130614-Heritage_PK

របាយការណ៍ពស ិ ស េ កាសែត ភ្នព ំ ញ េ ប៉ស ុ ិ៍្ត

ebtikPNÐkm<úCa

CAMBODIA

WHC 37th2013

សរសេរ និង​រៀបរៀងឡើង​ដោយ Stuart Alan Becker​- មឿន ញាណ

២

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

ប្រាសាទ​អង្គរវត្តគជា ឺ ឃ្លាងំ ​សម្បត្តប ិ តេ កិ ភណ្ឌដស ៏ មប្ រូ បបែ នៃ វប្បធម៌ សាសនា និងចារឹកច្បាស់លាស់អពំ ប ី វ្រ ត្តសា ិ សក្ត្រ ម្ពជា ុ Jean-Michel Filippi នៅ​ខែ​កញ្ញា​ឆ្នាំ​១៨៦២ ជា​ ពេល​ដែល​ប្រទេស​កម្ពុជា​មិន​ ទាន់ស ​ ត ្ថិ នៅ ​ ក ​ ្រោមកា ​ រ​គ្របគ ​់ ង ្រ ​ ពីប្រទេស​បារាំង​នៅ​ឡើយ​នោះ លោក Admiral Bonnard បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ភ្នំឧដុង្គ​ ដែលនៅ ​ ព ​ ល េ នោ ​ ះ​គជា ​ឺ រា ​ ជ​ធានី​ របស់ព ​ ះ្រ បា ​ ទ​នរោត្តមទ ​១ ី ​ហើយ​ បន្ទាប់​មក​បន្ត​ដំណើរ​ទៅ​កាន់​ ខេត្ត​សៀម​រាប​។ នេះ​គឺ​ជាការ​ធ្វើ​ ដំណើរ​លើក​ទី​មួយ​ហើយ​ដែល​ មន្ត្រី​ជាន់​ខ្ពស់​ម្នាក់​របស់​បារាំង​ បាន​សរ​សេរ​របាយ​ការណ៍​មួយ​ ស្ដីពី​ប្រាសាទ​អង្គរ​ដ៏ល្បី​ល្បាញ​ របស់កម្ពុជា។ លោក Bonnard បាន​សរ-​ សេរ​ថា៖ «កេរ​តំណែល​ ប្រវត្តិសាស្ត​្រ និងសាសនា​នអ ​ៃ ក ្ន ដ ​ ល ែ រលាយ​បាត់​ខ្លួន​នៅ​ទីនេះ​បាន​ បង្ហាញឲ ​ យ្ ឃ ​ ញ ើ ដ ​ ល់ខ ​ ស្ ច ​ែ ក្ខរ​ុ បស់​ អ្នក​ដល ែ ​នៅ​មាន​មន្ទល ិ ​សងស្ យ ័ ​ លែង​ប​ដិសេធ​បាន​ទៀត​ថា​ ​ប្រទេសក ​ ម្ពជា ុ ដ ​ ល ែ មា ​ ន​ភាព​កក ​្រី ​្រ សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ​អាច​ធ្លាប់​មាន និង​ អាច​នៅ​តែ​មាន​អ្នក​សូន្យ​រូប​ដ៏​ អស្ចារយ្ ​និងអ ​ក ្ន មា ​ ន​សច េ ក ​ព ​្ដី យា ្ -​ យាម​ដ៏​អង់​អាច​ដដែល​»។ អ្វី​ដែល​ត្រូវចងចាំ​ពី​ពាក្យ​សម្ដី​ របស់​លោក Bonnard នោះ​គឺ​ អ្នកដែលរ​លាយ​បាត់ខ ​ន ួ្ល បទ ្រ ស េ ​ កម្ពុជា​ដែល​មាន​ភាព​ក្រី​ក្រ ​និង​ អ្នក​សូន្យ​រូប​ដ៏​អស្ចារ្យ​។ នៅ​ពេល​នោះ​ ខណៈ​ប្រទេស​ បារាំង​បាន​មាន​បំណង​ពង្រីក​

ឥទ្ធព ិ ល ​ ខ ​ន ្លួ នៅ ​ ក ​ង ្នុ តំបន់ឆ ​ យ ្ងា ៗ ​​ ហួស​ពី​ការ​ធ្វើ​អាណា​និគម​ក្នុង​ ឥណ្ឌូ​ចិន​ដ៏​តូច​របស់​ខ្លួន​នេះ​ សម័យ​អាណា​និគម​បារាំង​(ឆ្នាំ​ ១៨៦៣ដល់​ឆ្នាំ​១៩៥៣)​ លើបទ ្រ ស េ ក ​ ម្ពជា ុ ន ​ង ឹ ប ​ ង្ហាញឲ ​ ្យ​ ឃើញព ​ត ិ ប ​ ក ្រា ដ​កង ុ្ន ព ​ ល េ ឆា ​ ប់ៗ​ ខាង​មុខ​នេះ។ ពីរ​បី​ខែ​ក្រោយ​មក​ វា​ដល់​វេន​ លោកឧត្ដម​នាវី​ de la Grandire ដ ​ ល ែ ត ​ វ្រូ ធ ​ ដ ​្វើ ណ ំ រើ ម ​ ក​ខត េ ​្ត សៀម​រាបវិញ​មង ្ដ ។ លោក ​ឧត្ដម​ នាវី​ de la Grandire គឺ​ជា​អ្នក​ គ្រប់​គ្រងផ្នែក​យោធា​នៅ​តប ំ ន់​ ឥណ្ឌ​ច ូ ន ិ ​ (ការ​ធ​អា ើ្វ ណា​នគ ិ ម​ ដំបូង​របស់​បារាំង​នៅ​ក្នុង តំបន់​ ចុង​បូព៌ា)។ នោះ​គឺ​ជា​ឱកាស​ ដែលគេ​ប្រើ​ដើម្បី​គ្រប់​គ្រង​តំបន់​ «ប្រាសាទ​​អង្គរ​ដ៏​អស្ចារ្យ»​នេះ​ ជា​លើក​ដំបូង​។ គេ​ត្រូវ​តែ​កត់​ សម្គាលថា ​់ នៅ​សម័យនោ ​ ះ​ប្រាសាទ​​អង្គរ​គឺស្ថិត​នៅ​ក្រោម​ការ​ ត្រត ួ ត ​ រ​្រា បស់ស ​ ៀម​នៅឡ ​ យ ើ ទ ​ ​េ ហើយ​បាន​ប្រគល់​វា​មក​កម្ពុជា​ វិញទ ​ ប ើ ត ​ ឆ ​ែ ១ ​្នាំ ៩០៧​បណ ៉ុ ្ណោះ។ ​ លោក De la Grandire ពិតជា ​ ​ បាន​ធដ ​្វើ ណ ំ រើ ទៅ ​ ល ​ ង េ ប ​ សា ្រា ទ​ មែន បើ​ទោះ​បី​ជា​ប្រាសាទ​ទាំង​ នោះ​គឺ​ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​ដែន​ដី​ របស់​កម្ពុជាក៏ដោ ​ យ​​។​ ជា​សម្គាល​់ អ្នកកា ​ សែតបា ​ រាំង​ មក​ពី​កាសែត​Le Courrier de Saigon មាន​​ការ​ច្របូក​ច្របល់​ យល់​ពាក្យ​ថា «mines»​ជំនួស​ ឲយ្ ពា ​ កយ្ «​ ruins»​។ ចម្លយ ើ ដ ​ហ ៏ ត ្ម ​់ ចត់​គឺ​បាន​មក​ពី​កាសែត​ភាសា

ទេវរូបដល ែ ស្ថាបនាឡើងនាសតវតស្ រ៍ទ៦ ី (រូបឆ្វង េ ) និងទេវរូបនៅសតវតស្ រ៍ទ៩ ី នាសម័យអង្គរ។ អង់​គ្លេសរបស់​ប្រទេស​សិង្ហ​បុរី​ ដែល​មាន​ការ​ពយ ួ ្រ ​បារម្ភ​ព​ម ី ហិច​-្ឆ តា​របស់​បារាំង​ នៅក្នុង​តំបន់​ដ៏​ សម្បូរ​ធន​ធាន​នេះ​។ ក្រោយស ​ ត​វត្សរ៍ទ ​១ ​ី ៥មក​នៅ ​ ​

ប្រទស េ ក ​ ម្ពជា ុ ​ប ​ សា ្រា ទ​អង្គរត ​ វ្រូ ​ បាន​ព ​ ល​រដ្ឋខ ​ ្មែររ​ស់នៅ ​ ក ​ង ្នុ ត ​ប ំ ន់​ ក្បែរ​នោះ​ចាត់​ទុក​ជា​ទីកន្លែង​ សាសនា​ដ ​ស ​៏ ខា ំ ន់ម ​ ន ែ ​តែវាព ​ត ិ ​ ជា​មិន​ត្រូវ​បាន​ចាត់​ទុក​ថា​ជា​

និមត ិ រ​្ត ប ូ ន ​ មោ ​ៃ ទន​ភាព​ជាតិនោ ​ ះ​ ឡើយ​ទេ​។ ភ្លាមៗ​បន្ទាប់​ពី​មាន​នឹម​អាណា​និគមបារាំង​ (ឆ្នាំ​១៨៦៣ ដល់​ឆ្នាំ​១៩៥៣)នោះ​​ជា​ឧទាហរណ៍ប ​ សា ្រា ទ​អង្គរ​បាន​បង្ហាញ​ ឲ្យ​ឃើញ​ពី​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​កម្ពុជា​ ជា​​ផ្លូវ​ការ​ដូច​ដែល​លោក Penny Edwards បាន​លើកឡ ​ ើង​ ថា៖ «​អង្គរ​ត្រូវ​បាន​សាង​សង់​ ឡើង​វ​ិញ​ទាំង​ជាតំណាង​មោទន​ ភាពជាតិ​ខ្មែរ​ និង​ជាពេល​វេលា​

ដែល​មិន​អាច​យក​មក​វិញ​បាន​ មិនស ​ ម្រេចបា ​ ន​និងម ​ន ិ អា ​ ចទៅ​ រួច​នវូ ​ភាពសុកត ឹ្រ យ្ ​ខាង​វប្ប​ធម៌»។​​ ចំពោះ​អាណា​ពយា ្ បា ​ ល​បា ​ រាំង​ វិញ​ អ្វី​ដែលមិន​បាន​សម្រេច​ នោះ ​គឺ​ការ​មិន​សូវ​បាន​ផ្ដល់​ឲ្យ​ ព្រះរា ​ ជា​ណាច​កក ​្រ ម្ពជា ុ ន ​ វូ រ​ចនា​ សម្ពន ័ ម ​្ធ នោ​គមន៍វ​ជ ិ ថ ​្ជា ទ ​្មី ​េ អំពថា ​ី ​ តើ​អង្គរ​វត្ត​មួយ​ណា​ដែល​នឹង​ ក្លាយ​ជា​ធាតុ​ដ៏​សំខាន់​។​ ចាប់​ពីពេល​នោះ​មក ​ប្រវត្តិ-​ សាស្តក ​្រ ម្ពជា ុ ន ​ង ឹ ត ​ វូ្រ មា ​ ន​នទា ិ ន-​ កថា​ពរី ផ ​ ក ្នែ គ ​ម ​ឺ យ ួ ផ ​ ក ្នែ ន ​ យា ិ យ​ ពី​ភាព​​អស្ចារ្យ​សម័យ​មុន ​និង​ មួយផ ​ ក ្នែ ទ ​ ៀត​នយា ិ យ​ពភា ​ី ព​ចុះ​ ខ្សោយ​នៅពេល​បច្ចុប្ប​ន្ន​គឺមាន​ ន័យថា ​ អ ​ ង្គរវ​ត្តជា ​ ន ​ម ិ ត ិ រ​្ត ប ូ ន ​ ភា ​ៃ ព​ ដ៏​អស្ចារ្យ​និងភា ​ ព​ចុះ​ខ្សោយ​។​ អាណា​ពយា ្ បា ​ ល​បារាំង ស ​ ម្រាប​់ ផ្នែក​ខ្លះៗ​របស់​ខ្លួន​គឺ​អន្ទះ​សា ពេក​ក្នុង​ការ​​ស្ម័គ​ចិត្ត​ជួយ​កម្ពុជា​ ឲ្យ​ងើប​ឡើង​វិញ​ដូច​សម័យ​អង្គរ​ ដ៏​អស្ចារ្យ។​ ដោយ​​មិន​ងាយ​ស្រួល​ពេក​ នោះ កិចព ​្ច ម ្រ ព ​ ្រៀង​អាច​តវ្រូ បា ​ ន​ លើក​ឡើង​តាម​លក្ខណៈ​ដូច​ តទៅ​៖ អង្គរ​វត្ត​គឺ​ជា​តឹក​តាំង​ ដែល​បទ ្រ ស េ ​កម្ពជា ុ ធ្លាប​មា ់ ន​ប-្រ វតិ្ត​សាស្ត្រ​ដ៏​មហស្ចារ្យ​មុន​ពេល​ មាន​ការ​ធ្លាក់​ចុះ​ខ្លាំងបែប​នេះ​។ អាណា​ពយា ្ បា ​ ល​បារាំងនៅ ​ ទ ​ នោ ី ះ​ ត្រូវ​ជួយ​ពល​រដ្ឋ​កម្ពុជា​ឲ្យ​ងើប​ ឡើង​វិញ​ ដូច​សម័យ​ដ៏​អស្ចារ្យ​ កាលព​ី​មុន។ ​ ភ័ស្តុ​តាង​នេះ​អាច​ ត្រវូ ​បាន​​គ​ម េ ល ើ ​ឃញ ើ ​ការ​ពត ិ ​ថា​ បារាំងគឺ​អ្នក​ដែល​បាន​​រក​ឃើញ​ អង្គរវ​ត្តឡ ​ ង ើ វ​ញ ិ ម ​ ន ែ ​ហើយក ​ ជា ​៏ ​ អ្នក​ស្ដារឡ ​ ើង​វិញ​ផង​ដែរ​។​ អ្វី​ៗគ្រប់​យ៉ាង​ត្រូវ​បាន​គ្រោង​ ទុក​រច ួ ​ និង​បប ្រា ​់ លម្អត ិ ​អស់​ ហើយ។ ជា​ឧទាហរណ៍​«ការរក​ ឃើញ​អង្គរ​គឺ​ជា​ពិតដោយ​​បិតា Bouillevaux ត ​ ទៅទំព័រ ៨...

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

ebtikPNÐkm<úCa

៣

​ បនាយក​រដ្ឋ​មន្ដី្រ សុខ អាន​ស្វាគមន៍​គណៈ​បត ឧ ្រ ភ ិ ​ូ WHC មកពីជាង១១០ប្រទស េ ចំនន ួ ជាង១៤០០​នាក់​យង ៉ា ​កក់​ក​្ដៅ Stuart Alan Becker លោក​ឧបនាយក​រដ្ឋម ​ ន្ដ​្រី សុខ អាន បាន​ថង ្លែ ថា ​ កម្ពជា ុ ន ​ង ឹ មា ​ ន​ ចំណាប់​អារម្មណ៍​រយៈ​ពេល​យូរ​ អង្វែង​ក្នុង​ការ​ការពារ​នូវ​ប្រាង្គ-​ ប្រាសាទ​​វប្បធម៌​និងប ​ ត េ ក ិ ភណ្ឌ​ របស់​ប្រទេស​។​ អំឡុងពេល​ផ្តល់បទសម្ភាស ជាមួយអ្នកកា ​ សែតភ្នព ំ េញ ប៉ស ុ ្តិ៍​ កាល​ពី​ព្រឹក​ម្សិលមិញនៅ​អគារ ទីស ​ កា ​្ដី រគណៈ​រដ្ឋម ​ ន្ដ​្រី ដែលស ​ ត ្ថិ ​ នៅ​លើ​មហាវិថី​សហព័ន្ធ​រុស្ស៊ី​ លោក​ឧ ​ បនាយក​រដ្ឋម ​ ន្ដ្រី បាន​ឲយ្ ​ ដឹងថា កម្ពុជា​បាន​ខំ​ប្រឹង​ប្រែង​ លើ​ផ្លូវ​ដ៏​វែង​ឆ្ងាយ​តាំង​ពី​របប​ វាល​​ពិឃាត​ និង​ខិត​ខំ​ស្រោច​ ស្រង់​វិស័យ​ទេសចរណ៍​ឲ្យ​មាន​​ ស្ថិរភាព ព្រម​ទាំង​កិច្ច​ការពារ​ ប្រាសាទ​បុរាណ​​នានា​។​ លោក សុខ​ អាន បាន​លក ើ ​ ឡើង​ថា​៖ «លោក​អ្នក​អាច​មើល​ ឃើញ​បត េ ក ិ ភណ្ឌ​អង្គរវត្ដ​ល​ទ ើ ង់​ ជាតិ​របស់​យើង​។ ក្រោយ​ពី​ការ​

រំដោះ​ពរ​ី បប​បល ្រ យ ័ ព ​ជ ូ សា ​ សន៍​ យើង​បាន​ខិត​ខំ​រយៈ​ពេល​ដ៏​យូរ​ ដើម្បី​រៀប​ចំ​ និង​ធ្វើ​ជា​ប្រធាន​ កិច្ច​ប្រជុំ​គណៈ​កម្មាធិការ​បេតិកភណ្ឌ​ពិភពលោក​លើក​ទី​៣៧​ នាពេល​នេះ»។​ ជាមួយ​នឹង​ការ​មក​ដល់​នៃ​អ្នក​ កាសែតប ​ មា ្រ ណ​៣៥០​នាក់​ដែល​ អមដំណើរ​ជាមួយ​គណៈ​ប្រតិភូ​ WHC លោក​ឧបនាយក​រដ្ឋ​មន្ដ្រី​ បាន​បន្ដ​ថា ការទទួល​ស្វាគមន៍​ គណៈ​បត ្រ ភ ិ ​ូ WHC គឺជាឱ ​ កាស​ មាស​ស ​ មប ្រា ប ​់ ជា ្រ ពលរដ្ឋក ​ ម្ពជា ុ ​ ដើម្បី​បង្ហាញ​ប្រវត្ដិ​សាស្ដ្រ​ និង​ វប្បធម៌រ​បស់​ខ្លួន។ ​ លោកបាន​​បន្ថម ែ ​ថា​៖ «​យង ើ ​ មាន​មោទនភាព​ចំពោះ​ការ​អភិរកស្ ​បត េ ក ិ ភណ្ឌ​កង ុ្ន ​ពះ្រ ​រាជា​ណា-​ ចក្រ​កម្ពជា ុ ​ជាមួយ​នង ឹ ​ការ​អភិវឌ្ឍ​ ដោយ​​ចរី ភាព​។ នះេ ​គជា ឺ ​ពល េ ​វ-េ លា​ដម ើ ប្ ​ប ី ង្ហាញ​អព ំ ​ប ី វ្រ ត្ដ​សា ិ ស្ដ​្រ និង​វប្បធម៌​របស់​យើង​»។​ លោកឧបនាយក​រដ្ឋម ​ ន្ដ្រី សុខ អាន ក្នុង​នាម​​ជា​ប្រធាន​កិច្ច​បជ ្រ ំ​ុ

