Zeszyty Komiksowe nr 11 - Komiks w Europie środkowo-wschodniej

KOMIKS HISTORYCZNY

No11 / 2011

JUŻ JESIENIĄ NUMER DWUNASTY, A W NIM:

39 PLN

11

No 2011

KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

SPIS TREŚCI

4-7 CZECHY

8-11 KOMIKS

12-14 SŁOWACJA

15-17 KOMIKS

18-19 LITWA

20-21 ŁOTWA

1

22-23 KOMIKS

24-27 ESTONIA

28-31 KOMIKS

32-36 UKRAINA

37-43 KOMIKS

44-49 ROSJA

50-51 KOMIKS

52-54, 59-61 WĘGRY

55-58 KOMIKS

62-65 RUMUNIA

66-69 KOMIKS

70-73 WYWIAD

74-77 SŁOWENIA

78-79 KOMIKS

80-81 SERBIA

82-87 KOMIKS

88-91 BOŚNIA I HERCEGOWINA

92-93 KOMIKS

94-97 MACEDONIA

98-101 GRECJA

102-105 WYWIAD

106-109 RECENZJE

110-112 LISTA NOWOŚCI

RYSUNKI

TOMASZ NIEWIADOMSKI SCENARIUSZ

GRZEGORZ JANUSZ

2

RATMAN SPOTYKA SZWEJKA

CZEŚĆ!

DRODZY CZYTELNICY,

MACIE PRZED SOBĄ OD DAWNA ZAPOWIADANY (I – MAMY NADZIEJĘ – OCZEKIWANY) NUMER POŚWIĘCONY KOMIKSOGRAFIOM ŚRODKOWO- I WSCHODNIOEUROPEJSKIM, A JEDNOCZEŚNIE NUMER, JAKIEGO SIĘ NIE SPODZIEWALIŚCIE (GDYŻ – TAK JAK DO PEWNEGO STOPNIA MY – NIE MOGLIŚCIE PRZEWIDZIEĆ TAK NAGŁEJ PRZEMIANY). ZESZYTY KOMIKSOWE, KTÓRE TRZYMACIE W RĘKACH, SĄ JESZCZE BARDZIEJ MIĘDZYNARODOWE NIŻ POPRZEDNIE Z TEGO WZGLĘDU, ŻE NIE DA SIĘ – NASZYM ZDANIEM – PISAĆ W SPOSÓB PRZEKONUJĄCY O DZIEJACH SCEN KOMIKSOWYCH POSZCZEGÓLNYCH KRAJÓW, NA KTÓRE SKŁADAJĄ SIĘ NIERZADKO CIĘŻKIE DOŚWIADCZENIA, NIE BĘDĄC ICH BEZPOŚREDNIM ŚWIADKIEM I UCZESTNIKIEM. STĄD NASZA PROŚBA DO PRZYJACIÓŁ Z ZAGRANICY (CZYŻ NIE BRZMI TO SOCJALISTYCZNIE?) I ICH NIEOCENIONA POMOC W REALIZACJI NASZEGO NIEŁATWEGO PRZEDSIĘWZIĘCIA. DOŁOŻYLIŚMY WSZELKICH STARAŃ, BY TEKSTY I KOMIKSY ZGROMADZONE W NINIEJSZYM NUMERZE MÓC NAZWAĆ REPREZENTACYJNYMI. CHOĆ PRZYZNAJEMY SZCZERZE – NIE DO WSZYSTKICH KRAJÓW UDAŁO NAM SIĘ DOTRZEĆ, NIE WSZYSCY WSPÓŁPRACOWNICY BYLI W STANIE WYWIĄZAĆ SIĘ ZE SWYCH ZOBOWIĄZAŃ, NATOMIAST TEKSTY DRUKOWANE PRZEZ NAS CZASAMI NOSZĄ PIĘTNO SUBIEKTYWIZMU. JAK TO W ŻYCIU. Z CAŁOŚCI MATERIAŁU, KTÓRY UDAŁO NAM SIĘ ZGROMADZIĆ, WYŁANIA SIĘ OBRAZ DYNAMICZNYCH PRZEMIAN, DRAMATYCZNYCH ZWROTÓW I TYTANICZNEJ PRACY NIEKTÓRYCH UCZESTNIKÓW KOMIKSOWYCH SCEN Z KRAJÓW BLISKIEJ NAM CZĘŚCI EUROPY. KROPLE KOMIKSU POWOLI DRĄŻĄ SKAŁY KULTURY I – CO CIESZY – POLSKA NA TYM TLE WCALE NIE WYGLĄDA ŹLE. ZA NOWY PROJEKT GRAFICZNY MAGAZYNU ODPOWIADA DENNIS WOJDA, KTÓREMU PRAGNIEMY W TYM MIEJSCU SERDECZNIE PODZIĘKOWAĆ ZA WŁOŻONY W NASZ PROJEKT WYSIŁEK I ZA REZULTAT, KTÓRY – NASZYM ZDANIEM – PO PROSTU ZWALA Z NÓG. BEZ SMUTKU ŻEGNAMY WIĘC POPRZEDNI, AMATORSKI LAYOUT, TOWARZYSZĄCY NAM PRZEZ SIEDEM LAT, ALE KTÓRY ZDECYDOWANIE WYMAGAŁ GRUNTOWNEJ PRZEBUDOWY (SZKODA ZRESZTĄ, ŻE NIE MOGŁO DO NIEJ DOJŚĆ JUŻ PRZY POPRZEDNIM NUMERZE NASZEGO PISMA...). PO RAZ KOLEJNY PRZEKONALIŚMY SIĘ TEŻ, ŻE ROZWÓJ SZTUKI W NASZYM KRAJU – PODOBNIE ZRESZTĄ JAK W WIELU KRAJACH REGIONU, CO MOŻNA WYCZYTAĆ TU I ÓWDZIE POMIĘDZY WIERSZAMI W PUBLIKOWANYCH TEKSTACH – JEST BARDZO UTRUDNIONY BEZ MECENATU (TO DOTACJA, ZDOBYTA WYSIŁKIEM NASZEGO WYDAWCY, UMOŻLIWIŁA NAM TEN WIZUALNY „SKOK DO PRZODU”), CO BUDZI W NAS ZARÓWNO WDZIĘCZNOŚĆ, JAK I NIEPOKÓJ. TAK CZY INACZEJ – MAMY NADZIEJĘ, ŻE NOWE WCIELENIE ZESZYTÓW BĘDZIE SIĘ WAM PODOBAŁO. ŻYCZYMY MIŁEJ LEKTURY MICHAŁ BŁAŻEJCZYK I MICHAŁ TRACZYK

