ElektroTrendy 16 (2014-3) by ELEKTROTRENDY

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

Trends Today Tomorrow

yn i n dl ie a E ty le lk k o. try .. k贸

ElektroTrendy Nr 16 (2014-3)

ISSN 2084-0837

fachowa wiedza w wielu formach

czasopismo

smartfon

komputer

tablet

XXIII Międzynarodowe Targi Sprzętu Oświetleniowego

Poznaj produkty OXYLIGHT

Energooszczędne światło

w przystępnej cenie

zarowe

LED SPOT

kompaktowe

LED UL. KURZAJA 55 41-922 RADZIONKÓW

początek od redakcji Od redakcji

Szanowny Czytelniku,

rożnych informacji podanych w pigułce. Magazyn ma w łatwy, przystępny i zrozumiały sposób, ale „…zawsze z pieprzykiem” przybliżać to co się dzieje w branży lub komentować to, co się ostatnio w niej lub w dookoła niej działo. Jednocześnie jest typowym „czytadłem” skierowanym nie tylko do osób czynnych zawodowo, ale również do osób uczących się w szkołach i/lub na budowach lub właśnie zmieniających z różnych przyczyn życiowych swoje dotychczasowe zajęcie, na profesję elektryka. „ElektroTrendy” skierowane jest do tych Wszystkich, którzy chcą w sposób przystępny i „bezbolesny” uporządkować i/lub uzupełnić swoją wiedzę o produktach, firmach, trendach i historii branży elektrotechnicznej. Magazyn zawiera dużo „żywych” informacji z kraju i ze świata gospodarki oraz z pogranicza polityki, tej polityki, która ma istotny wpływ na rozwój, bądź wyhamowania naszej branży. „ElektroTrendy” co dwa miesiące oferują wszystkiego po trochu, trochę publicystyki, trochę techniki, trochę porad praktycznych, trochę historii elektrotechniki, krótkie opowieści o znanych i nieznanych wynalazcach, również „coś” dla duszy i ciała, i intelektu, czyli dla każdego coś miłego.

eśli to czytasz, to znaczy, że trzymasz w swoich rękach SZESNASTY numer 2-miesięcznika „ElektroTrendy”. Magazyn dla Elektryków i nie tylko... Jest to dla nas szczególnie ważne wydanie – wydanie jubileuszowe. Dokładnie 3 lata temu ukazał się na rynku pierwszy numer dwumiesięcznika ET. Rozpoczynając wydawanie czasopisma założyliśmy, że będzie zawierał dużo informacji z kraju i ze świata gospodarki oraz z pogranicza polityki, która ma wpływ na rozwój naszej branży elektrotechnicznej. Z każdym wydaniem staramy się być coraz lepsi, zamieszczać najciekawsze informacje z branży elektrotechnicznej. A wszystko to dla naszych Czytelników. Dlatego też można zauważyć zmiany jakie nastąpiły przez te trzy lata. Tak jak zapowiadaliśmy nie tylko podjęliśmy decyzję o powiększeniu naszego Zespołu Redakcyjnego ET o Redaktora Prowadzącego, ale również poszerzamy zawartość czasopisma. W aktualnym wydaniu został dodany dział Fotowoltaika, który na stałe zagości na łamach ElektroTrendów. Piszemy w nim zarówno o zmianach, nowościach w branży Odnawialnych Źródeł Energii jak i o regulacjach prawnych czy dofinansowaniach unijnych. Zmiany, zmiany i jeszcze raz zmiany... Dział Fotowoltaika to dopiero początek zmian jakie przygotowaliśmy dla naszych Czytelników. Kolejne – świąteczne wydanie przyniesie dalsze metamorfozy. Liczymy, że będą równie pozytywnie odebrane jak dotychczasowe.

„ElektroTrendy” ZAPRASZAJĄ wszystkie te osoby i firmy, które chcą na łamach Magazynu podzielić się swoją wiedzą z innymi. Zainteresowani współpracą powinni potraktować część publicystyczną (felietony) oraz merytoryczną (Porady Eksperta, w tym: Czy wiesz, że…, Dom w budowie, Porady Praktyczne), jak swoisty Hyde Park, tyle tylko, że na gruncie elektrotechniki.

Dla użytkowników elektroniki: Za pomocą urządzeń mobilnych (smartfon, tablet, laptop) i oczywiście tradycyjnych (komputer PC) z dostępem do Internetu, WSZYSCY mają możliwość wolnego dostępu do Portalu ElektroTrendy i przeglądania wersji elektronicznej wszystkich numerów magazynu ElektroTrendy (zakładka ARCHIWUM)..

Zgłoszenia prosimy przysyłać na adres mailowy: redakcja@elektrotrendy.pl Jednocześnie, równolegle z wersją drukowaną, funkcjonuje wersja internetowa www.elektrotrendy.pl, ogólnie dostępna. która żyje własnym e-rytmem.

Dla przypomnienia lub dla tych osób, które mają po raz pierwszy: „ElektroTrendy”, Magazyn dla Elektryków i nie tylko…, to czasopismo, które ma ambicje być poradnikiem dla (prawie) każdego czytelnika, także takiego, który nie dysponuje nadmiarem czasu, a poszukuje

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry kó

yn i ni dla e ty Ele lk kt o... ry kó

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

Nowy Rok

2013

ElektroTrendy

4/2012 (5)

Najlepsze Życzenia na

Trends Today Tomorrow

4/2012 (5)

ZAPORA NA SPRZEDAŻ

PRYWATYZACJA PO NASZEMU

Berker i Hager

ENERGETAB 2012

małżeństwo z przyszłością

ZobacZyć Hong Kong i ...

noWe otWarcie

w F&F ściemnia z SCO w Graphite i Neo w jednej chodzą parze w Hermetycznie z Elgo w Intelight świeci przykładem w Kanlux błyszczy nowościami

NOWE rOzdziElNiCE UNiVErS iP30 p/t

w Chint daje po 5

w megaman rozświetlony

w F&F czysta fantazja i finezja

w mów mi ViCo

w grodno kontratakuje

w uwaga! fw2 - nadchodzi

w jsl zaskakuje

w Wyłącznik zwany “eską”

w w w w w w w w w

w atrakcyjny JSL w anticor odnowiciel w auto (2Dx2)® dla elektryka w Delta Plus - bodyguard z licencją na ... w Erko na krymskim szlaku w ETi silnikowy MS18 w Hager multimedialny w Kanlux wszechstronny w Luxbud dotykowy

air chint camp energizer elektroUnion krzepnie F&F kontroluje z Pz Hager gromowładny Manex - 25 lat minęło... Minbud pro-eco V - jak Vico zeXt 10 na 10

dla Wszystkich Uczestników życia gospodarczego składa

w ELEKTROUNION wyróżnione w efektywne GRODNO

w ELMEGA megacenna

w elektryczny RENAULT w EFEN fotowoltaiczny w estetyczny ANLUX

w ERKO na każdą okazję w elektryzujący BORPETROL w EBB czarnym koniem rynku w epatujący światłem KANLUX

000_okladka_ET_6_2012.indd 1

02/2013 (9)

LEDÓWKI, DIODÓWKI,

LUMENY, nie Waty LEDÓWKI, DIODÓWKI, na pewno nie żarówki …

ale na pewno nie żarówki

kontynuacja

JAN CZOCHRALSKI

Warszawskie targi ELEKTROTECHNIKA 2013 ŚWIATŁO 2013

wielki niechciany

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

Trends Today Tomorrow

kó

ElektroTrendy 03/2013 (10)

w baterie ENERGIZER

w BORPETROL team

w CHINT sila kompaktu

w elektryczny ROMET 4E

w dachowy DOSPEL

w GRODNO prezentuje

w HAGER i systemy kanalów Tehalit

w 5 lat ELEKTROUNION

w airRoxy - nowa świeżość

w KanluxLEDtechnology

w Akademia Chint

w made in Energizer

w ELV001 - elektryk z Mielca

w Manex - najwyższa jakość

w hermetyczne obudowy JSL

w narzędzia Grupy Topex

w H2om - pieczeń na smartfonie

w PV-guard-DC z ETI

w inteligentny F&Home

w ZeXtPRess PROmotion

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

w aktywny ENERGIZER

000_okladka_ET_2_2013.indd 1

WYDAWCA: Idea Electric Sp. z o.o. ul. Narbutta 22/7 02-541 Warszawa MARKETING i PR: pr@elektrotrendy.pl REKLAMA: Zapytania reklamowe reklama@elektrotrendy.pl

Trends Today Tomorrow

kó

ElektroTrendy

04/2013 (11)

w Polak potrafi w Kwadratura koła w HKG zamiast NYC w Go east - 58 idea EUEW

26.ENERGETAB FORUM MENADŻERÓW ELEKTROTECHNIKI AB - siła w markach własnych ACTION - ActiveJet - UPS AN-KOM bodygardem CHINT uczy na SICHER EcoEnergy - LEDmotion HAGER - Generacja R LECHPOL - Mr Electronics ZeXtPRess - 20 lat made in ZeXt

w AB wabi światłem w Action Actis w AKS liga Q w Chint wszechstronny w ELV001 elektryk z Mielca w EcoEnergy zegarmistrz światła

Najlepsze Życzenia Świąteczne i Szczęśliwego Nowego Roku 2013

2012-12-17 12:35:04 2012-12-20 11:01:39

00_redakcja.indd 10

Trends Today Tomorrow

kó

w w w w w w w w

1993 weszli do gry

ElektroTrendy

6/2012 (7)

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

made in polo

w 20 lat PIGE

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

Trends Today Tomorrow

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry kó

Trends Today Tomorrow

ElektroTrendy

000_okladka_ET_6_2012.indd 3

yn i ni dla e ty Ele lk kt o... ry kó

ElektroTrendy

Nr 14 (2014-1)

Nr 15 (2014-2)

Najlepsze Życzenia Świąteczne i Szczęśliwego Nowego Roku 2014

w Opel SummerDay 2013

w Eti CAD projektant i.e.

w ActiveJet, i wszystko jasne

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry

06/2013 (13)

Rozwiń żagle

ElektroTrendy

Trends Today Tomorrow

yn i ni dla e ty Ele lk kt o... ry

05/2013 (12)

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

kó

elektrotrendy 03/2013 (10)

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

ElektroUnion wspiera studentów Politechniki Warszawskiej

Magazyn dla elektryków i nie tylko...

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

Trends Today Tomorrow

kó

01/2013 (8)

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

w kó ry kt Ele o... dla tylk yn ie az i n ag M

Trends Today Tomorrow

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry

yn in d ie la E ty le lk kt o... ry

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

WarszaWskie targi

GarO POWErlEd6 kolejne ogniwo

Trends Today Tomorrow

elektrotrendy 05/2012

Trends Today Tomorrow

Czy Polska zasługuje na silną markę?

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry kó

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

Magazyn dla elektryków i nie tylko...

Trends Today Tomorrow

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

ElektroTrendy

„CiEMNOść, Widzę CiEMNOść...”

M az

yn i ni dla e ty Ele lk kt o... ry kó

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

02/2012 (3)

05/2012 (6)

Trends Today Tomorrow w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

01/2011

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

ElektroTrendy

01/2012 (2)

yn i n dla ie ty Ele lk kt o... ry kó

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

Trends Today Tomorrow

yn O i ni dla W Y e ty Ele lk kt o... ry kó

ów yk ktr . Ele o.. dla lk n ie ty azy i n ag M

w w w . e l e k t r o t r e n d y. p l

Cena: 9,99 w tym 8% VAT

Zespół Redakcyjny „ElektroTrendy”

M Trends Today Tomorrow

Wszystkim życzymy miłej lektury Zapraszamy do współpracy.

w Smart Grids gościem w ET

w Exta Free control system

w Jean Müller daje 10

w CET anty_ MATEC

w NEO strażnik BHP

w CHINT monoPOL

w Pasja Ogrody

w HAGER + RCBO = Q

w ZeXtPRess PROmotion2

w TKD kabel-guma w MEGACENNIKowe rewolucje

Wywiad z Piotrem Pętlakiem

splątani światłem

strona 26

w PHILIPS CoreLineLed

ENERGETAB | Pawilon N | Stoisko 17 | Zapraszamy!

w SMART LightinGOwo

Wywiad z Januszem Majchrowiczem strona 26

ENERGETAB | Pawilon N | Stoisko 16 | Zapraszamy!

2013-06-25 20:40:39

REDAKCJA: ul. Narbutta 22/7 02-541 Warszawa redakcja@elektrotrendy.pl tel.: (+48 22) 250 10 10 fax: (+48 22) 250 10 75 Katarzyna Krakowiak Redaktor Prowadzący k.krakowiak@elektrotrendy.pl kom. (+48) 602 563 728

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Barbara Grad Sekretarz Redakcji: b.grad@elektrotrendy.pl PRENUMERATA: Zapytania związane ze sprzedażą prenumeraty oraz pojedynczych egzemplarzy prenumerata@elektrotrendy.pl

PROJEKT GRAFICZNY I SKŁAD: Katarzyna Płońska www.plonskapress.pl DRUK I OPRAWA: Drukarnia ArtDruk ul. Napoleona 4, 05-624 Kobyłka www.artdruk.com

Redakcja nie ponosi odpowiedzialności za treść reklam i ogłoszeń oraz za teksty w dziale aktualności, prezentacje i gadżety. Nie zwracamy też materiałów niezamówionych oraz zastrzegamy sobie prawo do skrótów tekstów przyjętych do druku. Prawa autorskie zastrzeżone, przedruk i wykorzystanie materiałów możliwe tylko po uzyskaniu pisemnej zgody Wydawcy.

początek od redakcji spis treści

WSTĘP 1

ElektroTrendy, czas zacząć

Targi ŚWIATŁO 2015 info

POLAM-REM zmienia nazwę

GRODNO rośnie w siłę

28 Rozstrzygnięcie konkursu ELMEGA 29

Zmiany w BSH

Miliony Euro na samochody

29 CREE inwestuje w LEXTAR

POCZĄTEK 3

OXY LIGHT info

Od Redakcji

HAGER info

Spis Treści

Elektro-auto Renault w finale

HUAWEI najlepsza firma w rankingu

ENERGA z głową w chmurach

Zmierzch 12V, wg Audi

Nowy elektromotor

Sterowanie oświetlenia z komputera

Tramwaje na rzecz ocieplenia

33 CHINT info

NA DOBRY POCZĄTEK Wydarzenia

Zbliżenia 34 Krajowe Forum Jednolitego Rynku – 4. edycja

8 Forum Menadżerów Elektrotechniki – 2. edycja 10 Konkurs Menadżer Roku Branży Elektrotechnicznej – 4. edycja

PIGE 38

Otwarte spotkanie w Szczyrku

PIGE info

Kalejdoskop 12

NOBEL z fizyki za BLUE LED

Pionowa elektrownia wiatrowa

Paliwo z glonów

Odpady ryżowe na opony

Ładowanie w 2 minuty

Elastyczna bateria

Węgiel niezbędny dla baterii

Tanie superkondesatory

Tytan izolatorem dla superkondesatorów

Energia z potu

Płynne baterie

Energia z moczu

Energia ze skraplania

System zamknięć zasilany bateriami

18 ABB i VOLVO razem dla szybkiego

BRUNCH Z BIZNESEM Wywiad z iskrą 40 Marek Manikowski, siła spokoju – realista i marzyciel Raporty biznesowe 44

Targi ENERGETAB - 27. edycja

Fala upadłości w Polsce powraca

48 Rząd przymusi młodych do pozostania 48 Poprawki o recyklingu odrzucone przez Senat 48 Rząd odrzuca zastrzeżenia do ustawy o OZE 49 Kredyty hipoteczne tylko w tym, w czym zarabiamy

ładowania elektrobusów Peryskop

Paprykarz gospodarczy 50

Z torów na drogi. A miało być odwrotnie

ElektroUnion info

Podsłuchane

memoZAMEL na bielskich targach 2014

Złoty VOLT dla PTS MARMAT

Niezależne Targi Hager Polo – 7. edycja

Wyróżnienie dla Hager Polo

Mury pną się do góry

Nowe logo AN-KOM

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

WIEDZA I TECHNIKA 52 HAGER – nowe kombinowane ograniczniki przepięć SPD 54

VOLTENO – Oprawy hermetyczne LED

początek na dobry początek spis treści TECHNIKA NA CO DZIEŃ

Kontrapunkt 92

Trochę prawdy o LED i OLED

56 CAMCO – Zasilacze UPS i nie tylko 59 CAMCO info

FOTOWOLTAIKA 60

PRE BIEL – Hybrydowa rewolucja

64 GRODNO – Wyspowe systemy fotowoltaiczne 67

REPORTAŻE Relacje 94 Seminarium szkoleniowe dla elektroinstalatorów w Krakowie 96 Jesienny DESING Kanluxa 98

Polska się zbroi!

GRODNO info

Z ARCHIWUM ET NARZĘDZIA 68 BOSCH – Testy „niebieskich”

Odkrywcy, Badacze, Wynalazcy 102 Karol Franciszek Pollak – Polski Edison

elektronarzędzi 70 ISOTOOLS – Ręczne narzędzia pod napięciem

EKOLOGIA Eco-Auto

BHP 72 KRAUSE – Barierki systemowe

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że 74

Vademecum elektryka

Vademecum oświetleniowca

Trilux – Oprawy E-Line LED

Steinel – Lampy zewnętrzne z czujnikiem

78 Kanlux – Złoto dla opraw CODIA LED

Soliq – High Bay LED

Samsung – Zakrzywiony telewizor

Bemko – Szybkozłączki

Bemko – Plafoniera LED TOKAR PLD

Bemko – Downlight LED TALAR SLS i SLR

Dom w budowie 82

Stelrad – Designerskie grzejniki

Porady Praktyczne

106 Renault – prototyp EOLAB 1/100

CZAS RELAKSU Krzyżówka 110 SELECTED info 111 Krzyżówka OXY LIGHT z nagrodami 112 VERONIQUE info 113 Krzyżówka ERGOM z nagrodami

INFORMACJA 114 OBO BETTERMANN info

KONIEC 115 Targi ELEKTROTECHNIKA 2015 info 116 Wielki Konkurs ElektroTrendy i VOLTENO. Główna nagroda – Skuter elektryczny

84 Profile Vox – Electric Box, elektroinstalacja w 5 godzin! 86 Anticor – Super uszczelniacz dla każdego 88 Tece – Jak eksploatować ogrzewanie

podłogowe? 90 Luxan – Architektura w dobrym świetle

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Wydarzenia

2. Forum Menadżerów

Elektrotechniki

W godzinach popołudniowych i wieczornych, w dniu 16 października 2014 roku, w Warszawie, w Pałacu Lubomirskich, przy Placu Żelaznej Bramy 10, którego początki sięgają początku XVIII wieku (1712) – odbyło się spotkanie menadżerów branży elektrotechnicznej. Uczestnikami byli przedstawiciele najbardziej liczących się w Polsce hurtowni, firm produkcyjnych, importerskich oraz wykonawczych. Organizatorem Forum było Wydawnictwo PUBLIKATECH, wydawca takich czasopism branżowych, jak: Rynek Elektryczny, Oświetlenie LED i Magazyn Fotowoltaika.

Pałac Lubomirskich to miejsce znane obecnie z największej operacji w powojennej Warszawie (po 1945 roku) przesunięcia po łuku wraz z obrotem o o 74 zabytkowego budynku (30.03.-18.05.1970), dotychczas stojącego na uboczu, zamykając tym samym w sposób należyty pierwotną kompozycję „Osi Saskiej”

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZĄTEK Wydarzenia

Spotkanie podzielone zostało na dwie główne części. Forum Menadżerów Elektrotechniki i Finał Konkursu Menadżer Roku Branży Elektrotechnicznej 2013. 1. Druga edycja Forum Menadżerów Elektrotechniki Forum Menadżerów Elektrotechniki 2. edycji odbyło się w duchu sentencji Alberta Einsteina „Nie staraj się zostać człowiekiem sukcesu, lecz człowiekiem wartościowym”. Forum było świetną okazją do zapoznania się z bieżącą i możliwą przyszłą sytuacją przedsiębiorstw działających w Polsce. Można też było wejść w posiadanie kilku interesujących biznesowych pozycji książkowych na stoisku specjalnie zorganizowanym przez warszawską księgarnię „Pełna Moc słów”. Niespodzianka wieczoru – wywiad na żywo 99 Krzysztof Folta, prezes zarządu TIM S.A. udzielił wywiadu na żywo Małgorzacie Kozińskiej, redaktor naczelnej miesięcznika Rynek Elektryczny. Padły też pytania z sali, które w końcowej fazie przeobraziły wywiad w panel dyskusyjny.

Cztery prezentacje wieczoru Tegoroczne referaty dotyczące rynku elektrotechnicznego wygłosili: 99 Michał Modrzejewski, Euler Hermes – Perspektywy rozwoju rynku hurtowego w Polsce i na świecie nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Wydarzenia

99 Jacek Nowicki, Elektrobudowa – Podstawy sukcesu na rynku wykonawczym 99 Stanisław M. Pietruszko, Politechnika Warszawska, Polskie Towarzystwo Fotowoltaiki – Perspektywy i bariery rozwoju fotowoltaiki w Polsce 99 Beata Kacprzyk, GWP (Giełda Papierów Wartościowych) – Rozwój przez rynek giełdowy na przykładzie spółek z branży elektrotechnicznej Atrakcja wieczoru – wykład motywacyjny 99 Jacek Walkiewicz, Pełna Moc w biznesie

2. Finał Konkursu Menadżer Roku Branży Elektrotechnicznej – 4. edycja, 2013 W drugiej części Forum ogłoszono wyniki konkursu i wręczone zostały nagrody dla najlepszych menadżerów branży elektrotechnicznej w 2013 roku. Konkurs odbywał się pod hasłem „Biznes jest wartością”. 10

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZĄTEK Wydarzenia

Celem Konkursu było promowanie właściwych postaw w biznesie, zwrócenie uwagi na ludzi, którzy wyróżniają się szczególną aktywnością na rynku, kształtują rynek, ich firmy dynamicznie rosną podnosząc standardy pracy w branży oraz są przykładem skuteczności. Kandydatem do Konkursu Menadżer Roku Branży Elektrotechnicznej mogła być każda osoba, która uczestniczyła od co najmniej pięciu lat w zarządzaniu przedsiębiorstwem branży elektrotechnicznej na polskim rynku. Konkurs obejmował trzy kategorie: Producent, Hurtownia i Usługi. Podstawowymi kryteriami oceny dokonywanej przez Komisję Konkursową były: 99 Przedsiębiorczość: pomysły na rozwój firmy; umiejętność przezwyciężania kryzysów, niezłomność i determinacja w dążeniu do osiągnięcia sukcesu, budowa silnej marki. 99 Wyniki finansowe: wyniki finansowe świadczące o stabilnym wzroście; efektywność podjętych inwestycji. 99 Strategia: wizja i strategia rozwoju firmy oraz ich konsekwentna realizacja; kluczowe czynniki sukcesu firmy. 99 Innowacyjność: podejmowanie twórczych i nowatorskich działań dążących do lepszego pozycjonowania firmy wobec konkurencji; wprowadzanie i stałe rozwijanie nowych produktów i usług. 99 Relacje z pracownikami: podstawowe zasady współpracy i etyki pracy; motywowanie personelu (system ocen, nagród, awansowania). 99 Nagrody i osiągnięcia: ukończone kursy i szkolenia, przyznane nagrody, zdobyte medale. 99 Działalność społeczno-kulturalna: wspieranie wydarzeń artystycznych, akcje charytatywne, sponsoring. W skład kapituły konkursu wchodzili przedstawiciele (alfabetycznie): BISNONE (d. D&B), EULER HERMES, MAK MEDIA, PIGE, PSE, PUBLIKATECH, PZPO i SHE ZPDE. Organem doradczym dla Konkursu był Klub Menadżera, którego członkami są wszyscy laureaci.

Laureaci 4. Edycji Konkursu „Menadżer Roku Branży Elektrotechnicznej”, w kategorii: Producent Ryszard Wtorkowski, prezes zarządu LUG S.A. Biznesową motywacją Ryszarda Wtorkowskiego od zawsze było dobre światło. To ono zainspirowało go do otwarcia w 1989 roku w Zielonej Górze rodzinnej firmy z globalnymi aspiracjami. Wynikiem tego było stworzenia marki LUG sygnującej profesjonalne oprawy oświetleniowe rozpoznawalne i cenione wśród projektantów oświetlenia, architektów, designerów w Polsce oraz w wielu miejscach na całym świecie. Dzięki wizji i odwadze założyciela, firma LUG przekształciła się z kilkuosobowej spółki w grupę kapitałową, w skład której wchodzą polskie i zagraniczne spółki zależne. Otwarcie na nowości i szerokie horyzonty prezesa doprowadziły do debiutu spółki w 2007 roku na nowo powstałym rynku NewConnect i pozyskanie ponad 20 mln zł na rozwój biznesu. Obecnie marka LUG jest jedną z najlepiej rozpoznawalnych marek oświetleniowych w Europie, w Rosji oraz na Bliskim Wschodzie. Hurtownia Cezary Kaczmarek, prezes zarządu Kaczmarek Electric S.A. Fundamentem rozwoju Kaczmarek Electric jest przedsiębiorczość i innowacyjność. Podstawowym przedmiotem działalności jest hurtowa i detaliczna sprzedaż artykułów elektrotechnicznych. Strategia rozwoju oparta jest przede wszystkim na: 99 systematycznej i konsekwentnej rozbudowie sieci sprzedaży na terenie Polski (rok 2011 – 31 punktów sprzedaży, rok 2012 – 46, rok 2013 – 50, rok 2014 – 56); 99 wprowadzaniu coraz wyższych, ujednoliconych standardów obsługi klienta, zarówno detalicznego jak i hurtowego; 99 ustawicznej poprawie wewnętrznych procedur operacyjnych, w szczególności w obszarze zakupów i sprzedaży oraz optymalizacji procesów wsparcia.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

KALEJDOSKOP 99 Hiroshi Amano urodził się w 1960 roku w Hamamatsu w Japonii. Jest profesorem na Uniwersytecie Nagoya. 99 Shuji Nakamura urodził się w 1954 roku w Ikata w Japonii. Pracuje na Uniwersytecie Kalifonijskim w Santa Barbara. 01. N obel z fizyki 2014 za nowe światło, które rozświetliło świat Zużywają mniej energii niż dotychczasowe źródła światła. Wykorzystuje się je na szeroką skalę w przemyśle i elektronice. Niebieskie diody LED, a raczej ich wynalazcy, japońscy naukowcy Isomo Akasaki, Hiroshi Amano i Shuji Nakamura zostali uhonorowani nagrodą Nobla w dziedzinie fizyki. „Za nowe światło, które rozświetliło świat”. − tak swój wybór uzasadnił Komitet Noblowski

Jest to bardzo istotne odkrycie, ponieważ naukowcom udało się opracować pierwszą półprzewodnikową diodę, która dawała niebieskie światło. Był to brakujący element, który w połączeniu z czerwoną i niebieską diodą wytwarza światło białe (białe światło jest wytwarzane poprzez połączenie światła czerwonego, zielonego i niebieskiego o róż12

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Od lewej: Isamu Akasaki, Hiroshi Amano, Shuji Nakamura Zdjęcie: scmp.com

nych długościach fali). Wynalezienie niebieskiej diody LED pozwoliło na wytwarzanie źródeł światła białego, które wykorzystywane jest m. in. przy produkcji telefonów komórkowych, ekranów komputera, telewizora czy przy oświetleniu. Bez niej stworzenie półprzewodnikowego źródła białego światła byłoby niemożliwe. Isamu Akasaki, Hiroshi Amano i Shuji Nakamura za wynalezienie wydajnej diody emitującej niebieskie światło otrzymają do podziału 8 mln koron szwedzkich (ok. 3,6 mln zł). 99 Isamu Akasaki urodził się w 1929 roku w japońskim Chiran. Pracuje na Uniwersytecie Nagoya w Japonii.

W latach 90. Isamu Akasaki, Hiroshi Amano oraz Shuji Nakamura dokonali prawdziwego przełomu w technologii oświetlenia. Ich półprzewodnikowe diody świecące po raz pierwszy dały jasne, błękitne światło. Wcześniej znane były diody dające światło czerwone i zielone, ale brakowało koloru niebieskiego by móc złożyć części składowe widma i wytworzyć prawdziwie białe światło. Prace nad nim trwały ponad 30 lat. Źródło: islington.gov.uk, scmp.com, materiały prasowe

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

02. W Kodniu powstała pierwsza pionowa elektrownia wiatrowa W miejscowości Kodeń, w powiecie bialskim, stanęła pierwsza na świecie pionowa elektrownia wiatrowa, która została wynaleziona i opatentowana przez Waldemara Piskorza. Elektrownia pracuje cicho, bezpiecznie i wydajnie, ale jej główną zaletą jest nieemitowanie szkodliwych dla środowiska ultradźwięków. Gmina liczy także, że futurystyczna i unikalna budowla przyciągnie do Kodnia turystów. Elektrownia ma postać wieży o wysokości 30 m, na którą składają się trzy kolumny, w których zamontowane są turbiny wiatrowe o mocy 0,5 MW. Wieżę można rozbudowywać o kolejne segmenty, zwiększając jej moc. Pionowe turbiny wiatrowe startują już przy małej prędkości wiatru i co najważniejsze – pracują niezależnie od jego kierunku. Są więc efektywniejsze od klasycznych elektrowni wiatrowych. Wieża potrafi wytrzymać napór wiatru o prędkości do 200 km/h. Przede wszystkim jednak turbiny pracują cicho i nie wytwarzają groźnych dla środowiska ultradźwięków. Produkowany tutaj prąd będzie sprzedawany do sieci Polskiej Grupy Energetycznej. Rodzina Piskorzów rozważa jednak sprzedaż opatentowanej technologii również innym podmiotom.

