VOORjaar 2009
65 d e g e o k r a n t Vaknieuws: Interview met Alexandra Jansse, filmmaakster Een dollar per dag Lesbrief: Een dollar per dag: Bombay Jungle Opinie: Het nieuwe leren en aardrijkskunde
Inhoud 3 In memoriam Willem Hofland Geonieuws 4 Digitale nieuwsbrief: De Geogids 4 Revisie extra’s bij De Geo tweede fase 5 Smart-e: het vervolg 6 Nieuwe uitgever: Daphne Ariaens Lesbrief 7 Bombay Jungle Opinie 15 Het nieuwe leren en aardrijkskunde 16 Ingezonden reactie: Vakjargon Geoservice 16 Vragen en tips 17 Puzzel (V)AKnieuws 18 Een bewogen filmmaakster
Van de redactie Geokrant nummer 65 staat voor een belangrijk deel in het teken van de serie
Een dollar per dag (A dollar a day). Deze zesdelige documentairereeks laat zien hoe
mensen in verschillende ontwikkelingslanden hun problemen en hun armoede aan-
pakken. Een dollar per dag probeert duidelijk te maken dat armoede niet uitsluitend een gebrek aan geld is. Het is veel meer een gebrek aan kansen en mogelijkheden die
noodzakelijk zijn voor een redelijke levensstandaard en voor een waardig en respectvol leven. De serie is de afgelopen jaren op veel nationale televisiezenders uitgezonden. In de Verenigde Staten is zelfs op grote schaal een bewustwordingscampagne
gestart met de films als vertrekpunt. Zoals u waarschijnlijk weet zijn bij De Geo twee dvd’s verkrijgbaar met daarop de (ingekorte en bewerkte) afleveringen.
In deze Geokrant staat de weergave van een interview met Alexandra Jansse, sociaalgeografe en een van de oprichters van de filmmaatschappij EMF die de serie heeft
geproduceerd. EMF Films is een in Nederland gevestigd film- en televisiebedrijf dat zich specialiseert in documentaires en films over maatschappelijke onderwerpen. De serie leent zich uitstekend voor gebruik in de klas. Bij de serie worden door de
auteurs van De Geo lesbrieven gemaakt. In deze krant staat een lesbrief bij de afleve-
ring Bombay Jungle. Hoewel de officiële naam sinds 1995 Mumbai is, wordt de stad in de media nog steeds regelmatig (foutief) aangeduid met de naam Bombay. Op het moment van schrijven (eind november 2008) is de stad wederom geteisterd door
bloedige aanslagen en duikt de naam Bombay te pas en te onpas op in de landelijke dagbladen.
Geonieuws
Sinds 1 juni jl. is Daphne Ariaens de nieuwe uitgever van De Geo. In Geokrant 64 heeft zij zich al kort aan u voorgesteld, maar deze keer doet zij dit wat uitgebreider.
In de rubriek Geonieuws ook meer nieuws over additioneel materiaal dat bij De Geo verschijnt, zoals docentenhandleidingen, toetsen en ict-materiaal.
Lesbrief
De lesbrief gaat zoals gezegd over Mumbai. Na kennis te hebben genomen van de verRedactie J. Padmos (hoofdredacteur), W. Bouritius, J. Wieleman Aan deze Geokrant werkten mee: M.C.L. Maatman-Lenoir, B.J. Maatman, D. Ariaens Eindredactie Barbara Visschedijk Vormgeving DATBureau Opmaak PrePressMediaPartners Fotografie Mester / CCC www.c5.net, Jenny Matthews / Panos / Hollandse Hoogte, EPA / ANP Beeld EMK Deventer Bij de voorpagina: Dharavi in Mumbai is met meer dan één miljoen inwoners de grootse sloppenwijk in Azië.
stedelijking in India zoomen de leerlingen in op deze stad. Ze moeten hun mening
geven over een herhuisvestingsproject van 80.000 gezinnen in de grootste sloppenwijk van Azië, Dharavi.
Opinie
De laatste jaren is er veel discussie over het nieuwe leren. Het nieuwe leren wil leerlin-
gen beter voorbereiden op de informatiemaatschappij, door het leren betekenisvoller, authentieker, socialer en meer zelfsturend te maken. De vragen en behoeften van de lerenden vormen het uitgangspunt.
Voor- en tegenstanders bestoken elkaar in de media met voor- en nadelen. Wie op
internet de zoekterm ‘nieuwe leren’ invoert, krijgt duizenden hits. Wij zijn benieuwd naar uw ervaringen met het nieuwe leren bij het vak aardrijkskunde. Veel leesplezier met deze Geokrant!
D e G e o krant 6 5
In memoriam Willem Hofland 1927-2008 Het was Willem Hofland die tijdens de barensweeën van de Mammoet in de jaren zestig op het idee kwam om voor het nieuwe verschijnsel ‘brugklas’ een simpel aardrijkskundeboekje te maken. Zijn vriend en studiegenoot Herman Dragt, eveneens werkzaam op een Haagse experimenteerschool, vond dat een goed idee en de heren gingen aan de slag. Erg opschieten was er niet bij. Naar verluidt zaten ze als vrijetijdsauteurs meer achter het Strategobord dan achter de schrijfmachine en zo kon het gebeuren dat ze op de deadline nog nét niet klaar waren. Willem opperde toen het idee om het boek in twéé deeltjes te laten verschijnen: 1A Algemene Begrippen en 1B Europa. De uitgever werd over de streep getrokken met het argument dat deel 1A ook nog bruikbaar zou zijn in de hogere klassen. En zo werd Willem de uitvinder van het Basisboekconcept. Een gouden idee, door velen gegapt maar nooit geëvenaard en een pijler zonder weerga onder het succes van De Geo. Wij, als eerste nieuwe medewerkers in
de uitdijende groep auteurs van De Geo
(Geordend), hebben het voorrecht gehad dit allemaal vanaf 1969 mee te maken.
Een prachtige tijd, waarbij naast professionele samenwerking ook veel ruimte
was voor het onderhouden van plezieri-
ge contacten, waarin ook onze gezinnen
volop deelden. De maandelijkse ‘boerde-
rijdagen bij oom Willem en tante Gezien’ zijn legendarisch.
Willem groeide op als enige jongen in
een gezin met verder louter zussen die hem op handen droegen en hem een
Willem Hofland (links) en Herman Dragt († 2002)
oordeel over welke kwestie dan ook
Al halverwege de studie stapte Willem
toen Gezien in toenemende mate hulp-
beste, maar als het enig mogelijke.
een gewaardeerd directielid, boordevol
helemaal aan haar en haar welzijn
prinsheerlijk bestaan bezorgden. Zijn werd beschouwd als niet alleen het Zoiets kneedt je karakter en maakt je bij uitstek geschikt als leider en ‘knopendoorhakker’.
Op aanraden van zijn vader ontliep
Willem in eerste instantie een in zijn
ogen saaie dienstplicht bij de landmacht door in Zwolle de snelle, éénjarige
onderwijzersopleiding te volgen. Toch koos hij daarna voor een vrijwillig
dienstverband bij de Koninklijke Marine, dat vanzelfsprekend in een officiersrang uitmondde. Daarna begon zijn onder-
wijsloopbaan aan een lagere school, die
over naar de Haagse mms en was al snel ideeën. En hij zou het ongetwijfeld tot
vermaard rector hebben geschopt als hij
Dat Willem Hofland nu van ons is weg-
auteurschap zijn beroep te maken. De
is nu eenmaal het onvermijdelijke einde
1972 zou hebben besloten om van het
Hoflands betrokken een rustiek boerde-
rijtje in Salland en Willem bemachtigde in Zwolle een baan van een uur of
twaalf. Niet voor het gewin, maar om in
contact te blijven met de schoolrealiteit. En omdat hij nu eenmaal verzot was op lesgeven.