3

magazyn o komiksach, numer 11, czerwiec 2011 KONTAKT redakcja@zeszytykomiksowe.org WWW zeszytykomiksowe.org ZESZYTY KOMIKSOWE

REDAGUJĄ Michał Błażejczyk i Michał Traczyk PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD Dennis Wojda (DENNISSIMO.COM) RYSUNKI NA OKŁADCE Andras Baranyai (ANDRASBARANYAI.COM) KOREKTA Martyna Pakuła WYDAWCA Centrala (CENTRALA.ORG.PL) Fundacja Tranzyt (FUNDACJA-TRANZYT.BLOGSPOT.PL) DODATKOWE PODZIĘKOWANIA DLA Centrali, Timofa i Ani NAKŁAD 600 ISSN 1733-3008 DRUK MJP Drukarnia (MJP.EU) DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO. WSZYSTKIE ILUSTRACJE SĄ WŁASNOŚCIĄ INTELEKTUALNĄ ICH AUTORÓW. REDAKCJA ZASTRZEGA SOBIE PRAWO DO DOKONYWANIA SKRÓTÓW W NADESŁANYCH MATERIAŁACH. PRZEDRUKI WYŁĄCZNIE ZA ZGODĄ REDAKCJI.

CZECHY

KOMIKSOWE ODRODZENIE NA SPOSÓB

CZESKI

DO POCZĄTKU LAT CZTERDZIESTYCH XX WIEKU ROZWÓJ KOMIKSU W CZECHACH PRZEBIEGAŁ RÓWNOLEGLE W STOSUNKU DO RESZTY EUROPY. POWSTANIE WCZESNYCH FORM KOMIKSOWYCH W POŁOWIE XX WIEKU BYŁO ŚCIŚLE ZWIĄZANE Z ROZWOJEM TWÓRCZOŚCI HUMORYSTYCZNEJ I SATYRYCZNEJ, A TAKŻE Z POJAWIENIEM SIĘ LITERATURY I MAGAZYNÓW DLA DZIECI. TOMÁŠ PROKŮPEK ANITA JÓŹWIAK TEKST

po zakończeniu wojny w maju 1945 roku nowocześnie rozumiany komiks przeżywał WYCH, KTÓRY SKODYFIKOWAŁ NIEMIECKI rozkwit. Został on jednak zakończony wraz ARTYSTA WILHELM BUSCH – CZYLI z dojściem do władzy komunistów w lutym RYSUNKÓW OPATRZONYCH KRÓTKIMI 1948 roku. W pierwszej połowie lat pięćdzieRYMOWANYMI (RZADZIEJ PROZATORSKIsiątych z czeskich czasopism całkowicie znikMI) KOMENTARZAMI. Pierwsza znana czeska nęły serie, w których wykorzystywano dymki. próba wykorzystania W kolejnych latach nowoczesnej formy ich powrót następoO AUTORZE komiksu z dymkami wał bardzo powoli Ur. w 1975 r., z wykształcenia architekt. Współzałoprzypada na rok i był ściśle związany życiel (razem z Tomášem Kučerovským) magazynu 1906, a pierwsza wy- AARGH! w 2000 r. Od 2010 r. pracuje jako badacz z magazynami dla na Uniwersytecie Palackim w Ołomuńcu. Publicysta dzieci i młodzieży. raźniejsza fala twokomiksowy, autor scenariuszy, organizator wystaw, rzonych w Czechach okazjonalnie - rysownik. Jego krótkie formy komikDo dalszekomiksów tego włago politycznego i sposowe były publikowane w wielu krajach Europy Wschodniej i nagrodzone m.in. pierwszą nagrodą łecznego poluźnienia śnie typu pojawiła na MFKiG w Łodzi w 2008 r., zaś jego teksty teoresię w drugiej połowie tyczno-komiksowe - w Czechach, Polsce (ZK) i USA doszło pod koniec lat dwudziestych XX (International Journal of Comic Art). Współautor lat sześćdziesiątych. antologii wczesnych pasków Ondřeja Sekory, rewieku. W roku 1927 W historii czeskiego daktor antologii współczesnego komiksu czeskiego powstało pierwsze komiksu okres ten (Generace nula), współautor monografii Káji Saudka czeskie czasopismo jest kojarzony przede i Planety Eden. komiksowe pod wszystkim z Káją tytułem Koule Saudkiem (ur. 1935), [Kula], którego celem było przede wszystkim który zasłynął jako twórca kilku nowatorskich, prezentowanie twórczości artystów rodzipopularnych serii dla dorosłych czytelników mych. Jednak jego koncept jawił się jako zbyt i na długi czas stał się ikoną komiksu czeskiego. nowoczesny i wkrótce zaprzestano wydawaW sierpniu 1968 roku Praska nia magazynu.

