Nieuw kleurtje? U laat uw leerlingen ontdekken hoe ze kleur waarnemen
NaSk, natuurkunde en scheikunde voor de onderbouw van vmbo-t, havo en vwo
Rijk aan didactiek en exibel Impact_folder_15x15_2.indd 1
30-10-12 11:30
Impact in het kort •
Rijk aan didactiek Leerlingen krijgen echt grip op de leerstof dankzij de herkenbare didactische opbouw: Ontdekken > Begrijpen > Beheersen* > Verdiepen. Het resultaat is dat uw leerlingen enthousiast worden voor natuur- en scheikunde en vaker kiezen voor een bètaprofiel in de bovenbouw.
•
Aansprekende en herkenbare contexten en practica De voorbeelden en experimenten sluiten aan bij de belevingswereld van de leerlingen. Dat maakt het pas interessant!
•
Flexibele alles-in-één-oplossing Alle stof gebundeld in één basisboek per leerjaar: theorie, opgaven, practica en verrijkingsmateriaal.
•
Overzichtelijke ICT Op de online methodestartpagina van Impact vinden uw leerlingen gemakkelijk de internetopdrachten, interactieve oefenvragen en toetsen. U als docent vindt er de eindtoetsen, uitwerkingen van alle opdrachten en de docentenhandleiding van de methode. Impact is ook volledig digitaal en via de tablet te gebruiken. * In Impact NaSk is Beheersen onderverdeeld in Verklaren en Berekenen. In Impact Scheikunde is Beheersen opgenomen in het onderdeel Begrijpen.
Impact_folder_15x15_2.indd 2
30-10-12 11:30
hav vw o o
1-2
Na Sk
Sk
Na
2
1-
-t bo o vm hav
de
urkun
Natu
3
havo
Natuurkunde
3
vwo
Sch
eiku
nde
3
hav
o
Sc
he
Impact ontdekken? Vraag een beoordelingsexemplaar aan via www.impact-online.nl
Impact_folder_15x15_2.indd 3
iku
nd
e
3
vw
o
30-10-12 11:31
Werken met Impact Verkennen
Je bent de oplader van je telefoon vergeten mee te nemen! Dat is geen goed begin van je vakantie. Wat kun je doen? Gelukkig heb je wel de oplader van de laptop meegenomen naar je vakantieadres. Zou je die kunnen gebruiken om je telefoon op te laden? Of batterijen, of een dynamo? Kun je dat allemaal zomaar proberen, of maak je de telefoon dan kapot? Hoe zou je kunnen uitzoeken welke p Elkmethode hoofdstukwerkt? begint met Verkennen. Hierin staan vragen die je misschien al kunt maken. Wat weet je er al van?
Onderdeel Begrijpen
Elektrische apparaten worden steeds zuiniger. Toch Tekst... gebruiken huishoudens nu meer energie dan een paar jaar geleden, want er komen in huis steeds meer elektrische apparaten bij. Dat is niet goed voor het milieu en kost Begrijpen ook veel geld. is dus verstandig p In het onderdeel staan Het de belangrijkste begrip-om bij het van elektrische apparaten het energieverbruik pen die jekopen moet weten. Dit is de kern van eenop paragraaf. Hierin leertejeletten. over wat er aan de hand is bij het onderwerp.
Dit hoofdstuk gaat over elektrische apparaten. Het gaat over het energiegebruik van de apparaten, over spanning en stroomsterkte, over schakelingen en over veiligheid.
I
II
III
Wat weet je al?
Ontdekken
Een waterkoker gebruikt elektrische energie om water te verhitten. a Noem nog drie apparaten in huis die met behulp van elektriciteit iets verwarmen. b Noem drie apparaten waarin elektriciteit een draaibeweging veroorzaakt. c Noem een apparaat dat veel elektrische energie gebruikt. Geld verdienen
Beheersen Onderdeel *
Tekst... Elektrische Inge stelt voor energie te letten op de opladers van de vijf telefoons
die ze thuis hebben. Die zitten normaal gesproken de hele Activiteit 2 op pagina nacht in het stopcontact. Na20. een paar uur is het opladen klaar, dan kunnen ze uit het stopcontact. Om het vande een apparaat te berekenen moet p In Beheersen ga energiegebruik je aan de slag om geleerde begripje2twee dingen weten: het theorie vermogen van het apparaat en pen te gebruiken ineen natuurkundige en er mee Geef reden waarom dit meer besparing zou kunnen FIG 4 Deze vliegende vleugel vliegt op alleen maar zonne-energie. hoe lang apparaat heeft aangestaan. Een apparaat met te rekenen. Jeopleveren leerthet hier wat Nicks je allemaal kunt met de dan plan. een begrippen uitvermogen Begrijpen.van één watt zet elke seconde één joule om. Een apparaat een vermogen 150 Wkan gebruikt 3Sleutelbegrippen Geef ook met een reden waarom van het tegen vallen dus en elke seconde In een gaat minuut iskilowatt, dat dankilowattuur, Inges plan150 juistJ. minder opleveren. Energieomzetter, vermogen, watt, 60joule. × 150 J = 9 000 J. Omgekeerd je het vermogen vanaan eendeapparaat berekeVergelijkbare situaties Het is Sanderkun opgevallen dat bij het kook brengen nen theewater uit het energiegebruik enwater de tijd. van er vaak meer wordt verhit dan nodig is. Bij elektrische apparaten gaat er een stroom van de pluspool naar de Apparaten zetten om Het kopje wordt gevuld,energie de rest van het water blijft staan en minpool. In tabel 1 staan meer situaties waarin iets van de ene naar de Elektrische stroom brengt een apparaat. veel weer af. HijIn doet een energie testje eninmerkt dat als jeInprecies andere plaats stroomt. * In Impact NaSk is Beheersen onderverdeeld in Verklaren enkoelt Berekenen. Impact Scheikunde kleineRekenvoorbeeld apparaten zorgen batterijen voor energie. Eendan genoeg water verhit de1 waterkoker 20 sde eerder afslaat Neem tabel 1 over en vul hem in. is Beheersen FIG 1 opgenomen in het onderdeel Begrijpen. batterij maar een bepaalde energie het vermogen vanhoeveelheid een dat inleveren. bij deBereken tekan ruime hoeveelheid water die apparaat hij normaal nam. Er Situatie Wat stroomt er? Wanneer stroomt het gemakkelijk? Het stopcontact ‘eindeloos’ energie. energiebedrijf 20 60gemiddeld 000 joule vijf (60keer kJ) heeft gebruikt. wordt opminuten een daggeeft thee Het gezet. Elke keer stuurt hiervoor rekening. bespaar je een de beetje als je precies genoeg water neemt. weg Warmerdam is de elektriciteitsrekening elk jaar Bijbrede de familie 20 minuten is 1 200 s. hoger. Dat is niet zo vreemd, want er komen steeds meer milkshake Je wilt hetzou vermogen weten, hoeveel het apelektrische apparaten in huis. stroom door draad 4 Waardoor deze actie wel dat eensis veel op kunnen paraat in 1 s gebruikt. Het wordt tijd om energie te gaan besparen. Jaap en Elise leveren? leerlingen in gang TABEL 1 Dat is dan dus: maken met hun kinderen de volgende afspraak: Impact_folder_15x15_2.indd Warmerdam 4 30-10-12 11:31 beweging van elke goede besparing die ze bedenken en uitvoeren, 5 Om welke reden kan de opbrengst tegenvallen?
