havo Engels
Bundels voor al je vakken bestel je op
www.examenbundel.nl
examenbundels Duits Engels Frans Nederlands biologie natuurkunde scheikunde wiskunde A wiskunde B aardrijkskunde economie geschiedenis m&o maatschappijwetenschappen
978-90-06-08063-6 978-90-06-08064-3 978-90-06-08062-9 978-90-06-08061-2 978-90-06-08066-7 978-90-06-08070-4 978-90-06-08069-8 978-90-06-08067-4 978-90-06-08068-1 978-90-06-08065-0 978-90-06-08072-8 978-90-06-08071-1 978-90-06-08073-5 978-90-06-08074-2
Meer kans van slagen met de Examenbundel! De Examenbundel bevat oefenexamens met
uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen.
De bundel is speciaal samengesteld voor dit schooljaar, dus je oefent altijd de juiste stof.
Test je kennis met de OriĂŤntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op www.examenbundel.nl.
examenbundel
havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo
havo
samengevat biologie natuurkunde scheikunde wiskunde A wiskunde B aardrijkskunde geschiedenis economie m&o Nederlands 3F / 4F rekenen 3F
Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk
havo
978-90-06-07869-5 978-90-06-07870-1 978-90-06-07871-8 978-90-06-07373-7 978-90-06-07374-4 978-90-06-08044-5 978-90-06-08046-9 978-90-06-07868-8 978-90-06-07370-6 978-90-06-07999-9 978-90-06-07447-5
drs. G.P.H. Cook-Bodegom drs. M.M.C. Frieling drs. C. van Putten drs. H. Verploegh
Engels
Meer kans van slagen met Samengevat!
Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof.
Engels/Duits/Frans in de praktijk zijn
theorieboekjes die geworteld zijn in de praktijk.
Met een compacte uitleg van grammatica en vele voorbeeldzinnen.
2014|2015
havo havo havo havo havo havo havo havo havo h/v h/v
2014|2015
Jouw beste voorbereiding op je examen in 2015
978-90-06-07397-3 978-90-06-07396-6 978-90-06-07398-0
Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel.
9789006080643_omslag.indd 1
15-04-14 13:40
havo engels
Voorwoord Met deze examenbundel kun je je goed voorbereiden op het eindexamen Engels havo. Het eerste deel bestaat uit duidelijke informatie over wat er van je verwacht wordt op zowel het schoolexamen als het centraal examen, met allerhande tips om je beter op die examens voor te kunnen bereiden. In het tweede deel kun je je leesvaardigheid in je eigen tijd en in je eigen tempo oefenen met examenteksten. De
examenbundel
bevat onder meer de volgende onderdelen:
deel 1 algemene informatie over Engelstalige landen – vaardigheden die worden getoetst op het schoolexamen – belangrijkste grammatica – leesvaardigheid op het centraal examen – oriëntatietoets – oefenen met leesstrategieën - signaalwoorden deel 2 losse examenteksten en hele examens met woordenlijstjes – losse examenteksten en hele examens met uitleg van de antwoorden – bijlagen met daarin onder meer basiswoordenlijst examenidioom Het stappenplan op bladzijde 6 en 7 geeft je een idee hoe je met de kunt werken.
