"Czas na gaz!"-Time For Gas No 51/2012

Fiat Abarth Punto Evo LPG - test United Kingdom on the way to improve CNG market Opel expands its LPG offer Dual fuel technology in Europe

www.timeforgas.com

no51 III-IV 2012

www.czasnagaz.com.pl

United Kingdom on the way to improve CNG market...................................................................... 5

Redakcja (office)

CNG market info............................................................................................................................................. 6 Информация с рынка СПГ...................................................................................................................... 8 Polski Rynek LPG............................................................................................................................................10 Opel expanding and enhancing its LPG offerings; new 1.4L LPG Turbo EcoFlex for Astra and Meriva....................................................................................................................................12 75,000 kilometre long-term test of LPG-powered car with GasLube Spezial........................... 14 Romanian solutions providers highlight abroad a century tradition of oil and gas: main raw materials for LPG.......................................................................................................................16 Pomyślnie testy aut z napędem LPG / olej napędowy................................................................... 18 European gas pricing developments in the global context......................................................... 20 Dual fuel technology becomes more popular throughout Europe, particularly in Germany..............................................................................................................................22 The invention of Valve Saver Fluid...................................................................................................................... 24 Fiat Abarth Punto Evo LPG - test......................................................................................................................... 26 System sekwencyjnego wtrysku gazu King......................................................................................... 28 Raport specjalny: samochody używane z LPG.................................................................................. 30 Europegas Poland........................................................................................................................................32 Fuels prices / Ceny paliw...........................................................................................................................40

Redaktor Naczelny (Chief editor) Sylwia Bujalska

Opracowanie graficzne / skład Paweł Wójcik e-mail: pawel_czasnagaz@interia.pl

Tłumaczenia Aleksander Skoblenko

tel. (+48) 506 180 062 e-mail: info@czasnagaz.com.pl www.czasnagaz.com.pl www.timeforgas.com Skype: czas_na_gaz

Wydawca (Editor) Amber Media

ul. Myśliwska 8/20, 81- 572 Gdynia, Poland e-mail: info@amber-media.pl www.amber-media.pl TAX ID: PL578-146-51-90

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść publikowanych ogłoszeń i reklam oraz może odmówić ich zamieszczenia, jeśli pozostają w sprzeczności z prawem oraz charakterem pisma. W razie konieczności, redakcja zastrzega sobie prawo do dokonywania skrótów i niezbędnych zmian w nadsyłanych tekstach.

Wydanie bieżące oraz archiwalne dostępne bezpłatnie pod adresem: http://www.czasnagaz.com.pl/down.html Present issue and archives are available freely on: http://www.timeforgas.com The Publisher assumes no responsibility for the content of advertising, sponsored texts or written materials with copyrights of its authors. Opinions, pictures, slogans and logos stated in advertising are solely those of the advertiser. The Publisher reserves the right to reject any advertisement.

While every effort has been made to ensure that the publication adheres to industry standard practices, “Czas na gaz!” magazine, shall not be liable or responsible for errors, omissions or inaccuracies whatsoever for the views expressed or the work provided by its contributors in the magazine.

Cover, contents and Website are copyright protected and may not be reproduced in any shape or form without prior written consent from “Czas na gaz!”. “Czas na gaz!” does not knowingly accept false or misleading advertising or editorial, nor does the publisher assume any responsibility for the consequences that occur should any such material appear.

“Czas na gaz!” also assumes no responsibility for content, text or artwork of advertisements appearing in “Czas na gaz!” – the printed magazine and www.czasnagaz.com.pl & www.timeforgas.com.

List of coming gas-expos: with distribution of Czas na gaz!

“Time For Gas!” description • Established in July 2003 • 100% independent (financed in 100% from adverts) • Edited in English, Polish and Russian • Bi-monthly editions • Free distribution of hard copy in 46 world countries!

• Distributed while the biggest LPG, CNG and LNG events worldwide • Cooperator of WLPGA & NGVA Europe • Media Partner of international LPG and CNG expos and conferences • Free for readers • Free PDF version to be downloaded from the website Current list of LPG/CNG/LNG events available on www.timeforgas.com

SATISFACTION OF OUR ADVERTISERS IS OUR SATISFACTION! “CZAS NA GAZ!” – The BEST Media to promote your company&products!

Contact: Sylwia Bujalska, info@timeforgas.com, +48.506.180.062 www.timeforgas.com

• 5th

LPG, CNG, LNG / GAS TURKEY Exhibition,

29.03-01.04, Istanbul, Turkey;

INTERNATIONAL GAS FORUM & World of Liquified and Compressed Gases - 2012,

• 12th

11-13.04, Kiev, Ukraine;

International Scientific&Expert Meeting of Gas Professionals, 09-11.05, Opatija, Chorwacja; • XIX International Fair "Petrol Station 2012", • 27th

23-25.05, Warsaw, Poland;

• AEGPL

Congress 2012 (Congress & Exhibition),

6-7.06, Brussels, Belgium;

NGVA Europe International Show&Workshops NGV2012 Bologna, 19-21.06, Bologna, Italy; • 25th World LP Gas Forum, • 3rd

11-13.09, Bali, Indonesia; www.wlpgas2012.com more info on www.timeforgas.com

Index of companies mentioned in current issue:

AC S.A., A.E.B. Alternative Fuel Electronics, Altec Eco, BAF, ButanGas, Central Freight Lines, chm trucktec, CNG Services Ltd, CUBOGAS, Cummins Westport Inc. (CWI), Dresser Italia S.r.l., Femitec, Fiat, FreeTron, Fuel Systems Solutions, Inc., Gasotronic, Greenfuel Energy Solutions, Ham Group, Hardstaff Group, Impco, Landi-Renzo, Lovato, LukOil, Luxfer Gas Cylinders, Luxfer Ital, Maruti Suzuki, Matar srl, MOL, NatGasCar, OJSC KAMAZ, Omegas, OMV Petrom, Opel, PA Salzgitter, Prins, Quantum Fuel Systems Technologies Worldwide Inc. RariTEK, Rompetrol Gas, Scania, Škoda, Syscom 18, Trucktec, Universal Lubricant’s Environmental Services Division Wayne, WEH Gas Technology, Westport Innovations Inc., Voltran

United Kingdom prove CNG market on the way to im

The trucks would run on a blend of diesel and CNG, known as dual-fuel. This retains the efficiency of the diesel engine but by displacing diesel molecules with methane, gives around 15% reduction in CO2.

Using the LTS offers significant CO2 benefits due to 80% less electricity needed for compression, no need to dry the gas and because there is no methane leakage. This gives a total CO2 reduction from dual-fuel trucks supplied via LTS in the range 2540%. If the gas was sourced in the UK, for example from shale gas reserves, the CO2 savings would be even greater, compared to imported oil and gas.

Baldwin says this gas is worth around £350 billion (USD 554 billion) of imported gas from abroad which could instead be invested into the renewable sector.

“Political engagement is key to developing this sector with more support for UK manufacturers of dual-fuel trucks who are world leaders in this technology. The request is for the Government to create a CNG-diesel fuel duty differential that is fixed for 10 years in order for the market to fund the investment in the CNG stations and the trucks” – said Baldwin.

The United Kingdom’s All Party Parliamentary Group on Peak Oil and Gas (APPGOPO) was recently brought up to date on how the use of CNG for transportation fuel can reduce oil dependence in UK heavy goods transport whilst delivering 30% reduction in CO2 emissions, by CNG Services Ltd Managing Director, John Baldwin.

The model put forward is for the UK to develop a network of 50 CNG stations supplied with gas from the high pressure local transmission system (LTS) with easy access for vehicles along haulage routes, for example close to motorway junctions. Each station would cost around £3 million (USD 4.75 million) for 4 compressors at each site, providing CNG to around 1,000 trucks per day so the network could fill a total of 50,000 trucks per day. This equates to a total CNG use of 1 billion kg per annum which is a saving of 3 million litres per day of diesel (60 litres per day, per truck) or 1 billion litres of diesel per annum.

The saving in oil imports is estimated at £600 million (USD 950 million) per year, with UK haulers also benefiting from this fuel compared to foreign hauliers who bring lower cost diesel to UK.

Natural Gas Vehicles Country

Total NGVs

Total CNG vehicles

CNG Cars and Vans

HGVs and Buses

% of total vehicles in the country

% of total NGVs in Europe

France

13,500

13,500

10,200

0

0.04%

0.96%

Germany

94,890

94,890

92,100

2,790

0.21%

6.75%

Italy

761,340

761,340

757,840

3,500

1.86%

54.15%

Russia

86,000

85,140

54,180

30,960

0.24%

6.12%

Sweden

36,380

36,380

33,575

2,805

0.76%

2.59%

Switzerland Ukraine UK European NGV countries

9,494

9,434

9,195

239

0.21%

0.68%

200,019

200,000

10,000

190,000

2.65%

14.23%

220

170

20

150

0.00%

0.02%

1,405,913

1,402,214

1,131,151

3,699

0.42%

100.00%

Refuelling stations Country

Total

Public

Private

Under construction

% of total CNG fuelling stations in Europe

France

300

32

268

0

7.5%

Germany

900

720

180

150

22.6%

Italy

858

811

47

38

21.5%

Russia

244

204

40

26

6.1%

Sweden

166

130

36

0

4.2%

Switzerland

129

126

3

6

3.2%

Ukraine

294

102

192

0

7.4%

5

2

3

5

0.1%

3,989

2,713

1,276

328

100.0%

UK European NGV countries

Source: CNG Services Ltd

I N F O R M A C J E Z R Y N K U C N G / C N G MAR K E T IN F O

I N F O R M A C J E Z R Y N K U C N G / C N G MAR K E T IN F O

CNG

market info

EUROPE

Luxfer Gas Cylinders will exhibit its innovative, space-saving alternative fuel systems at the Busworld International Trade Fair in Istanbul, 19-21 April 2012.

Luxfer’s commitment to alternative fuel and bulk gas transportation markets resulted in record sales in 2011 of lightweight, aluminium-lined carbon composite cylinders for containment of CNG, biomethane and other alternative fuels. In 2011 was also opened Luxfer Italy - a new, fully equipped facility to build alternative fuel systems for CNG stored in Luxfer carbon composite cylinders. The facility is powered by photovoltaic solar panels that cover its roof. Installed by Luxfer’s Italian operating partner, Matar srl, the panels generate up to 6,658 kW. Luxfer Italy is currently producing a series of innovative, space-saving gas-storage systems to be mounted on roofs of CNG/electric hybrid buses in Madrid, Spain. Luxfer is also working closely with the Hardstaff Group to launch Dual Fuel trucks in France and Italy. Hardstaff’s patented OIGI® (Oil Ignited Gas Injection) technology enables trucks to run on a mixture of diesel fuel and natural gas. Hardstaff converted Optare Solo buses, using roof-mounted Luxfer carbon composite cylinders. The fleet provides up to a 40% reduction in CO2 emissions and improved fuel economy.

SPAIN

Catalonia is a home to 2 new fuelling stations set up by Ham Group, a LNG distributor and transport company. Together with filling station proprietor Bionet, Ham has set up a new public access CNG and and LNG station in Tarragona. In nearby Igualada, a soon to be opened a public UCG-Ham service station will supply CNG. Both stations also dispense other fuels. The station has a CNG pump and 1 with LNG that now services 15 LNG trucks. The CNG filling station in Igualada will be completed in a few weeks. It will be open 24h/day under self-service regime, with collection through an automatic teller, using bank notes or payment cards (credit or debit). This station will provide service to the renewed municipal fleet of natural gas powered waste collection and street cleaning vehicles. The Ham Group says that with a total of 6 CNG stations, it is advancing its goal of creating a network of natural gas pumps and contributing to development of natural gas based mobility. The strategic location of all those stations provides a feasible solution to long haul transport, that may refuel with natural gas on its Barcelona-Madrid and/ or Barcelona-Valencia route. from a HAM Group press release

RUSSIA

Representatives of RariTEK, the official partner of OJSC KAMAZ producing CNG vehicles, recently made a working trip to several large cities of Siberia, resulting in several positive outcomes for the vehicle manufacturer. In Novosibirsk, discussions with the Deputy mayor focused on issues relating to the use of gas fuel for municipal vehicles and municipal transport carriers’ opportunity to purchase gas-powered NEFAZ buses. Further east in Kemerovo, an agreement stipulating the use of CNG as a motor fuel for vehicles of Kemerovo Oblast was signed. Then north to Tomsk where a round table meeting was held with the top managers

06

czas na gaz

2012 no.51

of the city’s industrial, construction enterprises, motor carriers, during which the KO-505AG special-purpose vehicle was presented. Two companies showed their interest in the models of CNG vehicles built on KAMAZ chassis, and soon they will add them to their fleets.