Goed of fout?
Geef aan welke van de volgende uitspraken goed of fout zijn. Ier n het Ontdekken maak je kennis met het a Als er geen stroom loopt,p is ookonderdeel geen spanning. door een onderzoek doen. Wat kun je hier b Alle elektrische stroom die jeonderwerp door het energiebedrijf geleverdtekrijgt, al naar mee?dat energiebedrijf. gaat via een kabel weer terug c Lampen gaan zwakker branden als je meer lampen aansluit op hetzelfde stopcontact. d Een adapter gebruikt geen energie, als je er geen apparaat op aansluit.
Werken
Elektris andere ling. In die het energi p om in b
Energ
Een zu energie Een glo maar 5 licht. D je goed gloeilam lampen In de re Bij bijna moet g energie soort d Reken altijd w Het ene p energie Niet alle er staa teitsdra keer uu warm a draden Om de wasma dezelfd voor de kilowat second kilowat
Re
Be ap 2 p
H D
uiniger. Toch e dan een paar uiniger. zuiniger. Toch Toch eeds meer elekgie e dan dan een een paar paar oor het milieu eeds teeds meer meer elekelekndig om bij het egripoor voorhet hetmilieu milieu tbegripenergieverbruik graaf. ndig andig om ombijbijhet het egrip-
enDynamo´s minpoolenwisselen razendsnel. De elektrische stroom Onderdeel Begrijpen Tekst... Dynamo´s Tekst... engeneratoren generatoren leveren leveren wisselspanning. wisselspanning. DeDeplusplusAfsluiten verandert daardoor steeds van richting. Bij een batterij, en en minpool minpool wisselen wisselen razendsnel. razendsnel. DeDeelektrische elektrische stroom stroomeen Onderdeel Begrijpen Onderdeel Begrijpen Afsluiten Afsluiten accu en een zonnecel wisselen de plus en de min niet. De Onderdeel Begrijpen verandert verandertdaardoor daardoorsteeds steedsvan vanrichting. richting.BijBijeen eenbatterij, batterij,een een
stroom gaat daar dus steeds in de dezelfde Deze eneraccu accuenen een een zonnecel zonnecel wisselen wisselen deplus plusenrichting. endedemin min niet. niet.De De giebronnen leveren gelijkspanning. stroom stroomgaat gaat daar daardus dus steeds steedsin indezelfde dezelfderichting. richting.Deze Dezeenerenergiebronnen giebronnenleveren leverengelijkspanning. gelijkspanning. Tekst... Elektrische apparaten worden steeds zuiniger. Toch
Onderdeel Begrijpen Onderdeel Begrijpen
Afrondende Elektriciteit alsopdrachten waterstroom
Onderdeel Verdiepen Onderdeel Verdiepen Onderdeel Verdiepen Elektrische apparaten zetten elektrische energie om in Tekst... Rendement andere energiesoorten zoals licht, beweging Elektrische Elektrische apparaten apparaten zetten zettenwarmte, elektrische elektrische energie energie om ominof in straTekst... Rendement Tekst... Rendement ling. In figuur 5 zie je die energiesoorten getekend pijlen Activiteit 3 op pagina 21. als of andere andere energiesoorten energiesoorten zoals zoalswarmte, warmte, licht, licht, beweging beweging ofstrastradie het apparaat inkomen en uitgaan. Het apparaat een ling. ling. InInfiguur figuur5 5ziezie je jedie die energiesoorten energiesoorten getekend getekend alspijlen pijlen Activiteit Activiteit 3 3opoppagina pagina 21.21.alsis energieomzetter. Dega stofzuiger zetstapje de elektrische energie p Iapparaat n Verdiepen jeen nog een verder met het onderdie diehet hetapparaat inkomen inkomen enuitgaan. uitgaan. Het Het apparaat apparaat is iseen een om inp beweging, en warmte. Ditgeluid isDe extra met uitdagende opgaven. energieomzetter. energieomzetter. De stofzuiger stofzuiger zet zet de deelektrische elektrische energie energie p Iwerp. n InVerdiepen Verdiepen ga ga jestof je nog nog een een stapje stapje verder verder met met het hetonderonder-
gebruiken huishoudens nu meer energie dan een paar Elektrische Tekst... Tekst... Elektrische apparaten apparaten worden worden steeds steeds zuiniger. zuiniger. Toch Toch Afrondende Afrondende opdrachten opdrachten Elektriciteit Elektriciteit als als waterstroom waterstroom geleden, want er apparaat komen inbepaalt huis steeds meer elekTekst... Het vermogen van een hoedan ‘sterk’ een 1jaar Begrijp je alles al? gebruiken gebruiken huishoudens huishoudens nunu meer meer energie energie dan een een paar paar Activiteit 8 op pagina 35. trische apparaten bij. Dat is niet goed voor het milieu apparaat is. je Een keukenmixer van 300 W is sterker dan ageleden, Blader door het hoofdstuk en kijk vooral naar alle geleden, want want eral? er komen komen inbepaalt inhuis huis steeds steeds meer meer elekelekTekst... Het Tekst... Het vermogen vermogen van van een een apparaat apparaat bepaalt hoe hoe ‘sterk’ ‘sterk’ een een 1jaar 1jaar Begrijp Begrijp je alles alles al? Activiteit Activiteit 8 8 op op pagina pagina 35. 35. enapparaat kost ook veel geld. Het isboormachine dus verstandig om bij het een mixer van 100 W en een van 1het 000 W is sleutelbegrippen en de samenvattingen. trische trische apparaten bij. bij. Dat Dat is niet goed goed voor voor het milieu milieu apparaat is. is.Een Een keukenmixer keukenmixer van van300 300 W W is is sterker sterker dan dan a aapparaten Blader Blader door door het het hoofdstuk hoofdstuk en enkijk kijk vooral vooral naar naar alle alle Een elektrische stroom kun jeisniet vergelijken met een waterkopen van elektrische apparaten op het van energieverbruik sterker dan een boormachine van 400 W. bkost Noteer alle begrippen of onderdelen die nog niet en enkost ook ook veel veel geld. geld. Het Het isboormachine is dus dus verstandig verstandig om om bijbij het het een een mixer mixer van van 100 100 W Wenen een een boormachine van 1je 1000 000 W W is is sleutelbegrippen sleutelbegrippen en ende de samenvattingen. samenvattingen. stroom door een waterleiding. In de waterstroom bewegen Een Een elektrische elektrische stroom stroom kun kun je je vergelijken vergelijken met met een een waterwatertesterker letten. Bij veel apparaten isbegrippen het vermogen niet altijd even groot. Een goed genoeg begrijpt. kopen kopen van elektrische elektrische apparaten apparaten op op het hetenergieverbruik energieverbruik sterker dan dan een een boormachine boormachine van van 400 400 W. W. b bvan Noteer Noteer alle alle begrippen of ofonderdelen onderdelen die diejebewegende je nog nogniet niet waterdeeltjes; een elektrische stroom bestaat uit stroom stroom door dooreen eenwaterleiding. waterleiding. In Inde dewaterstroom waterstroom bewegen bewegen wasmachine heeft groot bijaltijd het opwarmen cveelapparaten Lees eerst de tekst bijvermogen elk begrip dat jeeven nog niet Een p Dit is eenBij verwijzing naar een activiteit. Alle activiteiten te teletten. letten. Bij veel apparaten iseen ishet het vermogen vermogen niet niet altijd even groot. groot. goed goed genoeg begrijpt. begrijpt. elektronen. Jegenoeg kunt de stroomsterkte vergelijken met de Een waterdeeltjes; waterdeeltjes; een een elektrische elektrische stroom stroom bestaat bestaat uit uit bewegende bewegende maar een veel kleiner vermogen als hij alleen maar de was begrijpt. van hoofdstuk vind je ineen het onderdeel Onderzoeken. Superzuinige gloeilampen wasmachine wasmachine heeft heeft een een groot groot vermogen bijdat bijhet het opwarmen c c Lees Lees eerst eerst de detekst tekst bijvermogen bij elk elkbegrip begrip dat jeopwarmen jenog nogniet niet hoeveelheid water die een bepaalde plaats per seconde p p D it Ditiseen iseen een verwijzing verwijzing naar naar een activiteit. activiteit. Alle Alle activiteiten activiteiten elektronen. elektronen. Je Jekunt kunt de de stroomsterkte stroomsterkte vergelijken vergelijken met metde de ronddraait. Een koelkast schakelt in en uit om de deen Streep de begrippen door die je nu wel begrijpt. maar maar een veel veel kleiner kleiner vermogen vermogen alssteeds als hij hij alleen alleen maar maar dede was was begrijpt. begrijpt. passeert. van vaneen eenhoofdstuk hoofdstuk vind vind jegloeilampen jeingloeilampen inhet het onderdeel onderdeel Onderzoeken. Onderzoeken. Superzuinige Superzuinige hoeveelheid hoeveelheid water water die die een een bepaalde bepaalde plaats plaatsper perseconde seconde temperatuur constant te houden. Het vermogen van een e Vraag voor de overblijvende begrippen om uitleg Hetd rendement van eenschakelt gloeilamp kan hoger dan ronddraait. ronddraait. Een Een koelkast koelkast schakelt steeds steeds innu inen en uit uit om om dedebij d Streep Streep de de begrippen begrippen door door die dieje jeveel nu wel wel begrijpt. begrijpt.