Zdjęcie: dziennikwschodni.pl

Twórcy pionowej wiatrowni zamierzają sprzedawać swoje rozwiązania technologiczne w Polsce i za granicą. Wśród spodziewanych klientów będą zarówno odbiorcy indywidualni (bo konstrukcję można zamontować na budynkach), jak i duże zakłady przemysłowe. Można będzie także tworzyć całe farmy wiatrowe, bo wieże można rozbudować nawet do 60 metrów wysokości. W inwestycję zaangażowało się kilka spółek, które widzą w tej konstrukcji wielki potencjał. Dodatkowym motywem jest fakt, że jest to polska myśl techniczna, którą trzeba rozwijać w Polsce, a nie odkładać na półkę lub sprzedawać za bezcen zachodnim koncernom. Źródło: dziennikwschodni.pl

03. Czy będziemy latać na paliwie z glonów? Chiński Uniwersytet Tsinghua wraz z Airbusem chcą uzyskiwać paliwo lotnicze ze zużytych olejów roślinnych i glonów morskich Firmą zlecającą prace projektowo-badawczo-rozwojowe jest Airbus. Uniwersytet Tsinghua wraz z kilkoma prestiżowymi uczelniami europejskimi będzie je wykonywał. Pierwsze wstępne wyniki badawcze mają zostać ogłoszone w przyszłym roku. Na wstępnym etapie zbadane zostaną alternatywne surowce, które można zastosować do produkcji paliwa lotniczego. Na początku przyszłego roku planowane jest wstępne opracowanie metod przemysłowej produkcji paliw alternatywnych, a następnie rozpoczną się prace nad ich wdrożeniem w praktyce. Prof. Zhang Xiliang, dyrektor Instytutu Badań Energetycznych Uniwersytetu Tsinghua, kierujący badaniami ze strony chińskiej, uważa, że jest to jeden z najważniejszych projektów energe-

Źródło: dziennikwschodni.pl

tycznych, ważny dla przyszłości całej chińskiej branży lotniczej. Jego zdaniem wyniki prac badawczych wpłyną pozytywnie na ograniczanie zużycia energii i emisji gazów cieplarnianych. Frederic Eychenne, kierujący projektem ze strony Airbusa, powiedział, że Airbus dąży do stworzenia kompletnego systemu produkcji ekologicznych i biologicznych paliw lotniczych. Współpraca z Uniwersytetem Tsinghua jest pierwszym, ale ważnym krokiem w projekcie. Podobną umowę na opracowanie metod przetwarzania zużytego oleju roślinnego podpisał Boeing z Commercial Aircraft Corporation of China Ltd. Źródło: gizmag

04. Goodyear przetwarza odpady ryżowe w efektywne paliwowo bieżniki opon Łuski ryżowe, trafiające niegdyś na wysypiska, teraz pomagają produkować efektywne paliwowo opony. Popiół powstający ze spalania łusek ryżu przy produkcji energii elektrycznej będzie wykorzystywany przez The Goodyear Tire & Rubber Company jako przyjazne środowisku źródło krzemionki stosowanej w produkcji opon.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

Zdjęcie: Centrum Innowacji the Goodyear Tire Rubber Company w Akron USA

Przez ostatnie dwa lata w Centrum Innowacji w Ohio Goodyear testował krzemionkę pozyskiwaną z popiołu z łusek ryżowych. Badania wykazały, że jej wpływ na środowisko naturalne jest taki sam, jak tej wykorzystywanej ze źródeł tradycyjnych. Goodyear negocjuje z potencjalnymi dostawcami zakup krzemionki z popiołu z łusek ryżowych do stosowania w produkcji opon. Popiół z łusek ryżowych będzie dla Goodyeara alternatywnym źródłem krzemionki, które pomoże zmniejszyć ilość odpadów ryżowych trafiających na wysypiska. To ważne rozwiązanie dla Goodyeara jako firmy zaangażowanej w opracowywanie i wdrażanie innowacyjnych technologii, chroniących środowisko naturalne. Jak podaje Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Wyżywienia i Rolnictwa, każdego roku na całym świecie zbiera się 700 mln ton ryżu, a utylizacja łusek ryżowych stanowi wyzwanie, mogące przynieść wymierne korzyści dla środowiska naturalnego. Łuski często wykorzystuje się np. jako paliwo do produkcji energii elektrycznej, aby zmniejszać ilość odpadów trafiających na wysypiska. W produkcji bieżników opon krzemionkę miesza się z gumą by

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

zwiększyć jej wytrzymałość i zmniejszyć opór toczenia co poprawia efektywność paliwową. Domieszka krzemionki ma również pozytywny wpływ na właściwości trakcyjne opony na mokrej nawierzchni. Goodyear rozwija innowacyjne technologie, dzięki którym opony będą bardziej przyjazne środowisku. Przyczynią się do tego wykorzystywane materiały, przebieg procesu produkcyjnego oraz jakość finalnego produktu. Badane są m.in. sposoby zwiększania efektywności paliwowej opon. Firma stara się pomagać klientom w utrzymaniu opon w ich optymalnych osiągach poprzez zastosowanie takich innowacji, jak

Zdjęcie: Sterowiec Goodyear, fot. Wikipedia

technologia AMT (Air Maintenance Technology). Bada również odnawialne źródła energii, w tym olej sojowy, jako substytuty pozyskiwanych z ropy naftowej materiałów do produkcji opon. Więcej o zaangażowaniu w środowisko naturalne można dowiedzieć się ze strony korporacyjnej Goodyeara: www.goodyear.com/ responsibility. Źródło: Alert Media Communications

05. Wystarczy tylko 2 minuty na naładowanie w 70% akumulatora Naukowcy opracowali nowy typ akumulatora litowo-jonowego, którego żywotność jest 10-krotnie wyższa w porównaniu do obecnych na rynku konstrukcji i który naładować można prawie błyskawicznie.

Zdjęcie: Google

Według planów akumulator mógłby pojawić się w sprzedaży w ciągu najbliższych dwóch lat. W najbliższej przyszłości ładowanie urządzeń elektronicznych będzie krótsze niż dzisiaj – obecnie dochodzi nawet do kilkudziesięciu minut. Naukowcy z Nanyang Technological University w Singapurze opracowali technologię, dzięki której specjalne konstrukcje litowo-jonowe będzie można naładować do poziomu 70% w ciągu zaledwie dwóch minut. Zwiększy się też drastycznie liczba możliwych cykli ładowania. Według informacji podanych przez naukowców żywotność baterii przewidywana jest nawet na 20 lat. Przełom nastąpił dzięki zastąpieniu tradycyjnego grafitu wykorzystywanego jako anody żelowymi nanorurkami dwutlenku tytanu, który opracowali sami singapurscy naukowcy. Materiał ten jest tysiąc razy cieńszy od ludzkiego włosa i drastycznie przyspiesza tempo przenoszenia elektronów, co pozwala na błyskawiczne ładowanie. Jest również dużo trwalszy, zamiast standardowych 500 cykli akumulatory bez problemu mają wytrzymać 10.000 cykli ładowania. Dużą zaletą nowych ogniw jest stosunkowo tania w produkcji, ponieważ dwutlenek tytanu jest łatwo dostępny w glebie. Według naukowców ich wynalazek będzie świetnie sprawował się nie tylko w przypadku urządzeń mobilnych, ale też np. samochodów elektrycznych. Twierdzą

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

tez, że ładowanie akumulatora miałoby być prawie tak szybkie jak tankowanie benzyny. Technologia została opatentowana, a jej twórcy planują licencjonować rozwiązanie. Pierwsze produkty powinny pojawić się na rynku w ciągu najbliższych dwóch lat. Źródło: Science Alert

06. P ierwsza w pełni elastyczna bateria na świecie Samsung zaprezentował pierwszą na świecie w pełni elastyczną baterię. Bateria jest tak zaprojektowana, aby działać prawidłowo nawet po owinięciu wokół wybranego przedmiotu o cylindrycznym kształcie, jak np. kubka lub wokół nadgarstka. Urządzenie zostało zaprojektowane z myślą o technologiach ubieralnych (wearable tech).

Elastyczna bateria – ten patent powstał z myślą o technologii ubieranej Zdjęcie: materiały prasowe

Smukła, zwijana i giętka bateria została zaprezentowana w Korei Południowej w trakcie konwencji InterBattery 2014. Dzięki zwiększonej elastyczności można ją wyginać, również w kształt litery U, a także owijać wokół przedmiotów – docelowo wokół nadgarstka. Pozwoli to, aby przyszłe produkty firmy Samsung z dziedziny technologii ubieralnych były wygodniejsze i bardziej praktyczne, a ich projekty odważniejsze i przełamujące ustalone normy.

Firma Samsung zakończyła już etap projektowania baterii. Technologia przejdzie teraz szereg testów bezpieczeństwa i niezawodności. Jest ona kontynuacją projektu zakrzywionej baterii o pojemności 210 mAh, wykorzystanej w zegarku Samsung Gear Fit. Ponadto w trakcie konwencji firma Samsung zaprezentowała również małą baterię, zaprojektowaną z myślą o technologiach ubieralnych. Bateria ma 3,6 mm szerokości i 20 mm długości, a jej pojemność wynosi 10 mAh. Źródło: Samsung

07. Węgiel kluczowy dla baterii nowej generacji Naukowcy z Uniwersytetu w Albercie wykorzystali nanomateriały węglowe do skonstruowania akumulatorów nowej generacji. Efekt ich pracy jest zdumiewający. Wyjątkowość tej technologii polega na tym, że nikt nie wiedział, że węgiel może być zastosowany w roli katody o tak wysokiej wydajności. Według Xinwei Cui, głównego autora badań, opracowano nową technologię elektrochemiczną, która może zapewnić wysoką gęstość energii i mocy dla przyszłej generacji baterii. Stało się to możliwe dzięki zjawisku indukowanej fluoryzacji, nowo opracowanemu procesowi magazynowania energii.

Xinwei Cui prezentuje efekt pracy swojego zespołu. Fot. David Dodge Zdjęcie: materiały prasowe

Podczas prac badawczych próbowano wielu różnych materiałów. Węgiel jest stosowany jako anoda w akumulatorach litowo-jonowych, ale wykorzystano go jako katodę i udało się zbudować baterię w oparciu o proces indukowanej fluoryzacji. Wykorzystanie węgla ma wiele zalet, a najważniejsze to niskie koszty produkcji i bezpieczeństwo użytkowania, a wydajność takich ogniw przewyższa odpowiednik litowo-jonowy 5-, a nawet 8-krotnie. Nowe ogniwo uczonych z Alberty spisuje się lepiej nawet od dwóch konkurencyjnych technologii – baterii litowo-siarkowych i litowo-powietrznych. Dla użytkowników oznacza to szybsze ładowanie i dłuższy czas pracy baterii. Jeśli wszystko pójdzie zgodnie z planem, to prototyp baterii będzie gotowy w 2015 roku. Źródło: PhysOrg

08. Tanie superkondensatory Superkondensatory są synonimem krótkich cykli ładowania/ rozładowywania oraz niezwykłej żywotności. Problem tkwi jedynie w ilości energii, jaką mogą zmagazynować.

Wg Joela Schindalla z MIT, gdyby zastąpić zwykłą baterię litowo-jonową w popularnych komórkach jednym z obecnie znanych superkondensatorów, można by ją naładować w parę sekund i nie musielibyśmy jej nigdy wymieniać na nową. Jednak, jak się okazuje, ta pozwalałby jedynie na pół

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

godziny pracy telefonu. Zwiększenie pojemności elektrycznej tego typu akumulatorów możliwe jest tylko poprzez wzrost powierzchni elektrod. Tymczasem, American Institute of Physics poinformował o tym, że nad zmianą stanu rzeczy pracują profesor Michael Keidara oraz jego doktorant Jian Li z George Washington University. Amerykańskim uczonym udało się stworzyć superkondesator, który stanowi hybrydę opartą o grafen oraz nanorurki. Dzięki grafenowi, struktura posiada duże przewodnictwo i znaczną powierzchnię. Nanorurki, z kolei pozwalają połączyć kawałki grafenu w niezależny komponent, wpływając przy tym dobrze na jego wydajność. Keidara oraz Li są pierwszymi ludźmi, którzy stworzyli tak tani i łatwy w produkcji superkondensator. Jak to zwykle bywa, do jego opracowania doszło przypadkiem podczas badań nad mniej skomplikowanymi superkondesatorami wykonywanymi z nanorurek albo grafenu. Źródło: redt.com

09. T ytan jako izolator dla superkondensatorów

Zdjęcie: Wikipedia

Badania z North Carolina State University (NCSU) pokazują, że pewien rodzaj zmodyfikowanego tytanu lub jego dwutlenek może być wykorzystany jako izolator elektryczny dla magnesów

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

nadprzewodzących, pozwalając rozpraszać ciepło resztkowe przy zachowaniu ścieżek elektrycznych wzdłuż których płynie prąd. Według NCSU magnesy nadprzewodzące są badane pod kątem zastosowania ich w technologiach wytwarzania energii oraz do budowy nowej generacji urządzeń medycznych. Podczas, gdy zwykłe przewody przewodzą prąd, niewielka część energii tracona jest podczas jego transportu. Nadprzewodniki pozwalają na przepływ prądów w przewodnikach o znacznie mniejszym przekroju, jednakże wykazują te właściwości w bardzo niskich temperaturach. – Magnesy nadprzewodzące wymagają izolatorów elektrycznych, które pozwalają na ich prawidłowe działanie – powiedział dr Sasha Izmael, główny autor artykułu opisującego pracę badaczy – Zmiana przepływu prądu wewnątrz nadprzewodnika jest istotna w wielu zastosowaniach, ale generuje wewnątrz niego ciepło. Magnesy nadprzewodzące będą działać w o wiele bardziej bezpieczny sposób, jeśli izolatory elektryczne pozwolą rozproszyć nadmiar wygenerowanego ciepła. W przeciwnym razie, podwyższone temperatury mogą zniszczyć element przewodzący. Materiał, który opracowaliśmy jako tego typu izolator jest stworzony na bazie tytanu i posiada 20-krotnie lepsze właściwości odprowadzania ciepła w stosunku do obecnie znanych. Dokładny skład chemiczny zmodyfikowanego tytanu jest zastrzeżony. Badacze pracują nad ustaleniem, czy może być wykorzystany do budowy izolatorów wykorzystywanych w badaniach w zakresie fizyki wysokich energii. Źródło: theengineer

10. Energia z potu Naukowcy z Uniwersytetu Carolina opracowali w pełni usuwalny tatuaż, który może służyć jako miniaturowa biobateria, przekształcając ludzki pot w energię elektryczną. Tak skonstruowane urządzenie jest przeznaczone do noszenia podczas podróży na siłownię. Może również monitorować postępy danej osoby podczas wykonywania treningu przy jednoczesnym zasilaniu małego urządzenia elektronicznego, jak iPod.

Zdjęcie: Wikipedia

Miniaturowy tatuaż śledzi osiągane wyniki poprzez pomiar poziomu mleczanów wydzielanych do potu podczas ćwiczeń. Kwas mlekowy jest bardzo ważnym wskaźnikiem efektywności treningu. Obecnie, określenie poziomu mleczanu realizowane jest poprzez analizę próbek krwi. Jednak po zainstalowaniu czujnika kwasu mlekowego w tymczasowym tatuażu naukowcy znaleźli sposób, aby śledzić wyniki w znacznie mniej inwazyjny sposób. Znaleźli również drogę do produkcji energii elektrycznej, wykorzystując fakt, że czujnik podczas przetwarzania mleczanu pozbawia go części elektronów. Inżynierowie zaprojektowali więc czujnik tak, by mógł przekazywać pobrane elektrony z anody do katody zaimplementowanego akumulatora.

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

To pierwszy w historii przykład baterii wykorzystującej do ładowania ludzkie płyny ustrojowe. Wydajność prądowa nie jest oszałamiająca, jednak pozwala na sprostanie prostym potrzebom. Badacze wciąż pracują nad polepszeniem jej efektywności, co zwiększyłoby wachlarz kolejnych zastosowań.

prototypy. Podczas testów, okazało się, że po upływie 10 lat codziennych cykli ładowania i rozładowywania akumulator jest w stanie utrzymywać około 85 % swojej początkowej pojemności. Inżynierowie z MIT opublikowali swoje badania w czasopiśmie Nature.

Źródło: upi

Źródło: gizmag

bolicznego mikroorganizmów mogą być wykorzystane jako nawóz. Miejmy nadzieję, że prace naukowców już niebawem zostaną skomercjalizowane. Póki co pozostaje nam korzystać z urządzeń mobilnych z rozwagą i umiarem. Źródło: ibnlive

13. Energia ze skraplania 11. M IT udoskonala płynne baterie Zdolność do magazynowania energii okazała się wielką przeszkodą w kontekście gromadzenia energii ze źródeł odnawialnych. Naukowcy z MIT, opracowali jednak nową baterię w całości opartą o płyny, która przedłuży żywotność akumulatorów przy niskim koszcie wytworzenia. Technologia ma szansę zwiększyć konkurencyjność zielonej energii.

Donald Sadoway, profesor chemii materiałowej na MIT bada potencjał baterii płynnych, które mogą być wykorzystywane w sieciach energetycznych. Akumulatory te zawierają warstwy stopionego materiału o różnej gęstości, co powoduje ich naturalne rozdzielenie. Z magnezem stosowanym jako anoda, antymonem służącym za katodę oraz stopioną solą pełniącą rolę elektrolitu system musi pracować w temperaturze 700°C. Jednakże naukowcy stwierdzili, że poprzez manipulację materiałami składowymi są w stanie zmniejszyć ją do 450°C. Ponieważ następna generacja baterii może działać przy niższej temperaturze, badaczom łatwiej będzie zaprojektować żywotne i tanie

12. Energia z moczu Badacze z NASA starają się przekształcić mocz astronautów w czystą wodę pitną. Tymczasem na ziemi, ta specyficzna mikstura może być wkrótce wykorzystana komercyjnie do ładowania smartfonów i tabletów.

Naukowcy z MIT odkryli sposób wytwarzania niewielkich ilości energii elektrycznej pochodzącej z kondensacji. Technologia opiera się na przeskakiwaniu elektrycznie naładowanych kropli wody pomiędzy blachami superhydrofobowymi i hydrofilowymi. Taka technika wytwarzania energii elektrycznej może być szczególnie przydatna w obszarach oddalonych i w krajach rozwijających się, nie tylko dlatego, że produkuje czystą wodę jako produkt uboczny.

Zdjęcie: NASA

Naukowcy z Bristol Robotics Laboratory (BRL) w Wielkiej Brytanii pracują obecnie nad drugim etapem projektu o nazwie „urine-tricity”, który pozwoli przekształcić niewykorzystany dotąd efekt ludzkiej przemiany materii bezpośrednio w energię elektryczną. Prace skupiają się na rozwoju technologii MFC (Microbial Fuel Cells). Kiedy mocz przepływa przez komórki MFC, mikroorganizmy korzystają z niego w procesie metabolizmu, uwalniając wolne elektrony. Zainstalowane w pojedynczej komórce elektrody pozwalają je zgromadzić i zasilać podłączony obwód elektryczny. Odpady z procesu meta-

Od wielu lat wiemy, że krople wody są zdolne do przenoszenia ładunku elektrycznego, więc właściwie wykorzystanie tego zjawiska w kontrolowanych warunkach może prowadzić do nowych, ekscytujących źródeł energii odnawialnej. Zespół kierowany przez Nenad Miljković z MIT osiągnął to, wytwarzając energię elektryczną poprzez wykorzystanie do tego celu wilgoci zawartej w powietrzu. W zeszłym roku, Miljkovic i jego koledzy odkryli, że kropelki na powierzchni superhydrofobowej czasami spontanicznie wyskakują po-

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

nad nią, a w kropelkach tych obecny jest mały ładunek elektryczny. Naukowcy wykorzystali zjawisko do wytwarzania energii elektrycznej. Aby im się to udało, ułożyli naprzemianlegle płyty hydrofobowe i superhydrofobowe wykonane z miedzi oraz pokryte jej tlenkami. Zauważyli, że krople w takim układzie spontanicznie oddzielają się od jednej płytki, a uzyskawszy ładunek elektryczny, przedostają na drugą. Ten ruch powoduje powstanie źródła energii. Kluczowym czynnikiem, mającym wpływ na proces jest różnica temperatur pomiędzy urządzeniem skonstruowanym na tej bazie i otaczającym go powietrzem. Pozwala ona na kondensację wilgoci. Podczas wstępnych testów urządzenie osiągało bardzo niewielkie wartości gęstości mocy rzędu 15pW/cm2. Jednakże, zgodnie z tym, co mówią naukowcy, proces można uczynić bardziej wydajnym w bardzo łatwy sposób, a zmiany ilościowe mogą sięgać nawet 70-krotności wspomnianej gęstości mocy. Źródło: gizmag

14. S outhco przedstawia w pełni autonomiczny, elektroniczny system zamknięć zasilany bateriami Southco wprowadziło ostatnio na rynek w pełni zintegrowany, elektroniczny system zamknięć Self-Contained Electronic Locking System składający się z zamka elektronicznego,

jednostki kontroli dostępu, sterowania elektronicznego oraz zasilania. W przypadku nowej jednostki zasilanej bateriami AA kontrolę dostępu oparto o klawiaturę bądź rozwiązanie RFID. System charakteryzuje się stylowym, bezproblemowym montażem i zapewnia kompletną funkcjonalność zamknięć elektronicznych dla szeregu różnych aplikacji. W pełni autonomiczny, elektroniczny system zamknięć SC firmy Southco cechuje się jednoelementową konstrukcją, którą można łatwo zamontować do standardowego otworu montażowego o wymiarach 25 mm x150 mm w panelu drzwiowym, upraszczając w ten sposób integrację elektronicznego rozwiązania dostępowego z konstrukcją obudowy/szafy serwerowej oraz eliminując konieczność okablowania czy podłączania oddzielnych komponentów. Elektroniczny system zamknięć SC oferuje możliwość łatwej modernizacji istniejących obudów i szafek oraz wdrażania do nowych aplikacji systemu dostępu bezkluczykowego. Wystarczy umieścić autonomiczny system SC w otworze montażowym panelu drzwiowego, zainstalować wspornik montażowy oraz krzywkę i można już używać nowego rozwiązania firmy Southco. Więcej informacji o niezależnym, elektronicznym systemie zamknięć SC można znaleźć na stronie www.southco.com 15. ABB i Volvo zawiązują współpracę dla szybkiego ładowania autobusów z napędem hybrydowym i autobusów elektrycznych Globalna umowa łączy elektryczne i hybrydowe autobusy Volvo z rozwiązaniami szybkiego ładowania ABB, torując drogę szybkiemu rozwojowi e-mobility w miastach.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

ABB, wiodący dostawca technologii energetyki i automatyki, ogłosił utworzenie partnerstwa z firmą Volvo Buses, jednym z największych producentów autobusów na świecie, w celu rozwoju oraz komercjalizacji autobusów elektrycznych i hybrydowych, wykorzystujących szybkie ładowanie w technologii prądu stałego (DC), oparte na otwartym standardzie ładowania. W wyniku współpracy tworzony jest miejski, ustandaryzowany system ładowania dla autobusów elektrycznych oraz autobusów z napędem hybrydowym, dzięki któremu możliwe jest szybkie ładowanie pojazdu poprzez automatyczny system połączeń zainstalowany na przystankach lub poprzez przewodowy system do ładowania nocą. Takie podejście, oparte na powszechnie przyjętych, międzynarodowych standardach, umożliwia ponowne wykorzystanie istniejących technologii z obszaru e-mobility w maksymalnym stopniu i prowadzi jednocześnie do szybkiego wdrażania tego typu rozwiązań w miastach. Pierwszy połączony projekt obu firm – przeznaczony dla systemu publicznego transportu w Luksemburgu – planowany jest na rok 2015. Nowy elektryczny autobus hybrydowy firmy Volvo, który zmniejsza zużycia paliwa o 75% w porównaniu do standardowych autobusów z silnikiem diesla, zadebiutuje podczas targów IAA w Hanowerze. ABB i Volvo wniosą swój wkład w rozwój sieci energetycznej i e-autobusów, aby kontynuować rozwój standardów szybkiego ładowania autobusów, takich jak protokoły komunikacji dla infrastruktury. Standard ładowania autobusu elektrycznego będzie w dużym stopniu opierać się na niedawno zaadaptowanych, międzynarodowych standardach ładowania samocho-

NA DOBRY POCZĄTEK Kalejdoskop

Autobus hybrydowy typu plug-in firmy Volvo

dów osobowych w technologii DC, gwarantując tym samym bezpieczeństwo oraz stymulując inwestycje, długoterminowe zaangażowanie w projekt i wdrażanie ekologicznego transportu. ABB jest zadowolone z partnerstwa z globalnym liderem w przemyśle transportowym, jakim jest koncern VOLVO, z którym łączy go wspólna wizja e-mobility, zgodna z zaangażowaniem ABB w rozwój energetyki i produktywności. Urbanizacja jest na historycznie wysokim poziomie i rozszerza zakres infrastruktury transportowej miast na całym świecie. ABB wesprze zrównoważone i efektywne kosztowo rozwiązania w obszarze transportu,

odpowiadając na rosnące zapotrzebowanie dla transportowych usług dojazdowych. Partnerstwo skupia się na standaryzacji zautomatyzowanego systemu szybkiego ładowania dla autobusów, włączając w to protokoły komunikacji pomiędzy infrastrukturą do ładowania a autobusem, elektryczny interfejs oraz specyfikacje dla systemu automatycznego połączenia (ACS) dachowego. Hybrydowe autobusy elektryczne oraz autobusy wyposażone wyłącznie w napęd elektryczny są rozwiązaniem przyszłości dla miejskiego transportu publicznego. Volvo Buses uruchomiła swój pierwszy autobus hybrydowy w 2009 roku.

Firma Volvo rozpoczęła testy autobusów elektrycznych hybrydowych typu plug-in w Göteborgu w Szwecji w maju 2013 roku. Dostarczyła już prawie 1600 hybryd do 21 krajów. Pierwszy autobus Volvo wyposażony wyłącznie w napęd elektryczny zostanie uruchomiony w czerwcu 2015 roku, jako część projektu ElectriCity w Goeteborgu. ABB od 2010 roku dostarczyła ponad 1500 systemów szybkiego ładowania w technologii prądu stałego (DC) dla pojazdów osobowych na całym świecie, wprowadzając na rynek sieci do ładowania dla klientów detalicznych, rządowych oraz z obszaru rynku samochodowego i użyteczności publicznej, włączając w to ogólnokrajowe sieci w Holandii, Estonii i Danii. Pierwszym połączonym projektem obu firm będzie implementacja elektrycznych hybryd Volvo i automatycznych ładowarek e-bus ABB do systemu transportu publicznego w Luksemburgu, gdzie 12 hybrydowych autobusów elektrycznych Volvo, użytkowanych przez Sales -Lentz, będzie jeździć na istniejących trasach od 2015 roku. ABB (www.abb.com) jest liderem w technologiach dla energetyki i automatyki, które pozwalają klientom przemysłowym oraz zakładom energetycznym zwiększać swoją efektywność, jednocześnie minimalizując negatywny wpływ na środowisko naturalne. Grupa ABB zatrudnia około 150.000 pracowników w ponad 100 krajach świata. Volvo Buses (http://www. volvobuses.com) jest jednym z wiodących producentów autobusów na świecie, którego działalność koncentruje się na pojazdach i systemach dla zrównoważonego transportu miejskiego. Volvo Buses jest częścią Grupy Volvo. Źródło: ABB

Autobus hybrydowe typu plug-in firmy Volvo nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Peryskop

Kolejna edycja targów ENERGETAB za nami. Fenomen trwa nadal. Tym razem obyło się bez zdziwów. 18 września 2014 roku zakończyła się kolejna już 27.edycja targów ENERGETAB w Bielsku-Białej. Na targach zaprezentowało się 749 firm z 20 krajów Eurazji.

Podczas tegorocznych targów ENERGETAB pogoda wyjątkowo sprzyjała uczestnikom targów. Widać to było po ilości odwiedzających jaka była na targach – ponad 20.000. zwiedzających z kraju i zagranicy. Jak co roku wystawcy pokazywali na najnowocześniejsze maszyny i urządzenia. Gama prezentowanych urządzeń i aparatów była bardzo szeroka. Można było zobaczyć między innymi: panele fotowoltaiczne i inne odnawialne źródła energii, stacje transformatorowe, szafy rozdzielcze, wyłączniki, przekładniki, kable i przewody, aparaty i systemy pomiarowe, automatyki, przesyłania i obróbki informacji, urządzenia UPS, agregaty prądotwórcze i napędy oraz wiele innych wyrobów czy oferowanych usług. Wystawcy starali się zapewnić zwiedzającym dużą dawkę nowoczesnych i innowacyjnych rozwiązań. Praktycznie prawie na każdym stoisku można było dostrzec ciekawe, innowacyjne rozwiązania – niektóre zrozumiałe, być może, tylko dla wąskiej grupy specjalistów. Ale i osoby mniej zaawansowane w technice mogły zaciekawić się prezentowanymi aparatami, narzędziami, całą gamą specjalistycznych pojazdów czy podnośników, pane20

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

lami solarnymi czy nowoczesnymi źródłami światła montowanymi na efektownych słupach kompozytowych bądź na słupach z odległej epoki lamp gazowych. Podczas targów odbyło się wiele szkoleń, konferencji i warsztatów. Tematyka była różnorodna. Każdy mógł znaleźć coś dla siebie. Podczas targów odbyła się konferencja, która podsumowała konkurs zorganizowany dla młodzieży ze szkół średnich oraz pierwszych lat studiów – VI Krajowy Konkurs Energetyczny „Inteligentne Zarządzanie energią i środowiskiem”. Jak co roku zorganizowany był konkurs „na wyróżniający się produkt prezentowany na targach”. W konkursie wzięło udział 71 produktów. Pucharem Ministra Gospodarki została za swój produkt wyróżniona firma ELEKTROBUDOWA – rozdzielnica GIS OPTIMA 145, za System rozdziału energii UNIMES-H do 4000A wyróżniono firmę: HAGER POLO Sp. z o.o. Natomiast statuet-

ka „ZŁOTY LEW” Fundacji im. Kazimierza Szpotańskiego za „E-recycler zasobnik do akumulacji energii oparty na superkondensatorach” trafiła do firmy MEDCOM Sp. z o.o. Kolejna statuetka „Złoty VOLT” – nagroda PIGE (Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki) trafiła do podpoznańskiego Przedsiębiorstwa Tworzyw Sztucznych MARMAT, producenta osprzętu elektroinstalacyjnego. Podczas tegorocznych targów odbyło się również wiele spotkań jubileuszowych firm. Swoje jubileusze w tym roku obchodził między innymi: AKS ZIELONKA, ERGOM, Elektroinstalator czy SONEL. „Zagraj w memoZAMEL na targach ENERGETAB 2014 i wygraj skuter elektryczny!” – takim hasłem w tym roku zapraszała na swoje stoisko firma ZAMEL CET Jak co roku, tradycyjnie odbywały się również wieczorne oficjalne lub mniej oficjalne spotkania biznesowe w różnych miejscach Bielska-Białej lub w okolicznych miejscowościach, w Szczyrku, Wiśle czy Ustroniu. Kolejna, 28.edycja targów została zaplanowana na 15-17 września 2015 roku.

