Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр ба бизнес эрхлэгчдэд бий болох давуу тал Н.Отгонсайхан МУИС Бизнесийн сургууль
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Зорилго Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр (ЧХХ) -ийн
хүрээнд гаалийн тарифын хэлцлийг хэрхэн хийх, энэ нь бизнес эрхлэгчдэд ямар давуу тал, боломж бий болгодог талаар ойлголт өгөх замаар иргэдийн татварын боловсролд хувь нэмэр оруулах (Монгол Улсын Япон Улстай байгуулсан Эдийн Засгийн Түншлэлийн ХэлэлцээрЭЗТХ) Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Зорилт ЧХХ дэх гаалийн тарифтай холбоотой ойлголтыг
өгөх МУ-ын энэ төрлийн анхны хэлэлцээр болох Япон Улстай байгуулсан ЭЗТХ, түүний хүрээнд бий болох гаалийн тарифын хөнгөлөлт, чөлөөлөлтийн онцлог, ач холбогдолыг тодорхойлох
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Чөлөөт худалдааны хэлэлцээр (ЧХХ) ДХБ-ын хэлэлцээрүүд дээр суурилдаг.
Тариф Худалдааны Ерөнхий Хэлэлцээр
(ТХЕХ)-ийн 24 дүгээр зүйл: Хэлэлцээрт оролцогч орнууд хоорондын худалдааны дийлэнх хэсгийн (90%) гаалийн тарифыг тодорхой хугацаанд чөлөөлөх (10жил), гуравдагч оронтой хийх худалдаанд нэмэлт саад хориг бий болгохгүй байх. Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Япон улс: тарифыг чөлөөлсөн байдал ЭЗТХ байгуулсан орон
Японы импорт
Түнш орны импорт
10 жилийн хугацаанд, %
Сингапур (2002)
94.7
100
Мексик (2005)
86.8
98.4
Малайз (2006)
94.1
99.3
Филиппин (2008)
92.0
96.6
Чили (2007)
90.5
99.8
Тайланд (2007)
91.6
97.4
Швейцарь (2009)
99.3
99.7
Бруней (2008)
99.99
99.9
Индонез (2008)
93.2
89.7
Вьетнам (2009)
94.9
87.7
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Бизнес эрхлэгчдэд бий болох давуу тал дээд
ДХБ (Дэлхийн Худалдааны Байгууллага)
Бүх гишүүн орнууд харилцан эрх тэгш байдлаар гаалийн тарифыг бууруулна (MFN).
ДХБ-ын дүрэм
Нэхмэл сүлжмэл
ЧХХ/ЭЗТХ Зөвхөн гэрээ хийгдсэн улс хооронд гаалийн тарифыг бууруулах болон тэглэх
доод
Монгол -Япон улс - ЭЗТХ
Монгол
17% 17%
Япон
17%
5%
БНХАУ
Япон
Нэхмэл сүлжмэл
Монгол
0%
5%
5%
чөлөөт байдлын төвшин
17%
5%
БНХАУ
17%
5%
ДХБ Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
ДХБ
МУ-ЗГ (Анхны ЧХХ Бизнес эрхлэгч, энгийн иргэд)
ЧХХ байгуулах нөхцөл Зүүн Ази (Япон)
Европын холбоо
Америк
Шалтгаан
Бизнес эрхлэгчдийн шахалт
Бүтэц зохион байгуулалт
Зөрчилдөөнийг зохицуулах
Зохион байгуулалт
Тусгаар тогтнол хадгалагдсан
1 удирдлагатай
Тусгаар тогтнол хадгалагдсан
Зорилго
Хөгжил
Энхтайван
Бүс нутагт эзлэх байр суур
Бие даасан байдал
Бие биенийхээ Бие биедээ хэрэгт хөндлөнгөөс захирагдах үл оролцох /мастрихтийн хэлэлцээр/
Бие даасан