#

លោក​ឧបនាយក​រដ្ឋ​មន្ដ​ី្រ សុខ អាន រដ្ឋមន្ត​ទ ី្រ ទួល​បន្ទក ុ ​ទ​ស ី ​កា ី្ត រ​គណរដ្ឋ​មន្ត។ ី្រ គណៈ​កម្មាធកា ិ រ​បត េ ក ិ ភណ្ឌ​ ដឹងច ​ ្បាស់​ពី​កម្ពុជា​។​ ពិភព​លោក​លក ើ ទ ​៣ ​ី ៧​នះេ ​បាន​ លោកបាន​គូសបញ្ជាក់​ថា​៖​ ឲ្យ​ដឹង​ទៀត​ថា ចំពោះ​អ្នក​ដែល​ «​អ្នក​មក​កម្ពុជា​អាច​​ប្រាប់​មិត្ដ មក​កាន់​កម្ពុជា​លើក​ដំបូង​នឹង​ ភក្ដិ​ និង​សាច់​ញាតិ​អំពី​ការ​ពិត​

នៃ​កម្ពុជា ដែល​សម្បូរ​បែប​នូវ​ វប្បធម៌ បេតិកភណ្ឌ​រូបិយ និង​ អរូបយ ិ ។ នេះគ ​ ជា ឺ សា ​ រ​ដស ​៏ ខា ំ ន់​ បំផុត​ដែល​យើង​ចង់​ឲ្យ​អ្នក​មក​

ទស្សនា​នៅក ​ ម្ពជា ុ ពា ​ នា ំ ពា ំ ក្យន ​ ះេ ​ ទៅ​កាន់​ប្រទេស​របស់​គេ​វិញ​»។​ លោកបាន​​បន្ដ​ថា​៖ «​វិស័យ​ ទស េ ចរណ៍​មាន​សារៈសំខាន់​ប-ំ ផុតស ​ មប ្រា ប ​់ ទ ្រ ស េ ក ​ ម្ពជា ុ ​ហើយ​ ឥឡូវ​នេះ យើង​កំពុង​តែ​ពង្រីក​ វិសា​លភ​​ាព​ចំពោះវិស័យ​អេកូ-​ ទេសចរណ៍​»។ «នេះក ​ ជា ​៏ ឱ ​ កាស​ដល ៏ ស ​្អ ម្រាប​់ ភ្ញៀវ​ទេសចរ​បាន​ដឹង​ពី​វប្បធម៌​ របស់​យើង​។ យើង​ចង់​បង្ហាញ​ ទៅ​កាន់​ពិភពលោក​ថា កម្ពជា ុ ​ គឺជា​ពះ្រ ​រាជា​ណាចក្រ​អច្ឆរយ ិ ៈ ហើយលោ ​ ក​អក ្ន អា ​ ច​មល ើ ឃ ​ ញ ើ ​ តាម​រយៈ​ការ​ផ្សារភ្ជាប់​នូវ​វប្បធម៌ និងប ​ េតិកភណ្ឌរ​បស់​យើង»​ ។​ លោក សុខ​ អាន បាន​បន្ថម ែ ​ ទៀត​ថា ការ​សិក្សា​ជា​ច្រើន​ត្រូវ​ បាន​ធឡ ​ើ្វ ង ើ ស ​ ព ​ី្ដ វ​ី ធ ិ កា ​ី រ​ពារ​បង ្រា -្គ ​ ប្រាសាទ​នានា​ដូចជា អង្គរវ​ត្ដជា ​ ដើម ស្ថិត​ក្នុងស ​ ្ថានភាព​ល្អ​ ក្នុង​ ការ​ទាក់​ទាញ​​ភ្ញៀវ​ទេសចរ​ឲ្យ​ មាន​ក ​ណ ំ ន ើ ជា ​ ល ​ ដា ំ ប់ព ​ម ​ី យ ួ ឆ ​ ​្នាំ ទៅ​មួយ​ឆ្នាំ​៕ ​

៤

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

ស្វង ែ យល់អព ំ ​ក ី ម្ពជា ុ ​ធ​ជា ើ ្វ ​មស ្ចា ​ក ់ ច ិ ​ប ្ច ជ ្រ ​ល ំុ ក ើ ​ទី ៣ ​បញ្ជីសំណួរ​និង​ចម្លើយ​ខ្លី​រៀប​ចំ​ឡើង​ដោយ​ក្រុម​ការ​ងារ​ស្រាវ​ជ្រាវ នៃ​អនុ​គណៈកម្មាធិការ​ស្រាវ​ជ្រាវ និង​ឯក​សា​រ ​​តើ​សម្ប្តត្តិ​បេតិ​កភណ្ឌ​ពិភព​ លោក គឺជា ​ អ្វី?​ ​បេតិកភណ្ឌព ​ ិភពលោក​ គឺ​ជា​ ការ​ក ​ណ ំ ត់ទ ​ក ​ី ន្លង ែ នៅ ​ ល ​ ផ ​ើ ន ែ ដ ​ ​ី ដែល​មាន​តម្លៃ​ជា​សកល​ចំពោះ​ មនុសស្ ​ជាតិ ហេត​ដ ុ ច ូ ះេ្ន តវូ្រ ​បាន​ ចុះ​កង ុ្ន ​បញ្ជ​ីបត េ ក ិ ភណ្ឌ​ពភ ិ ព-​ លោក ដែល​ត្រូវ​ការ​ពារ​សម្រាប់​ មនុស្ស​ជំនាន់​ក្រោយ​។ ​ទី​កន្លែង​ ចម្រុះ និងព ​ស ិ ស េ ៗ ដូចជា ​ ពីរ-៉ា មីត​របស់ប ​ ទ ្រ ស េ អ ​ ហ េ ស្ ប ី៊ ​G ​ reat Barrier Reef ​នៅ​ប្រទេស​អូស្រ្តាលី កោះ Gal pagos នៅ​ អេក្វាឌ័រ ​វាំង Taj Mahal ​នៅ​ ឥណ្ឌា ​Grand Canyon ​នៅ​ សហ​រ​ដ្ឋអា ​ មេរក ិ Acropolis នៅ​ ក្រិក ​ឬ​ប្រាសាទ​អង្គរ​វត្ត​ នៅ​ កម្ពុជា ទាំង​នេះ​ជា​ឧទាហរណ៍​ ខ្លះៗ នៃទ ​ក ​ី ន្លង ែ ធ ​ ម្មជា ​ តិ និងវ​ប្ប-​ ធម៌​ចំនួ​ន​៩៦២ ដែល​បានចុះ នៅក្នុង​បញ្ជី​បេតិកភណ្ឌ​ពិភពលោករួចហើយ។

​តើ​វា​មាន​អត្ថ​ន័យ​អ្វី​ចំពោះ​​ រតន​​សម្បត្តិ​ដែល​បាន​ចុះ​បញ្ជី​ រួចហើយ​នោះ​? នោ ​ ះ​គវា ឺ បា ​ ន​ផល ្ត ផ ​់ ល​វជ ិ មា ​្ជ ន​ ជា​ចន ើ្រ ​។ ​ការ​ចះុ ​បញ្ជ​ីបត េ ក ិ ភណ្ឌ​ផ្តល់​ការ​ទទួល​ស្គាល់​ជា​ លក្ខណៈជាតិ និង​អន្តរ​ជាតិ​ សម្រាប់​តំបន់​ ឬទីតាំង ឬ​រតន-​ សម្បត្តិ​ទាំងនោះ​។ ការ​ចុះ​បញ្ជី​ អាច​ប ​ ង្កត ើ មោ ​ ទន​ភាព​ជាតិ នេះ​ ជា​​មូល​ហេតុ​ដែល​ត្រូវ​ទទួល​ ស្គាល់ និង​ការ​​ពារ​​តម្លៃ​របស់​វា​។​ ពេលប ​ ទ ្រ ស េ ម ​យ ួ ច ​ ុះហ ​ ត្ថល ​ ខា េ ​ លើ​អនុសញ្ញា ​ហើយ​មានរតន-​​ ទ្រពយ្ (​ដល ែ ​ព​ម ី ន ុ ​ហៅ​ថា «​កន្លង ែ ឬទីតាង ំ »​នោះ) ការ​ច ​ ុះក ​ង ្នុ ប ​ ញ្ជ​ី បេតិកភណ្ឌ​ពិភព​លោក ​កិត្យា-​ នុភាព​​ដែល​ទទួល​បាន​​ជា​ញឹក​ ញាប់​បាន​ជួយ​លើក​កម្ពស់​ការ​ យល់​ដឹង​ក្នុង​ចំណោម​ប្រជា​ជន និងរ​ដ្ឋាភបា ិ ល ចំពោះ​ការ​អភិរក្ស​ មហាប្រាសាទអង្គរវត្ត ស្ថាបនាឡើងក្នុងរជ្ជកាលព្រះមហាវីរក្សត្រសូរ្យវរ្ម័នទី២ នាដើមសតវត្សរ៍ទី១២ ហើយត្រូវបានអង្គការយូណេស្កូ ី េតិកភណ្ឌពិភពលោកកាលពីខែធ្នូ ឆ្នាំ១៩៩២។ រូបថតដោយ មឿន ញាណ បេតិកភណ្ឌ។ ​ ​ការ​​យល់​ដឹងកា ​ ន់ ចុះក្នុងបញ្ជប តែ​ខ្លាំង​នាំ​ឲ្យ​កើន​ឡើង​នូវ​កម្រិត​ ទ្រព្យ​រតន​​សំខាន់​ៗ​ជា​សកល​ ​តើ​អនុសញ្ញា​បាន​ផ្តល់​ផល​ នៃ​កិច្ច​ការ​ពារ​ និង​ការ​អភិរក្ស​ ដែលប ​ ង្ហាញព ​ ភា ​ី ព​ចម្រុះន ​ វៃ​ប្ប-​ ប្រយោជន៍​ផ្លូវ​ច្បាប់​អ្វីខ្លះ?​ បេតិកភណ្ឌទា ​ ំង​ឡាយ​នោះ។ ធម៌ និង​សម្បតិ្ត​ធម្ម​ជាតិ​ដ​ល ៏ េច-​ ​អនុ​សញ្ញា​បេតិកភណ្ឌ​ពិភព-​ ធ្លោ។ តាម​​រយៈ​ការ​រួម​គ្នា​ការ​ពារ លោក​​របស់​អង្គ​ការ​យូណេស្កូ គឺ​ ​តើ​អនុសញ្ញា​ឆ្នាំ១៩៧២ គឺ និងស ​ ឡា ្រ ញ់ប ​ ត េ ក ិ ភណ្ឌវ​ប្បធ ​ ម៌ ជា​សន្ធិ​សញ្ញា​មួយ​ដែល​ចូល​ជា​ ជា​អ្វី​?​ និងធ ​ ម្មជា ​ តិរ​បស់ព ​ភ ិ ព​លោក រ​ដ្ឋ​ ធរ​មាន​៣០ឆ្នាំ កន្លងម ​ កហើយ​ ​អនុសញ្ញា​សព ី្ត ក ី ច ិ ​កា ្ច រ​ពារ​​ប-េ ភាគី​ន​អ ៃ នុ​សញ្ញា​បាន​សម្តង ែ ​នវូ ​ ជា​​ឧបករណ៍​ផ្លូវ​ច្បាប់​អន្តរ​ជាតិ​ តិកភណ្ឌ​ធម្ម​ជាតិ និង​វប្ប​ធម៌ ការ​បជ ្តេ ​រ្ញា ម ួ ​កង ុ្ន ​ការ​ថ​រែ កសា ្ ​ករេ ​ដ-ំ សំខាន់កង ្នុ កា ​ រ​ជយ ួ អ ​ ភិរក្សប ​ ត េ -ិ របស់​ពិភព​លោក​គឺ​ជា​កិច្ច​ព្រម-​ ណល ែ រ​បស់យ ​ ង ើ ស ​ មប ្រា ម ​់ នុសស្ កភណ្ឌ​វប្ប​ធម៌ និង​ធម្ម​ជាតិ​នៅ​ ព្រៀង​អន្តរ​ជាតិ ដែល​បាន​អនុ- ជំនាន់ក ​ យ ្រោ ។ ​ ក ​ត ិ យា ្ នុភាព​ដ ​ ល ែ ​ លើ​ពភ ិ ព​លោក។ ​សព្វ​ថន ៃ ្ង ះេ ប្រម័ត​ដោយ​សន្និសីទ​ពេញ​អង្គ​ បាន​មក​ពកា ី រ​​ធ​ជា ើ ្វ ​រដ្ឋ​ភាគី​ន​អ ៃ នុ- ទេស​១៨៧ (​ហៅរ​ដ្ឋភា ​ គី) នៅ​ របស់​អង្គ​ការ​យូណេស្កូ នៅ​ថ្ងៃ​ សញ្ញានេះ និងមា ​ ន​ទ្រព្យ​ចុះ​ក្នុង​ លើស ​ កល​លោក បា ​ ន​ផល ្ត ស ​់ ច្ចា-​ ទី១៦ ខែ​វិច្ឆិកា ឆ្នាំ​១៩៧២​ បញ្ជី​បេតិកភណ្ឌព ​ ិភពលោក ​ជា​ ប័ន ​ល​អ ើ នុសញ្ញា​នះេ ធ្វ​ឲ ើ យ្ ​អនុ-​ ហើយបា ​ ន​ចល ូ ជា ​ ធ ​ រ​មាន​នៅថ ​ ​្ងៃ ញឹក​ញាប់​បាន​ក្លាយ​ជា​កម្លាំង​ សញ្ញា​នះេ ​កយ ្លា ​ទៅជាគោល​ ទី១៧ ខែធ ​ ្នូ ឆ្នា១ ​ំ ៩៧៥​។ បណ្តា​ ចលករ​​ដើម្បី​លើក​កម្ពស់​ការ​ ការណ៍ និងក ​ ប ្រ ខ ​ណ ័ ស ​្ឌ កម្មភា ​ ព​ ប្រទស េ ដ ​ ល ែ បា ​ ន​ផល ្ត ស ​់ ច្ចាប ​ន ័ ​ យល់​ដឹង​អំពី​ការ​អភិ​រក្ស​បេតិក-​ ដែល​បាន​ទទួល​យក​ទៅអនុវត្ត លើអ ​ នុសញ្ញា (ឬហៅថា បទ ្រ ស េ ​ ភណ្ឌ។​អត្ថប ​ យោ ្រ ជន៍ស ​ ខា ំ ន់ន ​ ​ៃ ជា​សកល​ដោយរដ្ឋសមាជិកភាព​ ហត្ថល ​ ខ េ ​ី ឬរដ្ឋភា ​ គី) ​ បា ​ ន​កយ ្លា ​ ការ​ផល ្ត ​ស ់ ច្ចា​បន ័ ​ ជា​ពស ិ ស េ ​ច-ំ ទាំងអស់។ ជា​សមាជិក​នៃ​សហគមន៍​អន្តរ-​ ពោះ​ប្រទេស​កំពុង​អភិវឌ្ឍន៍ គឺ​ ជាតិ​មួយ​នេះ​ ដែល​រួប​រួម​គ្នា​ក្នុង​ លទ្ធ​ភាព​ទទួល​បាន​​នូវ​មូល​និធិ​ ត ​ ដ ើ ច ូ ម ​ ច ្តេ ទៅ ​ ជា​ប ​ ត េ ក ិ ភណ្ឌ​ បេសកកម្មរ​ម ួ ​គឺក ​ណ ំ ត់ និងកា ​ រ-​ បេតិកភណ្ឌ​ពិភព​លោក​។ ជា​ អរូបី និងឯ ​ ក​សារ​?​ ពារ​​បេតិកភណ្ឌ​វប្ប​ធម៌ និងធ ​ ម្ម-​ រៀង​រាល់​ឆ្នាំ ​មានប្រាក់​ប្រហែល ព ​ ម ្រ ជា ​ មួយន ​ង ឹ រ​តន​សម្បត្តជា ​ិ ​ ជាតិ​ដែលល ​ ច េ ធ ​ ប ​្លោ ផ ំ ត ុ នៅ ​ ល ​ ​ើ ៤ លាន​ដុល្លារ​អាមេរិក​សម្រាប់​ បេតិកភណ្ឌព ​ ិភព​លោក ​អង្គការ​ ំ ច ុ ​សខា ំ ន់​ប-ំ ជួយរ​ដ្ឋភា ​ គីក ​ង ្នុ ការ​កណ ំ ត់ អភិ- យូណេស្កូទទួល​ស្គាល់​បេតិ z ÿ dzu¯ʍ{y q|y xg¨ʙ©ǓȦq y i u­cù ­ u fŴ̅Ĕ~b qò { l± q̌ăfä qòzzbx ÃÃÅǓȦŮȦ ពិភព​លោក។​​ ​ចណ ផុត​ក្នុង​អនុសញ្ញា​បេតិកភណ្ឌ​ រក្ស និង​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​ពី​រតន​ទ្រព្យ​ កភណ្ឌ​ពីរ​បែប​ផ្សេង​ទៀត​ គឺ​ ƹȦNjȦv­q¨vu­ʺŸ x yxʞb ƌȦ}Ȼu ƀé kg }| zʺb̐ăf ˹z z sô kųȦk fä b gçǓȦi ¨ ពិភព​លោក​ឆ ​ ១ ្នាំ ៩៧២ គ ​ វា ​ឺ ផ ​ សា ្ រ​ បេតិកភណ្ឌព ​ ិភពលោក​។​ បេតក ិ ភណ្ឌអ ​ រូបី និងប ​ ត េ ក ិ ភណ្ឌ​ dpªbzûb |űȦq bypïx yxʞbŸ bs ÅÉ˺ ʺŸ s bl ƹȦz q y z fä|l±v~|ƶþȦrþ ភ្ជាបរ​់ ម ួ គ ​ ក ​្នា ង ្នុ ឯ ​ ក​សារ​តម ែ យ ួ ន ​ វូ ​ ឯក​សារ​។ បេតិកភណ្ឌ​អរូបី​ត្រូវ​ g v­x ƶæȦs ÃÈl}­ÄÉ ƃȦz r u hö ¨ÄÂÃÅ c fz cŰȦ©¶ ទស្សនអភិរក្ស​ធម្ម​ជាតិ និង​ថែ ​តើ​រដ្ឋ​ភាគី​ជា​អ្វី?​ បាន​ទទួល​ស្គាល់ និង​គ្រប់​គ្រង​ zl¨ū |v¨ųȦkűȦ bbzû|v ­ ŵòȦg ǑȦf­ ǔȦ© fäzç ­ b qòz ʞbi¨s ~ ʞb ʞbǖȦ រក្សា​រតន​​ទព ្រ យ្ ​វប្ប​ធម៌​ទាង ំ ​នោះ​។​ រ​ដ្ឋភា ​ គីជាប ​ ទ ្រ ស េ ដ ​ ល ែ គោ ​ រព​ ក្រោម​អនុ​សញ្ញា​ការ​ពារ​​បេតិក öbu fbčì s ¨f ­ ss }Ȼuʊdi²{NjȦv­y |b gç u fb | ö b­ʺb±l gi b |ůÿ l¨ū | អនុស ​ ញ្ញាន ​ ះេ ទ ​ ទួលស ​ ល ្គា រ​់ បៀប​ តាម​អនុស ​ ញ្ញាប ​ ត េ ក ិ ភណ្ឌព ​ភ ិ ព​ ភណ្ឌ​វបប្ ​ធម៌​អរូប​នៅ ី ​ឆ២ ំ ្នា ០០៣​​​ zǓȦbvʍ{ ~qó y x¶ ដែល​ប្រជា​ជន​ទាក់​ទ​ង​នឹង​ធម្ម​ លោក។ រ​ដ្ឋភា ​ គីទា ​ ង ំ អ ​ ស់​ពួកគេ​ ហើយ​បេតិកភណ្ឌ​ឯក​សារ​ត្រូវ​ ជាតិ និង​សេចក្តី​ត្រូវ​ការ​ជា​មូល​ យល់ព ​ ម ្រ ក ​ណ ំ ត់​និងជ ​ ស ្រើ រ ​ស ើ ​ បាន​ទទួល​ស្គាល់ និង​គ្រប់​គ្រង​ b̏ăfu zrö b­l bu ¨ u f öb|bss }s ub̏ăf~Ĝ ²{ŮȦ g|p¯ƗöȦb bius ¨f ­ ដ្ឋា ន ដើ ម ្ ប ី ​ រ ក្ សា ​ ត ុ ល ្ យ ភាព​ រ វាង​ ​ រ​ ត ន​ ​ ទ ្រ ព ្ យ ​ ក ុ ្ន ង ​ ប ុ ​ រ ណភាព​ ​ ទ ឹ ក ​ដី​ ក្រោម​កម្ម​វិធី​ចង​ចាំ​របស់​ពិភព-​ zg }| z v | s|ʍ{ybò y x g¨ʙ©| i|lî y Ȼ}bz̓ăi ƌȦ}Ȼuss }y |ªi ǓȦt u ធម្មជា ​ តិ និងវ​ប្ប​ធម៌។ ជាតិ​របស់​ខ្លួន ​សមប ្រា ​ធ ់ ​ើកា ្វ រ​ លោក​។ ​កម្ពុជា​បាន​ដើរ​តួ​យ៉ាង​ u fi zç ­wô©ŷ¢vg¨b gçǓȦi ¨l±ubãqòvëbȦĀi ǓȦ~qò ǖòȦŰȦ©¶ ពិចារ​ណាច ​ ះុ ក ​ង ុ្ន ប ​ ញ្ជ​ី បេតក ិ ភណ្ឌ​ សកម្មនៅ ​ ក ​ង ្នុ ក ​ ម្មវ​ធ ិ ប ​ី ត េ ក ិ ភណ្ឌ​ ​តើ​មាន​អត្ថ​ប្រយោជន៍​អ្វី​ខ្លះ​ពី​ ពិភព​លោក។ នៅ​ពេល​រដ្ឋ​ភាគី​ សំខាន់​ៗ​ទាំង​បី​របស់​អង្គ​ការ​ ʄ|xi ux|x ការ​ផ្តល់​សច្ចា​ប័ន​នេះ​? ជ្រើស​តាំង​រតនទ្រព្យ ​រដ្ឋ​ភាគី​ យូណេស្កូ។ ʝb ~pï ​អត្ថ​ប្រយោជន៍​ធំ​នៃ​ការផ្តល់​ នោះ​អាច​ផ្តល់​សេច​ក្តីលម្អិត​អំពី​ u f b |ĝƹȦ ȦĀ bzûŮȦ g|p¯s ¨f ­ សច្ចាប ​ន ័ ល ​ អ ​ើ នុស ​ ញ្ញាប ​ ត េ ក ិ ភណ្ឌ​ ថា​តើ​ត្រូវ​ការ​ពារ​​រតនទ្រព្យ​នោះ​ ​ត​ស ើ មាជិក​នៃគណៈកម្មាធិពិភព​លោក​គឺក ​ យ ្លា ជា ​ ស ​ មាជិក​ ដោយ​រ​បៀប​ណា ហ ​ យ ើ ត ​ វ្រូ ផ ​ល ្ត ​់ ការ​បេតិកភណ្ឌ​ត្រូវ​បាន​បោះ​ សហគមន៍អ ​ ន្តរជា ​ តិ ដែលកោ ​ ត​ ផែន​ការ​​គ្រប់​គ្រង​ដើម្បី​ថែ​រក្សា​ ឆ្នោតដោ ​ យ​របៀប​ណា?​ សរ​សើរ និង​ខ្វាយ​ខ្វល់​ចំពោះ​​ ដូចម ​ ្តេច​ខ្លះ​? ​ការ​បោះ​ឆ្នោត​ដើម្បី​ជំនួស​