NA DOBRY POCZÄ&#x201E;TEK Peryskop

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Peryskop

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZĄTEK Peryskop

Wyniki konkursu 27. Międzynarodowych Energetycznych Targów ENERGETAB 2014 99 Statuetka – „Lwa” Fundacji im. Kazimierza Szpotańskiego za E-recycler zasobnik do akumulacji energii oparty na superkondensatorach - MEDCOM Sp. z o.o. 99 Puchar Ministra Gospodarki za: OPTIMA 145, rozdzielnica GIS – ELEKTROBUDOWA S.A. 99 Puchar Prezesa Polskiego Towarzystwa Przesyłu i Rozdziału Energii Elektrycznej za: SELF-HEALING GRID SYSTEM RESTYTUCYJNY SHG – SCHNEIDER ELECTRIC ENERGY Poland Sp. z o.o. 99 Złoty Medal Polskich Sieci Elektroenergetycznych S.A. za: Urządzenie telesterowania RL64D – Zakład Pomiarowo-Badawczy Energetyki ENERGOPOMIAR -ELEKTRYKA Sp. z o.o.

Medale 27. Międzynarodowych Energetycznych Targów Bielskich ENERGETAB 2014: 99 Medal Złoty za: UniGear Digital – Rozdzielnica SN - ABB Sp. z o.o. 99 Medal Srebrny za: Zintegrowany Cyfrowy Miernik Pola Elektrycznego ZCMP-1 – INSTYTUT ENERGETYKI Instytut Badawczy 99 Medal Brązowy za: Rozdzielnica SN typu e2ALPHA - ELEKTROMETAL ENERGETYKA S.A.

Medale PGE Energia Odnawialna S.A.: 99 Medal Złoty za: Rodzina sterowników energetycznych 7. generacji z aplikacją ELF-2 – Instytut Telei Radiotechniczny 99 Medal Srebrny za: Zestaw pomiarowy do badania klasy dokładności przekładników prądowych – PHU OLTEST POLSKA Janusz Czajkowski 99 Medal Brązowy za: Autonomiczne złącze kablowe SN typu ZK-SN dedykowane do SmartGrid – zdalne monitorowanie oraz sterowanie – ZPUE S.A. /GRUPA KORONEA 99 Statuetka Izby Gospodarczej Energetyki i Ochrony Środowiska za: Model i algorytm do wykrywania zakłóceń w pracy młyna węglowego średniobieżnego

– Instytut Automatyki i Systemów Energetycznych Sp. z o.o. 99 Statuetka Złotego „Volta” Polskiej Izby Gospodarczej Elektrotechniki za: Rodzina listew typu MS45 – Przedsiębiorstwo Tworzyw Sztucznych „MARMAT” Sp. z o.o. 99 Statuetka Polskiego Stowarzyszenia Elektroinstalacyjnego za: Napowietrzny rozłącznik średniego napięcia INEXT24/36 wraz ze sterownikiem Panda – Zakład Obsługi Energetyki Sp. z o.o. Komisja konkursowa wyróżnia Medalem Prezesa SEP: Sterownik pola megaMUZ-smart – JM-TRONIC Sp. z o.o. Wyróżnienia Honorowe 27. Międzynarodowych Energetycznych Targów Bielskich ENERGETAB 2014 za: 99 Odłącznik / uziemnik wysokoprądowy wnętrzowy HDS zgłoszony przez firmę: HOLDUCT Sp. z o.o. 99 Specjalistyczny samochód dla energetyki – TATRA PHOENIX T158 z żurawiem HMF 6020-OK6 zgłoszony przez firmę: HMF Polska Sp. z o.o. 99 Seria UPS EVER POWERLINE GREEN 33 zgłoszony przez firmę: EVER Sp. z o.o. 99 Obudowa stacji SN typu PF-P z odpornością na skutki zwarć łukowych 20kA/1s zgłoszony przez firmę: ORMAZABAL POLSKA Sp. z o.o. 99 Walizka serwisowa W-27 Tester SZR zgłoszony przez firmę: ENERGOAPARATURA S.A. 99 Metoda rozciągania linek wstępnych za pomocą Robokoptera zgłoszony przez firmę: ROBOKOPTER Technologies Sp. z o.o. 99 Hellux 9000 – „Alt Berlin” Led 30W – Moduł Ledowy „Oświetlenie Gazowe” zgłoszony przez firmę: ZAKŁAD HANDLOWY Zbigniew Janoszek 99 System rozdziału energii UNIMES-H do 4000A zgłoszony przez firmę: HAGER POLO Sp. z o.o. Puchar redakcji miesięcznika Energetyka za aranżację stoiska dla firmy: ZPUE S.A. /GRUPA KORONEA

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Peryskop

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZÄ&#x201E;TEK Peryskop

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

Podsłuchane 01. „ Zagraj w memoZAMEL na targach ENERGETAB 2014 i wygraj skuter elektryczny!” – takim hasłem w tym roku zapraszała na swoje stoisko firma ZAMEL

Zdjęcia: ZAMEL

Firma ZAMEL dla osób odwiedzających tegoroczne targi ENERGETAB przygotowała konkurs memoZAMEL, który promował produkty ZAMEL w niestandardowy sposób. Rozgrywki konkursowe prowadzone były na stoisku ZAMEL CET w dniach targowych. Codziennie w konkursie można było wygrać skuter elektryczny oraz zestawy urządzeń EXTA FREE. Konkurs memoZAMEL wymagał od uczestników znajomości asortymentu oferowanego w ramach poszczególnych grup produktowych firmy ZAMEL. Zadanie polegało na prawidłowym połączeniu pól pojawiających się na ekranie monitora dotykowego (tabletu). Pola przedstawiały zdjęcia produktów oraz nazwy grup produktowych. Uczestnik w jak najkrótszym czasie musiał połączyć pola przedstawiające zdjęcia produktów z odpowiadającymi im polami z nazwami grup produktowych.

W ramach konkursu każdy uczestnik mógł zagrać w memoZAMEL 3-krotnie, w rankingu zapisywany był najlepszy rezultat uzyskany podczas jednej z trzech prób. Każdego dnia konkurs wygrywał uczestnik, który prawidłowo połączył pola w najkrótszym czasie. Wręczenie nagród odbyło się 16 i 17 września o godz. 15:00, natomiast 18 września o 13:00 na stoisku ZAMEL CET. Podczas tegorocznych targów ENERGETAB ZAMEL CET zaprezentował także jednostkę centralną EXTA FREE CONTROLLER mini umożliwiającą sterowanie, np. oświetleniem, roletami okiennymi za pomocą urządzeń mobilnych. EFC-02, które jest nowością w ofercie pszczyńskiego producenta. Ponadto odwiedzający stoisko mogli zapoznać się z produktami dostępnymi w ofercie ZAMEL CET od kilku sezonów, m.in. elektrycznymi systemami antyoblodzeniowymi MATEC, inteligentnym systemem oświetlenia LED LEDIX, kablami i przewodami CET, dzwonkami i gongami SUNDI, systemami domofonowymi ENTRA oraz automatyką budynkową EXTA. Źródło: ZAMEL

02. Złoty VOLT dla PTS MARMAT Przedsiębiorstwo Tworzyw Sztucznych MARMAT z podpoznańskiego Jasienia, k/Swarzędza, producent osprzętu elektroinstalacyj26

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

04. Wyróżnienie dla HAGER POLO

nego na ostatnich bielskich targach ENERGETAB 2014, zdobyło nagrodę PIGE (Polska Izba Gospodarcza Elektrotechniki) za nową rodzinę listew MS-45 udokumentowaną stosowną Statuetką Złoty „VOLT”.

Na 27. Międzynarodowych Energetycznych Targów Bielskich ENERGETAB 2014 wyróżnienie otrzymała firma HAGER POLO Sp. z o.o. za „System rozdziału energii UNIMES-H do 4000A”.

Zdjęcia: HAGER POLO

Zdjęcia: Archiwum własne

03. Niezależne Targi HAGER POLO po 7.kroć Firma Hager Polo należąca do międzynarodowego koncernu Hager Group już po raz SIÓDMY zorganizowała na własnym terenie w Tychach, przy ul. Fabrycznej 10, wystawę w połączonym klimacie targowym i dni otwartych. Hager Polo organizuje swoją ekspozycję w tym samym czasie, w którym odbywają się targi ENERGETAB. Firma Hager, jak co roku liczy na przybycie osób, które

corocznie podążają do Bielska-Białej, tym bardziej, że tyska siedziba i fabryka firmy znajduje się nieopodal trasy krajowej oraz fakt, że mogą je zorganizować na własnym, nieograniczonym terenie. Do dyspozycji gości jest większość handlowców i techników, na co dzień pracujących w swoich regionach lub na miejscu w fabryce. W tym roku na gości czekała prezentacja pełnej oferty Hager i Berker by Hager oraz nowości: ramki serii Berker R.1, rozdzielnice teletechniczne, VOLTA 5.rzędowa, innowacyjna platforma elektroniki Berker. Net., a na chętnych oczekiwali przewodnicy gotowi do oprowadzania po fabryce. W tym roku, po 6 latach nieobecności, Hager Polo postanowił, na zasadzie eksperymentu, wystawić się na bielskich 27.targach ENERGETAB i od razu otrzymał wyróżnienie.

Zdjęcia: HAGER POLO

Zdjęcie: HAGER POLO

Zdjęcie: Archiwum własne

05. Siedziba HAGER POLO pnie w górę W Tychach, przy ul. Fabrycznej, szybko rośnie w górę nowa siedziba firmy HAGER POLO wchodzącej w skład międzynarodowej GRUPY HAGER. Po zakończeniu budowy

Zdjęcia: Archiwum własne nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

07. Zmiana nazwy polskiej firmy oświetleniowej

Zdjęcia: Archiwum własne

i wykończeniu wnętrz, będzie to jeden z ładniejszych architektonicznie i bez udziwnień oraz najnowocześniejszych budynków biurowo-szkoleniowych w Polsce. Zostanie on przemyślnie „naszpikowany” najnowocześniejszą, aktualnie dostępną technologią. Instalacje mają być adaptowalne, tak, aby w miarę postępu technologicznego można było je na bieżąco unowocześniać, a sala szkoleniowo-konferencyjna ma być maxi multimedialna.

06. Nowe logo firmy AN-KOM Z początkiem lata firma osprzętowa z Andrychowa odświeżyła swoje dotychczasowe logo, czyniąc je bardziej przejrzystym i technicznym, jednocześnie. Źródło: AN-KOM

dotychczasowe logo

nowe logo 28

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Z dniem 18 września 2014 roku spółka Polam-Rem zmieniła nazwę na Remontowa Lighting Technologies Spółka Akcyjna. Zmiana została podyktowana decyzją spółki Remontowa Holding S.A. – właściciela Polam-Rem od 1992 roku. Nowe logo zostało po raz pierwszy zaprezentowane na targach ENERGETAB w Bielsku-Białej.

2014 roku. Spółka wcześniej uruchomiła 41 punkt sprzedaży w Zielonej Górze. W planach na bieżący rok obrotowy zakładano otwarcie pięciu nowych placówek. Aktualnie Grodno posiada 42 punkty sprzedaży. Źródło: GRODNO S.A.

09. Konkurs Konsorcjum ELMEGA rozstrzygnięty na targach ENEGETAB Konsorcjum ELMEGA poinformowała, że czwarta edycja konkursu na najlepszego dostawcę oraz sprzedawcę została rozstrzygnięta, na targach ENERGETAB 2014.

Marka Polam-Rem pozostaje własnością Remontowa Lighting Technologies S.A. Siedziba, właściciel, profil działalności, numery kont bankowych oraz misja przedsiębiorstwa pozostają bez zmian. Firma nadal chce być specjalistą w produkcji wysokiej jakości opraw oświetleniowych, przeznaczonych do trudnych warunków pracy, w tym do przestrzeni zagrożonych wybuchem. Źródło: Remontowa Holding S.A.

08. GRODNO już powyżej planów: 42. punkt sprzedaży uruchomiony w Kielcach Spółka Grodno, jeden z czołowych dystrybutorów artykułów elektrotechnicznych i oświetleniowych w Polsce, uruchomiła nowy punkty sprzedaży w Kielcach. To już szósty punkt sprzedaży otwarty w bieżącym

Wyniki są następujące: 33 W konkursie na NAJLEPSZEGO DOSTAWCĘ ROKU 2013 zwyciężyła firma F&F 33 W konkursie na NAJLEPSZEGO PRZEDSTAWICIELA HANDLOWEGO DOSTAWCY: 88I miejsce zajął Sylwester Czuk z firmy KONTAKT SIMON 8 8II miejsce zajął Tomasz Konieczny z firmy AWEX 8 8III miejsce zajął Łukasz Kołodziej z firmy ZAMEL CET Rozdanie nagród odbyło się pierwszego dnia Targów ENERGETAB 2014, tj. 16.09.2014 r. na stoisku KHE ELMEGA o godzinie 12.00. Wszystkim ZWYCIĘZCOM serdecznie GRATULUJEMY!!! Źródło: KHE ELMEGA

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

10. Z miany własnościowe w BSH Bosch und Siemens Bosch przejmie od Siemensa 50% udział w spółce joint venture BSH Bosch und Siemens Hausgeräte GmbH (BSH). Cena zakupu udziałów wynosi 3 mld euro. BSH

Dzięki wieloletniej, owocnej współpracy Bosch i Siemens, spółka BSH stała się jednym z wiodących przedsiębiorstw w branży sprzętu AGD. Przejęcie całości udziałów w BSH przez firmę Bosch ma zaowocować nowymi perspektywami dla klientów, dystrybutorów i pracowników przy jednoczesnym zachowaniu stabilnej struktury organizacyjnej i ciągłości działania. Źródło: BSH Bosch und Siemens Hausgeräte GmbH

11. 40 mln euro na program wymiany samochodów

Zdjęcie: BSH.de

wypłaci też obu spółkom dywidendę w wysokości 250 mln euro dla każdej. Dzięki temu BSH stanie się spółką zależną Grupy Bosch. BSH będzie miało prawo do długoterminowego używania marki Siemens, w związku z czym przez długi czas będzie produkować i sprzedawać sprzęt AGD pod marką Siemens. Transakcja ma prawdopodobnie zostać sfinalizowana początkiem 2015 roku. Siemens sprzedając swoje udziały w BSH, pragnie w większym stopniu skoncentrować się na swojej działalności podstawowej. Negocjacje prowadzone przez Siemens i Bosch odbywały się w atmosferze konstruktywnej wymiany argumentów i pełnego zaufania.

40 mln euro – tyle planowane jest przeznaczenie środków unijnych na program wymiany samochodów. Mali i średni przedsiębiorcy mogą liczyć na dopłatę unijną w wysokości 9% kredytu przy zakupie aut Toyota lub Lexus. Podstawowy wymóg – nowe auto musi emitować co najmniej 20% mniej dwutlenku węgla niż dotychczasowy pojazd używany przez firmę. Toyota uruchomiła program we współpracy z Deutsche Bankiem. Deutsche Bank będzie udzielał kredytu z zerową prowizją, oprocentowanie będzie wynosić 4,9%. Wypłaty mają być organizowane dwa razy w roku. Pierwsze dopłaty ruszą już w lutym 2015 roku, kolejne planowane są na sierpień 2015 roku. Źródło: Toyota, Deutsche Bank

12. CREE inwestuje w LEXTAR

Amerykańska firma Cree i tajwańska firma Lextar Electronics Corporation ogłosiły zawarcie umowy, zgodnie z którą Cree zainwestuje w Lextar, by wesprzeć rozwój produkcji chipów LED na podłożach szafirowych. W ramach umowy Cree zainwestuje około 83 mln USD, nabywając jednocześnie 83 mln akcji Lextar w cenie 1,00 USD za akcję. Lextar i Cree zawrą również długoterminową umowę na dostawy chipów oraz sprzedaż praw licencyjnych na niektóre rozwiązania Cree w dziedzinie produkcji chipów i innych komponentów LED. Po zamknięciu inwestycji Cree będzie właścicielem około 13% Lextara. Umowa została zatwierdzona przez zarządy obu spółek, a jej zamknięcie przewidziane jest na II kwartał roku fiskalnego 2015. Źródło: CREE

13. ZOE I TWIZY W FINALE DOBRY WZÓR 2014 Renault ZOE oraz Renault TWIZY zostały zakwalifikowane do finału

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

Dobry Wzór to najstarszy ogólnopolski konkurs na najlepiej zaprojektowane produkty i usługi dostępne na polskim rynku. Instytut Wzornictwa Przemysłowego organizuje go od 1993 roku. Nagrodą w konkursie jest znak i certyfikat Dobry Wzór. Patronat honorowy nad konkursem objął Minister Gospodarki. Źródło: Renault Polska

14. H uawei pierwszą chińską firmą w rankingu Interbrand’s 2014 Annual Best Global Brands

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Zdjęcie: Huawei

Huawei przyjmując to prestiżowe wyróżnienie potraktowała je jako dowód na swoje zaangażowanie zawarte w firmowym haśle „Make it Possible”, którego przesłaniem jest dostarczanie jak największej liczbie odbiorców produktów klasy premium. Obecnie Huawei zajmuje trzecią pozycję pod względem sprzedaży smartfonów na świecie. W regionach takich jak Chiny czy Europa Zachodnia marka cieszy się coraz większą rozpoznawalnością. Skupia się również na globalnym umacnianiu swojego wizerunku i budowaniu zaufania do oferowanych przez siebie rozwiązań. Huawei zanotował znaczny wzrost zysków nie tylko w Europie i w Azji. Staje się on również liderem w Ameryce Południowej oraz jedną z największych marek na rynku kanadyjskim. Strategia rozwoju i innowacji firmy znajduje uznanie w oczach coraz większej liczby konsumentów na całym świecie, o czym świadczą zyski ze sprzedaży oraz

liczne wyróżnienia i nagrody, takie jak Interbrand’s 2014. Według statystyk IDC dotyczących światowego rynku telefonów komórkowych, firma Huawei odnotowała 6,9% wzrost sprzedaży w porównaniu z rokiem ubiegłym. W drugim kwartale 2014 roku sprzedała ponad 20,3 mln urządzeń, uzyskując 95,1% wzrost sprzedaży w porównaniu z 2013 rokiem. Według badania IPSOS rozpoznawalność marki Huawei w 2013 roku wyniosła 52% na poziomie globalnym i 68% w Chinach. Interbrand to jeden z najstarszych i najbardziej prestiżowych rankingów marek – prowadzony jest już od 1974 roku. Aby znaleźć się na liście stu najlepszych, firma musi działać na co najmniej trzech kontynentach, w tym na rynkach wschodzących oraz posiadać szeroki zakres usług i produktów. Dochód w 30% musi pochodzić spoza macierzystego rynku, a nie więcej niż 50% może pochodzić z jednego kontynentu. Dzięki sukcesywnej realizacji strategii rozwoju Huawei jako pierwsza chińska marka spełniła te wysokie wymagania i zyskała uznanie w oczach ekspertów odpowiedzialnych za tworzenie rankingu. Źródło: Huawei

15. Energa z głową w chmurach Energa postrzega oględziny sieci energetycznych z lotu ptaka jako strategiczny element oceny jej stanu Zdjęcie: PZL Świdnik

ogólnopolskiego Konkursu Dobry Wzór 2014 organizowanego przez Instytut Wzornictwa Przemysłowego. ZOE i TWIZY znalazły się w gronie kilkudziesięciu polskich i zagranicznych finalistów – produktów najwyższej jakości, z obszarów sfery domu, sfery pracy, sfery publicznej, sfery usług, nowych technologii, grafiki użytkowej i opakowań oraz nowych materiałów.

Firma Huawei została pierwszą chińską marką, która znalazła się w prestiżowym rankingu Interbrand’s 2014 Annual Best Global Brands. Najważniejszym kryterium doboru marek jest ich działalność na wielu rynkach. Zajmując 94. lokatę Huawei jest jedną z pięciu nowych marek na tegorocznej liście Best Global Brands.

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

technicznego. We wrześniu przeznaczony do tego celu inspekcyjny śmigłowiec Energi zobaczymy między innymi nad Ciechanowem, Płockiem, Mławą oraz Gostyniem. W bieżącym roku Enerdze udało się w ten sposób sprawdzić już ponad 5300 kilometrów linii energetycznych. Ocena taka stanowi zabieg eksploatacyjny, który pozwala planować modernizacje, przeglądy i naprawy. W analizach wielkiej ilości danych biorą udział najlepsi specjaliści zatrudnieni w firmie. Ta z kolei podkreśla, że najważniejszą zaletą tego typu oględzin jest analiza przestrzeni, w której zlokalizowane są urządzenia energetyczne. To kolizje z otoczeniem odpowiadają za 30% awarii linii średniego napięcia. Jednak według spółki oprócz oględzin lotniczych niezbędne są także te tradycyjne, które wspólnie dają najwierniejszy obraz ich stanu. Jak już wspomniano, w tym roku Energa sprawdziła w ten sposób ponad 5300 kilometrów sieci. Inspekcji została poddana infrastruktura w województwach warmińsko-mazurskim, pomorskim, kujawsko-pomorskim i zachodniopomorskim.

Niemiecki producent testuje dodatkowy 48-woltowy układ elektryczny w dwóch prototypowych pojazdach – zmodyfikowanych wersjach hybrydowego A6 TDI oraz RS 5 TDI. Audi doposażyło auta w większą ilość układów elektrycznych, na przykład kompresor elektryczny w celu poprawy parametru przyspieszenia, czy system kontroli dynamiki podwozia. Audi twierdzi, że ma więcej pomysłów na zwiększanie udziału aparatów elektrycznych w całościowej konstrukcji pojazdu, ale podkreśla, że najważniejszym krokiem w rozpoczęciu zmian jest zastosowanie nowej szyny zasilania. Jak widać na powyższym zdjęciu, koncepcyjne RS 5 korzysta z baterii litowo-jonowych zainstalowanych w tylnej części samochodu, które dzięki przetwornicy DC/DC zapewniają 48V, nawet gdy silnik jest wyłączony. Wyższe napięcie pozwa-

Większość obecnych samochodów do zasilania elementów elektrycznych wykorzystuje system 12-woltowy. Zwiększanie ich funkcjonalności poprzez dodawanie nowych urządzeń sprawia, że prądy płynące przez instalację stają się coraz większe. Według Audi system 12V jest w dzisiejszych czasach na granicy swojej wydajności, przyszedł natomiast czas na system 48V.

Uniwersytet Technologiczny Nanyang wraz z Niemieckim Centrum Lotniczym i Kosmicznym opracowali zupełnie nową konstrukcję silnika elektrycznego. Docelowo ma być wykorzystywany w pojazdach elektrycznych.

Zdjęcie: Archiwum własne

la zastosować przewody zasilające o mniejszym przekroju. Audi dodaje, że system 48V pomoże zaoszczędzić nawet do 0,4 litra paliwa na 100 kilometrów. Nad 48-woltowym systemem zasilania pracuje także Advanced Lead Acid Battery Consortium, którego celem jest również zmniejszenie apetytu na paliwo dzisiejszych pojazdów.

Silnik zintegrowany został ze sprężarką klimatyzacji, co pozwoliło oszczędzić miejsce na większą liczbę akumulatorów. Naukowcy szacują, że dzięki temu zabiegowi uda im się zwiększyć zasięg współczesnych samochodów elektrycznych nawet o 20%. Problem małego zasięgu dotyka szczególnie kraje, w których panuje klimat tropikalny. To z akumulatorów zasilane muszą być zarówno silniki napędowe, jak i sprężarka klimatyzacji. Przykładowo w Singapurze proporcje poboru mocy w takim wypadku rozkładają się równomiernie. Integracja pozwala natomiast zużywać mniej energii, a przy okazji pozytywnie wpływa na efektywność jazdy. Badacze z Chin i Niemiec za swoje wysiłki zostali nagrodzeni nagrodą Best Originality Award, która przyznawana jest w ramach konkursu TECO Green Tech International Contest.

Źródło: Audi

Źródło: kopalniawiedzy

Źródło: energa

16. Zmierzch 12V, wg Audi

17. Nowy silnik dla pojazdów elektrycznych

Zdjęcie: Audi

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK podsłuchane

zgodność z wymaganymi Normami oraz Dyrektywami UE, a także pełne bezpieczeństwo użytkowania. Oba urządzenia wraz z darmowym oprogramowaniem pozwalają na budowanie nawet bardzo dużych i zaawansowanych systemów oświetlenia LED sterowanych z komputera, tabletu lub telefonu, również poprzez LAN/Internet. Linki do pełnych opisów urządzeń: http://enterius.pl/sterowniki-led/ kontrolery/interfejs-usb-dmx/ http://enterius.pl/sterowniki-led/

ENTERIUS®, polski producent sterowników LED, wprowadził do oferty system sterowania pozwalający na zaawansowane, choć łatwe w obsłudze kontrolowanie oświetlenia LED za pomocą popularnego protokołu DMX512. System składa się z dwóch urządzeń, z których jedno, moduł nadawczy EC-4DX, to interfejs USB-DMX podłączany do komputera (Windows, Linux lub MacOS) i obsługujący jedną magistralę DMX, czyli do 512 niezależnych kanałów. Drugie to moduł odbiorczy EC-133DMX, który jest 3 kanałowym ściemniaczem lub sterownikiem RGB (w zależności od konfiguracji) i współpracuje bezpośrednio z taśmami LED lub LED RGB. Może on obsłużyć aż 252 W (3 x 84 W) oświetlenia LED. Urządzenie pośrednio może również sterować wszystkimi prądowymi oprawami LED za pośrednictwem driverów LED Enterius z serii ED. 16 bitowa rozdzielczość sterowania gwarantuje bardzo płynne zmiany jasności, a dopasowanie charakterystyki ściemniania do czułości oka ludzkiego zapewnia w pełni liniowe zmiany jasności bądź kolorów. Specjalistyczne badania w laboratorium Politechniki Krakowskiej potwierdziły 32

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

kontrolery/sterownik-led-dmx-ec133-dmx/

19. Tramwaje pomogą w walce z ociepleniem? W tramwaje będą inwestować nawet te miasta, które kiedyś z nich zrezygnowały. Wkrótce polskie miasta mogą rozpocząć realizację ogromnych inwestycji w linie tramwajowe. Wszystko dzięki sięgającemu 85% wartości projektu dofinansowaniu z Unii Europejskiej. Bruksela chce w ten sposób przeciwdziałać zmia-

nom klimatycznym, ponieważ jej zdaniem im większa część pasażerów przesiądzie się z samochodów do tramwajów, tym mniejsza będzie emisja CO2 i innych niepożądanych gazów zawartych w spalinach benzynowych. Bruksela naciska na Polskę, aby dokonała wielkich inwestycji w transport zbiorowy, przede wszystkim szynowy. Zdaniem brukselskich urzędników ten typ transportu w największym stopniu przyczynia się do redukcji emisji CO2. W budżecie unijnym na lata 2014-2020 zarezerwowanych na ten cel zostało 16 mld zł. Inwestycje w budowę nowych linii tramwajowych oraz w tabor tramwajowy planują nawet te miasta, które kiedyś usunęły tramwaje. Polskie samorządy już zaczęły zgłaszać projekty. Plan rządowy zakłada, że do 2022 roku powstanie 168 km nowych lub gruntownie zmodernizowanych linii tramwajowych, a liczba podróży komunikacją zbiorową w ciągu najbliższych 8 lat wzrośnie o 35%. Źródło: biztok.pl

Zdjęcie: Archiwum własne

18. S teruj oświetleniem LED z komputera, tabletu lub telefonu!

Quality out of Dedication

Serię aparatów elektrycznych niskiego napięcia wyróżniają takie cechy jak: sprawdzona niezawodność działania, wszechstronność zastosowań w instalacjach elektrycznych, modułowa konstrukcja, wysoka trwałość, małe wymiary, oraz pełna gama akcesoriów. Te cechy zapewniają bezpieczeństwo działania i obsługi każdego systemu dostarczania energii elektrycznej. Ze względu na kilkudziesięcioletnie doświadczenie na rynku elektrycznym, Chint Electric specjalizuje się w rozwoju oraz produkcji aparatów elektrycznych. Opierając się na obszernej liczbie linii produktowych oraz rozbudowanej sieci marketingowej na całym świecie, produkty Chint znajdują szerokie zastosowania w instalacjach oraz różnych urządzeniach elektrycznych w gałęziach przemysłu w ponad 90 krajach na całym świecie.