USA/ITAL

ngvglobal

Fuel Systems Solutions, Inc., a designer, manufacturer and supplier of alternative fuel components and systems, has purchased from the Wayne business of Dresser Italia S.r.l., the assets of its CUBOGAS compressor division, specializing in natural gas compressors and packaging solutions in an all-cash asset acquisition that closed on February 10, 2012. The deal includes the purchase of the CUBOGAS trademarks, a manufacturing license for Nuovo Pignone vertical reciprocating compressors, and a license to use the “Dresser” trademark in connection with the manufacture, development and distribution of former Dresser CNG compressor systems.

“We continue to build our infrastructure and natural gas compressor product lines to serve the growing demand from commercial, fleet and consumer customers. The CUBOGAS brand adds a new line of CNG compressor and packaging products for a wide range of applications, and our BRC division will maximize the scale and efficiency of the former Dresser CNG compressor business. The CUBOGAS and Dresser brand names are associated worldwide with innovative fueling technologies. The addition of these well-known trademarks to our new product lines will be beneficial in the marketplace.” said Mariano Costamagna, chief executive officer of Fuel Systems Solutions. from a Fuel Systems Solutions, Inc. press release

CHINA

The R&D Department of Sinotruk Qingdao Heavy Industry Co., Ltd has recently developed a new type of CNG engine for wide-body

dump trucks used by the mining industry. The engine has been built for the HOVA60 model truck, up to now only available as diesel-powered. 4 CNG cylinders are placed to the right of the left-mounted cab, overcoming any need to lengthen the vehicle.

India

In February 2011, Greenfuel Energy Solutions in Gurgaon and WEH Gas Technology signed a contract to build a WEH Service Center. On the 17.01.2012, the Service Centre was officially inaugurated. During a joint ceremony, Mr. Michael Doering, Managing Director at WEH®, underlined the importance of this investment for India, one of the largest expanding markets for CNG refuelling in the world. Through this agreement, both partners are committed to ensuring the same high-quality after-sales service in maintenance and repair of WEH® CNG products. All test benches, tools, original spare parts and other auxiliary equipment meet the strict WEH® quality standards. The new Service Center is located in Gurgaon (Delhi), directly in the center of the Indian automotive supply industry and not far away from the headquarters of Maruti-Suzuki, India’s largest and most successful automotive manufacturer.

Indian auto manufacturer Maruti Suzuki has celebrated the sale of its 10 millionth vehicle for the domestic market with the unveiling of a celebration edition of its C-segment 1.6 litre SX4 sedan. Maruti will continue its commitment to natural gas vehicles by including a CNG option. The SX4 CNG sedan develops peak power of 86 Bhp and peak torque of 122 Nm. The Bureau of Indian Standards (BIS) published a newly approved standard: Composite Cylinders for On-Board Storage of CNG as a Fuel for Automotive Vehicle - Specification (IS 15935 : 2011). Cylinders for the on-board storage of fuel for NGV service are required to

be light-weight, at the same time maintaining or improving the level of safety currently existing for other pressure vessels. It covers the following types: ● CNG 2: metal lined hoop wrapped composite cylinders ● CNG 3: metal lined full wrapped composite cylinders ● CNG 4: non-metal lined full wrapped composite cylinders

PERU

Cost of conversion of vehicles to CNG has dropped here over the past 2 years from USD 1500 to USD 1200. The difference is due to an increased number of workshops and brands offered in the market and as a result of technology development by suppliers. The 5th-generation conversion systems are mostly imported from Italy and Argentina. Strong government and financial sector support and growth in the number of fuel outlets have also helped promote natural gas vehicle uptake. PGN, for example, now has 35 stations spread over 20 districts of the capital, said by them to be the largest network of CNG stations in the country.

CANADA

La Republica

Cummins Westport Inc. (CWI) has developed a 12l heavy-duty, factory built dedicated natural gas engine for regional haul truck/ tractor, vocational and refuse applications. The new ISX12 G is currently in field trials with full production expected to commence in early 2013. Based on the Cummins ISX12 diesel engine platform, the newest member of Cummins heavy duty engine family, the ISX12 G will operate exclusively on CNG or LNG utilizing Cummins Westport’s proprietary spark-ignited, stoichiometric combustion with cooled exhaust gas recirculation (SEGR)

technology, first introduced with the 8.9 litre ISL G. The ISX12 G will be manufactured in Cummins’ heavy-duty engine plant in Jamestown, US.

Westport Innovations Inc. has entered into a Supply Agreement with Cummins to allow manufacturing of the Westport HD 15l engine in a Cummins manufacturing facility in Jamestown, US. “The Supply Agreement helps accelerate our scalability and cost reduction at over 1500 units per year” – said Clark Quintin, President of Westport HD. The agreement assures the company of available, scalable and cost effective supply for its 15L natural gas engines featuring Westport technology. The new HD Supply Agreement provides Westport with the ability to have its Westport technology-equipped heavy duty engines produced in a Cummins manufacturing facility when a minimum threshold sales volume of at least 1,500 engines in any 12-month period has been achieved by Westport. from a Westport innovations Inc. press release

IRAN

In mid-January there were 1 820 CNG refuelling stations in Iran. According to the Iran Daily, that number at the end of last week had grown to 1 826 with 50 more to be inaugurated in March. Amir Kishadi, administrator of CNG station construction project of Tehran province speaking at a station inauguration in Varamin, said that CNG stations are supplying 19 m3 of CNG/day.

450 CNG stations were built in the last Iranian calendar year (ended March 2011).

USA

NGV Global

In the State of Oklahoma, OEM Systems is a quiet achiever in the North American natural gas vehicle industry. The certified WomanOwned SBA Small Business, a manufacturer and upfitter of vehicle equipment, commenced its

campaign to convert vehicles from diesel or gasoline to CNG in 2007 and has now recorded more than 2 000 conversions, offering CNG conversion kits from several manufacturers including Impco, Landi-Renzo, BAF, Altec Eco and NatGasCar.

Quantum Fuel Systems Technologies Worldwide Inc. has introduced a new composite CNG tank targeting the expanding commercial natural gas fleets including refuse truck applications.

The new 400 Series CNG storage tank was designed incorporating feedback from Quantum’s customers and has a Diesel Gallon Equivalency (DGE) of 26 gallons. “President Obama has proposed a credit equivalent of 50 percent of the extra cost of purchasing a natural gas-powered truck compared with one that runs on diesel or gasoline”– said Alan P. Niedzwiecki, the President and CEO of Quantum. “Such incentives make conversion to inexpensive, clean burning and US-produced natural gas fuel even more attractive due to high return on investment and short payback. Quantum offers proven, class-leading products and technologies for natural gas truck fleets including class 7-8 commercial trucks and refuse trucks.” from a QTWW press release

Universal Lubricant’s Environmental Services Division has launched a re-refined engine oil line specifically designed for CNG trucks and vehicles: Orion – a traditional lubricant produced from a virgin base oil; or ECO ULTRA® CNG – an alternative lubricant consisting of up to 83% rerefined material. The first of its kind on the market, the ECO ULTRA CNG oil completely eliminates new petroleum products from circulation in CNG fleets while also meeting engine manufacturers’ specifications and Society of Automotive Engineers (SAE) requirements. from a Universal Lubricants press release

I N F O R M A C J E Z R Y N K U C N G / C N G MAR K E T IN F O

CNG

ИНФОРМАЦИЯ С РЫНКА СПГ

ЕВРОПА

Компания Luxfer Gas Cylinders выставит свои инновационные компактные системы, работающие на альтернативном топливе, на международной выставке Busworld International Trade Fair в Стамбуле, Турция, 19-21.04.2012 г. В 2011 году была учреждена компания Luxfer Italy – новое полностью оборудованное предприятие по производству систем альтернативного топлива для КПГ, хранящегося в композитных баллонах с оболочкой из углеродного волокна компании Luxfer. Предприятие питается от фотоэлектрических панелей солнечных батарей, устилающих его крышу. Панели, установленные итальянским операционным партнером Luxfer, Matar srl, генерируют до 6658 кВт. В настоящее время компания Luxfer Italy производит серию инновационных компактных систем для хранения газа, монтируемых на крышах гибридных КПГ/электрических автобусов Мадрида, Испания. Luxfer также тесно сотрудничает с группой Hardstaff Group в направлении выпуска двухтопливных грузовых автомобилей во Франции и Италии. Запатентованная технология OIGI® (впрыск газа с масляным зажиганием) компании Hardstaff позволяет грузовым автомобилям работать на смеси дизельного топлива и природного газа. Компания Hardstaff переоборудовала автобусы Optare Solo, используя композитные баллоны с оболочкой из углеродного волокна Luxfer, монтируемые на крыше. Таким образом, уровень выбросов CO2 парка снизился на 40% при значительном сокращении потребления топлива.

ИСПАНИЯ

Компания Ham Group открыла 2 новые заправочные станции в Каталонии: одну станцию заправки КПГ общественного пользования и одну станцию заправки СПГ в Таррагоне. В соседней Игуаладе в скором времени на общественной станции обслуживания UCG-Ham будет представлен КПГ. Обе станции продают также другое топливо. На станции имеется насос для КПГ, и один насос для СПГ, обслуживающий сейчас 15 грузовых автомобилей, работающих на СПГ. Эта станция обеспечит обслуживание обновленного муниципального парка мусоровозов и автомобилей, работающих на природном газе. Стратегическое расположение всех этих станций обеспечивает приемлемое решение для автомобилей для дальних перевозок, которые можно заправлять природным газом на маршруте Барселона-Мадрид и/или Барселона-Валенсия.

США/ИТАЛИЯ

Из пресс-релиза HAM Group

Корпорация Fuel Systems Solutions, Inc., проектировщик, производитель и поставщик компонентов и систем альтернативного топлива, за наличные средства приобрела у подразделения Wayne компании Dresser Italia S.r.l. активы его компрессорного подразделения CUBOGAS, специализирующегося на компрессорах и решениях по упаковке для природного газа, закрывшегося 10 февраля 2012 г. В рамках сделки были приобретены торговые марки CUBOGAS, лицензия на производство вертикальных дожимных компрессоров Nuovo Pignone, а также лицензия на использование торговой марки «Dresser» в связи с производством, разработкой и дистрибуцией компрессорных систем КПГ бывшего Dresser. Из пресс-релиза Fuel Systems Solutions, Inc.

РОССИЯ

Представительства ООО «РариТЭК», официального партнера OАО «КАМАЗ», производящие автомобили, работающие на КПГ, недавно осуществили рабочую поездку по нескольким крупным городам Сибири, принесшую несколько положительных результатов для производителя

08

czas na gaz

2012 no.51

автомобилей. В Новосибирске дискуссии с заместителем мера были сосредоточены на вопросах использования газового топлива для муниципальных транспортных средств и возможности их операторов приобретать автобусы «НефАЗ», работающие на газе. Восточнее, в Кемерово, было подписано соглашение, предусматривающее использование КПГ в качестве автомобильного топлива для автомобилей Кемеровской области. Затем севернее, в Томске, состоялось совещание за круглым столом руководителей высшего звена городских промышленных, строительных предприятий, автоперевозчиков, на котором был представлен автомобиль специального назначения KO-505AГ. Две компании выразили интерес к моделям автомобилей, работающих на КПГ, выполненных на шасси «КАМАЗ», и в скором будущем они добавят их к своему парку.

Индия

NGV Global

В феврале 2011 г. компания Greenfuel Energy Solutions в Гургаоне подписала контракт с WEH Gas Technology на строительство центра обслуживания WEH. 17 января 2012 г. состоялось официальное торжественное открытие центра. На церемонии г-н Майкл Доринг, исполнительный директор WEH®, подчеркнул важность этой инвестиции для Индии, представляющей один из крупнейших растущих рынков заправки КПГ в мире. В рамках этого соглашения оба партнера взяли на себя предоставление высококачественных услуг по послепродажному обслуживанию и ремонту продукции КПГ от WEH®. Все испытательные стенды, инструменты, оригинальные запчасти и другое вспомогательное оборудование соответствуют строгим стандартам качества WEH®. Новый центр обслуживания расположен в Гургаоне (Дели), непосредственно в центре автомобилестроительной отрасли Индии и вблизи головного офиса Maruti-Suzuki, крупнейшего и наиболее успешного производителя автомобилей Индии. Индийский производитель автомобилей Maruti Suzuki отметил продажу десятимиллионного автомобиля на отечественном рынке презентацией

юбилейного выпуска своего седана сегмента C, 1.6 л. SX4. Maruti продолжит производство автомобилей, работающих на природном газе, включив опцию КПГ. Седан SX4, работающий на КПГ, имеет максимальную эффективную мощность двигателя 86 л.с. и максимальный крутящий момент 122 Нм.