Voor ons, zijn Geo-kameraden, was
Utrecht. Daar ontmoette hij Herman
fijne gesprekspartner en een trouwe
Dragt en samen genoten zij van de
colleges van Rob Tamsma: ziedaar het driemanschap.
D e G e o krant 6 5
gewijd.
niet (samen met Herman trouwens) in
al snel werd gecombineerd met de studie voor de akte mo aardrijkskunde in
behoevend werd, heeft hij zijn leven
Willem een fantastische gastheer, een vriend. Maar hij was, zoals ook in de
rouwadvertentie stond, bovenal de echtgenoot van Gezien. In de laatste jaren,
genomen, betreuren we diep. Maar dat van elk leven, hoe goed en nuttig ook.
Een troostvolle omstandigheid was dat het einde snel kwam en pijnloos was.
Onze gedachten gaan vooral naar zijn
innig beminde Gezien, die nu op volle
dige verzorging van derden is aangewe-
zen en Willems hulp en liefde voor altijd
mist. Wij hopen dat zij kracht kan putten
uit de mooie herinneringen aan het rijke leven dat zij met hem had. Jetse Bos en Jan Hofker
GEON I E U W S
A L GE M EEN
Digitale nieuwsbrief: De Geogids Sinds oktober 2008 verschijnt bij De Geo een digitale nieuwsbrief: De Geogids. De nieuwsbrief is vooral bedoeld voor De Geogebruikers, maar is ook toegan kelijk voor andere docenten aardrijkskunde in het voortgezet onderwijs.
De Geogids is een periodieke digitale
nieuwsbrief met diepgaande vakinhoudelijke en actuele informatie voor docenten
aardrijkskunde in het voortgezet onderwijs. De inhoud sluit aan bij De Geo. Maar De
Geogids reikt verder. In elke editie vindt u een Geoles: een uitgewerkte lesbrief over een actueel geografisch thema. Deze lesbrief vervangt niet de lesbrief in De
Geokrant, maar is extra. Door het regel
g e o n i e uws
matig verschijnen van De Geogids kan worden ingespeeld op de geografische actualiteit. In De Geogids van oktober 2008 ging
de Geoles over de presidentsverkiezingen
in de Verenigde Staten en in november over de burgeroorlog in de Democratische Republiek Congo.
In de rubrieken Geomedia en Geosites
wordt aandacht besteed aan bijzondere uitgaven, media en websites. Ten slotte
heeft u met Geonieuws en Geoagenda snel een overzicht van de belangrijkste evenementen en ontwikkelingen.
Wij zijn van mening dat deze digitale
nieuwsbrief voldoet aan een behoefte. Wilt u zich aanmelden voor De Geogids? Dat
kan via www.thiememeulenhoff.nl/geogids.
Heeft u tips of ideeën, neem dan contact op via reply-nieuwsbrief-docentenlijn@
De Geogids is een digitale nieuwsbrief voor De Geogebruikers en andere aardrijkskundedocenten
thiememeulenhoff.nl.
T W EEDE FA S E
Revisie extra’s bij De Geo voor de tweede fase De productie van een lesmethode draait in
van alle extra’s bij de methode De Geo voor
U krijgt gratis toegang tot de docenten-
inhoudelijk goede boeken. Pas daarna is er
de vragen zijn kritisch bekeken en waar
bij de opdrachten via de Smart-e Basis
eerste instantie om het tijdig leveren van
tijd om aandacht te besteden aan additio-
neel materiaal, zoals een docentenhandleiding, antwoorden bij de opdrachten, toet-
sen en ict-materiaal. Vanwege de snelheid
waarmee soms moet worden gewerkt, sluipen in die laatste wel eens foutjes of zijn ze onvolledig. De afgelopen maanden heeft
een grootscheepse revisie plaatsgevonden
de tweede fase. De antwoordmodellen bij nodig verbeterd of aangevuld. De toetsen
zijn aangevuld en aangepast als er fouten inzaten. Ook zijn extra tips toegevoegd,
samenvattingen verbeterd en de basis- en plusroutes duidelijk aangegeven.
handleidingen, lesplanners en antwoorden Docentenlicentie. Via de Smart-e Plus
Docentenlicentie krijgt u toegang tot de
toetsen, de antwoordmodellen bij de toetsen en de PowerPointpresentaties.
Vermeldenswaardig zijn verder de nieuwe PowerPointlessen bij de verschillende domeinen.
D e G e o krant 6 5
GEON I E U W S
A L GE M EEN
Smart-e: het vervolg Na een moeilijke start draait Smart-e inmiddels tot ieders tevredenheid. Van gebruikers krijgen we lovende berichten over de inhoud en de moge lijkheden van deze digitale component bij De Geo.
Omdat begin dit schooljaar het digitale
platform Smart-e niet optimaal functio-
benieuwd hoe de ict bij de nieuwste editie
Digitale oefentoets per hoofdstuk
Op onze website www.thiememeulenhoff.
digitale oefentoets. Hiermee kan de leerling
van De Geo voor de onderbouw eruitziet? nl/smart-e-degeo-demo vindt u een
demonstratie van de ict bij De Geo voor de
onderbouw. De demosite geeft u een goede indruk van de ict bij de methode. Op de
demosite, waar deel 1 vmbo-kgt als voor-
beeld wordt genomen, vindt u de volgende onderdelen.
neerde, hebben alle docenten die werken
Digitale oefentoets per paragraaf
onderbouw en De Geo voor de tweede fase
tale oefentoets. Hiermee kan de leerling
met de nieuwste edities van De Geo voor de per post een gratis voucher ontvangen. De
voucher geeft dit schooljaar gratis toegang tot het materiaal van de Smart-e Plus
Bij elke paragraaf krijgt de leerling een digitesten of hij de stof van de paragraaf heeft begrepen.
Aan het eind van elk hoofdstuk is er een
testen welke stof hij goed heeft begrepen
en welke onderdelen nog niet zo goed. Na
de toets volgt advies over de stof die hij nog eens zou kunnen bestuderen. Webboek
Werken u en uw leerlingen graag digitaal? Het lesboek is geheel digitaal verkrijgbaar. Makkelijk als uw leerlingen op school werken met laptops, maar ook als u bijvoor-
beeld een deel van het boek wilt projecteren in de klas. Uiteraard is ook het Basisboek digitaal verkrijgbaar.
Docentenlicentie (diagnostische toetsen,
Webparagraaf
Docentenmateriaal Smart-e Basis
toetsen en PowerPointpresentaties).
boek doorbreken? En vinden uw leerlingen
onderbouw is in dezelfde omgeving te vin-
eindtoetsen, antwoordmodellen bij de
Volgend schooljaar is alles weer bij het
oude. U kunt Smart-e Basis voor docenten altijd gratis aanvragen. Wilt u als docent
toegang tot het digiboek, alle toetsen, de PowerPointpresentaties, de bronnenbak
met alle beelden uit de methode (behalve de foto’s), dan zult u de Smart-e Plus
Docentenlicentie moeten aanschaffen.
Wilt u eens iets anders? De routine van het het leuk en makkelijk om via de computer te leren? Per hoofdstuk kunt u één paragraaf vervangen door de webparagraaf.
De webparagraaf behandelt de stof uit het boek op een andere manier. In de web
paragraaf neemt Julie uw leerlingen mee op reis door de lesstof.
De PowerPointpresentaties staan nu al
Digitaal keuzemenu
Plus docentenmateriaal. Ze staan nu nog
zemenu bestaat uit meerdere uitdagende
online, bij het (eenmalig gratis) Smart-e
onder de knop Toetsen, maar dit zal spoedig worden aangepast.
