Perspectief 2thv leeropdrachtenboek by ThiemeMeulenhoff

G o d s d ie ns t / le

Perspectief biedt doorlopende leerlijnen voor zowel vmbo (met steeds de leergids als leidraad) als voor vmbo-t/havo/vwo (met steeds één leerboek per leerjaar). De thema’s, projecten, geïntegreerde aandacht voor wereldgodsdiensten en extra Bijbel-gerichte opdrachten vormen samen met een scala aan ondersteunende filmpjes, opdrachten en verhalen voor het digibord een rijk en flexibel inzetbaar leermiddel.

Perspectief

Perspectief is een methode voor het vak Godsdienst/levensbeschouwing. Hierin ontmoet je aan de hand van alledaagse thema’s meerdere vormen van levensbeschouwing en geloof. De wereld om ons heen is er vol van. Door daar op school bewust bij stil te staan, ontwikkel je gaandeweg je eigen perspectief. Een eigen kijk op jezelf, op de ander en op het leven.

ven

de rb o u w n o e d r o o v g s b e s c ho u w in

Perspectief is een degelijke en eigentijdse methode die docenten ondersteunt en leerlingen leert denken.

leer-opdrachtenboek thv 2 leer-opdrachtenboek

thv

9006484892_omslag.indd 1

23/01/15 13:34

Perspectief godsdienst/levensbeschouwing voor de onderbouw

vmbo-t/havo/vwo

leer-opdrachtenboek deel

DĂŠsirĂŠ Brokerhof Hilde van Halm Mattijs Bron

Met tekeningen van Margreet de Heer

9006484892_bw.indb 1

31-07-13 10:31

Colofon

Perspectief Godsdienst/levensbeschouwing voor de basisvorming

Methode-overzicht

Désiré Brokerhof, Hilde van Halm, Mattijs Bron, onder verantwoordelijkheid van Oase Media b.v. Hoevelaken.

vmbo Lesboek 1 Leergids 1 Lesboek 2 Leergids 2 Leer-opdrachtenboek 3/4

Aan deze methode werkten verder mee

vmbo-t/havo/vwo

Zehra Bal, Bill Banning, Emin Baydemir, Inge Brokerhof, Greet Brokerhof-van der Waa, Naomi Bronkhorst, Gerrie de Haan, Trudy Labuschagne, Halima Özen-el Hajoui, Anne Stael, Rawie Sewnath, Bas van der Sijde, Anne Claudine Tuller, Jeroen Windmeijer.

Leer-opdrachtenboek 1 Leer-opdrachtenboek 2 Leer-opdrachtenboek 3 Leer-opdrachtenboek 4/5/6

Redactie- en auteursgroep

Ontwikkeling, samenstelling, fotoresearch en opmaak Oase Media b.v., Hoevelaken

978-9006-48480-9 978-9006-48481-6 978-9006-48483-0 978-9006-48484-7 978-9006-48486-1

978-9006-48488-5 978-9006-48489-2 978-9006-48490-8 978-9006-48492-2

digibordbij 1 vmhv 2 vmhv 3/4 vmhv 4/5/6 hv

978-9006-48494-6 978-9006-48495-3 978-9006-48496-0 978-9006-48497-7

Vormgeving: Ontwerpbureau Neo, Velp Fotografie omslag: Inge Hondebrink, Nijmegen Locatie omslagfoto: Amadeus Lyceum, Vleuten Tekeningen en strips: Margreet de Heer ThiemeMeulenhoff ThiemeMeulenhoff is dé educatieve mediaspecialist en levert educatieve oplossingen voor het Primair Onderwijs, Voortgezet Onderwijs, Middelbaar Beroepsonderwijs en Hoger Onderwijs. Deze oplossingen worden ontwikkeld in nauwe samenwerking met de onderwijsmarkt en dragen bij aan verbeterde leeropbrengsten en individuele talentontwikkeling. ThiemeMeulenhoff haalt het beste uit élke leerling. Meer informatie over ThiemeMeulenhoff en een overzicht van onze educatieve oplossingen: www.thiememeulenhoff.nl of via de Klantenservice 088 800 20 15 ISBN 978 90 06 48489 2 Derde druk, vierde oplage, 2015 © ThiemeMeulenhoff, Amersfoort, 2013 Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of openbaar gemaakt, in enige vorm of op enige wijze, hetzij elektronisch, mechanisch, door fotokopieën, opnamen, of enig andere manier, zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Voor zover het maken van kopieën uit deze uitgave is toegestaan op grond van artikel 16B Auteurswet 1912 j° het Besluit van 23 augustus 1985, Stbl. 471 en artikel 17 Auteurswet 1912, dient men de daarvoor wettelijk verschuldigde vergoedingen te voldoen aan Stichting Publicatie- en Reproductierechten Organisatie (PRO), Postbus 3060, 2130 KB Hoofddorp (www.stichting-pro.nl). Voor het overnemen van gedeelte(n) uit deze uitgave in bloemlezingen, readers en andere compilatiewerken (artikel 16 Auteurswet) dient men zich tot de uitgever te wenden. Voor meer informatie over het gebruik van muziek, film en het maken van kopieën in het onderwijs zie www.auteursrechtenonderwijs.nl. De uitgever heeft ernaar gestreefd de auteursrechten te regelen volgens de wettelijke bepalingen. Degenen die desondanks menen zekere rechten te kunnen doen gelden, kunnen zich alsnog tot de uitgever wenden.

Deze uitgave is volledig CO2-neutraal geproduceerd. Het voor deze uitgave gebruikte papier is voorzien van het FSC®-keurmerk. Dit betekent dat de bosbouw op een verantwoorde wijze heeft plaatsgevonden.

9006484892_PERSPECTIEF_LB2_BWHV0.indd 2

23/01/15 13:15

Inhoudsopgave 4

Kijk om je heen Over godsdienst en levensbeschouwing in het leven van alledag.

In dit boek kom je de volgende soorten vragen en opdrachten tegen:

Bij de gele strepen staan denkvragen voor jezelf en discussievragen om te bespreken in de klas.

Over uniek zijn, normaal, vrouwen en mannen, aanpassen of opvallen, bijzondere mensen en samenleven.

Bij de blauwe strepen staan opdrachten om alleen of met een groepje klasgenoten uit te voeren.

project helden.

Bij de paarse strepen staan opdrachten om een eigen portfolio aan te leggen. Over de bedoeling daarvan lees je alles op blz. 10 en 11.

6 Verzet

5 Anders

Over nee zeggen, protesteren, demonstreren, dwarsliggers, profeten, geweld, geweldloosheid en aanvaarding. project arm en rijk

7 Goed fout

Over ongelukken, ziekte, misdaad en straf, zonde en lijden, berouw hebben, vergeven en vergeten. project symbolen

116

8 Groeien

119

Over volwassen worden, meetellen, overgangsriten, grenzen verleggen, verliefdheid en liefde, seksualiteit en geestelijke groei.

9006484892_bw.indb 3

Legenda

In de tekst staan woorden in kleur afgedrukt. Dit zijn belangrijke begrippen en personen, waarvan je de betekenis moet kennen. Maak zelf een begrippenlijst. In elk thema vind je informatie over verschillende levensbeschouwelijke stromingen. De opdracht die daarbij hoort, heet:

Stromingen-opdracht Elke stroming heeft zijn eigen symbool.

De opdrachten waarbij je internet nodig hebt, vind je op:

WWW. nline perspectief-o .nl

31-07-13 10:31

Kijk om je heen Dit is het tweede boek Perspectief. Met nieuwe thema’s en projecten die allerlei levensbeschouwingen in beeld brengen. Het kan je helpen om je eigen kijk op het leven verder te ontwikkelen.

Een levensbeschouwing is een persoonlijke kijk op het leven. Die heeft iedereen, gelovig of niet. Dat is de ene kant: de privé-kant. Maar er is ook een maatschappelijke kant. Levensbeschouwing en geloof gebeuren dagelijks om je heen. Om daar iets van te begrijpen, moet je beginnen met goed om je heen te kijken. Dat doen we dus in dit boek.

Tweede jaar Dit is het boek voor het tweede jaar op de middelbare school. Vorig jaar heb je kennisgemaakt met acht verschillende stromingen. Je hebt de kern van elke stroming al wel leren kennen. Maar er is zoveel meer. Daarom gaan we dit jaar verder met nieuwe thema’s en projecten. Daarin gaan we precies hetzelfde doen als vorig jaar: we bekijken wat mensen denken en doen van

verschillende kanten. En dan valt er veel nieuws te ontdekken. We richten ons op dezelfde acht stromingen als vorig jaar. 1 Weet je zonder in het boek te kijken welke acht stromingen in dit boek voorkomen? 2 Kun je uitleggen waarom dit boek ‘Perspectief’ heet?

9006484892_bw.indb 4

31-07-13 10:31

Kijken

Privé of niet?

Als je reist door Arabische landen wordt het openbare leven beheerst door minaretten en sluiers. Dat zie je vanzelf. In Azië is het geloof overal om je heen. Op het eerste gezicht is dat hier anders. Nuchtere Hollanders laten niet zo heel veel zien van wat er bij hen van binnen leeft. Toch valt er ook hier veel te ontdekken. Als je maar goed kijkt. Gebouwen, mensen, reclame. Er is van alles wat met geloof en levensbeschouwing te maken heeft. En in de krant en op het nieuws vind je dagelijks berichten die duidelijk maken dat geloof en levensbeschouwing heel actueel zijn. Met de kennis die je in dit vak opdoet, kun je de wereld om je heen beter begrijpen. En je ontwikkelt ook stap voor stap je eigen kijk op het leven.

Veel mensen in de westerse wereld vinden dat geloven privé is. Ze zeggen: ‘Iedereen mag geloven wat hij wil, als niemand er maar iets van merkt.’ Geloven hoort ‘achter de voordeur’, vinden ze. Voor mensen die geloven is dat een rare gedachte. Want geloof heeft te maken met heel je leven. Je geloof is terug te vinden in wat je eet, welke kleren je draagt en hoe je huis is ingericht. Niet alleen wat je denkt, maar heel je doen en laten wordt beïnvloed door je geloof. Dan kun je moeilijk tegen iemand zeggen: ‘Geloven doe je maar thuis.’ Je kunt je geloof moeilijk thuis laten.

Heb je op weg van huis naar school wel eens opgelet wat je allemaal tegenkomt, dat met levensbeschouwing te maken heeft? Denk bijvoorbeeld aan een kerk, een begraafplaats of een kunstwerk. Misschien is er een straat met een naam die herinnert aan een belangrijk ﬁguur uit de kerk van vroeger. 3 Wat heb je op vakantie in het buitenland van godsdienst en levensbeschouwing gezien? 4 Welk actueel bericht uit de krant of van tv heeft te maken met godsdienst of levensbeschouwing? 5 Foto’s maken Maak een fotoverslag van minimaal vijf foto’s van wat er te zien is op jouw dagelijkse route naar school. Elke foto moet iets met levensbeschouwing te maken hebben. Leg uit waarom je die foto’s gemaakt hebt.

Gevolg is dat geloof op allerlei manieren te zien is. De bronzen kandelaar met ‘Shalom’ erop en het kruis langs de weg op de plek van het ongeluk hebben met geloof te maken. Welk vlees je koopt heeft te maken met je kijk op het leven. En wat zou je denken van yoga-oefeningen? Of van de boeddhabeeldjes in het tuincentrum? Veel gedachten van mensen om je heen hebben met geloof te maken. Alleen kun je gedachten niet zien. Maar de zichtbare dingen kunnen er wel toe leiden dat je gaat praten over wat mensen denken. Zelfs als ze dan niets blijken te geloven, heeft dat met levensbeschouwing te maken!

Stromingen-opdracht 6 Collage maken Maak een collage van allerlei dingen van nu die volgens jou met religie te maken hebben. Schrijf je commentaar erbij. Laat je inspireren door de informatie op de volgende vier bladzijden.

Kijk om je heen

9006484892_bw.indb 5

31-07-13 10:31

Thuis in de hoek van de kamer In dit boek gebruiken we symbolen om de verschillende godsdiensten aan te geven. Voor het jodendom is dat de menora. Een kandelaar met zes armen, die ruimte biedt aan zeven kaarsen. In de tempel in Jeruzalem stond vroeger een heel grote menora van goud. De kandelaar was gemaakt volgens de precieze voorschriften die Mozes volgens het verhaal in de Tora van God kreeg. Toen de Romeinen de tempel in 70 na Chr. vernietigden, is de menora verdwenen. De menora kom je nog regelmatig tegen. Het is het ofﬁciële symbool van de staat Israël. Maar je ziet de kandelaars vaak van brons of koper ook bij mensen thuis. Dat zullen dan overigens geen joden zijn. Die hebben eventueel een chanoekia in huis. Die ziet er ongeveer net zo uit, maar dan met acht armen. De chanoekia wordt gebruikt bij de viering van het Chanoekafeest.

Langs de kant van de weg In Nederland is het christendom al eeuwenlang de belangrijkste en grootste godsdienst. Daar zijn veel sporen van terug te vinden. Schilderijen, boeken en monumenten bevatten vaak allerlei christelijke symbolen. Het bekendste symbool is waarschijnlijk het kruis. In dit boek wordt het ook als het symbool voor het christendom gebruikt. Jezus stierf aan het kruis. Na drie dagen bleek zijn graf leeg. Jezus had de dood overwonnen. Allerlei mensen dragen vandaag de dag een kruisje, ook mensen die niet geloven. Je vindt het in allerlei sieraden terug. En je ziet het ook langs de weg, bij bermmonumenten. En natuurlijk op kerkhoven en op militaire begraafplaatsen. In de bergen zie je kruizen op de toppen. Het kruis is een algemeen symbool geworden voor het leven dat sterker is dan de dood.

9006484892_bw.indb 6

31-07-13 10:32

Op de markt en in de supermarkt De islam is de snelst groeiende godsdienst in Nederland. Moslims hebben hun eigen gebruiken en regels. Voor mensen die dat niet gewend zijn, is dat vreemd. En soms zelfs bedreigend. Maar dat komt omdat ze niet weten hoe het zit. Sommige islamitische regels hebben te maken met voedsel. Over wat je wel en niet mag eten. Er zijn ook speciale regels voor het slachten van dieren. Voedsel dat op de goede manier bereid is, wordt â&#x20AC;&#x2DC;halalâ&#x20AC;&#x2122; genoemd. Halal betekent: toegestaan. Varkensvlees is haram. Dat betekent: verboden. Alcohol en verdovende middelen zijn ook haram. Op de markt kun je al lang halal levensmiddelen kopen. Maar ook in supermarkten zijn er tegenwoordig speciale halal-vakken. Dat is wel zo makkelijk wanneer moslims boodschappen doen. Dan hoeven ze niet meer te twijfelen of het geschikt is voor hen.

In de sportschool Op duizenden sportscholen in het land werken mensen zich dagelijks in het zweet. Ze werken aan een gezond en ďŹ t lichaam. Dat vinden veel mensen belangrijk. Naast de steps-, spinning- en bodyshapelessen, bieden steeds meer sportscholen ook yogales aan. Yoga brengt rust en ontspanning. En je werkt tegelijk aan je lijf. Van oorsprong is yoga vooral bedoeld als een manier om te mediteren. Door te mediteren, oefen je je lichaam en je geest. Voor hindoes is het een goede manier om te werken aan verlossing uit de cirkel van leven, sterven en opnieuw geboren worden. Bij yoga is het oorspronkelijk niet van belang dat je je been in je nek kunt leggen of dat je lekker rustig wordt. Voor hindoes gaat het meer om het verkrijgen van inzicht dat uiteindelijk verlossing biedt. De populaire vorm van yoga die je in de sportschool doet, staat dan ook een eind af van de religieuze oorsprong.