examenbundel
Op www.examenbundel.nl staat een Quickscan, een digitale toets, waarmee je snel je leesvaardigheid test en waarbij je een goed studieadvies krijgt voor verdere examentraining met de examenbundel. Ook vind je er heel veel gratis oefenexamens die je kunt downloaden. Het centraal examen Engels havo 2015 wordt afgenomen op dinsdag 19 mei tussen 13.30 en 16.00 uur. De makers van de examenbundel wensen je daarbij alvast heel veel succes! Voor reacties, zowel van leerlingen als van docenten, houden wij ons graag aanbevolen. Mail naar vo@thiememeulenhoff.nl. Amersfoort, mei 2014
Opmerking De overheid stelt regels op die betrekking hebben op de specifieke examenonderwerpen in 2015, de hulpmiddelen die je tijdens je examen mag gebruiken, duur en datum van je examen, etc. Hoewel deze examenbundel met de grootst mogelijke zorgvuldigheid is samengesteld, kunnen auteur en uitgever geen aansprakelijkheid aanvaarden voor de aanwijzingen die betrekking hebben op publicaties van de overheid. Het is altijd raadzaam je docent of onze website www.examenbundel.nl te raadplegen voor actuele informatie die voor jouw examen van belang kan zijn. © ThiemeMeulenhoff
Voorwerk.indd 3
3
16-04-14 14:58
Examenbundel 2014 | 2015
Inhoud 3 voorwoord 6 stappenplan
9
deel 1
109
voorbereiding op het examen 11
A
13 19 22 24 27
29
B
31 34 40 49
51 52 53 56 57 58 62 63 64
65
111 Groot-Brittannië Verenigde Staten van Amerika onderwijs overzichtskaarten veelgebruikte bronnen
grammatica 1 2 3 4 5 6 7 8 9
D
zelfstandige naamwoorden lidwoorden voornaamwoorden bijwoorden trappen van vergelijking werkwoorden gerund woordvolgorde spelling
v oorbereiding op het centraal examen
67 73
1 leesvaardigheid 2 oriëntatietoets
85 103
3 oefenen met leesstrategieën 4 veelvoorkomende woorden en uitdrukkingen in de vraagstelling 5 signaalwoorden 6 voorvoegsels
nagaan wat je nu kunt
04 1 107
4
Voorwerk.indd 4
A
losse examenteksten met woordenlijsten
moeilijkheidsgraad ★ 113 1 examen 2010-II: 115 2 examen 2011-II: 116 3 examen 2011-II: 117 4 examen 2011-II:
11 1 2 11
moeilijkheidsgraad ★★ 119 5 examen 2011-II: 120 6 examen 2011-II: 122 7 examen 2011-II: 124 8 examen 2011-II:
7 8 9 10
moeilijkheidsgraad ★★★ 126 9 examen 2011-II: 128 10 examen 2011-II: 130 11 examen 2011-II: 132 12 examen 2011-II:
3 4 5 6
schoolexamen 1 kijk- en luistervaardigheid 2 gespreksvaardigheid 3 schrijfvaardigheid
C
oefenen met examenteksten voor het centraal examen
kennis van land en volk 1 2 3 4 5
deel 2
135
B
examen 2012-II met woordenlijsten
2012-II 137 1 examen 137 2 examen 139 3 examen 140 4 examen 142 5 examen 144 6 examen 147 7 examen 150 8 examen 151 9 examen 153 10 examen 155 11 examen 157 12 examen
2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II: 2012-II:
1★ 2★ 3 ★★ 4 ★★ 5 ★★★ 6 ★★★ 7 ★★★ 8 ★★ 9 ★★★ 10 ★★ 11 ★ 12 ★
© ThiemeMeulenhoff
16-04-14 14:58
havo engels
159
C
losse examenteksten met uitwerkingen
moeilijkheidsgraad ★ 161 1 examen 2011-I: 162 2 examen 2012-I: 163 3 examen 2012-I: 164 4 examen 2012-I: 166 5 examen 2012-I:
1 1 2 12 13
moeilijkheidsgraad ★★ 67 6 examen 2012-I: 1 170 7 examen 2012-I: 172 8 examen 2012-I: 173 9 examen 2012-I: 174 10 examen 2012-I:
3 5 6 10 11
moeilijkheidsgraad ★★★ 76 11 examen 2011-I: 5 1 178 12 examen 2011-I: 9 180 13 examen 2012-I: 4 183 14 examen 2012-I: 7 185 15 examen 2012-I: 8 187 16 examen 2012-I: 9 190 uitwerkingen
199
D
examens 2013-I en 2013-II met uitwerkingen
2013-I 201 1 examen 202 2 examen 204 3 examen 206 4 examen 209 5 examen 212 6 examen 214 7 examen 217 8 examen 218 9 examen 220 10 examen
2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I: 2013-I:
1★ 2★ 3 ★★ 4 ★★★ 5 ★★★ 6 ★★ 7 ★★ 8 ★★ 9★ 10 ★
222 uitwerkingen 2013-II 230 11 examen 231 12 examen 232 13 examen 234 14 examen 236 15 examen 238 16 examen 240 17 examen 242 18 examen 243 19 examen 245 20 examen 247 21 examen
2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II: 2013-II:
1★ 2 ★★ 3 ★★★ 4 ★★★ 5 ★★ 6 ★★★ 7 ★★ 8 ★★ 9 ★★ 10 ★★ 11 ★★
250 uitwerkingen
257
E
examen 2014-I
259 examen 2014-I
b ijlagen
© ThiemeMeulenhoff
Voorwerk.indd 5
basiswoordenlijst register op thema cijferbepaling examens 2012-II, 2013-I en 2013-II
5
16-04-14 14:58
Examenbundel 2014 | 2015
C 5 examentekst★
2012-I: 13 met uitwerkingen
Oriëntatie vooraf titel: In de titel lees je de vraag die centraal staat in dit artikel: ‘Hoeveel kooldioxide stoot jouw computer uit?’ soort tekst: Het is een artikel van de website van The Economist. Zie voor een overzicht van veelgebruikte bronnen A5 van deel 1. soort opgave: Er is maar één vraag; die bekijk je eerst voordat je de tekst doorneemt. Je hoeft niet de hele tekst gedetailleerd te lezen: je kunt hem snel doorlezen om de relevante informatie Tekst 13 te vinden.