Wiosna została zakończona poprzez wkroDo końca lat trzydziestych czenie do Czechosłowacji wojsk Układu w czeskich obrazkowych historiach przeważał model Buschowski. Rozwój T. PROKŮPEK bardziej progresywnych prac z dymkami gwałtownie przerwała na Warszawskiego. Komunistyczny reżim w ciąpoczątku lat czterdziestych II wojna światogu trzech lat szybko odzyskał kontrolę nad wa. W krótkim okresie relatywnego spokoju społeczeństwem, którą udało się, co prawda W TYM CZASIE CZESCY TWÓRCY WYKO-

RZYSTYWALI MODEL HISTORII OBRAZKO-

z coraz większymi trudnościami, utrzymać aż do końca lat osiemdziesiątych. Obok komiksów wydawanych oficjalnie – przede wszystkim nijakich, nierzadko propagujących oficjalną ideologię serii – w czeskim środowisku od końca lat siedemdziesiątych zaczęły pojawiać się także alternatywne, podziemne publikacje. Część z nich przygotowywano z inicjatywy nowo powstających klubów SF, z ambicją wprowadzenia do Czech nieobecnego wcześniej zachodniego mainstreamu komiksowego. Równolegle próbowano tworzyć komiksy o charakterze eksperymentalnym, pozostające pod wpływem amerykańskiego undergroundu i tematów z obszaru francuskojęzycznego.

le bardziej otwarta. Sporo dotychczasowych autorytetów – ludzi, którzy wcześniej znajdowali się na szczycie (często z niewiadomych przyczyn) – nie mogło się odnaleźć w nowej sytuacji. Na kluczowych pozycjach wkrótce pojawiły się gotowe do działania i zdolne (czasem bez skrupułów) osoby, które w większości nie przekroczyły jeszcze lat czterdziestu. Ten proces zachodził również w sferach twórczych – w sztuce czy w architekturze wspięli się na

GENERACJA 89 Upadek komunizmu w listopadzie 1989 roku był momentem przełomowym – rozwiązaniu uległo wiele dotychczasowych zależności,

„KÁJA SAUDEK (UR. 1935) NA DŁUGI CZAS STAŁ SIĘ IKONĄ KOMIKSU CZESKIEGO.” spontanicznie rodziły się nowe, a hierarchia społeczna stała się o wie-

Ilustracja Kája Saudek

4

TŁUMACZENIE

GRECJA

KOMIKS – GRECKIE SŁOWO, ALE CZY GRECKI ŚWIAT?

ETYMOLOGIA SŁOWA „KOMIKS” POKAZUJE ZWIĄZEK TEGO MEDIUM Z GRECKĄ MYŚLĄ FILOZOFICZNĄ.

ANGIELSKIE SŁOWO „COMIC” POCHODZI Z JĘZYKA GRECKIEGO I ZNACZY: ZABAWNY, GROTESKOWY, ŻARTOBLIWY (MARTINIDIS: 113).