Kijk om je heen

9006484892_bw.indb 7

31-07-13 10:32

In het tuincentrum Voor veel mensen is de tuin een kleine oase. Lekker met je handen in de aarde wroeten, werkt heel ontspannend. En het is heerlijk om bezig te zijn met planten die groeien en bloemen die bloeien. Met mooi weer kun je er luieren en zonnen. Of barbecuen en gezellig eten en drinken met vrienden. Maar de tuin is ook een plek geworden om even tot rust te komen. Het is dan ook niet vreemd dat je in veel tuinen een boeddhabeeld ziet staan. Mensen zetten zo’n beeld niet neer omdat ze boeddhist zijn. Het beeld straalt iets uit van inkeer, rust en bezinning. Het boeddhabeeld mediteert in je tuin en daar word je zelf ook meteen een beetje rustig van. In het tuincentrum zie je hele rijen met verschillende boeddhabeelden staan. De houding van de handen hebben een speciale betekenis, maar die kent bijna niemend die zo’n beeldje koopt.

Op straat Op straat lopen mensen. Als het druk is lopen er heel veel mensen. Tussen die mensen lopen aanhangers van allerlei verschillende godsdiensten: christenen, moslims en hindoes. Soms kun je goed zien welke godsdienst ze hebben. Soms ook helemaal niet. Aan humanisten kun je bijna nooit zien welke levensbeschouwing ze hebben. Hun levensbeschouwing is meer een manier van denken en minder zichtbaar. Daarom zijn er ook weinig mensen lid van het Humanistisch Verbond. Toch zijn er veel mensen met een humanistische levensvisie. Die geloven in mensen. Geloof in mensen is wijd verbreid in de westerse cultuur. Zelfs een christelijke omroep als de NCRV heeft als slogan: ‘wij geloven in mensen.’ Ze zeggen dat omdat het veel mensen aanspreekt. Als je dus bij al die mensen op straat in het hoofd zou kunnen kijken, zou je heel wat humanistische gedachten tegenkomen.

9006484892_bw.indb 8

31-07-13 10:32

In het tijdschriftenvak van de boekwinkel Als je een kijkje neemt in de eindeloze reeks tijdschriften in de kiosk, dan vind je ook een afdeling over lifestyle. In veel van die bladen staan rubrieken met nieuwe artikelen en hebbedingetjes. Lekkere zeepjes in de vorm van een lotusbloem. Geurtjes, wierook, kaarsjes. Kruiden, olie, gezonde voeding. Of je vindt er een bijzonder boekje met wijze spreuken. Of een sieraad van speciale stenen. De spulletjes zien er wat oosters uit. Mensen die op zoek zijn naar ‘iets’ om in te geloven, zijn er vaak extra in geïnteresseerd. In tijdschriften worden ook wellness-arrangementen aangeboden. Met een ‘hot stone massage’ of een behandeling voetzonereﬂexologie. Of een workshop tarotkaarten lezen. Het zijn allemaal kleine stukjes uit verschillende religies en levensbeschouwingen. Mensen die niet bij een speciale godsdienst horen, kunnen ze gebruiken als bouwstenen voor hun levensbeschouwing.

Op de camping? Wat kun je om je heen zien van een a-godsdienstige levensbeschouwing? Aan de ene kant heel weinig. Want wat mensen niet zo erg bezighoudt, kun je natuurlijk niet goed zien. Aan de andere kant zie je juist heel veel a-godsdienstigheid om je heen. Mensen die doordeweeks werken en in het weekend feesten. Gewoon van elke dag genieten en ‘uit het leven willen halen wat erin zit’. Dat klinkt in elk geval niet erg godsdienstig. Nou ja, iemand die wel gelooft kan ook genieten. Maar voor zo iemand is genieten niet het enige waar het om draait in het leven. Zie je veel a-godsdienstigen op de camping? Dat hoeft niet. Christenen kamperen ook. Er zijn zelfs christelijke campings. Je hebt geen speciale plek waar je a-godsdienstigen kunt vinden. Ze zijn eigenlijk overal. Dus vast ook wel op de camping.

Kijk om je heen

9006484892_bw.indb 9

31-07-13 10:32

verder met je

Portfolio Vorig jaar ben je begonnen met het maken van je portfolio: vastleggen wat je ziet en meemaakt. Want ook al kijk je goed om je heen, morgen ben je misschien alweer vergeten wat je vandaag gezien hebt! Maar als je alles verzamelt in je portfolio onthoud je dat beter. En je kunt er later altijd nog eens in terugbladeren.

Kennis Ook in dit tweede jaar ligt de nadruk op het vergaren van kennis over geloof en levensbeschouwing. Want als je weet hoe andere mensen over het leven denken, kun je beter je eigen kijk op het leven ontwikkelen. De kennis die je nu verzamelt, helpt je later een eigen mening te vormen en keuzes te maken.

De stapel groeit Je bouwt verder aan je kennis van vorig jaar met nieuwe themaâ&#x20AC;&#x2122;s en nieuwe opdrachten. En daardoor groeit de stapel met verslagen, presentaties, notities, fotoâ&#x20AC;&#x2122;s en wat je verder ook verzamelt. Weet je de drie regels nog, die gelden voor een goede portfolio? Kijk anders nog even naar de samenvatting op de bladzijde hiernaast.

Levensvisieboek Dit is het tweede jaar dat je werkt aan je portfolio. Ook in de derde klas ga je daarmee verder. In de vierde klas bouw je voort op je portfolio door het maken van een eigen levensvisieboek. Dan ligt het accent meer op wat je zelf vindt. Maar om met een gefundeerde mening te kunnen komen, moet je wel kennis van zaken hebben. Daarom verzamel je nu eerst wat je later nodig hebt voor je eigen standpunt.

9006484892_bw.indb 10

31-07-13 10:32

Weet je nogâ&#x20AC;Ś

1 2 3 + ?

Het is je eigen werk.

De inhoud klopt.

Je werk is goed verzorgd. Het is een pluspunt als je toevoegt wat je er zelf van vindt.

Je maakt je portfolio op papier of digitaal.

9006484892_bw.indb 11

31-07-13 10:32

9006484892_bw.indb 12

31-07-13 10:32

9006484892_bw.indb 13

anders

31-07-13 10:32

5·1

Jezelf

In deze les bekijken we het eigene van ieder mens en hoeveel ruimte er is om gewoon te zijn zoals je bent.

Je bent een mens. Niet meer en niet minder. Net als alle andere mensen om je heen… Kun je gewoon jezelf zijn? Accepteren de anderen jou zoals je bent? Of trek je je liever terug in jezelf en laat je niet zoveel merken van wat er van binnen bij je leeft?

Kunnen al die verschillende mensen

Profiel Op veel sociale media moet je een profiel van jezelf aanmaken. Je vult een aantal vragen in om anderen te laten zien wie je bent en wat je doet. Het is een korte kennismaking met jouw uiterlijke kenmerken en bijzonderheden. Als je zo’n profiel leest van iemand anders, dan krijg je meteen al een beeld van hem of haar. Heb je een idee wat voor types Mariam, Rick, Jasper en Kim zijn? (Zie bron 1 t/m 4.) Lees bron 1 t/m 4. 1 Welk van deze vier profielen vind jij het meest bijzonder? Waarom?

2 Op wie lijk jij zelf het meest? Wat herken je vooral? 3 Met wie van deze vier zou je bevriend willen zijn? En met wie helemaal niet? 4 Raden maar! Maak op een los papiertje een proﬁel zoals in bron 1 t/m 4. Vul iets in bij: Over mij, Woonsituatie, Helden, Sport en Passie. Schrijf je naam er niet bij!  De papiertjes worden verzameld en een voor een voorgelezen.  Steek je hand op, zodra je weet over wie het gaat.

om je heen ‘zichzelf’ zijn?

9006484892_bw.indb 14

31-07-13 10:32

bron 1

bron 2

Profiel van Mariam Over mij: Cogito, ergo sum Leeftijd: 14 jaar School: gymnasium Woonsituatie: met ouders en zus Helden: Max Euwe (wiskundige en schaakgrootmeester) Sport: schaken Passie: klassieke talen, mythologie In het kort: Ik vind het leuk om veel dingen te weten, te onderzoeken, te lezen. De kennis die je in je hoofd hebt, kan niemand je meer afnemen.

Profiel van Rick Over mij: een dag niet gesport, is een dag niet geleefd Leeftijd: 15 jaar School: Topsport Talentschool Woonsituatie: met moeder en zus Helden: Messi Sport: Voetbal Passie: Voetbal In het kort: Ik wil de beste voetballer van de wereld worden. Ik volg een druk trainingsprogramma. Op mijn school houden ze daar gelukkig rekening mee. De dag dat ik voor Ajax gescout werd, was de mooiste dag van mijn leven.

bron 3 bron 4

Profiel van Jasper Over mij: pluk de dag Leeftijd: 15 jaar School: vwo Woonsituatie: met moeder en broertje Helden: mijn moeder Sport: gamen Passie: feestje bouwen In het kort: mijn vader is vorig jaar plotseling overleden. Ik mis hem natuurlijk, maar ik weet nu ook: het kan maar zo afgelopen zijn. Je moet zoveel mogelijk genieten van het leven.

Profiel van Kim Over mij: ‘Zij die weten, spreken niet; zij die spreken, weten niet.’ (Chinese wijsheid) Leeftijd: 15 jaar School: HAVO Woonsituatie: met adoptieouders, pleegzusje en echte broer Helden: Epke Zonderland Sport: turnen Passie: Chinese taal en cultuur In het kort: Ik ben als baby geadopteerd. Mijn ouders hebben mij en mijn broertje uit een weeshuis gehaald. Ik wil alles weten over mijn geboorteland en mijn cultuur. Daar lees ik alles over en ik leer Chinees.

5 Maak je eigen profiel. Gebruik de trefwoorden uit bron 1 t/m 4 en vul die aan met tenminste twee punten. 6 Wat weten de mensen over jou als ze jouw profiel lezen? 7 Zijn er ook dingen die ze niet te weten komen? 8 Waarom zet je niet alles over jezelf in je profiel? 9 Kun je iemand makkelijk herkennen aan zijn of haar profiel?



Lees bron 1 t/m 4 nog eens. Hoe zou je deze jongeren kunnen typeren? Geef bij alle vier met één woord aan, watkenmerkend voor hem of haar is.

5·1 Jezelf

9006484892_bw.indb 15

31-07-13 10:32

bron 5 Super! ‘Ik zie allemaal van die leuke foto’s op facebook met allemaal groepjes meisjes die heel veel lol hebben en die heel de tijd van die vrolijke berichtjes schrijven als: ‘Het was super met je Eva!’ Dan denk ik: kon ik dat maar schrijven. Het lijkt wel alsof iedereen een veel boeiender leven heeft dan ik.’ Meisje, 14 jaar

Op facebook kan

Buitenkant en binnenkant

iedereen zien hoeveel

Facebook wordt ook wel eens spottend ‘feestboek’ genoemd. Gezellige uitjes, vakanties, feestjes – het ene blije gezicht na het andere komt voorbij. Ook de ‘wat doe je’-opmerkingen zijn meestal vrolijk of avontuurlijk. Op facebook laat je jezelf van je beste kant zien. Dan kan iedereen zien hoe mooi je bent, hoeveel leuke vrienden je hebt en welke geweldige dingen je allemaal doet. Dat is natuurlijk maar één kant van het verhaal. Want iedereen is wel eens verdrietig. Er zitten dingen tegen. Of de dagen verlopen gewoon grijs en saai. Rondkijkend op facebook zou je kunnen vergeten dat je niet de enige bent die daar last van heeft. (Zie bron 5.) Dan lijkt het alsof iedereen een ﬂitsend leventje leidt en dat jij de enige bent die er wel eens de pest in heeft… Het leven aan de buitenkant – zoals dat op facebook te zien is – ziet er soms heel anders uit dan het leven aan de binnenkant voelt.

leuke vrienden je hebt en welke geweldige dingen je allemaal doet.

11 12 13 14

Lees bron 5. Kun je op facebook echt zien wie je bent? Ben je op facebook jezelf? Ben je wel eens jaloers net als het ‘meisje van 14’ uit bron 5? Zijn er mensen die je alleen kent via internet? Denk je dat je ze herkent als je ze ontmoet? Hoe groot is bij jou het verschil tussen de binnenkant en de buitenkant?

a. b. c.

Stemmingen Vertel hoe jouw dag er vandaag tot nu toe uitziet. Doe dat op drie manieren: alsof het de leukste dag ooit is zoals het werkelijk is alsof het één groot drama is. Let op: Wat je hebt beleefd vandaag is in alle drie de gevallen gelijk! Probeer door het kiezen van verschillende woorden, verschillende stemmingen over te brengen.

Wees jezelf Er zijn situaties waarin je twijfelt wat je het beste kunt doen. Twee klasgenoten hebben ruzie. Moet je je ermee bemoeien? Als je dat doet, vinden ze je misschien een bemoeial. Maar als je het niet doet, vinden ze je kil en ongeïnteresseerd. ‘Wees jezelf,’ zeggen ze tegen je. Ja, maar zo gemakkelijk is het niet om ‘jezelf’ te zijn. Als je zegt wat je vindt, kan dat heel beroerd uitpakken. Ze lachen je uit of laten je links liggen. Als je doet wat je zelf wilt, val je misschien wel uit de toon. Als je jezelf bent, vinden anderen je misschien wel raar en gaan ze je pesten. Dat wil je niet. Je wilt dat anderen je leuk vinden. Dat ze je begrijpen. 17 18 19 20 21

Wat is ervoor nodig om jezelf te zijn? Bij wie kun je echt jezelf zijn? Wie is er volgens jou echt zichzelf? Ken je mensen die teveel zichzelf zijn? In welke situaties vind je het moeilijk om jezelf te zijn?

9006484892_bw.indb 16

31-07-13 10:32

 23



Toneelstukje Bedenk een situatie waarin je helemaal jezelf kunt zijn. Laat in een kort toneelstukje zien, hoe je je in die situatie voelt. Tekenen Je kunt je lichaam zien als een soort ‘huis’ en daarin zit iets wat jou maakt tot wie jij bent. ‘Jezelf zijn’ zou je kunnen omschrijven als: aan de buitenkant laten zien hoe je je vanbinnen voelt of wat je vanbinnen vindt. Waar zit dat ‘zelf’ bij jou vanbinnen? Teken de omtrek van een menselijk lichaam en geef aan op welke plek volgens jou het ‘zelf’ van een mens zit

Ruimte Elk mens heeft ruimte nodig. Ruimte om te bewegen, te praten, jezelf te uiten, zonder dat dit gelijk botst met anderen. Hoeveel ruimte iemand nodig heeft, hangt ervan af: sterke persoonlijkheden en leidersﬁguren nemen veel ruimte in. Ze zijn nadrukkelijk aanwezig en bepalen de loop van het gesprek. Schuchtere of verlegen types hebben in hun nabijheid niet veel ruimte. Als je verlegen bent, maak je jezelf klein. Maar je hebt ook mensen die vooral aan de buitenkant veel ruimte innemen. Van binnen zijn ze eigenlijk maar klein. Mensen met ‘een grote mond en een klein hartje’. Omgekeerd heb je mensen die meestal heel stil zijn. Maar als ze iets zeggen, dan is het ook echt de moeite waard. In een groep heb je altijd mensen die veel ruimte innemen en mensen die zichzelf klein maken. Kunnen zij zichzelf zijn?

Krant Maak bij deze les de voorpagina voor de Anders dan anderen Krant. Zie blz. 18.

24 25

eraan gewend en vindt jezelf gewoon. Daarom kunnen anderen beter zien wat je sterke kanten zijn en kunnen zij jou helpen die te ontdekken. 26

    

Welke mensen in je omgeving nemen opvallend veel ruimte in? Ken je mensen die zichzelf wegcijferen?

Kwaliteiten Ieder mens heeft bepaalde kwaliteiten: eigenschappen die sterker ontwikkeld zijn dan bij anderen. Vaak is het voor anderen duidelijker wat die kwaliteiten zijn. Jij bent



Groepsopdracht Schrijf de namen van je groepsgenoten naast elkaar. Werk samen het lijstje met eigenschappen door. Zet de eigenschappen bij de naam of namen als ze erbij passen. Vertel vervolgens aan elkaar welke eigenschappen er opgeschreven zijn. Schrijf de eigenschappen die de anderen bij jouw naam hebben gezet in je schrift. Geef met kleurtjes aan wat je ervan vindt: rood = ‘dat herken ik niet zo bij mezelf.’ groen = ‘wat ﬁjn dat anderen dat ook in mij herkennen.’ blauw = ‘ik vind het een compliment dat anderen mij zo zien.’ Het lijstje met eigenschappen is: betrouwbaar, rustig, behulpzaam, precies, grappig, bescheiden, enthousiast, bedachtzaam, spontaan, ﬂexibel, stabiel, kritisch, zelfverzekerd, moedig, makkelijk.