Demosite Smart-e bij De Geo voor de onderbouw
Werkt u met de 7e editie van De Geo voor de onderbouw, of bent u gewoon erg
Elk hoofdstuk bevat keuzemenu’s. Een keuen verdiepende opdrachten waaruit de
docent of de leerling kan kiezen. Per keuzemenu kan de leerling ten minste één
den als het leerlingenmateriaal, maar
uiteraard alleen voor u als docent zichtbaar. Het docentenmateriaal (de Smart-e Basis Docentenlicentie) ontvangt u gratis als u De Geo voor de onderbouw gebruikt. Dit
docentenmateriaal bevat een uitgebreide docentenhandleiding vol met lestips per paragraaf, alle antwoorden bij het werk-
boek en een studiewijzer/lesplanner waarmee u uw lessen makkelijk organiseert.
Bekijk de demo op www.thiememeulenhoff. nl/smart-e-degeo-demo.
opdracht digitaal maken. Vaak moeten
leerlingen speuren op het internet, met routeplanners werken of Google Earth gebruiken.
Smart-e Basis Docentenlicentie; docentenhandleiding, lesplanner en antwoorden op de opdrachten). Gratis aan te vragen via de docentenlijn 0575-594 880 of info.avo@thiememeulenhoff.nl Smart-e Plus Docentenlicentie; (diagnostische toetsen, eindtoetsen, antwoordmodellen bij de toetsen en PowerPointpresentaties). Te bestellen (voor €38,60) via de docentenlijn 0575-594 880 of info.avo@thiememeulenhoff.nl
D e G e o krant 6 5
Het docentenmateriaal bij De Geo voor de
Dia 17 van de PowerPointpresentatie Leven in de woestijn
GEON I E U W S
A L GE M EEN
Nieuwe uitgever: Daphne Ariaens In de brugklas maakte ik voor het eerst ken-
Aardrijkskunde gaat over gebieden. Ik ben
Ik denk dat De Geo heeft bewezen dat de
vooral het Basisboek. Dat boek heb ik helaas
aardrijkskunde in het voortgezet onderwijs
goede en het, soms wat voorzichtig, omar-
nis met de Geo Geordend. Ik herinner me
niet meer. Maar gelukkig kregen we in de bovenbouw het Topboek. Dat boek heb ik
nog wel. Ik heb ’m destijds zelfs als leerling verbeterd: door het plaatsen van kopjes in
de kantlijn creëerde ik een nog helderdere structuur. Een ander zou zeggen dat dit
misschien de reden is dat ik ’m nog heb. Een boek waarin is geschreven, mag
immers niet terug in het boekenfonds.
ervan overtuigd dat dit ook de kracht van is. Tijdens mijn studie, ook aan de eerstegraadslerarenopleiding, was dat geen
vanzelfsprekendheid. De sterke nadruk op
thematische geografie en op geografische vaardigheden en werkwijzen hebben bij mij voor veel verwarring gezorgd. Ik heb
aardig wat tijd nodig gehad om te beseffen dat die helemaal niet nodig was.
Dat wil ik graag negeren.
Na mijn studie heb ik gewerkt als docent
Omdat ik aardrijkskunde een prachtig vak
bare scholen en later aan de tweedegraads-
vond, koos ik na de middelbare school voor de studie sociale geografie in Nijmegen. Ik volgde onder andere college bij Jan
Kleinpenning. Kleinpenning is een regio-
naal geograaf in hart en nieren en hij ver-
telde graag over, zoals hij het zelf zegt, ‘het
afwijkende, het vreemde’. Hij schreef in die traditie voor de Geo Geordend een katern
over Brazilië, waarvan ruim 65.000 exemplaren zijn verkocht.
De regionale insteek maakte de colleges van Kleinpenning altijd zo interessant.
aardrijkskunde aan verschillende middellerarenopleiding van de Hogeschool
Arnhem en Nijmegen. Tegelijkertijd werkte ik als auteur en eindredacteur voor verschillende lesmethoden.
Vooral door het schrijven ontdekte ik wat het betekent om onderwijsmateriaal te
maken, maar ook wat ik belangrijk vind aan het vak aardrijkskunde en een aardrijkskundemethode. Heel belangrijk is goed
voor ogen te houden wat de meeste leerlin-
methode heel sterk is in het behoud van het men van nieuwe elementen. Daarin zit ook de uitdaging voor De Geo. De methode
moet vooral de leerling en de docent ondersteunen in de aardrijkskundeles. Voor mij
heeft De Geo een hoog no nonsense-gehalte. De basis moet goed zijn. Met de auteurs wordt voortdurend gezocht naar een
manier om nieuwe elementen een plaats in deze praktische methode te geven.
De komende jaren zal dat een nog grotere
uitdaging worden. Docenten vragen steeds meer van een methode. Alles moet erin en
erbij zitten. Maar het mag zeker niet te dik, te veel en te duur zijn. De komende tijd zal
mijn aandacht vooral uitgaan naar het zoeken naar de juiste modus. De gebruiker is daarbij de belangrijkste informatiebron. Ik nodig daarom graag eenieder die dat wil uit om met mij en de auteurs van
gedachten te wisselen over de toekomst van De Geo.
gen in het aardrijkskundeonderwijs boeit.
Daphne Ariaens
toch de gebieden. Gebieden bestuderen is
(d.ariaens@thiememeulenhoff.nl)
En hoe je het ook wendt of keert, dat zijn
geweldig. De algemene regel is interessant en noodzakelijk, niet om de regel op zich-
zelf, maar om het gebiedsspecifieke te kunnen begrijpen. En dat je daarbij aardrijkskundige vaardigheden en werkwijzen nodig hebt, dat is logisch.
Juist dat uitgangspunt is in De Geo sterk
ontwikkeld en maakt de methode daarom
krachtig. Het Basisboek maakt, voor havo en vwo, onlosmakelijk deel uit van dat uit-
gangspunt. Voor de broodnodige basiskennis raadpleeg je het Basisboek dat inzicht
geeft in de algemene regel. En vervolgens Daphne Ariaens
bekijk je hoe dat werkt een specifiek gebied.
D e G e o krant 6 5
B O M B A Y J U NG L E
l e sb r i e f
Docentenhandleiding
Leerlingenmateriaal
Inhoud
Inleiding
day) verschenen. Elke sectieleider van de vakgroep aardrijkskunde
Jungle uit de serie Een dollar per dag.
Bij De Geo is de documentaireserie Een dollar per dag (A dollar a
die werkt met De Geo voor de onderbouw (8e editie) of De Geo voor de bovenbouw (3e editie) heeft twee dvd’s ontvangen met de serie. Een dollar per dag is een internationale documentaireserie over de schrijnende armoede in de wereld. In de zes afleveringen van de
serie wordt de armoedeproblematiek in de Derde Wereld levensecht gemaakt aan de hand van persoonlijke verhalen. De films
laten op indringende wijze zien wat het betekent om arm te zijn. Armoede is volgens de makers van de serie niet uitsluitend een gebrek aan geld. Armoede is vooral een gebrek aan kansen en
In deze lesbrief maak je kennis met de documentaire Bombay Zoals in een echte jungle dreigt ook in de sloppenwijken van de
Indiase hoofdstad Mumbai (Bombay) het recht van de sterkste te gelden. Wie bepaalt welke grond iemand krijgt om te wonen? De
overheid, de particuliere grondeigenaren, de projectontwikkelaars en de bewoners spelen allemaal een rol in het spel.
Voordat je de dvd gaat bekijken, leer je eerst iets over de plaats van India in de wereld en over de stad Mumbai. Foto 1
Twee gezichten van Mumbai
mogelijkheden die noodzakelijk zijn voor een redelijke levens standaard, voor vrijheid, waardigheid en zelfrespect.
De aflevering Bombay Jungle schetst een beeld van de actuele
situatie in de sloppenwijken van Mumbai. Bulldozers probeerden begin 2005 een deel van de sloppen weg te ruimen. Het National Park, dat is omringd door deze sloppenwijken, moest worden
beschermd. Ook moest er ruimte komen voor de bouw van een
aantal flats met moderne appartementen voor de rijke klasse van de stad, 80.000 gezinnen uit de sloppenwijken zouden ergens anders moeten gaan wonen.