W SŁOWIE TYM ZBIEGAJĄ SIĘ I SPLATAJĄ POJĘCIA „ŚMIECH” I „HUMOR”. EVANGELIA MOULA ALEKSANDRA BORYCZKA 98

KOMIZM MOŻE WYWOŁYWAĆ ODRUCH

„PREHISTORIA” KOMIKSÓW W GRECJI

Po raz pierwszy komiksy zaczęły pojawiać się POCIESZENIE, ROZŁADOWUJE NAPIĘCIE w prymitywnej formie w greckich czasoI ŁAGODZI CODZIENNY STRES (PANKSEPP). pismach w pierwszej dekadzie XX wieku Jednakże może on być również źródłem (Kassis: 79-88). W latach sześćdziesiątych humoru, rozumianego jako jedna z intelektuopublikowano dzieło znanego poety Nicka alnych kompetencji Gatsosa Dziecko człowieka, która z komiksami, które O AUTORCE ewoluuje z wiekiem stanowiło oryginalną Ur. w roku 1966. Licencjat z archeologii, magiste(Moula, Komiksy…). rium z pedagogiki i doktorat z literatury dziecięcej. krytykę opowieKomizm, Nauczycielka filologii w szkole średniej. Interesuje ści obrazkowych się badaniami literatury, a w szczególności ideologią będący narzędziem i potwierdzało i stereotypami oraz komiksem, albo jako narzędziem humoru, podsycał powszechnie edukacyjnym, albo jako medium artystycznym. i karmił talent Arypanującą opinię, że stofanesa, nestora są one wytworem komedii antycznej, który w swych dziełach kultury masowej („Jestem głupiutkim i mało odzwierciedlał rzeczywistość i odwoływał inteligentnym chłopcem, nazywają mnie się do polityki w sposób prowokacyjny. urwipołeć, a moją najświętszą zasadą jest Jorge z Burgos, mrukliwy i posępny mnich czytać komiksy w każdą sobotę”; zob. Blow z powieści Imię róży, odkrył zaginione dzieło light air...). W latach osiemdziesiątych ukazało Arystotelesa o śmiechu, uważanym za dzieło się zaledwie kilka opowieści obrazkowych, szatana, i mordował wszystkich, którzy byli a wśród nich wyjątkowe i nie mające na tropie tej księgi. Pomimo tego, iż Grecja precedensu adaptacje dzieł Arystofanesa uważana jest za kolebkę komizmu, dużo (Apostolidesa-Akokalidesa), które sprzedały czasu musiało upłynąć, by na nowo zagościł się w nakładzie ponad siedmiuset tysięcy w tym kraju. Dopiero od niedawna komiksy egzemplarzy i zostały przetłumaczone na odzyskały w Grecji zasłużoną popularność, wiele języków. Kolejne znaczące wydarzenie porównywalną do przypadającej w udziale w historii komiksów nastąpiło w roku 1983, greckim klasykom. Do tej pory, przez wzgląd gdy Eugene Trivias (scenariusz) i Nick Marona klasyków właśnie, niesłabnącym zaintereulakis (ilustracje) stworzyli komiks Frutopia, sowaniem cieszyły się tutaj studia filozoficzne, który został sfilmowany i zyskał rzesze fanów. a w kulturze kraju słowo pisane górowało W tym samym czasie powstały pierwsze konad obrazem i podejrzliwie przyglądano się miksy dla dorosłych (m.in. Coloubra, Mamut, nowoczesnym ekspresjom artystycznym. Te Zielony kot, Antidotum), ale prawdziwymi niesprzyjające czynniki przez długi czas nie kamieniami milowymi były kolejne numery pozwalały komiksom w Grecji rozkwitnąć. magazynu Babel, który greckiej publiczności FIZJOLOGICZNY – ŚMIECH, KTÓRY DAJE

TŁUMACZENIE

pozwolił poznać wielu wspaniałych artystów, np. Arkasa, Soloupa, Spyrosa Derveniotisa, Petrosa Zervosa i Syprosa Verykiosa, do dziś obecnych na greckiej scenie artystycznej.

W latach dziewięćdziesiątych większość komiksów dostępnych w Grecji publikowały wydawnictwa: Terzopoulos (Disney), Babel, Mamouth i Modern Times; tylko nieliczne prace były autorstwa Greków. W 1994 roku redakcja czasopisma Neo Epipedo [Nowy poziom] zorganizowała pierwszy festiwal komiksów (Panhellenic Comic Festival). Dwa lata później narodził się międzynarodowy festiwal komiksów Babel, najważniejsze wydarzenie cykliczne kolejnych lat. Najważniejsze komiksy, które pojawiły się w Grecji w latach dziewięćdziesiątych, stworzyli Loenardos (Parias, Złomowisko), Soloup (Człowiek-wilk) oraz Kalaitzis i Vanellis (autorzy scenariusza) i Derveniotis (rysownik) (Fanouris Aplas).

Niestety zabrakło mediów, w których artyści mogliby prezentować swój dorobek. Festiwal Babel, łamy rzadkich wydań Para Pende [Na

pięć minut przed] i sporadycznie publikowanych kolejnych numerów kiepskiej jakości pisemek dla fanów stanowiły jedyne dostępne dla artystów tworzących komiksy schronienie. Lata dziewięćdziesiąte były okresem dojrzewania komiksów na greckiej scenie artystycznej (Bokis).

KOMIKSY GRECKIE NA POCZĄTKU NOWEJ ERY – MILENIUM Każdy, kto usiłuje odtworzyć długą historię jakiegoś zjawiska, bez względu na to, co jest poddane owej retrospekcji, wie, że jego zamierzenie jest prawie niewykonalne, z góry skazane na porażkę. Biorąc pod uwagę fakt, że rozkwit komiksów w Grecji przypada na poprzednią dekadę, próba prześledzenia losów tej sztuki wydaje się bardzo trudna.

Wobec tego przedstawiony tutaj zapis dziejów greckich komiksów będzie bardziej wnikliwy i subiektywny niż kompletny i wszechstronny (przepraszam autorów, których tutaj pominę…).