Chint Poland Sp. z o.o. Chint Poland Sp. z o.o. 91-341 Łódź 91-212 Łódź ul.ul. Brukowa 20 lok. 213 lok. 406 Wersalska 47/75 www.chintpoland.pl www.chintpoland.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Zbliżenia

KRAJOWE FORUM JEDNOLITEGO RYNKU - SIMFO 2014 KRAJOWE FORUM JEDNOLITEGO RYNKU

Forum Jednolitego Rynku stanowi część Aktu o jednolitym rynku. Okresowo gromadzi uczestników rynku, m.in. przedsiębiorców, partnerów społecznych, organizacji pozarządowych i tych obywateli, reprezentujących władze publiczne na różnych szczeblach władzy i parlamentów. Bada stan jednolitego rynku, transpozycji i stosowania dyrektyw, oraz wymianę najlepszych praktyk. Forum przyczynia się do oceny polityki i odgrywa swoją rolę w monitorowaniu realizacji Aktu o jednolitym rynku i jego wpływ na poziomie lokalnym.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZĄTEK Zbliżenia

Dekada polskiej przedsiębiorczości na jednolitym rynku UE W dniach 16 – 17 października 2014 roku w Warszawie odbyła się 4. edycja KRAJOWEGO FORUM JEDNOLITEGO RYNKU – SIMFO 2014, które na wzór lat ubiegłych zorganizowane zostało wspólnie przez Ministerstwo Gospodarki wraz z Komisją Europejską i Parlamentem Europejskim. Tegoroczne Forum rozpoczęło się konferencją w Och-Teatrze, w Warszawie w dniu 16 października br. Gospodarzem spotkania, którego motto przewodnie brzmiało „Dekada polskiej przedsiębiorczości na jednolitym rynku Unii Europejskiej”, był Janusz Piechociński, Wicepremier RP, Minister Gospodarki. Parlament Europejski reprezentowała Róża Thun, Europosłanka, członkini Komisji PE ds. rynku wewnętrznego i ochrony konsumentów (IMCO). Podczas dyskusji panelowych przedsiębiorcy, przedstawiciele administracji, związków branżowych, organizacji pozarządowych oraz świata nauki podjęli próbę podsumowania okresu 10 lat aktywnej obecności polskich przedsiębiorców i obywateli na rynku wewnętrznym UE oraz wskazania co przez ten okres udało się osiągnąć, a jakie obszary wymagają jeszcze poprawy. Omawiane były także wyzwania związane z prowadzeniem transgranicznej działalności gospodarczej na rynku wewnętrznym UE. Związek Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska zaprezentował raport dot. e-handlu w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach. Konferencję moderował Pan Paweł Rabiej, Partner Zarządzający Ośrodka dialogu i analiz THINKTANK.

99 Janusz Piechociński, Wiceprezes Rady Ministrów, Minister Gospodarki, 99 Dr Janusz Jankowiak, Główny Ekonomista Polskiej Rady Biznesu,

4. Forum Jednolitego Rynku otworzył Janusz Piechociński, Wicepremier RP, Minister Gospodarki. Następnie posłanka do Parlamentu Europejskiego Róża Thun, zreferowała, jak „Europa lubi przedsiębiorców”. Swój „Kontrapunkt” przestawił Prof. Witold Orłowski, Dyrektor Szkoły Biznesu Politechniki Warszawskiej. W następnej kolejności, w panelu dyskusyjnym „Blaski i cienie jednolitego rynku UE” udział wzięli:

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK Zbliżenia

Zgodnie z planem w drugim panelu dyskusyjnym „Europa bez granic – wyzwania na następną dekadę” udział wzięli: 99 Róża Thun, posłanka do Parlamentu Europejskiego, 9 9 Andrzej Gantner, Dyrektor Generalny Polskiej Federacji Producentów Żywności, 9 9 Dr Jerzy Kwieciński, Prezes Fundacji Europejskie Centrum Przedsiębiorczości, 99 Ignacy Morawski, Ekonomista, FM Bank PBP SA, 99 Agata Wacławik-Wejman, Dyrektor ds. polityk publicznych w Google, Europa Środkowo-Wschodnia.

99 Renata Juszkiewicz, Prezes Polskiej Organizacji Handlu i Dystrybucji, 99 Henryk Orfinger, Prezes Zarządu Dr Irena Eris SA, 99 Grażyna Rokicka, Prezes Stowarzyszenia Konsumentów Polskich. Po krótkiej przerwie Włodzimierz Schmidt, Prezes Związku Pracodawców Branży Internetowej IAB Polska przedstawił „Raport nt. e-handlu w polskich małych i średnich przedsiębiorstwach”. Swój „Kontrapunkt” zaprezentowała Róża Thun, posłanka do Parlamentu Europejskiego.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

NA DOBRY POCZĄTEK Zbliżenia

Nieco luźniejsze podejście do tematu jednolitego rynku europejskiego, a właściwie jakie korzyści daje przynależność do Unii Europejskiej i swoją „Wizję jednolitego rynku za 10 lat” zaprezentowali Goście specjalni: Dr Steve Terrett (na co dzień Kierownik Centrum Prawa Angielskiego i Europejskiego na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Warszawskiego) i Paolo Cozza (na co dzień Dyrektor Handlowy firmy motoryzacyjnej Bottari Polska), znani, chociażby z programu TVP – „Europa da się lubić”.

Całość konferencji moderował Paweł Rabiej, Partner Zarządzający Ośrodka dialogu i analiz THINKTANK. Komisja Europejska, gospodarz drugiego dnia Forum, tj. 17 października, przeprowadziła warsztaty dotyczące deregulacji w obszarze dostępu do zawodów regulowanych oraz procesu wzajemnej oceny barier ograniczających dostęp do niektórych z nich.

Ostatecznie pierwszy dzień Forum zamknęły panie: 99 Dr Ewa Synowiec, Dyrektor Przedstawicielstwa Komisji Europejskiej w Polsce oraz 99 Małgorzata Wenerska-Craps, Dyrektor Departamentu Spraw Europejskich, Ministerstwo Gospodarki.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

NA DOBRY POCZĄTEK PIGE

Otwarte Spotkanie Członkowskie Polskiej Izby Gospodarczej Elektrotechniki Szczyrk’ 2014 W godzinach popołudniowo-wieczornych 18 września 2014 roku, czyli w dniu zakończenia bielskich targów ENEGETAB 2014, w Szczyrku odbyło się Otwarte Spotkanie Członkowskie Polskiej Izby Gospodarczej Elektrotechniki. Na spotkanie przyjechali członkowie i sympatycy Izby.

W ramach spotkania wystąpili zaproszeni goście: 99 Investor Center Ostbrandenburg GmbH, Operator of the WTC Frankfurt (Oder)-Słubice; 99 Energomix – ekspert energetyczny; 99 Europejskie Biuro Ochrony Finansów – windykacje; 99 Carl Zeiss Business Partner – mikroskopia techniczna; 99 PSE (Polskie Stowarzyszenie Elektroinstalacyjne), Piotr Gondek „Systemy zarządzania jakością”;

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

99 PIGE, Sekcja kabli i przewodów: „Propozycja nowej normy polskiej dla przewodów instalacyjnych (dawna rodzina YDY). Obradowały zespoły do spraw: jakości, współpracy z nauką, eksportu, dofinansowań unijnych i krajowych, kabli, marketingu oraz młodych przedsiębiorców. Zdjęcia: Archiwum własne

NA DOBRY POCZĄTEK PIGE

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BRUNCH Z BIZNESEM Wywiad z iskrą

Marek Manikowski, siła spokoju – realista i marzyciel

Laureat ENERGETAB 2014 Złoty Volt

Marek Manikowski, prezes i współwłaściciel firmy MARMAT, udzielił wywiadu dla Czytelników magazynu ElektroTrendy ElektroTrendy: Szanowny Panie Prezesie, firma PTS MARMAT jest producentem osprzętu elektroinstalacyjnego – co za nimi stoi? Marek Manikowski: Nasza firma od lat produkuje rury elektroinstalacyjne, koryta, rury karbowane oraz rury specjalistyczne – wysokoelastyczne dla maszyn. ElektroTrendy: Czy planowane są kolejne produkty lub wręcz grupy asortymentowe. Jeżeli tak to jakie? Marek Manikowski: Cały czas myślimy o kolejnych produktach, jednak na bazie naszych doświadczeń i umiejętności zawodowych postanowiliśmy, że oprócz rozszerzania podstawowej dla nas grupy produktów skierujemy nasze wysiłki na inne dziedziny gospodarki. ElektroTrendy: Proszę o przedstawienie historii firmy, jej struktury organizacyjnej oraz zakresu działania na polskim rynku. Może europejskim? 40

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Marek Manikowski: Działamy na polskim rynku od 30 lat. Na początku naszej działalności zajmowaliśmy się „galanterią”. Produkowaliśmy zabawki, oraz artykuły szkolne. Jednakże w pewnym momencie postanowiliśmy zmienić kierunek naszej działalności na bardziej „poważny” i stopniowo wsiąkaliśmy w branżę elektroinstalacyjną, która jest w tym momencie naszą podstawowa gałęzią produkcyjną. Obecnie nasze produkty można spotkać na terenie całej Polski. Od paru lat z sukcesem eksportujemy nasze wyroby do sąsiadujących z nami krajów. Napawa nas to zadowoleniem, bo pomogło nam to zweryfikować nasze produkty, nie tylko z krajową konkurencją, ale także z producentami europejskimi (w szczególności włoskimi). ElektroTrendy: Czy eksport na rynki zewnętrzne pomaga rynkowi polskiemu? Marek Manikowski: Eksport jest konieczny – nie tylko w sensie zwiększenia rynku zbytu, ale także pozwala zweryfikować jakość swoich produktów,

BRUNCH Z BIZNESEM

Wywiad z iskrą

a także wymusza dyscyplinę we wszystkich działaniach przedsiębiorstwa. Zmusza do ciągłego samodoskonalenia. Na szerszym rynku rzetelność, konsekwencja w działaniu pozwala zdobyć zaufanie do firmy i jej produktów, a w konsekwencji zaistnieć na nowych rynkach. ElektroTrendy: Czym różni się rynek polski od europejskiego? Marek Manikowski: Rynek polski nie różni się zasadniczo od innych rynków europejskich, jednakże ostatnio powszechny stał się pęd do obniżania cen wyrobów, graniczący z dumpingiem. Zauważyliśmy tendencję do rozbieżności tego co jest na metce wyrobu, a wyrobem, czyli brakiem zgodności pomiędzy charakterystyką wyrobu, a jej rzeczywistym stanem. Takie zachowania producentów utrudnia właściwe funkcjonowanie na rynku. Dlatego nasza firma popiera ideę uporządkowania rynku i powrotu do rzetelnej konkurencji.

ElektroTrendy: Czym wyróżnia się Państwa oferta na tle innych firm o zbliżonym profilu asortymentowym? Marek Manikowski: Od wielu lat odbiorcy doceniają nasze produkty. Patrząc w przyszłość, cały czas czynimy starania, by udoskonalać swoje produkty, jak i swoją logistykę. Dlatego też, posiadamy wizerunek stabilnej i nowoczesnej firmy, oferującej produkty zgodne z najwyższymi standardami jakości. Obok działań marketingowych i handlowych, skupiamy się na nowych produktach. Nowa rodzina listew MS-45 uzyskała nagrodę na targach ENERGETAB 2014. Listwy te zdecydowanie wyprzedziły konkurencję i już zostały zauważone i docenione przez klientów. Nie poddajemy się pokusie rynku, a odpowiedzialność w biznesie to nasza dewiza. ElektroTrendy: Czy MARMAT jest firmą innowacyjną, jeżeli tak – to jak to się przejawia? Marek Manikowski: W swoim działaniu staramy się być w czołówce nowoczesnych firm. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BRUNCH Z BIZNESEM Wywiad z iskrą

z optymizmem patrzymy w przyszłość, ale też widzimy, że wiele jest jeszcze do zrobienia.

Pamiętam, że byliśmy jedną z pierwszych 50 firm, które wprowadziły ISO 1400 oraz dostaliśmy wyróżnienie Panteon Polskiej Ekologii w 2001 roku. Posiadamy też od 2000 roku. Certyfikat Zarządzania Jakością ISO 9001. Posiada wiele własnych patentów oraz wzorów użytkowych, dzięki którym może wprowadzać na rynek nowoczesne, nowatorskie wyroby, choćby wspomniana wcześniej rodzina listew MS-45, za którą otrzymaliśmy nagrodę na ostatnich bielskich targach. Poza tym staramy się pracować na maszynach nowoczesnych, wydajnych i energooszczędnych, co przekłada się na wysoką jakość naszych wyrobów oraz troskę o środowisko naturalne. ElektroTrendy: Co się udało wykonać, a co nie? Marek Manikowski: Działamy cały czas w okresie transformacji rynku. Czasy są ciekawe, ale jednocześnie trudne dla prowadzenia działalności. Myślę, że o naszych porażkach nie będę mówił, bo zainteresowani i tak wiedzą, a sukcesem jest to, że

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

ElektroTrendy: Jak wygląda Państwa wizja rozwoju firmy w ciągu najbliższych kilku lat? Marek Manikowski: Firma, to nie tylko dziś, to jutro, to przyszłość. Chcielibyśmy się doskonalić w tym, w czym czujemy się najlepiej. Jednakże, obok branży elektrotechnicznej, zamierzamy umocnić naszą pozycję w innych gałęziach gospodarki. Upatrujemy nowe perspektywy w produkcji wyrobów dla potrzeb rolnictwa. Interesujące wydaje nam się podjęcie nowych wezwań związanych z rozwojem nowoczesnego budownictwa. Kreśląc wizję rozwoju naszej firmy, nie tylko zważamy na konieczność dostosowania swych wyrobów do potrzeb coraz bardziej wymagającego odbiorcy, do coraz bardziej innowacyjnych technologii, ale zawsze naszym priorytetem jest dbałość o środowisko. Jako pierwsza firma w Polsce, podjęliśmy produkcję wyrobów z tworzywa bezołowiowego. Z ufnością patrzę w przyszłość naszej firmy. Stawiamy na młode kadry. Nasza załoga jest młoda, prężna, ambitna i kreatywna. ElektroTrendy: Nowoczesność, ochrona środowiska, niska energochłonność są głównymi standardami dla producentów i dostawców Unii Europejskiej. A jak to wygląda w firmie PTS MARMAT? Marek Manikowski: Według mnie niestety sytuacja na rynku elektrotechnicznym jest niestabilna. Cień rzuca „niezdrowa konkurencja”. Dlatego uważam za niezbędne, działania stojące na straży utrzymania jakości i bezpieczeństwa wyrobów. ElektroTrendy: Jaką koniunkturę przewiduje Pan w branży na koniec bieżącego roku i w roku przyszłym? Jakie są szanse, a jakie zagrożenia dla tego rynku?

BRUNCH Z BIZNESEM

Wywiad z iskrą

Marek Manikowski: Trudno rokować. Koniunktura jest zawsze wypadkową wielu czynników – nie tylko waży tu sytuacja gospodarcza w naszym kraju, ale kształtuje ją aktualny klimat gospodarczo-polityczny w Europie, a także na całym świecie. Z natury jestem optymistą i wierzę, że polscy producenci znajdą swoje miejsce w gospodarce światowej. ElektroTrendy: No i temat rzeka, co Pan może powiedzieć o dzisiejszych płatnościach za towar? Marek Manikowski: Nieodzownym warunkiem optymalnego funkcjonowania każdego przedsiębiorstwa, jest płynność finansowa. Aktualnie przyjęte standardy płatności dyskryminują małe i średnie przedsiębiorstwa i stanowią poważna przeszkodę w ich rozwoju. Cały czas, my przedsiębiorcy, oczekujemy większej pomocy ze strony państwa polskiego. ElektroTrendy: Jak przebiegała Pana droga zawodowa? Marek Manikowski: W swojej działalności gospodarczej, korzystam z wiedzy zdobytej na uczelni – Politechnice Poznańskiej. W swoich zawodowych zainteresowaniach jestem konsekwentny. Ukończyłem Wydział Budowy Maszyn, na specjalizacji: Technologia przetwórstwa tworzyw sztucznych. Pierwsze doświadczenia zdobywałem w Zakładzie Naukowo-Technicznym „Proplast”.

Działalność gospodarczą rozpocząłem w 1984 roku. Od tego też momentu zawodowo związany jestem z Piotrem Wojtkowiakiem, z którym wspólnie i z sukcesem prowadzimy firmę „PTS MARMAT”. ElektroTrendy: Jakie są Pana największe sukcesy? Marek Manikowski: Największym moim sukcesem jest to, że po tylu latach działania, praca jest dla mnie PRZYJEMNOŚCIĄ, a jeśli coś jest przyjemnością, to nie można nazwać tego pracą, tylko hobby... i to jest mój sukces. ElektroTrendy: Jakie ma Pan zainteresowania – również te pozazawodowe? Marek Manikowski: Moim sukcesem jest także to, że mam wewnętrzną równowagę. Moje życie to nie tylko praca zawodowa, ale też rodzina, przyjaciele, no i pasje, a pasji mam kilka. Wszystkie wiążą się z aktywnością ruchową: jest to jazda konna, narty, żaglówka i podróże. ElektroTrendy: Dziękujemy serdecznie za rozmowę! Marek Manikowski: Ja również dziękuję bardzo. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BRUNCH Z BIZNESEM Raporty biznesowe

W Polsce powróciła fala upadłości firm produkcyjnych i handlowych Euler Hermes, spółka z Grupy Allianz, na podstawie oficjalnych danych z Monitora Sądowego i Gospodarczego, zbadała sytuację polskich firm w kontekście bankructw – we wrześniu oficjalnie opublikowano informację o upadłości 71 firm wobec 66 we wrześniu 2013 roku.

Większa jest nie tylko liczba upadłości, ale także ich efekt ekonomiczny. Opublikowane we wrześniu orzeczenia o upadłości dotyczyły firm mających zsumowany ostatni znany obrót na poziomie ok. 1,2 miliarda złotych, a zatrudniały one razem, według ostatnich dostępnych danych, ok. 2,5 tys. osób (obydwie te wartości są znacznie wyższe niż w poprzednim miesiącu). Na przestrzeni dziewięciu miesięcy tego roku sądy opublikowały orzeczenia o upadłości 630 przedsiębiorstw działających w Polsce, podczas gdy w tym samym okresie ubiegłego roku było to 713 opubliko-

wanych upadłości. Wrzesień był drugim w tym roku miesiącem (obok maja), gdy liczba upadłości była wyższa niż w analogicznym okresie roku ubiegłego. 3 3 Liczba upadłości opublikowanych we wrześniu jest wyższa niż przed rokiem z powodu liczniejszych upadłości firm produkcyjnych oraz handlowych. 33 Wśród największych upadłości dominują dystrybutorzy hurtowi (m.in. dwie firmy spośród trzech największych pod względem obrotów bankrutów). 33 Problemy sektora spożywczego – upadło łącznie 11 firm (4 producentów i 7 hurtowników).

Źródło: Monitor Sądowy i Gospodarczy, dane przeanalizowane przez Euler Hermes z Grupy Allianz

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

BRUNCH Z BIZNESEM Raporty biznesowe

33 Upadłości firm produkcyjnych dzielą się po połowie na producentów artykułów konsumpcyjnych (żywność i meble) oraz inwestycyjnych (artykuły budowlane, wyroby maszynowe oraz części motoryzacyjne). 33 Rozpoczęto 10 postępowań układowych, ale równocześnie zanotowano 7 przypadków nieudanych postępowań naprawczych, zamienionych na upadłość likwidacyjną.

Sytuacja w handlu nie poprawi się (szybko)… Dystrybutorzy, zwłaszcza dóbr konsumenckich codziennego użytku mają kurczącą się grupę odbiorców – pozycję rynkową kosztem tradycyjnych sklepów zdobywają mające własne zaopatrzenie sieci handlowe, a o pozostałych walczyć muszą z wielokrotnie większymi megadystrybutorami hurtowymi, którzy dodatkowo swoje obroty, a więc i konkurencyjność cenową, podnoszą tworząc własne franczyzowe sieci sprzedaży detalicznej. Wpływa to oczywiście na kondycję finansową hurtowni: spadającym obrotom towarzyszy niska rentowność, często poniżej kosztu pieniądza: 3-5%, a nierzadko tylko na poziomie 1-2%. Co oznacza brak środków własnych, wysokie zadłużenie i problemy z płynnością. Od kilku lat trudniej pozyskać hurtowniom finansowanie: nie mają one zazwyczaj majątku trwałego i nieruchomości, które mogą być zabezpieczeniem udzielanych kredytów, w porównaniu np. do firm produkcyjnych, a ponadto wolno odradzający się

popyt konsumencki nie sprzyja szybkiemu wzrostowi obrotów, a przede wszystkim rentowności. Handel hurtowy (ale i detaliczny) jest sektorem o dużej liczbie upadłości, także z przyczyn popytowych, ale przede wszystkim finansowych: nawet rosnąca sprzedaż generuje częściej straty, niż zyski. Jest to efektem w pierwszym rzędzie zarządzania i przyjętego modelu działalności – zarabianie na benefitach i działalności dodatkowej, a nie czynników zewnętrznych, które nie są gwałtowne i można je uwzględnić, np. rosnąca konkurencja sprzedaży internetowej czy koncentracja rynku. Od powyższego ogólnego opisu są oczywiście wyjątki – sektor jak dystrybucja hurtowa nie jest jednorodny. Opisana sytuacja dotyczy przede wszystkim hurtu artykułów konsumenckich i budowlanych, ale też nie wszystkich, np. w branży kosmetycznej marża hurtowa nierzadko osiąga 25%.

Źródło: Monitor Sądowy i Gospodarczy, dane przeanalizowane przez Euler Hermes z Grupy Allianz nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BRUNCH Z BIZNESEM Raporty biznesowe

Źródło: Monitor Sądowy i Gospodarczy, dane przeanalizowane przez Euler Hermes z Grupy Allianz

Zaskakujący wzrost liczby upadłości firm produkcyjnych. Największa liczba upadłości we wrześniu miała miejsce w sektorze produkcyjnym – sytuacja nie notowana od półtora roku.

sztucznych i gumy na potrzeby tych notujących niezłe wyniki branż! Sprzedaż jest więc wciąż daleka od możliwości produkcyjnych.

Upadłości te w połowie dotknęły zarówno producentów wyrobów na rynek konsumencki, a w połowie producentów artykułów na rynek inwestycyjny (art. budowlanych, ale także maszyn i części do nich oraz… producentów komponentów motoryzacyjnych). Problemy firm produkcyjnych nie wydają się więc być skutkiem sytuacji w jakichś pojedynczych branżach (sektorze spożywczym czy budownictwie), ale raczej ogólnie kwestii popytowych na rynku wewnętrznym, jak i w eksporcie. Pomimo wzrostu eksportu o ponad 6% w tym roku, do czego w znacznej mierze przyczynili się wytwórcy części motoryzacyjnych, mebli czy AGD problemy mają ich dostawcy – wśród upadających firm znalazło się aż 5 firm produkujących wyroby z tworzyw

Upadłości firm budowlanych są rzadsze niż rok temu, ale oprócz tego w ostatnim czasie zmienił się ich charakter. Częste jeszcze niedawno upadłości firm prowadzących prace wykończeniowe (elektryczne, hydrauliczne i inne) są obecnie rzadkością. Problemy, o czym świadczą upadłości, mają obecnie firmy realizujące głównie nową falę inwestycji, przebrzmiało już echo kryzysu branży z lat 2012-2013. Nie są to przy tym jedynie firmy budownictwa ogólnego czy mieszkaniowego, ale także… ponownie firmy wyspecjalizowane w budowie dróg i towarzyszącej infrastruktury wodociągowej i przesyłowej (5 takich przypadków). Wydaje się więc, że niestety zasady prowadzenia i rozliczania tych inwestycji – a przede wszystkim realia cenowe

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Budownictwo

BRUNCH Z BIZNESEM Raporty biznesowe

Informacje o upadłościach firm, opublikowane w odniesieniu do ich miejsca rejestracji Województwo:

I-IX 2013

I-IX 2014

Dolnośląskie

107

Kujawsko pomorskie

Lubelskie

Lubuskie

Łódzkie

Małopolskie

Mazowieckie

129

102

Opolskie

Podkarpackie

Podlaskie

Pomorskie

Śląskie

Świętokrzyskie

Warmińsko mazurskie

Wielkopolskie

Zachodniopomorskie

RAZEM

713

630

Źródło: Monitor Sądowy i Gospodarczy, dane przeanalizowane przez Euler Hermes z Grupy Allianz

i krytycznie niska rentowność nie zmieniły się zbytnio od fali inwestycji na Euro 2012, co doprowadziło przecież do kryzysu, a nie rozkwitu branży budowlanej Wrzesień – wciąż niedobrze w woj. małopolskim; o problemach firm produkcyjnych świadczy wzrost upadłości w woj. dolnośląskim. Największa liczba spośród opublikowanych we wrześniu upadłości dotyczyła firm z województwa mazowieckiego – ale i tak poprawa w tym województwie pod względem liczby bankructw w stosunku do analogicznego okresu w roku ubiegłym jest jedną z największych. Odwrotnie w województwie małopolskim i w sąsiednim podkarpackim – tutaj liczba upadłości jest nadal wyższa niż w roku ubiegłym. W województwie małopolskim za część tych upadłości odpowiada pogarszająca się sytuacja w branży transportu drogowego towarów

(3 z 8 upadłości opublikowanych we wrześniu). Wspomniane zwiększenie liczby upadłości w województwie dolnośląskim wiąże się nie tylko z firmami produkcyjnymi (5 przypadków), ale także dystrybutorami hurtowymi (4 ich upadłości w tym województwie we wrześniu). Na przeciwnym biegunie – sytuacja w województwie mazowieckim, będącym jednym z liderów spadku liczby upadłości, także we wrześniu, nie może być bagatelizowana. O ile bowiem w roku ubiegłym duża część upadłości w tym województwie dotyczyła firm mniejszych, m.in. usługowych i handlowych (nadal obecnych w tej statystyce), to obecnie upadające firmy budowlane i produkcyjne na Mazowszu nie są może największymi podmiotami, ale jednak liczącymi się dotychczas na regionalnym rynku z obrotami rzędu po 40 milionów złotych.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BRUNCH Z BIZNESEM Raporty biznesowe

RAPORTY BIZNESOWE 01. Rząd chce zmuszać młodych ludzi do pracy w Polsce Rząd chce przymusić młodych ludzi do pracy w Polsce. Rząd deklaruje, że sfinansuje studia Polaków za granicą w zamian za odpracowanie w kraju minimum 5 lat. Federacje Polskich Przedsiębiorców wolałaby, aby rząd skupił się na rozwiązaniach tworzących ciekawą pracę i szanse rozwoju, zamiast w sposób administracyjny zmuszać do pracy w Polsce. Lepiej tworzyć zachęty do pozostania w kraju, niż budować sztuczne granice. Źródło: Biznes.pl, PR

02. Recykling baterii i akumulatorów – Sejm odrzucił poprawkę Senatu

Zdjęcie: Baterie i akumulatory nie będą mogły zawierać więcej, niż 0,0005% rtęci

29 sierpnia 2014 posłowie odrzucili poprawkę zaproponowaną przez Senat, zgodnie z którą odzysk i recykling baterii kwasowo-ołowiowych miałby odbywać się tylko w jednym zakładzie przetwarzania. Nowelizacja ustawy będzie dopuszczać taki recykling nawet w kilku zakładach. Zdaniem wiceministra środowiska Janusza Ostapiuka propozycja Senatu była „nadinterpretacją” unijnej dyrektywy ws. baterii i akumulatorów. Według senatorów przepisy pozwalające na recykling i odzysk baterii i akumulatorów przez kilka zakładów są zbyt liberalne i mogą stwarzać niebezpieczeństwo dla zdrowia ludzi i dla środowiska. Ostapiuk zapewnił jednak, że wydane zostanie rozporządzenie, które ustanowi ścisłe parametry techniczne dla zakładów przetwarzających. 48

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Nowa ustawa obniży także opłaty na ekologiczne kampanie od firm, które wprowadzają na rynek baterie i akumulatory. Będą one płacić trzy grosze od każdego kilograma, a nie jak to było dotychczas – pięć. Łatwiej będzie małym producentom: jeżeli w danym roku wprowadzą na rynek produkty o łącznej masie nieprzekraczającej 1 kg baterii i akumulatorów lub 100 kg baterii i akumulatorów przemysłowych i samochodowych, to zwolnione będą z obowiązków dotyczących zbierania zużytych baterii i akumulatorów. Nie będą także musiały uiszczać tzw. opłaty produktowej (za wprowadzenie sprzętu na rynek), a także finansować przetwarzania i unieszkodliwiania zużytych baterii i akumulatorów. Od 2015 roku wprowadzający na rynek baterie lub akumulatory będą objęci rejestrem i obowiązkiem sporządzania sprawozdania o masie przedmiotów wprowadzanych do obrotu. To samo dotyczyć będzie również przedsiębiorców zajmujących się recyklingiem zużytych baterii i akumulatorów. Sprawozdania będą przekazywane marszałkom województw. Nie będą one zawierały informacji o liczbie, a tylko o rodzaju i masie baterii oraz akumulatorów. Z kolei od 2017 roku producenci sprzętu zawierającego baterie lub akumulatory będą musieli je tak projektować, aby zabudowane ogniwa mogły być usunięte przez serwis. Źródło: Ministerstwo Środowiska

03. Rząd odrzucił około 300 zastrzeżeń do ustawy o OZE Ministerstwo Gospodarki odrzuciło większość uwag do projektu ustawy o odnawialnych źródłach energii zgłaszanych przez koncerny energetyczne, „zielonych” inwestorów oraz przeciwników szybkiego rozwoju OZE. Już w tym tygodniu rozpoczną się prace nad szczegółami ustawy, która regulować będzie wydawanie kilku miliardów rocznie na wsparcie „zielonych” elektrowni.