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

៥

៣៧ ន​គ ៃ ណៈកម្មា​ធកា ិ រ​បត េ ក ិ ភណ្ឌ​ពភ ិ ព​លោក សមាជិក​គណៈកម្មាធិការ​​ដែល​ នឹង​ចាក​ចញ េ ត្រវូ ​ធ​ឡ ើ្វ ង ើ ក្នង ុ ​អ-ំ ឡុងម ​ ហា​សន្នបា ​ិ ត​របស់រ​ដ្ឋភា ​ គី ដែលជ ​ប ួ ប ​ ជ ្រ រ ​ុំ ៀង​រាល់ព ​ រ​ី ឆ្នាម ំ ង ្ត ក្នង ុ ​អឡ ំ ង ុ ​សន្នស ិ ទ ី ​ទទៅ ូ ​ពញ េ ​ អង្គ​ របស់​អង្គ​ការ​យូណេស្កូ (យោង​តាម​មាត្រា ៨,១ ក្នង ុ អ ​ នុសញ្ញា​ដែលមានចែងស្រាប់)។ ​យោង​តាម​អនុ​សញ្ញា​បេតិកភណ្ឌ​ពភ ិ ព​លោក ​អាណតិ​រ្ត បស់​ សមា​ជក ិ គណៈកម្មាធកា ិ រ​គឺ ៦ឆ្នាំ ប៉ន ុ ​រែ្ត ដ្ឋ​ភាគី​ភាគ​ចន ើ្រ ​ជស ើ្រ ​រស ើ ​ ស្មគ ័ ​ច ្រ ត ិ ​ធ ្ត ​ជា ើ្វ ​សមាជិក​គណៈកម្មាធិការ​សម្រាប់​រយៈពេល​តែ ៤ឆ្នាំ​ប៉ុណ្ណោះ ដើម្បីផ្តល់​ឱកាស​ ដល់​រដ្ឋ​ភាគី​ដទៃ​ទៀត​ដម ើ ប្ ​ក ី យ ្លា ​ ជា​សមាជិកគណៈកម្មាធិការ​។

(​Ethiopia) ​បារាំង ​អាល្លឺម៉ង់ ឥណ្ឌា ​អុីរ៉ាក់ ជប៉ុន ម៉ាឡេស៊ី​ ម៉ាលី ម៉ិកស ​ ៊ិក កាតា សហព័ន្ធ​ រុស្ស៊ី ​សេណេហ្គាល់​ ស៊ែប៊ី អា្រហ្វិក​ខាង​ត្បូង ​ស៊្វីស ថៃ និង​ អារ៉ាប់រួម។ ​ តើ​គណៈកម្មាធិការ​បេតិកភណ្ឌ​ពិភព​លោក​ជួប​ប្រជុំ​ញឹក​ ញាប់​ដែរ​ឬ​ទេ?​ ​គណៈកម្មាធិការ​ត្រូវ​ជួប​ប្រជុំ​ យ៉ាង​ហោច​ណាស់ ១ដង​ក្នុង​ មួយឆ ​ ្នាំ ក្នង ុ អ ​ ង្គប ​ ជ ្រ ព ​ុំ ញ េ អ ​ ង្គ​ឬ វិសាមញ្ញ​របស់​ខ្លួ​ន​។ គណៈកម្មាធកា ិ រ​ក​អា ៏ ច​ជប ួ បជ ្រ ​ក ំុ ង ុ្ន ​កច ិ ្ច​ ប្រជុំ​វិសាមញ្ញបា ​ ន​ផង​ដែរ តាម​ សំណព ​ើ រ​ី ដ្ឋស ​ មាជិកយ ​ ង ៉ា ហោ ​ ច​ ណាស់ ២ភាគ៣ ដោយ​ផក ែ ្អ ​ទៅ ត ​ រ​ើ ដ្ឋភា ​ គីណា ​ ខ ​ ្លះប ​ ច្ចប ុ ប្ ន្នជា ​ ​ តាមវិធាន២.១‑២.២​ន​ន ៃ ត ី វិ ធ ិ ។ ី សមាជិក​នៃគណៈកម្មាធិការ​?​ ​រដ្ឋ​សមាជិក​មាន​ចំនួន ២១​ ​តើ​កាល​បរិច្ឆេទ និង​កន្លែង​ ក្នង ុ គ ​ ណៈកម្មាធកា ិ រ​បត េ ក ិ ភណ្ឌ​ កិច្ច​ប្រជុំ​របស់​គណៈកម្មាធិការ​ ពិភព​លោក​នាបច្ចប ុ ប្ ន្នមា ​ ន​ដច ូ ​ ត្រូវ​កំណត់ដោ ​ យ​របៀប​ណា?​ ត​ទៅ៖ ប្រទេស​អាល់​ហ្សេរី ​គណៈកម្មាធិការ​ត្រូវ​កំណត់​ កម្ពជា ុ កូឡប ំុ ី៊ ​អស េ ន ូ្ត ី អត េ យ្ ព ូ ី​ ក្នុង​កិច្ច​ប្រជុំ​នីមួយៗ​នូវ​កាល​

បរិចទ េ្ឆ និង​កន្លង ែ ​កច ិ ​ប ្ច ជ ្រ ​ប ំុ ន្ទាប​់ ​ ដោយ​ពិគ្រោះ​យោ​បល់​ជាមួយ​ នឹង​អគ្គ​នាយក​​។ កាល​បរិច្ឆេទ ឬ​កន្លែង​អាច​កែ​ប្រែ​ ប្រសិន​បើ​ ចាំ​បាច់ ដោយ​​ការិយាល័យ ក្រោយពីមាន​ការពិគ្រោះ​យោ-​ បល់ជា ​ មួយន ​ង ឹ អ ​ គ្គនា ​ យក​។ រ​ដ្ឋ​ សមាជិក​នៃគណៈកម្មាធិការ​​ អាច​អញ្ជើញ​គណៈកម្មា​ធិការ​ រៀប​ចំ​កិច្ច​ប្រជុំ​ក្នុង​ទឹក​ដី​នៃប្រទេសរបស់​ខ្លួន។ ​ចុះ​បើ​គណៈកម្មាធិការមាន​​ បញ្ហាដ ​ ល ែ ទា ​ ក់ទ ​ ង​នង ឹ ប ​ ្រទស េ ​ របស់ខ្លួ​ន​? ប ​ ធា ្រ ន​តវូ្រ ធ ​ ព ​ើ្វ ហិការ​មិនអ ​ នុវត្តម ​ខ ុ ងា ​ រ​របស់ខ ​ន ្លួ ច ​ ពោ ំ ះ​បញ្ហា​ ទាំង​ឡាយ​ដែល​ទាក់​ទង​នឹង​ ទ្រព្យ​ស្ថិត​ក្នុង​បូរណភាព​ទឹក​ដីនៃ​រដ្ឋ​ភាគី​ដែល​ខ្លួន​ជា​ជន​ជាតិ​ នៃ​រដ្ឋ​ភាគី​នោះ។ ​ តើ​អក ្ន ​ណា​អាច​ចល ូ ​រម ួ ​កង ុ ្ន អង្គ​ ប្រជប ំុ ត េ ក ិ ភណ្ឌ​ពភ ិ ព​លោក?​ ​រដ្ឋ​សមាជិក​នៃគណៈកម្មាធិការ​ត្រូវ​តំណាង​ដោយ​ប្រតិភូ​

ម្នាក់ ដែល​អាច​​មាន​ជំនួយការ​ ដោយ​អ្នក​ជំនួស ទី​ប្រឹក្សា​ ​និង​ អ្នក​ជំនាញ​។ ​រដ្ឋសមាជិក​នៃ​ គណៈកម្មាធិការ​ត្រូវ​ជ្រើស​រើស​ តំណាង​ដែល​មានលក្ខណ-​ សម្បតិ្ត​ក្នុងវិស័យ​បេតិកភណ្ឌ​ ធម្មជា ​ តិ ឬ​វប្ប​ធម៌។

១៨៨ និង​ទ្រព្យចម្រុះ ២៩។ ភណ្ឌព ​ ិភព​លោក។ ​ តើកា ​ រ​ជស ្រើ តា ​ ង ំ ច ​ន ​ំ ន ួ ប ​ន ៉ុ ន ្មា ​ ត ​ អ ើ ក ្ន ណា ​ ជា ​ អ ​ក ្ន ស ​ ម្រេច​ថា​ រតន​សម្បត្ត​ដ ិ ល ែ ​កព ំ ង ុ ​ពចា ិ រណា​ តើ​ទព ្រ យ្ សម្បត្ត​ដ ិ ល ែ ​ជស ើ្រ ​តាង ំ ​ ក្នង ុ ក ​ច ិ ប ​្ច ជ ្រ ល ​ំុ ក ើ ទ ​ ី ៣៧ នៅប-្រ ត្រូវ​ចុះ​បញ្ជី​ឬ​យ៉ាងណា ​ ?​ ទេស​កម្ពុជា​ឆ្នាំ២០១៣នេះ? ផ ​ ក ែ ្អ តាម​អនុសាសន៍​របស់​កម ុ ្រ ​ ​ឆ្នាំនេះ មាន​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ចំ- ប្រឹក្សា​ផ្តល់​យោ​បល់ ​ប្រសិន​បើ​ នួន ៣៦ ​កំពុង​ត្រូវ​បាន​ពិចារ- គណៈកម្មាធិការ​កំណត់​ថា ការ​ តើ​រតន​ទព ្រ យ្ ​ចះុ ​បញ្ជ​ជា ី ​បត េ -ិ ណា (២៣ ជាទព ្រ យ្ សមប្ ត្ត​វិ បប្ -​ ជ្រស ើ តា ​ ង ំ បា ​ ន​បព ំ ញ េ បាន​តាម​​ កភណ្ឌព ​ភ ិ ព​លោក​ដោយ​របៀប​ ធម៌ ៩ ជា​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ធម្មជា ​ តិ លក្ខ​ខណ្ឌ​មួយ​នៃ​លក្ខ​ខណ្ឌ​វិនិណា ហើយ​តើ​មាន​រតនទ្រព្យ​ និង ៤ ជា​ទ្រព្យ​ចម្រុះ។ ជា​ ច្ឆយ ័ ​ចា​បា ំ ច់​មយ ួ បន្ទាប​ម ់ កទព ្រ យ្ ​ ប៉ន ុ ន ្មា ​បាន​ចះុ ​បញ្ជ​នា ី ​បច្ចប ុ ប្ ន្ន? មធ្យម គណៈកម្មាធ ​ កា ិ រ​បច្ចប ុ ប្ ន្ន​ សម្បត្តិ​ដែល​ស្នើ​ដោយ​រដ្ឋ​ភាគី ​ទ្រព្យ​សម្បត្តិអាច​ចុះ​បញ្ជី​នៅ​ បន្ថែម​ទ្រព្យ​ប្រហែល ២៥ ទៅ ត្រូវ​ចុះ​ក្នុង​បញ្ជី​បេតិកភណ្ឌ​ពិក្នង ុ ប ​ ញ្ជប ​ី ត េ ក ិ ភណ្ឌព ​ភ ិ ព​លោក ៣០ ក្នង ុ ម ​យ ួ ឆ ​ ​ំ្នា ក្នង ុ ប ​ ញ្ជី បេតក ិ - ភព​លោក៕ TK តាម​សច េ ក្តស ​ី ម្រេចរ​បស់គ ​ ណៈកម្មាធកា ិ រ​បត េ ក ិ ភណ្ឌព ​ភ ិ ព​លោក ក្នុងអ ​ ង្គ​ប្រជុំ​សាមញ្ញប ​ ្រចាំ​ឆ្នាំ​។ ​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ មាន​រតនសម្បត្តិ ចំនន ួ ៩៦២ ​បាន​ចះុ ​កង ុ ្ន ​បញ្ជ​ប ី -េ តិកភណ្ឌ​ពិភព​លោក ស្ថិត​ក្នុង ១៥១ ប្រទេសនៅ​​ជុំ​វិញ​ពិភព​ លោក ក្នុង​ចំណោមរដ្ឋ​ភាគី​ សរុប​ចំនួន ១៥៧។ ​មាន​ទ្រព្យ​ សម្បត្តិ​ផ្នែក​ខាង​វប្ប​ធម៌ចំនួន ៧៤៥ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ធម្ម​ជាតិ វាំង Taj Mahal នៅប្រទេសឥណ្ឌា។ រូបថតដោយសហការី

ebtikPNÐkm<úCa តើ​លក្ខណ​វនិ ចិ យ ័្ឆ ​អ​ខី្វ ះ្ល ដ ​ ល ែ ​អាច​ទទួល​បាន​​ជាសមប្ ត្ត​ប ិ តេ ​កិ ភណ្ឌ​ពភិ ពលោក?