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Монгол Улс, Япон Улс хоорондын ЭЗТХ I үе шат 2012/06 Улаанбаатар II үе шат 2012/12 Токио III үе шат 2013/04 Улаанбаатар IV үе шат 2013/07 Токио V үе шат 2013/12 Улаанбаатар VI үе шат 2014/04 Токио
Тарифын санал, хүсэлт: МУ-ын болон Япон улсын гаалийн тарифын өнөөгийн түвшин МУ-ын ХАА, аж үйлдвэрийн салбарын хөгжлийн хөтөлбөр, стратегийн бодлого Бизнес эрхлэгчдийн санал, хүсэлт Судалгаа (EPA байгуулснаар Монгол улсын эдийн засагт гарах эерэг, сөрөг нөлөөлөл: үйлдвэрлэл, хэрэглээ, ДНБ, экспорт импорт, улсын төсөв)
VII үе шат 2014/07 Улаанбаатар 2014.07.21 Талууд зарчмын тохиролцоонд хүрч гарын үсэг зурав. 2015.02.10 Талууд ЭЗТХ-т гарын үсэг зурав. Соёрхон баталсан (2015.02.17-МУ, 2015.05.20-Япон) Хүчин төгөлдөр үйлчлэх ? Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
ЧХХ ба ЭЗТХ Хөрөнгө оруулалт
Хамтын ажиллагаа
EPA (ЭЗТХ)
ЗГ-ын худалдан авалт
FTA (ЧХХ) Зах зээлд нэвтрэх Бараа, Үйлчилгээ
Бизнесийн орчин
Хувь этгээдийн шилжилт
Өрсөлдөөн
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
ЭЗТХ-ийн бүтэц Нийт 17 бүлэг, 13 хавсралт болон хэрэгжүүлэх хэлэлцээртэй. Үүнд: 1. 2. 3. 4.
5. 6. 7. 8. 9.
Ерөнхий зүйл; Барааны худалдаа; Гарал үүслийн журам; Гаалийн үйл ажиллагаа болон худалдааг хөнгөвчлөх; Эрүүл ахуй, ургамлын эрүүл ахуйн арга хэмжээ (SPS); Худалдаан дахь техникийн саад тотгор (TBT); Үйлчилгээний худалдаа; Хувь этгээдийн шилжилт хөдөлгөөн; Хөрөнгө оруулалт
10. Оюуны өмч; 11. Бизнесийн орчин; 12. Цахим худалдаа; 13. Өрсөлдөөн; 14. Маргаан шийдвэрлэх; 15. Засгийн газрын худалдан авах үйл ажиллагаа; 16. Хамтын ажиллагаа; 17.Төгсгөлийн зүйл
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Бизнес эрхлэгчдийн шахалт – ямар давуу тал, боломж үүсэх вэ? БТКУС (HS)
Эрүүл ахуй (SPS)
Тарифын хэлцэл Санал (offer)
Гарал үүсэл (ROO)
Хүсэлт (request)
МУ
МУ
Япон
Япон
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Стандарт (TBT)
Тарифын хэлцэл (10 жил-90%) Тариф буулгах хэлбэр
Тайлбар
“А” - шууд “0”
Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болсон үеэс татварыг тэглэх
“Вn” – үе шаттай бууруулах
Хэлэлцээр хүчин төгөлдөр болсон үеэс тодорхой үе шатаар бууруулах
“Х” – хэлэлцэхгүй
Хэлэлцээрээс гадуур үлдээх
“TQ”– тарифын квот “C” – тусгай зохицуулалт 10-аас дээш жил “R” – цаашид хэлэлцэх Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Offer бэлтгэх стратеги MNG MNG Offer % Request % Баримтлах стратеги (7983(153385741) 9371) • Дотоодын үйлдвэрлэлийн орц (түүхий эд, хагас A(59) боловсруулсан бүтээгдэхүүн), тоног төхөөрөмж А (49.2) (Free-40) • Тарифаар хамгаалаад үр дүнд хүрэхгүй, мэдрэмжгүй бараа В5(1.4), B3(0.3), • Салбарын хөгжлийн бодлого, хөтөлбөр B10(10) B5(0.7) • Мэдрэмж өндөртэй бараа бүтээгдэхүүн Х(19) -• Улсын эдийн засагт онцгой ач холбогдол бүхий бараа C1(1.6), • X –д оруулахаар байгаа боловч, ТХЕХ-ийн C1*(0.5), -шаардлагыг хангах зорилго бүхий барааг оруулах C4(19) Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Request бэлтгэх стратеги JPN Offer % (153399367) A (55.9) A+ (1) A+* (19.8)