5·1 Jezelf

9006484892_bw.indb 17

31-07-13 10:32

anders dan anderen krant Tijdens het werken aan het thema ‘Anders’ maak je met de klas een krant. Bij elke paragraaf maakt één groep een onderdeel. Spreek met je docent af welk onderdeel jij met je groepje gaat maken. Op deze bladzijde van het boek zie je een korte samenvatting van de opdrachten. De complete instructie vind je op Perspectief-online.

Voorpagina Maak een groepsfoto of een beeldcollage van jullie klas met een bijschrift voor de voorpagina. Zorg dat iedereen uit je klas erop staat. Bedenk een leuke kop voor de voorpagina.

Van de redactie Schrijf een column ‘Van de redactie’ voor jullie krant: hoe anders of hoe gewoon is jullie klas? Welke bijzonderheden zijn er over de leerlingen in jullie klas te melden?

Dubbelverhaal Bedenk een verhaal. Maak twee versies voor de krant: het ene met een vrouw en het andere met een man als hoofdpersoon. Wat zijn de verschillen tussen jongens en meisjes in die situatie?

Interview Maak een interview met iemand die zich niet kan of wil aanpassen. Is het voor hem of haar lastig of juist leuk om op te vallen?

Reportage / cartoon Maak een reportage en/of een cartoon over iemand uit de ‘Denk-Anders’-clip van DWDD. Waarom staat die persoon op de lijst en wat vinden jullie daarvan?

Ingezonden brief Maak in een ingezonden brief aan de redactie duidelijk welke drie mensen volgens jullie in de ‘Denk-Anders-Clip’ hadden moeten staan en waarom.

Column(s) Schrijf één of twee columns onder de titel ‘Mijn wereld’. Ga in op de vraag waar jij persoonlijk in gelooft en waaraan je dat kunt zien. Of wat jij nou echt belangrijk vindt in het leven.

9006484892_bw.indb 18

Advertentie Maak een advertentie voor een activiteit of een actie om de samenleving beter te maken. Kies een bestaande actie of bedenk er zelf een. Zijn alle bijdragen compleet? Maak de krant dan op en laat hem printen voor iedereen.

5·3 Vrouwen en mannen

31-07-13 10:32

5·2

Gewoon anders

In deze les bekijken we het bijzondere van ieder mens en ook wat mensen juist gemeenschappelijk hebben.

Geen mens is hetzelfde, want iedereen is weer anders. Elk mens heeft iets unieks. Dat maakt het soms lastig om elkaar te begrijpen. Of om te bepalen wat normaal is. Maar aan de andere kant schept dat ook juist een band. Want als je allemaal anders bent, is dat eigenlijk ook weer gewoon.

Uniek

Vertrouwd of vreemd

Hoe bestaat het: zoveel mensen op deze wereld en er is werkelijk niemand zoals jij. Misschien is er wel iemand te vinden die heel veel op jou lijkt, maar precies hetzelfde zijn jullie toch niet. Er zijn altijd kleine verschillen. Vingerafdrukken bijvoorbeeld zijn nooit hetzelfde. Daarom staat iemands vingerafdruk in zijn paspoort. Je vingerafdruk bewijst dat jij het bent. Maar er is vast veel meer waardoor jij je onderscheidt van anderen. Wat zijn jouw unieke eigenschappen?

Het feit dat je uniek bent, betekent dat je verschilt van iedereen om je heen. Soms is het verschil maar klein. Dan lijk je in veel opzichten op andere mensen. En je voelt je thuis bij hen en zij bij jou. Ook al zijn je vrienden allemaal een tikje anders, toch klikt het en is het contact met hen vertrouwd. Maar soms zijn de verschillen groot. Tegenover sommige mensen kun je je een vreemde voelen. Het lijkt wel alsof zij in een compleet andere wereld leven. Jij vindt hen maar raar. En zij jou waarschijnlijk ook.

27 28

Wat maakt jou uniek? Er zijn een heleboel woorden die het eigene van iemand aanduiden: uniek, bijzonder, vreemd, raar, gek, anders. Wat is het verschil tussen deze woorden? Tekenen Teken een zelfportret. Het portret hoeft niet te ‘lijken’. Laat vooral zien wat jou uniek of bijzonder maakt.

30 31 32 33

Bij welke anderen voelt het contact vertrouwd? Wanneer is ‘anders’ niet prettig? Welke mensen vind je vreemd? Wat vinden anderen vreemd aan jou?

Verschillen en overeenkomsten Eigenlijk is het wel zo handig dat mensen verschillen. Dan kun je elkaar gemakkelijk herkennen. Bij een eeneiige tweeling zie je niet zo gauw wie wie is. Bij hen moet je extra goed zoeken naar de verschillen. Maar ze zijn er wel!

5·2 Gewoon anders

9006484892_bw.indb 19

31-07-13 10:32

In veel landen dragen kinderen een uniform op school.

Nederlanders vinden vaak dat alle Aziaten op elkaar lijken. Ze vinden het lastig om Koreanen of Japanners uit elkaar te houden. Omgekeerd vinden Aziaten ook dat alle Europeanen er hetzelfde uitzien. Kennelijk krijg je pas oog voor de verschillen als je een beetje aan elkaar gewend bent. Toch hebben mensen ook veel overeenkomsten. Iedereen heeft een lichaam met armen en benen. In een gemiddelde klas dragen veel leerlingen dezelfde kleding. Ze willen niet te veel opvallen. Ze willen een beetje anders zijn maar ook een beetje gewoon. 34 35

Krant Maak bij deze les het ‘van de redactie’ voor de Anders dan anderen Krant. Zie blz. 18.

   

Wat moet je doen om niet te veel op te vallen? Bekijk de foto’s bovenaan de bladzijde. Zou het dragen van een schooluniform het leven op school anders maken? Leg je antwoord uit. Menselijke piramide ‘Alle mensen zijn gelijk’ en ‘Elk mens is uniek’. Dit lijken twee tegengestelde uitspraken. Maar ze zijn allebei waar. Alle mensen hebben bijvoorbeeld vingers. Maar ieder mens heeft een unieke vingerafdruk. Teken een driehoek met de punt naar boven. Verdeel deze in drie lagen. Schrijf in de onderste laag iets wat voor alle mensen hetzelfde is. Schrijf in de middelste laag hoe het kan dat mensen gelijk én uniek zijn. geef een voorbeeld. Schrijf in de bovenste punt een voorbeeld van wat er aan elk mens uniek is.

Uniek en eenzaam Iedereen is uniek. Je bent dus hoe dan ook speciaal. Er is er maar één zoals jij! En dat is iets om trots op te zijn. Toch zit er een keerzijde aan deze medaille. Dat ‘uniek zijn’ is ook een bron van eenzaamheid. Het feit immers dat er niemand is zoals jij, maakt dat er nooit iemand zal zijn die jou helemaal kent en begrijpt. Deze eenzaamheid is niet het gevoel dat iedereen wel eens heeft als hij zich alleen of onbegrepen voelt. Het gaat dieper. Het is een eenzaamheid die onlosmakelijk verbonden is met het menszijn. De een zal er meer bij stilstaan of last van hebben dan de ander. Maar het is een gevoel dat je zomaar kan overvallen op momenten van stilte. Of juist als je in een overvolle winkelstraat loopt. Dan kun je ineens beseffen: wie kent mij nou werkelijk, van binnen en van buiten? Wie kent al mijn geheimen, mijn verlangens, mijn gedachten? Wie voelt wat ik voel? Natuurlijk vind je herkenning bij andere mensen. Soms zijn er zelfs mensen met wie je je verwant voelt. Mensen die veel van jou begrijpen en wie jij ook begrijpt. Maar nooit voor honderd procent. Voor een mens is dat onmogelijk. (Zie bron 6.) 37 38 39

Vind je dat je als mens eenzaam bent? Wanneer voel je deze eenzaamheid het sterkst: in de stilte of in de drukte? Lees bron 6. Geef je reactie op het geloof dat God de enige is die elk mens volkomen kent.

9006484892_bw.indb 20

31-07-13 10:33

bron 6

Psalm

Gelovige mensen gaan ervan uit dat God de enige is die ieder mens volledig kent en doorgrondt. Moslims zeggen: ‘God is mij zo nabij als mijn halsslagader.’ En in de Bijbelse Psalm 139 staat: Heer, U kent mij, u doorgrondt mij, u weet het als ik zit of sta, u doorziet van verre mijn gedachten, ga ik op weg of rust ik uit, u merkt het op, met al mijn wegen bent u vertrouwd. Little Miss Sunshine is een roadmovie. De hele familie van

Geen woord ligt op mijn tong, of u, Heer, kent het ten volle. U omsluit mij, van achter en van voren, u legt uw hand op mij. Wonderlijk zoals u mij kent, het gaat mijn begrip te boven. Bron: Nieuwe Bijbelvertaling

Gewoon, normaal… Als iedereen uniek is en anders dan anderen, wat is dan gewoon en wat is normaal? De meeste mensen vinden zichzelf gewoon en normaal. Ze zijn gewend aan hun eigen manier van doen. Iedereen die anders is, wijkt af van hun eigen norm. Is er een algemene norm? Iets waaraan de meeste gewone mensen kunnen voldoen? Of is dat een vergissing en is het juist gewoon dat mensen allemaal anders zijn? We bekijken een voorbeeld om een antwoord te vinden op deze lastige vragen.

Olive gaat op reis omdat ze mee gaat doen met een missverkiezing.

Ongewone mensen In de ﬁlm ‘Little Miss Sunshine’ maak je kennis met allerlei ongewone mensen. De zevenjarige Olive Hoover mag meedoen aan een missverkiezing. Maar ze is daar helemaal het type niet voor. (Zie bron 7.) Toch gaat de familie op reis ernaartoe. Een wonderlijke reis van een wonderlijke familie. Haar opa is nog altijd een oude hippie. Haar vader heeft het trainingsprogramma ‘Refuse to lose’ bedacht, maar niemand is erin geïnteresseerd. Haar oom is een miskende wetenschapper met zelfmoordneigingen. Hij mag niet alleen thuisblijven en gaat dus ook mee op reis. De 15-jarige broer van Olive, Dwayne, heeft zo zijn eigen problemen: hij praat al negen maanden niet meer. Het wonen bij zijn familie is een hel voor hem. (Zie bron 8.) Intussen probeert Olives moeder de boel bij elkaar te houden. In de ﬁlm is het steeds de vraag wie er nu eigenlijk normaal is en wie er afwijkt van de norm. Is het normaal om mee te doen aan een missverkiezing als je niet graatmager bent? Is het normaal om niet te praten als je het niet naar je zin hebt? Is het normaal om Olive te steunen, ook al heeft ze nauwelijks kansen? Is het normaal om iemand uit te sluiten van de wedstrijd als ze anders is dan de andere meiden? Allemaal lastige vragen. Want het ligt er maar net aan van welke kant je het bekijkt! 40

Wat is het unieke van Olive en haar familieleden?

5·2 Gewoon anders

9006484892_bw.indb 21

31-07-13 10:33

41 42

43 44 45

46 47 48

bron 7

bron 8

Rollen omgekeerd Na de nodige toestanden bereikt de familie Hoover eindelijk de missverkiezing. De kleine Olive valt volledig uit de toon – alle andere meisjes zien er totaal anders uit en gedragen zich anders. Olive voelt dat natuurlijk ook wel. Haar vader en haar broer willen voorkomen dat ze afgaat en stellen voor om maar niet mee te doen. Maar dan grijpt Olives moeder in. Ze zegt: ‘Laat haar gewoon zichzelf zijn. Als ze dit wil, dan mag ze dit doen. En wij zullen haar steunen!’ En dat doen ze ook. Als Olive wordt uitgelachen om haar uitdagende dansje, dat ze van haar vreemde opa heeft geleerd, staat haar familie op om haar aan te moedigen. En als anderen proberen Olive van het podium te halen, dansen haar vader, haar broer en haar oom met haar mee. De rollen zijn dan allang omgekeerd: iedereen die meedoet aan de missverkiezing komt over als heel vreemd. En de familie Hoover is een gezellige, warme familie waar je je zo bij zou willen aansluiten.

Norm Dwayne, Olive’s oudere halfbroer, ziet het leven donker in. Hij praat niet meer. Hij heeft zijn haar pikzwart geverfd. Hij leest alleen maar boeken van de sombere filosoof Nietzsche. Het gedrag van zijn familie zorgt ervoor dat hij regelmatig een wanhopige blik omhoog slaat. Een vreemde jongen. Of is hij eigenlijk normaal, vergeleken met zijn familie? Het is zijn droom om straaljagerpiloot te worden. Als hij tijdens de reis ontdekt dat hij kleurenblind is, stort zijn wereld in. Van pure frustratie schreeuwt hij het – na negen maanden stilte – keihard uit. Nu heeft het leven helemaal geen zin meer voor hem! Aan het einde van de film staart hij samen met zijn oom over de zee en zegt: ‘Ik wou dat ik kon slapen tot mijn 18e.’ Zijn oom reageert: ‘En al deze jaren overslaan? De ongelukkige jaren zijn je vormende jaren. Als je die overslaat, mis je alle ellende!’ ‘Het leven is de ene missverkiezing na de andere,’ vindt Dwayne. Je wordt constant beoordeeld, er wordt steeds gekeken of je wel aan de norm voldoet. En dan neemt hij een besluit: ‘Doe wat je fijn vindt. De rest kan de pot op.’ Hij realiseert zich dat je toch nooit aan ieders verwachtingen kunt voldoen.

Waarom zou Olive niet meedoen met de missverkiezing? Wie is er in het verhaal van ‘Little Miss Sunshine’ het meest normaal? En wie het minst? Lees bron 7. Waarom wordt Olive uitgelachen? Welke rollen zijn er omgekeerd? Waarom komt uiteindelijk iedereen die meedoet aan de verkiezing over als heel vreemd? Lees bron 8. Is Dwayne een vreemde jongen of is hij juist normaal? Hoe komt het denk je, dat hij zo lang niet heeft gepraat? Wat vind je van de uitspraak van Dwayne, dat het leven één grote missverkiezing is?

 50

Rollenspel Bedenk een voorbeeld van normaal en abnormaal gedrag in de volgende situaties: thuis, op school, bij een begrafenis, in een drukke winkel, bij het uitgaan, tijdens een familiediner. Laat in een kort rollenspel zien wat je bedacht hebt. Betoog Schrijf een betoog voor je portfolio over de stelling: Normaal is wat het meest voorkomt of het minst opvalt, maar het bestaat eigenlijk niet.

9006484892_bw.indb 22

31-07-13 10:33

5·3

Vrouwen en mannen

In deze les gaan we na wat de verschillen zijn tussen mannen en vrouwen, niet alleen in het persoonlijk leven maar ook in de samenleving.

Vrouwen zijn anders dan mannen. Uiterlijk natuurlijk, maar ook innerlijk. Vrouwen en mannen hebben andere interesses, andere voorkeuren, andere gevoelens. Het maakt nogal wat uit of je met een man of een vrouw te maken hebt. Hun plaats in de samenleving is dan ook heel verschillend.

J/M

Verschillen

Wanneer je een baby ziet, moet je vaak aan de ouders vragen of het een jongetje of een meisje is. Dat kun je niet zomaar zien aan het gezicht, het haar of de lichaamsbouw. Vaak kun je wel iets aﬂeiden uit de kleertjes of de cadeautjes. Een blauwe ‘Hoera een jongen’-slinger of een lief rose jurkje zegt al genoeg. Als het kind groter wordt, worden de verschillen nog meer benadrukt. Jongetjes en meisjes krijgen ook verschillend speelgoed. Is dat omdat het zo hoort of komen de verschillen uit de kinderen zelf? Voetballen jongens liever? En knutselen meisjes graag? Of is het de omgeving die dit gedrag stimuleert?

