Onder de golven van de Zuiderzee: De meermin uit het meer

Wind te koop

Tekst Tess Zondervan Images Harriet Smith

‘Wie aan boord fluit, moet de botter uit.’ Deze uitspraak zal menig visserman bekend in de oren klinken. Fluiten is namelijk een verzoek om wind. En wie om wind vraagt, verzoekt het opperwezen. Eeuwenlang werd hier steevast in geloofd. Een echte visser zou het niet in zijn hoofd halen om een deuntje te fluiten op een windstille dag. Het zou respectloos zijn naar de Heer, want weet Hij niet als de beste wanneer er wind gestuurd moet worden? Weet Hij niet wat goed en wat slecht is voor de mensen? De visser zal moeten afwachten wat er over hem heen zal komen. Komt er wind, dan zal hij zeilen. Blijft het zo glad als een spiegel, dan zal hij moeten blijven dobberen en wachten tot het waaien gaat. Van oudsher hebben vissers wel om wind gevraagd, maar dat zou enkel ongeluk gebracht hebben. Men ging vroeger zelfs nog een stap verder. De vissers floten niet alleen om de wind op te roepen, ze ‘kochten’ ook ‘een cent wind’. Dat hield in dat een visser bij langdurige windstilte de verleiding niet kon weerstaan om met een cent aan de mast te krabben, om vervolgens de munt in zee te gooien. Dit zou de koopsom zijn voor de wind. Het kopen van een cent wind was uit den boze en zou, volgens het volk, vroeg of laat gestraft worden. Zo vond er op een dag een onbegrepen wonder plaats. Een dappere zeeman die eens een cent wind kocht, is op mysterieuze wijze overboord geraakt en verdronken. Toen zijn lichaam door de Enkhuizer vissers aan boord werd getrokken, gebeurde er iets onverklaarbaars. Het schip met het lijk aan boord begon opeens veel sneller te zeilen dan de andere botters. Zelfs toen de wind wegviel en de zeilen van alle botters zielig in een briesje dwarrelden, ging de botter met de dode man met een noodgang op de haven af. Lang voordat de andere schepen in zicht waren, is de botter met de verdronken zeeman veilig en wel in de haven aangemeerd. De Enkhuizer vissers beweerden dat dat kwam doordat de verdronken man graag naar zijn graf wilde. Het mysterie zal tot heden ten dage een mysterie blijven, maar één ding moge duidelijk zijn: een zeeman moet een verzoek om wind niet in de wind slaan, want dat zal onheil brengen.

In de dreigende donkerte van de nacht of onder een hoopvolle hemel vol sterren werden de verhalen generaties lang verteld. Het waren tijden waarin televisies, Wi-Fi en smartphones ons nog niet af konden leiden en vermaak een andere vorm aannam. Toch zijn vele verhalen actueler dan je zou denken. Eeuwenoude verhalen zijn namelijk, bewust of onbewust, met onze eigen kindertijd verbonden. Ze sturen de lessen die we leren en begeleiden ons naar moreel en goed gedrag. Als je denkt dat de mensen gek geworden waren door in volksverhalen te geloven, ben je dat misschien zelf ook wel. Ons rationele brein is altijd op zoek naar verklaringen. Maar onverklaarbare taferelen leiden soms tot onverklaarbare verklaringen. Bovendien zal een extra snufje fantasie onze wereld vast geen kwaad doen.