W ciągu ostatniego dziesięciolecia, dzięki Internetowi oraz przedsiębiorczym inicjatywom samofinansowania wydań komiksów, które zalały grecki rynek, medium komiksowe odnotowało w Grecji gwałtowny wzrost popularności. Współczesne komiksy greckie poruszają wiele kontrowersyjnych tematów z życia codziennego, społecznego i kulturowego (np. Długotrwały pokój Derveniotisa, Big Brother Soloupa), oraz odkrywają krajobraz kraju i interpretują go w sugestywny sposób (Nie chcę marzyć Verykiosa). W zapomnienie odchodzi przekonanie, że komiksy są młodzieżowym środkiem wyrazu, który bagatelizuje

Ilustracja Kambadais

TEKST

LISTA NOWOŚCI

LISTA NOWOŚCI SIERPIEŃ 2010 – KWIECIEŃ 2011

110

TEKST

TOMASZ KONTNY

ALBUMY I ZESZYTY KOMIKSOWE

Chopin New Romantic, różni

Jeż Jerzy na urwanym filmie,

Jeż Jerzy tom 6: In vitro, Rafał

Komiksowe Hity zeszyt 4:

Między dniem a snem

A gdyby Chopin żył w naszych

autorzy, Kultura Gniewu,

różni autorzy, Egmont Polska,

Skarżycki (sc.), Tomasz Lew

Wiedźmin. Racja stanu, część 1,

w Wilanowie tom 2, Ewa

czasach?, różni autorzy,

XII 10, 148 ss., 160 x 230 mm

III 11, 80 ss., 210 x 297 mm

Leśniak (rys.), Egmont Polska,

Michał Gałek (sc.), Arkadiusz

Karska (sc.), Sławomir Kiełbus

III 11, 56 ss., 210 x 297 mm

Klimek, Łukasz Poller (rys.),

(rys.), MAAR Marzena

Egmont Polska, IV 11, 52 ss.,

J. Bachan, IV kwartał 10,

170 x 260 mm

40 str., 210 x 290 mm

Europejska Fundacja Kultury Chwała zwycięzcom. Nieznani

Jeż Jerzy tom 0: Dokument,

bohaterowie powstania

Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz

Jeż Jerzy tom 7: Człowiek

Antologia memoria Janusza

wielkopolskiego, Piotr Wierzba

Lew Leśniak (rys.), Egmont

z blizną, Rafał Skarżycki (sc.),

Christy, różni autorzy,

(sc.),Maciej Klim (rys.), Albus,

Polska, III 11, 56 ss.,

Tomasz Lew Leśniak (rys.),

Konstrukt nr 1, Jakub Kijuc (sc.

Monte Cassino tom 2, Zbigniew

Stowarzyszenie Twórców

IX 10, 32 ss., 210 x 297 mm

210 x 297 mm

Egmont Polska, III 11, 48 ss.,

i rys.), Małgorzata Pomian (rys.),

Tomecki (sc.), Gabriela Becla

210 x 297 mm

Czarna Materia, XI 10, 44 ss.,

(rys.), Stowarzyszenie Pokolenie,

170 x 260 mm

I 11, 128 ss., 210 x 290 mm

Miejskiej, XII 10, 212 ss.

„Contur”, X 10, 44 ss., Cichociemni z „Ospy”,

Jeż Jerzy tom 1: Nie dla dzieci,

Wojciech Birek (sc.), Mikołaj

Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz

Kajtek, Koko i inni, Janusz

Biocosmosis: Emnisi. Antologia

Birek (rys.), Instytut Pamięci

Lew Leśniak (rys.), Egmont

Christa (sc. i rys.), Egmont

Konstrukt nr 2, Jakub Kijuc (sc.