Dat mannen en vrouwen van elkaar verschillen, is aan de buitenkant al te zien. Mannen zijn over het algemeen groter. Ze zijn meer behaard en hebben meer spieren. Vrouwen zijn ronder en zachter. Ze zijn erop gebouwd om kinderen te baren en te voeden. Zijn er ook verschillen aan de binnenkant? Recent onderzoek toont aan dat de hersenen van mannen en vrouwen verschillen. Toch is het de vraag of dat de oorzaak is van het verschil in gedrag. Zeker, veel jongens vechten liever een ruzie uit en vrouwen praten er liever over. Maar de vraag blijft of dat komt door het verschil in hersenstructuur of dat dat komt door de omgeving. De Franse feministe Simone de Beauvoir zei eens: ‘De vrouw wordt niet geboren, zij wordt gemaakt.’ Volgens haar waren biologische verschillen nauwelijks belangrijk. Men denkt dat vrouwen graag voor kinderen willen zorgen. En omdat iedereen dat verwacht, denken ze dat zelf ook. Als iedereen zegt dat mannen niet zoveel gevoel hebben en dus nooit hoeven

52 Kun jij bij deze baby’s zien of het

Als jij later een kind zou krijgen, zou je dan liever een zoon of een dochter willen? Waarom? Welke dingen doe jij speciaal met je vader? En wat doe je vooral met je moeder? Zijn er dingen die je alleen met een van beiden bespreekt?

een jongetje of een meisje is?

5·3 Vrouwen en mannen

9006484892_bw.indb 23

31-07-13 10:33

bron 9

huilen, dan geloven ze dat zelf ook en moet er heel wat gebeuren voor ze een traantje laten. Overigens, er zijn uitzonderingen genoeg: mannen die huilen of vrouwen die niet zo zorgzaam zijn ingesteld. Maar misschien zijn dat wel de uitzonderingen die de regel bevestigen… 53 54

Women inc. Als je iets wilt veranderen, is het handig om met elkaar samen te werken. In je eentje bereik je minder dan met een grotere groep. Dat is de gedachte achter Women inc. Onder het motto ‘vergroot je kansen’ organiseren zij lezingen, workshops, ontmoetingen en discussies voor vrouwen. Met elkaar maken deze vrouwen zich sterk voor gelijke beloning. Ze ijveren voor meer vrouwelijke deskundigen op tv én naar meer mogelijkheden voor mannen om een deel van de zorgtaken in het gezin op zich te nemen.

Wat vind jij typisch gedrag van een jongen? En wat van een meisje? Denk jij dat dit gedrag is aangeleerd of dat het is aangeboren? Leg je antwoord uit. Zijn er volgens jou dingen die jongens beter kunnen dan meisjes? En omgekeerd? Hoe komt dat? Zijn er ook beroepen die speciaal geschikt zijn voor mannen? En wat zijn echte vrouwenberoepen? Maak een presentatieblad voor je portfolio over de maatschappelijke verschillen tussen vrouwen en mannen.

een stuk beter dan honderd jaar geleden. Maar er is nog veel te verbeteren. (Zie bron 9.) Feminisme is de strijd voor gelijkwaardigheid van mannen en vrouwen. Feministen vinden dat vrouwen evenveel kans moeten hebben op een goede baan. Dat vrouwen evenveel moeten verdienen als mannen. En dat vrouwen niet als vanzelfsprekend voor de kinderen moeten zorgen. 58

Voorvechters van vrouwenrechten

Feminisme

zoeken naar de

Hoe het ook komt, mannen en vrouwen verschillen van elkaar in gedrag en interesse. Maar ook al zijn mannen en vrouwen niet gelijk aan elkaar, ze zijn wel gelijkwaardig. Ze zijn evenveel waard. Dat klinkt logisch, maar toch is de praktijk anders. Nog altijd verdienen vrouwen minder dan mannen, ook al doen ze hetzelfde werk. Vrouwen zijn vaker overbelast. Vrouwen kunnen minder makkelijk een toppositie bereiken. Op allerlei terreinen is de macht in handen van blanke mannen. Zeker, er is in veel landen al heel veel veranderd. Vaak is de positie van vrouwen

juiste balans tussen man en vrouw.

59 60



Weet je uit eigen ervaring voorbeelden van vrouwen en mannen die in de praktijk niet gelijkwaardig zijn? Vind je het terecht dat er (nog altijd) feministen actief zijn? Vind jij het goed als de overheid grote bedrijven dwingt om meer vrouwen in de top van het bedrijf te benoemen? Wil jij als man later een fulltime baan of wil je ook tijd besteden aan kinderen en huishouding? Lees bron 9. Ga via Perspectief-online naar de website van ‘Women inc.’ en kijk welke actuele acties en activiteiten er zijn te vinden. Welke activiteit vind je het meest aansprekend?

9006484892_bw.indb 24

31-07-13 10:33

Vrouwen, mannen, godsdiensten Bijbel Ester speelde als vrouw een belangrijke rol bij de redding van haar volk. Kijk hoe zij de onderminister Haman te slim af was.

In elke godsdienst spelen vrouwen een belangrijke rol, maar in de dagelijkse praktijk worden vrouwen nogal eens achtergesteld bij mannen. Is dat de ‘wil van God’ of worden oude teksten verkeerd uitgelegd? Of is het de tijdgeest van toen die van invloed is geweest? In de meeste godsdiensten zijn er grofweg twee opvattingen. De ene groep vindt dat vrouwen geen openbare rol hoeven te vervullen. Ze willen de vrouw beschermen, omdat zij het fysiek al zwaar genoeg heeft. Want kinderen krijgen en opvoeden is een zware taak. Daarom wordt ze vrijgesteld van andere zware taken, die mannen beter kunnen doen. En de vrouwen zelf kiezen ook vaak voor zorgende taken. Zij vinden dat dit hun kwaliteit is. De andere groep mensen vindt dat allemaal achterhaald. Zij vinden dat vrouwen gewoon dezelfde taken kunnen vervullen als mannen. En omgekeerd, natuurlijk.

64 65

Vind jij dat vrouwen en mannen dezelfde taken kunnen vervullen? Vind je dat vrouwen het zwaarder hebben dan mannen? Moeten vrouwen beschermd worden? En hoe kun je dat dan het best doen?

Stromingen-opdracht 66

  

De strijd tussen mannen en vrouwen draait vaak om ongelijkheid en ondergeschiktheid. Ook binnen de godsdiensten. Is de man de baas over de vrouw? Kunnen vrouwen heilige taken vervullen? Daar zijn verschillende verhalen over te vertellen. Lees de informatie op de volgende pagina’s. Geef bij elke stroming in één zin weer hoe de positie van de vrouw is. Beoordeel of er sprake is van onderdrukking van de vrouw.

Moeder

Moeder en dochter

Hoewel iemand zich tot het jodendom kan bekeren, gebeurt dat niet vaak. Jood ben je door je geboorte. Bepalend hiervoor is de moeder: is zij joods, dan zijn haar kinderen dat ook. Dat geeft de vrouw een bijzondere plek. Hiervoor bestaat natuurlijk ook een heel praktische reden: er kan twijfel over bestaan wie de vader van een kind is. Die twijfel is er over de moeder nooit. Toch worden in de geslachtsregisters in de Tora vooral mannen genoemd! In het traditionele jodendom heeft de vrouw haar taken thuis. Terwijl de man in de synagoge de dienst uitmaakt, is de vrouw in huis het belangrijkst. Zij steekt aan het begin van de sabbat de kaarsen aan. Volgens traditionele joden worden vrouwen niet achtergesteld. Vrouwen en mannen hebben elk hun eigen plek. Ieder is even waardevol. In de meer vrije, liberale joodse gemeenten zijn wel vrouwelijke rabbijnen te vinden, die de Tora mogen bestuderen en de gebeden in de synagoge mogen doen.

bij de sabbatskaarsen.

21 25 5·3 Vrouwen en mannen

9006484892_bw.indb 25

31-07-13 10:33

Ambten

De heilige maagd Maria wordt

In de christelijke kerken zijn verschillende ambten te vervullen. Dat zijn speciale taken. Bij protestanten heb je dominees, diakenen en ouderlingen. Meestal mogen vrouwen én mannen deze ambten vervullen. In de rooms-katholieke kerk vind je priesters, bisschoppen en kardinalen. Al deze ambten mogen alleen door mannen worden vervuld. De paus die de leiding heeft over de wereldwijde rooms-katholieke kerk is ook altijd een man, want hij wordt gekozen uit de kring van kardinalen. Voor ambtsdragers geldt hier het celibaat: zij mogen niet trouwen en mogen geen omgang hebben met een vrouw. Want het was een vrouw, Eva, die als eerste zondigde tegen de wil van God. Aan de andere kant wordt Maria als moeder Gods vereerd. Zij is voor veel gelovigen de meest bijzondere heilige. In veel christelijke gezinnen is het de moeder die de kinderen het geloof bijbrengt. Veel vrouwen zijn ook actief als vrijwilliger in de kerk.

over de hele wereld aanbeden.

Hoofddoek

Een hoofddoek of niet? Ook

In de islam is de hoofddoek al gauw een twistpunt. In de Koran staat: ‘En zeg tot de gelovige vrouwen dat zij hun ogen neerslaan en hun schaamstreek kuis bewaren en dat zij hun sieraad niet openlijk tonen, behalve wat gewoon al zichtbaar is. En zij moeten sluiers over hun boezem dragen…’ (Soera 24:10.) Zoals vaak kan ook deze heilige tekst op verschillende manieren worden uitgelegd. Sommigen lezen erin dat een vrouw een nikaab moet dragen, anderen dat een hoofddoek genoeg is en weer anderen lezen er vooral in dat een vrouw zich niet open en bloot aan iedereen moet vertonen. In de discussies over de hoofddoek staan twee partijen soms fel tegenover elkaar. De ene partij ziet de hoofddoek als een door mannen bedacht machtsmiddel om vrouwen te onderdrukken. De andere partij ziet de hoofddoek als een eerbetoon aan God, een teken dat je moslima bent, waarvoor je als vrouw zelf kiest.

moslima’s maken verschillende keuzes.

2626 26

9006484892_bw.indb 26

31-07-13 10:33

Godinnenbeweging

Viering tijdens de ‘Goddess

Er zijn mensen die beweren dat iedereen in de oertijd de moedergodin vereerde. Het zijn immers de vrouwen die het leven doorgeven. Wetenschappelijk gezien is er nauwelijks iets bekend over die ‘oertijd’. Maar de godinnenbeweging baseert zich op oude verhalen en rituelen van de hekserij. Ze verbindt die met ideeën over een meer spirituele en natuurlijke levensstijl. Centraal staat het leven in harmonie met de natuur. De godinnenbeweging vertelt over de sterke, innerlijke kracht van vrouwen. Die is eeuwenlang onderdrukt, met name door het christendom. Door de Godin te eren, word je weer een krachtige vrouw – zoals een vrouw eigenlijk is. Vooral in Engeland is de beweging sterk. Elk jaar is er in Glastonbury een internationale ‘Goddess Conference’ om de Godin te eren en het vrouwzijn te vieren. Ook in Nederland kun je een opleiding tot priesteres van de Godin volgen.

Conference’ in Glastonbury.

Dichtbij het hart…

bron 10

In het joods-christelijke scheppingsverhaal wordt verteld over de schepping van de vrouw uit de rib van de man. Dat verhaal heeft bijgedragen aan de ondergeschikte positie van de vrouw. In het gedicht ‘Women’ wordt een andere uitleg gegeven. (Zie bron 10.) Zo kun je het dus ook bekijken… 67

Krant Maak bij deze les het dubbelverhaal voor de Anders dan anderen Krant. Zie blz. 18.

Women Woman was created from the rib of man, not from his head to be above him nor his feet to be walked upon but from his side to be equal near his arm to be protected and close to his heart to be loved

Hoe komt het dat het scheppingsverhaal wel wordt gezien als bewijs van de ondergeschikte positie van de vrouw? Lees bron 10. Het gedicht is geïnspireerd op het verhaal in Genesis 2:21-25. Lees ook de bijbeltekst. Wat vind je van de uitleg in het gedicht? Vind je dat de dichter gelijk heeft? Leg je mening uit. Gedicht of rap schrijven Schrijf samen met iemand van het andere geslacht een rap over mannen en vrouwen.

 

Bedenk samen of je het over de verschillen of de overeenkomsten wilt hebben. Op welke manier vullen mannen en vrouwen elkaar aan?

5·3 Vrouwen en mannen

9006484892_bw.indb 27

31-07-13 10:33

5路4

Aanpassen of opvallen

In deze les hebben we het over mensen die zich niet kunnen of willen aanpassen en daardoor opvallen.

Iedereen is wel een beetje anders. Om niet te veel op te vallen, zul je je dus moeten aanpassen. Soms kan dat niet. Als je heel klein bent of in een rolstoel zit, bijvoorbeeld. Dan val je vanzelf op. Maar ook als je een bijzonder talent hebt, is dat opvallend. Hoe lastig of hoe leuk is dat?

Aanpassen Twijfel je wel eens over wat anderen van je denken? Of wat je moet doen om erbij te horen? Natuurlijk wil je graag dat iedereen je leuk vindt. Dat ze je begrijpen en waarderen. Vaak zul je je dan een beetje moeten aanpassen. Dat gaat min of meer vanzelf. Je vindt meestal wel hetzelfde leuk, stoer of mooi als je vrienden. Dan is het niet zo moeilijk om je aan te passen. Als je je niet aanpast, loop je de kans dat je te veel opvalt. Sommigen mensen kiezen daar zelf voor. Met een speciaal kapsel of opvallende kleren passen ze niet in het gewone plaatje. Of ze vallen op door een bijzondere hobby of muziekkeuze. Sommigen worden ermee gepest, anderen worden geaccepteerd: hij of zij is nu eenmaal zo. 70 71

Een kameleon neemt de kleur aan van zijn omgeving om niet op

72 73

Vind je het vervelend om je aan te passen? Of om op te vallen? Wanneer moeten anderen zich aan jou aanpassen, vind je? Wat is er gangbaar in jullie klas? Wat moet een nieuwkomer in jullie klas doen om opgenomen te worden?

Als iemand zich in de klas niet aanpast, zich anders kleedt of een vreemde hobby heeft, wordt hij of zij dan gepest?

Rollenspel Bedenk een situatie waarin je zo min mogelijk wilt opvallen. Laat in een rollenspel zien hoe je dat doet.

Opvallen Veel mensen kunnen kiezen of ze zich aanpassen of niet. Meestal bewandelen ze een veilige middenweg door een beetje zichzelf te zijn en zich een beetje aan te passen. Zo val je niet te erg op 茅n ga je niet op in de massa. Maar er zijn ook mensen die deze keuze niet hebben. Zij vallen gewoon op. Ze worden aangestaard of nagewezen zonder dat ze er iets aan kunnen doen. Mensen die erg dik zijn, bijvoorbeeld. Of mensen met littekens van brandwonden in hun gezicht. Of mensen die erg lang zijn of juist erg klein. (Zie bron 11.)

te vallen.

9006484892_bw.indb 28

31-07-13 10:33

76 77 78

79 80

bron 11

bron 12

Klein van stuk De muzikant Roel van Velzen is een stuk kleiner dan de gemiddelde man. En daar worden steeds vragen over gesteld. Hoe leuk of vervelend zou dat zijn? Van Velzen: ‘Mensen willen altijd weten hoe het is om zo klein te zijn. Ik vind dat best een moeilijke vraag. Ik weet niet hoe het is om dat niet te zijn.’ Zijn stagnerende groei, maakte hem tot een onzekere puber. ‘In die tijd waren mijn klasgenoten mijn enige houvast. Ik wilde erbij horen. Hoe ik dat deed? Simpel: de juiste kleren kopen, proberen goed in de groep te passen. Meisjes? Ach, ik had wel eens een vriendinnetje, maar durfde net als iedereen op die leeftijd weinig te ondernemen. Nu komen er meisjes naar me toe en zeggen: ‘Ik vond je leuk!’ Had ik dat toen maar geweten!’ ‘Als ik alles over zou doen, zou ik veel meer van mijn eigen kracht uitgaan, me minder aanpassen. Maar ja: ik viel al zo op!’