КАНАДА

Компания Cummins Westport Inc. (CWI) разработала 12-литровый высокомощный специальный двигатель, работающий на природном газе, промышленного изготовления для региональных магистральных грузовых автомобилей / тракторов, специализированных автомобилей и мусоровозов. Новый ISX12 G в настоящее время проходит промышленные испытания, а начало массового производства запланировано на начало 2013 г. ISX12 G будет производиться на заводе высокомощных двигателей Cummins в Джеймстауне, США. Компания Westport Innovations Inc. заключила договор на поставку с компанией Cummins, что позволит производить высокомощные 15-литровые двигатели Westport на производственных мощностях Cummins в Джеймстауне, США. “Договор на поставку поспособствовал расширению линейки нашей продукции и снижению себестоимости при производстве более 1500 единиц в год», – заявил Кларк Куинтин, президент Westport HD. Договор обеспечивает компанию доступными, регулируемыми и рентабельными поставками 15-литровых двигателей, работающих на природном газе, использующих технологию Westport. Новый договор на поставку двигателей обеспечивает компанию Westport возможностью иметь высокомощные двигатели, оснащенные технологией Westport и изготовленные на производственных мощностях компании Cummins, когда компанией Westport будет достигнут минимальный объем продаж не менее 1500 двигателей в любой 12-месячный период. Из пресс-релиза Westport innovations Inc.

I N F O R M A C J E Z R Y N K U L P G / L P G MAR K E T IN F O

Polski Rynek LPG I Ogólnopolska Konferencja EcoFuel

W dniach 23-25 stycznia w Międzyzdrojach odbyła się I Ogólnopolska Konferencja EcoFuel pt. „Perspektywy rozwoju sektora paliw alternatywnych w Polsce”, której jednym z Patronów Medialnych był „Czas na gaz!”.

Głównym tematem spotkania był problem wykorzystania paliw alternatywnych w transporcie drogowym, który warunkują nie tylko przepisy obowiązujące w Unii Europejskiej, ale również światowa sytuacja gospodarcza oraz wyczerpujące się złoża paliw konwencjonalnych. Podczas Konferencji EcoFuel, uczestników zaznajomiono z potencjałem jaki niesie za sobą wykorzystanie paliw ekologicznych. Głos zabrali zarówno wybitni specjaliści reprezentujący środowiska naukowe, którzy przedstawili innowacyjne rozwiązania dot. paliw ekologicznych, jak również przedstawicie biznesu, przybliżający ekonomiczne walory ich stosowania. W programie Konferencji nie zabrakło również prezentacji otoczenia legislacyjnego determinującego rozwój paliw alternatywnych w Polsce.

Referowano również i dyskutowano na tematy związane z wykorzystaniem w transporcie gazu ziemnego, energii elektrycznej, biogazu oraz biopaliw.

Chcemy podkreślić, że wydarzenie mogło się odbyć dzięki udziałowi Sponsora Strategicznego i Patrona Medialnego: PGNiG SA. Organizatorzy zapowiadają kolejną edycję Konferencji (o europejskim zasięgu) na 6-8.02.2013.

Min. Finansów sprawdza możliwość utrzymania akcyzy na LPG

Resort finansów sprawdza, czy możliwe jest takie znowelizowanie ustawy o podatku akcyzowym, aby utrzymać w Polsce obecne stawki akcyzy na gaz płynny LPG oraz zrównać akcyzę na gaz ziemny, stosowany w silnikach w postaci sprężonej lub skroplonej.

Przedstawiciele resortu poinformowali PAP, że wykorzystają w tym celu możliwości zawarte w Dyrektywie RADY 2003/96/WE, określającej zasady harmonizacji stawek podatku akcyzowego na produkty energetyczne. Polska skorzystała już z tych przepisów w odniesieniu do gazu ziemnego sprężonego, ale ten sam gaz skraplany w niskiej temperaturze obciążono akcyzą w wysokości 695 zł/1000 kg, co odpowiada prawie 390 zł za 1000 l. Na LNG obowiązuje zatem identyczny podatek jak na LPG. Benzyna opodatkowana jest natomiast stawką 1565 zł za 1000 l, a oleje napędowe - 1048 zł za 1000 l.

PAP

Škoda - wzrost sprzedaży modeli LPG

W 2011 r. Škoda zanotowała 85% wzrost sprzedaży samochodów z instalacją LPG w porównaniu do roku 2010.

Od połowy 2006 r. Škoda współpracuje Landi Renzo w zakresie zasilania LPG. Sprzedaż aut z dedykowaną instalacją LPG wystartowała w 2007r. W latach

10

czas na gaz

2012 no.51

2007-2011 zanotowano 300% wzrost sprzedaży aut na Autogas, zaś styczeń 2012 był najlepszym miesiącem w historii. Na 1 miejscu plasuje się nowa Octavia Tour (z silnikiem 1.6 MPI), potem są modele Octavia (MPI 1.4 oraz doładowany 1.4 TSI), Fabia (MPI 1.2 oraz MPI 1.4) i Roomster.

Kupując instalację LPG Škody obowiązuje 2-letnia gwarancja bez limitu kilometrów. Wszystkie instalacje LPG Landi Renzo są instalacjami dedykowanymi tzn. przygotowanymi do montażu w konkretnym modelu samochodu z określonym typem silnika.

Jacek Golimowski, specjalista ds. obsługi klientów zbiorowych zapytany o najbliższe plany Škody dotyczące zasilana LPG, powiedział: „Silniki MPI pozostaną w ofercie na 2012 r. W związku z wprowadzeniem na rynek dwóch nowych modeli, rozważana jest możliwość wprowadzenia w nich również zasilania LPG. W tej chwili trwają testy kolejnej generacji instalacji LPG przeznaczonych do silników TSI (firmy Omegas).

Testy mają na celu obniżenie zużycia benzyny, szczególnie podczas pracy silnika na wolnych obrotach”. Škoda

Wyższa akcyza na LPG ma

odbudować popyt na benzynę

Branża paliwowa zamierza lobbować na rzecz podniesienia stawki akcyzowej na LPG. Miałoby to pomóc w zwiększeniu zapotrzebowania na benzynę a tym samym rozwiązać część problemów sektora rafineryjnego w naszym kraju. „W sytuacji, gdy blisko 90 proc. gazu płynnego sprzedawanego w Polsce pochodzi z importu, a jednocześnie brakuje popytu na wyprodukowaną w kraju benzynę, nie widzimy podstaw do dalszego utrzymywania preferencyjnej stawki akcyzowej na LPG” - mówi nam przedstawiciel jednej z największych spółek paliwowych w naszym kraju.

LPG jest obecnie 3 (po dieslu i benzynie) najpopularniejszym paliwem w Polsce i posiada 15% udział w rynku paliw. Według danych Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego konsumpcja tego paliwa przekroczyła w 2010 roku 4 mln m3, przy czym około 75% LPG przeznaczane jest do napędu pojazdów.

Konsumpcja benzyn wyniosła w tym samym okresie 5,8 mln m3 i była o 6% niższa niż rok wcześniej.

W opinii przedstawicieli branży, podniesienie akcyzy na LPG mogłoby sprawić, że wzrośnie popyt na benzyny, które w tej chwili są drugim po ciężkim oleju opałowym, produktem eksportowym polskiej branży paliwowej. Wzrost zużycia benzyn pozwoliłby krajowym rafineriom zoptymalizować produkcję i zwiększyć marżę na przerobie ropy – słyszymy.

Obecna stawka akcyzy zalecanej przez Dyrektywę 2003/96/EC Komisji Europejskiej wynosi 125 Euro/t LPG. Trzeba jednak pamiętać, że kraje członkowskie mają prawo regulować tę kwotę wedle uznania, z opcją zerowej akcyzy włącznie. W Polsce, obciążenie

akcyzą wynosi 695 zł/t, czyli około 166 Euro i jest niezmienne od 2005 roku. Tona gazu LPG to około 2000 litrów tego paliwa. Tymczasem opodatkowanie benzyny wynosi obecnie 1565 zł za 1000 l.

Próby podniesienia akcyzy na LPG pojawiały się już kilkakrotnie od czasu wprowadzenia obecnej stawki.

Zawsze były one nieskuteczne, głównie ze względu na opór użytkowników pojazdów zasilanych tym paliwem, których jest w Polsce ponad 2,3 mln. Protestuje także branża autogazowa, która argumentuje, iż mniej emisyjne paliwo, jakim jest gaz płynny powinno korzystać z preferencyjnej stawki podatkowej.

Próby podniesienia akcyzy na LPG widać też ze strony Komisji Europejskiej. W zaproponowanym w zeszłym roku projekcie dyrektywy podatkowej KE proponuje zrównanie stawek akcyzowych dla poszczególnych paliw transportowych. Polskie Ministerstwo Gospodarki już zapowiedziało sprzeciw wobec tej propozycji.

Tankowanie na stacjach LPG

wnp.pl

Przybywa samochodów z instalacją LPG, ale przepisy, które miały ułatwić tankowanie, utknęły. Od jesieni, gdy zapadł pat między resortami gospodarki i infrastruktury (teraz transportu) w sprawie samoobsługi przy tankowaniu LPG, oba urzędy nic nie zrobiły w tym zakresie. I dalej odbijają piłeczkę. „Przed wprowadzeniem samoobsługi należy w pierwszej kolejności dokonać niezbędnych zmian legislacyjnych w aktach prawnych, które pozostają w zakresie właściwości ministra gospodarki” – mówi Mikołaj Karpiński, rzecznik Ministerstwa Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej (MTBiGM). Chodzi m.in. o dodatkowe zabezpieczenia przy tankowaniu.

Inaczej widzi to Ministerstwo Gospodarki (MG): "Żadne z rozporządzeń wydanych przez resort gospodarki nie wprowadza zakazu samoobsługi na stacjach LPG. Taka możliwość została zablokowana przez MTBiGM". MG nie uważa, by "potrzebne były znaczące zmiany w zakresie zabezpieczenia tankowania LPG przez użytkowników indywidualnych ponad te, jakie są stosowane na stacjach paliw".

Według branży dyskusja o dodatkowych zabezpieczeniach to gra na zwłokę. „Nie ma absolutnie żadnych przesłanek związanych z bezpieczeństwem.

Nieprzypadkowo samoobsługa LPG jest od lat powszechna w prawie całej Europie” – mówi Marcin Szponder z Polskiej Organizacji Przemysłu i Handlu Naftowego.

Tymczasem w 2011 r. zamontowano w Polsce ok.

250 tys. instalacji gazowych. Po polskich drogach jeździ już 2,5 mln takich aut, do których w zeszłym roku zatankowano 3 mln m3 gazu, co czyni nas "autogazową" potęgą (wyprzedzają nas tylko Turcy i Koreańczycy). Jak wylicza branża, samoobsługa mogłaby obniżyć cenę autogazu o 5-10 gr na litrze.

Puls Biznesu

ECE 67 0 ECE 11

car igned to Hoses ass systems e LPG / CNG znaczon Węże prze dowych cho ённые do samo azowych и назнач г лан ым Ш g i ьным газов G instalacj NG ил б N C к автомо LPG / LPG / C оборудованиям

FAGUMIT

32-340 Wolbrom, ul. 1 Maja 100

Dział Marketingu

tel./fax: +48 32 647 26 16

Отдел Маркетинга

mobile: +48 606 73 88 49

Marketing Department

e-mail: marketing@fagumit.com.pl

P O J A Z D Y L P G / L P G C ARS

Modern gas systems

Sequential gas injection system oscar – n mini sas ● Simplified, user friendly software with modern autocalibration and self-adaptive system algorithms (S.A.S.) makes setting up process a very easy task. ● Very small and compact ECU case made of composite material is water resistant. It is able to work under high temperatures in engine compartment. It is one of the smallest 4 cylinders ECUs on the World gas market. ● Modern PCB construction and anti-supertensions protection build into device ensure very high reliability and long lasting performance of the ECU.

Opel is expanding and enhancing its LPG offer. The Astra 5-door hatchback, the Astra Sports Tourer and the Meriva can now be ordered with the new 1.4 liter LPG Turbo ecoFLEX engine.