Na wypadek wszelki woda,

tom 3, Edvin Voliński (sc.),

Narodowej, 2010, 68 ss.,

Polska, III 11, 48 ss.,

Polska, X 10, 240 ss.,

i rys.), Czarna Materia, I 11,

soda i Bąbelki (oraz Kudłaczki),

Nikodem Cabała (rys.),

210 x 290 mm

210 x 297 mm

170 x 260 mm

44 ss., 170 x 260 mm

Tadeusz Baranowski (sc. i rys.),

City Stories tom 6, różni

Jeż Jerzy tom 2: Wróg publiczny,

Kajtek i Koko w Londynie,

Kroniki epizodów wojennych

autorzy, Studio Mamut, X 10,

Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz

Janusz Christa (sc. i rys.),

tom 2: Pierwsi w boju, Mariusz

176 ss., 190 x 240 mm

Lew Leśniak (rys.), Egmont

Egmont Polska, II 11,

Wójtowicz-Podhorski (sc.),

Planeta robotów, Maciej

Polska, III 11, 48 ss.,

192 ss., 170 x 260 mm

Jacek Przybylski (rys.), VIII 10,

Parowski (sc.), Jacek

52 ss., 210 x 297 mm

Skrzydlewski (rys.), Ongrys,

160 x 240 mm

Pro Arte, X 10, 40 ss., 210 x 297 mm Bler tom 1: Lepsza wersja życia,

Ongrys, X 10, 96 ss.,

Rafał Szłapa (sc. i rys.), Blik Studio, X 10, 48 ss.,

Dogmat tom 2: Si Deus pro

210 x 297 mm

nobis..., Łukasz Chmielewski

210 x 297 mm Kamień Przeznaczenia tom 1,

220 x 296 mm

X 10, 48 ss. (wydanie

(sc.), Piotr Białczak (rys.), Studio

Jeż Jerzy tom 4: Ścigany,

Tomasz Kleszcz (sc. i rys.),

Mały Książę, Jurand Pawłowski

ekonomiczne), 72 ss. (wydanie

Chaos w mojej głowie, Paweł

Domino Sp. z o.o., X 10, 64 ss.,

Rafał Skarżycki (sc.), Tomasz

Wydawnictwo Roberta Zaręby,

(sc. i rys.), Ibis, II 11, 64 ss.,

kolekcjonerskie), 220 x 296 mm

Prystupa (sc. i rys.), Caramba,

210 x 297 mm

Lew Leśniak (rys.), Egmont

IV 11, 120 ss., 176 x 250 mm

165 x 245 mm

X 10, 104 ss., 210 x 297 mm

Posłannictwo Rozalii

Polska, III 11, 48 ss., (wydanie Dziewczyny też rysują komiksy!,

rozszerzone: 64 ss.),

Katalog wystawy konkursowej

Miasto Komiksów 2010

Celakówny, Piotr Kaczmarek

Chopin na weselu w Żychlinie,

różni autorzy, Stowarzyszenie

210 x 297 mm

21. Międzynarodowego

Historie bez dymków, różni

(sc. i rys.), Wydawnictwo Sióstr

czyli Fryderyka przygody na

Arteria, IX 10, 42 ss.,

Festiwalu Komiksu i Gier

autorzy, Miejski Dom Kultury

Loretanek, XII 10, 48 ss.,

mniej poważną nutę, Szymon

150 x 210 mm

Jeż Jerzy tom 5: Ziom, Rafał

w Łodzi, różni autorzy,

w Stalowej Woli, IV kwartał

210 x 297 mm

Skarżycki (sc.), Tomasz

Stowarzyszenie Twórców

2010, 80 ss., 176 x 250 mm

Adamus (sc.), Paweł Kędzierski (rys.), Starostwo Powiatowe

Funky Koval tom 1: Bez

Lew Leśniak (rys.), Egmont

„Contur”, X 10, 172 ss.,

Prosiacek 1990-2010, Krzysztof

w Koninie, IX 10, 24 ss.,

oddechu, Maciej Parowski,

Polska, III 11, 48 ss., (wydanie

160 x 240 mm

Owedyk (sc. i rys.), Kultura

210 x 210 mm

Jacek Rodek (sc.), Bogusław

rozszerzone: 64 ss.),

Gniewu, X 10, 262 ss.,

Polch (rys.), Prószyński i S-ka,

210 x 297 mm

200 x 265 mm

III 11, 52 ss., 210 x 290 mm

LISTA NOWOŚCI

O AUTORZE Scenarzysta komiksowy i dramatopisarz. Współtwórca i wydawca Opowieści tramwajowych. Komiksy do jego scenariuszy gościły m.in. w antologiach W sąsiednich kadrach i Powstanie ’44, magazynach Karton, Chichot i Maszin a także w Gazecie Wyborczej i Wysokich Obcasach.

Red Dada, Katarzyna Wasylak

Strefa Komiksu nr 17:

Trudne początki, Wojciech

Wykolejeniec, Grzegorz Janusz

Biblioteka Komiksu nr 2:

Biblioteka Komiksu nr 8:

(sc. i rys.), Studio JG, II 11, 256

Triumwirat tom 3, Robert

Streich (sc.),Tomasz

(sc.), Berenika Kołomycka (rys.),

Alex Novak: Ragon cz. 2,

Alex Novak: Katedra cz. 2,

ss., 148 x 210 mm

Zaręba (sc.), Zygmunt Similak

Kwiatkowski (rys.), Forza

Taurus Media, X 10, 64 ss.,

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

(rys.), Wydawnictwo Roberta

Cuiavia, II 11, 22 ss.,

210 x 297 mm

ArtGraphic, 2010, 32 ss.,

ArtGraphic, 2011, 32 ss.,

Samolot, Daniel Gizicki (sc.),

Zaręby, XII 10, 44 ss.,

247 x 173 mm

148 x 210 mm

148 x 210 mm

Marek Lachowicz (rys.), Timof

210 x 297 mm

Wyzwolenie? 1945, Sławomir Tytus, Romek i A’Tomek

Zajączkowski (sc.), Krzysztof

Biblioteka Komiksu nr 3:

Biceps nr 1, różni autorzy, ATY

Strefa Komiksu nr 18: Mrok

księga 25: Wyprawa po

Wyrzykowski (rys.), Instytut

Alex Novak: Ragon cz. 3,

Wydawnictwo, X 10, 40 ss.,

tom 2: Krwawe żniwo, Robert

owoce chichotu, Henryk

Pamięci Narodowej, XI 10,

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

160 x 230 mm

Sceny z życia murarza, Jerzy

Zaręba (sc.), Nikodem Cabała,

Jerzy Chmielewski (sc. i rys.),

82 ss., 210 x 297 mm

ArtGraphic, 2010, 32 ss.,

Szyłak (sc.), różni rysownicy,

Artur Chochowski, Zygmunt

Egmont, IV 11, 48 ss.,

Timof Comics, X 10, 80 ss.,

Similak, Tomasz Kleszcz (rys.),

234 x 165 mm

210 x 280 mm

Wydawnictwo Roberta Zaręby,

Comics, IX 10, 8 ss., 148 x 210 mm

IV 11, 52 ss., 210 x 297 mm Scientia Occulta, Robert

148 x 210 mm Zakazany owoc i bracia

Binio Bill – ... i Gwiazdy, różni autorzy, III 11, 16 ss.,

Kowalscy w jednym, Dariusz

Biblioteka Komiksu nr 4:

