“НӨАТ-ЫН ТУХАЙ” ХУУЛИЙН ХЭРЭГЖИЛТЭЭР ДАМЖУУЛАН ТАТВАРЫН БОЛОВСРОЛЫГ ДЭМЖИХ НЬ ИЛТГЭГЧ: СЭЗДС, НББТ-ИЙН БАГШ, ДЭД ПРОФ., Ph.D, ТИНБ, МНБ Б.АВИРМЭД СЭЗДС, НББТ-ИЙН АХЛАХ БАГШ, MBA, ТИНБ, МНБ Ч.ӨНӨРЖАРГАЛ
Агуулга 1. Сэдвийн үндэслэл 2. Судалгааны ажлын зорилго, зорилт 3. Онолын судалгаа 4. Өнөөгийн байдлын судалгаа 5. Дүгнэлт 6. Санал, зөвлөмж 7. Ном зүйн тойм
Сэдвийн үндэслэл Хууль эрх зүйн орчин
Сэдвийн судлагдсан байдал
“НӨАТ-ЫН ТУХАЙ ХУУЛЬ”
Татварын боловсрол
Онол, практик
Судалгааны ажлын зорилго
“НӨАТ-ын тухай хууль”ийн хэрэгжилтийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг үнэлж
татварын боловсролд нөлөөлж буй байдлыг тодорхойлон
санал, зөвлөмж боловсруулах
Судалгааны ажлын зорилт НӨАТ-ын талаар онолын судалгаа хийх
“НӨАТ-ын тухай хууль”-ийн хэрэгжилтийн өнөөгийн нөхцөл байдлыг үнэлэх Татварын боловсролд нөлөөлж буй байдлыг тодорхойлон санал, зөвлөмж боловсруулах
Онолын судалгаа Эцсийн хэрэглээнд ногддог хэрэглээний татварын нэгэн төрөл
Герман улсын бизнес эрхлэгч Вильгелм Вон Сайманс 1918 онд АНУ-ын эдийн засагч Томас Адамс 1910, 1921 оны бүтээлүүддээ судалсан байдаг. Вон Саймансын НӨАТ-ын талаарх ойлголт нь гүйлгээний татварыг сайжруулсан техникийн дэвшил гэж судлаачид үзсэн.
ОНОЛЫН СУДАЛГАА Европ
НӨАТ-ын загварын төрөл Япон
Шинэ Зеланд
Судалгааны хэсэг “НӨАТ-ын тухай хууль”-ийн хэрэгжилт нь иргэний татварын боловсролд хэрхэн нөлөөлж буй байдлыг судлах зорилгоор судалгааны объект болгон СЭЗДС-ийн багш, ажилтан, оюутан гээд нийт 300 хүнээс судалгааг авсан. Судалгааны асуулга нь 15 асуулттай байсан бөгөөд анкетын аргаар авч үр дүнг нь SPSS программ дээр боловсруулан нэгтгэсэн.
Судалгааны хэсэг Нас
Хүйс
50.00%
47.10%
45.00%
40.00%
35.00%
30.00%
40% 60%
эр эм
26.10%
25.20% 25.00%
20.00%
15.00%
10.00%
5.00%
1.70%
0.00% 16-20
21-25
26-30
30-с дээш
Судалгааны хэсэг Боловсрол
Албан тушаал
70.00%
80.00%
62.20%
69.70%
70.00%
60.00%
60.00%
50.00%
50.00% 40.00% 40.00% 30.00%
16.80%
20.00%
30.00%
19.30%
20.00%
17.60% 12.60%
10.00%
1.70%
10.00%
0.00%
Бүрэн дунд
Дээд Магистр Доктор
0.00%
Багш
Ажилтан Оюутан
Судалгааны хэсэг НӨАТ-ын буцаан олголтын талаар өмнө нь мэдлэгтэй байсан уу?