passeert. passeert. mp3-speler isconstant groter het geluid harder staat. deVraag docent of een andere leerling. 5% gemaakt. In 2003 kwamen de eerste halotemperatuur temperatuur constant te te houden. houden. Het Het vermogen vermogen van van een eenbijbij e worden e rendement Vraag voor voor deals de overblijvende overblijvende begrippen begrippen om om uitleg uitleg Het Het rendement van van een een gloeilamp gloeilamp kan kan veel veel hoger hoger dan dan geenlampen op de markt met HIR-technologie (Halogen mp3-speler mp3-speler isdocent is groter groter als als het het geluid geluid harder harder staat. staat. dededocent ofof een een andere andere leerling. leerling. 5% 5%worden worden gemaakt. gemaakt. In In 2003 2003 kwamen kwamen de de eerste eerste halohalo2 Infra Sleutelbegrippentest Red). Ditop zijn laagspanningslampen met ingebouwde geenlampen geenlampen opdede markt marktmet metHIR-technologie HIR-technologie (Halogen (Halogen Doe deDe sleutelbegrippentest reflector. reflector weerkaatstopdewww.impact-online.nl infrarode warmterwerp. 2 Infra 2 Sleutelbegrippentest Sleutelbegrippentest om omin inbeweging, beweging, geluid enen warmte. warmte. het tagraaf. energieverbruik energieverbruik Infra Red). Red). DitDit zijn zijnlaagspanningslampen laagspanningslampen met metingebouwde ingebouwde graaf. werp. werp.DitDit isgeluid isextra extra stof stof met metuitdagende uitdagendeopgaven. opgaven. licht 5 joule of op het schoolnetwerk. Energieverlies straling terug naar deweerkaatst gloeidraad en helpt zo mee de elektrische Doe Doede desleutelbegrippentest sleutelbegrippentest opde opde www.impact-online.nl www.impact-online.nl reflector. reflector. De De reflector reflector weerkaatst infrarode infrarode warmtewarmteerwerp. werp. licht licht 5 joule 5 joule energie Een zuinig apparaat maakt van elektrische energie vooral de temperatuur van dededraad hoog te houden. De nieuwste ofofopop het hetschoolnetwerk. schoolnetwerk. Energieverlies Energieverlies straling straling terug terug naar naar degloeidraad gloeidraad enen helpt helptzozo mee mee dede elektrische elektrische 100 joule 3 Oud en nieuw energie energie energiesoort die je hebben wilt. lampen met HIR-technologie hebben een rendement van p D it icoontje verwijst naar alle activiteiten en opdrachten warmte Een Eenzuinig zuinigapparaat apparaatmaakt maaktvan vanelektrische elektrischeenergie energievooral vooralde de temperatuur temperatuurvan vandededraad draadhoog hoogtetehouden. houden.DeDenieuwste nieuwste 100 joule joule 95 joule a Schrijf van elke ophiervan wathet je een alrendement wist en wat FIG 27Oud Een gloeilampdie gebruik je100 voor licht. Toch zet het gloeidraadje ongeveer 30%. Dat is paragraaf vrijwel gelijk aan waarvoor het internet nodig hebt. Je vindt 3je 3 Oud en en nieuw nieuw energiesoort energiesoort dieje jehebben hebben wilt. wilt. lampen lampen met met HIR-technologie HIR-technologie hebben een eenrendement rendementvan van p p D it Diticoontje icoontje verwijst verwijst naar naar alle alleactiviteiten activiteiten enhebben enopdrachten opdrachten warmte warmte nieuw voor jeelke was. Doe dat zo. maar 5% van de binnenkomende elektrische energie om in9595 van een spaarlamp. overzicht op Impact Online. joule joule a a Schrijf Schrijf van van elke paragraaf paragraaf opop wat wat jehet je alrendement alwist wistenenwat wat FIG FIG 27 27 Een Eengloeilamp gloeilamp gebruik gebruik je jevoor voorlicht. licht. Toch Tochzet zethet hetgloeidraadje gloeidraadje ongeveer ongeveer 30%. 30%. Dat Dat is hebt. is vrijwel vrijwel gelijk gelijk aan aan het rendement waarvoor waarvoor je je het het internet internet nodig nodig hebt. JeJevindt vindt hiervan hiervan een een licht. De overige 95% wordt omgezet in warmte. Dat merk nieuw nieuw voor voor je je was. was.Doe Doe dat datzo. zo. waterstroom. maar maar5% 5%van vandedebinnenkomende binnenkomendeelektrische elektrischeenergie energieom omin in De kraan in figuur 27 levert een behoorlijke van van een een spaarlamp. spaarlamp. overzicht overzicht op op Impact Impact Online. Online. Dit wist ik al Dit was nieuw voor mij jelicht. goed inoverige een kledingwinkel waar veelinspotjes branden. Een licht. DeDe overige 95% 95%wordt wordtomgezet omgezet inwarmte. warmte. Dat Datmerk merk Als de langzaam dichtdraait, wordt de waterstroom FIGje4kraan Dezekraan vleugel vliegt op alleen maar zonne-energie. De invliegende infiguur figuur 2727levert levert een een behoorlijke behoorlijke waterstroom. waterstroom. FIGerg 14 Een gloeilamp van 100 W geeft maar 5en W licht. . Dekraan ........................... …………………………... gloeilamp is dus niet energiezuinig. Spaarlampen ledDit Dit wist wist ik ik al al Dit Dit was was nieuw nieuw voor voormij mij je jegoed goedin ineen eenkledingwinkel kledingwinkelwaar waarveel veelspotjes spotjesbranden. branden.Een Een steeds kleiner. Je kunt dit dichtdraait, vergelijken met verschillende Als Als je4jede kraan kraan langzaam langzaam dichtdraait, wordt wordt dedewaterstroom waterstroom FIG FIG Deze 4 de Deze vliegende vliegende vleugel vleugel vliegt vliegt opop alleen alleen maar maar zonne-energie. zonne-energie. ………………….. …………………………... FIG FIG 14 14 Een Een gloeilamp gloeilamp van van 100 100 W W geeft geeft maar maar 5 W 5 W licht. licht. lampen zijn veel zuiniger. . . ........................... ........................... …………………………... …………………………... gloeilamp gloeilampis isdus dusniet nieterg ergenergiezuinig. energiezuinig.Spaarlampen Spaarlampenenenledledlampjes waarbij draadje steeds dunner is. Je energiemeter. maakt FIG 9 Jekleiner. kunt het vermogen van een apparaat meten met een steeds steeds kleiner. Jehet Jekunt kunt dit ditvergelijken vergelijken met metverschillende verschillende Inlampen de rekenvoorbeelden zie14 je zie hoe de er ‘energieformule’ n de vijf telefoons Tekst... In figuur met de elektrische energie gebeurt Activiteit 1 jejewat ………………….. ………………….. …………………………... …………………………... lampen zijn zijnveel veelzuiniger. zuiniger. deSleutelbegrippen