In deze lesbrief komt de strijd van de sloppenwijkbewoners om
hun woonrechten aan de orde. In het gevecht om schaarse en dure grond in een overbevolkte stad staan particuliere bouwonder
nemingen en de overheid en bewoners en ondersteunende actiegroepen tegenover elkaar.
Niveau
De lesbrief is gemaakt voor klas 3 van havo/vwo, maar is ook in hogere leerjaren havo/vwo bruikbaar. Doel is om de leerlingen
bewust te maken van het feit dat in steden als Mumbai dagelijks miljoenen mensen een keiharde strijd om het bestaan moeten leveren.
Bij sommige vragen wordt naar het Basisboek verwezen. Hier wordt de nieuwste (8e) editie van het Basisboek bedoeld. Tussen haakjes
staat het Basisboeknummer uit de 7e editie. Bij verwijzingen naar de Bosatlas betreft het de 53e druk.
De lesbrief kunt u kopiëren voor gebruik in de klas. Voor leerlingen is de lesbrief ook toegankelijk via www.degeo-online.nl. Op die
manier kunnen de leerlingen de kleurenversie gebruiken. Op het
docentendeel van deze website vindt u ook de antwoorden bij de opdrachten in deze lesbrief.
D e G e o krant 6 5
Opdracht 1
Vorm een groepje van vier leerlingen en vraag aan je docent een vel papier van A3-formaat. Verdeel het vel zoals aangegeven in figuur 2.
a Elk groepslid schrijft in een eigen vak aan de buitenkant van het vel in kernwoorden op wat hij/zij weet over India.
b Na een paar minuten bespreek je elkaars bevindingen.
c In het middenvak noteert een groepslid in één zin wat jullie groep kenmerkend vindt voor India.
d Vergelijk jullie antwoord met dat van andere groepjes. Figuur 2
l e sb r i e f
B O M B A Y J U NG L E
Cartoon 5
Opdracht 2 Lees tekst 3.
De letters BRIC zijn de beginletters van vier landen die de laatste jaren een snelle economische groei doormaken.
a Noteer de namen van de landen die beginnen met de letters B en R in tabel 4.
b Gebruik in de atlas Statistiek – De wereld en Statistiek – Europa om tabel 4 af te maken.
c Wat valt je op als je de gegevens van de vier BRIC-landen vergelijkt met die van Nederland?
d Wat valt je op als je de vier BRIC-landen met elkaar vergelijkt? Tekst 3
India is een van de snelgroeiende BRIC-landen. In 2006 bedroeg de economische groei 8,5%, alleen China groeide harder met 10,5%. Het zijn vooral de steden in India die profiteren van de groei. Op het platteland, waar 60% van de bevolking van India woont, moeten miljoenen mensen nog rondkomen van één dollar per dag.
Grafiek 6 Bijdrage van de economische sectoren aan het BBP van India Percentage van het BBP 50 1980 1990 2001
40
Opdracht 3
Lees in het Basisboek B190 Globalisering (B185). a Wat is globalisering?
b Wat is de drijvende kracht achter globalisering?
30
c Leg met behulp van het begrip globalisering uit waarom de BRIC-landen zo’n snelle economische groei doormaken.
20
Opdracht 4
Bekijk cartoon 5.
Wat wil de tekenaar van deze cartoon duidelijk maken?
10
Opdracht 5
Bekijk grafiek 6.
0
a Wat is de titel van deze grafiek.
b Welke conclusie kun je trekken uit deze grafiek?
landbouw
industrie
diensten
Tabel 4 Kerncijfers BRIC-landen en Nederland
B
R
India
China
Nederland
BBP/hoofd, in euro geboorteoverschot zuigelingensterfte % beroepsbevolking landbouw personenauto’s per 1000 inwoners
D e G e o krant 6 5
B O M B A Y J U NG L E
Tabel 7 Aantal steden
1955 1965 1975 1985 1995 2005 2015
> 5 miljoen inwoners Noord-Amerika Latijns-Amerika Europa Azië Afrika Australië
Opdracht 6
Lees in het Basisboek B184 Het percentage stedelingen (B174).
Gebruik de internetlink http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/ world/06/urbanisation/html/urbanisation.stm.
a Gaat de bovengenoemde site over de urbanisatiegraad of het urbanisatietempo? Licht je antwoord toe.
b Verschuif het balkje onder aan de interactieve kaart. Lees de gegevens af en vul tabel 7 in.
c Wat is je conclusie?
Opdracht 7
Bekijk de internetlink van opdracht 6 nog eens.
l e sb r i e f
Opdracht 11 Lees tekst 8.
Bekijk foto 1 en foto 9.
Leg uit waarom Mumbai een stad met twee gezichten wordt genoemd. Tekst 8
Mumbai De stad Mumbai is het industriële, financiële en culturele centrum van India en wereldwijd bekend door zijn filmproducties. Niet voor niets zijn de namen van Hollywood en Bombay (de oude naam van Mumbai) samengevoegd tot Bollywood. Bollywood is meer dan een filmgenre, het is een hele filmindus trie. Hier worden de meeste films ter wereld geproduceerd. Op foto 9 is de aankondiging van de zoveelste Bollywood productie in Mumbai te zien. Door de hogere levensstandaard in Mumbai werkt de stad als een magneet op bewoners van het platteland. Uit heel India trekken mensen naar Mumbai omdat ze hopen daar een beter bestaan te kunnen opbouwen. De stad is daardoor een smeltkroes van verschillende Indiase culturen geworden.
a Welke stad telt in 1955 de meeste inwoners?
Zoals in veel derdewereldsteden komen de meeste van deze
c Hoe hoog was de mondiale urbanisatiegraad in 1955?
domsrecht, met slechte huisvesting en zonder voorzieningen
b Hoeveel inwoners telt die stad in 2015? d En in 2015?
Opdracht 8
Bekijk in de atlas figuur 202G.
nieuwkomers in sloppenwijken terecht, wijken zonder eigenzoals schoon drinkwater. Volgens hulporganisaties leven 7 miljoen van de 12 miljoen inwoners van Mumbai in sloppenwijken. De bekendste sloppenwijk is Dharavi, met zo’n 1 miljoen inwoners een van de grootste sloppenwijken van Azië.
a Welke twee zaken worden in deze figuur met elkaar in verband gebracht?
b Beschrijf het verband.
c Welke waarden met betrekking tot deze twee zaken worden voor India aangegeven?
Opdracht 9
Bekijk in de atlas kaart 145A.
a Noem drie opvallende kenmerken van de bevolkingsspreiding in India?
b Welke vijf steden in India hebben meer dan 5 miljoen inwoners?
Opdracht 10
Bekijk in de atlas kaart 145E.
a Welke twee steden in India hebben het hoogste inwonertal?
b Leid uit de kaart een opvallend verschil tussen beide steden af. c Is de volgende stelling juist of onjuist?
Het aandeel sloppenwijkbevolking van de totale bevolking in
miljoenensteden in India wordt van noord naar zuid steeds groter.
D e G e o krant 6 5
Foto 9
Billboard van een Bollywoodfilm
10
l e sb r i e f
B O M B A Y J U NG L E
Opdracht 12
Kaart 11 Plattegrond Mumbai
Bekijk in de atlas kaart 145G.
a Bereken met behulp van de kaart de afstand van noord naar zuid in Greater Mumbai.
b Bereken met behulp van de kaart de afstand van west naar oost in Greater Mumbai.
c Hoe hoog is het percentage sloppenwijkbevolking in Greater Mumbai?
d In welk deel van de stad is het percentage sloppenwijkbevolking van de totale bevolking het hoogst?
Opdracht 13 Lees tekst 10.
a Welke twee Europese landen hebben in het verleden een belangrijke rol gespeeld in Mumbai?
b Waarom heeft men de naam van de stad veranderd van Bombay in Mumbai?