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣

៦

www.postkhmer.com

ស្វែងយល់អំពី​កម្ពុជា​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​កិចប ្ច​ ្រជុំ​លើកទ ​ ី ៣៧ នៃ​គណៈកម្មាធ ​ ិការ​បេតិកភណ្ឌព ​ ិភព​លោក មាន​លក្ខណ​វិនិច្ឆ័យ​១០​ប្រការ សម្រាបទ ​់ ទួលបា ​ ន​ជា ​ ស ​ ម្បត្តិ បេតិ​កភណ្ឌ​ពិភព​លោក​​ មាន ដូចជា ​ ​៖ ១) ជា​ស​ដ ្នា ​ឯ ៃ ក​ន​ទ ៃ ព េ ​កោសល្យ​ដល ែ ​មនុសស្ ​ជា​អក ្ន ​បង្កត ើ ​ ២) បង្ហាញ​ពី​ការ​ប្តូរ​គ្នា​ពី​តម្លៃ​ របស់​មនុសស្ ក្នង ុ ​តប ំ ន់​ វបប្ ​ធម៌​ព-ិ ភព​លោក​ការ​បង្កត ើ ន ​ វូ ស ​ ប ្ថា ត្យកម្ម ឬ​បច្ចេក​វិទ្យា សិល្បៈ​ដ៏​មាន​ សារៈ​សខា ំ ន់ កា ​ រ​រៀប​ចទ ​ំ ក ​ី ង ្រុ ​ឬ​ រចនា​ប័ទ​ទ ្ម ិដភា ្ឋ​ ព​ ៣) មានលក្ខណៈ​ជា​ស្នា​ដៃ​ ឯក​តែ​មួយ​គត់គ ​ ្មាន​ពីរ ឬ​វិសេស​ វិសាល​ចពោ ំ ះ​បព ្រ ណ ៃ វ​ី ប្បធ ​ ម៌ ឬ​ អរិយធម៌)​ដែល​កំពុងតែ​មាន​ ជីវិត ឬ​បាន​វិនាស​ទៅ​ហើយ​ ៤) ជា​គំរូ​ឆ្នើម​នៃ​ប្រភេទ​សំណង់ ទិដ្ឋ​ភាព​ខាង​ស្ថាបត្យ​កម្ម ឬ​បច្ចក េ ​វទ ិ យា ្ ​ដល ែ ​បានបង្ហាញ​ពី​ លក្ខណៈនៃដំណាក់​កាល​ដ៏​ប្រសើរ និងប្រវត្តម ិ​ នុស្ស​ជាតិ ៥) ជា​គំរូ​ឆ្នើម​នៃ​ការ​តាំងទី​ លំនៅរ​បស់ម ​ នុសស្ ប ​ ប ែ ប្រពណ ៃ ី ការ​ប្រើប្រាស់​ដី ឬ​សមុទ្រ ដែល​ តំណាង​ឲ្យវប្ប​ធម៌​មួយ ឬ​ច្រើន​ អន្តរ​កម្ម​ជា​មួយ​នឹង​បរិស្ថាន​ជា​ ពិសេស​នៅ​ពេល​ដែល​វាងាយ​​ នឹងរ​ងគ្រោះ ​មានន័យ​ថា​ ​កំពុង​ ស្ថិត​ក្រោម​ផល​ប៉ះ​ពាល់​នៃ​ការ​ ផ្លាស់​ប្តូរ​ដែល​ចៀស​មិន​ផុត​ ៦) មាន​ទំនាក់​ទំនង​ផ្ទាល់ ឬ​ រូបិយ​ជា​មួយ​នឹង​ព្រិត្តិ​ការណ៍ ឬ​ ប្រពៃណី​នៃ​ការ​រស់​នៅ គំនិត ឬ​ ជំនឿ ស្នា​ដៃ​សិល្បៈ និង​អក្សរ​ សាស្រ​ដ ្ត ល ែ លេច​ធជា ​្លោ ​សកល​។ អ្វៗ ី ទា ​ ង ំ អស់ន ​ ះេ គ ​ ណៈ​ក ​ ម្មាធ ​ កា ិ រ ពិចារណា​ថា លក្ខណ​វន ិ ច ិ យ ័្ឆ ​នះេ គួរ​តែ​ត្រូវ​បាន​គេ​ប្រើ​ប្រាស់​ស្រប​ នឹងល ​ ក្ខណ​វិនិច្ឆ័យ​ផ្សេង​ទៀត​ ៧)​ មាន​បាតុ​ភូត​ធម្មជាតិដ៏​ វិសស េ វ​សា ិ ល ឬ​តប ំ ន់ដ ​ ល ែ មា ​ ន​ សម្រស់​ធម្មជាតិ​វិសេស​វិសាល និង​សារៈ​សំខាន់​ដែល​ពាក់​ព័ន្ធ​ នឹងសោ ​ ភណ​ភាព​ ៨)​​ គំរូ​ឆ្នើម​ដែល​តំណាង​​ដំណាក់​កាល​ធំ​ៗ​នៃ​ប្រវត្តិ​ផែន​ដី​ ដែលរួម​មាន​ប្រវត្តិ​ជីវិត​មនុស្ស

មហាប្រាសាទព្រះវិហារ ស្ថាបនាឡើងតាំងពីរវាងសតវតស្ រ៍ទ១ ី ០ បន្តរហូតដល់សតវតស្ រ៍ទ១ ី ២ ដោយស្នាពះ្រ ហស្ត នៃពះ្រ មហាវីរកស្ តខ ្រ រែ្ម ជាចន ើ្រ សន្តតវិ ងស្ ដើមប្ ឧ ី ទ្ទស ិ ស្ថានទីនះេ ឲ្យក្លាយជាទេវដ្ឋានដ៏ពស ិ ដ ិ ស ្ឋ ម្រាបគោ ់ រពបូជានៅក្នង ុ លទ្ធព ិ ហ ្រ ញ ្ម សា ្ញ សនា ដែលជាសាសនារបស់រដ្ឋនព ៃ ះ្រ រាជាណាចក្រកម្ពជា ុ កាលពីសម័យអង្គរ។ ​ ប្រាសាទនេះត្រវូ បានអង្គការយូណស េ ច ូ្ក ះុ នៅក្នង ុ បញ្ជប ី ត េ ក ិ ភណ្ឌពភ ិ ពលោកកាលពីថទ ៃ្ង ៧ ី ខក ែ ក្កដា ឆ្នា២ ំ ០០៨។ រូបថតដោយ មឿន ញាណ ដំណរើ កា ​ រ​កក ​ ត ើ ភ ​ម ូ សា ​ិ ស្រដ ​្ត ល ែ ​ កំពុង​តែ​កើត​មាន​​ដ៏​មានសារៈ-​ សំខាន់ក ​ង ុ្ន កា ​ រ​បង្កត ើ ជា ​ ល ​ ក្ខណ-​ ពិសេស​នៃ​ភូមិ​សណ្ឋាន​វិទ្យា ឬ​ ភូមិ​សាស្រ្ត​ ៩) ជា​គំរូ​ឆ្នើមដ ​ ែល​បង្ហាញ​ពី​ ដំណើរ​ការ​នៃ​បរិស្ថាន និង​ជីវ-​ វិទយា ្ ​ដល ែ ​កព ំ ង ុ ​ត​ប ែ ន្ត​មាន​សារៈ​សំខាន់ក ​ង ្នុ កា ​ រ​វវិ ត្ត និងកា ​ រ​ប ​ ង្កត ើ ​ ប្រព័ន្ធ​បរិស្ថាន ផែន​ដី ទឹកសា ​ ប ឆ្នេរ​សមុទ្រ និង​ផ្លូវ​សមុទ្រ ១០) មាន​លំនៅឋាន​ធម្ម-​ ជាតិ​ ដែល​មានសារៈ​សំខាន់​បំផុត​សម្រាប់​ការ​អភិរក្ស​ជីវចម្រុះ​ ជា​ដើម​។ ត្រូវ​ចាត់​ទុក​ថា​មាន​តម្ល​ៃលេច​ ធ្លោ​ជា​សកលនៃ​សម្បត្តិ​បេតិក-​ ភណ្ឌ​នេះ ក៏​ត្រូវ​បំពេញ​តាម​ លក្ខខណ្ឌជា ​ ច ​ ន ើ្រ ន ​ ស ​ៃ ច េ ក្តស ​ី ច ុ -​ រិត និងភា ​ ព​ត ​ ម ្រឹ ត្រវូ តា ​ ម​ផវ្លូ ច ​ បា ្ ប់ ហើយ​ត្រូវ​តែ​មានការ​​ការ​ពារ​ឲ្យ

បានគ្រប់​គ្រាន់ និង​ប្រព័ន្ធ​គ្រប់-​ ដែលមា ​ ន​តម្ល​ល ៃ ច េ ​ធ​ជា ្លោ ​សកល​ មើល​គ​ហ េ ​ទព ំ រ័ ​របស់​អង្គការ​យ-ូ គ្រង​ច្បាស់​លាស់​ដើម្បី​ធានា​ការ​ ចាប់ព ​ ​ទ ី ស្សនៈ​អព ំ ​សោ ី ភណ​ភាព ណេសស ​ូ ្ក ម្រាបព ​់ ត ័ មា ​៌ នអំពឱ ​ី កាស​ ការ​ពារ​របស់​ខ្លួន​។ ឬ​វិទ្យាសា ​ ស្រ្ត​។​ ការ​ងារ ហើយអាច​ដា ​ ក់ពា ​ ក្យតា ​ ម​ ប្រព័ន្ធ​អុីន​ធឺណិត​បាន​។ តើ​អ​ទៅ ី្វ ​ជា​នយ ិ មន័យ​ន​ប ៃ ត េ -ិ ​ តើន ​ រណា​ជាក ​ ម្មស ​ ទ ិ នៅ ​ិ្ធ ព ​ ល េ ​ កភណ្ឌវ​ ប្ប​ធម៌ និងធ ​ ម្មជា ​ តិ​? ដល ែ ​គ​ច េ ះុ ​បញ្ជ​ប ី ត េ ​ក ិ ភណ្ឌ? តើ​ធ្វើ​ដូច​ម្តេច​ទើបខ្ញុំ​អាច​ធ្វើ​ បេតិ​កភណ្ឌ​វប្ប​ធម៌ៈ អ្វី​ដែល​ វាគឺជា​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​របស់​ប្រ- ការ​​ដោយ​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​នៅ​អង្គការ​ គេចាត់​ទុ​ក​ជា​«​បត េ ិ​កភណ្ឌ​វប្ប-​ ទេស​ដែល​មាន​បេតិ​ភណ្ឌ​នោះ​ បេតិ​កភណ្ឌព ​ ិភពលោក​បាន​? ធម៌» ​មាន​ដច ូ ​ជា​វមា ិ ន ស្នា​ដ​ស ៃ -្ថា ប៉ុន្តែ​គេចាត់​ទុក​វា​ជា​ប្រយោជន៍​ ជា​រៀង​រាល់​ឆ្នាំ អ្នក​ស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ បត្យ​កម្ម ស្នាដៃ​ចម្លាក់ និង​ផ្ទាំង​ អន្តរ​ជាតិ​ចំពោះ​ការ​ការ​ពារ​វា​ រាប់​ពាន់​នាក់​មក​ពី​ជុំ​វិញ​ពិភព-​ គំនរូ​សំខាន់​ៗ ធាតុ​ផ្សំ ឬ​រចនា-​ សម្រាបក ​់ ង ្មេ ជ ​ នា ំ ន់ក ​ យ ្រោ ។ ​ ការ​ លោក​បាន​ម ​ ក​ចល ូ រ​ម ួ ក ​ង ុ ្ន គ ​ ម្រោង​ សម្ពន ័ ធ ​្ធ ម្មជា ​ តិប ​ រា ុ ណ​វទ ិ យា ្ អក្សរ​ ការ​ពារ​និង​ការ​​ថែ​រក្សា ក្លាយជា​ ស្តារ និងស ​ ្រាវជ្រាវ​នៅ​ឯ​អង្គការ​ ចារិក ជ ​ ល ្រ ង​ភ្នំ និងកា ​ រ​គប ួ ផ ​ ស្ ន ំ ​ៃ ក្តីបារម្ភ​របស់​សហ​គមន៍​បេតិ​ក- បត េ ក ​ិ ភណ្ឌព ​ភ ិ ព​លោក​។ ​ ឱកាស​ លក្ខណ​ពស ិ ស េ ​ៗ ដែល​មាន​តម្លៃ​ ភណ្ឌព ​ ិភព​លោក​​អន្ត​រ​ជាតិ​។ ច្រន ើ ម ​ន ិ អាច​រាប់បា ​ ន​មានសម្រាប​់ លេច​ធ្លោ​ជា​សកល​​តាម​​ទស្សន​ អ្នកស្ម័គ្រ​ចិត្ត​ដើម្បី​ផ្តោត​កិច្ច​ខិត​ ប្រវតិ្ត​សាស្រ្ត សិល្បៈ ឬ​វិទ្យា​ តើខ ូ ហា ​ ត់កា ​ រ​នៅមជឈ្ - ខំ​របស់​ពក ួ ​គ​ល េ ​កា ើ រ​ជយ ួ អង្គការ​ ​ ំអា ុ ្ញ ច​ចល សាស្ត្រ តា ​ រា​សាស្ត្រ​ជា​ដើម​។ មណ្ឌល​បត េ ​ក ិ ភណ្ឌ​ពភ ិ ព​លោក​ ឃ្លាម ំ ល ើ ប ​ រិសន ្ថា ព ​ភ ិ ព​លោក​អ្នក​ បេតិ​កភណ្ឌធ ​ ម្មជា ​ តិៈ គេចាត់​ របស់​អង្គការ​យណ ូ ស េ ​បា ូ្ក នទ​? េ អភិរក្ស​ធម្ម​ជាតិ ឬ​​អ្នក​ស្តារ​ស្ថាទុក​ជា​ «បេតិ​កភណ្ឌ​ធម្ម​ជាតិ» ការ​​ដាក់​ពាក្យ​សម្រាប់​ឱកាស​ បត្យកម្ម​ក្នុង​សំណង់​ដែល​មាន​ មាន​ដច ូ ជា ​ កា ​ រ​បង្កត ើ ជា ​ រ​ប ូ វន្ត និង​ អាជីពឬ​ចល ូ ហា ​ ត់កា ​ រ​ត្រវូ ប ​ ញ្ជន ូ ​ ចុះ​ក្នុង​បញ្ជី​អង្គការ​បេតិ​កភណ្ឌ បែប​ជីវ​វិទ្យា​ ឬ​ការ​បង្កើតផ ​ ្សេង​ៗ​ ទៅ​អង្គការ​យណ ូ ស េ ។ ​្កូ សូមច ​ល ូ ​ ព្រមទា ​ ង ំ ជ ​យ ួ ក ​ ម ្រុ អ ​ក ្ន ស ​ វ្រា ជ ​ វ្រា ​

ជា​មួយ​នឹង​ការ​សិក្សាស្រាវ​ជ្រាវ​ បែប​វិទ្យា​សាស្រ្ត​ខាង​​បរិស្ថាន សត្ត​វិទ្យា​ បុរាណ​វិទ្យា​ និង​ឯក-​ ទេស​ពាក់​ព័ន្ធ​ផ្សេង​ទៀត​​ឧទាហរណ៍​ដូចជា ​ ​ការ​សក ិ សា ្ ព ​ម ​ី នុសស្ ​ សាស្រ្ត សេដ្ឋ​កិច្ច និងស ​ ង្គម​ជា​ ដើម​។ល។ តើ​នរណា​ជា​ដៃ​គូ​របស់មជ្ឈ​មណ្ឌល​អង្គការ​បេតិ​កភណ្ឌ​ពិភពលោក​? មជឈ្ ​មណ្ឌល​អង្គការ​បត េ ក ិ ភណ្ឌ​ពភ ិ ព​លោក​​រម ួ ​បញ្ចល ូ ​ភាព​ ជា​ដ​គ ៃ ​ជា ូ ​មយ ួ ​ដ​គ ៃ ​ថ ូ ​ៗ ី្ម ​ដម ើ ប្ ​ធា ី នា​ការ​ថែ​រក្សា​ជីវ​ចម្រុះ​ធម្ម​ជាតិ និងវ​ប្បធ ​ ម៌យ ​ រូ អ ​ ង្វង ែ ។ ​ ដៃគ ​ ទា ​ូ ង ំ ​ នេះ រួម​មាន​ភាគី​រដ្ឋ ​ក្រុម​ប្រឹក្សា​ ភិបាល អង្គការ​​ក្រៅ​រដ្ឋា​ភិបាល និង​អង្គការ​អន្តរ​រដ្ឋា​ភិបាល​ វិស័យឯ ​ កជន និងប ​ ព ្រ ន ័ ឃោ ​្ធ ស​នា ផងដរែ ​៕ NR

៧ ebtikPNÐkm<úCa គ្រសា ួ រ​ខរែ្ម ​កាត់​ចន ិ ​ចង​ចា​អ ំ ព ំ ​អ ី តីត​កាល​ហយ ើ ​បោះ​ជហា ំ ន​ទៅ​អនា​គត ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

Stuart Alan Becker នៅ​ពល េ ​ដល ែ ​លោក​អក ្ន ​ធ​ដ ើ្វ -ំ ណើរទៅ ​ កា ​ ន់កា ​ រិយាល ​ យ ័ ប ​ យ ្រៃ -​ ណីយ៍ នៅ​ទ​ក ី ង ុ្រ ​ភព ំ្ន ញ េ ហើយ​ កឡ ្រ ក េ ម ​ ល ើ ទៅ ​ ខា ​ ង​ឆង ្វេ ដ ​ អ ​ៃ ក ្ន ​ នឹងបា ​ ន​ឃញ ើ ហា ​ ង​របស់លោ ​ ក​ ស្រី វ៉ាន់ ។​អគា​រភោជ​នីយ​ដ្ឋាន​ នោះ គឺ​ជា​អតីត​អគារ​ចាស់​របស់​ ធនា​គារ​ឥណ្ឌឆា ូ​ យ​ណា កាល​ពី​ សម័យអា ​ ណា​ពយា ្ បា ​ ល​បារាំង និង ជា​អតីត​ផះ្ទ ​ព​ក ី មា ុ រ​ភាព​របស់​លោក​ ស្រី វ៉ាន់ ប៉ូលែន ដែល​លោក​ស្រី​ កំពុង​តែ​ដំណើរ​ការ​ជា​ភោជនីយ​ ដ្ឋាន​នៅ​ពេល​សព្វ​ថ្ងៃ​នេះ ។​ ឪពុករ​បស់លោ ​ ក​ស្រី គឺ លោក វ៉ាន់ ធួន គឺជា ​ ស ​ ហ​គន ្រិ ច ​ន ិ ទា ​ ជីវ​ មក​ពខ ​ី ត េ តា ​្ត ក ​ វែ ដែលបា ​ ន​កយ ្លា ​ ជា​អក ្ន ឧ ​ ស្សាហ​ករ​នាម ​ំ ខ ុ គ ​ ម ​េ យ ួ ​ រូបនៅ ​ ក ​ង ុ្ន ច ​ ណោ ំ ម​ឧសសា ្ ហ​ករ​ជា​ ច្រើន​នៅ​កម្ពុជា នា​ទស​វត្សរ៍​ ឆ្នា១ ំ ៩៥០​ដល់ឆ ​ ១ ​ំ្នា ៩៦០​ដល ែ ​ បាន​ទិញ​អគារ​នេះ​កាល​ពីឆ្នាំ​ ១៩៦៥ ដោយ​ផ្ទាល់ពី​ធនា​គារ​ ឥណ្ឌឆា ​ូ យ​ណា ហើយប ​ ប ​្រើ ស ្រា ​់ អគារ​នះេ ​គ​ជា ឺ ទី​សក ្នា ​កា ់ រ​កម ុ ្រ ​ហន ុ៊ និង​កន្លង ែ ​សក ្នា ​នៅ ់ ​របស់​គ​សា ួ ្រ រ​។ ក្រោយ​មក​កន ូ ​ចន ំ ន ួ ៨​នាក់ នៅ​ ក្នុង​ចំណោម​កូនៗ​របស់​លោក វ៉ាន់ ធួន ចំនួន៩នាក់​និងប ​ ្រពន្ធ​ របស់លោ ​ ក បាន​ចណា ំ យ​ពល េ ដ ​ ​៏ ប្រសរើ កា ​ ល​ពក ​ី មា ុ រ​ភាព​នៅក ​ង ្នុ ​