stroomsterkte steeds kleiner, waardoor de lamp steeds lampjes lampjes waarbij waarbij het het draadje draadje steeds steeds dunner is. is. Je Jeenergiemeter. maakt maakt FIG FIG 9 9 Je kunt kunt hethet vermogen vermogen van van een een apparaat apparaat meten meten met met een een energiemeter. bJe Vergelijk jouw lijstje met datdunner van een andere leerling. BijInde bijna elke energieomzetting energie verloren. Die maarenergie moet gebruiken. sproken de hele inActiviteit een gloeilamp. Van elke 100 Jelektrische wordt 5 J omgezet in Energieomzetter, vermogen, watt, kilowatt, kilowattuur, In derekenvoorbeelden rekenvoorbeelden zie zie je je hoe hoe je de de ‘energieformule’ ‘energieformule’ minder fel brandt.steeds nan dedevijfvijftelefoons telefoons Tekst... In Tekst... In figuur figuur 14 14 zie zie wat er er met met dede elektrische energie gebeurt gebeurt Activiteit 1gaat 1jejejewat Sleutelbegrippen Sleutelbegrippen de de stroomsterkte stroomsterkte steeds kleiner, kleiner, waardoor waardoor de delamp lamp steeds steeds Met een energiemeter kun vermogen van een apparaat Ga na of jouw jejouw alles bijjemet ahet goed begrijpt. energie verdwijnt niet, maar wordt omgezet in een energieis het opladen nuttige energie. De rest wordt omgezet in warmte. Je zegt Elektrische apparaten, energie en vermogen b b Vergelijk Vergelijk lijstje lijstje met dat dat van van een een andere andere leerling. leerling. joule. Bijmoet Bijbijna bijna elke elkeenergieomzetting energieomzetting gaat gaat energie energie verloren. verloren. Die Die moet gebruiken. gebruiken. Elektrische spanning is een maat voor de kracht waarmee gesproken sproken dedehele hele in ineen eengloeilamp. gloeilamp. Van Van elke elke 100 100J Jwordt wordt maar maar5 5J Jomgezet omgezetin in Energieomzetter, Energieomzetter, vermogen, vermogen, watt, watt, kilowatt, kilowatt, kilowattuur, kilowattuur, minder minder fel fel brandt. brandt. meten. Een energiemeter geeft ook aan hoeveel energie een soort die je niet wenst. Die ongewenste energiesoort is bijna Rekenen met kWh dan: het rendement van de lamp is 5%. Elk elektrisch apparaat gebruikt energie. Maar hoe weet je Dit ga je doen Met Met een een energiemeter energiemeter kun kun je je het het vermogen vermogen van van een een apparaat apparaat Ga Ga na na of of je je alles alles bij bij a a goed goed begrijpt. begrijpt. energie energie verdwijnt verdwijnt niet, niet, maar maar wordt wordt omgezet omgezet in in een een energieenergiede stroom wordt voortgestuwd. Vergelijk dit met water waaruris ishet hetopladen opladen nuttige nuttige energie. energie. De Derest restwordt wordt omgezet omgezet in inwarmte. warmte. JeJezegt zegt Elektrische Elektrische apparaten, apparaten, energie energie en en vermogen vermogen joule. joule. spanning Elektrische Elektrische spanning is is een een maat maat voor voor de de kracht kracht waarmee waarmee apparaat in zijn een bepaalde tijd gebruikt heeft. Op energie het display 4 Formules bij elektriciteit altijd warmte. te Het energiebedrijf neemt eenmaal per jaar de stand van de gripIje n je Onderzoeken staan alle proeven en activiteiten p p De sleutelbegrippen de belangrijkste onderwerpen Bij het berekenen van het rendement gebruik je hoe een nu of een apparaat veel of weinig energie gebruikt? • Maak eerst een schatting: welke twee apparaten gemeten. meten. Een Een energiemeter energiemeter geeft geeft ook ookaan aan hoeveel hoeveel energie een een soort soort die die niet niet wenst. wenst. Die Die ongewenste ongewenste energiesoort energiesoort is 5%. is bijna bijna Rekenen Rekenen met met kWh kWh bijDit de druk op de waterleiding wordt verhoogd. Het water . berekenen moet dan: dan: het het rendement rendement van van de de lamp lamp is is 5%. Elk Elk elektrisch elektrisch apparaat apparaat gebruikt gebruikt energie. energie. Maar Maar hoeverweet weet je je Dit ga ga je je doen doen de de stroom stroom wordt wordt voortgestuwd. voortgestuwd. Vergelijk Vergelijk dit dit met met water water waarwaarApparaten zetten energie om staat het aantal kilowattuur (kWh). Dat is een eenheid voor a Schrijf alle formules uit dit hoofdstuk op. Noteer bij het apparaat en energiemeter op. Bij Deze meet energie in kilowattuur. Let op, ee beschreven die je in apparaat het hoofdstuk doet om de leerstof van elke paragraaf. Ze worden in het onderdeel Begrijpen houdingstabel of een formule. Inactiviteiten een verhoudingstabel isp de bruiken veel energie, welke twee apparaten gebruiken paring zou kunnen apparaat apparaat in in een een bepaalde bepaalde tijd tijd gebruikt gebruikt heeft. heeft.Op Op het hetdisplay display 4 4 Formules Formules bij bij elektriciteit elektriciteit altijd altijd warmte. warmte. te tegripteberekenen berekenen moet moet Het Hetenergiebedrijf energiebedrijf neemt neemt eenmaal eenmaal per per jaar jaar de de stand stand van van de de gebruikt? gaat dan sneller stromen. Een hogere spanning vergelijk je gripp InOnderzoeken Onderzoeken staan alle proeven en p I n staan alle proeven en activiteiten p D e Desleutelbegrippen sleutelbegrippen zijn zijn de de belangrijkste belangrijkste onderwerpen onderwerpen Bij het het berekenen berekenen van van het het rendement rendement gebruik gebruik je jeeen eenververnu nu of of een een apparaat veel veel of of weinig weinig energie energie gebruikt? • • Maak eerst een schatting: welke twee apparaten gebij bijdeMaak eerst een schatting: welke twee apparaten gede druk druk op op de de waterleiding waterleiding wordt wordt verhoogd. verhoogd. Het Het water water nne-energie. Elektrische stroom brengt energie in een apparaat. In veel energie die alleen bij elektrische energie wordt gebruikt. Een elke formule ook de uit eenheden. Niet alleen apparaten, maar energiebronnen en elektriciEen apparaat met erenergiemeter staat niet kilowatt per uur. Kilowattuur betekent kilowatt eparing nog beter te begrijpen. uitgelegd en zijn cursief afgedrukt. toegevoerde energie altijd gelijk aan 100%. weinig energie? Apparaten