The dual fuel engine can operate in LPG and gasoline mode and is available in two power versions: 103 kW/140 hp with 200 N•m/148 lb-ft of torque in the Astra 5-door and Sports Tourer and with 88 kW/120 hp with 175 N•m/129 lb-ft in the Meriva. CO2 emissions of the Euro 5 certified engine in LPG mode are as low as 124 g/km for the Meriva, 129 g/km for the Astra 5-door and 132 g/km for the Astra Sports Tourer in the combined cycle.

The entry price for the Astra 5-door 1.4 Turbo LPG ecoFLEX is €22,670 (US$29,384), for the Astra Sports Tourer LPG €23,770 (US$30,810) and for the Meriva LPG version prices start at €22,240 (US$28,827) (all recommended retail prices in Germany, including VAT).

Their debut comes after the Corsa LPG 1.2 ecoFLEX 3- and 5-door models had their launch in June 2011, marking the start of the new generation of Opel LPG vehicles. The Corsa 1.2 LPG three door version delivers 61kW/83 hp in LPG mode with 110 g/km CO2. (Earlier post.)

In the autumn of 2012, Opel’s ecoFLEX spectrum will be further expanded when the 1.4 Turbo LPG ecoFLEX versions of the Zafira Tourer and the Insignia are released.

LPG is part of Opel’s portfolio of alternative propulsion systems that also includes CNG models (Compressed Natural Gas: Zafira 1.6 Turbo, Zafira Tourer 1.6 CNG Turbo and Combo 1.4 CNG Turbo)

LPG ecoFLEX model Astra 5-door 1.4 Turbo Astra Sports Tourer 1.4 Turbo Meriva 1.4 Turbo Corsa 1.2, 3-door Corsa 1.2, 5-door

12

czas na gaz

2012 no.51

Fuel mode LPG Gasoline LPG Gasoline LPG

as well as electric vehicles such as the Opel Ampera with range extender.

With its new LPG ecoFLEX models, Opel underscores its mission to be a leader in alternative propulsion systems and is responding to the increasing popularity of autogas throughout Europe which is driven by cost conscious and environmentally aware customers.

LPG owners can make fuel cost savings of up to 40%. In certain countries, such as Germany, there are significant tax incentives for LPG vehicle owners. LPG customers can expect up to 15% lower CO2 emissions in LPG mode than their gasoline counterparts. In addition, the new Euro 5 standard models, Opel offers a complete LPG solution ex factory, ensuring that the LPG ecoFLEX models are delivered in high Opel quality and with the full manufacturer warranty. Since 2009, Opel has been producing LPG vehicles. Around 61,000 vehicles have been sold across Europe with around 80% in Italy alone.

The total operating range of the Astra 5-door 1.4 Turbo LPG ecoFLEX featuring a 56 liter gasoline tank and a 49 liter LPG tank is more than 1,400 kilometers (870 miles).

For its latest generation of LPG engines, Opel has carried out a significant optimization of the engine and LPG unit software so that both elements communicate better with one another. The engine can alternate easily between the LPG and the gasoline

modes and adjust according to which type of fuel is being used. The engine runs more efficiently and CO2 emissions are kept to a minimum.

Operation modes (LPG to gasoline and vice versa) are switched automatically or can be chosen manually. The Corsa, Astra and Meriva LPG models all feature a new Gasoline/LPG switch centrally located in the instrument panel, making the switch-over between the LPG and gasoline mode easy. A light is illuminated inside the switch when the vehicle is in LPG mode. As soon as the car switches into gasoline usage the light is switched off. This will also be offered in the Zafira Tourer and Insignia LPG variants for 2012.

Opel’s customized LPG storage solution has been integrated in the spare-wheel housing. This ensures that the passenger and load compartments are spacious and are not restricted. Tire repair kits are offered as standard on board all LPG vehicles.

There are more than 25,000 LPG stations in operation across Europe. With more than 6,400 LPG filling stations, Germany has the largest infrastructure in Europe. Italy has more than 2,800 stations; France more than 1,800; the Netherlands more than 1,400; and Belgium more than five hundred. In Britain, almost 600 filling stations sell LPG. Hungary has about 250 stations.

Nm

Output (kW/hp)

Top speed (km/h)

103/140

200

200

103/140

200

200

● Has all functionalities of OSCAR-N MINI and extra features eg: on-board datalogger; fuel pump disconnection circuit; built-in OBD parameter reader compatible with most of OBDII (ISO9141, ISO14230) and all type of CAN BUS protocols. ● Original hermetic AMP/TYCO 55 pin waterproof connector, compact size aluminium case containing ECU version 4, 6 or 8 cylinders. ● It is possible to choose from 2 type of emulators resistance from the level of software: 75 Ω and 100 Ω (*premium version of PCB for customers request).

Sequential gas injection system oscar – n Diesel sas ● It is possible to save up to 25% fuel cost per tank and to improve the torque up to 30%. ● Completely non-intrusive to original diesel fuelling system. Can be installed in all type of diesel engines (including latest Common Rail System). ● Very easy and intuitive software user interface with pre-defined injection maps. Possibility of fine tuning all the parameters through Internet by our Technical Department makes setting up of the system as simple as never before.

greencarcongress.com

Fuel (l/100 km)

CO2 (g/km)

7.9

129

6.0

141

8.1

132

6.1

144

187

7.6

124

88/120

175

188

6.2

146

LPG

61/83

110

168

6.8

110

Gasoline

63/85

115

170

5.5

129

LPG

61/83

110

168

7.1

115

Gasoline

63/85

115

170

5.6

134

Gasoline

Sequential gas injection system oscar – n OBD CAN sas

EUROPEGAS Sp. z o.o.

5 Przemyslowa str.

Ksiezyno, 16-001 Kleosin (near Białystok), Poland tel.: +48 85 743 01 13, fax: +48 85 743 01 14 export@europegas.pl

Europegas Poland is an exclusive distributor of excellent injectors type EG2000 ● LPG/CNG injectors type EG2000 are solenoid valve-shaped fuel injectors which ensures optimal fuel dosing in every single moment of engine work. ● High quality realization of each injector and 1,9 Ohm coil resistance guarantees that gas is being dosed with the highest efficiency, speed and precision. ● Thanks to built-in filters and innovative solutions used for construction these injectors are several times more durable than other valve type injectors.

EUROPEGAS E.E.

Πρωτόπαππα 63 Ηλιούπολη 16342 * τηλ: +30 210 99 35 444 κινιτό: +30 6988 23 1111 greece@europegas.info

We invite You to cooperation Please visit our website:

www.europegas.pl

Hamownie podwoziowe dla warsztatów montujących instalacje gazowe i nie tylko...

T E STY / T E STS

Valves without wear and in absolutely as-new condition Commercially available petrol contains additives, but LPG for vehicles does not. Therefore LPG-powered vehicle types, which are particularly susceptible as they have so-called "soft" valves and valve seats, should be operated with additional additives to avoid damage to the motor. The fact that the ERC additive GasLube Spezial with the P1000 formula really does protect the valves has now been impressively demonstrated by the German manufacturer of additives ERC in a long-term road test under the supervision of the TÜV Nord: a KIA Cee’d, which was driven 75,000 kilometres through the whole of Europe powered by LPG with the ERC additive, still showed valve measurements normally only found in as-new vehicles after this marathon distance. Still more – the additive GasLube Spezial had even formed a 0.05 mm thick projective layer on the exhaust valves, and the start of a similar protective layer could also be observed on the inlet valves after 75,000 kilometres.

15,000 back up to 90,000 kilometres thanks to the ERC additive. Similar positive developments can be reported from Hyundai.

This means that for the first time, an independent testing organisation has confirmed the positive effect produced by GasLube Spezial by measuring the valves and valve seats after a road test for a distance of 75,000 kilometres under realistic conditions. This has already been noticed by the car makers: KIA Europe has once again approved its cars for gas-powered operation as long as a special ERC additive comparable to GasLube Spezial with the P 1000 formula is used with a "closed" dosing system. Not only this but the seven-year guarantee remains valid under gas power and the specified service interval for checking the valves has been increased from

The results shown by the test after the completion of 75,000 kilometres exceeded all expectations: the valve play was like a KIA newly delivered from the production line. The additive had not only protected against wear, but had also formed a protective layer on the exhaust valves. A slight formation of a similar layer on the inlet valves was also detected.

Measurement No.

The long-term test under the supervision of the TÜV Nord proceeded as follows: at a starting measurement in December 2010, the tester logged the valve play and then sealed the valve cover, the gas control system, the motor control system and the OBD interface. Then the KIA Cee’d was driven for a test distance and presented for testing again at TÜV Nord every 15,000 kilometres. The testers measured the valve play at each test and logged the times that the vehicle was powered by petrol and gas, which were delivered by the gas control system. They also measured the temperature in the cylinder head during the measurement procedure.

Then they sealed the appropriate parts again for a further round of longterm testing.

The complete documentation of the test and further facts worth knowing can be found on the multilingual home page recently launched by ERC www.lpg-additive.com

1

2

3

4

5

6

7

2010-12-16

2011-03-08

2011-06-01

2011-08-16

2011-10-13

2011-12-13

2012-02-20

Mileage

3769

16950

30441

45052

54554

65148

75175

LPG-Mode

53,17

264,09

462,57

661,53

796,4

946,23

1091,15

Petrol Mode

6,33

21,02

40,26

57,49

63,3

69,51

81,2

66

57

55

61

54

60

60

Date

MAHA Polska Sp. z o.o.

42-600 Tarnowskie Góry, ul. Nakielska 35 tel.: +48 /32/ 768 91 91 fax: +48 /32/ 768 91 97 e-mail: info@maha.pl www.maha.pl

ntażu

do mo y w a t - zes ści - czę

Diagnostic Counter LPG Unit

Temperature Cylinderhead Intake Valve

1

2

3

4

5

6

7

Exhaust Valve

1

2

3

4

5

6

7

1 left

20

20

20

20

20

20

20

1 left

25

25

25

25

25

25

25

1 right

20

20

20

20

20

20

20

1 right

25

25

30

30

30

30

30

2 left

20

20

20

20

20

20

20

2 left

25

25

25

30

30

30

30

2 right

20

20

20

20

20

20

20

2 right

25

25

30

30

30

30

30

3 left

20

20

20

25

20

20

20

3 left

25

30

35

30

35

35

35

3 right

20

20

20

25

20

25

25

3 right

25

30

30

30

30

30

30

4 left

25

20

20

20

20

20

20

4 left

25

25

30

30

30

30

30

4 right

20

20

20

20

20

20

20

4 right

25

25

25

30

30

30

30

14

czas na gaz

2012 no.51

MAHA Polska Sp. z o.o.

.

Sprzedaz samochodowych instalacji lpg / cng firmy PRINS BBG ALTERNATYWNE SYSTEMY PALIWOWE - MARTA MAZIARZ 42-600 TARNOWSKIE GÓRY, ul. NAKIELSKA 35 tel.: 5012 52 352, 6933 65 888 e-mail: info@bbg-tm.pl

REGENERACJA, CZYSZCZENIE WTRYSKIWACZY LPG / CNG KEIHIN BDB - MAZIARZ ELŻBIETA

4 4 -1 8 7 W I E L O W I E Ś , u l .P O L N A 1 1 A t e l .: 6 9 3 3 6 5 8 8 8 , 6 6 1 5 8 9 8 7 7 e -m a i l : i n f o @ p r i n s c z y s z c z e n i e .p l

www.prinsczyszczenie.pl

R Y N K I G A Z O W E / G AS MAR K E TS

R Y N K I G A Z O W E / G AS MAR K E TS

6 5

The Romanian natural gas sector is one of the most developed in Europe, based on a century-old tradition. Romania has also modern systems of production, caption, deposit, transport and distribution on this sector. Natural gas in Romania was discovered in 1909 in the Sarmasel area. In 1917, Turda became the first European town lit up with natural gas. Maximum production of 29.8 Bcm was achieved in 1976. Today, gas provides over 30% of the country's primary energy production. (see fig. 1)

The petroleum extraction is also an old activity of over one and a half century in Romania. In 1857 the first refinery in the world was built and opened in the country. In the same year, Bucharest was the first city in the world illuminated with kerosene.

Romanian

LPG market facts

Now over 100 years of the history and tradition of energy exploitation in Romania is ready to make another step further in its evolution in the auto gas sector. The crisis and the concerns of finding an ecological alternative for classical fuels made using liquefied petroleum gas as fuel for vehicles to gain more ground.

In Romania, the LPG market, including the cylinders, the auto gas and the propane bulk, is situated around 440.000 tons annually. The LPG market is made of auto gas, gas tanks for home use and gas sold in bulk. The growing is first of all determined by the price of auto gas, situated at half of the price of the gasoline.

