌ្ឍន៍នៃស្នាមញញឹមនេះ គឺព បា ិ ករកណាស់។ ប្រជាព ល- រដ្ឋកម្ពុជាជាទូទៅគឺសម្បូរស្នាម ញញឹម ពោលគឺមិនមែនតែអ្នក ដែលធកា ើ្វ រនៅកង ុ្ន វស ិ យ ័ ទស េ ចរណ៍នោះទេ។ ភ្ញៀវទេសចរ
អាចនឹងរកឃើញស្នាមញញឹម នេះយ៉ាងងាយស្រួល នៅតាម តំបន់ជ នបទ តាមបណ្តោយដ ង ទន្លេ តាមបណ្តោយផ្លូវ ហើយ សូម្បីតែពួកគ េកំពុងជ ិះក្របី ក៏ ពួកគ អា េ ចផ ល ្ត ន ់ វូ ស ម ្នា ញ ញឹម រាក់ទា ក់ដ ស ៏ ស ្រ ស ់ យ ្រា ទៅ កា ន់ ភ្ញៀវទស េ ចរទាង ំ ឡាយផងដរែ ។ តើកា រអភិវឌ្ឍនៅកង ្នុ ប ទ ្រ ស េ កម្ពជា ុ នៅ ព ល េ ប ច្ចប ុ ប្ ន្នន ះេ ស្ថត ិ នៅក្នុងដំណាក់កា លអ្វី? យើងកំពុងតែស្ថិតនៅក្នុងដំណាក់កាលអភិវឌ្ឍន៍ កែលម្អ និងឈានឡើងទៅមួយកម្រិត ទៀត។ ការរក ី ច ម្រើនរបស់ជា តិ គឺវា ដ រើ តា មការរក ី ច មន ើ ្រ ន ស ៃ ង្គម មនុស្សកម្ពុជា៕MN
១២
ebtikPNÐkm<úCa
ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com