Kaart 12 Plattegrond Dharavi
Tekst 10
Bombay wordt al sinds 1995 Mumbai genoemd. Er wordt wel gezegd dat die naam indertijd is gewijzigd omdat Bombay de Britse verbastering zou zijn van het Portugese Bom Bahia, dat ‘goede baai’ betekent. Volgens diverse plaatsnaamdeskundigen klopt dit niet. Zij zeggen dat de stad haar naam dankt aan een grote tempel gewijd aan de godin Mumba-devi, een plaatselijke variant van de Indiase Parvati. Deze naam is in de 16e eeuw in Europa bekend geworden via de Portugezen, die hem schreven als Mombayn of, vaker, als Bombaym, Bombaim of Bombay.
Opdracht 14
Bekijk kaart 11 en 12.
Gebruik de internetlink http://news.bbc.co.uk/2/shared/spl/hi/ world/06/dharavi_slum/html/dharavi_slum_intro.stm.
Opdracht 15
b Wat valt je op aan de infrastructuur in Mumbai?
netlink kun je een bezoek brengen aan diverse sloppenwijken in de
a Kleur in kaart 11 de Dharavi-sloppenwijk met rood in. c Met welke factor is het aantal inwoners van Mumbai tussen 1990 en 2005 gegroeid?
Lees op de site van de bovenstaande internetlink de introductie.
d Noem twee redenen die verklaren waarom Dharavi een ‘aantrekkelijke’ wijk is om te wonen.
Lees de informatie over minstens drie van de zes inwoners van Dharavi.
e Geef hun woonplaats met een kruisje aan op kaart 12. f
Wat kun je naar aanleiding van hun verhalen vertellen over:
• de gemiddelde inkomsten
• het soort werk dat ze doen
Gebruik de internetlink http://theplaceswelive.com. Via deze interwereld.
Lees en bekijk de intro.
Klik na het lezen van de intro door naar Dharavi in Mumbai. Bekijk de fotoreportage over Dharavi. (Zet het geluid aan!)
Klik linksboven op de vier portretten en bekijk de woonsituaties van de vier sloppenwijkbewoners.
‘Hyperstad’, ‘Island City’, ‘mateloze stad’ en ‘Slumbay’ zijn bijnamen van Mumbai. Wat zeggen deze bijnamen over het karakter van Mumbai?
• de voorzieningen in de wijk • hun opleidingsniveau en dat van hun kinderen.
D e G e o krant 6 5
B O M B A Y J U NG L E
Opdracht 16 Lees tekst 13.
Bekijk fotocollage 14.
Combineer de foto’s met de problemen 1 t/m 6 uit tekst 13. Fotocollage 14
l e sb r i e f
Tekst 13
De megasteden in de wereld kunnen de groei van het aantal inwoners niet bijbenen. Dit leidt tot de volgende problemen: 1 De armoede en de werkloosheid nemen sterk toe. Veel mensen proberen met straathandel hun bestaan te verdienen. 2 Door een gebrek aan stadsplanning in met name de buitenwijken ontstaan ruimtelijke problemen, zoals op het gebied van transport. De infrastructuur is onvoldoende voor het verkeersaanbod. Rioleringstelsels en afvalwaterzuivering ontbreken. 3 De druk op de huizenmarkt en op de beschikbare hoeveelheid grond is erg hoog. Het is onmogelijk om voor de enorme toestroom van migranten genoeg huizen te bouwen. Er ontstaan uitgestrekte sloppenwijken. 4 Er doen zich ernstige milieuproblemen voor, zoals luchtvervuiling en watervervuiling. Daarnaast is er een enorm tekort aan schoon drinkwater. 5 Vaak wil de nationale overheid zich bemoeien met de economische activiteiten in een megastad. Zo blijft de stad afhankelijk van de regering. 6 Het gebrek aan banen, goede woningen en goede gezondheidszorg leidt tot ontevredenheid bij de arme bevolking. Dit kan leiden tot fundamentalisme.
D e G e o krant 6 5
11
12
l e sb r i e f
B O M B A Y J U NG L E
Opdracht 17
Fotocollage 16
Bekijk kaart 15.
a Waarom is de luchtverontreiniging in het oosten van Mumbai in de zomer ernstiger dan in het westen van Mumbai?
b Leg uit dat het in de wintermaanden precies andersom is. Gebruik hierbij eventueel de Grote Bosatlas.
Kaart 15  Luchtverontreiniging in Mumbai
Opdracht 18
Bekijk fotocollage 16.
a Op de drie foto’s zie je verschillende onderkomens. In welke woningen wonen de eerst gekomen migranten, denk je?
b En in welke woningen de laatst aangekomen migranten? Bekijk foto 17.
c Waaruit bestaat de keukeninventaris van deze vrouw? Bekijk foto 18.
d Waarom wordt in een sloppenwijk niets als afval beschouwd?
D e G e o krant 6 5
B O M B A Y J U NG L E
Foto 17
l e sb r i e f
13
Opdracht 21
Bekijk deel 1 van de film Bombay Jungle nog eens.
a Waarom moeten 80.000 gezinnen verhuizen? b Welke positie neemt architect Das in?
Opdracht 22
Bekijk deel 2 van de film Bombay Jungle nog eens.
a Welke drie partijen zijn bij het herhuisvestingsproject betrokken?
b Hoe wordt de herhuisvesting gefinancierd?
Opdracht 23 Bekijk foto 19.
Bekijk deel 3 van de film Bombay Jungle nog eens. Beschrijf het dagelijkse leven in de sloppenwijk. Foto 18
Foto 19
Opdracht 24
Bekijk deel 4 van de film Bombay Jungle nog eens.
Opdracht 19
a Wat vind je van de plek waar de nieuwe huizen worden neer
Bombay Jungle.
b Wat vind je van de huizen zelf?
Bekijk de vier delen (van elk 5 minuten) van de documentaire Vertel in één zin waar elk deel van de documentaire over gaat.
Opdracht 20
Bekijk kaart 11 nog eens.
De sloppenwijk Dharavi lag eerst aan de noordkant van Mumbai.
Intussen is de relatieve ligging veranderd. Het stadsbestuur wil de sloppenwijk opheffen en de bevolking huisvesten in hoogbouw,
door sommigen ook wel ‘verticale sloppenwijken’ genoemd. Aan de overkant van de Mahim Creek ligt het prestigieuze kantorencomplex Bandra-Kurla.
Welke geografische en economische motieven zullen project ontwikkelaars en het stadsbestuur gebruiken om Dharavi te ‘ontwikkelen’?
D e G e o krant 6 5
gezet?
Opdracht 25
a De woontorens die worden gebouwd voor de rijke mensen tellen 35 verdiepingen met twee appartementen per verdieping
en een bewoningsdichtheid van 3,5 persoon per appartement. Bereken het aantal inwoners.
b Maak eenzelfde berekening voor het herhuisvestingsproject van de Nivara-vereniging, aangenomen dat er zes etages gebruikt worden voor bewoning.
c Welke conclusies kun je uit de berekeningen trekken?
14
l e sb r i e f
B O M B A Y J U NG L E
Opdracht 26
Lees in het Basisboek B11 Waarderen (B5).
Vorm daarna een groepje van vier personen
a Vul met je groepje het stappenplan in schema 20 in.
b Formuleer met je groepje een mening over het probleem in Dharavi.
c Vergelijk jullie mening met die van andere groepjes en discussieer over de verschillen.
Schema 20  Stappenplan Stap 1: Wat is het probleem?
Stap 2: Wie zijn bij het probleem betrokken?
Stap 3: Wat is de mening van de betrokkenen over het probleem?
Stap 4: Wat is jullie eigen mening over het probleem?
D e G e o krant 6 5
OPINIE
15
H ET N I E U W E L EREN
Het nieuwe leren en aardrijkskunde Een paar maanden geleden was er een studiedag op onze school. Alle 125 docenten van onze drie schoollocaties waren, met als worst voor ogen een gratis lunch, uitgenodigd om een hele dag ondergedompeld te worden in het nieuwe leren en dan met name het ict-gebruik in het onderwijs.