The LPG market has a value of about 300330 million euros and the most important players are Rompetrol Gas, OMV Petrom, ButanGas, LukOil and MOL. The biggest part of Romanian LPG market is represented by cylinders, having a share of 50%, followed by autogas with over 35% market share and the bulk with over 10% (see fig. 2) In January 2012 the minimum price of the LPG litre was 2.9 lei (0.6-0.7 Euro) compared to the gasoline litre which was 5.25 lei (1.20 Euros). (see fig. 3) On the local market only Dacia cars are available with LPG systems coming from the factory, but the sales are low compared to gasoline or diesel cars. On the other hand,

16

czas na gaz

2012 no.51

such models are sold big in countries like France or Italy and especially in Bulgaria, due to the tax system which favors the owners of these cars because the exhaust emissions are lower. The experts say that auto LPG will gather ground in its competition with gasoline and diesel oil as the purchasing power of population decreases or as the interest for cheap and clean fuels increases.

The most important producers are already investing significant amounts in developing projects for the engines that use this kind of fuel, and year after year, in many countries there is a significant growth of auto LPG use.

Among the LPG's advantages it is the fact that the plant and the storage tank are equipped with security systems and they are usually safer than gasoline tanks in case of accident. On the other hand, the auto LPG is an environmentally friendly fuel and the particulate matter is 50% lower compared to those produced by gasoline or diesel. Furthermore, the use of the auto LPG prolongs the life of the engine oil and ensures its sustainable operation, because it doesn’t contain particulate pollutants.

The future for the Romanian expert-companies in LPG, natural gas and oil is abroad

In the last years, the propane market has reached over 45.000 tons / year, the butane around 240.000 tons / year, while the LPG 140.000 tons / year. But the recent years changed the status of the country and its industry is now in recession. (see fig. 4) Romania is still a LPG, natural gas and oil producer, but the current level of production isn't enough to make the country selfsufficient. Although at one time it was Europe's largest producer of energy, most of its

Fig. 1

7% 8%

1%

24%

13%

31%

The small-to-medium size system integrators can fill specific gaps in industry expertise or regional expertise. On Middle East process control & automation markets, the LPG and natural gas operators are more and more looking for turn key suppliers offering complete solutions that increase operability, profitability and financial accountability.

16%

Source: syscom.ro

Primary energy production in Romania Coal Firewood & agricol waste Oil Natural gas Other fuels Unconventional sources Hydroelectric energy Nuclear energy

Fig. 2

12%

38%

50%

Structure of the Romanian LPG market Cylinders Autogas Bulk

Diesel Oil +

1

Gasoline +

2

Diesel Oil

3

Gasoline

“Today we are reaching the limits to growth in Romania, there are no more new big projects for the local companies, and the big multinational companies get almost everything. This is why we use and extend our knowledge worldwide, in regions where there are still energy projects going on. We are a system integrator, basically we can offer the same things like any other multinational company. In Romania we are very competitive because of the very good prices, services and after sales technical support we offer compared with other foreign companies. The equipment are similar but the services are better from our side.”, said Ion Andronache, the CEO of the Romanian company Syscom18, one of the national leaders on the process control and automation market, company that provides integrated solutions and complex installations for the gas industry. Syscom 18 is a system integrator offering complete solutions for all the stages in natural gas and oil industrial use and LPG particularly.

4

LPG

reserves were used and squandered during communist period. In fact, Romania’s secure natural gas reserves are estimated to cover consumption over the next 15 years. As a result, it is today a net oil and gas importer. The 90’s privatizations of the gas companies also had a negative impact on the industry. However, the specialized engineers still use their long time experience within gas and LPG equipment companies. Most of the big projects which involve their work are taking place abroad in “hot” regions such as Middle East, Asia and Africa.

Fig. 3

Fuel prices in Romania January 2012 250

Fig. 4 200

150

100

50

Propane Tons (tys.) / year

Butane

LPG

P O J A Z D Y L P G - T E S T / L P G C ARS - T E ST

Pomyślnie testy

aut z napędem LPG /olej napędowy Możliwy boom na rynku – pierwsze zestawy trafiły już do odbiorców

Dochodzą do nas dobre wiadomości dotyczące cyklu mieszanego z olejem napędowym w lekkich pojazdach użytkowych. Instalacja LPG, którą opracował udziałowiec Ecoengines Enrico Marra we współpracy z osiadłym w Belgii Christianem Schumacherem (SC Concepts), z powodzeniem przeszła testy pod względem kompatybilności elektromagnetycznej oraz w zakresie emisji.

Wartości, które uzyskano przy użyciu techniki pomiarowej Wyższej Szkoły Zawodowej Südwestfalen, rozwiały wszystkie wątpliwości związane z tą technologią. Wyraźnie lepsze wartości NOX (emisji tlenku azotu) oraz dodatkowo obniżona emisja drobnych pyłów dowodzą, że mieszanka oleju napędowego i gazu jest ulgą nie tylko dla portfela, lecz także dla środowiska.

Pierwsze instalacje zostały już kompletnie zmontowane i wysłane do odbiorców. „Najpierw trafią jednak na europejski eksport. W Niemczech obowiązują obecnie inne przepisy, a wynik testu emisji musi być dostępny w formie pisemnej” – wyjaśnia Enrico Marra. Liczy on, podobnie jak wielu innych zainteresowanych, że po zakończeniu ostatecznych testów procedury w urzędach znacznie się uproszczą.

Do opóźnień doszło, ponieważ pomiary w odniesieniu do oleju napędowego nie przyniosły od razu oczekiwanego rezultatu. Nie miało to nic wspólnego z trudnościami w zakresie projektowania. Zanim pomiary emisji w cyklu mieszanym zostaną podjęte, niemiecki ustawodawca wymaga wykonania pomiaru przy eksploatacji samym olejem napędowym. W tym celu pojazd, w tym przypadku fabrycznie nowy Fiat Ducato, musiałby osiągnąć wartości producenta w zwykłym stanie eksploatacyjnym, czyli przy pracy silnika na oleju napędowym.

Właśnie te wymogi były początkowo trudne do spełnienia, bowiem wartości NOx zbytnio przekraczały dopuszczalne limity. Dopiero kiedy udało się pomyślnie zakończyć pomiar, możliwe było przeprowadzenie pomiarów w cyklu roboczym z olejem napędowym i gazem, z użyciem dwóch różnych gazów kontrolnych. Jak wcześniej wspomniano, ten problem również został szybko rozwiązany.

Potem, podobnie jak w przypadku pojazdów benzynowych, instytucja kontrolna TÜV Rheinland sporządziła raport z badań, który zawierał między innymi współczynniki efektywności oraz współczynnik CO2.

Oprócz tego określono rodzinę silników, dla której obowiązuje dana ekspertyza. W tym przypadku są to silniki o mocy 115 KM i 130 KM we Fiacie Ducato, ponieważ 95% lekkich pojazdów użytkowych modelu Ducato odpowiada tym przedziałom mocy. W drugim przypadku przewiduje się też dodatkową homologację wariantu z 150 KM. Instalacja gazowa do cyklu mieszanego z olejem napędowym do lekkich pojazdów użytkowych obejmuje parownik, jeden wtryskiwacz gazu, jednostkę filtrowo-czujnikową, wielozawór, zbiornik, wiązkę kablową oraz urządzenie sterownicze. Ponieważ gaz jest wtryskiwany centralnie do kolektora dolotowego, montaż jest stosunkowo mało skomplikowany.

Kiedy instalacja zostanie już zamontowana w pojeździe, kierowca Sprintera zaoszczędzi na 100km – od 3,60 do 3,80 Euro. Kierowca Ducato na tym samym dystansie zanotuje oszczędność od 3,50 do 3,60 Euro, ponieważ część oleju napędowego zostanie zastąpiona przez LPG. Cena instalacji gazowej do eksploatacji z olejem napędowym jest już, przynajmniej na rynku niemieckim jednoznacznie określona i wynosi 2900 Euro wraz z montażem. Przy takich wartościach instalacja gazowa zwróci się po około 80 tys. km. Powinno spełniać to oczekiwania wcześniej wymienionej docelowej grupy użytkowników.

Wolfgang Kroger

RYN E K L N G / L N G MAR K E T

developments in the global context The key global gas price markers appear to be decoupled and following divergent courses. The ongoing fall-out from the Fukushima nuclear disaster has forced Asian LNG prices to record levels, whilst a relatively sedate low price and low volatility environment has continued in the US given robust domestic production.

European gas market dynamics are more complex. In recent months they have been heavily influenced by the increasing threat of recession and relatively mild weather. Yet global influences remain and key developments within the global economy and gas fundamentals are likely to strengthen the relationship between European, Asian and US gas prices.

The 2 extremes of the global gas market

Asian LNG prices continued their climb throughout the second half of 2011 on the back of record demand as shown in Chart 1. This was driven primarily by Japan as it continued to buy LNG for gas fired generation to replace its stricken nuclear fleet.

Japan has also faced tough competition for LNG with robust demand from other Asian markets, particularly South Korea. However prices have shown signs of softening in recent weeks due to a mild winter and receding concerns as to the ongoing impact of the Japanese nuclear crisis as utilities appear to have high levels of contract cover and inventory. Recent reports suggest current prices to be at just above 15 $/mmBTu down from almost 18 $/ mmBTu just 7 weeks ago.

Chart 1: Global Gas Price Benchmarks (forward prices as at 13th Jan 2012)

At the other extreme, US gas spot and forward prices continued to soften and exhibit very low volatility. The Henry Hub spot price ended 2011 below 3 $/mmBTU, less than one fifth of Asian spot prices. The US shale gas revolution has created, for all intents and purposes, a physically disconnected market with ample domestic supply. There is little prospect of these market conditions changing

20

czas na gaz

2012 no.51

Project

Country

First cargo (est)

Capacity (mtpa)

Pluto

Australia

Mar-12

4,3

Angola

Angola

Q1 2012

5,2

Curtis

Australia

2014

8,5

PNG

PNG

2014

6,6

Gorgon

Australia

2014

15

Gladstone

Australia

2015

7,8

Wheatstone

Australia

2016

Iran LNG

Iran

15 10,8

Table 1. LNG Export Projects Under Construction

more confident of supply (with Europe continuing to attract cargoes and the weather remaining mild).

This process was repeated for the first three months of winter until the perceived threat of any supply disruption evaporated. This has resulted in the premium for the remaining winter months easing to the point in the medium term until any plans to export domes- where Q1 is barely trading above Summer ‘12. tically produced LNG from North America are realised. Although several export projects have been European contract prices, which remain primarily granted consents, significant volumes are unlikely indexed to oil products, are now at a significant prebefore 2015. Questions remain as to whether US mium to hub prices. This is primarily down to a combipolicy makers will be willing to accept the increases nation of three factors: in domestic gas prices and volatility that are likely • Oil prices have not fallen to the same extent to arise as a consequence of exporting significant as European gas hub prices; volumes of LNG. We will explore the prospects and • Long term contract prices are determined by possible implications of North America LNG exports averaging oil product prices over the previous in an article in the coming weeks.

6 to 9 months, which means that the higher oil prices in the second half of 2011 are still feeding into current contract prices; The influence of new supply Several LNG export projects currently under con- • Oil price terms in the long term contracts are specified in EUR and as a consequence the struction will come online over the next two to three depreciation of the EUR against the USD acts years (as shown in the table below). Australia is set to raise the effective contract prices. to become one of the globe’s largest LNG exporters which will significantly reduce the geopolitical risk of global LNG supplies, although there is still conAs a result of the discount of spot to contract pricsiderable uncertainty around the timing of some es, energy companies will aim to minimize contract large projects. (See: Table 1). lift and purchase gas from the spot markets. There At the other end of the geo-political risk spec- are several implications of this behavior.

Firstly, it is likely to provide a boost to hub liquidtrum it is unclear when Iran’s LNG export facility (currently under construction) will be commissioned ity. Secondly, there is likely to be significant take or given the sanctions imposed by the internationally pay flexibility available which will strengthen the role contract prices play as a cap to hub prices over the community over its nuclear program. coming months.

Finally, it brings into focus the ongoing contract The degree to which these new projects ease the tightness in the global LNG market will be driven renegotiations between producers and European by the strength of demand growth from emerg- utilities and the wider debate on gas versus oil indexing markets (especially China and India) and the ation. extent to which demand holds up in developed Gazprom has recently indicated that it may be markets facing an economic slowdown. The level of price convergence across the global markets will willing to make marginal concessions on levels of gas indexation and has offered several key counterparbe largely driven by this dynamic. ties price discounts on ‘out of the money’ contracts.

