Column: Controverse of consensus?

Controverse of consensus?

De precieze invulling van burgerschap is altijd onderwerp van discussie. Wat is ‘burgerschap’ eigenlijk? En in hoeverre moet de overheid ingrijpen in het burgerschapsonderwijs?

Tegelijkertijd is er wel degelijk brede consensus over de kern ervan. Deze consensus komt terug in de manier waarop Nieuwelink burgerschap definieert: ‘de manieren waarop vrije en gelijke individuen zich tot elkaar en tot “de macht” verhouden en hoe zij de samenleving kunnen vormgeven’ (Nieuwelink, H., 2021, p. 77).

De dimensies

Op dit moment is het burgerschapsonderwijs in het mbo gebaseerd op vier dimensies: de politiek-juridische, de sociaalmaatschappelijke, de sociaaleconomische en de vitale dimensie. Deze dimensies zijn in algemene bewoordingen opgeschreven. Opleidingen kunnen lessen geven die met toetsen worden afgesloten, studenten incidenteel projectdagen laten organiseren over ‘pesten’ of alleen een bezoek afleggen aan Politiek Den Haag. Al deze varianten passen binnen de huidige wettelijke eisen. Het is onvoldoende helder wat de bedoeling is.

Ontstaansgeschiedenis

Vanuit dat perspectief bezien is het interessant om te weten hoe de dimensies tot stand zijn gekomen. De aanleiding voor deze dimensies laat namelijk goed zien wat de consensus is en wat controversieel is. Begin deze eeuw werd wettelijk verankerd dat scholen in het po en vo ‘actief burgerschap en sociale integratie’ moesten bevorderen. De mbo sector nam zelf het initiatief om aan de slag te gaan met burgerschapsonderwijs. Vóór deze periode werd er op het mbo het vak Maatschappelijk Culturele Kwalificatie (MCK) gegeven. Hierin kwamen de politiek-juridische en sociaal-maatschappelijke dimensie terug.

Relaties onderling

Als men kijkt naar de manier waarop in de afgelopen eeuwen over burgerschap werd geschreven dan ging het om de relatie tussen burger en het bestuur. Deze relatie komt vooral terug in de politiek-juridische dimensie. terug in de politiek-juridische dimensie. De laatste decennia wordt ook de relatie tussen het individu en de gemeenschap betrokken bij de kern van burgerschap. Dit is terug te zien in de sociaal-maatschappelijke dimensie.

Overige dimensies

Wat onder burgerschap werd verstaan bleef vanaf 2007 niet bij de consensus over wat we tot dan toe dachten dat het was. Burgerschapsonderwijs werd verbreed door de twee overige dimensies toe te voegen. Met name de laatste, vitale, dimensie in relatie tot burgerschap wordt als controversieel gezien. Hoe kwam deze dimensie dan tot stand? Uit gesprekken met betrokkenen uit die tijd blijkt iets opvallends. Vlak voor het wettelijk vastleggen van de drie eerste dimensies werd er sterk gelobbyd vanuit de Koninklijke Vereniging voor Lichamelijke Opvoeding (KVLO). Volgens betrokkenen heeft deze vakvereniging van docenten lichamelijke opvoeding gezorgd voor een toename van de aandacht voor gezondheid en daarmee gepaard het toevoegen van de dimensie vitaal burgerschap.

Een gebrek aan duidelijkheid en richting vanuit de overheid over wat nu van scholen wordt verwacht is problematisch. Benieuwd naar wat ons in het mbo staat te wachten? Lees dan de volgende editie van Loopbaan & Burgerschap.

Koen Dogterom

Koen is werkzaam als projectmedewerker bij de afdeling Educatie van ProDemos. Daarnaast begeleidt hij verschillende schoolklassen van alle niveaus in het mbo tijdens de educatieve programma’s.