Rolstoelbasketbal Wanda Zandbergen is zestien en zit in een rolstoel. Ze vertelt: ‘Toen ik twaalf was, moest mijn rechter onderbeen worden geamputeerd. Ik heb de tijd in het ziekenhuis en het jaar daarna erg veel moeten leren. Ik heb toen veel gebeden. Dat gaf me steun. Soms voel ik mij eenzaam. Leeftijdsgenoten begrijpen vaak niet hoe ik me voel. Lichamelijk ben ik anders, maar door mijn lichamelijke beperking ben ik geestelijk ook al wat verder. Op een sportdag kreeg ik een basketbal in mijn handen en nu doe ik fanatiek rolstoelbasketbal. Het is vooral leuk omdat iedereen in het team gehandicapt is en dus zijn we allemaal gelijk. Rolstoelbasketbal is een uitlaatklep voor me. Ik ben erdoor uit mijn depressie gekomen. Ik hoop in 2016 naar de Paralympics in Brazilië te gaan. Door te sporten met andere gehandicapten, voel ik me niet zo gehandicapt meer!’

Bron: Dagblad Trouw.

Bron: Wandasport.nl

Wie valt er in jouw omgeving op? Zou je bevriend kunnen zijn met iemand die heel anders is? Heb jij wel eens het idee dat jij heel anders bent dan anderen?

geraakt. Mensen met een handicap zien er soms heel ongewoon en opvallend uit. Maar als je ze wat beter leert kennen, wen je daaraan. Ze hebben ook gewoon gevoelens, verlangens en dromen, net als iedereen.

Lees bron 11. Waaruit kun je aﬂeiden dat Van Velzen zich toch ook wilde aanpassen? Eigenlijk beantwoordt Van Velzen de vraag hoe het is om zo klein te zijn wel. Wat is zijn antwoord? Wat betekent: uitgaan van je eigen kracht?

Mensen met een handicap Ook mensen met een handicap hebben er niet voor gekozen om ‘anders’ te zijn. Ze zijn zo geboren of ze zijn later gehandicapt

85 86

Hoe anders zijn gehandicapten eigenlijk? Door welke handicaps wordt je leven volgens jou het meest ‘anders’? Lees bron 12. Welke invloed heeft de handicap van Wanda op haar omgang met leeftijdgenoten? Welke droom heeft Wanda? Wat vind je van haar droom? Welke drie redenen heeft ze om rolstoelbasketbal te doen?

5·4 Aanpassen of opvallen

9006484892_bw.indb 29

31-07-13 10:33

bron 13 Muzikaal Michael is dertien en uitzonderlijk muzikaal. Als kind werd hij altijd al rustig door muziek. Toen hij vijf was, heeft zijn moeder hem aangemeld bij de muziekschool. Michael kan erg goed piano spelen. Hij droomt ervan om een goede musicus te worden en zelf muziek te gaan componeren. Hij houdt van Mozart, Bach en rockmuziek. Gehandicapte sporter bereikt

de ﬁnish.

 

Uitzoeken Probeer via internet te weten te komen hoe het nu met Wanda Zandbergen gaat. Is ze bezig haar droom te verwerkelijken? Ervaren Boots een handicap na door je een van je onderbenen aan je bovenbeen vast te binden en met krukken te lopen. Hoe ervaar je de fysieke last van een handicap? Hoe is het, denk je, om dit altijd zo te moeten doen?

Talenten Mensen die ‘anders’ zijn, hebben vaak beperkingen. Zij kunnen dingen niet, die mensen normaal wel kunnen. Daardoor vallen ze op. Maar er zijn ook mensen die opvallen door een bijzonder talent of een speciale interesse. In bron 13 t/m 15 maak je kennis met drie jongeren met bijzondere talenten. 89

Krant Maak bij deze les het interview voor de Anders dan anderen Krant. Zie blz. 18.



Ken jij mensen met een bijzonder talent? Hoe is het om op daardoor op te vallen? Interview Interview iemand met een bijzonder talent. Bedenk vier vragen: twee over dat bijzondere talent en twee over hoe het is om op te vallen. Werk het interview uit in vier vragen met vier antwoorden.

bron 14 Nerd van het jaar In 2012 werd Floor Sietsma ‘Nerd van het jaar’. Met haar 22 jaar was zij de jongste promovenda in Nederland ooit. ‘Op de basisschool werd ik gepest en was ik doodongelukkig,’ vertelt ze. Inmiddels heeft ze op de universiteit haar sociale kant meer kunnen ontwikkelen. ‘Het meest nerdy ding dat ik ooit gedaan heb? Ik heb een keer 300 decimalen van het getal pi uit mijn hoofd geleerd.’ Floor wil orthopedagoog worden. ‘Ik heb een moeilijke jeugd gehad door mijn begaafdheid. Zulke kinderen wil ik graag helpen.’ Bron: www.quest.nl

bron 15 Eigen baas Merel heeft na school geen tijd om even te blijven hangen. Ze moet aan het werk in haar biologische tuin. Merel is zestien en heeft haar eigen bedrijf. Op haar kamer kan gepind worden en elke woensdag brengt ze met haar bakfiets de boodschappen naar haar klanten. Daar verdient ze een leuk zakcentje mee.

9006484892_bw.indb 30

31-07-13 10:33

bron 16

bron 17

Rechtlijnige moslima Oem Imran draagt een nikaab die haar hele lichaam bedekt, zelfs haar handen. Voor haar geloof neemt ze strikte regels in acht – tot grote schrik van haar gematigde ouders en de rest van haar omgeving. Maar de regels van Allah zijn belangrijker dan de omgang met familie en anderen, vindt ze. Ze is gescheiden van haar man. Hij vond het gênant om met haar over straat te lopen. Oem Imran vindt zichzelf een goed geïntegreerde ‘kaaskopmoslima’. Mensen die haar tegenkomen op de markt, denken daar heel anders over. Die vinden dat ze ‘anders’ is, dat ze zich moet aanpassen en dat ze haar gezicht moet laten zien. Ze reageert fel op die kritiek. Ze vindt de vrijheid waar Nederlanders de mond vol van hebben maar schijn. ‘Ik val niemand lastig en dat is voor mij belangrijk. In Nederland moet je je aanpassen, moet je zijn zoals iedereen. Maar dat is geen vrijheid! Vrijheid om te zijn wie je bent, dat moet toch kunnen?’

Leven als non Fieke heeft een gematigd katholieke opvoeding gehad; haar ouders waren niet erg bezig met het geloof. En Fieke zelf ook niet. Als ze op de havo zit, doet ze een snuffelstage in een klooster. Daar wordt er iets in haar geraakt. Ze weet ineens: dit moet ik gaan doen. Het is haar ‘roeping’. Dat betekent dat ze zich als het ware door God zelf geroepen voelt om in het klooster te gaan leven. In het klooster leert zuster Elvira Maria haar alles over het geloof en het leven als non. Haar dagelijks leven kent een strak ritme van vroeg opstaan, bidden en mediteren. Daarnaast doet ze huishoudelijk werk en is er soms wat tijd voor ontspanning. Maar wel altijd binnen de muren van het klooster. Haar ouders en vriendinnen hadden best moeite met haar besluit. Fieke niet. ‘Ik ben verliefd op Jezus en ik ga mijn liefde achterna,’ zegt ze. ‘Mijn echte vrijheid ligt in Jezus.’

Bron: www.eo.nl/jong

Opvallen door je geloof

Bijbel Jezus zegt tegen zijn leerlingen in het evangelie: ‘Word niet gelijkvormig aan deze wereld.’ Een oproep om als gelovig christen juist ‘anders’ te zijn. Wat houdt dat in?

In je klas zitten waarschijnlijk weinig jongeren die uitgesproken gelovig zijn of die hun hele leven aan het geloof zouden willen wijden. Toch zie je meisjes met een hoofddoek op straat, waardoor iedereen meteen ziet dat ze moslima zijn. Het kan zelfs nog opvallender, zoals bij Oem Imran. Zij gaat volledig gesluierd door het leven. Dat roept veel reacties op in haar omgeving. Mensen vinden het bedreigend, overdreven en ze gaan ervan uit dat zij onderdrukt wordt. Voor Oem Imran heeft haar niqaab te maken met vrijheid. (Zie bron 16.) In de westerse maatschappij is geloven vooral iets voor privé en je bent al heel serieus als je iedere zondag naar de kerk gaat. Maar het kan nog opvallender, zoals

bij Fieke. Zij is kort na de havo ingetreden in een klooster. Ze voelt het als haar roeping om haar hele leven aan God te wijden. (Zie bron 17.)

92 93 94

95 96

Lees bron 16 en 17. Wat vind je van de keuzes van Oem Imran en Fieke? Beiden hebben het over vrijheid. Wat betekent vrijheid voor hen? Wat vind je van de kritiek van Oem Imran dat de gangbare vrijheid maar schijn is? Wat heeft anders-zijn en opvallen met vrijheid te maken? Wat vind je het meest opvallend aan Oem Imran en Fieke?

5·4 Aanpassen of opvallen

9006484892_bw.indb 31

31-07-13 10:33

5·5

Bijzondere mensen

In deze les hebben we het over mensen die door hun bijzondere optreden of eigenzinnige denkbeelden de wereld hebben veranderd.

Elk mens is een beetje bijzonder. Maar de grote figuren uit de wereldgeschiedenis zijn de echt opvallende mensen. Zij hebben de wereld in hun tijd veranderd. Soms hebben ze nog altijd invloed op ons leven nu, soms zonder dat wij dat weten.

Jezus wast de voeten van Petrus. Schilderij van Ford Madox Brown (1821-1893).

Mensenzoon Jezus markeert het begin van een heel nieuw tijdperk. Het is gebruikelijk te tellen in jaren vóór en ná Christus. Jezus was bereid mensen te accepteren, die door iedereen werden ontweken. Want hij wilde zich juist inzetten voor hen die van het rechte spoor waren afgedwaald. Door zijn vijanden werd Jezus ‘vriend van tollenaars en zondaars’ genoemd. (Zie bron 18.) Een tollenaar inde de belasting voor de Romeinse bezetter. Iedereen haatte tollenaars omdat zij zich verrijkten ten koste van anderen. Jezus werd door zijn leerlingen en tijdgenoten al gezien als opvallend en anders. Ze herkenden in hem de redder die al door de profeten was aangekondigd. ‘Mensenzoon’ noemde Jezus zichzelf. En hij wordt zelfs ‘Zoon van God’ genoemd. 97 98

Vind je Jezus een bijzonder iemand? Wat bedoelen mensen als ze hem ‘redder’, ‘Mensenzoon’ of ‘Zoon van God’ noemen?

bron 18 Tollenaars en zondaars Toen Jezus verderging, zag hij bij het tolhuis een man zitten die Matteüs heette, en hij zei tegen hem: ‘Volg mij.’ Hij stond op en volgde hem. Toen hij thuis aanlag voor de maaltijd, kwam er ook een groot aantal tollenaars en zondaars, die samen met hem en zijn leerlingen aan de maaltijd deelnamen. De Joodse leiders zagen dit en zeiden tegen zijn leerlingen: ‘Waarom eet uw meester met tollenaars en zondaars?’ Hij hoorde dit en gaf als antwoord: ‘Gezonde mensen hebben geen dokter nodig, maar zieken wel.’ Bron: Matteüs 9:9-13 NBV

99 Waarom haatte men tollenaars? 100 Welk risico nam Jezus door om te gaan met tollenaars en zondaars? Lees bron 18. 101 Wat willen de Joodse leiders weten? 102 Wat vind jij van het antwoord van Jezus? Wat bedoelt hij ermee? 103 Welke mensen van nu kun je met ‘tollenaars en zondaars’ vergelijken? 104 Artikel schrijven Schrijf een kort betoog of artikel over Jezus die omgaat met tollenaars en zondaars. Geef het standpunt van Jezus helder weer. Probeer het verhaal te vertalen naar onze tijd: wat hebben wij hier en nu aan dit verhaal? Motiveer je mening.

9006484892_bw.indb 32

31-07-13 10:33

Bijzondere mensen Krant Maak bij deze les de reportage, cartoon of ingezonden brief voor de krant. Zie blz. 18.

Iemand heeft eens gezegd ‘Progress was never created by ordinary people.’ In goed Nederlands: ‘Gewone mensen hebben nooit vooruitgang gebracht.’ Nee, juist mensen die anders durven zijn en hun nek willen uitsteken, kunnen verandering en vooruitgang brengen. De grote ﬁguren uit de geschiedenis hebben nieuwe wegen gezocht en ongewone keuzes gemaakt. Zij waren bereid om anders te denken en anders te doen. Soms zelfs tegen wil en dank.

Beroemd schilderij van de jonge Luther, geschilderd door de Duitse schilder Lucas Cranach de oudere (1472-1553).

Maarten Luther ‘Hier sta ik, ik kan niet anders…’ Het is 31 oktober 1517. Een rooms-katholieke monnik slaat met luide hamerslagen een brief met 95 stellingen op de deur van de kerk in Wittenberg. Het zijn hamerslagen die het christendom voorgoed zullen veranderen.

Op deze en de volgende twee bladzijden maken we kennis met bijzondere ﬁguren uit de geschiedenis van het christendom (reformatie), de islamitische mystiek uit de dertiende eeuw (soeﬁ’s) en de recente seculiere geschiedenis.

Stromingen-opdracht 105 Maak een presentatieblad over een van de ﬁguren op de volgende pagina’s of over een andere bijzondere ﬁguur uit de geschiedenis.

De man die dit deed, Maarten Luther, stond kritisch tegenover de rooms-katholieke kerk van zijn tijd. In de kerk waren er allerlei misstanden, die Luther aan de kaak stelde. Macht en geld leken veel belangrijker dan de boodschap van het evangelie. Een van de misstanden was de handel in aﬂaten. Oorspronkelijk was een aﬂaat een document waarop stond hoe je het goed had gemaakt, nadat je een zonde had begaan. Vaak werd de zonde afgekocht met een geldbedrag. Aan het einde van de Middeleeuwen was dit uitgegroeid tot een winstgevende handel. Luther kwam hiertegen in opstand. Hij besloot alles waarmee hij het niet eens was in de kerk op te schrijven en spijkerde zijn brief op de kerkdeur. Hij vond dat de kerkleiders misbruik maakten van hun macht. Omdat de Bijbel alleen beschikbaar was in het Grieks en Latijn, konden ‘gewone’ mensen hem niet zelf lezen. Priesters en bisschoppen konden gelovigen daardoor makkelijk van alles wijsmaken. De leiders van de kerk waren niet blij met Luthers kritiek. Hij moest onderduiken. Op zijn onderduikadres besloot hij de Bijbel in zijn moedertaal, het Duits, te vertalen. Zo kon iedereen de Bijbel zelf lezen en de boodschap van de kerk controleren. De opstand van Maarten Luther was het begin van de reformatie, de hervorming. Hierdoor ontstonden naast de rooms-katholieke kerk nieuwe protestantse kerken.

5·5 Bijzondere mensen

9006484892_bw.indb 33

33 33

31-07-13 10:33

Portret van Rumi in een dichtbundel van zijn hand.

Rumi Ook al leefde hij in de dertiende eeuw, toch heeft hij nu ruim een half miljoen vrienden op Facebook. Zijn naam: Jalal ad-Din Rumi. Deze ﬁlosoof en dichter werd in 1207 geboren in het Perzische Rijk, het huidige Iran. Hij was een

moslimgeleerde, die zich in de loop van zijn leven steeds meer ging bezighouden met de mystiek. Een mysticus probeert volledig en intens met God te leven door te mediteren, te vasten of te studeren. De mystieke stroming in de islam heet soeﬁsme. Elke religie heeft zo’n mystieke stroming, vaak door geheimzinnigheid omgeven. Dat komt vooral omdat er zo moeilijk woorden te vinden zijn voor wat mystici denken, vinden en voelen. In de mystiek gaat het vooral om het ervaren: je één voelen met God. Want al denken we dat we gescheiden zijn van God, de mysticus ervaart God juist heel dichtbij. Van Rumi zijn talloze gedichten en verhalen overgeleverd, die nog altijd veel gelezen worden. Mensen uit Iran, of uit Turkije waar Rumi begraven ligt, kennen zijn gedichten vaak uit het hoofd. Ze worden erdoor geraakt in het hart. Rumi is vooral bekend om zijn verdraagzaamheid. Er wordt verteld dat na zijn dood joden, christenen en moslims met elkaar hebben gebekvecht over de vraag wie hem naar zijn graf mochten dragen. Voor Rumi had ieder mens, iedere cultuur en elke religie zijn waarde. Rumi was ook de stichter van de dansende Derwisjen. Deze mensen draaien zeer snel in het rond, al mediterend, en raken zo in extase. Op dat moment voelen ze zich verenigd met God.