BRUNCH Z BIZNESEM Raporty biznesowe

Związek Banków Polskich, zgodnie z którym prywatny producent energii elektrycznej we własnym domu (np. z paneli słonecznych na dachu domu) ma prawo odsprzedawać niewykorzystaną energię, ale dostanie za nią jedynie 80% stawki, na którą może liczyć osoba prowadząca działalność gospodarczą. Prawdopodobnie regulacja ta zostanie jednak zaskarżona do Trybunału Konstytucyjnego. Źródło: Ministerstwo Gospodarki

Wśród odrzuconych propozycji znalazło się m.in. sztywne uregulowanie odległości elektrowni wiatrowych od zabudowań. Ministerstwo Gospodarki chce wspierać energetykę wiatrową, którą postrzega jako jedno z najtańszych źródeł energii odnawialnej w Polsce. Nie będzie jednak również większych ułatwień w planowaniu i budowie farm wiatrowych, ani nie zostanie złagodzony nowy aukcyjny system wsparcia OZE, który przewiduje, że wsparcie uzyskiwać mają ci producenci „zielonej” energii, którzy zobowiążą się do dostarczania jej przez 15 lat w określonej ilości i po najniższej cenie. Mimo starań gdańskiej Energi pozostanie w ustawie przepis, na mocy którego koncerny energetyczne z regionów, gdzie licznie buduje się odnawialne źródła energii, wciąż będą dopłacać do nich najwięcej. Oznacza to, że lokalni sprzedawcy nadal będą mieli obowiązek kupować „zielony” prąd po określonych przepisami cenach (zależnych od cen rynkowych). Niewykreślony pozostał również przepis atakowany przez ekologów, organizacje branżowe, ekspertów, a nawet

Nowe rozwiązania dotyczą kilku kwestii. Polak zarabiający w kraju nie będzie mógł już ubiegać się o kredyt na przykład w euro. Z drugiej strony, emigranci często zaciągali zobowiązania na cele mieszkaniowe w Polsce w złotym, teraz już nie będą mogli tego robić. Jeżeli zarabiają w euro, to pół biedy, ponieważ kredyty w tej walucie dostępne są na polskim rynku. Natomiast jeśli dostają wypłatę na przykład w funtach brytyjskich lub koronach norweskich, nie będą mieli już takiej możliwości, ponieważ polskie banki nie mają takiej oferty. Źródło: Związek Banków Polskich

Zdjęcie: Shutterstock

Zdjęcia: archiwum własne

04. Kredyty hipoteczne tylko w walucie w której się zarabia W Polsce zadłużamy się już od kilku lat przede wszystkim w złotym. Kredyty w innych walutach stanowią obecnie około 0,5% zaciąganych zobowiązań. Przepisy, które od niedawna obowiązują, utrudnią życie przede wszystkim emigrantom. Z danych GUS-u wynika, że najwięcej Polaków za granicą pracuje w Wielkiej Brytanii, Niemczech, a także Irlandii.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BRUNCH Z BIZNESEM Paprykarz Gospodarczy

Z torów na drogi.

A miało być odwrotnie z dróg na tory.

Kolej przesiada się do autobusów. Przewoźnicy drogowi się buntują. Utrudnień na torach kolejowych jest w tym roku tyle, że spółki Przewozy Regionalne i PKP Intercity zjeżdżają z nich na drogi. A to nie podoba się spółkom autobusowym.

Zdjęcie: PKP Intercity

ylu autobusów uruchamianych przez spółki kolejowe jeszcze nigdy wcześniej nie było. W tym roku pasażerów wożą InterRegio Busy (podobnie jak rok wcześniej), ale także – i to jest nowość – Intercity Busy. Te ostatnie w drodze do Białegostoku zastąpiły cztery z dziewięciu pociągów Intercity. Jak wynika z rozkładu, IC Bus osiąga czas o kilka minut lepszy od pociągu. Z kolei Przewozy Regionalne chwalą się, że dzięki ich IR Busom podróżujący z Podkarpacia do Krakowa, Katowic, Opola i Wrocławia docierają do celu nawet dwie godziny szybciej niż pociągiem. Spółki kolejowe coraz chętniej uruchamiają busy pod szyldem komunikacji zastępczej, bo w porównaniu z przewoźnikami autobusowymi mają przewagę taryfową. Chodzi o ulgi ustawowe z których przewoźnicy autobusowi są częściowo wyłączani, co wynika z ustawy z 1992 roku o uprawnieniach do ulgowych przejazdów. I tak np. 51% ulgę w pociągach osobowych, pospiesznych i ekspresowych mają studenci (do ukończenia 26.roku życia). Zasady dotyczą biletów jednorazowych

i miesięcznych. W autobusach jeżdżących na tych samych trasach studenci mają zniżkę wyłącznie na bilety miesięczne. Przewoźnicy otrzymują z budżetu państwa zwrot utraconych wpływów z tytułu respektowania ulg. Różnica polega na tym, że ulgi są większe, jeśli to autobus „kolejowy”, niż np. PKS. Tymczasem koszt przewozu autobusowego to około 6 złotych za kilometr, podczas gdy pociągiem wynosi kilkadziesiąt złotych za kilometr. Wydaje się, że nie jest dobry kierunek dla długofalowego rozwoju polskich kolei. Kolejarze zamiast zreformować swoją ofertę, próbują naśladować model transportu autobusowego. Budzi to niezdrowe emocje. Jeśli połączenia autobusowe oferowane są przez przewoźników kolejowych na odcinkach, na których utrudniony jest ruch pociągów, to mamy do czynienia z komunikacją zastępczą. Działanie spółek kolejowych może jednak być próbą wejścia „tylnymi drzwiami” na rynek przewozów autobusowych Podobno branża transportowa zastanawia się nad zawiadomieniem Urzędu Transportu Kolejowego o podejrzeniu o stosowaniu nieuczciwej konkurencji ze strony przewoźników kolejowych, tym bardziej, że niedługo będą rozpatrywane i przydzielane dopłaty z budżetu unijnego 2014-2020. Według Izby Transportu Samochodowego w Polsce działa ponad 3.500 przewoźników autobusowych, którzy świadczą regularne usługi na trasach o długości ponad 100 km. Jest więc o to wałczyć. Ale autobusy mają ładne. Źródło: Materiały Prasowe

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Grupa Hurtowni Elektrycznych

elektrounion.pl

SILNA GRUPA na trudne czasy DOŁĄCZ DO NAS!

WIEDZA I TECHNIKA artykuł techniczny

SPD – Surge Protection Devices Nowe ograniczniki przepięć typu 1 – kombinowane

Niezawodna ochrona przed wyładowaniami atmosferycznymi Burze mogą być zarówno piękne i ekscytujące, jak i niebezpieczne dla ludzi i budowli. Instalacje elektryczne i teletechniczne w budynkach mieszkalnych i obiektach przemysłowych narażone są na bezpośredni przepływ prądu piorunowego (udarowego), na występowanie prądów zwarciowych następczych oraz występowanie dużej różnicy potencjałów (rzędu kilku kV). Brak właściwej ochrony przed tymi zjawiskami skutkuje poważnym uszkodzeniem, czy też zniszczeniem urządzeń elektrycznych i elektronicznych. Przyczynami występowania przepięć w instalacji elektrycznej są bezpośrednie wyładowania atmosferyczne (uderzenia pioruna) w instalację odgromową budynku, wyładowania atmosferyczne w przewody sieci elektroenergetycznej niskiego napięcia, przepięcia atmosferyczne indukowane w instalacjach budynku lub innych bliskich obiektów oraz przepięcia łączeniowe i stany awaryjne w sieci elektroenergetycznej. Urządzeniami chroniącymi przed skutkami przepięć w instalacji elektrycznej niskiego napięcia są ograniczniki przepięć (SPD – Surge Protection Devices). Zgodnie z normą PN-EN 61643-11, urządzenia tego typu dzielą się na: 52

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

33 ograniczniki typu 1 – czyli ochrona przed bezpośrednim oddziaływaniem części prądu piorunowego, przepięciami atmosferycznymi oraz wszelkiego rodzaju przepięciami łączeniowymi, wyrównywanie potencjałów, 33 ograniczniki typu 2 – to ochrona przed przepięciami atmosferycznymi indukowanymi i przepięciami łączeniowymi, 33 ograniczniki typu 3 – czyli ochrona przed przepięciami atmosferycznymi indukowanymi i przepięciami łączeniowymi, powstającymi w instalacji elektrycznej odbiorczej niskiego napięcia. Mając na uwadze oczekiwania związane z wymaganiami koordynacji energetycznej pomiędzy poszczególnymi stopniami ochrony oraz inne unikalne cechy, rozwiązaniami szczególnie polecanymi są kompletne kombinowane (hybrydowe) ograniczniki typu 1. Nowością w ofercie Hager są ograniczniki powyższego rodzaju o symbolach SPA201 (1-faz. dla sieci TN/TT), SPA400 (3-faz. dla sieci TN-C) oraz SPA401 (3-faz. dla sieci TN-S/TT). Urządzenia te cechują się następującymi własnościami: 33 Zastosowana technologia iskiernikowa zapewnia jednostopniową ochronę instalacji i urządzeń

WIEDZA I TECHNIKA artykuł techniczny

przed zagrożeniami pochodzącymi od bezpośrednich lub bliskich wyładowań atmosferycznych, przepięć atmosferycznych indukowanych oraz przepięć łączeniowych, 33 wytrzymałość na prąd udarowy do 50 kA (12,5 kA na biegun), 33 skuteczne wygaszenie dużej energii wyładowania, powstającej przy prądzie piorunowym (badanie impulsem udarowym 10/350 µs),

33 napięciowy poziom ochrony ≤ 1,5 kV, 33 zdolność gaszenia prądu następczego do 25 kAeff – selektywność z bezpiecznikami o niewielkich prądach znamionowych (brak zbędnych zadziałań wkładki bezpiecznikowej), 33 parametry techniczne odpowiadające działaniu ochrony dwustopniowej, 33 koordynacja energetyczna umożliwiająca ochronę urządzeń końcowych (ochrona trójstopniowa) znajdujących się w odległości ≤ 5 m, 33 spełnienie wymagań III i IV klasy ochrony odgromowej. Nowe ograniczniki przepięć posiadają wbudowane iskierniki z dodatkowymi układami zapłonowymi, przyspieszającymi przeskok pomiędzy elektrodami iskiernika. Dzięki temu są one urządzeniami o dużej szybkości działania (≤ 100 ns) i skuteczności. Cechują się niewielkimi rozmiarami zewnętrznymi oraz konkurencyjną ceną. SPA201, SPA400 i SPA401 znajdują zastosowanie wszędzie tam, gdzie wymagane jest skuteczne odprowadzenie prądów piorunowych oraz niski poziom przepięć już w miejscu wprowadzenia sieci zasilającej do obiektu, przy jednoczesnym spełnieniu warunków koordynacji energetycznej i zdolności gaszenia zwarciowych prądów następczych. 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

WIEDZA I TECHNIKA artykuł techniczny

OPRAWA

HERMETYCZNA LED

OPRAWA HERMETYCZNA LED – to nowoczesne i ekologiczne rozwiązanie, skonstruowane w taki sposób aby rozpraszać światło z diod, pobierając przy tym jak najmniejszą dawkę energii. Kilkuwatowa oprawa LED może stanowić pełnowartościowy zamiennik dla świetlówki o mocy kilkudziesięciu watów. Diody emitują jasne, intensywne światło, a przy tym zużywają minimalne ilości energii. Oprawy hermetyczne przeznaczone są do stosowania w takich obiektach jak: hale produkcyjne, magazyny, budynki gospodarcze, warsztaty samochodowe itp... We wszystkich tego rodzaju miejscach od opraw przemysłowych wymaga się przede wszystkim emitowa-

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

nia bardzo silnego światła, które umieszczone pod sufitem zapewnia odpowiednią widoczność i bezpieczeństwo w całym pomieszczeniu. Lampy przemysłowe VOLTENO w pełni odpowiadają tym wymaganiom. Do ich produkcji używa się wysokiej jakości materiałów, dzięki czemu lampy działają niezawodnie nawet przez kilka lat, bez konieczności wymiany – żywotność lamp LED przewidywana jest na ponad 50.000 godzin nieustannego świecenia. Oprawy VOLTENO zasilane w diody o łącznej mocy kilkudziesięciu watów są w stanie skutecznie zastąpić tradycyjną lampę halogenową o kilkakrotnie wyższej mocy. Zaletą technologii LED jest również mniejsza

WIEDZA I TECHNIKA artykuł techniczny

szkodliwość dla środowiska naturalnego. Diody podczas świecenia wytwarzają znacznie mniejsze ilości dwutlenku węgla oraz promieniowania ultrafioletowego niż tradycyjne żarówki. Oświetlenie przemysłowe LED – VOLTENO polecane jest wszystkim właścicielom obiektów przemysłowych, którzy szukają niezawodnego źródła światła, które pozwoli im zmniejszyć comiesięczne rachunki za energię elektryczną. Wykonane z najwyższej jakości komponentów lampy sprawdzą się z dużym powodzeniem w każdych warunkach, zapewniając komfort i bezpieczeństwo pracownikom i innym przebywającym w ich zasięgu osobom.

Oferta VOLTENO składa się także z opraw hermetycznych zasilanych tradycyjnymi świetlówkami oraz tubami (rurami) LED. VOLTENO oferuje szeroki zakres asortymentu z kategorii oświetlenia przemysłowego zarówno dla klientów detalicznych, jak i inwestorów / hurtowników. Nowością, którą firma VOLTENO wprowadza do oferty niewątpliwie będą oprawy hermetyczne bezklipsowe o mocach od 10 do 50 W, o których napiszemy już wkrótce. VOLTENO jest pierwszą w Polsce firmą oferującą tego typu rozwiązania.

16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

Technika na co dzieñ artykuł techniczny

Nowe możliwości CAMCO na rynku zasilaczy UPS i nie tylko P.I.W. Camco Sp. z o.o. od 27 lat dostarcza na polski rynek coraz to nowocześniejsze systemy zasilania awaryjnego oraz sprzęt związany z zasilaniem. Szeroka gama sprzętu, od rozwiązań budżetowych po najnowocześniejsze urządzenia firmy GAMATRONIC, ma zaspokoić oczekiwania każdego klienta.

bieżącym roku, dzięki znacznemu wzrostowi sprzedaży sprzętu firmy GAMATRONIC firma Camco ponownie uzyskała tytuł i status Wyłącznego Dystrybutora Produktów Firmy GAMATRONIC w Polsce. Z uwagi na ten tytuł otwierają się nowe możliwości, począwszy od szerszego dostępu do szkoleń, przez potężny magazyn części zamiennych i podzespołów, na stworzeniu Europejskiego Centrum Serwisowego firmy GAMATRONIC w Polsce skończywszy. Więcej producentów – większe możliwości Na rynku polskim działa wiele firm dostarczających zasilacze bezprzerwowe zwane potocznie UPS-ami. Firmy te dostarczają na rynek produkty jednego producenta, bądź własnej produkcji. Ale klienci mają różne potrzeby. Posiadając w ofercie urządzenia tylko jednego producenta trudno zaspokoić oczekiwania każdego klienta. To, co dla jednego jest istotną zaletą, inny postrzega jako zbędny dodatek. Mając zatem w ofercie urządzenia kilku producentów, można mówić o możliwości dostosowania oferowanego produktu do rzeczywistych potrzeb i oczekiwań klienta. Firma Camco dostarcza na 56

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Technika na co dzieñ artykuł techniczny

rynek polski zarówno sprzęt budżetowy, produkty o wyższych parametrach i możliwościach, jak i najbardziej zaawansowane technologicznie urządzenia firmy GAMATRONIC. Sprzęt budżetowy zadowoli klientów, którzy oczekują przyzwoitego urządzenia, przy wyborze, którego cena jest elementem decydującym. Chcąc sprostać oczekiwaniom nawet tych najbardziej wymagających klientów firma oprócz zasilaczy UPS dostarcza również inne urządzenia, jak zasilacze przemysłowe DC, siłownie telekomunikacyjne, systemy nadzoru baterii SKAŁA, czy zasilacze i rozdzielnice medyczne IT. Posiadanie w swojej ofercie urządzenia wielu dostawców to nie tylko możliwość dopasowania się do rzeczywistych potrzeb klienta, ale też możliwość indywidualnej negocjacji ceny, czy rabatów przy długotrwałej współpracy. Współpraca Camco i GAMATRONIC, trwająca już od 10 lat. Umożliwiła stworzenie potężnego

magazynu części zamiennych i podzespołów dla zaspokojenia potrzeb serwisowych najbardziej wymagających klientów. Firma jest w stanie prowadzić serwis z minimalnym czasem reakcji i usunięcia usterki, który dla wielu miast w Polsce jest zbliżony do czasu dojazdu. Niezawodne mechanizmy Przez lata praktyki, sukcesów i porażek firma wypracowała niezawodne mechanizmy i metodykę badań sprzętu, co w połączeniu z audytami wykonywanymi u producentów skutkuje ogromnym zaufaniem nawet do najtańszych urządzeń oferowanych przez firmę. Sprzęt ze średniej półki stanowią urządzenia spełniające wymagania typowego klienta, choć trzeba podkreślić, że część posiada parametry cechujące sprzęt wyższej klasy. Najnowocześniejsze urządzenia oferowane są najbardziej wymagającym klientom, którzy gotowi są otrzymać produkt najwyższej jakości, ponosząc przy tym wyższe koszty. Wyłączny Dystrybutor W bieżącym roku Camco ponownie uzyskała tytuł Wyłącznego Dystrybutora Produktów Firmy GAMATRONIC w Polsce. W związku z tym firma stawia na swoją kadrę inżynierską podnosząc kwalifikacje, poprzez udział w szkoleniach organizowanych zarówno w fabryce, jak i siedzibie firmy. Pracownicy Camco jako pierwsi i jedyni w Polsce zostali gruntownie przeszkoleni w zakresie instalacji, konfiguracji, obsługi i serwisu najnowszego produktu jakim jest zasilacz UPS CENTRIC.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

Technika na co dzieñ artykuł techniczny

Interfejs w postaci dużego ekranu dotykowego System CENTRIC posiada najnowocześniejszy interfejs użytkownika w postaci dużego ekranu dotykowego, za pomocą którego można uzyskać intuicyjny dostęp do wszystkich opcji, czy elementów sterowniczo-pomiarowych. Dostęp ten jest wielopoziomowy, obwarowany hasłami i podzielony na część użytkownika oraz część serwisową co służy czytelności, jak i względom bezpieczeństwa. Klient dostaje kompletny system, lecz opcje i funkcjonalności nie zakupione zostają zablokowane programowo kodem. Takie podejście powoduje, że nie ma potrzeby doinstalowywania czegokolwiek w dostarczonym już, czy nierzadko działającym urządzeniu, a także testowania dodanych funkcjonalności, zwłaszcza, że czasem jest to niemożliwe. Cały system jest w pełni przetestowany w fabryce, a uruchomienie danej funkcjonalności następuje za pomocą kodu z panelu operatorskiego. Daje to również wymierne korzyści ekonomiczne dla klienta końcowego. Jeżeli klient dokupuje np. komunikację SNMP (interfejs do komunikacji za pomocą LAN), to sam ją odblokowuje za pomocą otrzymanego kodu. Uruchomienie nowej funkcji odbywa się co najwyżej ze wsparciem telefonicznym, bez potrzeby wysyłania inżyniera w teren. Dlatego też jest to rozwiązanie o wiele szybsze i tańsze od tradycyjnego. System CENTRIC jest najnowocześniejszym urządzeniem w swojej klasie o najwyższym praktycznym średnim czasie między awariami (MTBF) oraz średnim czasem naprawy (MTTR).

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Stworzenie Centrum Serwisowego w Polsce Nawet najpotężniejszy magazyn podzespołów zamiennych i perfekcyjna logistyka nie zastąpi możliwości naprawy sprzętu na poziomie elementów dyskretnych. Naprawa taka jest szybsza, tańsza i generuje znacznie niższe koszty transportu w obrębie kraju, bez potrzeby udziału spedycji międzynarodowej. Prosta wymiana modułu na nowy, choć skuteczna, jest jednak kosztowna. W związku z czym inżynierowie Camco posiedli „know how” napraw wykonywanych w fabryce sprzętu GAMATRONIC. Następnym krokiem jest stworzenie Centrum Serwisowego Produktów GAMATRONIC w Polsce. Centrum będzie stanowiło główne miejsce napraw urządzeń tej firmy w Europie. Głównymi korzyściami dla klienta końcowego to minimalny czas naprawy oraz niskie koszty transportu.

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

Hybrydowa rewolucja Przyszłość energetyki wiąże się z ciągłymi wyzwaniami. Wciąż rozwijająca się cywilizacja zamiast ułatwiać pracę, wręcz przeciwnie, sprawia, że specjaliści branży energetycznej muszą borykać się z coraz to nowymi problemami.

iągły rozwój handlu, przemysłu i zmiana stanu wyposażenia gospodarstw domowych, a nade wszystko postępujące zmiany kulturowe i cywilizacyjne, sprawiają, że zapotrzebowanie na energię elektryczną wciąż wzrasta. Dodatkowo, system elektroenergetyczny zmuszany jest do działania na coraz większych mocach i staje się z tego powodu coraz bardziej skomplikowany. Droga od wytworzenia energii, poprzez jej przesył, a skończywszy na jej użytkowaniu, paradoksalnie, staje się coraz trudniejsza. Coraz większy problem stanowi też pozyskiwanie surowców, z których produkuje się energię w sposób tradycyjny, co wiąże się ze wzrostem cen surowców i produkcji energii. Jeśli zatem wytwarzanie energii opierałoby się tylko o konwencjonalne metody, w najbliższych latach stanęlibyśmy w obliczu energetycznej katastrofy. Ciągły rozwój nauki i technologii oraz zwiększające się zapotrzebowanie na energię, wymusza powstawanie innowacyjnych rozwiązań, które zaspokoją potrzeby rynkowe społeczeństwa. Na szczęście, dzięki zastosowaniu nowych technologii, takich jak m.in. technika fotowoltaiczna bądź solarna, możliwe jest nieprzerwane dostarczanie prądu i ciepła. Artykuł ten będzie traktował o urządzeniu, które pozwala porzucić obawy o wyczerpaniu surowców służących wytwarzaniu energii, a w dodatku pozwala tę energię produkować znaczniej taniej. To czarodziejskie urządzenie zmieniające promienie słoneczne w prąd i ciepłą wodę, łączące funkcje fotowoltaiczne i solarne, zwie się panelem hybrydowym ISIEtherm. Aby jednak

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

zrozumieć sposób w jaki działa ta rewolucyjna hybryda, należy najpierw przyjrzeć się ogniwom fotowoltaicznym i kolektorom słonecznym.

Posłużą temu przedstawione poniżej klasyfikacje. Klasyfikacja ogniw fotowoltaicznych: 99Ogniwa monokrystaliczne wykonane są z jednego monolitycznego kryształu krzemu. Charakteryzują się wysoką sprawnością – zazwyczaj 18-22%. 99Ogniwa polikrystaliczne wykonane są z wykrystalizowanego krzemu. Charakteryzują się sprawnością w przedziale: 14-18%. 99Ogniwa amorficzne wykonane są z amorficznego, bezpostaciowego i niewykrystalizowanego krzemu. Charakteryzują się niską sprawnością w przedziale: 6-10%. 99Ogniwa CdTe wykonane są z wykorzystaniem półprzewodnikowego tellurku kadmu CdTe. Zazwyczaj cały moduł zbudowany jest z jednego ogniwa, a jego sprawność wynosi od 10 do 12%. 99Ogniwa CIGS wykonane są z mieszaniny półprzewodników takich jak miedź, ind, gal, selen. Bardzo często cały moduł zbudowany jest z jednego ogniwa, a jego sprawność wynosi od 12 do 14%. Wymienione rodzaje ogniw oprócz sprawności i wykonania różnią się przede wszystkim ceną – im wyższa sprawność, tym większy koszt ich wytworzenia, a zatem większa cena końcowa produktu. Jeśli idzie o sprawność

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

ISIEtherm-Absorber

Standardowy Moduł PV

ISIEtherm Moduł hybrydowy

Rys. 1. Części składowe modułu hybrydowego.

ogniw fotowoltaicznych, to w głównej mierze wpływają na nią warunki pogodowe. Niestety wpływ temperatury na pracę fotoogniwa jest bardzo istotny. Wzrost temperatury panelu znacznie zmniejsza jego moc w przypadku każdego rodzaju zastosowanego ogniwa. Jednocześnie należy zaznaczyć, że poza temperaturą za wynik pracy panelu jest odpowiedzialne również nasłonecznienie. Poziom nasłonecznienia relatywnie odpowiada poziomowi mocy, wartości prądu i napięcia, wytwarzanym w panelu fotowoltaicznym. Klasyfikacja kolektorów solarnych: 99 Kolektory płaskie mają kształt prostokąta. Na całej powierzchni kolektora znajduje się warstwa absorbera, do którego przylegają rurki. Rurkami przepływa czynnik roboczy, odbiera ciepło od nagrzanego absorbera i oddaje je do wymiennika ciepła. 99 Kolektory próżniowe rurowe mają absorber umieszczony w szklanej rurze próżniowej, dzięki czemu ich sprawność jest wyższa niż w przypadku kolektorów płaskich i mogą odbierać ciepło z promieniowania rozproszonego, ogrzewają wodę – nawet gdy niebo jest zachmurzone. Tak jak w przypadku ogniw fotowoltaicznych i tutaj temperatura otoczenia gra znaczącą rolę. Sprawność kolektora maleje wraz ze zwiększaniem różnicy temperatur pomiędzy otoczeniem a absorberem kolektora. Ważna jest także izolacja cieplna panelu. Zaobserwować można, że w kolektorach płaskich, posiadających gorszą izolację cieplną, sprawność kolektora obniża się szybciej niż w przypadku kolektorów próżniowych, gdzie ta izolacja jest zdecydowanie lepsza.