អគារ​ស្ថាបត្យ​កម្ម​បារាំង​លាយ​ ខ្មែរ​នេះ។ ក្រោយ​ពី​សម័យ​សង្គ្រាម​កូន​ ម្នាកនៅ ​់ ក ​ង ុ្ន ច ​ ណោ ំ ម​កន ូ ទា ​ ង ំ អ ​ ស់ គឺ​កូន​ស្រី​ពៅ គឺ​លោក​ស្រី វ៉ាន់ ប៉ល ូ ន ែ ជា​មយ ួ ន ​ង ឹ ប ​ ង​បស ុ្រ រ​បស់​ នាង គឺ​លោក វ៉ាន់ ស៊ូ​អៀង បាន​ ជួស​ជុល​អគារ​នេះ ដោយ​យក​ តាម​លនា ំ ចា ​ំ ស់ន ​ អ ​ៃ គារ​ដម ើ ធ្វជា ​ើ ​ របស់​គ្រួសារ​ត្រកូល​វ៉ាន់វិញ ។ លោក​ស្រី​អះ​អាង​ថា «យើង​ ​គឺ​ជា​គ្រួសារ​ដែល​ជាប់​សែស្រឡាយ​ចិន»។ លោក​តារ​បស់លោ ​ ក​ស្រី បាន​ នាំ​យក​នូវ​កូនប ​ ្រុស​ពីររូប ដោយ​ រួម​ទាំង​ឪពុក​លោក​ស្រីផង ទៅ​ រៀន​នៅ​ក្នុងប ​ ្រទេស​ចិន។​ នៅ​ពេល​ដែល ម៉ៅ​ សេទុង ចាប់​ផ្តើម​គ្រប់​គ្រង​ប្រទេស​ចិន តា​របស់លោ ​ ក​ស្រី ក៏បាន​តឡ ្រ ប់​ មកកម្ពជា ុ វ​ញ ិ ជា ​ ម ​យ ួ ន ​ង ឹ ក ​ន ូ ប ​ ស ុ្រ ​ ទាំង​ពីរ។ ឪពុក​លោក​ស្រី បាន​ ធំពញ េ ​វយ ័ ​នៅទី​នះេ ​(កម្ពជា ុ ) ​នៅ​ ក្នង ុ ស ​ ន ្ថា ភា ​ ព​កម ​្រ ន ែ ទ ​ ន ែ ហ ​ យ ើ ​ បាន​ចាប់ផ ​ ម ្តើ កា ​ រ​ងារ​ជាអ ​ក ្ន គ ​ន ំ រូ ​ មួយរ​ប ូ ដែលត ​ ង ែ ត ​ ធ ​ែ ដ ​្វើ ណ ំ រើ ព ​ ​ី ផ្ទះ​មួយ​ទៅ​ផ្ទះ​មួយ​សួរ​គេថា តើ​ គេ​ចង់​បាន​គំនូរដ ​ ែរ​ឬទេ ក្រោយ​ មក​គាត់​ក៏​បាន​ក្លាយ​ជា​អ្នក​ទិញ​ តង ​ី ្រ ៀត​លក់ហ ​ យ ើ ក ​ ចា ​៏ ប់ផ ​ ម ើ ្ត មា ​ ន​ លុយ កសាង​រោង​ចក្រ​តម្បាញ​ សូត្រ​ជា​មួយ​នឹង​ដៃ​គូ។​

លោកស្រី វ៉ាន់ ប៉ល ូ ន ែ ចង្អល ុ បង្ហាញពីរប ូ ភាពអចនទ្រពយ្ របស់ គ្រសា ួ រខ្លន ួ កាលពីអតីតកាល។ រូបថតដោយ Stuart Alan Becker វា​ដច ូ ​ជា​គ​សា ួ ្រ រ​ជន​ជាតិ​ចន ិ ​ទាជីវនៅ ​ ក ​ ម្ពជា ុ ឯ ​ ទៀតៗ​ដរែ គសា ួ្រ រ​ លោក​ស្រី ​វ៉ាន់ តែង​តែ​មាន​របរ​ ពា​ណិជក ្ជ​ ម្មជា ​ ​និច្ចកាល។​ ការ​រីក​ចម្រើន​នៃ​អាជីវ​កម្ម​ជា​ ពិសេស​គឺ​ជោគ​ជយ ័ ​នៃ​រោង​ចក្រ​ កៅ​ស៊ូ​ជីប​តុង​របស់​គ្រួសា​រវ៉ាន់ ពេល​នោះ ក៏​មាន​លទ្ធភាព​ទិញ​ អគារ​ធនា​គារ​នេះ​កាល​ពី​ឆ្នាំ​ ១៩៦៥។​ គ្រសា ួ រ​របស់លោ ​ ក​សច ​្រី ម្រន ើ ​ វ័យ​នៅ​ក្នុង​អគារ​ធនា​គារ​មួយ​ នេះ រួម​ទាំង​លោក​ស្រី ប៉ូលែន ដែល​ជា​អ្នក​បាន​ជួស​ជុល​អគារ​ នា​សម័យប ​ ច្ចប ុ ្បន្នន ​ េះផ ​ ង ដើម្ប​ី ប្រែ​កយ ្លា ​ទៅ​នះេ ​ទៅ​ជា​ហាង​បារាំង ដ៏​ល្អ​បំផុត​មួយ​នៅ​ទីក្រុង​

ភ្នំពេញ​នា​សម័យ​នេះ។ សមាជិកគ ​ សា ួ្រ រ​លោក​សបា ​ី្រ ន​ ចាក​ចញ េ ព ​ប ​ី ទ ្រ ស េ ក ​ ម្ពជា ុ កា ​ ល​ ពី​សម័យ​ឆ្នាំ១៩៧០​ទៅ​រស់​នៅ​ ប្រទេស​បារាំង​ អង់​គ្លេស និង ហុង​កុង ។​ តាំង​ពី​ពួក​គេ​ត្រឡប់​មក​កាន់​ ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ​កាល​ពី​ទសស​វត្សរ៍​ឆ្នាំ​១៩៩០​ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ មួយច ​ន ំ ន ួ រ​បស់គ ​ សា ​្រួ រ​នេះ បាន​ ប្រមូល​អចលន​ទ្រព្យ​មួយ​ចំនួន​ មក​វិញ​ដោយ​រួម​ទាំង​អគារ​រោង​ ចក្រ​ជីព​តុង របស់​ឪពុក​របស់​ លោក​ស​្រី ហើយក ​ព ំ ង ុ តែដ ​ណ ំ រើ ​ ការ​ជារោ ​ ង​ចក្រកា ​ ត់ដ ​ រេ ម ​យ ួ បច្ច​ុ ប្បន្ន​គ្រប់​គ្រង​ដោយ​លោក​ស្រី ប៉ូហ៊ីន ជា​បង​ស្រីរ​បស់​គាត់។​

A FIVE STAR HOME FIRST-CLASS CONDOMINIUM IN PHNOM PENH Pearl within Diamond Island Never before, Never after Deluxe standard, the future of Phnom Penh

Excellent and invaluable location Located at the prime section of the Diamond Island A luxurious river-view for the elite Starting from 180m2 to 350m2 per unit with one elevator each Great ease and worry-free with a five-star hotel service and a 24-hours Extensive support facilities The largest shopping center; spacious parking lot; Supreme sky club, et Ease and comfort with intelligent safety facilities Internationally designed and adorned with top-class furniture Worldwide procurement of carefully selected materials Create an elegant, cozy and high quality life!

Hotline:

លោក​ស្រី​វ៉ាន់​បាន​អះ​អាងថា លោក វ៉ាន់ ស៊អ ូ ៀង ដែលជា ​ ប ​ ង​ ប្រុស​របស់​នាង និងម ​ ្តាយ គឺ​ជា​ អ្នក​ដែល​នាំ​គ្រួសារ​ត្រឡប់​មក​ កាន់​ប្រទេស​កម្ពុជា​វិញ​។​ លោក​ស្រី​បាន​បញ្ជាក់​ថា «ខ្ញុំ​ គិត​ថា​និមិត្ត​រូប​នៃ​គ្រួ​សារ​យើង​ បាន​មក​ពម ​ី យ ្តា រ​បស់ខ ​។ ្ញុំ គ្រសា ួ រ​ យើងស ​ ណា ំ ង​ដល ែ បា ​ ន​គច េ ច ​ ញ េ ​ ពី​សង្រ្គាម​បាន។ គ្រួសារ​របស់​ខ្ញុំ​ តវូ ្រ បា ​ ន​បប ំ ក ែ ព ​គ ​ី ្នា ជា​ផក ែ ្ន ៗ​កាល​ ពី​អំឡុង​ទស​វត្សរ៍​នៃ​ឆ្នាំ​១៩៧០​ តែយ ​ ង ើ ត ​ ង ែ ត ​ មា ​ែ ន​ភាព​ដត ិ ដា ​ ម​ និង​ផសា ្ រ​ភប ្ជា ម ់ ក​កម្ពជា ុ ​ជា​នច ិ »្ច ។​ «នៅ​ពល េ ដ ​ ល ែ ម ​ យ ្តា រ​បស់យ ​ ង ើ ​ ប្រកាស​ថា ក ​ ម្ពជា ុ មា ​ ន​សខ ុ ស ​ វុ ត្ថ-ិ ​ ភាពម្តងទ ​ ៀត គ្រសា ួ ររបស់យ ​ ង ើ ​ ក៏បា ​ ន​សម្រេចច ​ត ិ វ​្ត ល ិ ម ​ ក​កម្ពជា ុ ​ វិញ​»។​ លោក​ស​អ ី ្រ ះ​អាង​ថា៖ «ម្តាយ​ និងប ​ ង​បស ុ ្រ ខ ​ ំ ុ ្ញ បាន​ជប ួ ជា ​ ម ​យ ួ ន ​ង ឹ ​ មន្រ​ ម ី ្ត ្នាក់​នៅ​ក្នុង​ចំណោម​មន្រ្តី​ ដែល​សល ្គា ​គ ់ សា ួ្រ រ​ខំុ្ញ ហើយ​ក៏​ បាន​សះ្វ ​សង ែ ្វ ​រក​លទ្ធ​ភាព​ទទួល​ យក​អាគារ ​របស់​គ្រួសារ​មក​វិញ​ បាន»។​ លោក​សអ ​ី ្រ ះ​អាង​ថា លោក វ៉ាន់ ស៊ូ​អៀង គឺ​ជា​អ្នក​ដែល​ចរ​ចា​ ដើមប្ ទ ​ី ទួលបា ​ ន​សណ ំ ង់អ ​ គារ​នះេ ​ ត្រឡប់​មក​វិញ​។ វា​គឺ​ជា​អតីត​ ទ្រពយ្ រ​បស់ធ ​ នា​គារ​ជាតិន ​ ក ​ៃ ម្ពជា ុ ហើយកា ​ រ​បក ើ ជា ​ ភោ ​ ជ​នយ ី ដ ​ ន ្ឋា ​

នេះ គឺ​ជា​គំនិត​របស់​លោក​ស្រី​ ប៉ូលែន ដោយ​បាន​បើក​កាល​ពី​ ខែ​ធ្នូ​ ឆ្នាំ​២០០៧ កន្លងម ​ ក។​ «ឥឡូវ​នេះ​យើង​បាន​ដំណើរ​ ការ​មក​៦ឆ្នាំ​ហើយ​កំពុង​ដំណើរ​ ការ​ល្អ។​យើងមា ​ ន​ឈ្មោះ របស់​ យើង ហើយអតិថ ​ជ ​ិ ន​របស់យ ​ ង ើ ​ ក៏ស ​ ល ្គា អ ​់ ព ំ គ ​ី ណ ុ ភា ​ ព​ដល ​៏ រ​្អ បស់​ យើងជា ​ ម ​យ ួ ន ​ង ឹ ប ​ រិយាកា ​ ស​ពត ិ ​ ប្រាកដ​មយ ួ ។ ខ្ញប ​ុំ ក ើ ហា ​ ង​បារាំង​ បែប​នេះ គឺ​ដោយ​សារ​តែ​អគារ​ នេះ គឺ​ជា​របស់​បារាំង​ហយ ើ ​យង ើ ​ ក៏​ចល ូ ​ចត ិ ​អា ្ត ហារ​បារាំង​ទៀត​ ហើយ​ ក៏​ជា​ការ​អភិរក្ស​នូវ​ស្ថាបត្យកម្ម និង​វប្ប​ធម៌​ មួយ​ផង​ ដែរ»។​ លោក​ស្រី​បាន​អះ​អាង​ថា៖ «ខ្ញុំ​សឡា ្រ ញ់​អគារ​ចាស់ៗ​ដល ែ ​ មាន​បវ្រ ត្ត​រិ បស់​វា ដូចះេ្ន ​ហយ ើ ​ អតីតភា ​ ព​របស់ខ ​គ ​្ញុំ ត ​ឺ វ្រូ ត ​ ដ ​ែ ណ ំ រើ ​ ការ​វា​ឲយ្ ល្អ ហើយ​រក្សា​ភាព​គរួ ​ឲយ្ ​ គោរព​ស្ទីល​ចាស់ និង​ប្រវត្តិ​ អគារ។ នៅពេល​ដែល​ខ្ញុំ​បាន​ បញ្ចប់​ការ​ជួស​ជុល​ ខ្ញុំ​បាន​នាំ​ ម្តាយ​របស់​ខ្ញុំ​ មក​មើល​ខ្ញុំ​មាន​ អារម្មណ៍​ថា គាត់​ចង់​ចាំ​ច្រើន​ពី​ អគារ​នេះ។ ​នៅ​ពេល​ដែល​គាត់​ មក​ដល់គាត់​សក ្រ ​ទ ់ ក ឹ ​ភក ែ្ន ​ហយ ើ ​ លាន់មា ​ ត់ថា ​ គ ​ព ​ឺ ត ិ ជា ​ ស ​ ត ្អា ម ​ ន ែ ​ គាត់​ចង​ចាំ​ពី​បន្ទប់​នីមួយៗ​និង​ និយាយ​អំពី​អ្វីៗ​ដែល​គាត់​ធ្លាប់​ ធ្វើ​ពី​មុនម ​ ក»​៕​MN

៨

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

ប្រាសាទ​អង្គរវត្តគជា ឺ ឃ្លាង ំ ​សម្បត្តប ិ ត េ ក ិ ភណ្ឌដស ៏ ម្បរូ បែបនៃ វ ​តពីទព ំ រ័ ២... ​នៅ​រង្វង់​ឆ្នាំ​ ១៨៥០​ គឺ​រយៈ​ពេលយ៉ាង​តិច​ ១០​ឆ្នាំ​មុន​ពេល​លោក Henri Mouhot រក​ឃើញ​។ លោក Bouillevaux បាន​ចញ េ ផ ​ ្សាយ​ ពី​អង្គរ​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៨៥៨​មាន​ ចំណង​ជើង​ថា៖ «Voyage dans l'indochine 1848 1856»។​ ជា​អកុសល​ បិតា Bouillevaux មិន​មែន​ជា​អ្នក​និពន្ធ​ដ៏​ អស្ចារយ្ នោ ​ ះ​ទេ ហ ​ យ ើ កា ​ រ​សរសេរ​ របស់​លោក​ពិបាក​​មើលយល់​។ លោក Bouillevaux ត្រូវ​បាន​ អញ្ជើញ​ដោយ​ជន​ជាតិ​បារាំង​ដ៏ អស្ចារ្យម ​ ្នាក់​និងច ​ េះ​គួរ​សម​តែ​ ត្រូវ​បាន​ស្នើ​សុំ​យ៉ាង​ខ្លាំង​ឲ្យ​បំភ្លេច​ចោល​នូវ ​«ការ​រក​ឃើញ​» នេះ។ ​ ចាប់ព ​ព ​ី ល េ នោ ​ ះ​មក​អង្គរ​ ត្រូវ​បាន​លោក Mouhot រក​ ឃើញ​ជា​ផ្លូវ​ការ​។ ការ​តាំង​ពិព័រណ៍នៅ​ទីក្រុង​ Marseille នៃ​សម័យ​អាណា​ន-ិ គម (១៩២៤) និង​ទីក្រុង​ ប៉ារីស​ (១៩៣១) ​បាន​ដើរ​ តួនាទី​ជា​ច្រើន​ ហើយ​យោង​ តាម​លោក Penny Edwards បាន​ឲ្យ​ដឹង​ថា៖ «បន្ថែម​ពី​លើ​

អំណះ​អណា ំ ង​ព​កា ី រ​គប ្រ ​គ ់ ង ្រ ​ របស់​បារាំង​នៅ​ក្នុង​តំបន់​ឥណ្ឌូ​ចិន​ និង​ឥទ្ធិ​ពល​និង​កម្លាំង​នៃ​ កិចប ​្ច ង ្រឹ ប ​ ង ្រែ អ ​ ភិរក្សរ​បស់បា ​ រាំង​ ពាក់ព ​ន ័ ​្ធ នឹងស ​ ត ្ថិ ន ​ិ ជា ​ៃ តិសា ​ សន៍​ ភាគ​តច ិ នោ ​ ះអ ​ ង្គរបា ​ ន​ធស ​ើ្វ កម្ម-​ ភាព​ជាត ​អ ួ ង្គដ ​ស ​៏ ខា ំ ន់ន ​ ភា ៃ ព​ខស ុ ​ ប្លែក​គ​រ្នា បស់​ខរែ្ម ។ ការបង្ហាញ​ របស់​បារាំង​ព​អ ី ង្គរ​វត្ត​ថា​ជា​នម ិ ត ិ ្ត រូប​ដ៏​សំខាន់​នៃ​ឥណ្ឌូ​ចិន​នោះ​ បាន​បង្កើន​មោទន​ភាព​ជាតិ​ខរ្មែ ​ និងធ ​ ឲ ​ើ្វ យ្ មាន​កហ ំ ង ឹ ព ​វ ី ៀត​ណាម ​​ កាន់​តែខ្លាំង​ឡើង​ ហើយ​វា​បាន​ ធ្វើ​ការ​លើស​ពី​ការរំពឹង​ទុក»​។​ គ្រប់​របប​កម្ពុជា​ទាំងអស់​ ដែល​កើត​ឡើង​ក្រោយ​ពីបាន​ ឯក​រាជ្យព ​ បា ​ី រាំងក្នង ុ ឆ្នា១ ​ំ ៩៥៣​ បាន​ខិត​ខំព្យា​យាម​កំណត់​ និយម​នយ ័ ​ន​កា ៃ រ​បង្ហាញ​ព​អ ី ង្គរ-​ វត្ត​ឲ្យ​បាន​ច្បាស់គ្រប់​គ្រាន់​នៅ​ លើ​ទង់​ជាតិ​ផ្សេងៗ​របស់​ខ្លួន ដោយ​មិន​និយាយ​ពី​របប​ខ្មែរ​ ក្រហម​ដ ​ ល ែ គេបា ​ ន​បន្តន ​ យា ិ យ​ បន្ថែម​ពី​អង្គរ​វត្ត​នៅ​ក្នុង​ភ្លេង​ ជាតិ​ខ្លួន​។ ​ ​គន្លង​ផ្លូវ​តែ​មួយ​ដែល​មនោគ​មន៍វិជ្ជា​អាណា​និគមបារាំង​ បាន​រៀប​រាប់ព ​ប ​ី វ្រ ត្តសា ​ិ ស្តក ​្រ ម្ពជា ុ ​​