Links: Het Mevlâna museum in Konya, Turkije, waar Rumi begraven ligt in de groene toren. Midden: de ingang naar het mausoleum. Rechts: de dansende Derwishen, de mystieke orde die door Rumi is gesticht.

34 34

9006484892_bw.indb 34

31-07-13 10:33

Het 1,5 ton wegende standbeeld van Alan Turing, gemaakt door Stephen Kettle. Het is gemaakt van een half miljoen stukjes leisteen.

Alan Turing Alan Turing was een oorlogsheld, een briljant wiskundige en de grondlegger van de moderne computerwetenschap. Zijn naam is bij veel mensen onbekend. Toch was hij een van de belangrijkste wetenschappers van de vorige eeuw. Alan Mathison Turing werd geboren in Londen op 23 juni 1912. Al vroeg had hij grote interesse voor wiskunde. Na zijn studie ging hij aan het werk als

onderzoeker in Cambridge. Daar ontwikkelde hij de Turingmachine. Daarmee legde hij de basis voor de techniek van de computers die wij vandaag de dag gebruiken. Een baanbrekende uitvinding die de wereld volkomen zou veranderen. In de Tweede Wereldoorlog speelde Turing een belangrijke rol bij het kraken van de Enigma, de codeermachine die de Duitsers gebruikten voor het versturen van geheime boodschappen. Zo heeft hij de geallieerden enorm geholpen in hun strijd tegen de vijand. In 1945 werd Turing voor zijn verdiensten tijdens de oorlog beloond met de Orde van het Britse Imperium. Turing viel niet alleen op door zijn wiskundig inzicht. Tijdens zijn leven heeft hij er nooit een geheim van gemaakt homoseksueel te zijn. In die tijd was homoseksualiteit in Engeland bij wet verboden. Daarom werd Turing na de oorlog aangeklaagd en veroordeeld. Ook mocht hij zijn werk bij de Britse Geheime Dienst niet meer voortzetten. Voor de buitenwereld leek zijn straf hem niet veel te doen. Maar op 8 juni 1954 vond zijn schoonmaakster Turing dood in zijn huis. Naast zijn lichaam lag een half opgegeten, vergiftigde appel. Volgens de lijkschouwer was het zelfmoord. Pas veel later is zijn naam gezuiverd. In 2009 bood de Engelse premier Gordon Brown zijn excuses aan voor de behandeling van Turing. Het is schokkend dat de man die tijdens de Tweede Wereldoorlog de codes van de Duitsers wist te breken, later als homoseksueel werd vervolgd.

Er wordt beweerd dat het logo van Apple een eerbetoon is aan Alan Turing als grondlegger van de computer. De appel met het hapje eruit zou verwijzen naar zijn dood en de kleuren van het logo lijken op de vlag waarmee homo’s strijden voor gelijke rechten. Maar er zijn meer verklaringen. Zo heeft een van de topmensen van het bedrijf ooit uitgelegd dat het logo verwijst naar het scheppingsverhaal, waarin Eva eet van de boom van de kennis van goed en kwaad. Het logo verwijst dan dus naar de ‘byte of knowledge’, het hapje kennis dat de computer binnen het bereik van mensen heeft gebracht. Er zijn nog meer verklaringen voor dit logo, dat wereldwijd bekend is geworden. Maar de maker van het logo – Rob Janoff – noemt in een interview al die verklaringen onzin. Hij heeft het hapje uit de appel gehaald om te laten zien dat het een appel is en geen kers.

9006484892_bw.indb 35

5·5 Bijzondere mensen

31-07-13 10:33

5·6

Werelden van verschil

In deze les ontdekken we de verschillende werelden waarin mensen van verschillende levensbeschouwelijke stromingen leven.

Wij leven allemaal op één planeet, maar eigenlijk leeft ieder mens ook in een eigen wereld. Die wereld wordt bepaald door wat je denkt en doet, door wat je gewend bent en daardoor gewoon vindt. Voor iedereen zijn dat weer andere dingen. Dus leef je als mensen vaak in heel verschillende werelden.

Een andere kijk De polonaise lopen tijdens een feestje, beschuit met muisjes bij de geboorte van een baby of een verjaardagskalender op de wc – de meeste Nederlanders kijken daar niet vreemd van op. Maar een buitenlander zal zich over deze typische gewoontes waarschijnlijk zeer verbazen. Soms kan het verrassend zijn om te ontdekken hoe iemand uit een andere cultuur tegen jouw manier van leven aankijkt. Je

ontdekt dat de dingen die voor jou heel gewoon zijn, voor een ander niet vanzelfsprekend zijn. En andersom verbaas jij je waarschijnlijk net zo, als je kennis maakt met een andere cultuur. Nilgün Yerli verhuisde op haar tiende vanuit Turkije naar Nederland. In columns schreef ze over haar kennismaking met de Nederlandse leefstijl. (Zie bron 19.)

9006484892_bw.indb 36

31-07-13 10:33

bron 19

Maatschappij Als je Nederlander wilt worden moet je een inburgeringscursus volgen. Je leert dan de bijzonderheden van het dagelijks leven in Nederland. Wat moet een nieuwe Nederlander minimaal weten om toegelaten te worden?

Gastenpantoffels Een van de eerste dingen die mijn moeder zo raar vond aan Nederlanders, was dat ze met schoenen aan het huis binnengaan. Ze kon dat niet begrijpen. Ze vond Nederlanders zo schoon… Toen wij voor het eerst bij onze buren waren uitgenodigd, stonden we demonstratief met z’n allen voor de deur onze schoenen uit te doen. De buren waren verontwaardigd en riepen: ‘Nee, nee, dat hoeft niet.’ We deden het toch. In Turkije hebben alle huizen gastenpantoffels, bijna in alle standaardmaten. Maar hier niet. Logisch, je hoeft je schoenen ook niet uit te doen. Onze buren hadden geen gastenpantoffels, dus daar zaten we met z’n allen op onze sokken. Je voelt je wel meteen thuis op deze manier, moet ik zeggen. Uit: Nilgün Yerli, ‘Turkse Troel’.

106 Ken jij mensen die de Nederlandse manier van leven raar vinden? 107 Met welke typische Nederlandse gewoontes krijgt iemand te maken die vanuit een ander land hier komt wonen? 108 Wat vind jij vreemd aan de leefstijl van mensen die in Nederland zijn komen wonen? 109 Welke typische gewoontes zijn er bij jou thuis? 110 Heb jij wel eens bij anderen thuis of in andere landen gebruiken gezien die jij raar vond? Lees bron 19. 111 Waarom kon de moeder van Nilgün niet begrijpen dat Nederlanders hun schoenen aanhouden in huis? 112 Er zijn ook wel Nederlanders die hun schoenen in huis uitdoen. Waarom? 113 Hebben jullie gastenpantoffels thuis?

Eén wereld, veel werelden Iedereen heeft zo zijn eigen gewoontes en leeft op zijn eigen manier. Die leefstijl hangt samen met je levensbeschouwing, want daaraan ontleen je je waarden en normen. Veel van jouw keuzes hebben te maken met jouw kijk op het leven, al is het soms onbewust. Iedereen leeft dus in zijn eigen wereld, waarin werk of school, hobby’s en sport, familie en vrienden een plaats hebben. En die wereld deel je met mensen die ongeveer eenzelfde kijk op het leven hebben. Samen onderscheid je je van anderen, die anders tegen het leven aankijken. Zo zijn er dus veel werelden die naast elkaar bestaan. Leefwerelden van christenen en moslims, bijvoorbeeld. Door hun verschillende manier van geloven zijn hun werelden anders. Maar ze geloven wel allebei in God. De wereld van een humanist is weer anders, want daarin komt geen God voor. En de wereld van een a-godsdienstige is nog weer anders, omdat die weer heel andere dingen belangrijk vindt. Veel verschillende werelden… En toch leven we uiteindelijk allemaal in één en dezelfde wereld. Lees de informatie op blz. 34 en 35. 114 Vind je dat Halima, Mattijs, Bas en Max hun eigen wereld goed onder woorden brengen? 115 In welke persoon herken je jezelf het meest en welke persoon vind je het meest ‘anders’?

Stromingen-opdrachten 116 Tussen een christen en een moslim zijn duidelijke verschillen. Ook tussen een humanist en een a-godsdienstige. Maar er zijn ook overeenkomsten. Maak in een strip een overeenkomst of verschil duidelijk. 117 Kies één van de personen uit en schrijf hem of haar een korte brief of e-mail als reactie. Je kunt daarin ook kritische vragen stellen of erin vermelden wat je mist in zijn of haar verhaal.

5·6 Werelden van verschil

9006484892_bw.indb 37

31-07-13 10:33

Halima is… moslima ‘In Nederland is het niet makkelijk om moslima te zijn. Ik heb altijd het gevoel dat ik me moet bewijzen. Voor mij is de islam een levenswijze. Het gaat om het toepassen van het geloof en niet alleen om gebedjes opdreunen en

Mattijs is… christen ‘Christen-zijn betekent voor mij dat ik probeer het voorbeeld van Jezus te volgen. Met anderen omgaan zoals hij dat deed. Daar draait het om voor mij. Christen-zijn betekent niet dat ik mij aan

braaf de regeltjes volgen. Op mijn negentiende ben ik een hoofddoek gaan dragen. Ik was toen hard op zoek naar mezelf. Ik wilde meer doen voor mijn geloof. Via mijn hoofddoek wilde ik dat ook aan de wereld laten zien. In mijn familie was ik een van de eerste meisjes die vrijwillig een hoofddoek ging dragen. Mijn vader was trots op me, maar zei wel: ‘Dit is geen spelletje, dus denk er goed over na en zorg dat je er altijd voor honderd procent achter kunt staan!’ Daarnaast gaf hij me mee dat de hoofddoek zonder het gebed niet veel waarde heeft. Wij moslims bidden vijf keer per dag. In het begin vond ik dat erg moeilijk. Ik zag erg op tegen de rituele wassing die je voor het gebed moet doen. Nu vind ik het ﬁjn om te bidden, dan ik kan even met Allah praten en hem om raad vragen. In de islam heb je ‘nya’: je ‘intentie’. Dat is de bedoeling waarmee je de dingen doet. Die zit in je hart en niemand kan die zien, alleen God. Niet de straffende God die ik uit mijn middelbareschooltijd ken, maar de barmhartige God, die altijd bij me is en me helpt als ik het moeilijk heb.‘

allerlei regeltjes moet houden. Op school moet ik dat best vaak uitleggen. Klasgenoten vragen dan of ik echt elke zondag naar de kerk moet of dat ik echt eerst moet trouwen voordat ik met iemand naar bed mag. Maar voor mij draait het niet om die dingen. Ik vind het belangrijker om mij bezig te houden met wat ik wél moet doen. Mijn geloof draait om Jezus. Hij geeft mij de opdracht om van God en van mijn naasten te houden zoals ik van mezelf houd. Dat probeer ik dus: goed zijn voor anderen, ook ver weg. En ja, daarnaast ga ik op zondag naar de kerk en bid ik voor mijn eten. Zondag is voor ons een speciale dag. Na de kerk gaan we naar huis en eten we met elkaar. Ook gaan we dan vaak op bezoek bij familie. Soms leest mijn vader na het avondeten een stuk voor uit de Bijbel. Op vrijdagavond ga ik naar de jongerenclub. Daar komen ook andere jongeren van de kerk. We lezen uit de Bijbel maar doen ook vaak gewoon leuke dingen. Ik geloof dat God mij wil helpen om goed te leven, maar ik ben zelf verantwoordelijk voor het maken van de goede keuzes.’

9006484892_bw.indb 38

31-07-13 10:33

Bas is… humanist ‘Humanist-zijn betekent voor mij dat ik zelf vorm geef aan mijn leven. Er is geen God die het leven zinvol maakt en dus moet ik zelf zin aan het leven geven. Als humanist volg je niet zomaar klakkeloos regels en geboden op.

Max is… a-godsdienstig ‘Eigenlijk heb ik helemaal geen zin om na te denken over het leven of om daarover te praten. Het wordt al gauw wat slap gezeur, vind ik. Ik weet niet of er een God is. Ik houd me daar

9006484892_bw.indb 39

Je denkt goed na of een regel goed voor je is of niet. Waardigheid en wijsheid ontwikkel je in jezelf en dat doe je door goed na te denken over wat een goed leven is. In humanistisch vormingsonderwijs heb ik geleerd om mijn mening en mijn eigen ideeën goed onder woorden te brengen. Maar ik heb net zo goed geleerd te luisteren naar wat anderen belangrijk vinden. Als humanist laat ik mij inspireren door ﬁlms zoals ‘Intouchables’ of ‘As it is in Heaven’ en ook door goede boeken. Maar ik laat me niet zomaar iets wijs maken. Zo geloof ik niet dat God de wereld en de mens geschapen heeft, maar dat God bedacht is door mensen. Ik vind eerlijk-zijn en respect hebben voor iedereen het allerbelangrijkste wat er is. Humanisme houdt voor mij in: het streven naar menslievendheid. Dat betekent samen werken aan een humane, menselijke samenleving waarin iedereen gelijkwaardig is. Niemand mag gepest of buitengesloten worden omdat hij bijvoorbeeld toevallig roodharig, gehandicapt, moslim of homo is.’

gewoon niet zo mee bezig. Mensen die geloven, weten dat allemaal zo precies. Dan denk ik: hoe kun je dat nou allemaal weten? Ik vind het prima dat andere mensen geloven, hoor, maar ik kan me er niks bij voorstellen. Ik merk nooit wat van God, dus… Vroeger ging ik wel naar de kerk, omdat dat moest. Ik heb ook op een christelijke school gezeten, maar het heeft me nooit zo geboeid. Natuurlijk vind ik dat je eerlijk moet zijn, dat je respect moet hebben voor elkaar en dat je er geen puinhoop van moet maken. Maar daar hoef je toch niet gelovig voor te zijn? Dat spreekt gewoon vanzelf. Als iedereen normaal doet tegen elkaar, dan hoeven er toch helemaal geen ruzies of oorlogen te zijn? Wat belangrijk is in mijn leven? Nou, mijn vrienden, sporten, een goede opleiding volgen en genieten van alle leuke dingen. Mijn vriendin en mijn familie zijn ook belangrijk voor me, maar daar hoef je toch niet over te praten? Laten we gezellig een biertje drinken, dat is veel leuker dan nadenken over dit soort dingen.’

5·6 Werelden van verschil

39 39

31-07-13 10:33

Orthodoxe joden bereiden zich voor op het loofhuttenfeest. Ze zijn hier op zoek naar de beste citroen en de mooiste palmtak.

Verschillen binnen stromingen Wereldwijd leven miljoenen mensen volgens de regels van jodendom, christendom, islam en humanisme. En natuurlijk zijn er grote verschillen tussen deze stromingen. Nu lijkt het misschien alsof alle christenen op dezelfde manier geloven en leven. Of dat alle moslims hetzelfde zijn. Toch is dat helemaal niet zo. ‘De’ moslim of ‘de’ christen bestaat niet. Ook binnen de verschillende levensbeschouwelijke stromingen zijn er grote verschillen. Vaak hebben deze geleid tot conﬂicten en afsplitsingen. Zo zijn er binnen de grote stromingen weer nieuwe substromingen ontstaan. Binnen het jodendom bestaat een orthodoxe stroming die vasthoudt aan de eeuwenoude tradities. Orthodoxe joodse mannen herken je direct aan hun lange zwarte jassen en hoeden. Daarnaast heb je een liberale, meer vrije stroming. Er zijn rooms-katholieke, oosters-orthodoxe en protestantse christenen. De protestantse stroming bestaat uit heel veel verschillende kerken. Binnen de islam zijn er kort na het leven van de profeet Mohammed twee grote stromingen ontstaan vanwege een ruzie over de opvolging van de profeet. Zelfs binnen het humanisme zijn er verschillen. En onder a-godsdienstigen is er natuurlijk zo veel verschil, dat je eigenlijk niet eens goed van een stroming kunt spreken. Daarvoor zijn alle a-godsdienstigen veel te divers.

