Mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij en het Ouderenfonds
Niemand meer
EENZAAM pecial
S
2,5 miljoen ouderen voelen zich weleens eenzaam
Gerard Joling & moeder Janny
‘Sommige ouderen komen de deur niet uit’
Marie (88)
‘Dankzij Claire kan ik weer naar de markt’
Irene Moors
‘Samen winnen we het van eenzaamheid’
cover vriendeloterij.indd 2
30-09-19 11:26
Mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij en het Ouderenfonds
‘EENZAAMHEID KAN IEDEREEN OVERKOMEN’ waardoor zij nu wekelijks sociaal contact heeft met anderen. Hierdoor heeft Sophia haar leven weer terug. In Nederland zijn er 2,5 miljoen ouderen die zich weleens eenzaam voelen. Dit gevoel ontstaat door het verschil tussen wat ze écht hebben en wat ze wíllen hebben aan sociale contacten, weet hoogleraar Neuropsychologie Erik Scherder. Eenzaamheid ontstaat namelijk niet van de ene op de andere dag en kan iedereen overkomen. Al met al genoeg aanleiding om in actie te komen. Daarom zet ik mij samen met een aantal andere ambassadeurs in. Zoals Gerard Joling, die samen met zijn moeder Janny terug te zien is in deze special voor deze nationale actie met het Nationaal Ouderenfonds. Samen kunnen we het winnen van eenzaamheid!” Irene Moors
Sociaal contact voor ouderen Help mee!
FOTO NICK VAN ORMONDT
I
n iedere straat woont wel een eenzame oudere. Dan kun je je afvragen: waar dan? En zou ik iets kunnen doen voor deze persoon zodat hij of zij zich minder eenzaam voelt? De persoonlijke verhalen van Ietje en Threes, die u verderop in deze editie van VROUW Magazine kunt lezen, zijn inspirerend. Zij hebben het heft in eigen hand genomen. Want het kan anders! Zelf maakte ik onlangs kennis met de 81jarige Sophia. Ze had een rijk sociaal leven en een fantastische carrière als model. Sophie en haar echtgenoot besloten naar Amstelveen te verhuizen. Maar toen overleed haar grote liefde en verhuisde Sophie alleen. In haar nieuwe woonplaats maakte Sophia kennis met een voor haar onbekend gevoel: eenzaamheid. Door zelf in actie te komen, wist Sophia de initiatieven van het Nationaal Ouderenfonds te vinden,
In Nederland voelt 1 op de 2 ouderen zich eenzaam. Dat betekent dat in iedere Nederlandse straat meerdere eenzame ouderen wonen. Minder sociaal contact is vaak een gevolg van ouder worden. Maar eenzaam oud worden, wil niemand. Daarom komen de VriendenLoterij en het Ouderenfonds in actie. Met de opbrengst van de VriendenLoterij PrijzenMarathon financiert het Ouderenfonds activiteiten door het hele land waarmee zij de steeds groter wordende groep eenzame ouderen de hand kan reiken. Met 1 lot helpen we 1 eenzame oudere aan wekelijks sociaal contact. Ga naar vriendenloterij.nl/ouderenfonds en speel mee!
Wist u dat…
... e r in elke straat in Nederland meer dan 1 eenzame oudere woont? ... m eer dan 2,5 miljoen ouderen in ons land zich weleens eenzaam voelen? ... v an de 75-plussers maar liefst 54% gevoelens van eenzaamheid heeft? ... m aar liefst 11% zich zelfs extreem eenzaam voelt? ... d it aantal in 2030 kan oplopen tot 1,1 miljoen?
KLEIN GEBAAR, GROTE IMPACT
Het Nationaal Ouderenfonds zamelt geld in voor allerlei projecten die eenzaamheid bestrijden en de zelfredzaamheid onder ouderen vergroten. De projecten zijn concreet en praktisch: alle initiatieven maken daadwerkelijk een verschil.
• DE BOODSCHAPPENPLUSBUS zorgt ervoor dat ouderen weer gezamenlijk (en onder begeleiding van een vrijwilliger) activiteiten ondernemen. Denk aan een bezoek aan de supermarkt, museum, strand, familie of het tuincentrum. Zo leren ouderen nieuwe mensen kennen, zijn ze lekker de deur uit en voelen ze zich minder alleen. De bus rijdt in circa 94 gemeenten in Nederland en wordt gerund door leuke vrijwilligers die zich met
hart en ziel inzetten om de ouderen een mooi moment en een leuk uitstapje te bezorgen. De bus rijdt bijna iedere dag en haalt en brengt de mensen thuis. • OLDSTARS is een programma voor 55-plussers waarbij je kunt (blijven) bewegen op een verantwoorde manier. Tijdens ‘walking football’ wordt er gewerkt aan de conditie en tegelijkertijd doen de deelnemers sociale contacten op.