នោះ​ត្រូវ​បាន​បញ្ញ​វន្ត​ខ្មែរ​ជាតិ​ និយម​នៅវ​ទ ិ យា ្ ស ​ ន ្ថា ព ​ទ ុ សា ​្ធ សន-​ បណ្ឌត ិ ្យ​និងនៅ ​ កា ​ សែតន ​ គរ​វត្ត​ (Nagaravatta) ក្នង ុ ទ ​ ស​វត្សរ៍​ ឆ្នា១ ​ំ ៩៣០​ដោយគ្មានស ​ ក ្ទា ស ​់ រើ្ទ ​ បន្តច ិ សោ ​ ះ​ហើយកា ​ រ​បង្ហាញរ​ម ួ ​ គ្នា​ពី​ប្រទេស​កម្ពុជា​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ សម័យ​កាល​ដ៏​អស្ចារ្យ​ និង​ សម័យ​កាល​ធ្លាក់​ចុះ​នេះ​នៅ​ត​ែ ជា​ផ្នែក​មួយ​នៃ​អ្វី​ដែល​សំខាន់​ ចំពោះ​ការ​ពិភាក្សា​អំពី​ប្រវត្តិ-​ សាស្ត្រ​កម្ពុជា​រហូត​មក​ដល់​ សព្វថ្ងៃ​នេះ​។​ នៅពី​​ក្រោយរឿង​ទេវ​កថា៖ ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​កម្ពុជា​​ កាល​ប្បវត្តិ​នៃ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ កម្ពុជា​ផ្ទាល់​គឺ​មាន​ការ​និយាយ​ ច្រើន​ពី​តួនាទី​ដ៏​សំខាន់​ដែល​ កើតមា ​ ន​នៅអ ​ ង្គរ។ ​ ដូច្នេះ​យើង​ មាន​​ការ​សរសេរ​ចម្លង​ប្រវត្តិ-​ សាស្ត្រ​ដែល​អង្គរ​ត្រូវបាន​គេ​ មើលឃ ​ ញ ើ មា ​ ន​ការ​ទាក់ទ ​ ង​នង ឹ ​ សម័យ​មុន​ និង​ក្រោយ​អង្គរ។ លទ្ធ​ផល​នេះ​ជា​រឿយ​ៗ​ កំណត់ ត្រាអំពី​អង្គរ​វត្ត ក្លាយ​ជា​គំរូ​ ​មួយ​ដែល​គេ​នឹង​ភ្នក​ទៅ​ដល់​គឺ​ បានដក​ស្រង់​ពី​សៀវ​ភៅ​ «Les

Khmers» របស់លោ ​ ក Bruno Dagens។ សៀវ​ភៅ Les Khmers ជា​ការ​ពិត​គឺ​ជា​ការ និយាយ​រៀប​រាប់​គួរ​ឲ្យ​ចាប់​ អារម្មណ៍​មួយ​ និង​ចង​ក្រង​ជា​ ឯក​សារ​យង ៉ា ត្រម ឹ ត ​ វ្រូ ព ​អ ​ី ង្គរ​តែ​ មិន​មែន​និយាយ​ពី​ពល​រដ្ឋ​ទេ។​ នៅ​ពេល​យើង​បិទ​សៀវ​ភៅ​ យើងឆ ​ល ្ង ថា ​់ តើមា ​ ន​ពល​រដ្ឋខ ​ រ្មែ ​ នៅ​មុន​និងក ​ ្រោយ​អង្គរ​ឬ​ទេ? ​ ពល​រដ្ឋ​កម្ពជា ុ ​ចង់​បាន​បវ្រ តិ្ត-​ សាស្ត្រ​ ពួកគេ​មិន​ចង់ឮ ​ ​ថា ពួក គេ​ជា​កម្ម​សិទ្ធិ​របស់​អ្នក​ដែល​ ធ្លាប់​តែ​អស្ចារ្យ​នោះ​ទេ ហើយ​ មាន​ច្បាប់​ធម្ម​ជាតិ​ដ៏​ចម្លែក​ដល់​ កំពូល​នោះ​ឡើយ​ដែល​ក្រោយ​ មក​មាន​ការ​ធ្លាក់​ចុះ​ទៅ​វិញ​។ និន្នាការ​បន្ថយ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ កម្ពុជាចំពោះ​ភាព​ប្រាកដ​ប្រជា​ នៅ​សម័យ​អង្គរ​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ នេះ​គឺ​ពិត​ជា​ធ្វើ​មិន​ត្រឹម​តែ​ធ្វើ​ឲ្យ​ ធ្លាក់​ចុះ​នូវ​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​កម្ពុជា​ នោះ​ទេ តែ​ថែម​ទាំង​ធ្វើ​ឲ្យ​ធ្លាក់​ ចុះ​នូវ​ការ​បង្រៀន​ និង​មេរៀន​ ដែលគ ​ អា ​េ ចរៀន​ពប ​ី វ្រ ត្តសា ​ិ ស្ត​្រ នេះ​ផង​ដែរ។​ ជា​កម ្រុ ជ ​ ន​ជាតិភា ​ គ​តច ិ ​ពល​ រដ្ឋ​ខ្មែរ​មិន​បាន​រង់​ចាំ​មាន​អង្គរ​

នោះ​ទេ តែ​ពួកគេ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ ចំណោម​ពល​រដ្ឋ​ដំបូង​នៅ​ឧប-​ ទ្វីបអា ​ ស៊ី​អាគ្នេយ៍​នេះ​។ អង្គរគ ​ ជា ​ឺ ស ​ ម័យកា ​ លខ្មរែ ស ​ វ៊ី ​ិ ល័យ​បំផុត​នៅ​ក្នុង​តំបន់​នេះ​។ ដើមប្ ច ​ី បា ្ ស់អ ​ព ​ំ រ ​ី ឿង​នេះ​អ្នកត ​ វ្រូ ​ ចំណាយ​ពល េ ត ​ច ិ ត ​ច ួ ធ ​ ដ ​្វើ ណ ំ រើ ​ ទស្សន​កិច្ច​តិច​តួច​នៅសារ​មន្ទីរ​ ជាតិ​ក្នុង​រាជ​ធានី​ភ្នំពេញ​។ អគារ​នេះ​មិន​មែន​ជា​សម័យ​ អង្គរ​ទាំង​ស្រុង​ទេ​។ លោក Georges Groslier ដែល​បាន​ បញ្ចប់​ការ​សាង​សង់​អគារ​នេះ​ នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១៩២០​ ដោយ​ផ្អែក​ តាម​សប ្ថា ត្យក ​ ម្មរ​ម ួ ប ​ ញ្ចល ូ គ ​ ព ​្នា រី ​ បែប​គឺ​ តាម​បែប​សម័យ​អង្គរ​ និងម ​យ ួ ទ ​ ៀត​បាន​បែបព ​ ្រះពុទ-្ធ ​ សាសនា​ ដូច​យើង​ធ្លាប់​បាន​ ឃើញ​នៅ​លើ​ដំបូល​ព្រះវិហារ​ តាម​វត្តពទ ុ សា ​្ធ សនា​ខាង​ថរេ វា ​ ទ​ នីមួយៗ​។ សារ​មន្ទីរ​នេះ​ត្រូវ​បាន​សាង​ សង់​ឡើងដើម្បី​តម្កល់​ទុក​វត្ថុ​ បុរាណ​ ព្រោះ​កម្ពុជា​ជា​កន្លែង​ បុរាណ​វិទ្យា​ដ៏​សំខាន់​នៅ​ក្នុង​ តំបន់​នេះ​។ វត្ថុ​បុរាណ​ទាំង​នេះ​ ត្រូវ​បាន​រក​ឃើញ​ជា​បន្ត​បន្ទាប់​ នៅ​កង ្នុ ទ ​ក ី ន្លង ែ ន ​ ប ​ៃ ទ ្រ ស េ ន ​ េះ។ ​

ប៉ុន្តែ​ការ​សម្រេច​ចិត្ត​ដើម្បី​សាង​ សង់​សារ​មន្ទីរ​ជាតិ​នេះ​ឡើង​គឺ​ នៅ​ទីបំផុត​ក្រោយពី​មាន​សន្ធិ-​ សញ្ញា​នៅ​ខែ​មីនា​ឆ្នាំ​១៩០៧ នៅពេលស ​ ៀម​បាន​បគ ្រ ល់ខ ​ ត េ ​្ត សៀម​រាប ​ជា​មួយ​ប្រាសាទ​ នៅតំបន់​អង្គរ​ទាំង​អស់​មក​ឲ្យ​ កម្ពុជា​វិញ​។​ ភ្ញៀវ​ទេស​ចរភាគ​ច្រើន​គឺ​ខ្មែរ ឬក៏ប ​ រ​ទស េ បា ​ ន​ស ​ ល ្គា អ ​់ ង្គរ​និង​ ផ្នក ែ ជា ​ ច ​ ន ្រើ ទ ​ ៀតនាំឲយ្ មា ​ ន​ការ​ រួមប ​ ញ្ចល ូ គ ​ ន ​្នា ង ឹ អា ​ រ្យធ ​ ម៌ជា ​ ម ​យ ួ ​ អង្គរ​។ ទោះ​យ៉ាងណា ​ ​អ្នក​មាន​ មោទ​ន​ភាព​ធំ​មួយ​នៅពេល​អក ្ន ​ ទទួលស ​ ល ្គា ថា ​់ ភាព​ខង ែ្វ គ ​ -ំ និត​ គ្នា​រវាង​រូប​បដិមា​ដែល​គេ បាន​ ឆ្លាក់​មុន​ពេល​ និង​ក្រោយ​ឆ្នាំ​ ៨០២​នៃ​គ្រិស្ត​សករាជ​។​ រូប​បដិមា​នៅ​ប្រាសាទ​ភ្នំដា​ ដែលសា ​ ង​សង់នៅ ​ ច ​ង ុ ស ​ ត​វត្សរ៍​ ទី​៦​ និង​រូប​បដិមា​នៅ​ប្រាសាទ​​ ប្រាសាទ​ឦ ​ សា​នប ​ រុ ៈ​ហៅប ​ ្រាសាទ សមប្ ណ ​ូ ព ៌ គ ​្រៃ ហ ុ ៍ក ​ង ុ្ន ច ​ ណោ ំ ម​រប ូ ​ សំណាក​ចំនួន​៦១៥​ទៅ​៦៣៥​ កន្លង ែ ​ខស ុ ​ព​រី ប ូ ​សណា ំ ក​ពះ្រ ​វស ិ ុ​្ន ដែល​គេ​បាន​សាង​សង់​ក្រោយ​ រា​ជធានី​ត្រូវ​បាន​គេ​ផ្ទេរ​ទៅ​កាន់​ តំបន់​អង្គរ​ដោយ​ពះ្រ ​បាទ​ជយ ័ -​

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

៩

វបប្ ធម៌ សាសនា និងចារឹកច្បាស់លាស់អព ំ ប ី វ្រ ត្តសា ិ ស្រក ្ត ម្ពជា ុ វរ្មន ័ ​ទ​២ ី នៅ ​ ​ឆ​៨ ំ្នា ០២​ន​គ ៃ .ស.។ ការ​បង្រួប​បង្រួម​អង្គរ​ នៅពេល​និយាយ​ពី​ប្រវត្តិ-​ សាស្ត្រ​កម្ពុជា​ ពាក្យ​ថា​បង្រួបបង្រួមអង្គរ​នេះ​បាន​មក​ពីសារៈ​ សំខាន់​ដ៏ធំ​ធេង​ ខណៈ​សម័យ​ អង្គរ​ជា​រឿយៗ​ត្រូវ​បាន​ពល​រដ្ឋ​ ខ្មែរ​បង្ហាញ​ថា​ ជា​ពេល​វេលា​នៃ​ ការ​បង្រប ួ ប ​ ង្រម ួ ដ ​អ ​៏ ស្ចារយ្ ។ ​ នៅ​ សម័យ​កាល​នោះ​ត្រូវ​បាន​គេ​ មើលឃ ​ ញ ើ ថា ​ ជា ​ កា ​ រ​បាត់ប ​ ង់ន ​ វូ ​ ប្រភេទ​ឋាន​សួគ៌​ដែលក្រុម​គូ​ សត្រូវ​ផ្ទាល់​ខ្លួន​មិន​ទាន់មាន​ លទ្ធភាព​យល់​ដឹង​បាន​។ គ្រប់​ វប្បធ ​ ម៌បា ​ ន​បង្កត ើ ទ ​ វេ ក ​ ថា​ផល ្ទា ​់ ខ្លួន ហើយ​ដូច​យើង​ធ្លាប់​ដឹង​ គ្រប់​គ្នា​ហើយ​ថា​ ទេវ​កថា​តែង​ តែ​មិន​អាច​បាត់​បង់ទ ​ េ​។​ ជំនួស​ឲ្យ​កា​រ​និយាយ​ពី​ការ​ បង្រួប​បង្រួម​រវាង​ពល​រដ្ឋ យើង​ អាច​សួរ​សំណួរ​ច្បាស់​លាស់​ពី​ ភាពត្រឹម​ត្រូវ​នៃ​ការ​ឯក​ភាព​គ្នា​ លើ​សម័យ​កាល​អង្គរ​។​ សម័យអ ​ ង្គរ​ឬក៏ច ​ ក្រភ ​ ព​អង្គរ​ គឺ​ជា​ពាក្យ​សាមញ្ញ​មួយ​ដែល​គេ​ ប្រដ ​ើ ម ើ ប្ ន ​ី យា ិ យ​ពស ​ី ម័យកា ​ ល​ ចន្លោះ​ពី​ឆ្នាំ​៨០២​គ.ស.​ គឺ​

សម័យ​ព្រះ​បាទ​ជ័យ​វរ្ម័ន​ទី​២​ ដែល​សាង​សង់​រាជ​ធានី​នៅ​ក្នុង​ តំបន់​អង្គរ​ ទៅ​​ឆ្នាំ១៤៣១​ ជា​ ពេល​ដែល​អាណា​ចក្រ​នេះ​ត្រូវ​ បាន​ឈ្លាន​ពាន​ពី​ពួក​កង​ទ័ព​ សៀម​ និង​ព្រះ​បាទ​ពញា​យ៉ាត​ ដែល​បាន​ភៀស​ព្រះ​កាយ​ទៅ ភាគ​ខាង​កត ើ ដ ​ ម ើ ប្ តា ​ី ង ំ រា ​ជ ​ ធា ​ នី​ ថ្មីរបស់​ព្រះ​អង្គ។​ នៅ​កង ្នុ ស ​ ម័យកា ​ ល​មាន​រយៈ​ ពេល​ជាង​៦​សត​វត្សរ៍​នេះ មាន​ ការ​ផស ្លា ប ​់ រូ្ដ ជា ​ ច ​ ន ើ្រ ដ ​ច ូ កា ​ រ​ដ ​ ល ែ ​ មាន​នៅ​សម័យ​កាល​​អង្គរ​ និង​ សម័យ​កាល​មុន​ឆ្នាំ​៨០២ និង​ ក្រោយ​ឆ្នាំ​១៤៣១​នៃ​គ.ស.។ ការ​លើក​ឡើង​ពី​ការ​បង្រួប​ បង្រម ួ ន ​ េះបា ​ ន​មាន​ទនា ំ ក់ទ ​ន ំ ង​ គ្នា​នឹង​ភូមិ​សាស្ត្រ​គឺ ​តំបន់​អង្គរ​ ជា​កន្លែង​រា​ជធានី​ជា​ច្រើន​តាំង​ នៅក្នុងស ​ ម័យ​កាល​នោះ​​។ ការ​ អះ​អាង​នេះ​អាច​ត្រូវ​បាន​គេ​តវ៉ា​ បន្ថែមទ ​ ៀត​បើស ​ ន ិ យ ​ ង ើ ព ​ ចា ិ រណា​ថា រាជ​ធានី​កោះ​កេរ ដែល​ ជា​រាជ​ធានី​របស់​ព្រះ​បាទ​ជ័យ​ វរ្ម័ន​ទី​៤ ​ចន្លោះ​ពីឆ្នាំ​៩៣០​ទៅ​ ៩៤៤​នៃ​គ.ស.​ នោះគឺ​ស្ថិត​នៅ​ ចម្ងាយ​ឆ្ងាយ​បំផុត១២៨ ឬ ១៤៨​គីឡូ​ម៉ែត្រ​ពី​ទីរួម​ខេត្ត​

សៀម​រាប​បច្ចុប្បន្នន ​ េះ​។ ជា​តយ ួ ង ៉ា ​គឺ​មន ិ ​អាច​ទៅ​រច ួ ​ទ​េ ក្នុង​ការ​កាត់​បន្ថយ​ដើម្បី​បង្រួប​ បង្រួម​ភាព​ចម្រុះ​នៃ​រចនា​ប័្មទ​ដ៏​ អស្ចារ្យ​នៅ​ក្នុង​តំបន់​អង្គរ​នេះ​។ ចូរ​យើង​សាក​គិត​ថា នៅ​ក្នុង​ សត​វត្សរ៍​ទី​១០​ រយៈ​ពេល​ទើប​ តែបា ​ ន២ ​ ៣​ឆប ្នាំ ណ ៉ុ ្ណោះ​បានធ្វ​ើ ឲ្យ​រាជ​ធានី​កោះ​កេរ រាង​ពីរ៉ាមីត​ មាន​ការ​រក ី ច ​ ម្រន ើ ច ​ ន ្រើ ជា ​ ង​នៅ​ ប្រាសាទ​បន្ទាយ​ស្រី​។ បញ្ហាដ ​ស ​៏ ខា ំ ន់ម ​យ ួ គ ​ន ​ឺ យា ិ យ​ រៀប​រាប់​ពី​រជ្ជ​កាល​ព្រះ​បាទ​ជ័យ​ វរ្ម័នទី៧ ​ ​។ ព្រះ​បាទ​អង្គ​នេះ​មាន​ សមត្ថ​ភាព​មិន​ធម្ម​តា​មួយ​ក្នុង​ ការ​ដោះ​ស្រាយ​ភាព​ចម្រូង​ ចម្រាស។ រូប​សំណាក​ដ៏​ល្អ​បំផុត​មយ ួ ​របស់​ពះ្រ ​អង្គ​គ​រឺ ប ូ ​បដិមា​ ដែល​មាន មុខរ​ីក​ទូលាយ​ ភ្នែក​ ស្រទន់​ គឺ​បង្ហាញ​ពី​ភាព​ករុណា​ និង​ស្ងប់​ស្ងាត់​ តែ​ពោរ​ពេញ​ ដោយ​​ភាព​រីក​រាយ​នៅ​ក្នុង​ខ្លួន​។​ តថ​ភាព​បែប​នេះ​នឹង​ធ្វើ​ឲ្យ​យើង អាច​ភ្លេច​គិត​យ៉ាង​ងាយ​ស្រួល​ ថា ព្រះ​បាទ​ជ័យ​វរ្ម័ន​ទី​៧​ គឺ​ជា​ ក្សត្រ​ដ៏មាន​វីរភាព​អង់​អាច​មួយ​ អង្គ និង​ថា នៅ​ក្រោម​រជ្ជ​កាល​ អាណា​ចក្រ​ខ្មែរ​អង្គនេះ​បាន​