Pech
Nu was de pech dat op een van de locaties
het netwerk al wekenlang dusdanig haperde dat internet al vastliep als het world
wide web door meer dan tien leerlingen werd bezocht. Bij een PowerPoint
presentatie mocht je blij zijn als je de derde dia haalde, waarna je een kop koffie kon halen alvorens dia vier was verschenen.
Docenten informatiekunde liepen wekenlang met een te hoge bloeddruk door het gebouw.
De nascholingsdag kende, met andere woorden, een valse start.
Gretig
De eerste spreker (namens Kennisnet)
droeg zeker zijn steentje bij aan de heer-
sende malaise. Hij opende de dag en hakte
er na de koffie met gebak direct flink in. Zijn boodschap kwam er (gechargeerd) op neer
dat wij in Nederland zeer snel moeten overstappen op alles wat het nieuwe leren te bieden heeft. In een gelikte PowerPoint
presentatie werd dat onder andere gevisu-
Nederland, een kenniseconomie te maken.
moet je daar als onderwijs wat mee doen.
nu of nooit!
op het nieuwe leren? Is het echt zo dat leer-
Het water staat ons tot aan de lippen, het is BON (Beter Onderwijs Nederland) werd
door hem en passant weggezet als een zielige club leraren met sterk verouderde denkbeelden.
Ict-mogelijkheden
Naast enkele andere sprekers werd de rest
van de dag gevuld met workshops, die voor het merendeel werden gegeven door collega’s. De kwaliteit van de workshops wisselde. Het was vaak zo dat de enige die actief was, degene was die de workshop gaf.
Hoezo het nieuwe leren? De één oogstte
alleen maar oh’s en ah’s met bijvoorbeeld
een demonstratie van een smartboard. Al
klikkend kreeg hij menig collega jaloers. Bij een ander zat iedere deelnemer om de vijf minuten op het horloge te kijken of er al
naar de kroketten kon worden gevlucht. Je weet immers nooit of er genoeg zijn.
Opvallend was ook de hoge mate van
gescroll in sommige workshops. Het is net als met zappen op de televisie: als je het
doet heb je er geen erg in, maar voor mensen die meekijken is het hoogst vermoeiend en irritant.
Een keur aan ict-mogelijkheden passeerde deze dag de revue: een kennismaking met
het al genoemde smartboard, demonstra-
ties van diverse elo’s (elektronische leerom-
geving), een spoedcursus maken van bewegende plaatjes, invoegen van filmpjes uit Teleblik en ga zo maar door.
aliseerd door een armetierig klaslokaal in
Ervaringen
tig kijkende kinderen daar waren keiharde
gaan over de dag. Is dit nu echt de toe-
India te laten zien. De minstens vijftig gre-
concurrenten voor onze leerlingen. Ze zaten te popelen om van hun land, ten koste van
D e G e o krant 6 5
Op de fiets naar huis liet ik mijn gedachten komst van het (aardrijkskunde)onderwijs? Natuurlijk zijn de leerlingen veranderd en
Maar moeten we nu massaal overstappen lingen beter en met meer plezier leren als zij zelf ervaren dat ze bepaalde kennis
nodig hebben? Is het ook zo dat kinderen leren bij alles wat ze doen – ‘natuurlijk
leren’ heet dat – en dat het daarom niet zo
zinnig is om kennis in afgepaste porties op van tevoren bepaalde momenten in een
klas over te dragen? ‘De onderwijsmethode richt zich op de leerling, niet op de leer-
kracht. Die begeleidt de leerlingen in plaats
van leerstof aan te reiken. Het eigen vermogen om te gaan leren, is het sleutelbegrip bij het onderwijs dat gebaseerd is op de constructivistische opvatting’
(NRC Handelsblad, 5 januari 2006).
Maar hoe ver ga je in het lesgeven aan en
het begeleiden van ‘homo z@ppiens’? Het is niet de bedoeling hier een discussie te starten over de voor- en nadelen van het
nieuwe leren. Wel zijn we benieuwd naar
uw ervaringen. Hoe gaat u met het nieuwe
leren om in uw lessen aardrijkskunde? Bent u die leraar aardrijkskunde die spannende verhalen vertelt en als extreme uiting van het moderne lesgeven af en toe eens een
dvd opzet? Of bent u een flitsende smart-
board-docent die maximaal vijf minuten al klikkend iets laat zien en de rest van de les de individuele leerprocessen begeleidt? Uw reactie kunt u sturen naar
degeokrant@thiememeulenhoff.nl. Jan Padmos
16
OPINIE
Vakjargon
V AK J ARGON Geachte redactie,
semi-permeabele plakje kaas op brood, en
Uiteraard heeft Sanders geen punt. Het is
bewijst dat voor mij de meerwaarde van
niet een krant die bepaalt welk taalgebruik er bij een vak gebezigd wordt. Ik kan me
In De Geokrant 64 plaatsten wij een artikel uit NRC Handelsblad van Ewoud Sanders waarin hij het gebruik van onnodig geografisch vakjargon hekelt. De volgende reactie willen wij graag met u delen.
voorstellen dat een zogenaamde semi-
intellectuele krant als het NRC niets beters te melden heeft als de onzin in het bedoel-
de artikel. Tussen veel ander, voor de gewo-
ne man bijna onleesbaar geneuzel, valt zo’n stukje niet op. Ik lees zelf de Leeuwarder Courant en de Telegraaf; daar vind je dit
soort ‘diepzinnige’ overpeinzingen gelukkig niet.
Een zichzelf respecterend vak moet zijn
Sanders gaat er impliciet van uit dat de
lezer zich beperkt tot een dagblad, echter
de meesten, zelfs mensen met een vmbo-
achtergrond, zullen ook wel eens bladen of
artikelen met enige diepgang lezen en dan kom je regelmatig termen uit de aardrijkskunde tegen. Een dagblad en zelfs het NRC
moet niet te veel pretenties willen hebben; daar is het niveau waarschijnlijk niet voor aanwezig.
G.A. Noorman,
gie en als een leerling na een les trots op
(Inspecteur Boelensschool voor vo te
school vertelt dat hij thuis klaagde over het
V r a gen
het leermoment.
eigen jargon, zijn eigen begrippen die een
lading dekken, koesteren. Ik geef ook biolo-
g e o s e r vi c e
dat hij vragend werd aangekeken, dan
leraar aardrijkskunde en biologie Schiermonnikoog)
v r a g e n e n t ips
Wordt er binnen het nieuwe havo-examen
In deze rubriek staan vragen van gebruikers van De Geo over het omgaan met het lesmateriaal, de Geosite en de ICT-hulpmiddelen. Ook ideeën voor het werken met De Geo of geografisch interessante tips zijn hier te vinden. Heeft u vragen en/of ideeën stuur ze op of mail ze naar: Redactie de Geokrant, ThiemeMeulenhoff, Postbus 7, 7200 AA Zutphen degeokrant@thiememeulenhoff.nl
Antwoord
Tip 1
hele uitzendingen en op maat gesneden frag-
moment dat deze bij ons binnenkwam, is
site met daarop een keur aan filmmateriaal
twee en vijf minuten en gaan over een afge-
Vraag
nu wel of niet met een casus gewerkt?
Hoewel deze vraag actueel was op het
dat nu, twee maanden voor het examen, waarschijnlijk minder het geval. Voor de
volledigheid en voor de twijfelaars toch het antwoord.
In de septembermededeling van 2008 is te lezen dat er in het centraal examen havo
www.gatm.org.uk is een gratis Engelstalige dat is gemaakt door collega’s in Groot-
Brittannië. Over de meest uiteenlopende onderwerpen zijn hier kortere of langere
films te vinden, direct klaar voor gebruik in de klas. Uiteraard moet u van tevoren even kijken naar de filmpjes, want de kwaliteit
menten. Deze fragmenten duren tussen de
bakend onderwerp. Teleblik stelt al het materiaal gratis ter beschikking aan leerlingen en docenten. Vereiste is wel dat men over een
persoonlijk account en een digicode beschikt. Deze zijn vrij eenvoudig aan te vragen.
varieert.