zetten zetten energie om om staat staat het het aantal aantal kilowattuur kilowattuur (kWh). (kWh). Dat Dat isBegrijpen iseen een eenheid eenheid voor voor a a Schrijf Schrijf alle alle formules formules uit ditdit hoofdstuk hoofdstuk op. op. Noteer Noteer bij bij n het hetapparaat apparaat en en energiemeter op. op. Deze Deze meet meet energie energie in in kilowattuur. kilowattuur. Let Let op, op, dus met water dat met een grotere druk door een leiding mee ee beschreven die jeinook in het hoofdstuk doet om de leerstof beschreven die je het hoofdstuk doet de leerstof van vanelke elkeApparaten paragraaf. paragraaf. Ze Zeworden worden inenergie inhet het onderdeel onderdeel Begrijpen houdingstabel houdingstabel of of een een formule. formule. Inom In een een verhoudingstabel verhoudingstabel is isdede bruiken veel energie, welke twee apparaten gebruiken bruiken veel energie, welke twee apparaten gebruiken esparing zou zoukunnen kunnen gaat gaat dan dan sneller sneller stromen. stromen. Een Een hogere hogere spanning spanning vergelijk vergelijk je je kleine apparaten zorgen batterijen voor de energie. Een andere eenheid energie iseenheden. joule. Deze kungebruikt. je ook voor b Noem bijvoor elke formule een situatie waarop je de zonne-energie. nne-energie. teitsdraden geven ongewenste warmte af. Batterijen worden één joule met om. keer uur. • Kijk op elk apparaat of je het vermogen kunt aflezen Elektrische Elektrische stroom stroom brengt energie energie in ineen een apparaat. apparaat. In In veel veel energie energie die die alleen alleen bijbrengt bijook elektrische elektrische energie energie wordt wordt gebruikt. Een Een elke elke formule formule ook de de eenheden. Niet Niet alleen alleen apparaten, apparaten, maar maar ook ook energiebronnen energiebronnen en en elektricielektriciEen Eenapparaat apparaat met er erstaat staat niet niet kilowatt kilowatt per per uur. uur. Kilowattuur Kilowattuur betekent betekent kilowatt kilowatt geperst wordt. de e.nde nog beter tebegrijpen. begrijpen. nog beter te uitgelegd enzijn zijn cursief afgedrukt. uitgelegd en cursief afgedrukt. toegevoerde toegevoerde energie energie altijd altijd gelijk gelijk aan aan 100%. 100%. weinig weinig energie? energie? dus dus met met water water dat dat met met een eengrotere grotere druk drukdoor door een een leiding leiding batterij kan maar een bepaalde hoeveelheid energie leveren. andere energiesoorten gebruiken. formule kunt toepassen (dat hoef je niet verder uit te warm als ergeven eenE apparaat op laat Ook stroomWkan gebruikt dus Een (in watt). Noteer deze waarden. nonde vallen en 100 J werken. 100% kleine kleine apparaten apparaten zorgen zorgen batterijen batterijen voor voor de de energie. energie. Een andere andere eenheid eenheid voor energie energie isgebruikt isjoule. joule. Deze Deze kun kun je jeook ook voor voor toegevoerd b b Noem Noembijvoor bij elke elke formule formule een een situatie situatie waarop waarop jeEen je de de teitsdraden teitsdraden ongewenste ongewenste warmte warmte af.af.Batterijen Batterijen worden worden nde één één joule joule om. om. keer keeruur. uur.je geven hogedrukspuit (figuur 28) weinig water, maar de • • Kijk op elk apparaat of je het vermogen kunt aflezen Kijk op elk apparaat of je het vermogen kunt aflezen : 100 en × 5 geperst geperst wordt. wordt. geeft Het stopcontact ‘eindeloos’ energie. energiebedrijf werken). draden worden warm. Voel maar eens aan de kabel dan Om deals energie in kilowattuur uit te gebruik jevan een • Meet met de energiemeter van elk apparaat het n. 5 Jlaat Eapparaat batterij kan kan maar maar een een bepaalde bepaalde hoeveelheid hoeveelheid energie energie leveren. leveren. andere andere energiesoorten energiesoorten gebruiken. gebruiken. nuttig formule formule kunt kunt toepassen toepassen (dat (dat hoef hoef jeHet jeniet niet verder verder uituittete warm warm alsje jeerereen een op laat werken. Ook Ook stroomstroomWkan W gebruikt gebruikt dus druk is erg groot. Door de hoge druk zit er toch veel energie E Eapparaat batterij (in watt). Noteer deze waarden. (in watt). Noteer deze waarden. gen n0tt, kan vallen vallen endus en 100 100 J rekenen Jwerken. 100% 100% kilowattuur, toegevoerd toegevoerd op Een Eenhogedrukspuit hogedrukspuit (figuur (figuur28) 28)gebruikt gebruiktweinig weinigwater, water,maar maardede : 100 : 100 en en × × 5 5 stuurt hiervoor de rekening. Voorbeeld wasmachine alsin die een draait. dezelfde formule: energie =tijdje vermogen × tijd.de Alleen vul jeeen nu vermogen. Noteer het naast de door de fabrikant Het Het stopcontact stopcontact geeft geeft ‘eindeloos’energie. energie. Het Hetenergiebedrijf energiebedrijf werken). werken). draden draden worden worden warm. warm. Voel Voel maar maar eens aan aan de kabel kabel een dan ttt, Om Omdedeenergie energie in kilowattuur uit te te rekenen gebruik gebruik jevan jevan inSamenvatting het water. Je kunt dit‘eindeloos’ vergelijken met een spanningsbron • • Meet met de energiemeter van elk apparaat het en. . dan 5uit 5Jeens Jrekenen Ekilowattuur Ealnuttig nuttig druk druk isMeet met de energiemeter van elk apparaat het iserg groot. Door Door de dehoge hogedruk druk zitzit erer tochveel veelenergie energie watt, kilowattuur, kilowattuur, Eerg =groot. P·t eenheden: = watt ×toch seconde berekevoor de tijd het aantal uur en voor het het aantal opgegeven waarde. eapparaat kook brengen stuurt stuurt hiervoor hiervoor dederekening. rekening.bijjoule Voorbeeld Voorbeeld • Elektriciteit vervoert energie naar een apparaat. Het wasmachine wasmachine alsals die die al al een een tijdje draait. draait. dezelfde dezelfde formule: formule: energie energie =intijdje =vermogen vermogen × ×vermogen tijd. tijd.Alleen Alleen vulvulje jenunu die met een hoge spanning een met kleine stroomsterkte toch vermogen. Noteer het naast de door de fabrikant vermogen. Noteer het naast de door de fabrikant Samenvatting Samenvatting in inhet het water. water. JeJekunt kunt dit ditvergelijken vergelijken meteen een