How much carbon dioxide does your computer emit? 1
AVIATION has long been blamed for its share of global warming caused by humans. Indeed, some travellers now ask themselves whether their flight is strictly necessary and, if they decide it is, ease their consciences by paying for the planting of trees. These, so they hope, will absorb the equivalent of their sinful emissions. But you, dear reader, indulge regularly in an activity that is just as polluting as air travel: using a computer.
2
According to a report published by the Climate Group, a think tank based in London, computers, printers and mobile phones accounted for the emission of 830m tonnes of carbon dioxide around the world in 2007. That is about 2% of the estimated total of emissions from human activity. And that is the same as the aviation industry’s contribution. According to the report, about a quarter of the emissions in question are generated by the manufacture of computers and so forth. The remaining three quarters come from their use.
3
Yet computing can also be used to tackle climate change. For example, domestic consumption could be cut by the large-scale employment of smart meters in houses and flats. Households are the biggest users of electricity after manufacturing and transport. In Britain, they accounted for 29% of consumption in 2004, according to a government report.
4
Small and medium-sized businesses, meanwhile, could save electricity by switching to distributed computing, rather than running their own servers. The delivery of computer services over the internet, from vast warehouses of shared machines, enables firms to hand over the running of their e-mail, customer databases and accounting systems to someone else. Companies that do so use computers more efficiently and thus reduce not only their costs but also their carbon footprints.
5
Another way to improve the situation is virtualisation — the creation of “virtual” machines — so that multiple operating systems and programs can run on the same computer. Sun Microsystems, a maker of servers, reckons that 70% of the servers in most organisations have only one program running on them. Running these applications on fewer and fewer machines, by virtualisation, would be more efficient and thus greener.
6
Ironically, of course, environmental research itself relies heavily on computers. So, perhaps the best thing the home user can do is donate his inefficiencies to the cause by signing up to climateprediction.net, which uses the idle©capacity of ThiemeMeulenhoff 166 home computers to test the accuracy of various computer models of the climate.
Deel 2C.indd 166
www.economist.com, 2009
16-04-14 15:03
uitwerking
Examenbundel 2014 | 2015
D 11 examentekst 2013-II: 1 1p
1 A Je moet de hele tekst gelezen hebben om te kunnen bepalen wat de briefschrijver vindt van de noodzaak om stille elektrische auto’s kunstmatig geluid te laten maken. Als de auto’s elk hun eigen beltoon (personalised ringtones) zouden hebben, kan hij het nog wel hebben – maar stel je voor dat adverteerders zouden beginnen om ‘ruimte’ te kopen op de geluidsgenerator van auto’s (regel 4-7), dan zou hij liever overreden worden (regel 12). Moss vindt de noodzaak van kunstmatig geluid voor stille elektrische auto’s dus verontrustend (alarming).
D 12 examentekst 2013-II: 2 1p
2 C Alinea 1 formuleert de onderzoeksvraag waar het artikel om draait: waarom voelt zoenen zo ontzettend fijn (darn good)? Er zijn allerlei verschillende verklaringen voor waarvan er vier worden genoemd. Een idee is dat zoenen ons doet denken aan onze eerste veilige ervaring toen we borstvoeding kregen (regel 5-6, antwoord A). Bovendien gaven onze voorouders hun kinderen waarschijnlijk (probably) voorgekauwd voedsel (regel 7-8, antwoord B). Het zou ook (may even) kunnen dat we door zoenen bepalen of we biologisch goed passen bij mogelijke partners (regel 15-16, antwoord D). Deze drie verklaringen zijn speculatief. Het enige wat bewezen is (has been shown), is dat zoenen het stresshormoon cortisol doet afnemen en oxytocine, het liefdeshormoon, doet toenemen (regel 12-14, antwoord C).