Tytus, Romek i A’Tomek-

Palinowski (sc. i rys.), Kultura

Alex Novak: Ragon cz. 4,

176 x 250 mm Człowiek bez szyi nr 1, Rafał

Księga 80-lecia, Henryk Jerzy

Gniewu, X 10, 134 ss.,

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

Sienicki (sc.), Łukasz Okólski

Sprane dżinsy i sztama,

Chmielewski (sc. i rys.), Egmont

200 x 265 mm

ArtGraphic, 2010, 32 ss.,

Kołsut, Adam Czernatowicz

(rys.), Mroja Press, IV 11,

Jarosław Płóciennik (sc.),Paweł

Polska, X 10, 200 ss.,

148 x 210 mm

(sc.), Biram Ba, Igor Wolski,

124 ss., 220 x 165 mm

Płóciennik (rys.), Timof Comics,

170 x 260 mm

Strefa Komiksu nr 15: Laleczki,

Żubr Żorż, Tomasz Samojlik (sc.

Biblioteka Komiksu nr 5:

Półka, IV 11, 32 ss.,

Wilq Superbohater nr 15:

PAN, X 10, 32 ss.,

Koval Junior i inne historie,

176 x 250 mm

148 x 210 mm

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

Daniel Gizicki, Ireneusz

Tainted, Bartosz Sztybor (sc.),

Siedem dziur dla kominiarza,

Mazurek, Bartosz Sztybor

Piotr Nowacki (rys.), Mroja

Bartosz Minkiewicz, Tomasz

(sc.), Maciej Pałka (sc. i rys.),

Press, IX 10, 60 ss.,

Minkiewicz (sc. i rys.), BM

MAGAZYNY I ZINY

Wydawnictwo Roberta Zaręby,

148 x 210 mm

Vision, IX 10, 40 ss.,

Analna wiosna, Ojciec Rene

210 x 297 mm

X 10, 68 ss., 165 x 240 mm

Kajetan Wykurz (rys.), Dolna

i rys.), Zakład Badań Ssaków

IX 10, 104 ss., 170 x 240 mm

To doprawdy kiepska sprawa, Strefa Komiksu nr 16: W cieniu

kiedy Bestia się pojawia,

Wilq Superbohater nr 16:

ArtGraphic, 2010, 32 ss.,

Człowiek bez szyi nr 2, Rafał

148 x 210 mm

Kołsut, Adam Czernatowicz

(sc. i rys.), X 10, 32 ss.,

Biblioteka Komiksu nr 6:

Kwiecień (rys.), Dolna Półka,

148 x 210 mm

Zimowa opowieść i inne,

IV 11, 32 ss., 176 x 250 mm

(sc.), Jacek Kuziemski, Tomasz

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

gwiazdy, Zygmunt Similak (sc.

Tadeusz Baranowski (sc. i rys.),

Vendetta Brutto, Bartosz

Biblioteka Komiksu nr 1:

ArtGraphic, 2010, 32 ss.,

Demland tom 1: Brak

i rys.), Wydawnictwo Roberta

Ongrys, X 10, 48 ss (wydanie

Minkiewicz, Tomasz

Alex Novak: Ragon cz. 1,

148 x 210 mm

zrozumienia dla realizmu, Jakub

Zaręby, XII 10, 56 ss.,

ekonomiczne), 64 ss. (wydanie

Minkiewicz (sc. i rys.), BM

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.),

210 x 297 mm

kolekcjonerskie), 220 x 296 mm

Vision, XII 10, 40 ss.,

ArtGraphic, 2010, 32 ss.,

Biblioteka Komiksu nr 7:

Demland, X 10, 48 ss.,

210 x 297 mm

148 x 210 mm

Alex Novak: Katedra cz. 1,

176 x 250 mm

Dębski (sc.), różni rysownicy,

Mirosław Sojnowski (sc. i rys.), ArtGraphic, 2011, 32 ss., 148 x 210 mm

111

LISTA NOWOŚCI

112

Demland tom 2:

Karton nr 5, różni autorzy,

Och! przygody gentlemańskiego

Wyprawa na Punkt G,

Anatomia Fantastyki tom 15:

Leksykon polskich bohaterów

Niepojmowanie mangi, Jakub

WAP-HR, X 10, 40 ss.,

barbarzyńcy, Jacek Kuziemski

Katarzyna Szaulińska (sc. i rys.),

Seryjne oblicza zła, Radosław

i serii komiksowych, Adam

Dębski (sc.), różni rysownicy,

170 x 240 mm

(sc. i rys.), X 10, 28 ss.,

II 11, 12 ss., 148 x 210 mm

Swółł, Gdański Klub Fantastyki,

Rusek, Centrala, X 10, 320 ss.,

IV kwartał 2010, 120 ss.

216 x 254 mm

Demland, III 11, 48 ss., 176 x 250 mm Giełda komiksów nr 6, Taurus

176 x 250 mm Karton nr 6, różni autorzy, WAP-HR, III 11, 40 ss.,

Oi! Komiks, Lipa (sc. i rys.),

(sc.), Otusiunio (rys.), IX 10,

Antologia tekstów 10.