• DE DERDE HELFT is een project waarbij sportverenigingen activiteiten in hun clubhuis organiseren met en voor ouderen. Dansen, computerles, yoga, stand up comedy, literatuuravonden, er is voor ieder wat wils. • DE ZILVERLIJN is een beldienst waarbij ouderen elke week worden gebeld door een vrijwilliger om een praatje te maken. • Het hele jaar door organiseert het Ouderenfonds EVENEMENTEN EN ACTIVITEITEN zoals een museumbezoek, kerstdiner of dagje strand. Ook kunnen ouderen bellen met de Ouderenombudsman.
Meer vrouwen
Het percentage mensen dat zich emotioneel eenzaam voelt, neemt sterk toe vanaf het 75e jaar. Oorzaken zijn bijvoorbeeld het verlies van een partner of vrienden en een verminderde mobiliteit en zelfstandigheid door een afnemend fysiek en cognitief vermogen. Van de 85-plussers voelt bijna twee derde (63%) zich eenzaam. Dat zijn relatief veel vrouwen. Een verklaring daarvoor is dat oudere vrouwen vaker alleenstaand zijn dan oudere mannen.
HULP MOET VAN BUITENAF KOMEN PROF. DR. ERIK SCHERDER, hoogleraar klinische neuropsychologie verbonden aan de Universiteit van Amsterdam, weet hoe belangrijk het is om eenzaamheid aan te pakken. Wat kan de oorzaak van eenzaamheid zijn? “Het kan zowel geestelijke als lichamelijke oorzaken hebben. Een definitie van eenzaamheid luidt: de spanning die ouderen voelen door het verschil tussen wat ze écht hebben en wat ze zouden wíllen hebben aan sociale contacten. Een gevoel van eenzaamheid kan verschillende aanleidingen hebben en het ontstaat niet van de ene op de andere dag.” Waarom is het zo belangrijk om er iets aan te doen? “Uit onderzoek blijkt dat het bijvoorbeeld kan leiden tot chronische stress. Deze stress kan negatieve effecten hebben op de hersenfuncties die onmisbaar zijn bij het zelfstandig functioneren in het dagelijks leven. Omdat deze hersengebieden al erg gevoelig zijn voor het normale verouderingsproces, kan het gevoel van eenzaamheid bij oudere mensen dubbelhard aankomen: er is al sprake van ‘normale’ veroudering en daarbovenop komt de chronische stress als gevolg van eenzaamheid.” Kun je daar zélf weer uitkomen? “Initiatieven nemen en je gemotiveerd voelen, zijn hersenfuncties die een leeftijdseffect kennen. Die functies kunnen dus extra kwetsbaar worden door stress, voortkomend uit eenzaamheid. De stimulans om de eenzame ouderen weer te activeren, te ‘verrijken’, moet dus in eerste instantie van buitenaf komen.” Met andere woorden: de eenzame oudere moet weer worden uitgenodigd om nieuwe dingen te ondernemen, die ook een beetje moeite kosten? “Ja, en als dat lukt, wordt de kans groot dat de eenzame oudere ook zélf weer nieuwe actie gaat ondernemen!”
Mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij en het Ouderenfonds
Gerard Joling & Janny willen
meer aandacht voor ouderen Het is een aparte gewaarwording. Zodra het over ouderen gaat, verandert de om-te-gieren-Geer in een bloedserieuze Gerard Joling. Samen met zijn 90-jarige moeder Janny vertelt hij zichtbaar geraakt over eenzaamheid. ‘Er moet meer worden gedaan voor mensen in tehuizen!’
‘Dagenlang kwam niemand haar helpen... vreselijk!’
“W
eet je dat er in ons land 350.000 mensen zijn die moeite hebben met de deur uitgaan?” begint Gerard. “En wel 2,5 miljoen mensen zijn eenzaam. Dat komt bijvoorbeeld doordat de partner overlijdt. Dat alleen is al erg, maar vaak zie je dan ook nog dat degene die overblijft ineens niet meer in het leventje van de vriendenkring past. Het plaatje is niet meer compleet.” Wie een trouwe kijker was van het veelbesproken tv-programma dat Gerard samen met Gordon maakte voor het Ouderenfonds, zal het beeld nog helder op het netvlies staan: een onthutste Gerard die het verhaal aanhoort van een oudere dame die haar behoefte moest doen op een krant. “Die vrouw was 102,” zegt Gerard. “De wc was verstopt en zij zocht hulp. Maar er kwam dagenlang niemand haar helpen. Dat is toch vreselijk. Dat zoiets in Nederland kan. Ik dacht dat ik in de maling werd genomen. Daar ben je toch geen 102 voor geworden?” Het schrijnende tekort aan vrijwilligers in tehuizen werd door Geer & Goor enigszins verminderd. “Door het programma
kwamen er meer dan 7000 vrijwilligers bij. Die gaan met ouderen naar een museum of een stukje wandelen. Die oudjes vinden eigenlijk alles leuk. Dat is toch heel triest, dat ze zo weinig hebben dat ze met bijna niks al blij zijn?”