spanningsbron spanningsbron of kWh = kW × uur. kilowatt. Dan hoef je de tijdinniet eerst om te rekenenhet naar • Meet hoeveel kWh het apparaat in 6 minuten gebruikt. erhit dan nodig is. E E=vermogen =P·tP·t eenheden: eenheden: joule joule = =watt watt × ×seconde apparaat zet de elektrische energie om inseconde andere enernapparaat apparaat berekeberekevoor voordedetijd tijdhet het aantal aantal uur uur inenenvoor voorhet hetvermogen vermogen hetaantal aantal een groot levert. opgegeven waarde. opgegeven waarde. e dekook kook brengen brengen De 'rendementsformule' • • Elektriciteit vervoert energie naar een apparaat. Het Elektriciteit vervoert energie naar een apparaat. Het die diemet meteen eenhoge hogespanning spanning bij bij een eenkleine kleine stroomsterkte stroomsterkte toch toch Een waterkoker van 1 800 W staat 6 minuten aan. seconde. Je ziet dat de eenheden ook hier bij elkaar passen: • Maak een schatting hoeveel uur het apparaat in een ater blijft staan en ofofkWh kWh =zoals =kW kW ×licht, ×uur. uur. gievormen warmte of geluid. kilowatt. kilowatt.Dan Danhoef hoefje je deformule de tijd tijdniet niet eerst eerst om om teterekenen rekenen naar naar • • Meet hoeveel kWh het apparaat in 6 minuten gebruikt. Meet hoeveel kWh het apparaat in 6 minuten gebruikt. erhit verhit dan dan nodig nodig is.is. De voor het berekenen van het rendement is: apparaat apparaat zet zet de deelektrische elektrische energie energie om omin inandere andereenerenereen eengroot groot vermogen vermogen levert. De De 'rendementsformule' 'rendementsformule' Bereken het levert. energieverbruik instaat Jstaat en6in6minuten kWh. apparaat. Inprecies veelenen kilowatt, uur enziet kilowattuur. normaal gezin per week gebruikt wordt en bepaal dat als jestaan Een Eenwaterkoker waterkoker van van 1warmte 1800 800W W minutenaan. aan. • Het energielabel geeft aan hoe energiezuinig een seconde. seconde. JeJeziet dat dat de de eenheden eenheden ook ook hier hier bij bij elkaar elkaar passen: passen: • • Maak een schatting hoeveel uur het apparaat in een Maak een schatting hoeveel uur het apparaat in een ater water blijft blijft staan gievormen gievormen zoals zoals licht, licht, warmte of of geluid. geluid. DeDeformule formulevoor voorhet hetberekenen berekenenvan vanhet hetrendement rendementis:is: beweging FIG 15 Halogeenlampen met HIR-technologie rendement ekt energie. Een daarmee het energiegebruik per week. p Elke Begrijpen binnen een paragraaf sluit af met erder afslaat dan Bereken Bereken hetenergieverbruik energieverbruik inhalen inJeen Jeneen en in in kWh. kWh. van apparaat is.het pparaat. apparaat. Inprecies veel veel kilowatt, kilowatt,uur uurenenkilowattuur. kilowattuur. normaal gezin per week gebruikt wordt en bepaal dat datals alsjeIn je precies Enuttig • • normaal gezin per week gebruikt wordt en bepaal Het energielabel geeft aan hoe energiezuinig een Het energielabel geeft aan hoe energiezuinig een wel 30%.elektrisch apparaat dat je vaak gebruikt 5• FIGelektrische Kies een η= ×opdrachten 100% id energie leveren. araat dat inEen Samenvatting. Dit is deeen kern van de leerstof die je onder ormaal nam. Er d Vergelijk de energiekosten met de aanschafprijs. In beweging beweging FIG 15 15 Halogeenlampen Halogeenlampen met met HIR-technologie HIR-technologie halen halen een een rendement rendement van van Afrondende Het vermogen is de hoeveelheid energie die een de energie. energie. Een daarmee het energiegebruik per week. daarmee het energiegebruik per week. p E lke Begrijpen binnen een paragraaf sluit af met een p E lke Begrijpen binnen paragraaf sluit af met een erder eerder afslaat afslaat dan dan apparaat apparaat is. is. E Enuttig Enuttig FIG 17 toegevoerd energie geluid wel wel 30%. 30%. aapparaat Zoek van het apparaat zoveel mogelijk gegevens energiebedrijf traat gebruikt. Rekenvoorbeeld deSamenvatting. knie moet je aan de slag gaat met eormaal gezet. Elke keer hoeveel jaar isvan het energieverbruik even duur als de Vragen 5 5• elektrische Kies Kies een een elektrisch elektrisch apparaat apparaat dat dat jehet jevaak vaak gebruikt gebruikt per seconde omzet. η Afrondende η=2= ×opdrachten ×100% 100% heid dHet energie energie paraat dat dat inleveren. inleveren. Dit isdeals de kern de leerstof die je onder Samenvatting. Dit is kern van de leerstof die je onder normaal nam. nam. Er Er dhebben d Vergelijk Vergelijk dede energiekosten energiekosten met met de de aanschafprijs. aanschafprijs. InIn elektrische Afrondende opdrachten • Het vermogen is de hoeveelheid energie die een Het vermogen is de hoeveelheid energie die een E Etoegevoerd opZoek dievan te maken hebben met elektriciteit: spanning, FIG FIG Bereken het 1elektrisch energieverbruik van een onderdeel Beheersen. gHet water neemt. aanschaf? •moet Maak een ranglijstje van alle apparaten waarbij het Begrijp je alles energie energie geluid geluid a ahebben Zoek van het apparaat zoveel zoveel mogelijk mogelijk gegevens gegevens • Het vermogen van een apparaat druk je uit in watt (W) Het energiebedrijf energiebedrijf eft te. gebruikt. gebruikt. Rekenvoorbeeld Rekenvoorbeeld 217217toegevoerd deknie kniemoet als je aan de slag gaat met het hebben alsper jehet aan de slag gaat met het ee gezet. gezet. Elke Elkekeer keer hoeveel hoeveel jaar jaar isapparaat ishet het energieverbruik energieverbruik even even duur duur alsalsdede Vragen Vragen In deze formule is Eal? apparaat apparaat per seconde seconde omzet. omzet. nuttig de gewenste energie en Etoegevoerd de warmte vermogen, wisselof gelijkspanning, geaard of niet. apparaat met een vermogen van 2 al? 500 W dat apparaat met het grootste vermogen bovenaan staat. Je hebt nodig a Blader door het hoofdstuk kijk vooral naar alle onderdeel op op die die te(kW). temaken maken hebben hebben met metelektriciteit: elektriciteit: spanning, spanning, ofMaak kilowatt Bereken Berekenhet het energieverbruik energieverbruik van van een eenen Voor onderdeel Beheersen. oeg g water waterneemt. neemt. aanschaf? aanschaf? • • •Beheersen. Maak