Mistrzowie polskiego komiksu,

170 x 240 mm

Olifant Records, II 11, 32 ss.,

32 ss., 148 x 210 mm

Sympozjum Komiksologicznego,

Stowarzyszenie Twórców

Stowarzyszenie Twórców

„Contur”, X 10, 24 ss.,

Veronique: Skrzynka Prawdy,

„Contur”, X 10, 136 ss.,

160 x 240 mm

210 x 290 mm

Media, X 10, 56 ss., 148 x 210 mm GTP nr 5, różni autorzy, GTP,

Veronique, Piotr Szreniawski

148 x 210 mm Kolektyw nr 7, różni autorzy, Dolna Półka, X 10, 96 ss.,

Prawda o dzikim zachodzie,

różni scenarzyści, Otusiunio

176 x 250 mm

Sławomir Lewandowski

(rys.), IV 11, 40 ss.,

(sc. i rys.), IV 11, 36 ss.,

148 x 210 mm

X 10, 36 ss., 148 x 210 mm Kolektyw nr 8, różni autorzy, GTP nr 6, różni autorzy, GTP,

Dolna Półka, IV 11, 96 ss.,

III 11, 36 ss., 148 x 210 mm

176 x 250 mm

Hałabała – gazetka

Księżniczka, Edyta Bystroń

z komiksami, różni autorzy,

(sc. i rys.), 18 ss., XI 10,

III 11, 32 ss., 148 x 210 mm

148 x 210 mm

176 x 250 mm

Czas na komiks, Timof i cisi wspólnicy + BWA Jelenia Góra

Zeszyty Komiksowe nr 10, różni

+ BWA Zielona Góra + BWA

Pryszcze na cipie i inne historie,

autorzy, Centrala – Fundacja

Studio Wrocław, VIII 10, 96 ss.,

Ojciec Rene (sc. i rys.), X 10,

Tranzyt, X 10, 158 ss.,

230 x 320 mm

32 ss., 148 x 210 mm

210 x 290 mm

Ratman: Terror na wizji,

Ziniol. Kwartalnik kultury

kadrach, Justyna Czaja,

Tomasz Niewiadomski

komiksowej nr 9, różni autorzy,

Wydawnictwo Poznańskiego

Historia Polski w komiksowych

Henryk Kaydan nr 1, Jakub

Lody, Piotr Szreniawski (sc.),

(sc. i rys.), X 10, 16 ss.,

Timof Comics, IX 10, 96 ss.,

Towarzystwa Przyjaciół Nauk,

Martewicz (sc. i rys.), HK, X 10,

Jakub Grochola (rys.), X 10,

148 x 210 mm

170 x 240 mm

XII 10, 268 ss., 170 x 245 mm

28 ss., 176 x 250 mm

56 ss., 210 x 148 mm Rozwolnienie jaźni, Ojciec

Ziniol. Kwartalnik kultury

Jerzy Wróblewski Portfolio,

Henryk Kaydan nr 2, Jakub

Moe, Piotr Nowacki (sc. i rys.),

Rene (sc. i rys.), IV 11, 32 ss.,

komiksowej nr 10, różni autorzy,

Jerzy Wróblewski (sc. i rys.),

Martewicz (sc. i rys.), HK, III

Magazyn Karton, III 11, 24 ss.,

148 x 210 mm

Timof Comics, XII 10, 96 ss.,

BB-Team, X 10

11, 44 ss., 176 x 250 mm

148 x 210 mm

Historia fabryki, Edyta Bystroń

Moja żona jest strasznie

(sc. i rys.), IX 10, 32 ss.,

(sc. i rys.), 40 ss., IV 11,

Paschalska, Ojciec Rene (sc.

148 x 210 mm

148 x 210 mm

i rys.), II 11, 32 ss.,

170 x 240 mm Wątroba pojeba, Ojciec Rene

148 x 210 mm Justice, Michał Arkusiński (sc. i rys.), X 10, 56 ss.,

Napletek nieboszczyka, Ojciec

148 x 210 mm

Rene (sc. i rys.), XII 10, 32 ss., 148 x 210 mm

KSIĄŻKI, ARTBOOKI I OPRACOWANIA

Komiks w „Świecie Młodych”, Leszek Kaczanowski, Stowarzyszenie Twórców

45-89. Comics behind the iron

„Contur”, X 10, 104 ss.,

Wniebowzięta przez wielbłąda,

curtain, Centrala, X 10, 78 ss.,

160 x 240 mm

Ojciec Rene (sc. i rys.), VIII 10,

176 x 250 mm

32 ss., 148 x 210 mm

W trakcie opracowywania listy korzystałem z materiałów zawartych na stronach komiks.polter.pl, komiks.nast.pl, wrak.pl, wak.net.pl i materiałów własnych. T.K.

KOMIKS HISTORYCZNY

No11 / 2011

JUŻ JESIENIĄ NUMER DWUNASTY, A W NIM:

39 PLN

11

No 2011

KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ

DOFINANSOWANO ZE ŚRODKÓW MINISTRA KULTURY I DZIEDZICTWA NARODOWEGO

KOMIKS W EUROPIE ŚRODKOWO-WSCHODNIEJ