Chronisch tekort
Voor Janny geldt dit zeker niet. De kwieke 90-jarige moeder van Gerard voelt zich nooit eenzaam. “Mijn zoons en dochter zie ik heel geregeld, maar ik ben zelf ook actief. Ik heb veel vrienden en wandel iedere dag drie kwartier. Je moet jezelf natuurlijk wel fit houden. Ik heb tot mijn 85e geschaatst.” Gerard haakt daarop in. “Dat is ook belangrijk hè, dat ouderen zichzelf bezighouden. Mijn moeder doet dat, maar voor veel ouderen geldt dat niet. Dat komt deels doordat er een chronisch tekort aan personeel in tehuizen is. Die mensen, die overigens schandalig worden betaald, hebben geen tijd om iets actiefs met de ouderen te doen. Daardoor worden zij te weinig aangemoedigd. Maar het personeel komt soms niet eens aan het normale werk toe, zo’n tekort is er.” Janny is blij dat haar kinderen regelmatig op bezoek komen. “Ja hoor, ik zie ze vaak
zat,” lacht ze. “Ik ga om de week langs en we bellen zo’n drie, vier keer in de week,” zegt Gerard. “Maar dat zeg ik, ze is zelf nog hartstikke actief. Dus ze vermaakt zich zonder ons ook wel. Maar sommige ouderen komen echt de deur niet meer uit en zien dagenlang helemaal niemand. En dan blijven ze toch de kinderen verdedigen, hè. Want die hebben het zo druk.”
Zilverlijn
Gerard is blij dat het Ouderenfonds zich inzet om meer ouderen te helpen aan sociaal contact. “Dat is zó belangrijk. Bij de Zilverlijn bijvoorbeeld maken vrijwilligers telefonisch een praatje met ouderen. Jaarlijks worden er 28.000 belletjes gepleegd. Kun je nagaan hoe groot de behoefte is. En de BoodschappenPlusBus heeft vorig jaar 110.000 ritten gemaakt. Gewoon even boodschappen doen met die oudjes en ze voelen zich al een stuk beter. Echt hoor, het Ouderenfonds heeft meer geld nodig om wekelijks dingen te organiseren voor ouderen want niemand wil toch eenzaam zijn?!” Kijk voor meer info op vriendenloterij.nl/ouderenfonds
Mogelijk gemaakt door de VriendenLoterij en het Ouderenfonds
‘We hadden meteen een klik’
Iets voor een oudere doen, geeft heel veel voldoening. Je helpt een ander en het is nog gezellig ook. Marie, Claire en Threes kunnen erover meepraten.
MARIE KOLMUS-SMEELE (88) Marie (“Noem me maar Ietje”) houdt erg van winkelen, maar in haar eentje durft ze het niet meer aan in zo’n drukke stad als Utrecht. Via het project Match van het Nationaal Ouderenfonds vond ze een winkelmaatje in Claire Sampers (29). ‘Net alsof ik met een van mijn kleindochters op stap ben!’
THREES FRANSEN (74) De Utrechtse sportvereniging Hercules vormt een spil in het leven van Threes. Ze woont al ruim 30 jaar pal naast het sportcomplex waar zij tennis speelt en sinds een paar maanden ook vrijwilliger is bij het project De Derde Helft van het Ouderenfonds. Bij Hercules helpt zij met het organiseren van recreatieve activiteiten voor ouderen. ‘Door me in te zetten als vrijwilliger zet ik het werk van mijn man voort.’