Gazprom’s main upstream competitor, Statoil has Focusing in on Europe Three factors have conspired to force Euro- already given ground and increased the level of pean hub prices sharply lower in the last quarter of spot indexation with its counterparties. However 2011: reduced year on year demand amplified by many contract disputes between producers and a mild winter, easing concerns as to Europe’s ability key suppliers remain unresolved as suppliers push for to attract LNG cargoes and the threat of Europe a more enduring solution to the problems caused by re-entering recession. In the run-up to the cur- oil-indexation. The divergence between spot and rent winter, NBP forward prices were trading at a contract prices is acting as a more effective catalyst significant premium to spot as the market priced than any regulatory measures for the evolution of Euin the potential influence of Asian LNG pricing. ropean gas hub pricing and liquidity.

As the start of each delivery month approached, TimeraEnergy the premium was eroded as the market became

T E C HNO L O G I E / T E C HNO L O G I E S

T E C HNO L O G I E / T E C HNO L O G I E S

First installations designed for trucks have already been approved for use in Germany.

Tylko po baku i przyłączu gazowym można rozpoznać, że ciężarówka jest napędzana przyjaznym dla środowiska LPG

Development of the dual fuel technology, particularly when it comes to the combination of diesel fuel and LPG makes fast advances. It seems that it simply cannot be stopped. Recently, first filling stations for trucks fuelled with LPG have been opened in Germany.

LPG has become highly popular on the shipping market. Over the last two years, the price of diesel fuel has increased from under EUR 1 to almost EUR 1.5, and it does not seem to have reached its peak. This is particularly difficult for German shipping companies, which apart from the toll, incur high diesel fuel costs. Naturally, shipping companies consider the advantages of LPG. Fuel costs can be reduced by 10-25%.

According to the estimates, over 1,000 trucks in Germany are currently fuelled by diesel/LPG combination.

Positive results of the tests conducted by CHM Trucktec

CHM Trucktec, which is the leader in its segment, has proven that despite the difficulties, a company can be successful on the German forwarding market. Company has met the restrictive legal requirements in the form of expensive ETC, ESC and ELR tests, which have been conducted mainly at TNO test facility in Helmond, the Netherlands. Test results have proven that the Trucktec system is characterised by outstanding emission values: NOx emission was reduced by 5%, CO2 by 2.7% and particle emission by over 50% in the mixed cycle.

The tests have confirmed that the truck's emission is reduced in the mixed cycle, when compared with diesel fuel. Currently, the installation has been approved for use pursuant to a permit issued under the special procedure, in line with § 70 o the Traffic Ordinance, said Marc Waigl, Managing Director at Trucktec.

Certain preparatory works are required in order for such installations to be subject to the procedure on a certified test station. The engine must be removed from the vehicle and started in the test station (costs EUR 80 000-100 000). This is an obstacle, which is insurmountable for a number of competitors of Amberg Company.

22

czas na gaz

2012 no.51

Nevertheless, people at Trucktec seem to be sure of the optimum parameters of the system under construction, as successful tests have been completed using MAN, DAF, Scania and Mercedes engines. What is more, the abovementioned tests have convinced the authorities, which have approved Trucktec installations for use in the whole territory of Germany. As Marc Waigl puts it: Thanks to the far-flung measurements, we encounter no problems with the permits also outside Germany. In the Netherlands, our systems are used in trucks with DG marking, which refers to the mixed cycle (diesel fuel/LPG).

Cooperation

with Scania

Scania is one of the manufacturers, which cooperates with CHM Trucktec and offers installation of dual fuel systems in appropriately prepared workshops. Apart from the reliability, the manufacturer's warranty for the vehicle remains valid, whereas one needs to obtain a separate warranty for the gas installation as well as the damage, which might be caused by use of gas.

More than 300 installations have been fitted and certain vehicles have covered over 800000 km [1 kilometre = 0.62 mile], while remaining fully operational. In the event we assume a depreciation period of 8-12 months, depending on the price differences between the diesel fuel and LPG as well as the purchase price, which amounts to approximately EUR 5 450, the conversion costs pay off quite fast.

12 filling stations for trucks have been opened and another 28 will be opened soon

The issue related to filling stations for trucks operated in the mixed cycle has been solved.

Mineral oil industry companies have united under the tankpool24 brand in order to offer filling services to customers from the transport industry at over 400 truck-friendly filling stations.

Apart from the diesel fuel distributed through

high-performance fuel dispensers, tankpool24 offers LPG dispensers for trucks at 20 service stations. Thanks to the filling stations designed by PA Salzgitter specially for this purpose, the alternative fuel is pumped into large fuel tanks of trucks faster in order to reduce the waiting time. It is estimated that by mid 2012, tankpool24 will have expanded the German network to 40 LKW filling stations for trucks.

Other manufacturers

Voltran Company is yet another pioneer in this field. The Company’s mixed cycle installation has also become highly popular, with its more advanced solution, which is also much more expensive (extended depreciation period). According to our data, there is a substantial group of manufacturers of gas installations for trucks, which might be used in Germany. One should point to Prins (Netherlands), FreeTron (Germany) as well as the Vienna-based Gasotronic Company. All of them have developed similar systems, which so far remain unavailable on the German market due to regulatory reasons. Additionally, AC S.A. (Poland) has commenced works aiming at designing similar systems and cooperates with Femitec (Germany) in terms of mixed cycle solutions. The project is still in its infancy though.

Other directions have been chosen in Italy.

Landirenzo has limited designing dual-fuel technology solutions to CNG, and has been successful. A school bus fuelled with a Diesel/CNG mixture, has already been put into operation in Cavriago Commune. Also in Rome, similar solutions have been noticed and plans have been made regarding modification of buses in order to fuel them with a mixture of diesel fuel and CNG. Nevertheless, the Company’s spokesperson assures that a similar solution using LPG is also feasible. Requirements of Italian authorities are not as strict as in Germany.

Wolfgang Kröger

Pierwsze instalacje dla ciężarówek są już dopuszczone do użycia w Niemczech. W Belgii wystarczy zwykłe badanie spalin.

Rozwój technologii dual fuel, zwłaszcza jeśli idzie o połączenie oleju napędowego i LPG, postępuje dużymi krokami.

LPG zawojował działalność spedycyjną. Cena oleju napędowego w ostatnich 2 latach wzrosła z niecałego 1 do niemal 1,50 Euro i to nie koniec podwyżek. Wystawia to na ciężką próbę kierowców, którzy w roku 2009 musieli słono dopłacić przy zakupie pojazdu z silnikiem Diesla. Szczególnie dotyka to niemieckie przedsiębiorstwa transportowe, które oprócz opłaty drogowej muszą ponosić wysokie koszty cen diesla. Firmy szukają więc alternatywy pozwalającej na zachowanie konkurencyjności na rynku, biorąc pod uwagę LPG. Autogas może obniżyć koszt paliwa o 10-25%. Szacuje się, że już ponad 1000 ciężarówek w Niemczech eksploatowanych jest w cyklu: diesel/LPG.

Udane wyniki testów chm trucktec

O tym, że na niemieckim rynku mimo wszystko można z powodzeniem prowadzić działalność gospodarczą, świadczy przykład chm trucktec, które w swoim segmencie rynku pełni wiodącą rolę.

Firma spełniła przepisy ustawowe w postaci drogich cykli ETC, ESC i ELR, które przeprowadzono głównie na stanowisku kontrolnym TNO w Helmond, w Holandii. Ich wyniki pokazały, że system trucktec cechuje się wyjątkowo dobrymi wartościami emisji: w cyklu mieszanym zmniejszono wartość NOx o 5%, CO2 o 2,7% oraz cząstek o ponad 50%. „Testy potwierdzają, że ciężarówka w cyklu mieszanym emituje mniej zanieczyszczeń niż napędzana dieslem. Obecnie w Niemczech następuje dopuszczenie instalacji do użytkowania na zasadach zezwolenia w drodze wyjątku, zgodnie z § 70 rozporządzenia o ruchu drogowym.” – powiedział dyr. zarządzający Trucktec, Marc Waigl.

Aby poddać instalacje procedurze na certyfikowanym stanowisku kontrolnym, konieczne są prace wstępne: silnik musi zostać zdemontowany z pojazdu i ponownie uruchomiony na stanowisku kontrolnym (koszt: 80000 -100000 Euro). Właśnie

wysokie koszty są przeszkodą nie do pokonania dla wielu konkurentów chm trucktec.

Trucktec jest silnie przekonany o optymalnych parametrach konstruowanego systemu, bowiem firma przeprowadziła już z powodzeniem testy z silnikami MAN, DAF, Scania i Mercedes. Przekonało to też urzędy, które obecnie dopuszczają do użycia instalacje trucktec w całych Niemczech. Jak mówi Marc Waigl: „Także poza Niemcami dzięki szeroko zakrojonym pomiarom nie mamy problemów z pozwoleniami, a w Holandii nasze systemy są eksploatowane w samochodach ciężarowych z oznaczeniem DG określającym cykl mieszany (olej napędowy/LPG).”

Współpraca

ze Scanią

Także w środowisku producentów wykrystalizował się pogląd, że systemy trucktec pracują niezawodnie. Scania współpracuje z chm trucktec i poprzez odpowiednio przygotowane warsztaty oferuje pofabryczne montowanie systemów dual fuel. Ważne jest, że poza niezawodnością - zachowana zostaje gwarancja producenta na pojazd, zaś na instalację gazową i na szkody spowodowane przez gaz należy uzyskać oddzielną gwarancję. Wygląda na to, że taka koncepcja działania przyjęła się w branży spedycyjnej. Zamontowano już ponad 300 instalacji, niektóre pojazdy pokonały ponad 800 tys. km i ciągle jeszcze są w pełni na chodzie. Przy okresie amortyzacji 8-12 miesięcy, w zależności od występujących różnic cenowych pomiędzy olejem napędowym i LPG oraz ceną nabycia wynoszącą około 5 450 Euro, taka konwersja szybko się spłaca.

12

stacji

12 stacji tankowania dla ciężarówek już działa, 28 zostanie niedługo otwartych w Niemczech rozwiązano też problem stacji tankowania dla ciężarówek eksploatowanych w cyklu mieszanym. Firmy z branży olejów mineralnych utworzyły „tankpool24”, aby umożliwić tankowanie na ponad 400 stacjach przystosowanych do obsługi ciężarówek. Oprócz oleju napędowego z dystrybutorów

o wysokiej wydajności, tankpool24 oferuje na 20 stacjach serwisowych możliwość tankowania ciężarówek autogazem. Zaprojektowane przez PA Salzgitter i przeznaczone do tego celu stacje benzynowe przyczyniają się do tego, że alternatywne paliwo jest tłoczone do dużych baków ciężarówek nieco szybciej. Do połowy roku 2012 tankpool24 przewiduje rozszerzenie sieci takich stacji do 40.

Inni

producenci

Do pionierów w omawianym zakresie należy także firma Voltran, której system do eksploatacji w cyklu mieszanym jest szeroko rozpowszechniony. Pod względem technicznym jest to bardziej zaawansowane rozwiązanie, a co za tym idzie – znacznie droższe (dłuższy czas amortyzacji auta). Według naszych danych jest spora grupa producentów instalacji gazowych do ciężarówek, które mogą być oficjalnie stosowane w Niemczech. Należy tutaj wymienić holenderskiego Prins-a oraz niemieckiego FreeTron, a także mającą siedzibę w Wiedniu firmę Gasotronic, które również opracowały tego rodzaju systemy, niedostępne jednak dotąd na rynku niemieckim (brak odp. zezwoleń). Projektowanie systemów dual-fuel rozpoczęła też firma AC z Białegostoku we współpracy z niemieckim importerem Femitec. Projekt ten znajduje się jednak obecnie w bardzo wczesnej fazie.

We Włoszech podąża się obecnie innymi drogami. Firma Landirenzo ograniczyła projektowanie technologii dual-fuel do CNG i osiągnęła pod tym względem znaczące sukcesy. Autobus szkolny, który bezpiecznie przewozi uczniów, pracując na mieszance diesla i CNG, został już włączony do użytkowania w gminie Cavriago. Także w Rzymie zwrócono uwagę na tego rodzaju rozwiązania i planuje się zmodyfikowanie autobusów i przystosowanie ich do eksploatacji mieszanką diesla i CNG. Jednak, jak zapewnia rzecznik firmy, także rozwiązanie z LPG jest możliwe. We Włoszech wymogi urzędów nie są tak wysokie, jak w Niemczech.