Rozwiązaniem wymienionych problemów temperaturowych jest tytułowa hybrydowa rewolucja – ISIEtherm. Wykorzystanie dwóch technologii bazujących na energii słonecznej i połączenie ich w jednym panelu hybrydowym, jest nie tylko nowatorskim i śmiałym posunięciem, ale przede wszystkim milowym krokiem na drodze do ulepszenia sprawności i funkcjonowania paneli. Cała idea udoskonalenia technologii korzystania z energii słonecznej opiera się tutaj na możliwości odebrania ciepła z nagrzanego panelu fotowoltaicznego, a wykorzystaniu go przez absorber kolektora solarnego. Powoduje to zwiększenie sprawności ogniwa fotowoltaicznego, a co za tym idzie, wzrost wyprodukowanego prądu, przy jednoczesnej produkcji ciepła. Panel hybrydowy minimalizuje koszty i maksymalizuje produkcję. Taki sposób radzenia sobie z wpływem temperatury powoduje wzrost elektrycznego zysku (uzyskanego z energii słonecznej) o co najmniej 10% rocznie. W systemach ustawionych optymalnie elektryczny zysk może wzrosnąć nawet do 30% i więcej w porównaniu ze stan-

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

Rys. 2. Technologia składania paneli ISIEtherm

dardowymi dostępnymi w handlu modułami fotowoltaicznymi. Zmniejszenie wpływu oddziaływania temperatury zmniejsza tempo starzenia się materiałów paneli, co stanowi dodatkową korzyść. ISIEtherm posiada również innowacyjną izolację piankową na tylnej stronie modułu

o wysokiej wartości izolacyjnej dzięki której, zapobiega utracie ciepła. Kolejną zaletą innowacyjnego panelu hybrydowego opracowanego przez właściciela firmy Nieberle Solar jest to, iż może on zostać wykonany z większości

Rys.3. Montaż układów hybrydowych (po lewej stronie układ pionowy, po prawej poziomy)

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

paneli fotowoltaicznych. Natomiast system podgrzewania C.W.U realizowany tutaj podobnie jak w normalnych panelach solarnych. Technologia składania panelu hybrydowego umożliwia również wymianę części fotowoltaicznej, co pozwala na dalsze korzystanie z modułu solarnego w zmienionej hybrydzie. Ponadto, przy montażu panelu hybrydowego można zastosować wielorakie rozwiązania. System hybrydowy umożliwia bowiem stosowanie paneli pionowo lub poziomo. Wyprowadzenia systemowe obwodów prądowych oraz solarnych dla panelu hybrydowego przedstawia Rys.3. Podsumowanie Opisana powyżej technologia przynosi nam zatem podwójne korzyści – uzyskujemy prąd oraz ciepłą wodę przy zastosowaniu tylko jednego kompletu mocującego. Nowy system produkcyjny i system ISIE-Kick umożliwiają zintegrowanie wymiennika ciepła ISIEtherm z prawie

każdym standardowym modułem fotowoltaicznym. Dodatkowo, Kombimoduł (moduł hybrydowy) ISIEtherm może być zamontowany pionowo lub poziomo, a połączenia termiczne można w bardzo prosty sposób połączyć złączami wtykowymi. Takie zestawienie modułu fotowoltaicznego i wysokowydajnego absorbera solarnego z turbulentnym strumieniem, daje z powierzchni modułu: 990 mm x 1340 mm = powierzchnia absorbera 1.32m², do 210 W wydajności elektrycznej oraz do 900W wydajności cieplnej przy warunkach standardowych (tj. 1000W 25 °C). Poza tym, izolacja piankowa znajdująca się na tylnej stronie modułu zapobiega utratom ciepła. Bardzo duży przepływ płynu (do 300 litrów/ godz. w każdym module), przy niewielkim spadku ciśnienia, umożliwia prawie całkowity odbiór energii cieplnej z promieniowania. Paradoksem jest tu także fakt, iż doskonałe przyjmowanie ciepła przez moduł idzie w parze z jego schładzaniem, przez co zysk elektryczny uzyskany z energii słonecznej może wzrosnąć nawet do ponad 30 %, co znacznie przewyższa możliwości dotychczas stosowanych modułów fotowoltaicznych. Panel hybrydowy na rynku polskim pojawił się stosunkowo niedawno, ale już cieszy się sporym zainteresowaniem. Jego bezpośrednim dystrybutorem jest firma PRE Biel, która dodatkowo zajmuje się produkcją aparatów oraz rozdzielni dedykowanych dla fotowoltaiki. mgr inż. Dominik Czado PRE BIEL

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

narzędzia Testy narzędzi

Testy elektronarzędzi Bosch linii niebieskiej w Termach Chochołów

Położona niedaleko Zakopanego, tuż pod słowacką granicą, wioska Chochołów jest wymarzonym miejscem na odpoczynek dla amatorów ciszy i spokoju. Zachwyci ich tu piękna, tradycyjna zabudowa, prawie w całości składająca się z drewnianych góralskich chałup i oczywiście góry, a dokładnie roztaczająca się przed nimi panorama Tatr Zachodnich. Od przyszłego roku na gości czekać będzie jeszcze jedna atrakcja – Termy Chochołów.

ermy Chochołów będą całorocznym obiektem rekreacyjno-wypoczynkowym z pięcioma basenami zewnętrznymi i basenami wewnątrz kompleksu, zasilanymi ciepłą wodą geotermalną. Całość będzie utrzymana w stylu budownictwa regionalnego. W tej chwili Termy Chochołów są jeszcze ogromnym, zajmującym ponad 18.000 m², placem budowy, na którym znaczącą rolę odgrywają elektronarzędzia. Dwóch doświadczonych fachowców, Krzysztof Zięder zajmujący się stolarstwem artystycznym i rzeźbą i Dawid Paniak z branży budowlanej, pracownik firmy budującej kompleks, przetestowało i sprawdziło tam zalety rozwiązań wybranych elektronarzędzi firmy Bosch z linii niebieskiej. Jako pierwsza w ruch poszła akumulatorowa pilarka tarczowa GKS 10,8 V-LI Professional, która wywarła na fachowcach bardzo dobre wrażenie. Narzędzie wykorzystywałem przede wszystkim do obróbki elementów drewnianej podbitki dachowej, a także prac przy zdobieniu rysi dachowych – mówi Krzysztof Zięder. Dzięki możliwości ustawienia grubości cięcia z dokładnością do 1 mm narzędzie pozwoliło na wykonanie

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

pracy w sposób bardzo precyzyjny. Rysie w budynku Term Chochołów są bogato zdobione i utrzymane w stylu regionalnym, dokładność cięcia była więc dla mnie kluczowa – wyjaśnia Krzysztof Zięder. I dodaje: Zwarta konstrukcja pilarki i jej niewielka waga – zaledwie 1,4 kg sprawiły, że pracowało się nią bardzo lekko i bez najmniejszego problemu można ją było obsługiwać jedną ręką. Pozytywnie oceniona została także wydajność narzędzia. Pilarka zawdzięcza ją zastosowaniu mniejszych silników, a także przekładni, która w połączeniu z systemem zarządzania energią pozwala na zwiększenie wydajności pracy przy zachowaniu optymalnego ciężaru. Tester docenił również zwiększoną pojemność akumulatorów, która wynosi obecnie 2,0 Ah dla akumulatorów dołączanych w wyposażeniu standardowym oraz fakt, że praca pilarką tarczową GKS 10,8 V-LI Professional pozwoliła zachować czystość otoczenia w trakcie pracy. Akumulatorowe wiertarko-wkrętarki udarowe GSB 14,4 V-EC Professional i GSB 18 V-EC Professional i akumulatorowe wiertarko-wkrętarki GSR 14,4 V-EC Professional i GSR 18 V-EC Professional znalazły swoje zastosowanie podczas montażu elementów drewnianych

narzędzia Testy narzędzi

i stalowych do konstrukcji żelbetowej i drewnianej. Dzięki technologii EC bezszczotkowe silniki są całkowicie bezobsługowe i osiągają wyższą sprawność (ponad 80% zamiast standardowych 60-70%). Mniejsze są także straty ciepła i energii w trakcie komutacji energii elektrycznej na szczotkach, co sprawia, że narzędzia nie nagrzewają się mocno, a czas pracy na jednym cyklu ładowania akumulatora jest dłuższy nawet o 30%. Właśnie to podkreślił Dawid Paniak – Podczas testów przekonałem się, że czas pracy jest wyraźnie dłuższy, co zdecydowanie ułatwia realizację zadań i zwiększa efektywność. To, że narzędzia nagrzewają się w bardzo małym stopniu, dodatkowo zwiększa komfort pracy.

Do trudniejszych zadań przydatny okazał się również młot udarowy GSH 11 VC Professional. Podczas prac przy budowie Term Chochołów wykuwano przejścia przez ściany żelbetowe, a także wyburzano elementy żelbetowe. Wysoki komfort pracy, osiągnięty dzięki oddzieleniu rękojeści głównej i bochnych od silnika oraz wyposażenie mechanizmu udarowego młota w system tłumień drgań, wyraźnie zaskoczyły testerów i pozwolił im na znacznie dłuższą pracę – Miałem okazję osobiście przekonać się, że uchwyt SDS-max rzeczywiście umożliwia szybką wymianę osprzętu. Oprócz tego nie można nie wspomnieć, że jak na tak mocne narzędzie – moc 1700 W – waga młota jest bardzo niska – mówi Dawid Paniak.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

narzędzia Artykuły techniczne

Bezpieczna praca pod napięciem przy użyciu narzędzi ręcznych Narzędzia stosowane w codziennej pracy muszą charakteryzować się niezawodnością i wygodą użytkowania. Podczas czynności wykonywanych pod napięciem dodatkowy wymiar zyskuje również kwestia bezpieczeństwa. Wprowadzone na polski rynek przez firmę LŁ izolowane narzędzia marki Isotools to wyjątkowa propozycja, której szczególne zalety z zakresu bezpieczeństwa z pewnością docenią profesjonaliści z branży elektrycznej.

iemiecka firma Isotools już od ponad 20 lat dba o zapewnienie użytkownikom najwyższego poziomu ochrony. Produkty marki Isotools eksportowane są do 64 krajów świata, wyznaczając najwyższe standardy zabezpieczeń przed porażeniem prądem. Ergonomicznie i z pomysłem Stosowana przez firmę Isotools izolacja nie tylko zabezpiecza użytkownika przed porażeniem prądem, ale również ostrzega przed nadmiernym zużyciem powłoki. Pierwsza, spodnia warstwa jest koloru żółtego, natomiast druga, zewnętrzna – czerwona. Jeśli uszkodzenie mechaniczne spowoduje, że widoczny stanie się kolor żółty, jest to sygnał do niezwłocznego wyeliminowania narzędzia ze wszystkich prac pod napięciem elektrycznym. Gładkie i elastyczne tworzywo sztuczne zastosowane do stworzenia izolacji eliminuje poślizg dłoni, jest przyjemne w dotyku i zapewnia dobre trzymanie przyrządów. Ergonomiczne i przemyślane konstrukcje pozwalają efektywnie wykorzystać wkładaną w pracę energię, a charakterystyczny, żywy czerwony kolor powoduje dodatkowo, że narzędzia są dobrze widoczne. Solidnie przetestowane Przed dopuszczeniem do użytku, sprzęt firmy Isotools poddawany jest surowym procedurom testowym zgodnym z wymagającą europejską normą EN60900. Określa ona, jakim próbom muszą być poddane narzędzia, aby zostały zakwalifikowane do pracy po napięciem 1000 V prądu zmiennego oraz 1500 V prądu stałego.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Zdjęcia: Praktyczne, izolowane nożyki do kabli z profilowanymi ostrzami firmy Isotools, fot. LŁ

narzędzia Artykuły techniczne

Zdjęcie: Wygodny, izolowany klucz nasadowy z rączką typu T firmy Isotools, fot. LŁ

Podczas testów na przebicie narzędzie najpierw przetrzymuje się w wodzie przez 24 godziny, a potem przez 3 minuty przepuszcza przez nie prąd pod napięciem 10000 V. W ten sposób przyjęty zostaje aż 10-krotny margines bezpieczeństwa. Następnie sprzęt jest ogrzewany do temperatury 70oC, a po schłodzeniu do izolacji dociska się elektrodę z siłą 20 N przy napięciu 5000 V prądu zmiennego przez okres 3 minut. Później narzędzie przez 168 godzin przetrzymuje się w temperaturze 70oC, po czym przez 3 minuty próbuje się zdjąć izolację z siłą 500 N w temperaturze pokojowej. Badanie odporności ogniowej polega z kolei na wystawieniu narzędzia na 10-sekundowe działanie otwartego płomienia, który nie powinien rozszerzać się dłużej niż 20 sekund i nie może osiągnąć większej wysokości niż 120 mm. Żadne uszkodzenia nie mogą się pojawić także podczas testu na uderzenia powierzchni narzędzia, które przetrzymywane było przez 2 godziny w temperaturze -25oC. Na koniec narzędzie zanurza się w cieczy, przez

Zdjęcie: Klucz płaski i klucz oczkowy firmy Isotools dzięki poddanej licznym testom izolacji gwarantują bezpieczną pracę pod napięciem, fot. LŁ

którą przepuszczany jest prąd zmienny, ponownie o napięciu 10000 V. Po przejściu również tej próby, narzędzie dostaje zezwolenie do pracy pod napięciem 1000 V. Bogata i wciąż rozszerzana paleta narzędzi marki Isotools, których dystrybucją na polski rynek zajmuje się firma LŁ, obejmuje izolowane nasadki i pensety, szczypce, piły i młotki. Uwagę elektryków i instalatorów zwrócą z pewnością specjalnie zaprojektowane modele nożyków o profilowanych ostrzach. Klucz nasadowy z praktyczną i wygodną rączką typu T jest z kolei idealnym przykładem połączenia bezpieczeństwa, ergonomii i wykończenia na najwyższym poziomie. Do narzędziowego niezbędnika warto dołączyć także klucze płaskie i oczkowe, w przygotowanej przez firmę LŁ ofercie dostępne w rozmiarach od 6 mm do 32 mm. Projektanci firmy Isotools stawiają sobie za cel tworzenie maksymalnie bezpiecznych akcesoriów, wspierających w pracy najbardziej, ze szczególnym uwzględnieniem elektryków, elektromonterów i instalatorów. Produkowane w niemieckim Wuppertal narzędzia oprócz wysokiej klasy zabezpieczenia przed porażeniem prądem elektrycznym charakteryzuje ergonomia oraz jakość i precyzja wykonania, stanowiące pewną gwarancję ich niezawodnego działania przez wiele lat. Nowość w ofercie firmy LŁ to idealna propozycja dla każdego, kto wykonując ryzykowne prace pod napięciem oczekuje od stosowanych narzędzi zapewnienia bezpieczeństwa i komfortu użytkowania na najwyższym poziomie. Producent: Isotools Dystrybutor: LŁ www.langelukaszuk.pl

Firma Isotools to niemieckie przedsiębiorstwo, które powstało w 1989 roku w Wuppertal. Na przestrzeni ponad 20 lat osiągnęła pozycję wiodącego na świecie producenta najwyższej jakości bezpiecznych narzędzi izolowanych oraz osprzętu dla elektryków. Zabezpieczenie, jakie zapewnia swoim użytkownikom przed porażeniem prądem jest punktem odniesienia przy ocenie innego sprzętu tego typu w wielu zakątkach świata. Isotools eksportuje swoje wyroby do 64 krajów na 6 kontynentach. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

BHP Artykuły doradcze

Bezpieczeństwo zawsze pod ręką barierki systemowe firmy KRAUSE Zadaniem pracodawcy jest zapewnienie odpowiedniej ochrony pracownikom wykonującym czynności na wysokości. Do środków ochrony indywidualnej zaliczana jest odzież ochronna, odpowiednie obuwie, a także kask oraz szelki zabezpieczające. Elementami ochrony systemowej są barierki i balustrady stosowane w magazynach i halach produkcyjnych, w tym przy projektowaniu przejść i dojść do linii produkcyjnych. Firma KRAUSE oferuje najwyższej jakości barierki systemowe, które pozwalają wytyczać drogi komunikacyjne w zakładach przemysłowych oraz stwarzać bezpieczne miejsce pracy w każdym środowisku.

godnie z definicją praca wykonywana na wysokości powyżej 1 m nad poziomem podłogi lub ziemi uznawana jest za pracę na wysokości. Przepisy nakazują, aby miejsce takich działań było odpowiednio zabezpieczone, a pracownik chroniony przed upadkiem. Podstawowymi elementami zabezpieczającymi są barierki systemowe, które nie tylko wyznaczają granice powierzchni roboczej, ale także stanowią ochronę przed nieszczęśliwymi wypadkami podczas pracy. Zastosowanie barierek ma szczególne znaczenie w zakładach przemysłowych, przy maszynach produkcyjnych i urządzeniach, jak również na przejściach i dojściach do linii produkcyjnych czy sortowniczych. Firma KRAUSE, producent konstrukcji specjalnych dla przemysłu, oferuje barierki systemowe zbudowane z rur aluminiowych o średnicy zewnętrznej 40 mm oraz szeroką gamę elementów łączących i mocujących. Elementy te umożliwiają przygotowanie balustrad spełniających wszelkie europejskie normy wytrzymałościowe. Mnogość 72

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Barierki i balustrady zaliczane są do systemu ochrony zbiorowej, zdjęcie: KRAUSE

dostępnych detali pozwala na przygotowanie indywidualnych konstrukcji dopasowanych rozmiarem do potrzeb i specyfiki zakładu produkcyjnego, czy hali magazynowej. Zastosowanie połączeń śrubowych bez konieczności spawania obniża koszt montażu barierek, jak również ułatwia ich później-

BHP Artykuły doradcze

Barierki i balustrady zaliczane są do systemu ochrony zbiorowej, Zdjęcie: KRAUSE

szą konserwację lub naprawę. Wszystkie komponenty składające się na barierki systemowe firmy KRAUSE posiadają certyfikaty TÜV i spełniają normy obciążeniowe. Standardowo barierki systemowe KRAUSE dostępne są w kolorze naturalnego aluminium. Istnieje jednak możliwość wykonania barierek malowanych

proszkowo w kolorach z palety RAL oraz odpowiedniego zabezpieczenia tak, aby mogły być one montowane w różnych środowiskach pracy. Systemowe barierki firmy KRAUSE umożliwiają zabezpieczenie stanowiska pracy na wysokości, wyodrębnienie stref niebezpiecznych i ciągów komunikacyjnych w zakładach produkcyjnych, hali magazynowej czy centrum logistycznym. O zastosowaniu tego rodzaju elementów powinien pamiętać pracodawca, gdyż to on zobowiązany jest do zapewniania systemu ochrony zbiorowej dla swoich pracowników. Indywidualnie dobrane i zaprojektowane balustrady pozwolą przygotować bezpieczne stanowisko pracy.

Firma KRAUSE została założona 1900 roku w Alsfeld (Hesja) i może poszczycić się już ponad 110-letnią tradycją w konstruowaniu i produkcji wyposażenia ułatwiającego pracę na wysokości. W tym czasie przedsiębiorstwo rozwinęło się do działającej na skalę międzynarodową grupy przedsiębiorstw z kolejnymi zakładami produkcyjnymi otwieranymi na Węgrzech i w Polsce. Produkty firmy KRAUSE wyznaczają nowe wzorce w zakresie funkcjonalności, łatwości obsługi i bezpieczeństwa pracy. Konstruktorzy firmy KRAUSE szczególną wagę przywiązują do innowacji oraz praktycznych rozwiązań. Niepowtarzalność produktów jest istotnym elementem filozofii firmy. Pozwoliło to uzyskać liczne krajowe i międzynarodowe patenty oraz prawa chronione. O jakości firmy KRAUSE świadczą liczne nagrody krajowe i międzynarodowe. Profesjonalna obsługa projektów oraz doskonały serwis posprzedażowy powoduje, że firma KRAUSE jest silnym i niezawodnym partnerem dla swoich Klientów. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

Wyspowe systemy fotowoltaiczne W oczekiwaniu na korzystne uregulowania prawne związane z dofinansowaniem do budowy instalacji fotowoltaicznych lub energii przez nie produkowanej, chciałbym poruszyć temat systemów wyspowych. Angielskie określenie „off-grid” wskazuje na brak podłączenia tego typu systemów do publicznej sieci energetycznej. Wyprodukowana przez system energia jest wykorzystywana wyłącznie na potrzeby zasilania odbiorników wydzielonej sieci. Energia ta nie jest przekazywana ani synchronizowana z publiczną siecią energetyczną, a cały system nie jest z tą siecią podłączony.

o najprostszych wyspowych systemów fotowoltaicznych należy zaliczyć niskoprądowe zastosowanie fotowoltaiki w zabawkach, kalkulatorach czy dedykowanych ładowarkach samochodowych. Zdecydowanie bardziej ciekawym tematem są rozwinięcia prostych systemów, które wykorzystywane są w infrastrukturze drogowej. Coraz częściej nowobudowane drogi wyposażane są w rozwiązania wykorzystujące panele fotowoltaiczne zasilające oświetlenie lub czujniki. Tego typu rozwiązanie bardzo często ma silne uzasadnienie ekonomiczne, ponieważ przeprowadzenie linii konwencjonalnego zasilania energetycznego w niektóre, odległe od sieci miejsca, jest niemożliwa lub nieopłacalna. Zaimplementowanie instalacji fotowoltaicznej do oświetlenia, na przykład przejścia dla pieszych, nie wymaga nakładów związanych z przyłączeniem do konwencjolanej sieci energetycznej. Również użytkowanie systemu fotowoltaicznego nie generuje kolejnych kosztów. Należy przy tym oczywiście pamiętać o konieczności konserwacji oraz cyklicznych wymiarach zasobnika energii. Zasobnik energii jest nieodłączną częścią wyspowego systemu fotowoltaicznego – stanowi on bufor między panelami fotowoltaicznymi a odbiornikiem. W opisywanych powyżej systemach implementowanych przy drogach zasobnikiem energii jest najczęściej akumulator lub bank akumulatorów. W zależności od odbiornika napięcie nominalne banku akumulatorów zwykle wynosi 12 V, 24 V, rzadziej 6 V i 48 V. Odbiór w tego typu systemach jest najczęściej stałoprądowy. Realizacje oparte na oświetleniu czy czujnikach DC pozwalana na eliminacje strat związanych z przetwarzanie energii. Energia prądu stałego jest wykorzystywana do ładowania akumulatora 64

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

i dalej z akumulatora przekazywana do odbiornika. Między panelami fotowoltaicznymi a bankiem akumulatorów stosuje się urządzenie zarządzające pracą całego układu – regulator ładowania akumulatorów. Urządzenie czuwa nad procesem ładowania i rozładowywania banku akumulatorów mając możliwość sterowania włączeniem i wyłączeniem odbiornika. Posiada, najczęściej, sześć wejść/wyjść – panele fotowoltaiczne (wejście +,-), bank akumulatorów (wejście +,-), odbiornik DC (wyjście +,-). W przypadku lamp solarnych lub innych systemów oświetleniowych często wykorzystywany jest pomiar napięcia z panelu fotowoltaicznego w celu określenia momentów załączenia i wyłączenia oświetlenia. Bardzo ważnym w tego typu prostych systemach jest dobór panelu fotowoltaicznego o właściwej mocy. Pobór mocy z modułu będzie odbywał się przy napięciu, jakie aktualnie występuje na banku akumulatorów. Poniżej charakterystyka prądowo-napięciowa standardowego moduły PV o mocy 235 W oraz dla porównania modułu o mocy 135 W – standardowego dla instalacji wyspowych. Punkt mocy maksymalnej dla modułu o mocy znamionowej 235 W uzyskiwany jest przy napięciu około 29 V, w przypadku mocy 135 W – około 17 V. Na charakterystykach został zaznaczony poziom napięcia, przy którym będzie w przypadku systemu o znamionowym napięciu 12 V odbierana moc. Widać ze przy tym samym poziomie nasłonecznienia dla obu mocy modułów uzyskamy natężenie prądu rządu 7 A. Nie jest więc zasadne zastosowanie modułów dużej mocy w małych systemach akumulatorowych. Konieczny jest dobór odpowiedniego modułu do zastosowanego odbioru i banku

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

Charakterystyka prądowo-napięciowa PV 800W/m2

7 6 I [A]

5 4 3 2 1 0 0 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 16 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 U [V]

135W

235W

Rysunek 1. – Charakterystyki U-I PV

akumulatorów. Prąd ładowania akumulatora powinien wynosić około 10% jego pojemności. Wynika z tego, że pojedynczym panelem o mocy około 135 W jesteśmy w stanie efektywnie naładować akumulator o pojemności około 70 Ah – w układzie o napięciu znamionowym 12 V. Tak mały zasobnik zwykle nie pozwala na uzyskanie wystarczająco dużej autonomii pracy odbiornika. W przypadku zastosowania większego odbiornika należy zastosować również proporcjonalnie większy układ paneli fotowoltaicznych. Bardzo często w systemach off-gridowych panele łączone są ze sobą równolegle – zwiększamy tym samym prąd ładowania banku, nie zmieniając nominalnego napięcia systemu. W przypadku dużych zastosowań – powyżej 1 kW mamy możliwość zastosowania regulatora ładowania z funkcją śledzenia punktu mocy maksymalnej instalacji. Algorytm MPPT (ang. maximum ower point tracking) częściowo rozwiązuje problem doboru odpowiednich paneli do instalacji. Rozwinięciem małych instalacji są systemy zasilania odbiorników zmiennoprądowych. W tym przypadku do poprzedniej koncepcji możemy przyłączyć przetwornicę napięcie DC/AC lub zastosować urządzenie łączące w sobie funkcje regulatora ładowania oraz przetwornicy sinusoidalnej. W przypadku instalacji wyspowych bardzo ważną rzeczą jest również dobór mocy, jaką maksymalnie będzie obciążany bank akumulatorów. Istnieje możliwość odbioru dużego prądu z małego zasobnika energii, co oczywiście będzie wiązało się z szybszym jego rozładowaniem. Jeśli chcemy podłączyć duży odbiór musimy

dostosować do niego regulator ładowania (w przypadku odbiornika DC) czy przetwornicę (w przypadku odbiornika AC) oraz przekroje przewodów, przez które będzie przepływał prąd. Istnieją także rozwiązania dużej mocy dedykowane do zastosowań wyspowych. Są to najczęściej systemy oparte na falownikach sieciowych. Panele fotowoltaiczne, podobnie jak w przypadku konwencjonalnej sieciowej instalacji, są podłączone na falownika. Falowniki sieciowe potrzebują charakterystyki, do której będą dostrajać wyprodukowaną przez panele fotowoltaiczne energię. W systemach on-grid energia, do której dopasowuje się falownik sieciowy pochodzi z konwencjonalnej sieci energetycznej. W przypadku systemów wyspowych ta charakterystyka musi być dostarczana przez inne urządzenie – falownik wyspowy. Falownik wyspowy jest odpowiedzialny za proces ładowania i rozładowywania banku akumulatorów oraz za wytworzenie charakterystyki sieci dla falownika sieciowego. Zasada działania takiego systemu opiera się na rozdziale produkowanej przez panele fotowoltaiczne energii zgodnie z ustawieniami falownika sieciowego. Na początku dnia, kiedy bank akumulatorów wymaga ładowania, cała energia produkowana przez panele PV jest przekazywana na ładowanie banku akumulatorów. Po osiągnięciu bezpiecznego poziomu naładowania, zwykle około 60%, wraz ze wzrostem produkcji z paneli PV w dzień, nadmiar produkowanej energii jest dostarczany z falownika sieciowego bezpośrednio do odbiorników z pominięciem układu akumulatorowego. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

FOTOWOLTAIKA artykuł techniczny

Rysunek 2. – AC-coupling (Moix Pierre-Olivier, Ruchet Claude, Partial AC-coupling in Minigrids, Studer Innotec, Rue des Casernes 57, 1950 Sion Switzerland, www.studer-inno.com)

Jeśli w słoneczny dzień zapotrzebowanie całego układu ładowania oraz odbioru jest mniejsze od ilości produkowanej na panelach fotowoltaicznych energii falownik wyspowy ogranicza produkcje energii wychodzącej z falownika sieciowego. Sterowanie odbywa się za pośrednictwem stopniowego podnoszenia częstotliwości sieci. Na wykresie powyżej widzimy zasadę działania częstotliwościowej regulacji ilości wyprodukowanej przez falownik sieciowy energii. Wraz ze wzrostem częstotliwości (do 2 Hz) ograniczana jest ilość produkowanej energii. W przypadku kiedy wieczorem moc produkowana z paneli fotowoltaicznych jest niższa od mocy odbiorników, układ pobiera brakującą część energii z banku akumulatorów. W nocy, kiedy fotowoltaika nie produkuje energii – całość zapotrzebowania energetycznego jest pobierana z banku akumulatorów. Jeśli w akumulatorach nie została zmagazynowana wystarczająca ilość energii, po wyczerpaniu banku, falownik wyspowy wyłączy odbiorniki lub wysteruje załączenie dodatkowego źródła zasilania – np. generatora diesla. Następnego dnia proces ładowania akumulatorów zaczyna kolejny cykl opisany powyżej. Ważnym jest dobór odpowiedniej mocy obu falowników oraz paneli do odbiorników. Maksymalna wielkości odbiornika powinna być określona wielkością falownika sieciowego. To właśnie falownik sieciowy jest np. w nocy samodzielnie odpowiedzialny za obsługę odbiornika. Teoretycznie maksymalne obciążenie obsługiwane przez system będzie sumą mocy falownika sieciowego i falownika wyspowego. 66

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Duże realizacje opisywanych wyżej zastosowań mogą być oparte również na sieciowym falowniku trójfazowym. W tym przypadku należy zastosować trzy falowniki sieciowe – każdy z nich będę generował charakterystyką sieciową dla jednej z zasilanych faz. Duże systemy off-gridowe wpisują się w koncepcje „mini-grid”, czyli systemów wyspowych imitujących sieci energetyczne. Tego typu systemu są wykonywane np. w terenach górskich. Każda z kilku lub kilkunastu domostw produkuje energię, częściowo ją zużywa i magazynuje. Nadmiar produkcji przekazywany jest do najbliższego sąsiedztwa. Tym sposobem częściowo wyczerpaliśmy temat systemów wyspowych od małych rozwiązań gadżetowych od dużych trójfazowych systemów imitujących sieć energetyczną. Szczególnie w sytuacjach, kiedy konwencjonalna siec energetyczna nie jest dostępna dla odbiorców, niewyczerpalność i dostępność energii słonecznej stanowi atut systemu fotowoltaicznego. mgr inż. Maciej Kowalski Dyrektor ds. Fotowoltaiki Grodno S.A.

Elektryczne Hurtownie GRODNO Magazyn Centralny, Małopole 2a, 05-252 Dąbrówka tel: 604 268 006 e-mail: mkowalski@grodno.pl www.grodno.pl

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Vademecum elektryka Jakakolwiek ingerencja w instalację elektryczną wymaga przynajmniej podstawowej wiedzy...

Napięcie – różnica potencjałów pomiędzy przewodem lub punktem w instalacji elektrycznej a innym przewodem lub punktem albo ziemią. Potencjał ziemi przyjmuje się równy zeru. W instalacji napięcie między przewodem każdej z faz a ziemią wynosi 230 V (Voltów), a między przewodami różnych faz 400 V (Voltów). Przewód fazowy, zwany też roboczym – przewód w normalnych warunkach znajdujący się pod napięciem i przewodzący prąd roboczy – oznaczany dużą literą L i cyframi od 1 do 3: L1, L2, L3. Przewód neutralny – (dawna nazwa „zerowy”) przewód w normalnych warunkach mogący znaleźć się pod napięciem; przewodzący prąd roboczy w obwodach jednofazowych; oznacza się dużą literą N. Przewód ochronny – przewód w normalnych warunkach nie będący pod napięciem i nie przewodzący prądu – oznacza się dużymi literami PE. Przewód ochronno-neutralny – przewód spełniający jednocześnie funkcję przewodu neutralnego i ochronnego; oznacza się dużymi literami PEN. Prąd zwarcia – prąd płynący w instalacji, gdy uszkodzona jest izolacja przewodów, osprzęt lub urządzenie elektryczne. Styk ochronny – element gniazdka wtyczkowego lub innego urządzenia elektrycznego, służący do przyłączenia przewodu ochronnego lub ochronno-neutralnego. Połączenie wyrównawcze – zespół przewodów i zacisków służący do wzajemnego połączenia ze sobą i z uziemieniem oraz z punktem zerowym tablicy rozdzielczej wszystkich metalowych przedmiotów. Zasilanie jednofazowe – linia zasilająca przy napięciu 230 V 50 Hz wykonana jako 3-przewodowa - L, N, PE. Zasilanie trójfazowe – linia zasilająca przy napięciu 230/400 V 50 Hz wykonana jako 5-przewodowa - L1, L2, L3, N, PE.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Przyłącze – odcinek lub element sieci służący do połączenia urządzeń odbiorcy z siecią przedsiębiorstwa świadczącego usługi przesyłowe. Zgodnie z nowym prawem energetycznym nie musi on być dostawcą energii. Złącze – punkt połączenia przyłącza z siecią lub instalacją, zawierający zabezpieczenia główne oraz często także licznik. Moc przyłączeniowa – moc czynna, którą zamierza pobierać odbiorca, jest to moc mniejsza od sumy mocy posiadanych odbiorników. Odbiorca określa ją we wniosku o przyłączenie. Bezpiecznik topikowy – (popularny „korek” – wyrażenie niepoprawne, naganne) zabezpieczenie chroniące stare instalacje przed skutkami zwarć oraz przeciążeniami – ponowne użycie wymaga wymiany wkładki topikowej na nową o takim samym prądzie znamionowym właściwym dla wkładki danej wielkości, np. 10, 16 A itd. Przepalenie się bezpiecznika jest sygnalizowanie odpadnięciem kolorowego oczka widocznego przez szybkę w główce. Wkładka topikowa – rodzaj bezpiecznika elektrycznego, w którym przez stopienie się jednego z jego elementów następuje przerwanie ciągłości obwodu elektrycznego. Im wyższa wartość prądu, tym szybciej dochodzi do nagrzania i stopienia topika. Bezpiecznik automatyczny wkręcany – zabezpieczenie spełniające te same funkcje co bezpiecznik topikowy; włącza się ponownie przez wciśnięcie przycisku. Jest on wkręcany w takie samo gniazdo jak główka bezpiecznika topikowego. Wyposażony jest w dwa przyciski. Centralny (większy) po wciśnięciu do oporu załącza obwód, zaś umieszczony obok (mały) po naciśnięciu powoduje wyłączenie obwodu. Optycznie jest to sygnalizowane „wyskoczeniem” przycisku centralnego. W przypadku zwarcia lub przeciążenia występującego w chronionym obwodzie, przycisk centralny „wyskakuje” samoczynnie. Stara konstrukcja charakterystyki prądowej L oraz rzadko występująca K.