een een ranglijstje ranglijstje van van alle alleapparaten apparaten waarbij waarbij het het 1elektrisch 1elektrisch Begrijp Begrijp jejealles alles de toegevoerde energie. beide energie• Het vermogen van een apparaat druk je uit in watt (W) Het vermogen van een apparaat druk je uit in watt (W) In Indeze deze formule formule iselektrische isEal? E de de gewenste gewenste energie energie en en E E nuttig nuttig toegevoerd toegevoerd b Bereken met die gegevens de andere elektrische 2 uur wordt gebruikt: oeveel het app I n Afsluiten kun je op verschillende manieren het hoofd• Maak een ranglijstje van alle apparaten waarbij het sleutelbegrippen en de samenvattingen. • verschillende elektrische apparaten zoals krultang, Rekenvoorbeeld 1 el op kunnen Toepassingsopdrachten warmte warmte vermogen, vermogen, wisselwisselof of gelijkspanning, gelijkspanning, geaard geaard of ofniet. niet. • Het energiegebruik van een apparaat hangt af van het apparaat apparaatmet met een een vermogen vermogen van van 2 het 2500 500 WW dat dat apparaat met het grootste vermogen bovenaan staat. Je Je hebt hebt nodig nodig a a Blader Blader door door het hoofdstuk hoofdstuk enen kijk kijkvooral vooral naar naar alle alle soorten moet dezelfde eenheid gebruikt worden, ofapparaat met het grootste vermogen bovenaan staat. ofkilowatt kilowatt(kW). (kW). de de toegevoerde toegevoerde elektrische elektrische energie. energie. Voor Voor beide beide energieenergiegegevens zoals stroomsterkte enandere weerstand. stuk afronden. Er zijn gezamenlijke opdrachten en apparaat dat per week de meeste energie gebruikt scheerapparaat, radio, koffiezetapparaat, kleine koelb Noteer alle begrippen of onderdelen die je nog niet Het rendement van een magnetron is 42%. b b Bereken Bereken met met die die gegevens gegevens de de andere elektrische elektrische vermogen en het aantal uren dat het apparaat aanstaat. 2 2 uur uur wordt gebruikt: gebruikt: oeveel hoeveel het hetapap26• • p Iwordt nAfsluiten Afsluiten kun jeop op verschillende manieren hethoofdhoofdp I n kun jeverschillende elektrische apparaten zoals krultang, verschillende manieren het • • Maak Maak een eenranglijstje ranglijstje vanalle alleapparaten apparatenwaarbij waarbijhet het sleutelbegrippen sleutelbegrippen en en dedesamenvattingen. samenvattingen. • • verschillende elektrische apparaten zoals krultang, Rekenvoorbeeld Rekenvoorbeeld 1 1van veel el opopkunnen kunnen bijvoorbeeld joule. Toepassingsopdrachten Toepassingsopdrachten Het energiegebruik van een apparaat hangt af van het Het energiegebruik van een apparaat hangt af van het soorten soorten moet moet dezelfde dezelfdeeenheid eenheid gebruikt gebruikt worden, worden, cbovenaan Maak een schatting hoeveel joule of kWh het J Hetstuk vermogen isdie 500 W,gezamenlijke dat isbegrippen 2,5 kW. op drachten jescheerapparaat, radio, koffiezetapparaat, kleine koelkunt doen op de computer. Ook staat. Bij deze opdrachten pas jeeen dedat kennis uit dit hoofdstuk kast enzovoort. goed genoeg begrijpt. Voor het verwarmen van maaltijd is 350 000 gegevens gegevens zoals zoals stroomsterkte stroomsterkte en en weerstand. weerstand. • De eenheid voor energie is joule; alleen bij elektrische stuk afronden. Er zijn gezamenlijke opdrachten afronden. Er zijn opdrachten enenstaat apparaat dat per week de meeste energie gebruikt apparaat dat per week de meeste energie gebruikt Het Het rendement rendement van van een een magnetron magnetron is is 42%. 42%. b2scheerapparaat, radio, koffiezetapparaat, kleine koelb Noteer Noteer alle alle begrippen ofofonderdelen onderdelen die dieje jenog nogniet niet vermogen vermogen enen het het aantal aantal uren uren dathet het apparaat apparaat aanstaat. aanstaat. 2626 bijvoorbeeld bijvoorbeeld joule. joule. apparaat inschatting een jaar hoeveel verbruikt. beweging De tijd isdrachten 2 test uur.η er een indie je kunt inschatten jeOok stof uitnog0% toe indeze verschillende concrete situaties. opdrachten • is energiemeter nodig. Hoeveel elektrische energie neemt de genvallen? Lees eerst tekst bij elkofbegrip dat je niet cbovenaan cbovenaan Maak Maak een een schatting hoeveel joule joule of of kWh kWh het hetJ J energie wordt kilowattuur gebruikt. Het Het vermogen vermogen isc2waarmee 2500 500 W, W, dat dat isde 2,5 2,5 kW. kW. op die jekunt kunt doen op de computer. Ook staat op drachten jekast enzovoort. doen op de computer. staat staat. staat. Bij Bij deze opdrachten opdrachten pas pas jeeen jede de kennis kennis uit uit dit dit hoofdstuk hoofdstuk kast enzovoort. Voor het het verwarmen verwarmen van van een maaltijd maaltijd isDe is 350 350 000 000 goed goed genoeg genoeg begrijpt. begrijpt. (spreek uit: eta) isis het rendement. ηde ligt tussen en • De eenheid voor energie is joule; alleen bij elektrische De eenheid voor energie is joule; alleen bij elektrische FIG• 5Voor Niet alle energie wordt gebruikt voor het opzuigen van stof. FIG 6 Deze batterijen zijn duidelijk te heet geworden. Het apparaat heeft dus 2,5 kW × 2 h = 5 kWh het hoofdstuk onder de knie hebt. zijn beschikbaar via www.impact-online.nl of het magnetron op? Gebruik een verhoudingstabel. begrijpt. apparaat apparaat in in een een jaar jaar verbruikt. verbruikt. beweging beweging De De tijd tijd is is 2 2 uur. uur. eentest test in je kunt inschatten ofje je de stof uit erereen inη je kunt inschatten ofbegrip stof uitje toe toe in inverschillende verschillende concrete concrete situaties. situaties. DeDeopdrachten opdrachten • • energiemeter energiemeter nodig. nodig. Hoeveel Hoeveel elektrische elektrische energie energie neemt neemt de de schooltegenvallen? genvallen? cwaarmee cwaarmee Lees Lees eerst eerst de tekst tekst bijbij elkelk begrip dat dat je nog nog niet niet 100%. Een perfect apparaat heeft een rendement van energie energie wordt wordt kilowattuur kilowattuur gebruikt. gebruikt. η (spreek (spreek uit: uit: eta) eta) isde ishet het rendement. rendement. ηdeηligt ligt tussen tussen 0% 0% enen FIGFIG 5 Niet 5 Niet alle alle energie energie wordt wordt gebruikt gebruikt voor voor hethet opzuigen opzuigen van van stof. stof. FIGFIG 6energie Deze 6 Deze batterijen batterijen zijnzijn duidelijk te te heet heet geworden. geworden. omgezet. geluid waarop de netwerk. dduidelijk Streep de begrippen door die je door nu wel begrijpt. araten Het Het apparaat apparaat heeft heeft dus dus 2,5 2,5 kW kW ×hebt. × 2hebt. 2h h=energie =5 5kWh kWh het hoofdstuk onder de knie het hoofdstuk onder de knie zijn zijn beschikbaar beschikbaar via www.impact-online.nl www.impact-online.nl ofofhet hetschoolschoolmagnetron magnetron op? op?via Gebruik Gebruik een eenverhoudingstabel. verhoudingstabel. begrijpt. begrijpt. 