Wolfgang Kröger

czas na gaz

2012 no.51

23

T E C HNO L O G IA / T E C HNO L O G I E S

The invention of Valve Saver Fluid In 1979 German scientist Wolfgang Kleunner developed the original Flashlube Valve Saver Fluid in Melbourne, Australia. Working as a scientist for the CSIRO (Commonwealth Scientific and Industrial Research Organisation), Kleunner recognised the problem of Valve Seat Recession in many vehicle engines, particularly those that were running on gas.

Kleunner noted a higher instance of recession in vehicles that ran on LPG, than those that ran on petrol, which at the time was leaded. Aware that automotive LPG distribution was increasing, he took it upon himself to study the problem and find a solution.

His answer was to develop the Original Flashlube Valve Saver Kit, and it’s specially formulated Flashlube Valve Saver Fluid.

Comprising of a vacuum reservoir and a passing hose, the kit was created to be mounted under the bonnet of a vehicle to distribute the protective fluid and lubricate the valve seats of the engine and eradicate recession.

15 years later, in 1995, Flashlube Pty Ltd was established to take Wolfgang Kleunner’s now fully developed technology to the world, and in the years following, as Lead Replacement Petrol was taken out of supply, a demand grew for a Lead Replacement Additive in pre 1986 vehicles. Flashlube filled

this need and quickly grew to be the leading Lead Replacement solution in Australia.

As the automotive industry has changed, Flashlube has never been too far behind with an answer to any problem, adding to their range with an Injector Cleaner, Oil Stabiliser and specially formulated Winter Fuel Formula to stop fuel from gelling or waxing in extreme cold.

When the fuel industry began to modify it’s diesel fuel supply to only low sulphur fuel, Flashlube released their thoroughly researched Diesel Fuel Conditioner, a sulphur free formulation designed to replace the lubrication that diesel fuel had previously provided. The Diesel Fuel Conditioner was recognised for it’s ingenuity with the 2005 Australian Automotive Aftermarket Association Gold Award.

Perhaps the biggest step for the company in recent times has been the release of the award winning Flashlube Electronic Valve Saver Kit in 2010.

Awarded the Innovation Award at the 2011 Gas Show in Warsaw, the kit improves on Kleunner’s original Valve Saver Kit with an in dash low level sensor light, fluid level sensor and slimline bottle. Most importantly, it also incorporates an Electronic Control Unit governed by the engine duty cycle to moderate a consistent injection of fluid and ensure steady and reliable protection.

Using this kit, Kleunner’s Original Valve Saver Fluid has become the first product to be granted TUV Approval in a road test, as opposed to the laboratory testing previously used for vacuum kits, which does not account for the vacuum variation experienced in differing driving conditions.

With no sign of slowing down, Flashlube enters 2012 with the release of the new Flashlube Valve Saver Kit Series 2.

Designed and manufactured in Australia, the Flashlube Valve Saver Kit Series 2 includes a 1 litre bottle of the iconic Flashlube Valve Saver Fluid to protect the vehicle’s engine for longer.

Boasting a new, more modern design, the Series 2 Kit improves on the original, incorporating a low fluid level sensor with a red in dash low fluid level LED warning light similar to that used in the revolutionary Electronic Kit. Over 30 years since it’s development, Flashlube is now used in over 80 countries worldwide. Spanning Australia, Europe, North America, South America, South East Asia and India, and across motor vehicle, farming, industrial, transport and motorcycle markets, Flashlube continues to lead the way for quality and driver satisfaction and looks set to do so well into the future.

Firma LPGTECH jest producentem doskonale już Państwu znanych, sekwencyjnych systemów zasilania gazem, pod nazwą TECH.

Sterowniki TECH od początku powstania, prezentowały zupełnie nową jakość na rynku instalacji LPG oraz CNG, a dzięki swojej niezawodności błyskawicznie zdobyły uznanie instalatorów i użytkowników zarówno w kraju jak i na świecie. Dodatkowo sterowniki TECH zyskały nowe oprogramowanie oraz zostały wzbogacone o funkcje współpracy z systemami OBD. Obsługa sterowników TECH bazuje na naszych autorskich algorytmach, których efektem jest połączenie bardzo prostej i intuicyjnej obsługi, z wyjątkowo dokładnymi pomiarami bieżących parametrów oraz precyzyjnym dawkowaniem gazu.

Sterowniki TECH to najnowsza technologia, a innowacyjność zastosowanych rozwiązań, doskonale sprawdza się przy obsłudze najbardziej technologicznie zaawansowanych pojazdów.

Pragniemy poinformować Państwa, że aby w pełni wykorzystać możliwości sterowników TECH, wprowadzamy na rynek autogazu, nasz najnowszy produkt – wtryskiwacze LPG/CNG DRAGON. Parametry techniczne naszych wtryskiwaczy, już teraz stawiają ten wyrób w ścisłej czołówce światowej i jesteśmy przekonani, że zastosowane rozwiązania techniczne oraz jakość ich wykonania, spełnią Państwa oczekiwania i zaspokoją wszystkie potrzeby.

LPGTECH e-mail: handel@lpgtech.pl tel.: +48 85 734 13 10 Skype: lpgtech_handel

P O J A Z D Y L P G - T E S T / L P G C ARS - T E ST

Bezużyteczne elektroniczne mechanizmy redukcji zużycia paliwa

Nazwisko austriackiego motocyklisty Karla Abartha jest znane tylko nielicznym entuzjastom motoryzacji. Większą popularność zyskał, kiedy jako Carlo Abarth przeniósł się on do Bolonii i zaangażował w działalność tuningową, zaś później zajął się produkcją pojazdów i dał Włochom tak wspaniałe auta, jak Abarth 595, Abarth 850 TC czy Abarth 1000.

Sława Abartha przetrwała także po jego śmierci. Właśnie pod nazwą Abarth koncern Fiat kontynuuje tradycję marki z symbolem skorpiona i oferuje niedrogie pojazdy sportowe o wysokiej mocy oraz z wydajnym układem napędowym. Abarth Punto Evo w wersji podstawowej kosztuje 19.500 euro, mając moc 163 KM. Jego wygląd właściwy dla pojazdów wyścigowych to z pewnością niezła gratka w tej kategorii cenowej. Jednak jest tu jeden haczyk. Jeśli pojeździmy Abarth Punto Evo, szybko przekonamy się, że podawane wartości zużycia paliwa nie są do końca zgodne z prawdą.

Z pomocą przyjdzie tutaj tylko instalacja gazowa albo reduktor na pedale gazu. Ponieważ tego ostatniego rozwiązania piloci Abarth nie znoszą, włoski producent instalacji gazowych, firma Lovato, podjął się zadania utworzenia specjalnego zestawu gazowego dla szybkiego Abartha. Dzięki temu ów rajdowy pojazd nie straci nic ze swojej wydajności, a koszty paliwa pozostaną na znośnym poziomie.

Szybkość

na pełnym gazie

Nowy model marki to testowany Abarth Punto Evo. Ten trzydrzwiowy, kompaktowy samochód sportowy jest napędzany przez czterocylindrowy silnik benzynowy turbo, który dysponuje

26

czas na gaz

2012 no.51

innowacyjną technologią MultiAir. Tradycyjny wał rozrządu jest w niej zastępowany przez system elektrohydrauliczny. MultiAir umożliwia w ten sposób zróżnicowane sterowanie zaworami po stronie wlotu. Konsekwencją tego jest znaczne, zwłaszcza w porównaniu z konwencjonalnym zespołem napędowym, zwiększenie wydajności oraz momentu obrotowego, przy równoczesnej redukcji zużycia paliwa i emisji CO2, przynajmniej tak długo, jak długo moc mechanizmu jazdy pozostaje w zakresie cyklu NEDC. Wyposażony w większą turbosprężarkę typu Garrett silnik o pojemności 1.4L montowany w Abarth Punto Evo osiąga moc 120 kW (163 KM), przy 250 Nm, prędkości maks. 213 km/h i sprincie do „setki” w 7,9 sek.. Zachowanie silnika turbo oraz elektrycznego można zmieniać przy użyciu przełącznika Sport Boost. Do dyspozycji kierowcy pozostają dwa tryby: zwykły i sportowy. Wraz z zestawem zwiększającym wydajność „esseesse”, który, stosując skrót sformułowania SuperSport, nawiązuje do legendarnych samochodów wyścigowych Abarth z lat 60., można zwiększyć moc silnika turbo do 132 kW (180 KM).

Instalacja gazowa Lovato musiała być zaprojektowana także z uwzględnieniem tych właściwości, chociaż tego aspektu nigdy nie testowano.

Jeśli kierowca zmieni tryb pojazdu na tryb sportowy, cały pojazd odczuwalnie zyska na szybkości reagowania. Silnik bardziej spontanicznie będzie wykonywać polecenia wydawane poprzez pedał gazu, a sterowanie będzie działać bardziej bezpośrednio. Oprócz tego aktywowana zostanie seryjna, elektroniczna blokada dyferencjału, która przy pełnej mocy, na przykład na wąskich zakrętach, polepsza trakcję i zapobiega obracaniu się kół w miejscu. Optymalny czas przełączania określa Eco Gear Shift Indicator. Wydajny zespół napędowy nowego Abarth Punto Evo jest wyposażony seryjnie w automatykę Start i Stop. Pod tym względem instalacja gazowa znakomicie się sprawdza - po ponownym uruchomieniu pojazd ponownie jest przełączany na tryb LPG. W ten sposób emisja substancji szkodliwych jest redukowane do 10%, a w oficjalnym cyklu pomiarowym zużycia o około 3,5%. Dalszą, o 14% niższą emisję CO2 zapewnia instalacja gazowa Lovato.

Ekonomiczność

dopiero z LPG

Nowy Abarth Punto Evo spełnia klasę emisji Euro 5. Zużycie paliwa wynosi 8l/100 km (w mieście), 5,0 l/100 km (na trasie) lub 6,1 l/100 km (cykl mieszany).

Emisja CO2 to 142g/ km. W teście, przy spokojnej jeździe, zużyto 8 litrów LPG. Przy wykorzystaniu pełnego występującego potencjału zużycie sięgało 15l autogazu. Jednak prawie taka sama ilość benzyny znikała z baku, kiedy instalacja gazowa była odłączona.

Wniosek:

Pomimo licznych technicznych rozwiązań pomocniczych Abarth Punto Evo nie ukrywa swojego sportowego ducha. Nie ma zresztą takiej potrzeby.

Kiedy usiądzie się po raz pierwszy w sportowym fotelu kierowcy i usłyszy dźwięczny warkot pracującego silnika, zapewne w zapomnienie pójdą wszystkie zasady oszczędzania paliwa. Przypomnimy sobie o nich na najbliższej stacji benzynowej bowiem przy jeździe na pełnym gazie wyraźnie widać, jak wskazówka poziomu paliwa wędruje w stronę rezerwy. LPG jest tutaj właściwą opcją pozwalającą na utrzymanie kosztów paliwa w określonych granicach, nie ograniczając przy tym mocy i sportowego charakteru szybkiego Punto.

Wolfgang Kröger

T E K ST S P ONSOROWANY / S P ONSOR E D T E XT

System sekwencyjnego wtrysku gazu King, jest nowoczesną i zaawansowaną elektroniką sterującą zasilania LPG i CNG. Przeznaczoną do samochodów wolnossących jak i turbodoładowanych z wielopunktowym wtryskiem benzyny typu sekwencyjnego, półsekwencyjnego, oraz full group. Produkowany przez włoską firmę A.E.B. Alternative Fuel Electronics światowego potentata produkcji samochodowych systemów autogaz.

System KING występuje w trzech wersjach, które umożliwiają dopasowanie systemu do wymagań auta.

• KING 4 ECO • KING 4 OBD • KING 5-6-8 OBD Wersją podstawową jest KING 4 ECO, dedykowany do aut 3,4 cylindrowych, które nie wymagają podłączenia do diagnostyki pokładowej auta EOBD/OBDII .

Kolejną wersją jest KING 4 OBD, dedykowany do aut 3 i 4 cylindrowych oraz 2 cylindrowych z systemem TWIN AIR ( FIAT) z możliwością komunikacji sterownika gazowego z diagnostyką pokładową auta EOBD/OBDII.

KING 5-6-8 OBD to sterownik obsługujący pojazdy z silnikami 5,6 i 8 cylindrów. Automatycznie wykrywa ilość cylindrów i komunikuje się z EOBD/OBDII pojazdu.

oczekiwanych wartości fabrycznych dla danego auta. Dzięki tej funkcji system zasilania gazem posiada właściwości samoadaptacyjne w czasie rzeczywistym.