JPN Request % Баримтлах стратеги (8821-5727)
A (83)
• АТ=0 • МУ-аас экспортлож буй болон ойрын хугацаанд экспортлох боломжтой бараа
( 77.6 % “0”, HS 61 -17.5 % - тариф 5.3-10.9 %)
(B3, 5, 7, 10) (B3, 5, 7, 10) - 5.9 -2 • (4.3 B10) (1.2 B10) • X (16.5) NO(15) •
C1, C2 (0.8)
--
Салбарын хөгжлийн бодлого, хөтөлбөр МУ экспортлох боломжгүй бараа Япон улс бусад улстай байгуулсан ЕРА
• Тавихгүй Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
БАРААНЫ ХУДАЛДАА /Тариф/ Монголын тал ҮНИЙН ДҮНГЭЭР Импортын гаалийн тарифаас шууд чөлөөлсөн хувь хэмжээ БАРААНЫ ТӨРЛӨӨР
50%
Импортын гаалийн тарифыг бууруулах 5700 барааны төрөл Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Японы тал
99,4%
9300
ХӨДӨӨ АЖ АХУЙН САЛБАР: Японы зах зээлд экспортлоход импортын гаалийн тарифаас чөлөөлсөн бараа: Хонь, ямаа, адууны мах, галуу нугасны мах, өндөг, цэвэр ус, пиво, чацарганаар хийсэн бүтээгдэхүүн, төмс болон бүх төрлийн хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ; Японд экспортлоход квотын хүрээнд импортын гаалийн тарифаас чөлөөлсөн бараа: Хагас боловсруулсан үхрийн махан бүтээгдэхүүн, сүү болон аарцан бүтээгдэхүүн, зөгийн бал, гоймон болон зарим гурилан бүтээгдэхүүн.
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
АЖ ҮЙЛДВЭРИЙН САЛБАР: Японы зах зээлд экспортлоход импортын гаалийн тарифаас чөлөөлсөн бараа: Өнгөт болон хар төмөрлөгийн үйлдвэр, газрын тос, нүүрс-химийн үйлдвэрийн үндсэн болон дайвар бүтээгдэхүүн; Бүх төрлийн ган, төмөр, түүгээр хийсэн бүтээгдэхүүн, тунгаагаагүй зэс, катодын зэс; Нэхмэл, сүлжмэлийн 13 бүлгийн 1200 орчим төрлийн бүтээгдэхүүн; Арьс шир, үслэг эдлэл, түүгээр хийсэн гутал, эд анги, цүнх, түрийвч, бээлий; Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Дүгнэлт Глобалчлал, бүс нутгийн интеграци – харилцан
хамаарал ЧХХ-ийн ойлголт тааруу – үр ашиг, сул тал ЧХХ нь зөвхөн ЗГ-ын асуудал бус энгийн иргэд (хэрэглэгч) бизнес эрхлэгчид бодлого боловсруулагчдын оролцоо маш чухал
Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
Санал Системтэй боловсрол олгох: Ирээдүйн татвар төлөгч 10 жилийн сурагч Бизнес ба нийгэм
Бизнес эрхлэгч Боломж, давуу тал, эдгээрийг хэрхэн ашиглах, хамтын ажиллагааны гарц Мэргэжил олгох Хөтөлбөр хоорондын уялдааг сайжруулах Мэргэшүүлэх Хэлэлцээрийн баг бэлдэх Татварын боловсрол иргэний нийгмийн төлөвшилд, Н.Отгонсайхан
3/31/2016
Н.Отгонсайхан, МУИС, Бизнесийн сургууль