D 13 examentekst 2013-II: 3 1p
3 A Je moet hier een signaalwoord invullen. In alinea 1 wordt het onderwerp geïntroduceerd. De meeste volwassenen herinneren zich nog wel dat ze soms helemaal geen zin hadden om naar school te gaan. Ze zeiden dan dat ze zich ziek voelden en niemand wilden besmetten. Uiteindelijk legden ze zich erbij neer dat de gang naar school onvermijdelijk (inevitable) was (regel 1-4). De conclusie van de alinea is dat daarom (consequently) veel van hen sceptisch zullen reageren op het idee dat er een ziekelijke angst voor school bestaat.
2p
4 1 = juist; 2 = juist; 3 = juist; 4 = onjuist Indien vier antwoorden goed: 2 punten; indien drie antwoorden goed: 1 punt; indien twee of minder antwoorden goed: 0 punten. 1 Juist. In regel 7-9 staat dat kinderen die aan extreme angst voor school lijden, school verzuimen (are off school) met medeweten en goedkeuring van hun ouders. 2 Juist. Zie regel 10-12. Als deze kinderen worden gedwongen toch naar school te gaan, kan dit leiden tot extreem gedrag, zoals driftbuien (temper tantrums). 3 Juist. Er zijn sceptici, dat wil zeggen mensen die niet geloven in schoolvrees. Zij willen deze kinderen op een lijn stellen met (bracket) spijbelaars (regel 13). 4 Onjuist. In regel 15-16 staat dat kinderen met schoolvrees zich juist goed gedragen, sociaal aangepast zijn en het doorgaans goed doen. In regel 16-18 lees je dat het de gewone spijbelaars zijn die crimineel gedrag vertonen.
1p
5 A In de eerste zin van alinea 4 staat dat schoolvrees met een breed scala (range) van verschillende problemen te maken heeft. In regel 20-22 wordt dit preciezer uitgelegd: een opeenhoping van spanningen (accumulation of stresses) die zowel met thuis als met school te maken heeft, zorgt ervoor dat het kind problemen krijgt (to become troubled). Het is dus een combinatie van verschillende angsten die tot schoolvrees leidt.
250
Deel 2D.indd 250
© ThiemeMeulenhoff
16-04-14 15:04
havo Engels
Bundels voor al je vakken bestel je op
www.examenbundel.nl
examenbundels Duits Engels Frans Nederlands biologie natuurkunde scheikunde wiskunde A wiskunde B aardrijkskunde economie geschiedenis m&o maatschappijwetenschappen
978-90-06-08063-6 978-90-06-08064-3 978-90-06-08062-9 978-90-06-08061-2 978-90-06-08066-7 978-90-06-08070-4 978-90-06-08069-8 978-90-06-08067-4 978-90-06-08068-1 978-90-06-08065-0 978-90-06-08072-8 978-90-06-08071-1 978-90-06-08073-5 978-90-06-08074-2
Meer kans van slagen met de Examenbundel! De Examenbundel bevat oefenexamens met
uitleg bij de antwoorden, zodat je leert tijdens het oefenen.
De bundel is speciaal samengesteld voor dit schooljaar, dus je oefent altijd de juiste stof.
Test je kennis met de OriĂŤntatietoets en kijk voor meer tips om te slagen op www.examenbundel.nl.
examenbundel
havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo havo
havo
samengevat biologie natuurkunde scheikunde wiskunde A wiskunde B aardrijkskunde geschiedenis economie m&o Nederlands 3F / 4F rekenen 3F
Engels in de praktijk Duits in de praktijk Frans in de praktijk
havo
978-90-06-07869-5 978-90-06-07870-1 978-90-06-07871-8 978-90-06-07373-7 978-90-06-07374-4 978-90-06-08044-5 978-90-06-08046-9 978-90-06-07868-8 978-90-06-07370-6 978-90-06-07999-9 978-90-06-07447-5
drs. G.P.H. Cook-Bodegom drs. M.M.C. Frieling drs. C. van Putten drs. H. Verploegh
Engels
Meer kans van slagen met Samengevat!
Samengevat biedt je een helder en beknopt overzicht van alle examenstof.
Engels/Duits/Frans in de praktijk zijn
theorieboekjes die geworteld zijn in de praktijk.
Met een compacte uitleg van grammatica en vele voorbeeldzinnen.
2014|2015
havo havo havo havo havo havo havo havo havo h/v h/v
2014|2015
Jouw beste voorbereiding op je examen in 2015
978-90-06-07397-3 978-90-06-07396-6 978-90-06-07398-0
Al onze uitgaven zijn verkrijgbaar via de erkende boekhandel.
9789006080643_omslag.indd 1
15-04-14 13:40