НӨАТ-ын хуулийн тухай мэдлэг 60.00%
50.40% 50.00%
50.00%
46.20%
45.00%
40.00%
33.60% 40.00%
36.10%
30.00% 35.00% 20.00%
10.00%
30.00%
8.40%
7.60%
25.00% 20.00%
0.00%
17.60%
15.00% 10.00% 5.00% 0.00%
Тийм Дунд зэрэг Үгүй
Судалгааны хэсэг НӨАТ-ын баримтаа шивдэг үү?
Шинэ мэдлэгтэй болж чадсан эсэх 60.00%
Энэ талаар мэдэхгүй
50.00%
0.80%
48.70%
38.70%
40.00%
Үгүй
30.00%
25.20%
20.00%
12.60% Тийм
10.00%
73.90% 0.00% 0.00%10.00%20.00%30.00%40.00%50.00%60.00%70.00%80.00%
Тийм
Дунд зэрэг
Үгүй
Судалгааны хэсэг ямар зорилгоор шивдэг вэ? 45.00%
39.50%
40.00% 35.00%
33.60%
Бусдын худалдан авалтын баримтыг хамт шивдэг үү? Энэ талаар мэдэхгүй
30.00%
9.20%
25.00%
19.30%
20.00%
үгүй
15.00% 10.00%
48.70%
7.60%
5.00% 0.00%
Байнга
Заримдаа
10.10%
31.90% 0.00% 10.00% 20.00% 30.00% 40.00% 50.00% 60.00%
Судалгааны хэсэг Шивсэн баримтны нийт дүн нь: 45.00%
37.80% 39.50%
40.00%
40.00% 35.00%
35.00%
30.30%
30.00%
30.00%
25.00%
25.00%
20.00%
20.00%
15.00%
Хуулийн хэрэгжилтийн үр дүнд татварын мэдлэг тань нэмэгдсэн үү? 37%
25.20%
10.90% 11.80%
15.00%
10.00% 10.00% 5.00% 5.00% 0.00%
Зөвхөн Өрхийн Таны НӨАТ-ыг таны нийт нийт ил тод орлогын орлогын худалдан болгох дүн нийт дүн авалтыг харуулна
0.00%
7.60%
Судалгааны хэсэг НӨАТ-ын урамшуулал авна гэдэгтээ итгэлтэй байна уу? 70.00%
60.00%
Улсын төсөвт хуулийн дагуу төвлөрнө гэдэгт итгэлтэй байна уу? 50.00%
44.50%
45.00%
58.80%
40.00%
35.30%
35.00% 30.00%
50.00%
25.00% 20.00%
40.00%
31.10%
15.00% 10.00%
30.00%
5.00% 0.00%
20.00%
10.00%
3.40%
6.70%
0.00%
Хуулийн дагуу болохоор олгогдоно
Худлаа байх
Сайн Хэлбэр мэдэхгүй төдий зүйл
8.40%
11.80%
Судалгааны хэсэг Урамшуулал зарласныг та юу гэж ойлгож байна вэ? 45% 40%
41.20% 37%
35% 30% 25% 20% 15%
10.10%
11.80%
10% 5% 0%
Татвар төлсний төлөө олгож буй урамшуулал
Татвар төлдөггүй хэсгүүдийг илрүүлнэ
Улсын төсвийн цоорхойг нөхөх гэсэн санаа
бусад
Дүгнэлт НӨАТ нь эцсийн хэрэглээгээр дамжин бараа, ажил үйлчилгээг худалдан авч буй хэрэглэгч төлдөг шууд бус татварын нэг төрөл юм. Судалгаанд 16-25 насны залуучууд 72 хувьтай хамрагдсан нь залуучуудын татварын боловсрол ямар түвшинд байгааг дүгнэх боломжийг олгосон гэж үзэж байна. Судалгаанд хамрагдагсадын 62 хувь нь бүрэн дунд боловсролтой байгаа нь татварын боловсролыг залуучуудад хүргэх зорилгоор холбогдох байгууллагууд арга хэмжээ авах зайлшгүй шаардлагатай байгааг харуулж байна. Судалгаанд хамрагдагсадын 74 хувь нь НӨАТ-ын баримтаа цахим хэлбэрээр шивж байгаа нь иргэдийн дунд НӨАТ-ын хуулийн хэрэгжилтээр дамжуулан энэ төрлийн татварын боловсрол нэмэгдэхэд ихээхэн ач холбогдолтой зүйл болсон гэж дүгнэж байна.