Nowa generacja sterowników gazowych dzięki podłączeniu do gniazda EOBD/OBDII pojazdu pozwala pozyskiwać informacje służące do poprawnej regulacji pracy silnika.

KING w wersjach 4 OBD, oraz 5-6-8 OBD poprzez komunikację EOBD/OBDII posiada również możliwość kasowania błędów.

Możliwość bezpośredniej komunikacji sterownika gazowego z diagnostyką EOBD/OBDII daje nam odczyt parametrów mieszanki (korektory „FAST”, „SLOW”) i działa w oparciu o typ komunikacji: • ISO9141-2 • KWP-2000 Fast Int • KWP-2000 Slow Int • CAN Standard 250 kbps • CAN Extended 250 kbps • CAN Standard 500 kbps • CAN Extended 500 kbps System KING odczytuje wartości korektorów mieszanki i dostosowuje czasy wtrysku gazu tak, aby korektor długoterminowy, oraz korektor krótkoterminowy oscylowały jak najbliżej

Centrala Sekwencyjnego Wtrysku Gazu KING posiada przydatne funkcje: „VALVETRONIK” – funkcja dedykowana jest do aut nowej generacji które są wyposażone w silniki typu VALVETRONIK. Po zaznaczeniu tej funkcji system nie wymaga informacji o wartości podciśnienia w kolektorze ssącym MAP. „START&STOP” – funkcja przeznaczona jest do aut wyposażonych w funkcję START&GO. Opcja ta pozwala na dodatkowe oszczędności paliwa poprzez wyłączanie silnika przy zatrzymaniu pojazdu, i uruchomieniu bezpośrednio na gazie poprzez naciśnięcie pedału gazu. „START NA GAZIE PRZY GORĄCYM SILNIKU” – funkcja eliminująca zbędne uruchamianie silnika na benzynie, co zadowoli kierowców często uruchamiających auto w cyklu miejskim i pozwoli na dodatkowe oszczędności.

„SPRAWDŹ WTRYSKIWACZE” – funkcja umożliwia sprawdzenie kolejności podłączenia wtryskiwaczy oraz dowolną zmianę paliwa na poszczególnych cylindrach silnika. Dodatkowo istnieje możliwość podglądu rzeczywistego czasów wtrysku na poszczególnych cylindrach. Diagnostyka umożliwia szybkie określenie niesprawnych elementów instalacji gazowych.

System KING jest wyposażony w intuicyjnie prostą mapę, której charakterystykę można dowolnie modyfikować.

System współpracuje z szeroką gamą dostępnych na rynku wtryskiwaczy gazu i reduktorów.

KING gwarantuje doskonałe osiągi pojazdu podczas zasilania gazem i nie ma najmniejszego wpływu na osiągi pojazdu podczas zasilania benzyną.

System sekwencyjnego wtrysku gazu KING posiada homologację zgodną z aktualnymi normami bezpieczeństwa dotyczącymi systemów gazowych (R 67-01 i R-110), co pozwala utrzymać poziom zanieczyszczeń w spalinach poniżej limitu przewidzianego najbardziej rygorystycznymi normami EURO IV oraz EURO V, co za tym idzie jest przyjazny dla środowiska.

Automatycznie sporządza optymalne parametry spalania, ciągle weryfikuje warunki

pracy silnika, monitorując parametry takie jak: czas wtrysku benzyny, ciśnienie i temperatura gazu, temperatura reduktora. Ustala także odpowiednią ilość wtryskiwanego gazu redukując emisję spalin i przedłużając żywotność katalizatora.

System KING cechuje najwyższa jakość i bezawaryjność o czym świadczą opinie kierowców na całym świecie.

P O J A Z D Y L P G / L P G C ARS

Raport specjalny:

samochody używane z LPG

Paliwo

Udział %

Średnia cena

Rocznik

Średni przebieg [tys. km]

ON

50

27 749

2003

124 761

Pb

40

18 072

2001

98 618

Pb LPG

10

9 209

1997

128 464

Rynek samochodów używanych błyskawicznie reaguje na wszelkie działania związane z cenami paliwa.

Jak wygląda rynek samochodów używanych z LPG. To pytanie zadaliśmy specjalistom z serwisu otoMoto.pl.

Według danych zebranych na naszą prośbę wynika, że samochody z LPG wystawiane na sprzedaż mają średnio 15 lat. Czasy świetności mają więc już za sobą, a co z tym idzie można przypuszczać że są mocno wyeksploatowane.

Trochę lepiej wygląda sytuacja w przypadku samochodów bez instalacji LPG. Tutaj średnia wiekowa wystawionych do sprzedaży samochodów wynosi 11 lat.

Samochody dostosowane do zasilania LPG stanowią około 10% wszystkich ogłoszeń w serwisie otoMoto.pl. Najchętniej przerabiane są samochody starsze. Zakładając, że podawane przebiegi są prawdziwe to auta z instalacją LPG mają statystycznie najwięcej przejechanych

kilometrów – dowiedzieliśmy się od Marcina Świć, dyrektora serwisów motoryzacyjnych grupy Allegro.

Uwagę zwraca fakt, że najchętniej przerabiane na gaz są samochody starsze. Po pierwsze dominują silniki, które dobrze znoszą współpracę z gazem (głównie Opel i VW). Można śmiało powiedzieć, że Opel jest rekordzistą wśród aut na gaz. Ciekawostką jest VW Golf 1.4 z 1998 roku. Aż 90% aut z tego rocznika Golfów jest przerobionych na gaz!

Najchętniej przerabiane na gaz są Ople i Volkswageny, szczególnie te z lat 90-tych. Instalacje gazowe do aut z tego okresu są znacznie tańsze niż do współczesnych pojazdów.

Starsze Vectry, Omegi, Passaty, czy Astry mają opinię modeli, które dobrze znoszą jazdę na tym alternatywnym paliwie - mówi Marcin Świć.

Uwagę zwraca fakt, że po zamontowaniu instalacji gazowej wartość rynkowa samochodu wzrasta w niewielkim stopniu. Kupujący zdają sobie sprawę, że samochody z LPG są zazwyczaj wykorzystywane jako "woły robocze". Mają więc większe przebiegi oraz są bardziej wyeksploatowane. Należy się także liczyć z tym, że te auta mają już swoje lata. Najczęściej jedynym rozwiązaniem będzie montaż instalacji LPG we własnym zakresie w nowo zakupionym używanym samochodzie.

Onet.pl

T E K ST S P ONSOROWANY / S P ONSOR E D T E XT

Europegas Poland Europegas Poland company is one of the leading European manufacturers of modern and innovative Alternative Fuel Conversion Systems. We proudly present the newest member of OSCAR-N products family – the Sequential Gas Injection system OSCAR-N DIESEL. Thanks to implementation of high technology and up-to-date solutions our system is a perfect answer to markets needs.

System injects extra amout of gas into car's intake manifold allowing engine to work on a Diesel and LPG/CNG mixture. In result, vehicle's engine works in cleaner conditions, the effect of black smoke from the exhaust is practically eliminated and vehicle's torque is even 30% higher comparing to vehicle which runs on Diesel only.

It makes possible to replace up to 50-60% of Diesel with LPG or CNG giving over 20-25% of savings on fuel costs (assuming that price of 1 liters of Diesel is equal to price of 2 liters of LPG/ CNG).

Usage of EG2000 gas injectors guarantees precise dosage of gas in every conditions of

engine work. Calculation of injected gas amount is being realized as a function of accelerator's position (TPS), air flow ratio and RPM signal values.

The main advantages, which distinguish our product among other controller used for Diesel to gas conversions are: • Possibility of injecting the gas into central point of inlet manifold or directly before every cylinder's intake valve. It is possible to inject gas directly up to 8 cyl. at the same time. Each injector is being controlled by a separate signal.

• Advanced correction of gas injection opening times on TPS, RPM, MAP and gas temperature • System is monitoring the Diesel injection status all the time, so when it is not present the gas injection is also stopped. It especially useful when the vehicle is running on cruise-control mode or with speed limiter. It minimizes the losses coming from too big amount of gas injected thus optimizes its usage and improves economy ratio of running on gas and Diesel.

• Built-in Common Rail fuel pressure emulator and boost pressure emulator are physically decreasing dosage of Diesel fuel during driving on gas • Automatic collection of knock values maps on Diesel only and on Diesel with Gas • Additional safety devices like exhaust temperature sensors and knock sensor installed are protecting the engine all the time from getting to big amount of gas, which could be dangerous to the engine. System automatically changes the amount of gas depending on values of these indications.

• Built-in CAN bus for external devices connection (eg. Timing Advance Processor type EG DYNAMIC, vehicle's OBD etc.)

• Very easy and intuitive software with preloaded default maps plus possibility of fine tuning all the parameters through Internet by our technical Department makes setting up the system as simple as never before.

Be smart, think about economy and ecology.

Choose most reliable and technologically advanced solutions. Don't hesitate anymore and visit our website: www.europegas.pl or contact us directly for more information.

Country Austria Belgium Bulgaria Cyprus Czech Republic Denmark Estonia Finland France Germany Greece Hungary Ireland Italy Latvia Lithuania Luxembourg Netherlands Poland Portugal Romania Slovakia Slovenia Spain Sweden United Kingdom

LPG 1L

CNG [Euro/ 1Nm³]

Euro-super 98 1L

Euro-super 95 1L

Diesel 1L

€ 0.600 € 0.791 € 0.714 € 0.704 € 1.277 € 0.760

€ 1.080 € 0.920 € 0.732

€ 1.540 € 1.690 € 1.340 € 1.520 € 1.680 € 1.330 € 1.650 € 1.620 € 1.640 € 1.890

€ 1.381 € 1.686 € 1.328 € 1.276 € 1.437 € 1.777 € 1.360 € 1.638 € 1.575 € 1.626 € 1.737 € 1.480 € 1.584 € 1.802 € 1.399 € 1.370 € 1.394 € 1.801 € 1.338 € 1.676 € 1.285 € 1.490 € 1.412 € 1.422 € 1.703 € 1.617

€ 1.402 € 1.533 € 1.410 € 1.313 € 1.461 € 1.630 € 1.395 € 1.571 € 1.399 € 1.532 € 1.547 € 1.543 € 1.556 € 1.736 € 1.385 € 1.326 € 1.271 € 1.495 € 1.372 € 1.514 € 1.324 € 1.427 € 1.302 € 1.378 € 1.687 € 1.701

€ 0.873 € 0.792 € 0.660 € 0.822 € 0.832 € 0.607 € 0.686 € 0.709 € 0.898 € 0.680 € 0.829 € 0.729 € 0.713 € 0.798 € 0.734 € 0.640 € 0.870

€ 0.696 € 0.891 € 1.290 € 1.210 € 1.050 € 0.990 € 0.930 € 0.950 € 0.811 € 0.910 € 0.841 € 0.930 € 0.736 € 0.901 € 0.645 € 1.011 € 0.971 € 0.990 € 1.430 € 1.140

€ 1.550 [Pb 97]

€ 1.840 € 1.380 € 1.390 € 1.360 € 1.820 € 1.400 € 1.670 € 1.330 € 1.450 € 1.560 € 1.720 € 1.670

Prices are effective Feb. 24. 2012, sources: www.energy.eu, www.pzmtravel.com.pl, ec.europa.eu, private info

LPG MIN PLN EURO 2,74 0,66 2,75 0,66 2,79 0,67 2,75 0,66 2,82 0,68 2,71 0,65 2,72 0,65 2,65 0,64 2,77 0,67 2,79 0,67 2,70 0,65 2,63 0,63 2,70 0,65 2,75 0,66 2,75 0,66 2,79 0,67

Miasto/ City Białystok Bydgoszcz Gdańsk Katowice Kielce Kraków Łódź Lublin Olsztyn Opole Poznań Rzeszów Szczecin Warszawa Wrocław Zielona Góra

2,86

2,86

LPG MAX PLN EURO 2,95 0,71 2,95 0,71 2,98 0,72 2,94 0,71 2,94 0,71 2,96 0,71 2,94 0,71 2,95 0,71 2,99 0,72 2,88 0,69 2,99 0,72 2,94 0,71 2,99 0,72 2,99 0,72 2,99 0,72 2,99 0,72

2,85 2,82

2,82 2,88

2,83

2,87

2,87

2,84 2,85

Średnia detaliczna cena LPG w Polsce - 2012.02.21

2,87

2,83 2,84

2,86

2,87 wnp.pl

dane z dnia 21.02.2012, na podst.e-petrol.pl

C E NY P A L IW / F U E L P RI C E S