Tip 3
voorbeeldopgaven in de syllabus met oefen
Tip 2
Verenigde Staten gaat is de site http://map.
van een casus kunnen wel in het examen
te bekijken via internet. Zeker het vermelden
aardrijkskunde voorlopig geen casus wordt opgenomen, hoewel een groot deel van de opgaven hier wel over gaat. Onderdelen voorkomen.
Wel blijven de aangepaste vraagformule-
Ook in Nederland is veel gratis filmmateriaal waard is de site www.teleblik.nl. Teleblik bevat duizenden uren televisiemateriaal, voorna-
ringen staan, waar voor het eerst mee is
melijk uit de archieven van de publieke
Voorbeelden van deze aangepaste vraag-
te bronnen, zoals Geotopics, Het Klokhuis,
gewerkt in het centraal examen van 2008. formuleringen vindt u op internet bij het CEVO.
omroepen. Het gaat om historische en recenSchooltv, 8 uur Journaal, maar ook oude
Polygoon Journaals. Het gaat om duizenden
Goed te gebruiken in de les als het over de measureofamerica.org/maps.aspx. Op het
schaalniveau van de VS als geheel, dat van de
afzonderlijke staten en dat van de kiesdistricten kunnen kaarten worden gemaakt.
Binnen de hoofdonderwerpen van de kaar-
ten (health, education, demographics, environment, income, security en housing &
transportation) kunnen naar hartenlust
deelonderwerpen worden aangesneden.
D e G e o krant 6 5
g e o s e r vi c e
17
pu z z e l
Topografische kruiswoordpuzzel In deze aflevering van de Geokrant vindt u een topografische kruiswoordpuzzel. Bij de
samenstelling ervan hebben we de Grote Bosatlas (53e druk) gebruikt. Met de letters in de
grijze vakjes kunt u een naam maken uit de topografie van Ierland. Deze naam is de oplossing van de puzzel.
Stuur de oplossing voor 1 augustus 2009 naar: Redactie De Geokrant, ThiemeMeulenhoff, Postbus 7, 7200 AA Zutphen. Of mail naar: degeokrant@thiememeulenhoff.nl.
Oplossing puzzel nr. 64: 1
Frankrijk
2 Iran
3 Niger
4 Guatemala 5 Peru
6 Australië 7 Tsjechië
8 Centraal-Afrikaanse Republiek
Horizontaal
Verticaal
5 Rivier in Noord-Frankrijk
2 Zuid-Amerikaanse hoofdstad
1
Terpdorp ten westen van Uithuizen
1
8 Stad aan de Moezel
3 Plaats tussen Dieren en Apeldoorn
9 Buurland van Djibouti
4 Deel van Overijssel
10 Plaats aan bovenloop van de Odra
5 Plaats in Drenthe
11 Plaats ten zuiden van Exeter
7 Plaats ten oosten van Purmerend
15 Plaats in gemeente Nijefurd
18 Hoofdstad van provincie West20 Stad aan noordkust van Java
Boarnsterhim
22 Europese hoofdstad
26 Hoofdplaats van gemeente Vlist
2
3
4
8
9
10
11
13
14
5
15
6
16
17 18
20
19
22 24
23
25
D e G e o krant 6 5
26
13 Burkina Faso 15 Duitsland
de leerlingen van Het Baarnsch
21 Hoofdplaats van gemeente
25 Plaats aan Overijsselse Vecht
12 Bolivia
16 Canadese provincie
19 Betwiste hoogvlakte in Midden-Oosten
24 Plaats op IJsselmonde
11 Finland
Uit de goede oplossingen trokken wij
17 Plaats aan middenloop van de Loire
23 Frans-Belgisch-Nederlandse rivier
10 Bulgarije
12 Plaats aan bovenloop van de Dnjepr 14 Plaats ten zuiden van Megen
Vlaanderen
9 IJsland
14 Saudi-Arabië
6 EU-lidstaat
13 De Vlaamse naam voor Roubaix
1
Plaats ten zuidoosten van Aalsmeer
21
7
als winnaar:
Lyceum te Baarn (docent Martha Huiszoon).
Deze klas ontvangt een jaarabonnement op de Nederlandstalige editie van de National Geographic.
18
( V ) AKN I E U W S
A L E X ANDRA J AN S S E
Een bewogen filmmaakster Alexandra Jansse – producent-regisseur bij Emerald Focus Films – is een van de drijvende krachten achter de zesdelige documentaireserie Een dollar per dag. Op indringende wijze wordt in de films getoond wat het betekent om arm te zijn in ontwikkelingslanden. Het probleem wordt levensecht gemaakt door mensen die in de sloppenwijken of op het platteland leven zelf aan het woord te laten. De opnames vonden plaats in Bolivia, Bosnië-Hercegovina, China, India, Mali, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika. In deze bijdrage een weergave van een interview met een maatschappelijk betrokken filmmaakster.
Alexandra Jansse aan het werk bij Willemstad, Curaçao
Honger naar de wereld
rijkskunde in het voortgezet onderwijs.
Management Foundation). Deze netwerk
belangrijke rol in het leven van Alexandra
en journaliste. Al tijdens haar studie ont-
ecologische projecten, het bedrijfsleven en
De Nederlandse Antillen spelen een
Jansse. Ze bracht er een deel van haar jeugd door en raakte onder de indruk van de problematiek van rijk versus arm die ze om
haar heen zag. De onevenwichtige verdeling, de concentraties van armoede in de
omliggende Latijns-Amerikaanse landen
tegenover de bastions van welvaart fasci-
neerden en verontrustten haar tegelijker-
tijd. Mede door een zeer inspirerende leraar aardrijkskunde ontstond haar honger om meer van de wereld te zien en ‘achter de
formele façades’ te kijken. Ze vroeg zich af hoe het eraan toeging in de zogenaamde no-go-areas, ‘gevaarlijke’ stadswijken of
gebieden waar je door je ouders, je opvoe-
ding en je eigen beschermde wereld niet zo snel naartoe gaat. Daar waar mensen zich in favelas, in shanty towns, lang spoorwe-
gen en in gebieden zonder officiële drink-
watervoorziening, riolering, goede wegen, vervoer of gezondheidszorg toch weten te handhaven en hun thuisbasis creëren.
Behalve lesgeven was ze ook onderzoeker dekte ze dat het maken van films haar
grote passie is. Door te werken met ama-
teurfilm heeft ze op autodidactische wijze zich het vak van filmregisseur eigen
gemaakt. Inmiddels is ze uitgegroeid tot een ervaren filmproducent en regisseur.
Ze kreeg bekendheid met de documentaire Al-Nakba – de Palestijnse catastrofe, 1948.
Ze was coördinator van vijf Caribische filmfestivals op de Nederlandse Antillen, uitvoerend producent van een programma van het Internationaal Filmfestival
Rotterdam en de Media Business School en werkte voor de NCRV. De serie Water: the
drop of life met Joost van Loon als uitvoerend producent en Alexandra als main
researcher en co-regisseur was de aanleiding tot de films van Een dollar per dag. De opnames voor Water: the drop of life
brachten haar op locaties waar behalve een gebrek aan water en sanitaire voorzieningen vaak schrijnende armoede was.