Дүгнэлт НӨАТ-ын хуулийн хэрэгжилтийн үр дүнд 87 хувь нь шинэ мэдлэг, мэдээлэлтэй болсон бөгөөд энэ нь тухайн төрлийн татварын хэрэгжилт бодит амьдрал дээр үр дүнгээ өгсөн ажил болж байгаа нь ажиглагдаж байна.
74 хувь нь НӨАТ-ын баримтаа буцааж авах зорилгоор болон сугалаанд оролцох зорилгоор шивдэг нь хүмүүсийн дунд НӨАТ-ын талаар тодорхой ойлголт он гарсанаар нэмэгдэж байгааг харуулсан хэрэг болжээ гэж дүгнэлээ. Судалгаанд оролцогсодын 42 хувь нь бусдын худалдан авалтын баримтыг байнга болон хааяа давхар шивдэг нь НӨАТ-ын талаар төдийлөн тодорхой сайн ойлголтгүй байгааг илтгэж байна.
Дүгнэлт Судалгаанд хамрагдагсадын 62 хувь нь НӨАТ-ын хуулийн хэрэгжилтийн үр дүнд шинэ мэдлэг, мэдээлэлтэй болсон гэж дүгнэсэн байгаа нь энэ төрлийн татварын хэрэгжилтэнд ихээхэн ач холбогдолтой зүйл болсоныг харуулж байна.
60 хувь нь НӨАТ-ын урамшуулал авна гэдэгтээ итгэлтэй байгаа нь хуулийн тодорхой зүйл заалтыг амьдралд бодитой хэрэгжинэ гэсэн итгэл үнэмшлийг харуулж байна. Эцэст нь дүгнэхэд НӨАТ-ын хуулийн хэрэгжилт нь иргэдийн татварын боловсролыг дэмжихэд ихээхэн ач холбогдолоо өгсөн ажил болж байгаа бөгөөд үүнийг тодорхой, нарийвчилсан түвшинд нэмж судлах зайлшгүй шаардлага амьдралаас урган гарч байгааг дурьдах нь зүйтэй.
Санал, зөвлөмж Аж ахуйн нэгж, байгууллагын удирдлагуудад НӨАТ-ын ач холбогдлыг таниулах НӨАТ-ын урамшуулал, сугалааны талаар иргэдэд үнэн зөв, ойлголтыг төлөвшүүлэх ажлыг эрчимжүүлэх Иргэн болон аж ахуйн нэгж, байгууллагад НӨАТ-ын талаар холбогдох түвшний байгууллагууд сургалт, сурталчилгаа явуулах
Санал, зөвлөмж Бүх түвшний боловсролын байгууллагад татварын боловсролын асуудлуудыг шатлалтай байдлаар явуулах
Татварын боловсролын хэрэгцээ шаардлага, түүнд тулгамдаж буй асуудлуудыг шийдвэрлэхийн тулд судлаачдийн идэвхи санаачлагыг нэмэгдүүлэх
Татварын боловсролыг дээшлүүлэх талаар дунд хугацааны бодлого боловсруулж, хэрэгжүүлэх зэрэг ажлууд нэн түрүүнд хийгдэх зайлшгүй шаардлагатай байна.
Ном зүйн тойм Хууль, тогтоомж • “Нэмэгдсэн өртөгийн албан татварын тухай” хууль Ном, сурах бичиг, гарын авлага • Г.Алтанзаяа, С.Нямзагд “Татвар, татвар ногдуулалт”, 2004 он • Г.Алтанзаяа “Татвар”, 2013 он • Г.Гантулга, Ч.Өнөржаргал, “НӨАТ-ын хэрэгжилтэнд тулгамдаж буй асуудал”, 2014 он • Катрин Жеймс, “НӨАТ-ын үүсэл, хөгжил” Вэб сайт • www.legalinfo.mn • www.cpta.mn