Wyłącznik nadprądowy – (popularna „eska” – wyrażenie niepoprawne, naganne) aparat chroniący instalację przed skutkami zwarć; ponowne włączenie nie wymaga wymiany elementów, stara konstrukcja charakterystyk prądowych L, U, K dopuszczająca przeciążenia do 20-25% w stosunku do wyskalowania. Obecnie niezalecany. Zadziałanie wyłącznika nadprądowego powoduje rozłączenie chronionego obwodu. Optycznie jest to sygnalizowane „przeskoczeniem” dźwigienki umieszczonej na przedniej stronie jego obudowy – z położenia załączone (górne) w położenie wyłączone (dolne). Ponowne włączenie następuje poprzez przesunięcie dźwigienki do góry. Wyłącznik nadmiarowo-prądowy – (popularna „eska” – wyrażenie niepoprawne, naganne) aparat chroniący instalację przed przeciążeniem i skutkami zwarć; występują w wersjach jedno-, dwu-, trzy- i czterobiegunowe ponowne włączenie nie wymaga wymiany elementów, nowa konstrukcja charakterystyk prądowych B, C, D nie dopuszczająca przeciążeń w stosunku do wyskalowania. Obecnie stosowany. Zadziałanie wyłącznika nadmiarowo-prądowego powoduje rozłączenie chronionego obwodu. Optycznie jest to sygnalizowane „przeskoczeniem” dźwigienki umieszczonej na przedniej stronie jego obudowy – z położenia załączone (górne) w położenie wyłączone (dolne). Ponowne włączenie następuje poprzez przesunięcie dźwigienki do góry. Wyłącznik różnicowoprądowy – aparat chroniący przed porażeniem elektrycznym; ponowne włączenie nie wymaga wymiany elementów, najpopularniejsze typy: AC, A i ostatnio B. Zadziałanie wyłącznika różnicowoprądowego powoduje rozłączenie chronionego obwodu. Optycznie jest to sygnalizowane „przeskoczeniem” dźwigienki umieszczonej na przedniej stronie jego obudowy – z położenia załączone (górne) w położenie wyłączone (dolne). Ponowne włączenie następuje poprzez przesunięcie dźwigienki do góry.

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Vademecum oświetleniowca LUMEN – najbardziej obiektywna jednostka miary ilości emitowanego światła. W związku z pojawieniem się na rynku różnych typów ledówek, w celu ujednolicenia łatwych do porównania parametrów ilości emitowanego światła (jasności), zaczęto określać w lumenach [lm]. Lumen to jednostka określająca ilość emitowanego światła przez dane źródło światła (niezależnie od jego mocy). Co to oznacza w praktyce? Każda lampa LED emituje określoną ilość światła – za przykład może posłużyć ledówka 900 lm. Przy tej wartości emitowanego światła tradycyjna żarówka pobiera 75W energii, natomiast ledówka jedynie 10W. Obie emitują zbliżoną ilość światła, różnica pojawia się przy zużyciu energii – lampa LED pobiera około 7,5 razy mniej energii. Lampa LED ma wydajność na poziomie 90 lm z 1 W, natomiast tradycyjna jedynie około 12 lm z 1W. Kolejnym problemem przy ocenie żywotności lampy LED i ilości emitowanego światła jest klasa zastosowanych diod LED. Wielu producentów w celu osiągnięcia większej ilości światła z jak najtańszych diod, zasila je prądem wyższym od znamionowego, co skutkuje skróceniem ich żywotności i szybką zmianą temperatury światła na zimniejszą w wyniku degradacji luminoforu pod wpływem temperatury. Jeszcze częstszym przekłamaniem jest podawanie czasu życia ledówki w ilości 50.000 godzin, co jest czasem życia dla diody LED w optymalnych warunkach laboratoryjnych, a nie w warunkach pracy w gotowym urządzeniu. Realny czas życia diody LED w warunkach „domowych” wynosi do 35.000 godzin. Temperatura barwy światła i CRI Technologia LED w przeciwieństwie do tradycyjnych żarówek pozwala na dobór koloru emitowanego światła. Temperaturę barwy światła określa się w stopniach Kelvina. Przedział od 2500°K do 3000°K należy interpretować jako światło „ciepłe”, przedział od 3000°K do 3500°K należy interpretować jako światło „neutralne” lub światło dzienne, światło powyżej 5000°K uznaje się już za światło „zimne”. Niemniej jednak postrzeganie temperatury barwy światła jest po części kwestią indywidualną.

Współczynnik oddawania barw (CRI) dla źródeł światła wykonanych w technologii LED waha się w skali od 60-90 CRI (RA), im wyższy jest współczynnik oddawania barw, tym bardziej światło odpowiada naturalnemu (słonecznemu).

Najpopularniejsze trzonki:

Kąt rozsyłu światła Najprościej rzecz biorąc, kąt rozsyłu światła to nic innego jak szerokość rozchodzenia się światła na boki względem źródła światła. Obrazuje to poniższy rysunek:

Stopień ochrony IP Kod IP (stopień ochrony), to międzynarodowy system oznaczeń informujący użytkownika o ochronie zapewnionej przez obudowę przed wnikaniem do urządzenia części niebezpiecznych i ciał obcych w postaci stałej i cieczy. Kod IP składa się z dwóch liter „IP” i dwóch cyfr. Pierwsza cyfra oznacza zabezpieczenie przed ciałami obcymi stałymi:

Przykładowo kod IP63 oznacza, że urządzenie jest całkowicie zabezpieczone przed wnikaniem pyłu do jego wnętrza (informuje nas o tym pierwsza cyfra kodu – 6) oraz jest odporne przed drobnymi kroplami wody padającymi na jego obudowę pod kątem 60° od pionu (woda rozpylana) – (informuje nas o tym druga cyfra kodu – 3). nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Wszechstronna linia z diodami Firma TRILUX wprowadza na rynek przemysłową oprawę E-Line LED, pozwalającą na stworzenie diodowej linii świetlnej ściśle dostosowanej do warunków danego pomieszczenia.

eria TRILUX E-Line LED obejmuje zarówno modele z podwójnie asymetrycznym, szerokim, wąskim oraz łączącym szeroki i wąski rozsyłem światła. Dostępne są także warianty z kloszem pryzmatycznym z PMMA w klasie szczelności IP54. W zależności od liczby segmentów diodowych, oprawa charakteryzuje się poborem mocy od 32 do 162 W. Jej wydajność oświetleniowa wynosi 115 lm/W. Dzięki modułowej konstrukcji, E-Line LED można ściśle dopasować do specyficznych wymogów oświetleniowych. W związku z tym, oprawy tej serii znajdują szerokie zastosowanie w magazynach, halach produkcyjnych, warsztatach i sklepach wielkopowierzchniowych. Dodatkowym atutem produktu jest możliwość sprawnej modernizacji istniejącego w zakładzie systemu oświetlenia TRILUX E-Line w technologii

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

T5 bądź T8. Montaż E-Line LED nie wymaga w tym wypadku żadnych narzędzi ani wymiany profili, a dzięki zastosowaniu zatrzasków ze stali szlachetnej unowocześnienie pojedynczego modułu trwa zaledwie 45 sekund. Źródło: TRILUX

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Stylowa strona nocy zewnętrzne oprawy

z czujnikiem L270S i L675LED To wspaniałe, gdy jeszcze przed przestąpieniem progu można odczuć atmosferę gościnności panującą w domu. Taki efekt na pewno pomoże osiągnąć odpowiednie oświetlenie, które swoim przyjemnym blaskiem najpierw zaprosi i dokładnie wskaże miejsce, a następnie komfortowo zaprowadzi nas pod same drzwi. Zewnętrzne oprawy z czujnikiem L270S i L675LED nie tylko doskonale spełnią swoje podstawowe funkcje, ale zrobią to także w eleganckim i pomysłowym stylu.

bydwa modele składają się z dwóch zasadniczych części. Pierwsza, posiadająca precyzyjny czujnik ruchu, odpowiada za oświetlenie wybranego obszaru, druga z kolei prezentuje numer domu. Elementy te są połączone, tworząc atrakcyjnie wyglądającą i spójną stylistycznie całość. Estetyka idzie tu w parze ze sprawdzoną, zaawansowaną technologią marki Steinel, zapewniającą wyjątkowy komfort i bezpieczeństwo użytkowania. Olśniewające połączenie Smukła, cylindryczna obudowa pionowej części oświetlającej oprawy L270S połączona została z poziomą, prostokątną powierzchnią, na której w technologii LED podświetlany jest numer domu. Zachowana równowaga stylistyczna i materiały wysokiej jakości tworzą niezwykle atrakcyjną kompozycję, która stanie się ozdobą domu także za dnia. W przypadku oprawy L675LED prosta, minimalistyczna forma dwóch kwadratów w aluminiowych ramkach została urozmaicona przez wprowadzenie wypukłości części oświetlającej i wklęsłości części numerycznej, tworząc efekt eleganckiej, harmonijnej fali. Aluminium występuje w tym modelu w wersji srebrnej lub antracytowej, a znajdujący się w komplecie system LED odpowiada zarówno za oświetlenie docelowej powierzchni, jak i części numerycznej urządzenia. Bezpiecznie i ekologicznie Dzięki opcji łagodnego włączania, modele L270S i L675LED dyskretnie powitają każdego przybysza, stopniowo rozświetlając otoczenie domu. Wynoszący 360° kąt wykrywania można w razie potrzeby ograniczyć, a uzupełniony zabezpieczeniem przed podpełzaniem czujnik o zasięgu 8 m zadba o bezpieczeństwo i zauważy wizytę także nieproszonych gości. Precyzyjne uruchamianie oświetlenia wtedy, gdy jest ono potrzebne oraz zastosowanie technologii LED, pozwalają na duże oszczędności, dochodząc nawet do 90% w porównaniu z oświetleniem konwencjonalnym.

Oprawa L270S, Zdjęcie: STEINEL

Lampa L675LED, Zdjęcie: STEINEL

Energooszczędność była jednym z głównych celów firmy Steinel, gdy prawie 30 lat temu jako pierwsza na świecie rozpoczynała produkcję opraw wyposażonych w czujnik. Stosowane dziś rozwiązania pomagają racjonalnie gospodarować energią i przyczyniają się do redukcji CO2. Znanym symbolem dobrych pomysłów jest zapalające się nad głową światełko. To, które rozświetla oprawy firmy Steinel z pewnością jest przykładem prawdziwej kreatywności. Zaproponowane rozwiązania to przykład twórczego przenikania się sfer innowacyjnych technologii i wyszukanej estetyki. Najwyższa jakość zastosowanych komponentów jest gwarancją komfortowego i bezproblemowego użytkowania przez wiele lat, a atrakcyjny design powoduje, że opraw L270S i L675LED stają się widocznym na zewnątrz, stylowym odblaskiem światła domowego ogniska. Producent: STEINEL Dystrybutor: LŁ Spółka z ograniczoną odpowiedzialnością sp.k. www.langelukaszuk.pl nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Złote godło QI 2014 dla rodziny opraw CODIA LED

CODIA LED 6060 50W-NW

CODIA LED 8030 40W-NW

aparatury pomiarowej, specjaliści przeprowadzają regularne i kompleksowe badania produktów pod względem jakości, funkcjonalności, efektywności energetycznej oraz szeregu innych istotnych parametrów. Dzięki pracy laboratorium użytkownicy produktów firmy Kanlux mają pewność, że oferowany im produkt odpowiada najwyższym standardom.

Nagrodzone oprawy oświetleniowe: Oprawy CODIA LED marki Kanlux zostały wyróżnione w prestiżowym konkursie Najwyższa Jakość Quality International, realizowanym pod patronatem Ministerstwa Infrastruktury i Rozwoju, Klubu Polskie Forum ISO 9000 i Polskiej Agencji Rozwoju Przedsiębiorczości. Oprawy CODIA LED otrzymały Złote Godło, Certyfikat i tytuł „Najwyższa Jakość QI 2014” w kategorii „QI product – produkt najwyższej jakości”. W Warszawie odbyła się uroczysta gala, na której to wyróżnienie miał przyjemność odebrać nasz Product Manager, odpowiedzialny za wprowadzenie oprawy na rynek. QI to projekt, którego celem jest wskazanie i promocja tych firm i instytucji, które reprezentują najwyższe standardy gwarantujące klientom i konsumentom otrzymanie produktu lub usługi na najwyższym poziomie, a także promowanie w firmach i instytucjach, działających na terytorium naszego kraju, skutecznych metod zarządzania jakością. Wysoka jakość jest jednym z priorytetów firmy, czego najlepszym dowodem jest Laboratorium Badawcze Kanlux, w którym, za pomocą najnowocześniejszej 78

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

CODIA LED 6060 50W-NW Informacje o produkcie 99mała wysokość oprawy 99 obudowa: stop aluminium / panel: tworzywo sztuczne (PMMA) 99 oprawa do stropu podwieszanego 600 x 600 mm z możliwością zawieszenia na lince 99ramka: aluminium / panel: biały CODIA LED 8030 40W-NW Informacje o produkcie 99mała wysokość oprawy 99 obudowa: stop aluminium / panel: tworzywo sztuczne (PMMA) 99oprawa wykorzystuje diody LED SMD 2835 99ramka: aluminium / panel: biały 99 łatwy montaż oprawy do sufitu przy użyciu dołączonych linek

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

SOLIQ - High Bay LED

irma SOLIQ wprowadziła do swojej oferty nową serię lamp typu LED HIGH BAY. Lampy o zakresie mocy od 100 do 400 WAT cechują się bardzo wysokimi parametrami ponad 100l lumenów z jednego Wata. Produkt charakteryzuje się lekkością konstrukcji oraz 5-letnim okresem gwarancyjnym. Wszystkie lampy z nowej serii wyposażone są w zasilacze Mean Well. Lampy występują w 3 wariantach kąta świecenia: 25, 60 oraz 90 stopni. Pierwsze dostawy tych lamp są już instalowane w halach magazynowych, produkcyjnych i sportowych. Źródło: Soliq

Telewizor Samsung HU8500 na polskim rynku

amsung HU8500 na polskim rynku dostępny jest w dwóch rozmiarach: 55- i 65-cali. Samsung HU8500 w standardzie Ultra HD, to najnowsza propozycja koreańskiego koncernu, w której znajdziemy wszystkie jego najnowsze rozwiązania w dziedzinie wyświetlania obrazu. Odbiornik posiada ekran o optymalnym zakrzywieniu 4200R oraz wyświetla obraz w rozdzielczości Ultra High Definition, zapewniając oglądającym niespotykane poczucie głębi, szersze kąty widzenia oraz ostry i żywy obraz, w tym także w technologii 3D. O jakość prezentowanego obrazu dbają zaawansowane technologie Samsunga, z których wymienić można systemy Digital Noise Filter oraz Digital Clean View – odpowiadające za eliminację zakłóceń cyfrowych, zaś technologia Clean Motion Rate 1200 Hz, zapewnia płynny obraz bez względu na poziom dynamiki scen. Posiada funkcję Auto Depth Enhancer, zwiększającą głębię obrazu poprzez analizę poszczególnych jego obszarów oraz dopasowania kontrastu. Ponadto posiada technologię Samsung PurColor odpowiedzialną za pełne odwzorowanie barw. Na razie nie ma zbyt wielu źródeł obrazu w UHD, dlatego HU8500 został wypo-

sażony w funkcję skalowania obrazu, działającą z sygnałem telewizyjnym oraz filmami, która współpracuje z technologią UHD Dimming, analizującą wszystkie bloki obrazu i zapewniającą głębszą czerń oraz lepszy kontrast. Wszystkie te mechanizmy funkcjonują w oparciu o mocny, czterordzeniowy procesor QuadCore+. Ciekawą funkcją telewizora jest Multi Screen. Pozwala ona na jednoczesne wyświetlanie obrazu z czterech różnych źródeł, a dzięki wbudowanej kamerze z rozpoznawaniem twarzy, możemy kontrolować jego funkcje poprzez gesty oraz komendy głosowe. Jak na Smart TV przystało, odbiornik posiada dostęp do internetu oraz ulepszoną platformę SmartHUB z odświeżonym interfejsem. Posiada również podwójny tuner cyfrowy, oraz kompatybilność z zestawem UHD One Connect (Evolution Kit), dzięki któremu można rozbudować telewizor o funkcje, które pojawią się w przyszłości. Źródło: Samsung nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Szybkozłączki

irma BEMKO wprowadziła do swojej oferty Szybkozłączki serii P031/P302. Przystosowane są do wykonywania instalacji oświetleniowych bądź też innych prac elektroinstalacyjnych. Od strony instalacji mamy możliwość podłączenia drutu (1x0,75÷2,5 mm2-P031 lub 2x0,75÷2,5 mm2-P032) natomiast od strony oprawy linki (0,5÷2,5 mm2). Dzięki swojej budowie możemy w szybki i bezpieczny sposób łączyć poszczególne obwody elektryczne. 99 Obudowa w kolorze białym, wykonana z tworzywa o klasie palności UL 94V2, wyposażona w okienko służące do kontroli fazy. 99 Zaciski wewnętrzne wykonane z niklowanego mosiądzu pozwalają na wykorzystanie w instalacjach z napięciem do 450 V i prądem do 24 A.

Rysunek - Typ P032 oraz P031

99 Szybkozłączki wykonane są zgodnie z normami PN-EN: 60998-1 i 60998-2-2. Posiadają również certyfikat VDE. Więcej informacji o produktach na stronie internetowej www.bemko.eu

Plafoniera LED TOKAR PLD

irma BEMKO rozszerzyła gamę swoich plafonier ledowych z rodziny TOKAR o serię PLD. Oprawy dostępne są w 6 wersjach:

99 Moc: 12, 24 i 36 W 99 Barwa światła: 3000 i 4000 K.

Przystosowane są do montażu wewnątrz budynków. Stalowa podstawa oraz mleczny klosz z PMMA stanowią solidną konstrukcję i szeroką funkcjonalność. Idealnie nadają się do oświetlenia lokali mieszkalnych i usługowych, ciągów komunikacyjnych czy klatek schodowych. Plafoniery przystosowane są do współpracy z zewnętrznymi czujnikami ruchu.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Na życzenie Klienta mogą być opcjonalnie wyposażone w wewnętrzny mikrofalowy czujnik ruchu SES z oferty BEMKO (nie dotyczy wersji 12 W). Więcej informacji o produktach na stronie internetowej www.bemko.eu

PORADY EKSPERTA Czy wiesz, że…

Downlight LED TALAR SLS SLR

irma BEMKO wprowadziła do swojej oferty serię nowoczesnych natynkowych downlightów typu LED. Oprawy wyróżnia nowoczesny design oraz solidna obudowa. Rodzina obejmuje produkty oznaczone symbolem SLR-wersja okrągła, oraz SLS-wersja kwadratowa. Korpus oprawy wykonany jest ze stopu aluminiowego, malowanego proszkowo w kolorze białym. Uchwyt mocujący gwarantuje stabilne mocowanie oprawy i ułatwia montaż. Klosz wykonany jest z tworzywa (PMMA). Kompaktowe wymiary, prosta konstrukcja i montaż pozwalają na wszechstronne wykorzystanie oprawy. Zasilacz dopasowany do źródła światła sprzedawany jest w komplecie z oprawą. Downlighty występują w dwunastu wersjach. Każdy z kształtów dostępny jest w wersjach:

Rysunek 1- Wersja SLR (okragła)

99 Mocy: 6 W, 12 W i 18 W, 99 Wymiary odpowiednio: 120 mm, 180 mm i 240 mm, 99 Dwie barwy światła: 3000 K i 4000 K, 99 Wysokość zaledwie 33 mm. Oprawy współpracują z zewnętrznymi czujnikami ruchu typu PIR lub mikofalowymi z serii SES, z oferty BEMKO. Więcej informacji o produktach na stronie internetowej www.bemko.eu

Rysunek 2 - Wersja SLS (kwadratowa)

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Dom w budowie

Za-PLAN-uj STYLE wnętrza Trzymaj aranżacyjny pion!

Grzejniki Vertex Style i Vertex Plan firmy Stelrad Czasy, w których grzejniki były jedynie funkcjonalnym elementem domowej instalacji ogrzewania minęły bezpowrotnie. Współczesne trendy architektoniczne zamiast „ukrywać” – eksponują je, jako designerski element wystroju wnętrza. Pionowe grzejniki Vertex Style i Vertex Plan firmy Stelrad, z dekoracyjnym panelem czołowym są tego najlepszym dowodem. Doskonałe parametry techniczne, efektowne wykończenie, ergonomiczny kształt oraz szeroka paleta kolorów – to tylko niektóre z powodów, dla których produkty te przykuły uwagę projektantów. Najwyższy czas pójść więc w ich ślady. Za-PLAN-uj STYLE wnętrza Realizacja nieszablonowych stylizacji wnętrz wymaga dopracowania projektu w najmniejszych szczegółach. Znaczenie ma zarówno kolorystyka, struktura materiałów, jak i ich kształt oraz możliwość wkomponowania w przestrzeń w zgodzie z pozostałymi elementami wystroju. Zadanie to jest tym trudniejsze, gdy dotyczy widocznych urządzeń i instalacji. W odpowiedzi na te oczekiwania powstały efektowne, modne, a przy tym praktyczne w zastosowaniu pionowe grzejniki, z dekoracyjnym gładkim panelem czołowym firmy Stelrad. Na szczególną uwagę zasługuje zwłaszcza model Vertex Plan. Inspiracją do jego powstania był styl minimalistyczny, dający pierwszeństwo klasycznym rozwiązaniom, ale ujętym w nowoczesnej formie. Czołowy panel dekoracyjny grzejnika pozbawiony jest jakichkolwiek zdobień. Idealnie gładka, lakierowana powierzchnia uwypukla smukły kształt oraz precyzję wykonania urządzenia. Uniwersalny design Vertex Plan daje niezwykle szerokie pole do kreacji, nie tylko we wnętrzach urządzonych w stylu tradycyjnym, ale także industrialnym, ultra nowoczesnym, a nawet glamour. Propozycją grzejnika od firmy Stelrad o bardziej dekoracyjnym wykończeniu jest Vertex Style. Panel czołowy tego modelu zdobią stylowe pionowe przetłoczenia. Efektowne, symetryczne linie wysmuklają powierzchnię grzejnika, podkreślają jego regularny kształt oraz nadają mu większej wyrazistości. Wyeksponowany w widocznym miejscu Vertex Style będzie prawdziwą ozdobą ściany, nowatorskim, a przez to

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Dekoracyjne grzejniki Vertex Style firmy Stelrad umożliwiają atrakcyjną aranżację wnętrza Zdjęcie: STELRAD

PORADY EKSPERTA Dom w budowie

Dekoracyjne grzejniki Stelrad dostępne są w 35 wariantach kolorystycznych. Zdjęcie: STELRAD

pozostającym w zgodzie z aktualnymi trendami rozwiązaniem aranżacyjnym. Skomponuj swój ideał Każdy projekt wymaga indywidualnego podejścia, a każde wnętrze zasługuje na oryginalny wyraz. Dzięki zaprojektowanej dla grzejników firmy Stelrad palecie, aż 35 wariantów kolorystycznych, nie będzie to trudne zadanie. Do wyboru mamy barwy natury oraz modne odcienie z palety RAL o matowym lub też metalicznym wykończeniu. Istotnym udogodnieniem w aranżowaniu przestrzeni przy wykorzystaniu grzejników Vertex Plan oraz Vertex Style jest również możliwość wyboru pa-

rametrów technicznych tych urządzeń – długość: 300, 400, 500, 600, 700 mm oraz wysokość: 1600, 1800, 2000, 2200 mm. Firma Stelrad umożliwiła każdemu z nas sprawdzenie się w roli architekta wnętrz. Decydując o kształcie i kolorze grzejnika możemy bowiem dopasować urządzenie do dowolnej stylistyki i charakteru wnętrza. „Niewidoczny” lub „w centrum uwagi” – tylko od nas zależy, czy ten designerski element instalacji grzewczej będzie harmonijnie komponował się z otoczeniem, czy też na jego tle wyraźnie wyróżniał. W każdym z tych scenariuszy – zarówno Vertex Plan, jak i Vertex Style – nie zawiodą oczekiwań nawet najbardziej wymagającego projektanta.

Grupa Caradon z centralą w Wielkiej Brytanii jest jednym z największych producentów stalowych grzejników panelowych w Europie. W jej skład wchodzą fabryki grzejników w Belgii, Holandii, Turcji i Wielkiej Brytanii oraz kotłów w Wielkiej Brytanii. Grzejniki Stelrad produkowane są w Europie od lat 60-tych ubiegłego wieku. Przez dziesięciolecia marka pracowała na miano „grzejników Nr 1 w Europie”. Na rynku polskim produkty Stelrad obecne są od 1995 roku. Jest to pierwszy producent panelowych grzejników stalowych zapewniający 10 lat gwarancji. Inwestycje realizowane z zastosowaniem grzejników Stelrad to domy jednorodzinne, budynki wielorodzinne, obiekty użyteczności publicznej, sakralne, biurowce, hotele. Najnowocześniejsze metody produkcji grzejników Stelrad i staranne kontrole wg ISO 9001 gwarantują utrzymanie sprawności i wytrzymałości produktów na stałym poziomie. Dzięki temu każdy grzejnik osiąga wysokie parametry pracy i wydajności. Stelrad jest marką, której produkty spełniają oczekiwania zarówno inwestorów i wykonawców, jak również wymagania przyszłych użytkowników. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

Electric Box nowa instalacja elektryczna w 5 godzin! Do teraz nie znaliśmy rozwiązania problemu remontu instalacji elektrycznej w blokach mieszkalnych z tzw. „wielkiej płyty”. Jest to instalacja dwuprzewodowa z przewodami aluminiowymi, której wymiana wiąże się z koniecznością przeprowadzenia gruntownego remontu.

szyscy natomiast wiemy, że instalacje elektryczne dzisiaj w 80% mieszkań w Polsce nie spełniają elementarnych norm bezpieczeństwa. Oczywiście najlepszym rozwiązaniem jest, jak już wspomniano, przeprowadzenie remontu generalnego mieszkania i wymiana wszystkich przewodów na nowe, miedziane, trzyżyłowe z najnowszymi wymaganiami, tak by instalacja służyła nam już długie lata. Jednak zabieg ten dotychczas wiązał się z: 99 koniecznością wyprowadzenia się z mieszkania przynajmniej na dwa tygodnie, wyniesienia wszystkich mebli, 99 bardzo dużym bałaganem, któremu towarzyszy kurz i brud, wynikający z kucia w żelbetonowych ścian, 99 kolejno z rozprowadzeniem nowej instalacji elektrycznej, malowania lub tapetowania, 84

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

99 bardzo dużymi kosztami, sięgającymi od 4 do ponad 10.000 złotych. Nie zapominajmy jednak, że są takie mieszkania, gdzie lokalizacja starej instalacji elektrycznej jest niemal niemożliwa z powodu braku dokumentacji i czasów szczęśliwej beztroski w budownictwie, graniczącej z fantazją prowadzenia przewodów elektrycznych w wielkiej płycie. Nowa instalacja elektryczna w 5 godzin! Chcielibyśmy, aby zaistniały instalacje bezpieczne, zakładane zgodnie z przepisami. Chcemy instalacji z możliwością założenia zabezpieczenia różnicowego, by była tania i dostępna dla konsumenta oraz by cała wymiana instalacji elektrycznej nie przerastała mieszkańca.