I
etje houdt wel van een babbeltje. Gezellig zit ze met Claire te keuvelen in een café in Utrecht. Beiden hebben hun eigen beweegreden om mee te doen met het programma Match, en beiden zijn erg content met de match. “Ik wilde al zo lang weer eens naar de markt op het Vredenburg,” vertelt Ietje. “Ik woon nog zelfstandig en kom nog op veel plekken met mijn scootmobiel, maar de markt, een van de grootste van de stad, is altijd erg druk. Dat durf ik toch niet meer aan in mijn eentje. Stel dat er iets gebeurt. Ik ben toch al op leeftijd. Mijn twee kleindochters zie ik regelmatig doordeweeks, maar op zaterdag zijn ze druk. Ik wil ze niet van hun werk afhouden door ze mee te vragen. Op een dag zag ik een artikel in het blad van het Ouderenfonds over Match en ik dacht: ik vraag gewoon of iemand zin heeft om met mij mee te gaan!” Vrijwilliger Claire was op zoek naar meer zingeving. Ze werkte in de snelle, commerciële reclamewereld en realiseerde zich dat deze omgeving haar niet gelukkig maakte. Daarom ging ze op zoek naar iets wat beter bij haar paste en écht blij maakte. “Ik wist van de mogelijkheid om vrijwilliger te zijn
Threes vindt het heerlijk om veel om handen te hebben
“Claire is heel sociaalvoelend,” reageert Ietje meteen. “Ze is net zo oud als mijn oudste kleindochter. Zij houden mij jong.” Samen struinen ze om de zoveel tijd over de zaterdagmarkt. Niet om iets te kopen, want daar gaat het Ietje niet om. Claire lacht naar haar: “In het begin dacht ik dat u iets nodig had, dus vroeg ik steeds waar we heen moesten. Maar al snel werd duidelijk dat het puur om de gezelligheid gaat. Lekker struinen en een kopje koffie. Ik sta er steeds weer versteld van hoeveel kennissen u op de markt tegenkomt.” Ietje glimlacht: “Ik had nooit verwacht dat ik zo een leuk iemand als Claire zou treffen. Ik hoop nog lang met haar te winkelen!”
IETJE:
‘Door Claire kan ik weer winkelen’
bij het Ouderenfonds. Het idee om een leuke band op te bouwen met een oudere die daar behoefte aan heeft, sprak me erg aan,” vertelt Claire. “Ik zag de oproep van Ietje om te gaan winkelen op zaterdag.
En welke vrouw houdt er nou niet van winkelen?! Als ik daarmee zowel een ander als mezelf blij zou maken, was dat een winwinsituatie. Het was natuurlijk afwachten of de klik er zou zijn, maar die was er direct.”
D
e Derde Helft staat voor het organiseren van activiteiten dóór en vóór ouderen in de strijd tegen eenzaamheid. “Het is bedoeld om 55-plussers die thuiszitten en niets om handen hebben het huis uit te krijgen,” legt Threes uit. “We organiseren van alles. Van walk-in tennislessen en lezingen tot tekenworkshops en barbecues. Wij richten ons met name op de ouderen in onze buurt. Veel mensen kennen elkaar niet eens. Onlangs kwam ik tijdens een van de activiteiten in het sportcentrum mijn achterbuurvrouw tegen. Haar tuin grenst aan de mijne, maar ik had haar nog nooit gesproken. Doordat ik nu vrijwilliger ben, ontmoet ik steeds meer buurtgenoten die ik anders nooit zou spreken. Dat is erg leuk.” De vitale zeventiger assisteert bij tennislessen en is een van de gastvrouwen bij De Derde Helft. Zelf tennist ze nog drie keer in
THREES:
‘Het geeft mij een goed gevoel om ouderen te helpen’ de week bij Hercules. Tot voor kort deed ze dit samen met haar man. Hij overleed drie jaar geleden aan een hartstilstand tijdens een tenniswedstrijd. Haar man is ook een van de redenen waarom ze dit jaar ‘ja’ zei toen ze werd benaderd om vrijwilligerswerk te doen. “Mijn man haalde als vrijwilliger jarenlang mensen op bij verzorgingshuizen voor een dagje uit. Ik ging dan ook af en toe mee. Om zijn nagedachtenis te eren, zet ik zijn werk nu voort.” Threes vindt het werk bij De Derde Helft
heel dankbaar en bovenal gezellig. Het project bestaat nog maar sinds juli dit jaar, maar er is al enorm veel animo voor. Haar dochter heeft haar geholpen met het rondbrengen van flyers. “Je merkt dat er behoefte aan is. Ik ga nog geregeld fietsen met een paar vriendinnen die ook weduwe zijn en ik tennis veel. Maar ook ik zet de radio aan tegen de stilte in huis nu mijn man er niet meer is. Andere mensen hebben misschien minder om handen dan ik, en voor hen doen we dit vooral. Maar zelf vind ik het ook reuze gezellig. Met zo’n twaalf vrijwilligers vergaderen we geregeld over de taakverdeling en de activiteiten die we willen organiseren. Ik hoop dat het project wordt voortgezet. Het geeft mij een goed gevoel om andere ouderen te helpen. En het is nog om de hoek ook!”