ឈាន​ដល់​សម័យ​កាល​ដ៏​អស្ចារ្យ ប ​ ំផុត។ ​ ​ ពត ឹ្រ កា ិ្ត រណ៍​ដ​ស ៏ ខា ំ ន់​មយ ួ ​បាន​ កើត​ឡើង​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​១១៧៧​។ កងទ័ព​ចាម​បាន​ធ្វើ​ដំណើរ​តាម​ ផ្លវូ ទ ​ក ឹ ទ ​ ន្លម ​េ គ េ ង្គ​ទន្លសា ​េ ប និង​ ស្ទឹងសៀម​រាប​។ កង​ទ័ព​ចាម​ បាន​ចូល​ចត​ វាយ​ប្រហារ​ និង​ ប្លនយ ់​ ក​ទឹកដ ​ ី​រាជ​ធានី​អង្គរ​។ នៅ​ពេល​នោះ​មាន​ប្រតិ​កម្ម​ តប​ភ្លាមៗ​។ អនាគត​ព្រះ​បាទ​ ជ័យ​វរ្ម័ន​ទី​៧ ​ដែល​បាន​វាយ​ ប្រហារ​តប​ត​វិញ​នោះ​បាន​វាយ​ បំបាក់​ចោរ​ឈ្លាន​ពាន​​ចាម​ និង​ ត្រូវ​បាន​ឡើង​គ្រង​រាជ​ជា​ស្ដេច​ នៅ​ក្នុងឆ ​ ្នាំ​១១៨១​។ ចាប់ព ​ព ​ី ល េ ព ​ ្រះអ ​ ង្គឡ ​ ង ើ គ ​ ង ្រ ​ រាជ្យ​មក​ ព្រះ​ពុទ្ធ​សាសនា​បែប​ មហា​យាន បា ​ ន​កយ ្លា ជា ​ សា ​ ស-​ នា​ផវ្លូ កា ​ រ​នៅក ​ង ្នុ អា ​ ណា​ចក្រខ ​ រែ្ម ​ សម័យ​កាល​នោះ​។ ក្រៅ​ ពី​រូប​ បដិមា​ព្រះ​ពុទ្ធគង់​សមា​ធិមាន​ នៅ​លើ​សត្វ​នាគ​​ជា​ច្រើន​អង្គ​ ស្រប​ពេល​នោះ​ដែល​រូប​បដិមា​ អតីត​សាសនា​ហិណ្ឌូ​ក៏​ត្រូវ​បាន​ សាងសង់ឡ ​ ង ើ ជា ​ ប ​ ន្តប ​ ន្ទាបផ ​់ ង​ ដែរ​។ ដូច្នេះ ​ដោយ​មាន​ការ​ ផ្លាស់​ប្ដូរ​ពី​សាសនា​ហិណ្ឌូទៅ​

សាសនា​ព្រះ​ពុទ្ធ​ អ័ក្ស​ពិភព​ លោក​គឺ​លែង​ជា​អង្គរ​វត្ត​ទៀត​ ហើយ​ តែ​បាន​ផ្លាស់ប្ដូរ​ទៅ​ជា​ ប្រាសាទ​បាយ័នវិញ​ម្ដង។ ​ អង្គរ​ជា​អាថ៌​កំបាំង​ និងអង្គរ​ ជា​ប្រវត្តិ​សាស្ត្រ​ អង្គរវត្ត​គឺ​ជា​អ្នក​ប្រាប់​ពី​ស្ថាបត្យក ​ ម្មន ​ កា ​ៃ រ​ចុះស ​ ម្រង ុ គ ​ ​្នា និង​ ជា​ប្រាសាទ​ហិណ្ឌូ​ដ៏ធំបំផុត​នៅ​ ក្នុង​ពិភព​លោកដូច​នៅ​ឥណ្ឌា​ ដែរ។ លើស​ពី​នោះ​ទៅ​ទៀត​ រចនា​ប័្មទ​នៃ​ប្រាសាទនៅ​តាម​ ដង​​ភ្នំ​មួយ​ត្រូវ​បាន​សាង​សង់​ តាម​បប ែ ប ​ ទ​សាសនា​ហណ ិ ​្ឌូ តែ​ ប្រាសាទ​នៅ​តាម​ដង​ភ្នំ​មួយ​ ចំនួន​ទៀត​ត្រូវ​បាន​លេច​រូប​រាង​​ ឡើង​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា​ដូច​ ជា​អង្គរ​វត្ត​ និង​បាយ័នជា​ដើម​ ដែលប ​ សា ្រា ទ​ទាង ំ ន ​ េះម ​ន ិ មា ​ ន​ នៅ​ក្នុងប ​ ្រទេស​ឥណ្ឌា​ទេ​។ លោក Bruno Dagens បាន​កត់​សម្គាល់​មុន​នេះ​ថា បើ​ សិន​កម្ម​វិធី​សាង​សង់​ប្រាសាទ​ មាន​នៅឥ ​ ណ្ឌាបា ​ ន​សម្រេច ​ម ​ ន ែ ​ នោះមាន​ន័យ​ថា ខ្មែរ​នឹង​មាន​ បសា ្រា ទ​ចន ើ្រ ជា ​ ង​ឥណ្ឌា។ ​ មយ ្ ង ៉ា ​ វិញទ ​ ៀត​រវាង​រប ូ ភា ​ ព​ឥណ្ឌា​និង​

រូប​ភាព​របស់​ខ្មែរ​គឺ​មាន​លក្ខណ ខុស​គ្នា​ឆ្ងាយ​ដែល​អាច​ពន្យល់​ បាន​ថា​សូមប្ ត ​ី រ​ែ ប ូ ប ​ ដិមាថ ​ៗ ី្ម ន ​ ះេ ​ ដែលត ​ ណា ំ ង​ឲយ្ ព ​ ្រះវ​ស ិ ្ណុ ឬក៏ម ​ខ ុ ​ មាត់​របស់​ពះ្រ ​សវិ ៈ​គ​ខ ឺ ស ុ ​ដាច់​គ្នា​ ស្រឡះ​ពី​មុខ​មាត់​របស់​តួអង្គ​ ឬក៏សិល្បៈឥណ្ឌា​។ បញ្ហា​សាសនា​គ​មា ឺ ន​សារ​ៈសំខាន់​ដូច​គ្នា​។ អារ្យ​ធម៌​ខ្មែរ​គឺ​ជា​ អារ្យធម៌​តែ​មួយ​គត់​នៅ​ក្នុង​ឧប-​ ទ្វីប​អាស៊ី​អាគ្នេយ៍​ដែល​គោរព​ កាន់​ជា​បន្ត​បន្ទាប់នូវ​សាសនា​ ហិណ្ឌូ​ ពុទ្ធ​សាសនា​មហាយាន​ និងថេរវាទ​ហើយបា ​ ន​រម ួ ប ​ ញ្ចល ូ ​ សាសនា​ទាំង​នោះ​ទៅ​ជា​ពិធី​ សាសនា​របស់​ប្រជា​ជន​កាន់​តែ​ ច្រើន​ទៅៗ និង​បន្ត​រហូត​ដល់​ បច្ចុប្បន្នន ​ េះ។​​​​ បញ្ហាន ​ េះបា ​ ន​ធឲ ​្វើ យ្ យ ​ ង ើ មា ​ ន​ ការ​គត ិ ព ​ ចា ិ រណា​ចណ ំ ច ុ ស ​ ខា ំ ន់​ មួយ​គឺ​ អារ្យ​ធម៌ខ ​ ្មែរ​មិនខុស​អ្វី​ពី​ សម័យ​អង្គរ​ទេ​និយាយ​ជារួម ឬក៏​ជា​ពិសេស​នៅ​សម័យ​អង្គរ​ វត្ត។ ផ្ទយ ុ ទៅ ​ វ​ញ ិ ​សម័យអ ​ ង្គរគ ​ ​ឺ ជា​សម័យ​កាល​បង្កើត​ឲ្យ​មាន​ វប្ប​ធម៌​នេះ​ដែល​មាន​មក​តាំង​ពី​ មុនឆ ​ ្នាំ​៨០២​ និងប ​ ន្ត​មាន​រហូត​ ដល់​ឆ្នាំ​១៤៣១​៕ PN

១០

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

ភ្ញៀវ​ទស េ ​ចរ​ឡាវ​មក​ទស្ស​នា​បទ ្រ ស េ កម្ពជា ុ ​មា ស្នាម​ញញឹម​ដ​រា៏ ក់​ទាក់​របស់​ពល​រដ្ឋ​កម្ពជា ុ ​គ​ជា ឺ ​ទព្រ យ្ ​ដ​ថ ៏ ថ ៃ្ល ​ស ្លា ម្រាប​ទា ់ ក់​ទាញ​កណ ំ នើ ​ភៀ្ញ វ​ទស េ ចរ​បរទេស​ចល ូ ​មក​កាន់​រាជា​ណា​ចក្រ​នះេ Stuart Alan Becker លោក អាង គឹមអ ​ ៀង ប្រធាន​ សមា​គមទី​ភក ្នា ​ងា ់ រ​ទស េ ​ចរណ៍​ កម្ពុជា បាន​ចំណាយ​ពេលវេលា​ របស់លោ ​ ក​ផល ្ត ន ​់ វូ បទ​សម្ភាស​ជា​ មួយ​ លោក Stuart Alan Becker (ស្ទត ួ អេឡន េ បេឃរ័ )​ ការ​ីនិពន្​ធ​​រ​បស់​កា​សែត​​ភ្នំ​ពេញ ប៉ុ​ស្តិ៍ អំពី​​សារៈ​សំខាន់​នៃ​រតន​វត្ថុ​ ដែលក ​ព ំ ង ុ តែ​ ​​ រួមច ​ណ ំ ក ែ ដ ​ ល់កា ​ រ​ អភិវ​ឌ្ឍវ​ស ​ិ យ ័ ឧ ​ ស្សាហ ​ កម្មទ ​ ស េ ​ ចរណ៍នៅ​ ​​ ពះ្រ រា ​ ជ​ា ណា​ចក្រក ​ ម្ពជា ុ និង​​និន្នា​ការ​ខ្លះៗ ​ទាក់​ទិន​នឹង​​​ ភ្ញៀវ​​ទេសចរបរទេស​​ដែល​​មក​ ទស្សនា​​​ទក ឹ ​​​ដី​​ដ៏​​ស្រស​ប ់ វរនេះ​។ តើ​វា​មាន​សារៈ​សំខាន់​យ៉ាង​ ណា​​ការ​ដែល​កម្ពុជា​ធ្វើ​ជា​ម្ចាស់​ ផ្ទះ​ន​ក ៃ ច ិ ​ប ្ច ជ ្រ ​គ ំ ុ ណៈ​កម្មា​ធកា ិ រ​​ប-េ តិ​កភណ្ឌ​ពិភព​លោក​នៅ​ក្នុង​ឆ្នាំ​ ២០១៣​នេះ?​ ខ្ញគ ​ុំ ត ិ ថា ​ នេះគ ​ ជា ​ឺ ឱ ​ កាស​មយ ួ ​ ដ៏ប ​ ព ្រ ៃ និងសំ ​​ ខាន់ស ​ ម្រាបប ​់ ជា ្រ ​

ពល​រដ្ឋ​កម្ពុជា​ ជា​ពិសេស​​គឺ សម្រាបផ ​់ ក ្នែ ឧ ​ ស្សាហ ​ កម្មទ ​ ស េ -​ ចរណ៍​ពោល​​គឺវាម ​ន ិ ម ​ ន ែ ស ​ ខា ំ ន់​ ត្រឹម​តែ​កិច្ច​ការ​ទាក់​ទង​នឹង​វប្បធម៌​ប៉ុណ្ណោះ​ទេ កិច្ច​ប្រជុំ​នេះ ​គឺវា​ មាន​​អត្ថន ​យ ័ ​ខ្លាង ំ ណា ​ ស់សម្រា ​​ ប​់ វិស័យទេ ​​ ស​ចរណ៍។ ​​ តើ​កន្លែង​ណា​ជា​កន្លែង​ដែល​ ល្បល ​ី បា ្ ញ​ប ​ផ ំ ត ុ នៅ ​ ក ​ ម្ពជា ុ ស ​ ម្រាប​់ ភ្ញៀវទេស​ចរ​ទៅទ ​ ស្សនា?​ អង្គរ​វត្ត គឺជា​ ​​ គោល​ដៅ​ទីមួយ​ ពោល​គ​ឺមាន​ភៀ្ញ វ​ទស េ ​ចរប្រមាណ​​ជាង៣​០ភាគ​រយ ដ ​ ល ែ គ ​ េ​ មក​ទស្សនា​ត្រឹម​តែ​ខេត្ត​សៀម​ រាប ដែលសំ ​​ ដៅចំ ​​ ពោះ​បសាទ​ ្រា​ អង្គរ​វត្ត​តែម្តង​។ តើមា ​ ន​ជ ​ ង ើ ហោ ​ ះ​ហរើ ព ​ទ ​ី ណា ​ី ​ ខ្លះ​មក​កាន់​ខេត្ត​សៀម​រាប?​ ជើង​ហោះ​ហរើ ​ត្រង​ស ់ ដៅ ​ំ ​មក​ ខេតស ​្ត ៀម​រាប​គមា ​ឺ ន​មក​ពទ ី ក ​ី ង ្រុ ​ បាង​​កក​ហូជ ​ម ី ញ ិ ហា ​ ណ ​ យ ូ វ ​ ៀង-​ ចន្ទន៍ ប៉ា​កសេ ​សិង្ហបុរី គូឡា-​​ ឡាំពួ ស ​ េអ៊ូល និង​ក្វាវចូវ។ ​

ក្រៅ​ពី​ជា​ប្រធាន​​​សមាគម​​​ទី​ ភ្នាក​ងា ់ រ​ទស េ ​ចរណ៍ក ​ ម្ពជា ុ ​លោក​ ក៏ជា​អក ្ន ​ចាត់​ការ​ទ​ទៅ ូ និងជា ​ ប ​ -្រ ធាន​ក្រុម​ហ៊ុន ទេស​ចរណ៍ម ​ ហា​ អង្គរ​ដូចះេ្ន សំ ​​ ណរួ ថា​តស ​ើ វា េ ក ​ ម្ម​ ទស េ ច ​ រណ៍អ ​ខ ី្វ ះ្ល ដ ​ ល ែ លោ ​ ក​បាន​ ផ្តល? ់ ហ ​ យ ើ ត ​ ព ​ើ ល េ ណា ​ ជា ​ ព ​ ល េ ​ ដែលមា ​ ន​ភៀ្ញ វ​ចន ើ្រ ហើយក ​ ន្លង ែ ​ ណា​ខ្លះ​ដែល​ល្បី​ហើយ​ភ្ញៀវ​ចង់​ ទៅ​ទស្សនា?​ យើង​បាន​ផ្តល់​នូវ​សេ​វា​កម្ម​ បែប​​ក្លាសក ិុ ​ដច ូ ​ជា ដំណរើ ​ទស េ -​ ចរណ៍​តាម​តំបន់​បេតិ​កភណ្ឌ ដល ែ ​យង ើ ​កព ំ ង ុ ​ផល ្ត ​ព ់ រី ​យៈ​ពល េ ​ ៣​ថ្ងៃ​ទៅ ២សប្តាហ៍​។ ជួនកា ​ ល​ សេវា​កម្ម​នេះ​គឺ​ចាប់​ផ្តើមចេញ​ មក​តាំង​​ពីព្រំ​ដែន​ឡាវ​ជួនកា ​ ល​ ចាប់​ផ្តើម​មក​ពី​ខេត្ត​សៀម​រាប និង​ជួន​កាល​ទៀត​ គឺ​ចាប់​ផ្តើម​ ចេញ​ពី​ភ្នំ​ពេញ។ ភ្ញៀវ​ទេស-​ ចរអាច​នឹង​ចំណាយ​​ពេល​វេលា​ ពីរ​យប់​នៅ​ភ្នំ​ពេញ ​៣​ឬ​៤​យប់ នៅសៀម​រាប​អង្គរ ឬ​ជន ួ កា ​ ល គឺ​

២យប់​នៅ​បាត់​ដំបង ហើយ​ជួន​ កាល​ក៏​នៅ​ខេត្ត​ព្រះ​សីហនុ ពី​ ២យប់​ទៅ​​៣យប់​ក៏​មានដែរ។​ ដំណើរក ​ ម្សាន្តតា ​ ម​របៀប​នេះ គឺ​ អាច​​មាន​​តម្លៃ​ប្រមាណ​ជា ចាប់​ ពី៨០០​ដល ុ រ្លា ទៅ​ ​​ ដល់ ១.៥០០​ ដុល្លារ​។ ជា​ប្រក្រតី​ភ្ញៀវ​ទេស-​ ចរបែប​នេះ គឺ​ធ្វើ​ដំណើរ​ទស េ ​ ចរណ៍​​តាម​រថ​យន្ត​កង ុ្រ ​ហយ ើ ​ តម្លៃ​វិញ គឺ​ផ្អែក​ទៅ​តាម​ចំនួន​ មនុស្ស និ​ងគ​ុណ​ភាព​នៃ​សេវា​ កម្ម​ សណ្ឋា​គារ និងម ​ ្ហូប​អាហារ​ ដែល​ពួកគ ​ េ​ចង់បា ​ ន។ តើ​ភៀ្ញ វ​ទស េ ​ចរ​ដល ែ ​មក​ទស្សនា​​កម្ពុជា​មក​ពីទណា ី​ ​ខ្លះ? កាល​ពឆ ​ី ទៅ ​្នាំ ( ​ ២០១២) នៅ​ ទូទាង ំ ​ប​ទ ្រ ស េ ភ្ញៀវ​ទស េ ​ចរ​វៀត-​ ណាម​​ជាប់ល ​ ដា ំ ប់​ថក ្នា ទ ​់ ១ ី ​​បន្ទាប​់ មក​គច ឺ ន ិ ​ជាប់ល ​ ដា ​ំ ប់ទ ​២ ​ី ក ​រ ូ ទ ៉េ ​ី ៣ជ ​ ប៉ន ុ ទ ​៤ ី និងឡា ​ វ ទី៥។ ភ្ញៀវ​ ទេស​ចរ​ពីឡាវ​មាន​ការ​កើន​ខ្ពស់​ ខ្លាំង​​មែន​ទែន។ ភ្ញៀវ​ទេស​ចរ​ពី​ បារាំង​ អង់គ ​ ្លេស​ អា​មេរិក ទាំង​