Tussen én binnen levensbeschouwelijke stromingen zijn er dus grote verschillen van inzicht en leefstijl. Vaak vindt iedereen van zichzelf dat hij de beste levensbeschouwing heeft. En vaak ook de enig juiste levensbeschouwing! ‘De anderen’ hebben het dan natuurlijk altijd bij het verkeerde eind. Dat heeft in de loop der eeuwen vaak tot ruzies en oorlogen geleid. Terwijl juist iedereen zich zou moeten inzetten voor die ene wereld om daar iets goed van te maken. 118 Hoe komt het dat er binnen een groep altijd weer verschillen ontstaan? 119 Heeft iemand het automatisch bij het verkeerde eind als zijn geloof of levensvisie anders is dan die van jou? 120 Geloof je dat alle mensen samen iets goeds van de wereld kunnen maken?

Stromingen-opdrachten 121 Tekenen Lees de informatie op de volgende bladzijden. Teken een boom. De hoofdstromingen van christendom, islam en humanisme vormen drie hoofdtakken aan de stam. De diverse splitsingen zijn de zijtakken. Geef in je tekening ook andere stromingen die je kent een plek. Houd rekening met de verschillende jaartallen en zorg ervoor dat de splitsingen ten opzichte van elkaar in grote lijnen kloppen.

9006484892_bw.indb 40

31-07-13 10:34

Het grote schisma en de reformatie In het jaar 1054 vond er binnen het christendom het ‘grote schisma’ plaats. (Schisma is het Griekse woord voor ‘scheur’.) Er was onenigheid ontstaan over het hoogste kerkelijke gezag. Dit

Machtsstrijd tussen kaliefen Zo’n dertig jaar na de dood van Mohammed in 632 ontstonden er twee hoofdstromingen in de islam. De splitsing werd veroorzaakt door een

9006484892_bw.indb 41

heeft geleid tot het ontstaan van twee aparte stromingen: de oosters-orthodoxe kerk en de roomskatholieke kerk. De oosters-orthodoxe kerk verwierp de aanspraak van de bisschop van Rome om de hoogste kerkelijke leider te zijn. Oosters-orthodoxe kerken vind je in Rusland, Griekenland en de Balkanlanden. Eeuwen later begon met het optreden van Maarten Luther in 1517 de reformatie. In die tijd ontstond het protestantse christendom. Opvallend is dat de roomskatholieke kerk nog altijd één wereldwijde organisatie is onder leiding van de paus in Rome, terwijl het oostersorthodoxe en het protestantse christendom beide weer bestaan uit diverse kleinere stromingen. Het protestantse christendom in Nederland kent hervormden, gereformeerden, evangelischen, baptisten, lutheranen, doopsgezinden, remonstranten, etc. In Nederland hebben zich in 2004 een aantal protestantse kerken verenigd tot de Protestantse Kerk in Nederland. Dit is de grootste kerk binnen de protestantse stroming in Nederland.

machtstrijd over de opvolging van de profeet. De ene partij vond dat Ali, de neef en schoonzoon van Mohammed, kalief moest worden en de moslims moest leiden. De kalief is de plaatsvervanger van Mohammed. Anderen waren echter tegen Ali. Uiteindelijk werd hij vermoord in 661. Hij heeft nog altijd volgelingen. Zij worden sjiieten genoemd, dat betekent letterlijk: volgelingen van Ali. De andere, veel grotere stroming, wordt gevormd door de soennieten. Soenna betekent: traditie. Bedoeld wordt de traditie waarin de profeet Mohammed geleefd heeft. Hoe Mohammed heeft geleefd, is te lezen in de hadith. Er zijn nog andere stromingen binnen de islam: er zijn alevieten, druzen en soeﬁ’s. Vaak zijn de verschillende stromingen sterk aan een plaats gebonden. Sjiieten leven vooral in Iran, alevieten in Turkije en druzen in Syrië en Libanon. De meeste moslims die in West-Europa leven, zijn soennieten.

5·6 Werelden van verschil

41 41

31-07-13 10:34

Schilderij ‘Ubuntu’, wilmaveen.nl

Verschillende humanisten Ook binnen het humanisme bestaan verschillende substromingen.

De eerste stroming is die van het anti-godsdienstig humanisme. Deze humanisten vinden het geloof in een hogere macht bijgeloof en een aantasting van de eigen verantwoordelijkheid. Daarnaast zijn er de religieus-humanisten, die een niet-godsdienstig alternatief willen bieden voor de godsdiensten. Zij bieden niet-godsdienstige rituelen aan, zoals de humanistische uitvaartbegeleiding, waarbij niet een dominee of een pastoor maar een humanistisch raadsman of raadsvrouw de begrafenis of crematie leidt. Tenslotte zijn er de pluriformen. Deze groep ziet de mogelijkheid om met andere opvattingen kennis te maken als een verrijking: je kunt altijd wat van anderen opsteken, ook als je het niet met ze eens bent. Het Nederlandse humanisme hoort in hoofdzaak tot deze laatste groep.

Compassie Omdat de verschillen tussen en binnen de grote stromingen vaak uitvergroot worden, vormen die een aanleiding voor conﬂicten. En dat heeft in de loop der eeuwen tot veel ellende geleid. Om een brug te slaan tussen de verschillende religies schreef Karen Armstrong samen met religieuze leiders van het

jodendom, christendom en de islam het Handvest voor Compassie. Compassie betekent dat je meevoelt met anderen, ook al ben je het niet met ze eens. Deze boodschap van compassie grijpt terug op de Gulden Regel die in alle grote religies en levensbeschouwingen is te vinden: ‘Behandel anderen, zoals je zelf behandeld wilt worden.’ Die regel kan ertoe leiden dat zelfs vijanden elkaar begrijpen en recht doen. (Zie bron 20.) Wanneer je stopt met jezelf als middelpunt van de wereld te zien en de ander daarvoor in de plaats stelt, kom je dichter bij God, stelt Armstrong. Ze vindt dat in onze tijd religie als het ware wordt gegijzeld door terroristen en ﬁjnslijpers, door mensen die alleen maar oordelen over anderen. Volgens Armstrong hebben deze mensen niets van de werkelijke boodschap begrepen. Want met compassie oordeel je niet, maar voel je mee met de ander. En dan niet alleen met je eigen vrienden en familie, maar juist ook met vreemden en mensen die anders zijn. Want allemaal zijn we door God geschapen. Als ieder mens volgens de

9006484892_bw.indb 42

31-07-13 10:34

bron 20

Karen Armstrong, de Britse initiatiefneemster van het ‘Handvest voor Compassie’ dat de wereldvrede tot doel heeft.

Gulden Regel van zijn eigen religie en dus ook met compassie voor andersdenkenden zou leven, dan zou de wereld er een stuk mooier uitzien. 122 Hoe komt het dat er conﬂicten ontstaan tussen mensen van verschillende religies of levensbeschouwingen? 123 Kan de gezamenlijke Gulden Regel leiden tot onderling begrip en compassie? 124 Wanneer zien mensen zichzelf als het middelpunt van de wereld?

Krant Maak bij deze les de column(s) voor de Anders dan anderen Krant. Zie blz. 18.

Trojaanse oorlog In zijn klassieke werk de ‘Ilias’ vertelt Homerus over de Trojaanse oorlog. De held Achilles is een van de hoofdrolspelers. Zijn hartsvriend Patroklos wordt op een gegeven moment gedood door Hector. Achilles is buiten zichzelf van verdriet en woede. Hij vermoordt Hector. En om nóg meer wraak te nemen verminkt hij het lijk. Bovendien weigert hij om het lichaam af te staan aan de familie: Hector kan niet begraven worden. Het leven van Priamus, de vader van Hector, is verwoest door de dood van zijn zoon. Hij wil Hector begraven, zodat zijn lichaam rust heeft en zijn ziel naar het dodenrijk kan gaan. Op een avond gaat hij het legerkamp van de vijand binnen en zoekt hij Achilles op. Priamus huilt om zijn zoon. En Achilles, die dat ziet, denkt aan zijn eigen vader die al overleden is. Hij moet daardoor ook huilen. Zo huilen ze samen om de doden. Achilles voelt zich daardoor zo verbonden met Priamus, dat hij besluit hem het lichaam mee te geven. Op deze manier zijn ze beiden in staat om boven alle verschrikkingen uit te stijgen en weer mens te worden. Priamus neemt het lichaam van zijn zoon mee, om het volgens de gebruiken te begraven.

Lees bron 20. 125 Op welk moment in het verhaal is er sprake van compassie? 126 Analyseren Ga via Perspectief-online naar de webcommunity geloveninnederland.nl. Bekijk de nieuwkomersgids en geef aan op welke manier deze te maken heeft met compassie.

5·6 Werelden van verschil

9006484892_bw.indb 43

31-07-13 10:34

5·7

Samen leven

In deze les staan we stil bij wat ons bindt, wat de onderlinge band versterkt en wat het samenleven mogelijk maakt.

Ondanks alles wat bij andere mensen anders is, moeten we toch met elkaar samenleven. Daarbij gelden rechten en plichten voor iedereen. Soms botsen die en is het lastig de grenzen te bepalen van wat kan en mag. Samenleven is een droom die alleen werkelijkheid wordt als je elkaar de ruimte geeft.

Bij teamsporten hebben alle leden van het team elkaar hard nodig, hoe verschillend ze ook zijn.

Eén team

Integratie

De een slaat een kruisje aan het begin van de wedstrijd. De ander trekt altijd eerst zijn linkersok aan omdat dit geluk brengt. Weer een ander doet mee aan de ramadan en is daarom extra vroeg opgestaan om voor zonsopkomst toch wat te kunnen eten. Een sportteam bestaat uit verschillende spelers. Allemaal hebben ze hun eigen rituelen en gebruiken. Toch vormen ze samen één team met één doel: winnen! Ook op school, op straat en thuis leef je samen met mensen die anders zijn dan jijzelf. Meestal gaat dat best goed. Maar met ruim 16 miljoen Nederlanders in een klein landje krijg je wel te maken met de gewoontes van anderen. En die zijn soms heel anders dan jij gewend bent. In de klas, in een sportteam of in een gezin leer je met deze verschillen omgaan.

In Nederland hebben altijd al mensen uit verschillende culturen samengeleefd. Dan kunnen de verschillende gewoontes en gebruiken natuurlijk wel eens botsen. Dat was al zo in de zestiende en zeventiende eeuw. Toen kwamen er joden uit Spanje en Portugal en protestanten uit Frankrijk naar Nederland. Nu zijn er moslims uit Marokko en Turkije, christenen uit Iran en hindoes uit Suriname bij gekomen. En dat is niet eens alles. De variatie is nog veel groter.

127 Kan dat volgens jou: een team vormen met verschillende mensen uit verschillende culturen? 128 Wat is daar dan voor nodig?

‘Buitenlanders’ die in Nederland willen komen wonen, moeten een inburgeringscursus volgen. Het idee is dat je de taal moet spreken om hier te kunnen aarden. Ook moet je goed op de hoogte zijn van de belangrijkste gebruiken. Je moet de normen en waarden kennen die hier gelden. Aan de ene kant moeten nieuwkomers zich dus aanpassen. Bijvoorbeeld: een Engelsman kan hier niet links blijven rijden. Dan gaat het fout. Aan de andere kant moeten die nieuwkomers ook hun eigen leven kunnen leiden. Niet iedereen hoeft bloemkool met een saucijsje te eten. Eeuwenlang heeft Nederland de naam gehad een tolerant land te zijn. Iedereen was welkom om hier een nieuw leven op te bouwen. Tolerantie klinkt positief. Integratie gaat verder. Dan gaat het erom anderen te accepteren en te waarderen. Integratie is nooit ‘klaar’. Je moet er aan blijven werken. Pas als je dat doet, wordt er in een samenleving echt samen geleefd. 129 Wat is volgens jou nodig om goed met elkaar samen te leven? 130 Wat is het verschil tussen anderen tolereren, accepteren en waarderen?

9006484892_bw.indb 44

31-07-13 10:34

Rechten en plichten

Het eerste artikel van de Nederlandse grondwet op het gebouw van ‘Art. 1 Midden Nederland, antidiscriminatie bureau’ in Utrecht.

131 Stellingen Bespreek in een lagerhuis-debat de volgende stellingen: a. Aanpassen betekent altijd dat de ‘liefde’ van twee kanten moet komen. b. Nederlanders zouden ook een cursus moeten volgen om ‘buitenlanders’ te accepteren. c. Als je ergens gastvrij wordt ontvangen is dat geen recht maar een gunst. 132 Cijfer geven Bekijk de foto hiernaast. Geef een cijfer van 1 tot 10 voor de uitvoering van deze regel in het dagelijks leven. Leg uit waarom je dit cijfer geeft.

In Nederland zijn de rechten en plichten voor alle inwoners in de grondwet vastgelegd. Iedereen in de samenleving moet zich daaraan houden. Deze grondrechten zorgen ervoor dat iedereen zich veilig kan voelen. Het bekendste recht is artikel 1: het recht op gelijke behandeling. Discriminatie op grond van godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook is verboden. Ook het recht op vrijheid van godsdienst en het recht op vrijheid van meningsuiting vinden veel mensen belangrijk. Deze grondrechten zijn tegelijk ook verplichtingen. Als je recht hebt op gelijke behandeling, betekent dat ook dat je de vrijheid van een ander moet respecteren. Vrijheid van godsdienst betekent, dat een ander zijn eigen geloof mag hebben. En de vrijheid van meningsuiting betekent, dat je een ander nooit de mond mag snoeren. Zo zijn onze grondrechten tegelijk grondplichten tegenover anderen. 133 Waarom zou het onveilig zijn als er geen grondrechten waren? 134 Wat is volgens jou het belangrijkste grondrecht? 135 Leg uit waarom gelijke behandeling, vrijheid van godsdienst en vrijheid van meningsuiting niet alleen rechten, maar ook plichten zijn.

Botsende grondrechten Veel Nederlanders vinden de ‘vrijheid van meningsuiting’ een erg belangrijk recht. Je hoeft aan niemand toestemming te vragen om je mening te uiten. Ook als een ander het niet met jou eens is. Toch zijn er grenzen aan deze vrijheid. In de grondwet staat dat je recht op vrijheid van meningsuiting en vrijheid van godsdienst hebt ‘behoudens ieders verantwoordelijkheid volgens de wet’. Dit betekent dat je altijd binnen de grenzen van de wet moet blijven. Het lastige is: soms botsen grondrechten met elkaar. Bijvoorbeeld de ‘vrijheid van meningsuiting’ en het ‘verbod op discriminatie’. Je mag toch zeggen wat je wilt? Ja, maar iemand bewust discrimineren mag

5·7 Samen leven

9006484892_bw.indb 45

31-07-13 10:34

Maatschappij Elk jaar wordt op tal van scholen de ‘Dag van respect’ georganiseerd. Aan iedere beschaafde samenleving ligt ‘respect’ ten grondslag. Respect voor jezelf, voor elkaar en de wereld waarin wij leven. Is er in de klas en op school genoeg respect voor elkaar? Wat kun je doen om hieraan met elkaar te werken?

niet. Mag je in zo’n geval dan toch niet zeggen wat je wilt? Ook de godsdienstvrijheid kan botsen met andere rechten, bijvoorbeeld met het recht op gelijke behandeling. Er ontstond bijvoorbeeld een stevige rel toen een pastoor homoseksuelen niet toeliet tot de eucharistie. Sommige andere kerken waren het daar helemaal niet mee eens. En ook de homoseksuelen zelf kwamen natuurlijk op voor hun belangen. Volgens de godsdienstvrijheid mag een pastoor vinden dat homoseksuelen niet thuishoren in de kerk. Maar homo’s hebben het recht net zo behandeld te worden als andere gelovigen. En er mag niet gediscrimineerd worden op grond van seksuele geaardheid of op grond van iemands geloof. Hoe moet je daar nog uitkomen? Meestal worden dit soort zaken door de rechter beslist. Hij weegt af welk recht in een bepaald geval het zwaarst weegt. 136 Welke grondrechten botsen in het voorbeeld van de pastoor die homoseksuelen niet in zijn kerk wilde toelaten? 137 Is er een grens aan de vrijheid van meningsuiting?