100%. Alle toegevoerde wordt zo’n apparaat 100%. 100%. Een Een perfect perfect apparaat apparaat heeft heeft een eenrendement rendement van van E 100% 100 an hoeveel energie e Vraag voor de overblijvende begrippen om uitleg bij A Elektrisch kunstwerk toegevoerd Activiteit 2 energie energieomgezet. omgezet. geluid geluid netwerk. netwerk. d d Streep Streep de de begrippen begrippen door door die die je je nu nu wel wel begrijpt. begrijpt. pparaten araten waarop waarop dede omgezet in toegevoerde nuttige energie. × 100%. 100%.Alle Alle toegevoerde energie energiewordt wordtdoor doorzo’n zo’napparaat apparaat Nicks planenergie isenergie ook deVraag docent of een andere leerling. BEEAtoegevoerd Regelbare 350 lampjes 000 J 100% 42% 42 warmte nuttig EElektrisch 100% 100 100 an aan hoeveel hoeveel e e Vraag voor voor de de overblijvende overblijvende begrippen begrippenom omuitleg uitlegbijbij A Elektrisch kunstwerk kunstwerk toegevoerd Activiteit Activiteit 2nuttige 2nuttige omgezet omgezet in in energie. energie. ×× 2 10ImpactC Telefoon opladen met accu minder brandt. Werken met78 Thuis meten met de energiemeter ERegelbare or Nicks Nicks plan planis isook ook de dedocent docent ofofeen eenandere andereleerling. leerling. BEBnuttig Regelbare 350 350 lampjes 000 lampjes 000J J 42% 42% 4242 3 warmte warmte nuttig De eenheden kilowattuur en joule kun jede inde elkaar omrekenen 350 00 Jmet 2Thuis Met een energiemeter kun je het vermogen van een Sleutelbegrippentest DC Telefoon Wietteleropladen betrapt 10Impact 10Impact 78 78 Impact_folder_15x15_2.indd 5 Thuis 11:31 minder tzelfde minderbrandt. brandt. Werken Werken met met meten meten met met energiemeter energiemeter C opladen met accu accu= 833 333 2 2 J30-10-12 33 E Telefoon = × 100%
Onderzoeken Onderdeel Onderzoeken Onderzoeken Onderdeel Onderdeel
Afsluiten Afsluiten Afsluiten
12
toegevoerd
Elektrisc d andere Elektrisc Elektri d de ling. In fie Opga andere andere die het ling. ling. InInfia Opga Opg energie 1 die Gee Toep die het hea in be waa energie energ 1om 1 Toe Gee G Toep ter Bij om ominwaa inw be FIG 28 Ed Energi a ej toe ter Bij Bi FIGFIG 28te 28 Ed Een zuin zijn Energi Energ a a toe toe energies b netw Een zuin zu zij ErEen iszijn nog Een gloe A energies energi b b netw ne triciteit. Er Eris is nog n maar 5% c B Een Een gloe gl A A een bred triciteit. triciteit licht. De maar maar 5% cC ce5 B B heb je een bred br jeeen goed dDe D licht. licht. C CD warm. heb hebje jee gloeilam je jegoed goe der d D D Maar warm. warm. lampen e Test j gloeilam gloeila terug nae Maar Maarer lampen lampe e ej Test Test de kring terug bijna f nan 1Bijterug Een de dekring krin Bij Bij fabijn f 1energie 1 bijna Een Ee Elektris soort die energie energi aelek a Een Elektris Elektr altijd bwa soort soort die ling in eld Een elek el 2 Een Op Een altijd altijd wa b bw aangege ling ling in in el Niet aalle mo 2 2 Een Op O Ee een spa aangege aange teitsdrad cb Niet Niet alle a aal mod m aangege een een spa sp warm c cbal teitsdrad jeteitsdr in cbfigu aangege aange draden warm warm c cal je je in in figu fig wasmac 2 Een draden draden w 32 Om euro wasmac wasma 2 Een Ee lam 160 3 3 euro Om O eu 15 uur lam la 160 16
a uu 15 15W uur ba a c bb cc c 4 cNee c ong d 4 4 Nee N ong on d d 3
Ap
Doo ApA glo een 3 FIG 3 Doo Do 6 De ke a glo een eeg
FIGFIG 6 6D ha bDe
ake ak
so FIG b 29ha bh
rad
FIGFIG 29so 29s TA
rad r
c TAB T
c c
De Impact Methodestartpagina De Impact methodestartpagina is Ăşw vertrekpunt voor alle digitale onderdelen van Impact. Vanaf dit totaaloverzicht heeft u direct toegang tot digibordtoepassingen, toetsen, digiboeken, oefenmodule, resultatenoverzicht en meer.
Met Impact gaan leerlingen makkelijk door de stof, omdat ze snappen wat ze leren. Kees Hooyman, natuurkundedocent, NNV docent van het jaar 2007 en auteur Impact
Impact_folder_15x15_2.indd 6
30-10-12 11:31
Arrangement Impact is ontwikkeld voor NaSk, natuur- en scheikunde in de onderbouw van vmbo-t/havo en vwo. U kunt zowel in leerjaar 1, 2 als 3 starten met Impact.
Vak
Niveau
Leerjaar
NaSk
vmbo-t/havo
1-2
NaSk
havo/vwo
1-2
Natuurkunde
havo
3
Natuurkunde
vwo
3
Scheikunde
havo
3
Scheikunde
vwo
3
Kijk voor actu ele i over nfor mat isbn ie ’s en ww prijz w.im e n op pact -onl ine.n l
Impact bestaat uit een basisboek met bijbehorend digitaal lesmateriaal op de methodestartpagina. Impact is ook beschikbaar als digiboek voor uw leerlingen. Daarnaast biedt Impact u via de online digibordsoftware Digibordbij een verrijkte versie van het digitale lesboek met onder andere filmpjes, simulaties en animaties. Ook kunt u met Digibordbij makkelijk uw eigen materiaal aan het digiboek toevoegen.
Impact_folder_15x15_2.indd 7
30-10-12 11:31
Meer informatie Ga voor meer informatie of het aanvragen van een beoordelingsexemplaar naar www.impact-online.nl. Wilt u op de hoogte gehouden worden over Impact? Dan kunt u zich op de site ook aanmelden voor de digitale nieuwsbrief.
Voor een persoonlijke afspraak met uw educatief adviseur Ernst Scholten kunt u contact opnemen met onze Klantenservice via 088 - 800 2015 of mail naar vo@thiememeulenhoff.nl
Voor ons complete aanbod van lesmethodes voor de
Vraag een beoordelingsexemplaar aan via www.impact-online.nl
exacte vakken kijk op www.thiememeulenhoff.nl/exact
9781111266219/11337
Impact_folder_15x15_2.indd 8
30-10-12 11:31