អស់​នេះ​គឺ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ចំ​ណោម​ ភ្ញៀវ​ទេស​ចរ​បរ​ទេស​ដែល​ចូល​ មក​ទស្សនា​កម្ពុជា​ច្រើន​ជាង​គេ​ ផង​ដែរ។​ តើភ ​ ្ញៀវ​ទស េ ច ​ រ​មក​ពប ​ី ទ ្រ ស េ ​ ណា​ដែល​លោក​​ឃើញ​ថា មាន​ កំណើនខ ​ ្ពស់​ជាង​គេ? ភ្ញៀវ​ទេស​ចរ​ជន​ជាតិ​ឡាវ ​កំពុងមា ​ ន​សន្ទះុ ក ​ ន ើ ឡ ​ ង ើ ​ខ្លាង ំ ម ​ ន ែ ​ ទែន ​បន្ទាប​ម ់ ក​គវ ឺ ៀត​ណាម​ លំដាប់ទី ​​ ២ និង​​ចិន​នៅ​​ទី៣។ ​ពល េ ​ដល ែ ​លោក​នៅ​កង ុ ្ន វ័យ​ កុមារ លោក​​រស់​នៅ​ក្នុង​សម័យ​ ខ្មែរ​ក្រហម ហើយ​ឪពុក​របស់​ លោក បាន​ស្លាបដោ ​់ យ​អត់ឃ ​ ន ្លា ហើយ​ឥឡូវ​នេះ ការ​ងារ​របស់​ លោក​កំពុង​តែ​ប្រសើរ​ឡើង ដោយ​​លោក​គឺ​ជា​ឪពុក​របស់​ កុមារ​​ពីររ​ប ូ ហ ​ យ ើ ម ​ន ិ ត ​ ប៉ ែ​ ណ ុ ្ណោះ​ ក្រម ុ ហ ​ ន ុ៊ រ​បស់លោ ​ ក មាន​មនុសស្ ​ ចំនន ួ ១ ​ ០​នាក់ កំពង ុ ប ​ព ំ ញ េ ​ការ​ងារ​ជាម ​យ ួ លោ ​ ក ដូចះេ្ន តើលោ ​ ក​ យល់​ឃញ ើ ​យង ៉ា ​ដច ូ ​មច េ ្ត ​ដរែ ចំ-

ពោះ​អនា​គត​​សម្រាប់​កម្ពុជា? ខ្ញុំ​ពិត​ជា​មាន​អារ​ម្មណ៍​វិជ្ជ​មាន​ ជា​ប្រាកដ​អំពី​កំណើន​នៃ​វិស័យ​ ទេសច​រណ៍ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​ កម្ពុជា។ ខ្ញុំ​មាន​ជំនឿ​ជឿ​ជាក់​ថា វិស័យ​ទេស​ចរណ៍​នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​នឹង​បន្ត​កើន​​ឡើងស្រប​​ទៅ​ តាម​ទស្សន​វិស័យ​របស់​ក្រសួង​ ទេស​ចរណ៍ ហើយ​កើន​ឡើង កាន់​តែ​ខ្លាំង​​ថែម​ទៀត​ ដោយ​ សារ​តែ​រម​ណី​ដ្ឋាន​ទេស​ចរណ៍​ នីមួយ​ៗ នៅ​ក្នុង​ប្រទេស​កម្ពុជា គឺ​ជា​រមណីយ​ដ្ឋាន​ល្អ​ឯក​ពិត​ ប្រាកដ​ហើយល ​ ប្ ល ​ី បា ្ ញ​ជាអ ​ ន្តរ-​ ជាតិ​។ ជាក់​ស្តែង​ប្រា​សាទ​អង្គរ​ វត្ត គឺម ​ន ិ គ ​ ន ្រា ត ​់ ជា​ ែ​ សម្បតិប ​្ត ត េ -ិ ​ កភណ្ឌព ​ភ ិ ព​លោក​តមួ ែ​ យ​នោះទេ ប៉ន ុ ប្រា​ ែ​្ត សាទ​អង្គរវត្ត ក៏​ជា​អច្ឆ​រិយៈ​មួយ​នៅ​ក្នុង​ចំណោម អច្ឆ​រិយៈ​ទាង ំ ​៧ នៅ​ល​ព ើ ភ ិ ព​លោក។ តើក ​ ន្លង ែ ណា ​ ផ ​ ស្ ង េ ទ ​ ៀត​ដល ែ ​ ភ្ញៀវ​ភា ​ គ​ចន ្រើ គ ​ ទៅ ​េ ទ ​ ស្សនា? អង្គរ​វត្ត​នៅ​ខេត្ត​សៀម​រាប

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com

១១

មាន​កណ ំ ន ើ ​កន ើ ឡើងខ្ពស​ប ់ ផ ំ ត ុ ប្រាសាទ​ព្រះវ​ហា ិ រ កោះ​ករេ នៅ​ ក្នុងខ ​ េត្ត​ព្រះ​វិហារ ប្រាសាទ​បឹង​ មាលា នៅ​ជិត​ខេត្ត​សៀម​រាប បន្ទាយឆ ​ រ្មា នៅ​ខត េ ប ​្ត ន្ទាយមា ​ ន​ ជ័យ ប្រាសាទ​ព្រះ​ខ័នកំពង់​ ស្វាយ​ ដែល​នៅ​ក្នុង​ខេត្ត​ព្រះ-​ វិហារ ផង​ដែរ។ នៅ​ខេត្ត​តា​កែវ គឺ​ជា​ប្រភព​នៃ​ អារ្យ​ធម៌​ដ៏​ចំណាស់​របស់​កម្ពុជា ទីនោះ​មាន​បសា ្រា ទ​ប ​ រា ុ ណ​មន ុ ​ សម័យ​អង្គរ​ដ៏​ល្បី​ល្បាញ​ដែល​ មាន​តាំង​ពី​សត​វត្សរ៍​ទី៥។ ក្រៅ​ ពី​នេះ​យើង​ក៏​មាន​សម្បត្តិ​ធម្ម-​ ជាតិ​ជា​ឆ្នេរ​សមុទ្រ​ស្រស់​ស្អាត​ នៅ​ភាគ​ខាង​តប្ ង ូ ប ​ ទ ្រ ស េ ។ ​ ភ្ញៀវ​ ទេស​ចរ របស់​យើង​តង ែ ​តែ​រីក-​ រាយ​ជា​មួយ​នឹង​ទស្ស​នីយ​ភាព​ នៅ​តំបន់​ឆ្នេរ​នា​ខេត្ត​ព្រះ​សីហនុ​ កំពូល​ភ្នំ​បូក​គោ​ នៅ​កំពត ​និង​ ព្រៃកោ ​ ង​កា ​ ង​ដល ែ មា ​ ន​បមា ្រ ណ​ ជាង៥ម៉ន ឺ ​ហក ិ ​តា​។ យើងមាន​ រមណី​យដ្ឋាន​អក េ ​ទ ូ ស េ ​ចរណ៍​ នៅ​ជុំវិញ​តំបន់​ភ្នំ ដែល​លាត​ សន្ធឹង​ពី​ខេត្ត​កោះ​កុង​ដល់​ខេត្ត​ ព្រះស ​ ហ ី នុ ន ​ង ិ តា ​ ម​ជ ​ រួ ភ ​ក ​្នំ វា ​្រ ញ​ នៅ​ជាប់​នឹងត ​ ំបន់ឆ ​ ្នេរ​ផង​ដែរ​។​

នៅ​ឯ​ភាគ​ឦសាន​ន​ប ៃ ទ រ្ ស េ ​ កម្ពុជា យើង​ក៏មាន​តំបន់​អេកូ-​ ទេស​ចរណ៍​នៅ​ខេត្ត​មណ្ឌល​គិរី​ រតន​គរិ ី ស្ទង ឹ ​តង ្រែ ​ និង​កច ្រ ះេ ។​ យើង​ក៏​មាន​ខ្សែ​ចង្វាក់​ដំណើរ​ កម្សាន្ត​នៅ​តាម​បណ្តោយ​ដង​ ទន្លេ​មេគង្គ​ ចាប​់​ពី​ព្​រំ​ដែន​ឡាវ​ រហូត​ដល់​ខ​េត្តក្រ​ចេះ ដែល​គួរ​ ជាទី​ចាប់​អា​រម្មណ៍ ដោយ​សារ​ ទេសភា ​ ព​សស ្រ ត ​់ កា ្រ ល ហើយ​ អ្វី​ដែល​ភ្ញៀវ​ទេសចរ​​ចាប់​អា-​ រម្មណ៍​បំផុត​នោះ គឺ​ពួក​គេ​អាច​ ទស្សនា​ត្រីផ្សោត​ទន្លេ​មេគង្គ​ដ៏​ កម្រ​បាន​ដោយ​ងាយ​ផង​ដែរ។​ ប្រសន ិ ប ​ លោ ​ើ ក​កឡ ្រ ក េ ម ​ ល ើ ​ ទី​កន្លង ែ ​ទាង ំ ​អស់​នោះ ​ត​ក ើ ន្លង ែ ​ ណា​​ជា​កន្លង ែ ​ដល ែ ​មាន​កណ ំ ើន​ ខ្ពស់​ជាង​គេ? តំបន់​ឆ្នេរ​នៅ​ខេត្ត​ព្រះ​សីហនុ និងត ​ប ំ ន់នៅ ​ ភ ​ម ូ ភា ​ិ គ​ឦសាន គឺ​ កំពុង​មាន​សន្ទុះ​ភាគ​រយ​កើន​ ឡើងខ ​ស ្ព ។ ់ នៅ​ភម ូ ភា ​ិ គ​ឦសាន យើង​នៅ​ត្រូវ​ការ​ហេដ្ឋា​រចនា​ សម្ព័ន្ធ​ច្រើន​ឡើង​ថែម​ទៀត​ដូច​ ជា សណ្ឋា​គារ​ ភោជ​នីយ​ដ្ឋាន ជា​ដើម។ ខេត្ត​បាត់​ដំបង​ក៏ជា​ទី​

កន្លែង​ដែល​កំពុង​មាន​កំណើន​ ភ្ញៀវ​ទេស​ចរ​ផង​ដែរ។ ដោយ​ ឡែក​បណ្តា​ខេត្ត​នៅ​ជុំវិញ​បឹង​ ទន្លេ​សាប ក៏​ជា​កន្លែង​ដែល​ យើង​រំពឹង​ថា នឹង​ទទួល​បាន​ អត្រា​ភ្ញៀវ​កើនឡ ​ ើង​ផង​ដែរ។​ តើអ ​ ទៅ ​ី្វ ដ ​ ល ែ ជា ​ ប ​ ញ្ហាប ​ ឈ ្រ ម​ សមប ្រា ​វ់ ស ិ យ ័ ​ឧស្សា​ហ​កម្ម​ទស េ ​ចរណ៍​នៅក ​ ្នុងប ​ ្រទេស​កម្ពុជា? យើង​ត្រូវ​ការ​កែ​លម្អគុណ​ ភាព​ហេដ្ឋា​រចនា​សម្ព័ន្ធ​របស់​ យើង។ បណ្តាញ​ផ្លូវ​ថ្នល់​គឺ​មាន​ ហើយ ​តែ​គុណ​ភាព​ត្រូវ​ការ​កែ​ លំអរ​បន្ថែម​ទៀត។ យើង​ក៏​ត្រូវ​ ការ​ឲ្យ​មាន​ជើង​ហោះ​ហើរ​ទៅ​ អឺរ៉ុប ទៅ​​អា​មេរិក​ និង​ទៅ​ជប៉ុន ឲ្យ​បាន​​ច្រើន។ ឥឡូវ​នេះ​ យើង​ មាន​អ ​ រ​៊ែ បឺឡ ​ ន ិ គឺមា ​ ន​ជង ើ ហោ ​ ះ​ ហើរ​ដោយ​ផ្ទាល់​មក​កាន់​ខេត្ត​ សៀម​រាប យើង​ក៏​មាន​កា​តា​ អ៊រែ វ៉េ ហោ ​ ះ​ហរើ ត ​ ង ្រ ម ​់ ក​ភព ​្នំ ញ េ ​ ផង​ដែរ តែ​យើង​ក៏​ត្រូវ​ការ​មាន​ ជើងហោ ​ ះ​ហរើ ព ​ឥ ​ី ណ្ឌាផ ​ ង​ដរែ ។ ឥឡូវ​នេះ​យើង​មាន​ជើង​ហោះ​ ហើរ​ទៅ​ចិន​មាន​​ចំនួនច ​ ្រើន តែ​ យើង​តវូ្រ ​ការ​បន្ថម ែ ​ទៀត។​សមា-​

គមន៍​ទី​ភ្នាក់​ងារ​ទេស​ចរណ៍​ របស់យ ​ ង ើ ក៏ត ​ វូ្រ កា ​ រ​កល ​ែ ម្អទ ​ ៀត​ ផង​ដរែ ហើយខ ​គ ​្ញុំ ត ិ ថា ​ យើងត ​ វ្រូ ​ ការ​នូវ​ការ​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​ច្រើន​ថែម​ ទៀត​ ហើយ​ក៏​ត្រូវ​ការ​ថវិ​កា​ពី​ រដ្ឋា​ភិ​បាល​ដើមប្ ី​ជំរុញ​ការ​ផ្សព្វ-​ ផ្សាយ​នេះ​ផង​ដែរ។​ តើអ ​ ទៅ ​្វី ដ ​ ល ែ ជា ​ សា ​ រៈ​សខា ំ ន់​ នៃ​បេតិក​ភណ្ឌរ​ បស់​កម្ពុជា ? បេតិ​កភណ្ឌ​របស់​យើង​គឺ​ជា​ ស្នា​ដៃ​ឯក​នៃ​មហា​ប្រាសាទ​សិលា​ជា​ច្រើន​ នៅ​ក្នុង​ចំណោម​ ស្នា​ដៃ​ឯក​នានា​របស់​មនុស្ស​ ជាតិ​ ហើយ​មនុស្ស​ទាំង​ឡាយ​ គេ​ត្រូវ​តែ​មក​មើល​ឲ្យ​ឃើញ​ ដោយ​​ផ្ទាល់​ភ្នែក។ ​បេតិ​កភណ្ឌ​ គឺ​ជា​អរិយ​ធម៌​ដ៏​អស្ចារ្យ​មួយ​ ដែលគ ​ អា ​េ ច​នង ឹ ឃ ​ ញ ើ ភ ​ស ័ តា ​្តុ ង​ ពី​អតីត​កាល​ជាក់​ស្តែង​បាន។​ បុព្វ​បុរស​របស់​យើង​ដែល​បាន​ កសាង​ប្រាសាទ​រយ​ពាន់​ទាំង​ នេះ គឺ​នៅ​តែ​បន្តស ​ ្ថិត​នៅ​ជា​ម្លប់​ នៅ​តាម​ប្រាសាទ​ទាំង​នោះ​។ នៅ​ពី​រ៉ាមីត​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​ជិត​ ឆ្ងាយជា ​ ច ​ ន ្រើ ​គឺជា ​ ភ ​ ្ញៀវ​ទេសច ​ រ​ ថ្មី​របស់​គេ​ព្រោះ​ការ​ផ្សព្វ​ផ្សាយ​

លោក អាង គឹមអ ​ ៀង ប្រធាន​សមា​គម​ទី​ភ្នាក់​ងារ​ទេស​ចរណ៍​កម្ពុជា។ របស់​គេ​ទូលំ​ទូលាយ​ណាស់​ ប៉ុន្តែ​យើង​នៅ​កម្ពុជា​គឺ​នៅ​តែ​ កម្ពុជា​នៅ​ឡើយ ។ តើ​អ្វី​ដែល​លោក​គិត​ថា​ជា​ ទ្រព្យ​សម្បត្តិ​ដ៏​អស្ចារ្យ​បំផុត​ របស់​កម្ពុជា​? ប្រាកដ​ណាស់ ទ្រព្យ​សម្បតិ្ត​ នោះ ​គឺ​ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​កម្ពុជា។​ ប្រជា​ពល​រដ្ឋ​កម្ពុជា​គឺ​ជា​ប្រ​ជា​ ពល​​រដ្ឋ​ដែល​មាន​ស្នាម​ញញឹម​ ស្រស់​ស្រាយ និង​ស្មោះ​ត្រង់​។​ គុណ​វឌ្ឍន៍​នៃ​ស្នាម​ញញឹម​នេះ គឺព ​ បា ិ ក​រក​ណាស់។ ប្រជាព ​ ល-​ រដ្ឋ​កម្ពុជា​ជា​ទូទៅ​គឺ​សម្បូរ​ស្នាម​ ញញឹម ពោល​​គឺ​មិន​មែន​តែ​អ្នក​ ដែល​ធ​កា ើ្វ រ​នៅ​កង ុ្ន ​វស ិ យ ័ ​ទស េ ​ចរណ៍​នោះ​ទេ​។ ភ្ញៀវ​ទេស​ចរ​

អាច​នឹង​រក​ឃើញ​ស្នាម​ញញឹម​ នេះ​យ៉ាង​ងាយ​ស្រួល នៅ​តាម​ តំបន់ជ ​ ន​បទ តាម​បណ្តោយដ ​ ង​ ទន្លេ តាម​​បណ្តោយ​ផ្លូវ ហើយ​ សូម្បី​តែ​ពួកគ ​ េ​កំពុងជ ​ ិះ​ក្របី ក៏​ ពួកគ ​ អា ​េ ច​ផ ​ល ្ត ន ​់ វូ ស ​ ម ្នា ញ ​ ញឹម​ រាក់ទា ​ ក់ដ ​ស ​៏ ស ្រ ស ​់ យ ្រា ទៅ ​ កា ​ ន់​ ភ្ញៀវ​ទស េ ចរ​ទាង ំ ​ឡាយ​ផង​ដរែ ​។​ តើកា ​ រ​អភិវឌ្ឍនៅ​កង ្នុ ប ​ ទ ្រ ស េ ​ កម្ពជា ុ នៅ ​ ព ​ ល េ ប ​ ច្ចប ុ ប្ ន្នន ​ ះេ ស្ថត ិ ​ នៅ​ក្នុង​ដំណាក់កា ​ ល​អ្វី?​ យើង​កំពុង​តែ​ស្ថិត​នៅ​ក្នុង​ដំណាក់​កាល​​អភិវឌ្ឍន៍ កែ​លម្អ និង​ឈាន​ឡើងទៅ​មួយកម្រិត ទៀត។ ការ​រក ី ច ​ ម្រើនរបស់ជា ​ តិ​ គឺវា ​ដ ​ រើ តា ​ ម​ការ​រក ី ច ​ មន ើ ្រ ន ​ ស ៃ ង្គម​ មនុស្ស​កម្ពុជា៕MN

១២

ebtikPNÐkm<úCa

ភ្នំេពញ ប៉ុស្តិ៍ ថ្ងៃសុក្រ ទី១៤ ែខមិថុនា ឆ្នាំ២០១៣ www.postkhmer.com