Passie
Armoede
fie in Amsterdam werkte Alexandra Jansse
Alexandra Jansse en Joost van Loon in aan-
Na haar studie sociale en politieke geograruim vier jaar als parttime docente aard-
Door de serie over ‘water’ kwamen
raking met de stichting EMF (Ecological
organisatie bevordert het contact tussen
de politiek. Het idee werd geboren om een film te maken over het succes van micro kredieten in arme landen. Omdat er over
microkredieten al twee films door de BBC waren gemaakt, wilden ze het kader voor
hun nieuwe televisieserie breder opzetten. Ze besloten hun aandacht te richten op de positieve energie en de inspanningen van
arme mensen en bestuurders van arme landen die hun lot verbeteren en vicieuze cirkels doorbreken. De vraag was natuurlijk
hoe dit moest worden aangepakt. Een ver-
zoek van de Asian Development Bank bracht hen een stapje verder. Deze vroeg of
Emerald Focus Films een serie portretten kon maken over de relatie tussen water-
schaarste en armoede. Uiteindelijk werd de opdracht tot filmen niet aanvaard, omdat een te groot deel van het budget zou
opgaan aan heen en weer reizen en overleg. Door de research, het uitvoeren van veld-
werk en het bezoeken van belangrijke projecten kwamen ze wel op ideeën voor de
verdere ontwikkeling van Een dollar per dag. Uiteindelijk vormden drie boeken de grote inspiratiebron. Deze boeken werden een
aantal jaren geleden uitgegeven door de
D e G e o krant 6 5
19 Wereldbank onder de titel Voices of the
armoede in de geselecteerde landen en wis-
producenten nog over financiering onder-
interviews met armen afkomstig uit zestig
wijken en in de arme delen van het platte-
zaam contact werd onderhouden over de
poor: een bundeling van meer dan 40.000 landen. Voor het eerst kwamen de armen uit alle delen van de wereld zelf aan het
woord om te vertellen over hun levensomstandigheden. Het centrale thema in de
boeken is dat armoede niet alleen materieel van aard is, maar gepaard gaat met
sociale marginalisering, rechteloosheid en discriminatie. Armoede is niet alleen een tekort aan geld, maar vooral een gebrek
aan kansen en mogelijkheden die noodza-
kelijk zijn voor het opbouwen van een redelijke levensstandaard, voor vrijheid, waardigheid en zelfrespect.
Een dollar per dag
Het thema voor de films van Een dollar per dag komt voort uit deze interviews.
Uiteindelijk werd tijdens een brainstorm in
ten wat er speelde in de stedelijke sloppen-
land. Er werden ook bezoeken gebracht aan allerlei instanties en projecten op locatie.
Doordat de lokale overheden en ngo’s hun
medewerking aan dit veldwerk verleenden, werden vertrouwensbanden gesmeed en
ondervond men weinig moeilijkheden tijdens het filmen. Uiteindelijk viel de keuze
op Bolivia, Bosnië-Hercegovina, China, India, Mali, de Verenigde Staten en Zuid-Afrika.
Doordat de zes regisseurs van de serie de
tijd konden nemen om zich goed te verdiepen in de persoonlijke verhalen van de
mensen die werden gefilmd, werd hun vertrouwen gewonnen. De films kennen daarom ook een ongedwongenheid die je zel-
den ziet. Alexandra zelf maakte de film in Bolivia: Het nieuwe zilver.
Washington (Emerald Focus Films werkt
Een dollar per dag bestaat uit de vol-
Staten) besloten dat het centrale motief
Bombay Jungle (India): over het verkrij-
met een coproducent in de Verenigde
het ontbreken van toegang zou zijn: toe-
gang tot geld, toegang tot basisvoorzieningen, tot werk, tot het volgen van een oplei-
gende zes documentaires:
gen van toegang tot primaire levens behoeften
Het nieuwe zilver (Bolivia): over het
ding enzovoort. De documentaires willen
verkrijgen van toegang tot kapitaal
Wat voelen en zeggen arme mensen in de
het verkrijgen van toegang tot gezond-
een wereld laten zien die niet de onze is.
meest marginale delen van de wereld als ze ‘buitengesloten’ zijn, niet erkend worden,
De sterkste schakel (Zuid-Afrika): over
heidszorg
De prijs van katoen (Mali): over het
geen juridische status hebben, geen werk
verkrijgen van toegang tot markten
Door een royale subsidie van het ministerie
toegang tot werk
of niet te eten hebben.
van Buitenlandse Zaken en door het aanhaken van andere partners in latere stadia werd het budget toereikend genoeg om
met de film te kunnen beginnen. Maar in welke landen ga je dat doen? Door de
Made in China: over het verkrijgen van De tunnel & andere leugens (Bosnië-
Hercegovina): over het verkrijgen van toegang tot goed bestuur.
handelden, terwijl er tegelijkertijd moei-
voortgang met filmcrews die gelijktijdig in vijf verschillende landen met dure apparatuur onder zeer lastige omstandigheden aan het filmen waren.
De zes documentaires zijn niet alleen op de Nederlandse televisie uitgezonden (2005),
maar ook in China, India, het Midden-Oosten, de Oekraïne, Zweden, Finland, de Verenigde Staten en Canada. Een boek, een tijdschrift, theatervertoningen met paneldiscussies,
workshops en diverse websites ondersteunden de serie in Nederland. Op verzoek van
ThiemeMeulenhoff zijn de documentaires
ingekort en in de methode De Geo opgenomen voor gebruik in het voortgezet onderwijs. Bij elke film verschijnt een lesbrief.
In de Verenigde Staten is het nog grootser aangepakt. De serie is daar op televisie
geweest en het gerenommeerde Centre for Global Development heeft een speciale
website ten behoeve van het project opgezet (www.globaldevelopmentmatters.org/ default.asp) waarop veel informatie is te
vinden. Met vragen als ‘Why should I care?’, ‘What should the US do?’ en ‘How can I
help?' wordt geprobeerd om Amerikanen in contact te brengen met een deel van de wereld dat ze nog niet (goed) kennen.
Momenteel is Alexandra Jansse bezig met
een documentaire over de architectonische en stedenbouwkundige opgave van
Willemstad als werelderfgoedstad op de Unescolijst. Het accent ligt op de twee
deling tussen de formele en de informele
stad. Joost van Loon ontwikkelt nieuwe projecten op het gebied van duurzaamheid.
bemoeienis van Buitenlandse Zaken werd
Bewustwording
Als uw sectie de dvd Een dollar per dag nog
Focus Films werd gevraagd om een tiental
mentaires en de ondersteunende bewust-
nieuwste ditie van De Geo voor de onder-
een extra researchfase ingebouwd. Emerald landen te selecteren waar de initiële
research kon plaatsvinden en waarbij ook
ambassademedewerkers betrokken konden worden. Diverse auteurs van Voices of the poor werden op de ambassades uitgeno-
digd voor het houden van workshops. Deze experts beschikten over veel kennis van de
D e G e o krant 6 5
Totaal duurde de productie van de docu-
wordingscampagne vier jaar. Een periode
van multi-tasking en intensieve samenwerking met vele inhoudelijk en financiële
partners waar Alexandra en Joost warme
herinneringen aan hebben. Maar, het leidde af en toe ook tot extreme werkdruk en stress. Zo waren er momenten dat ze als
niet heeft ontvangen en u werkt met de
bouw of De Geo voor de tweede fase, dan
kunt u deze gratis aanvragen. Voor alle overige docenten geldt dat u de dvd heel eenvoudig kunt bestellen tegen betaling van
€10,30. Neemt u hiervoor contact op met de docentenlijn: 0575 – 59 48 80
(dvd A dollar a day, isbn 978006432916).
De Geokrant is een uitgave van
ThiemeMeulenhoff. Dit tijdschrift
verschijnt twee keer per jaar ter onderÂ
steuning van de methode De Geo voor de onderbouw, leerwegen en tweede fase.
Voor meer informatie over de methodes
of over de artikelen uit deze Geokrant kunt
u contact opnemen met onze docentenlijn 0575 - 59 48 80.
U kunt ook een e-mail sturen naar
degeokrant@thiememeulenhoff.nl.
ThiemeMeulenhoff Postbus 7 7200 AA Zutphen 978-11-112-5005-8