138 Stellingen Bespreek de volgende stellingen met elkaar: a Vrijheid van meningsuiting geldt altijd. b Als je een grap maakt over iets wat voor een ander belangrijk is, dan toon je geen respect. c Het recht op de vrijheid van meningsuiting is minder belangrijk dan het recht op gelijke behandeling. d De grens van de vrijheid van meningsuiting is bereikt als mensen elkaar bewust beledigen en haat zaaien. e De regering moet optreden als iemand misbruik maakt van de vrijheid van meningsuiting.

De droom van Martin Luther King In de samenleving van de Verenigde Staten was er halverwege de vorige eeuw veel ongelijkheid. De slavernij was wel afgeschaft, maar zwarte mensen werden door de rassenwetten niet menswaardig behandeld. Van een samenleving van blanken en zwarten was geen sprake. Mensen met een donkere huidskleur hadden bijvoorbeeld geen recht op een zitplaats in de bus; ze moesten opstaan voor blanken als het te vol werd. Zo waren er veel meer regels waardoor blanken werden bevoordeeld en zwarten werden benadeeld. Er was dus geen sprake van een gelijke behandeling of een verbod op discriminatie zoals in Artikel 1 van onze Grondwet. Martin Luther King heeft gestreden voor gelijke rechten van blanken en zwarten in Amerika. Hij was tegen discriminatie en onderdrukking, maar heeft nooit geweld gebruikt. Vooral zijn vlammende toespraken hadden een enorme uitwerking op mensen. Uiteindelijk heeft King die strijd wel met de dood moeten bekopen. Op 4 april 1968 is hij vermoord. De meest indrukwekkende toespraak van King was: ‘I have a dream’. Hij hield die toespraak tijdens een grote mars naar Washington in 1963. (Zie bron 21.) Toen Barack Obama in januari 2009 werd beëdigd als eerste zwarte president van de VS, zagen velen dit als een vervulling van de droom van King.

9006484892_bw.indb 46

31-07-13 10:34

Bijbel Martin Luther King baseerde zijn toespraken op profetische teksten uit het bijbelboek Jesaja. Welke overeenkomst is er tussen het visioen van Jesaja en de droom van King?

Dominee Martin Luther King tijdens

139 Wat heeft de strijd van M.L. King te maken met de grondrechten in onze grondwet? 140 Welke voorbeelden ken je van ongelijke behandeling van mensen in onze tijd? 141 Wat heeft volgens jou de strijd tegen de rassenwetten in Amerika te maken met integratie, respect en compassie? Lees bron 21. 142 Heeft King gelijk als hij zegt dat alle mensen gelijk geschapen zijn? Leg je antwoord uit. 143 Wat heeft het leven van King met het thema ‘Anders’ te maken? 144 Is de droom van King werkelijkheid geworden? Leg je antwoord uit. 145 Portfolio Maak een presentatieblad over de ﬁlm ‘The Help’ naar de gelijknamige roman van Kathleen Stockett. Laat in je werk duidelijk zien wat de ﬁlm te maken heeft met de strijd van Martin Luther King. Kijk voor meer informatie op www.perspectief-online.nl.

bron 21 ‘I have a dream…’ ‘Ik heb een droom… Dat dit volk op een dag op zal staan en zal begrijpen wat wij vanzelfsprekend vinden: dat alle mensen gelijk geschapen zijn! Ik heb een droom… Dat eens op de rode heuvels van Georgia de zoons van vroegere slaven en de zoons van vroegere slaveneigenaren als broeders aan één tafel zullen zitten. Ik heb een droom… Dat eens zelfs de staat Mississipi, een staat die nu wordt verstikt door de hevigste onderdrukking, zal worden herschapen in een oase van vrijheid en recht. Ik heb een droom… Dat mijn vier kleine kinderen eens zullen leven te midden van een volk dat hen niet zal beoordelen naar de kleur van hun huid, maar naar de inhoud van hun karakter.’ Uit: Coretta King, Mijn leven met Martin Luther King

zijn wereldberoemde toespraak in 1963.

5·7 Samen leven

9006484892_bw.indb 47

31-07-13 10:34

bron 22 Strange fruit Southern trees bear strange fruit, Blood on the leaves and blood at the root, Black bodies swinging in the southern breeze, Strange fruit hanging from the poplar trees. Pastoral scene of the gallant south, The bulging eyes and the twisted mouth, Scent of magnolias, sweet and fresh, Then the sudden smell of burning ﬂesh. Here is fruit for the crowds to pluck, For the rain to gather, for the wind to suck, For the sun to rot, for the trees to drop, Here is a strange and bitter crop. ‘Strange Fruit’ as written by Dwayne P. Wiggins, Maurice Pearl, Lewis Allan Lyrics © Warner/Chappell Music, Inc., EMI Music Publishing. Beroemde vertolking door Billy Holiday (foto).

‘Wij’ en ‘zij’ Op een goede manier met elkaar samenleven, elkaars verschillen respecteren, anderen niet buitensluiten – het klinkt allemaal vanzelfsprekend. Maar in de praktijk blijkt het erg moeilijk te zijn. Dat laat de geschiedenis keer op keer zien. Mensen vinden ‘anders’ vaak bedreigend. Of eng. Ze zijn bang dat hun eigen identiteit in het gedrang komt als er te veel ‘anderen’ om hen heen zijn. Soms worden bepaalde groepen tot ‘vijand’ uitgeroepen om de samenhang in de eigen groep te versterken. En dat kan gruwelijk uit de hand lopen, zoals in nazi-Duitsland in de jaren 30 en 40 van de vorige eeuw. Ook de oproep van Martin Luther King moet je begrijpen in die samenhang. Daar zijn eeuwen van onderdrukking, uitbuiting en uitsluiting aan voorafgegaan, beginnend met de slavernij. Het denken in termen van ‘wij’ en ‘zij’ kan afschuwelijke gevolgen hebben. Het ergste is het wanneer ‘zij’ niet meer als mensen worden gezien. In het zuiden van de Verenigde Staten, waar de rassenproblematiek het schrijnendst was in de tijd van Martin Luther King, leidde dat tot lynchpartijen. Er werd

op zwarten gejaagd, alsof het beesten waren. Op een bepaalde manier doen deze lynchpartijen denken aan de pogroms op joden, die in Europa plaatsvonden. In de jaren 30 van de vorige eeuw werd een gedicht geschreven over zo’n lynchpartij in de VS. De tekst is van een joodse man – en dat zal niet toevallig zijn. Het vertelt over ‘vreemd fruit’ dat aan de bomen hangt. (Zie bron 22.) Ook al is het 80 jaar geleden dat dit gedicht geschreven werd, het is helaas nog steeds actueel. Nog altijd wordt er een onderscheid gemaakt tussen ‘wij’ en ‘zij’, waarbij je voor ‘zij’ kunt invullen: moslims, homo’s, joden of zwarten. En nog altijd gebeurt het dat dat anders-zijn leidt tot een lynchpartij. Lees bron 22. 146 Waarom is het niet toevallig dat dit gedicht geschreven is door een jood? 147 Komen lynchpartijen nu nog voor? 148 Wat wordt er bedoeld met het ‘vreemde fruit’ dat in de bomen hangt? 149 De laatste zin is ‘a strange and bitter crop’. Wat wordt daarmee bedoeld? 150 Versterken wij-gevoel Een school kun je zien als een samenleving in het klein. Er komen allerlei verschillende mensen dagelijks bij elkaar. Mensen met verschillende ideeën, een verschillend uiterlijk, verschillende voorkeuren. Toch vorm je met elkaar een gemeenschap: deze ene, speciale school. En hoe sterker het ‘wij-gevoel’ is, hoe minder belangrijk de verschillen worden. Want dan ben je  vooral trots op wat je samenbindt. Maak in groepjes van vier leerlingen een actieplan om het ‘wij-gevoel’ van de school te versterken en kies uit de volgende mogelijkheden: a. Ontwerp een poster waarop je laat zien waarom het ﬁjn is om op deze school te zitten en waarop je anderen oproept om bij te dragen aan het ‘wij-gevoel’. b. Maak een schoollied waarin je de positieve kanten van je school bezingt. c. Bedenk een speciale actie of een evenement om het ‘wij-gevoel’ van de school te vergroten.

9006484892_bw.indb 48

31-07-13 10:34

Elk jaar is er een actiedag van NLdoet.

Samen leven kan

Duizenden vrijwilli-

Je merkt het als het Nederlands voetbalelftal speelt. Het is stil op straat tijdens de wedstrijd. De spanning is voelbaar in de oranje gekleurde huizen. En als ‘we’ gewonnen hebben ontstaat er een waar volksfeest. Ineens staan wij allemaal achter Oranje. Op zo’n moment vallen alle verschillen even weg. Een voetbalwedstrijd of een andere grote gebeurtenis verbindt de mensen in de samenleving met elkaar. Toch blijven de onderlinge verschillen bestaan. Vraag de mensen naar hun favoriete muziek of sport, naar hun geloof of naar de gewoontes in hun gezin, en je merkt gauw genoeg dat iedereen anders is. En er zijn altijd mensen die weinig hebben met voetbal of liever niet zoveel met anderen te maken willen hebben. Meestal kunnen we daar wel mee leven. Maar als je niet uitkijkt, zorgen deze verschillen ervoor dat je uit elkaar groeit. Dat je elkaar niet begrijpt en niet meer met elkaar omgaat.

gers knappen klusjes op in heel het land.

Krant Maak bij deze les de advertentie voor de Anders dan anderen Krant. Zie blz. 18.

In Nederland zijn er organisaties die mensen met elkaar in contact proberen te brengen. Want als je elkaar ontmoet, weet

je wat voor de ander belangrijk is en leer je de ander begrijpen. En als je elkaar kent, ontstaat er ook gemakkelijker een onderlinge band. Zo organiseert het Oranje Fonds ieder jaar ‘NL-Doet’. Dit is een dag waarop iedereen zich van zijn beste kant kan laten zien en meehelpt met klusjes in de buurt. Mensen ontmoeten elkaar en leren elkaar kennen. Dat maakt de samenleving sterker. Want zo ontdek je dat er genoeg is wat ons samenbindt. 151 Wat vind jij ervan dat Nederlanders zich meer één volk voelen wanneer ‘Oranje’ moet voetballen? Werkt dat bij jou ook zo? 152 Welke nationale gebeurtenissen zijn er nog meer samenbindend? 153 NLdoen Ga via Perspectief-online naar de website van het Oranje Fonds en kijk welke activiteiten zij organiseren om de samenleving sterker te maken.  Welke activiteit spreekt jou het meest aan? Waarom?  Wat zou jij in jouw omgeving kunnen doen tijdens de actiedag van NL-Doet?

5·7 Samen leven

9006484892_bw.indb 49

31-07-13 10:34

project

1 lden

Superhe

helden

e Een echt n staal’. a v n a e m jk li ense n. ‘De Superma Met zijn bovenm om te . a ld e la h ijd k r super at hij alt a t s n e t krach recht. tegen on strijden en ld en tek superhe n e ig e e zelf je zien welk Bedenk in je laat bezit. Laat zien r a a w ip een str uw held chten jo zet. superkra held zich voor in w waar jou

Superman, Spiderman en Batman… Echte superhelden die nergens voor terugschrikken. Met hun superkrachten en bovenmenselijke eigenschappen zetten ze hun eigen leven op het spel om anderen te beschermen. Vaak zonder er iets voor terug te verwachten. Ze lopen niet met hun goede daden te koop en blijven het liefst anoniem. Maar, een stripheld is slechts een held op papier. Bestaan er ook echte helden? Heldenverhalen zijn van alle tijden. Elk volk en elke tijd kent zijn eigen held of heldin. Er zijn helden die alleen voorkomen in mythen en legendes. Deze verhalen dienden als voorbeeld voor mensen. Of ze maakten een bepaalde eigenschap van een god duidelijk. Maar er bestaan ook echte historische helden. Vaak worden hun daden wat groter gemaakt dan ze in werkelijkheid waren. Dat hoort erbij. Robin Hood was een Engelse volksheld. Jeanne d’Arc verjoeg in haar eentje het Engelse leger en was dus een Franse heldin. En in Nederland hebben we met Piet Hein en Michiel de Ruyter echte zeehelden. Ook godsdiensten kennen hun helden. Mannen en vrouwen die ondanks vervolgingen vasthielden aan hun geloof. Mensen die opkwamen voor armen, zieken, weduwen en wezen.

Een held is iemand die uitblinkt in moed en niet terugschrikt voor gevaren. Een held kan niet tegen onrecht en heeft een sterk gevoel voor verantwoordelijkheid. Een held wordt bewonderd om zijn daden. Dat klinkt allemaal groots. Maar ben je ook een held als je opkomt voor iemand die gepest wordt? Of als je geld geeft aan een goed doel? Dit project gaat over helden. Helden dichtbij en ver weg, van vroeger en van nu. Mythische helden en echte helden. Wanneer ben je eigenlijk een held? En hoe gaan we met helden om? Dat ga je ontdekken tijdens dit project ‘Helden’. Op de website: www.perspectief-online.nl vind je alle opdrachten met de nodige uitleg.

9006484892_bw.indb 50

31-07-13 10:34

Echte h

elden

Bijbelse helden

Striphe ld dingen en. Ze zijn in staat f te doen antast slechts . isc helden Maar helaas zijn he he op pap zijn me t ier. Ech nsen v an vlee te held Maar b en se es Wanne taan er nog e n bloed. er ben chte he je een echte h lden? eld? Ga opz oe hedend k naar voorb e aagse helden elden van .

De Bijbel staat vol me t heldenverhalen. Simson die dankzij zij n lange haren onverslaanbaar was. Gideon die van een gewone jongen uitgro eide tot volksheld. En Stefanus die oog in oog met de dood standvastig bleef ge loven. Schrijf een krantenart ikel over een bijbelse held.

3 der

e Nederlan

De grootst

Persoonlijke held

helen en sport erzetsheld v , igen n e e n ld ij e z h Zee heeft zo d n a rl e d e meer dan den. Ook N eslist veel b r e n ij z r helden. E e Ruyter! n Michiel d Piet Hein e te n de groots 0 samen va 1 p to n e e Stel ers. lden door Nederland ist deze he ju m ro a a Vermeld w jullie zen zijn in jullie geko 10’. p To n Helde ‘Nationale

Volkshelden

Robin Hood, Jeanne d’Arc en Arm inius de veldheer. Volkshelden uit een ver verleden. Hun heldendaden zijn door de jaren heen wat mooier gemaakt dan ze in werkelijkheid waren. Toch blijven ze tot de verbeelding spreken. Kies vier volkshelden uit verschil lende landen. Maak een informatieposte r met informatie over hun heldendade n.

Wie is jouw persoonlijk held? Wie zou jij op een voetstuk willen plaatsen? Maak een monument, standbeeld of medaille waarin je uitbeeldt waarom deze persoon voor jou een held is.

Afsluiting

s. Laat tijdens de n presentatie in de kla ee t me af t jec pro t he Sluit en aangepakt, hoe de jullie je opdracht hebb e ho n zie ie tat sen pre worden. Benoem wat het resultaat is ge taken zijn verdeeld en en tijdens dit gen jullie geleerd hebb ook welke nieuwe din project.

Kijk op www.perspectief-onli ne.nl voor een overzicht va n alle opdrachten met toelich ting

project · helden

9006484892_bw.indb 51

31-07-13 10:34