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

wsze wiąże się z generalnym remontem mieszkania. Estetyka kanałów do prowadzenia instalacji jest niepodważalna. 3. Bezpiecznie: nowa 3-żyłowa, miedziana instalacja pozwala podłączyć urządzenia o dużym poborze prądu, bez ryzyka, przegrzewania przewodów. Można poprowadzić do 4 oddzielnych linii dla zwiększenia bezpieczeństwa instalacji. 4. Tanio: założenie nowej instalacji dla dwóch pomieszczeń kosztuje od 150-200 zł brutto za jeden punkt, dzięki czemu zyskać można więcej przychylnych Klientów, gotowych do wymiany instalacji elektrycznej. Sprawdźcie, jak łatwy jest montaż puszki elektrycznej i zyskajcie wielu zadowolonych Klientów. Wśród mieszkańców z problemem przepalonej instalacji elektrycznej, to rekomendacja dobrego fachowca jest najważniejsza. Firma Profile VOX Sp. z o.o. postanowiła wprowadzić na rynek produkt, który w prosty i ekonomiczny sposób pozwoli na rozwiązanie problemu przepalonych instalacji elektrycznych. Mowa o Electric Box. Electric box – nowa instalacja elektryczna w 5 godzin.

Polecając Electric Box, zaskoczysz Klienta nowym pomysłem, idealnie rozwiązującym jego problem! Electric Box znaleźć można w wybranych hurtowniach elektrycznych, sieci salonów PSB oraz Bricomarche.

Dzięki nowemu produktowi, proponowanemu przez Profile VOX, można rozprowadzić nową instalację elektryczną w 5 godzin. Proces ten odbędzie się: 1. Szybko: wystarczy kilka godzin na założenie nowej, bezpiecznej 3-żyłowej, miedzianej instalacji z możliwością założenia bezpieczników różnicowo prądowych. Dają one maksymalną ochronę przed porażeniem, a co za tym idzie zaoszczędzić można wiele czasu, który zaowocuje możliwością wykonania większej ilości zleceń. 2. Czysto: bez kucia, niszczenia tapet, bez potrzeby wynoszenia mebli z mieszkania – to ważne, z uwagi na główną obawę klientów, sądzących że standardowa wymiana instalacji elektrycznej zanr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

MATERIAŁY USZCZELNIAJĄCE ANTICOR Seal 511 ANTICOR Seal 511 – syntetyczny, wyskoelastyczny, trwale plastyczny materiał, odporny na działanie wilgoci i wody pod ciśnieniem.

harakteryzuje się wysoką przyczepnością do powierzchni betonowych, ceramicznych, z tworzyw sztucznych i metalowych. Nie zmienia swoich właściwości w całym okresie użytkowania. Nie zawiera substancji szkodliwych dla zdrowia i środowiska naturalnego. Rodzaj opakowania: Kartusz 310ml, Folia Alu 600 ml ZASTOSOWANIE 99 Uszczelnienie przepustów kablowych/rurowych w podziemnych częściach budowli przed wilgocią i wodą pod ciśnieniem. 99 Doszczelnianie puszek w zewnętrznych i podziemnych instalacjach elektrycznych, teletechnicznych itp. CECHY I ZALETY 99 Syntetyczny produkt o wyjątkowych właściwościach uszczelniających. 99 Nie zmienia swoich właściwości w całym okresie użytkowania (nie twardnieje). 99 Właściwości antykorozyjne. 99 Bardzo dobre właściwości dielektryczne. 9 9 W ysoka przyczepność do suchych i wilgotnych powierzchni. DANE TECHNICZNE Parametry

Jednostka

Wartość

Temperatura pracy

°C

-15 ÷ +50

Temperatura aplikacji

°C

+10 ÷ +35

Gęstość

kg/dm

1,46

Absorpcja wody

%mas

< 0,035

Napięcie przebicia

kV/mm

7,2

Rezystywność skrośna

Ωm

1,4*1012

Temperatura zapłonu

°C

> 238

Przyczepność do betonów i tworzyw sztucznych Kohezyjna (rozrywanie w warstwie) 86

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

99 Wymagane minimalne przygotowanie powierzchni. 99 Łatwa i szybka aplikacja. 99 Szczelnie wypełnia izolowane przestrzenie blokując dostęp wody, powietrza i wilgoci. 99 Nie zawiera składników niebezpiecznych dla zdrowia i otoczenia. 99 STOSOWANIE / UWAGI 99 Przed nałożeniem materiał należy kondycjonować w temperaturze około 300°C. 99 Produkt aplikować przy użyciu pistoletu do kartusza (310 ml) lub do folii Alu (600 ml). 99 ANTICOR PPH Sp. z o.o. posiada certyfikat jakości ISO 9001. 99 Produkt posiada Atest Higieniczny nr HK/B/1519/01/2012, wydany przez Narodowy Instytut Zdrowia Publicznego – Państwowy Zakład Higieny w Warszawie.

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

SYNTETYCZNA MASA USZCZELNIAJĄCA ZEWNĘTRZNE I PODZIEMNE PUSZKI ELEKTRYCZNE

CECHY I ZALETY ANTICOR SEAL 511:  ZAWSZE PLASTYCZNA, WISKOELASTYCZNA MASA USZCZELNIAJĄCA,  WODOODPORNA,  WYSOKA PRZYCZEPNOŚĆ DO POWIERZCHNI BETONOWYCH, CERAMICZNYCH, METALOWYCH ORAZ Z TWORZYW SZTUCZNYCH,  ŁATWA I SZYBKA APLIKACJA,  NIE ZAWIERA SKŁADNIKÓW NIEBEZPIECZNYCH DLA ZDROWIA I OTOCZENIA,  SZEROKI ZAKRES TEMPERATUR: -150C ÷ +600C,  UŻYWANA RÓWNIEŻ DO USZCZELNIENIA PRZEJŚĆ KABLOWYCH/ RUROWYCH PRZEZ ŚCIANY, FUNDAMENTY, STROPY, ITP.  OPAKOWANIE: TUBA PLASTIKOWA 310ML, FOLIA ALU 600ML.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

Jak poprawnie eksploatować ogrzewanie podłogowe? W wielu domach miejsce tradycyjnych grzejników coraz częściej zastępuje wodne ogrzewanie podłogowe. To obecnie jedno z najbardziej popularnych rozwiązań w budownictwie mieszkaniowym, które stwarza możliwość osiągnięcia komfortu cieplnego przy jednoczesnym obniżeniu rachunków za ogrzewanie. W obliczu rosnących cen ciepła i energii takie połączenie to doskonały sposób na podreperowanie domowego budżetu. Jednak, czy zawsze?

osnąca popularność ogrzewania podłogowego wynika przede wszystkim z faktu, że jest to ogrzewanie niskotemperaturowe, a więc energooszczędne, dające użytkownikowi konkretne oszczędności finansowe.

Obniżenie temperatury powietrza o 1-2°C w stosunku do ogrzewania grzejnikowego, nie powoduje pogorszenia komfortu cieplnego, pozwalając przy tym zaoszczędzić około 5-10% energii cieplnej. Ponadto, możliwość współpracy z tzw. niskotemperaturowymi źródłami ciepła powoduje, że przy zastosowaniu odpowiednich pomp ciepła ta sama instalacja może zostać użyta do tzw. chłodzenia powierzchniowego w okresie letnim. Niekwestionowaną zaletą tego typu rozwiązań jest również fakt, że równomierny rozkład temperatury w ogrzewanym pomieszczeniu jest niemal identyczny jak idealny profil rozkładu temperatury gwarantujący użytkownikom wysoki komfort cieplny. Z kolei inny niż przy tradycyjnych grzejnikach sposób wymiany ciepła – promieniowanie – minimalizuje ruch powietrza w ogrzewanych tą metodą pomieszczeniach, a co za tym idzie, eliminuje w dużej mierze zjawisko unoszenia się kurzu. (Nie)Bezpieczny rozruch

Zdjęcie: Wodne ogrzewanie podłogowe ma w Polsce coraz więcej zwolenników, www.tece.pl

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Aby wykorzystać wszystkie zalety wodnego ogrzewania podłogowego niezbędna jest należyta eksploatacja instalacji, a przede wszystkim jej poprawne uruchomienie. Pierwsza rzecz, o której

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

bezwzględnie powinniśmy pamiętać przed rozruchem tego typ ogrzewania to dokładne odpowietrzenie i wyregulowanie instalacji. Powietrze w pętlach grzewczych może znacznie spowolnić, a nawet zablokować równomierne ich rozgrzewanie. Z kolei brak regulacji zaworów lub przepływomierzy spowoduje nierównomierne działanie ogrzewania. Niezwykle ważną kwestią przy rozruchu jest również właściwa temperatura wody zasilającej ogrzewanie podłogowe. Dlaczego to takie istotne? Rozruch ogrzewania podłogowego realizowany jest etapowo. Najpierw nagrzewa się grzejnik – czyli podłoga. W zależności od temperatury obiektu, przy której rozpoczynamy rozruch oraz zawilgocenia posadzki i ścian może to potrwać nawet kilkanaście godzin. Dopiero później zaczyna nagrzewać się pomieszczenie, co może zająć kolejne kilka do kilkudziesięciu godzin! Bardzo często, dla przyspieszenia rozgrzania pomieszczeń, w których zainstalowane jest wodne ogrzewanie podłogowe, podnoszona jest temperatura wody zasilającej pętle grzewcze do temperatur powyżej 55°C. Tymczasem takie działanie może wywołać efekt zupełnie odwrotny od zamierzonego. Czujniki termiczne, których rolą jest ochrona przed przegrzaniem mogą spowodować wyłączenie pomp i w rezultacie odciąć dopływ ciepła. W ten sposób zamiast przyspieszyć rozruch – znacznie go opóźnimy. Przy przegrzewaniu instalacji wodą o zbyt wysokiej temperaturze ucierpieć może także „grzejnik” – czyli podłoga. Temperatury powyżej 60°C mogą spowodować uszkodzenie posadzki, jej popękanie lub uszkodzenie warstwy wierzchniej. W ten sposób zamiast generować oszczędności, narażamy się na niepotrzebne wydatki związane nie tylko z usunięciem szkód, ale i wyższymi kosztami ogrzewania.

Efektywna współpraca Ogrzewanie podłogowe charakteryzuje się dużą bezwładnością cieplną i wyłączenie go, np. na noc, będzie miało swoje konsekwencje w postaci wychłodzenia bardzo masywnego grzejnika, jakim jest podłoga. Decydując się zatem na ogrzewanie podłogowe pamiętajmy, że takie rozwiązanie wymaga, aby źródło ciepła pracowało w sposób ciągły, lub było gotowe w każdej chwili dostarczyć do układu żądaną ilość ciepła. Rozwiązaniem, które doskonale współpracuje z ogrzewaniem podłogowym, nie komplikując przy tym układu grzewczego, jest kominek bez płaszcza wodnego, podgrzewający tylko powietrze. Gdy temperatura w pomieszczeniu z ogrzewaniem podłogowym podniesie się o 2oC, to ilość ciepła przekazywanego przez ogrzewanie podłogowe zmniejszy się o ponad 40%. Najprostsza automatyka pomieszczenia sterująca tym ogrzewaniem wyłączy go – bez potrzeby stosowania bardzo drogich sterowników sprzęgających to źródło ciepła z instalacją grzewczą. Wodne ogrzewanie podłogowe ma w Polsce coraz więcej zwolenników. Pozwala obniżyć koszty utrzymania domu, likwiduje przyczyny powstania wilgoci, gwarantuje wysoki komfort cieplny… Pamiętajmy jednak, że to zupełnie inny system grzewczy niż ten, opierający się na grzejnikach radiatorowych i zasady ich działania różnią się znacząco. Najważniejszym parametrem w systemach ogrzewania podłogowego jest temperatura wody zasilającej układ. By zapewnić prawidłowe działanie instalacji, nie powinniśmy przekraczać dopuszczalnej wartości 55°C – jest to temperatura, która zapewnia podłodze ok. 30°C, czyli maksimum, powyżej którego robi się za ciepło, co z kolei przekłada się na złe samopoczucie domowników. Źródło: TECE

Przedsiębiorstwo „TECE” Sp. z o.o. jest znanym producentem i dystrybutorem innowacyjnych produktów w zakresie techniki sanitarnej i grzewczej, specjalizującym się w produkcji wysokiej jakości systemów instalacyjnych przeznaczonych do obiektów przemysłowych oraz budownictwa ogólnego. Obecnie grupa TECE posiada 20 własnych oddziałów i przedstawicielstwa handlowe w ponad 31 krajach. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

Architektura

w dobrym świetle Nocny wygląd miast i osiedli to ważny element planu architektonicznego. Iluminacja jest w końcu prawdziwą sztuką: podkreśla linię budynku, koresponduje z otoczeniem i tworzy wyjątkową atmosferę oraz podkreśla charakter instytucji. Sprzyja jej rozwój techniki oświetlenia, dlatego dzisiejsze koncepcje opierają się na nowatorskich rozwiązaniach. Liczy się cel, któremu ma służyć światło i metoda, którą wybierze specjalista.

ztuka iluminacji obiektów architektonicznych ewoluuje wraz z rozwojem techniki świetlnej. Wykorzystując osiągnięcia w tej dziedzinie, można precyzyjnie zaplanować sposób obrazowania i dynamikę oświetlenia w czasie. Iluminacja pozwala ożywić i podkreślić architekturę oraz stworzyć unikalną aurę. Elewacja, dzięki zastosowaniu odpowiedniego oświetlenia, może zmieniać swój wygląd. Nowoczesna iluminacja nie pozostaje też bez wpływu na funkcjonalność. Zastosowanie modnych w ostatnim czasie różnych barw czy temperatur barwowych światła białego daje znaczną swobodę tworzenia, a nowoczesne technologie zapewniają nie tylko wysoki poziom i stabilność koloru, ale także energooszczędność oraz trwałość. Cel i metoda W procesie iluminacji obiektu architektonicznego kluczowy jest cel, któremu oświetlenie ma służyć. Różni się on w zależności od charakteru obiektu. Może być nim chęć podniesienia bezpieczeństwa w bezpośrednim sąsiedztwie czy wyraźnego zaznaczenia na mapie nocnej miasta, czyli identyfikacja miejsca. Istotne może się też okazać wykreowanie nocnego wizerunku obiektu, który jest istotny dla danego miasta ze względu na wartości kulturowe, przestrzenne lub użyt90

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

kowe. Duże znaczenie może mieć również promocja obiektu. Kolejnym istotnym krokiem jest wybór metody oświetleniowej. – Najpopularniejsze rozwiązania to metoda zalewowa, punktowa i mieszana. Pierwsza polega na równomiernym oświetleniu obiektu, druga – stanowi swoiste „rzeźbienie światłem”, trzecia zaś – łączy elementy obu rozwiązań. Decyzja o wyborze którejś z metod uzależniona jest od formy elewacji obiektu, jego lokalizacji w otoczeniu architektonicznym czy funkcji – mówi Andrzej Nowak z firmy produkującej oświetlenie Luxan. Realizacja Podczas opracowywania projektu iluminacji trzeba uwzględnić szereg uwarunkowań mających wpływ na przyjęte rozwiązania techniczne. Wiąże się to także z koniecznością dopasowania aspektów techniczno-ekonomicznych. – Wybór odpowiednich źródeł światła, opraw oświetleniowych, miejsc i sposobu ich montażu oraz zasilania i sterowania, mogą w znacznym stopniu przyczynić się do obniżenia kosztów – mówi Andrzej Nowak. Przy projektowaniu iluminacji należy także przeanalizować architekturę obiektu, położenie głównych punktów oraz kierunków obserwacji. Oprócz wykorzystania wyobraźni technicznej, zasad i metod iluminacji, koniecznością jest też kierowanie się względami

PORADY EKSPERTA Porady Praktyczne

Zdjęcie: Wrocław, Plac Nowy Targ, fot. LUXAN Inżynieria Oświetlenia

estetycznymi. Przewidywanie efektu, jaki powstanie, bywa jednak utrudnione ze względu na gabaryty iluminowanych obiektów, dlatego warto zwrócić uwagę także na ten aspekt. Sztuczne oświetlenie jest jedną z form podniesienia atrakcyjności i prestiżu obiektu. Może również podkreślać jego rangę, a także szczególne

znaczenie znajdującej się w nim instytucji. Może eksponować piękno, nietypowość lub być elementem szlaku podświetlonych budowli. Warto jednak pamiętać, że iluminacja, podobnie jak każda ingerencja w elewację obiektu architektonicznego, wymaga uzgodnień z władzami odpowiedzialnymi za projekt.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

PORADY EKSPERTA Kontrapunkt

Trochę prawdy o LED i OLED Dynamicznie rozwijającym się źródłem światła są diody święcące, zwane w skrócie LED (ang. Light Emitting Diode). LED-y reklamowane są jako źródła światła o trwałości 100.000 godzin. W praktyce trwałość diody zależy od szeregu czynników – takich jak wahania napięcia, zmiany temperatury pracy, czy jakość połączeń z układami zasilania, a także trwałość samych układów zasilających.

ywotność LED określa się jako czas, po którym lampa utraci określony procent początkowego strumienia świetlnego. Zgodnie z wytycznymi Illuminating Engineering Society (IES) aktualnie standardem do obliczania życia LED jest punkt, w którym spadek strumienia osiąga 30% w stosunku do strumienia początkowego (tzw. punkt L70). Chociaż tak naprawdę LED będzie działać nadal, ale strumień świetlny ulegnie stopniowo dalszemu liniowemu zmniejszaniu. Z punktu widzenia techniki oświetlania istotna jest użyteczna trwałość LED świecących białym światłem. Średni czas życia białej diody pracującej w temperaturze otoczenia +60°C jest ok. 4 razy krótszy niż w przypadku takiej samej diody pracującej w temperaturze + 20°C. W praktyce trwałość lampy ledowej dobrej jakości można szacować na 30.000 do 50.000 godzin. LED są wrażliwe na podwyższoną temperaturę. Dlatego lampy ledowe (ledówki) dobrej jakości wyposażane są w radiatory lub inne środki zapewniające

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

skuteczne chłodzenie. Pomimo, że moc jednostkowa „czipu” LED to maksymalnie kilka watów, problemem jest efektywne odprowadzanie ciepła z bardzo małej powierzchni. Bardzo małe wymiary diody powodują także konieczność rozwiązywania innego problemu. W diodach świecących mamy do czynienia z trudną do ograniczenia, bardzo wysoką luminancją. Dlatego też umieszczanie nieosłoniętych lamp z diodami nad błyszczącymi powierzchniami takimi jak blat kuchenny czy też blat stołu w biurze może powodować powstawanie przeszkadzających odbić o dużej jaskrawości. Nieporozumieniem jest stosowanie w takich miejscach nieosłoniętych kloszem tub (rur) ledowych w postaci długiej rury z rozmieszczonymi na niej diodami. W reklamach nie ma o tym ani słowa. Lampy tego typu są oferowane jako zamienniki standardowych świetlówek rurowych mających dużo niższą luminancję. Dla porządku należy jednak stwierdzić, że oferowane są również lampy z diodami umieszczonymi w rurze ze szkła mlecznego. Teoretycznie oprócz wysokiej trwałości LED mogą osiągnąć wysoką skuteczność świetlną przekraczającą w warunkach laboratoryjnych 200 lm/W. W praktyce skuteczność świetlna diod LED produkowanych obecnie seryjnie nie przekracza 70 lm/W. Lansowane ostatnio lampy diodowe (podobnie jak i świetlówki kompaktowe) wymagają bardzo ostrożnego wyboru. Na rynku oferowanych jest wiele typów lamp (ledówek), lecz nie wszystkie posiadają parametry prezentowane w reklamach. Sytuacja jest podobna do okresu, gdy na rynku zaczęły po-

PORADY EKSPERTA Kontrapunkt

jawiać się świetlówki kompaktowe lansowane jako doskonałe zamienniki standardowych żarówek. Zarówno świetlówki kompaktowe, jak i obecnie kompaktowe lampy ledowe / ledówki (nie należy używać nazwy: „żarówki ledowe” ponieważ w lampach tych nic się nie żarzy) oferowane są przede wszystkim jako zamienniki standardowych żarówek. Istnieje także wersja przewidziana jako zamienniki świetlówek rurowych. Wprowadzanie na rynek diodowych zamienników standardowych żarówek następuje dosyć powoli – poczynając od najmniejszych mocy do większych. Na dziś (połowa 2014 roku) w Polsce jest sporo dostępnych zamienników żarówek o mocach do 40 W, pomijając lampy o zafałszowanych danych. Natomiast trudno o zamienniki żarówek większych mocy. Firma PHILIPS oferuje zamiennik żarówki 60 watowej pobierający moc 12 W i dają-

cy strumień świetlny 806 lm (rys.3). W USA Firma SWITCH oferuje lampę diodową SWITCH 100 o mocy 21 W i strumieniu świetlnym 1600 lm, która może być zamiennikiem żarówki o mocy 100 W. W praktyce wykorzystanie lamp ledowych w stosunku do innych źródeł światła należy porównywać przy oświetlaniu większych obiektów, takich jak budynki biurowe, handlowe, czy produkcyjne. W większości z nich oświetlenie użytkowane jest wielokrotnie dłużej w skali doby niż w mieszkaniu. W skali roku są to liczące się wielkości. Tym niemniej przy aktualnych wysokich cenach urządzeń oświetleniowych wyposażonych w lampy ledowe / ledówki, nie zawsze ma sens zastępowanie świetlówek standardowych zamiennikami ledowymi. Z punktu widzenia efektywności energetycznej lepszy wskaźnik charakteryzuje wersję z diodami świecącymi, jednak pod względem kosztów inwestycyjnych jest to rozwiązanie ponad dwunastokrotnie droższe od wersji ze świetlówkami liniowymi. OLED młodsza siostra LED Organiczne diody elektroluminescencyjne OLED są następnym krokiem na drodze w poszukiwaniu efektywnych źródeł światła. W procesie produkcji materiał organiczny może być naniesiony na elastyczne i lekkie podłoże, co daje szereg możliwości zastosowań OLED, nie tylko jako źródeł światła. W porównaniu do LED, które są punktowymi źródłami światła OLED – są źródłami powierzchniowymi. Dzięki temu nie występują problemy z odprowadzaniem ciepła i ograniczaniem luminancji. Prowadzone aktualnie intensywne prace badawcze i wdrożeniowe rokują duże nadzieje, że niedaleki jest dzień kiedy OLED znajdą powszechne zastosowanie zarówno w oświetleniu jak i w multimediach. Janusz Strzyżewski członek Polskiego Komitetu Oświetleniowego SEP Artykuł z portalu: www.przewody.com.pl z dn. 17.09.2014

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

REPORTAŻE Relacje

SEMINARIUM SZKOLENIOWE dla ELEKTROINSTALATORÓW MAŁOPOLSKA OKRĘGOWA IZBA INŻYNIERÓW BUDOWNICTWA

Oddział Krakowski SEP Sekcja Instalacji i Urządzeń Elektrycznych

Małopolska Okręgowa Izba Inżynierów Budownictwa Zespół ds. Ustawicznego Doskonalenia Zawodowego

HAGER POLO

PRE Edward Biel

Zorganizowały w dniu 09 października 2014 roku w Domu Technika NOT w Krakowie, przy ul. Straszewskiego 28, sala A

SEMINARIUM SZKOLENIOWE dla ELEKTROINSTALATORÓW Na szkoleniu pojawiło się wielu, zarówno początkujących jak i doświadczonych, elektryków.

PROGRAM 99 HAGER POLO „Obudowy, rozdzielnice wielolicznikowe oraz bezprzerwowa wymiana liczników pod katem projektu AMI” 99 PRE BIEL „Moduł fotowoltaiczny i solarny w jednym – ISIETERM – system hybrydowy”

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Pierwszy panel „Obudowy, rozdzielnice wielolicznikowe oraz bezprzerwowa wymiana liczników pod kątem projektu ami” poprowadził przedstawiciel firmy Hager. Na wstępie została krótko przedstawiona firma Hager oraz jej produkty. Kolejnym omawianym tematem były wymagania dotyczące rozdzielnic mieszkaniowych. Zgodnie z nowym

REPORTAŻE Relacje

Rozporządzeniem Ministra Transportu, Budownictwa i Gospodarki Morskiej technologia niskonapięciowych systemów rozdzielczych musi odpowiadać ściśle określonym wymaganiom prawnym. Następnie został przedstawiony katalog Univers Z + rozdzielnice multimedialne. Uczestnicy seminarium szkoleniowego mogli obejrzeć film dotyczący bezprzerwowej wymiany liczników. W ostatniej części szkolenia trwał panel dyskusyjny, w której elektroinstalatorzy za-

nież reprezentanci z Niemieckich firm: Nieberle Solar oraz SolarBayern, którzy współpracują z firmą PRE Edward Biel. Prelegenci przedstawili po krótce działalność firmy oraz jej produkty. Przedstawili charakterystykę systemu hybrydowego, jego funkcjonalność oraz zalety. Poruszony został temat jak w Polskich warunkach będzie sprawował się tego typu system. Niemieccy przedstawiciele opowiedzieli o swojej działalności związanej z systemami hybrydowymi oraz

dawali nurtujące ich pytania dotyczące bezprzerwowej wymiany liczników. Po krótkiej przerwie przyszła pora na kolejny panel, który prowadzili przedstawiciele firmy PRE Edward Biel „Moduł fotowoltaiczny i solarny w jednym – ISIEtherm – system hybrydowy”. Na szkolenie przyjechali rów-

jak u nich sprawują się tego typu systemy i jak wpływają warunki pogodowe na hybrydy. Podczas panelu dyskusyjnego elektroinstalatorzy mieli bardzo dużo pytań dotyczących funkcjonowania budowy oraz opłacalności systemów hybrydowych. Na każde pytanie została udzielona wyczerpująca odpowiedź.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

REPORTAŻE Relacje

KANLUX rozpoczął jesienny cykl konferencji DESIGN Po letniej przerwie znów ruszył cykl konferencji i warsztatów odbywających się na terenie całej Polski. To znakomita okazja do zaprezentowania swojej oferty produktowej zaproszonym architektom i projektantom, którą przygotowała firma Kanlux.

en sezon rozpoczęto od dwóch konferencji DESIGN zorganizowanych przez VIRTUS STUDIO. Pierwsza z nich miała miejsce 7 października w Łodzi, druga 9 października we Wrocławiu. Uczestniczyło w nich w sumie kilkuset gości zainteresowanych najnowszymi trendami oraz technologiami w projektowaniu. Podczas części wykładowej słuchacze mogli szerzej usłyszeć o energooszczędnych i innowa-

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

cyjnych oprawach marki Kanlux. W prezentacji „Światło w nowoczesnej oprawie” omówiono najbardziej efektowne rozwiązania oparte o najnowsze technologie oświetleniowe. Wśród prezentowanych produktów znalazła się między innymi rodzina opraw CODIA LED, która została wyróżniona za najwyższą jakość Złotym Godłem „QI product”. Omówione zostały także zagadnienia praktycznego zastosowania energooszczędnych źródeł światła w oświetleniu

REPORTAŻE Relacje

mieszkań, biur oraz powierzchni większego formatu. Dla gości konferencji organizatorzy przygotowali również niespodziankę w postaci bardzo praktycznych, biurkowych lampek TOKA LED, które zostały rozlosowane podczas spotkania. Ogromne zainteresowanie wzbudziło również stoisko gospodarza, zarówno ze względu na swój ciekawy projekt, a także dzięki ciekawym rozwiązaniom oświetleniowym przygotowanym specjalnie z myślą o architektach i projektantach. Kolejne konferencje zostały zaplanowane przez VIRTUS STUDIO na dzień 20 listopada w Rzeszowie i 26 listopada br. w Sopocie.

Architekci i projektanci mogą skorzystać z praktycznych warsztatów organizowanych z cyklu Akademia Efektywnego Projektowania, które są doskonałą okazją do zdobycia nowych umiejętności, nawiązania cennych kontaktów, pracy pod okiem ekspertów oraz bliższego poznania szeregu ciekawych rozwiązań oświetleniowych marki Kanlux. Więcej na: www.kanlux.pl/pl/warsztaty

Więcej na: www.kanlux.pl/pl/konferencje.

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

REPORTAŻE Z pogranicza branży

Polska się zbroi ! Plany są ambitne. Naukowcy spieszą na pomoc wojsku. Szykuje się obiecujący mariaż. To także szansa na rozwój polskiego przemysłu elektrotechnicznego. Opracowanie: Sławomir Dębowski

Za kilka lat, jeśli wszystko pójdzie pomyślnie, polskie wojsko będzie jedne z najnowocześniejszych wśród armii NATO. Do końca 2022 roku resort obrony chce wydać około 90 mld złotych. Plany polskiego resortu obrony na najbliższe lata to, m.in. zakup 70 śmigłowców, 12 nowych okrętów, wyposażenie piechoty w nowoczesne wozy pancerne, budowa własnej tarczy antyrakietowej i zaawansowane systemy komunikacji.

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

REPORTAŻE Z pogranicza branży

Polscy naukowcy i przedstawiciele przemysłu zbrojeniowego będą ściśle ze sobą współpracować, m.in. w celu stworzenia systemu rakiet krótkiego zasięgu. Twórcami będą naukowcy i specjaliści z Politechniki Warszawskiej, Wojskowej Akademii Technicznej oraz Polskiego Holdingu Obronnego. Porozumienie daje gwarancję, że nowy system będzie stał na najwyższym poziomie technicznym. Stworzenie własnego systemu rakiet krótkiego zasięgu to również szansa dla polskiej gospodarki i całego przemysłu zbrojeniowego. Wojska lądowe, poza systemem przeciwrakietowym, otrzymać mają m.in. kołowe transportery opancerzone Rosomak, produkowane na fińskiej licencji w Wojskowych Zakładach Mechanicznymi w Siemianowicach Śląskich. Zamówienie obejmuje

różne rodzaje Rosomaków, w tym ze 120-milimetrowym moździerzem. Ponadto planowana jest modernizacja już posiadanych wozów. Rewolucję w polskiej armii zapowiada również TYTAN. Ten tajemniczy program modernizacji polskiej piechoty warty 3,1 mln zł, ma wystartować już w 2016 roku. Systemem indywidualnego wyposażenia i uzbrojenia obejmuje m.in. wprowadzenie do polskiej armii Modułowego Systemu Broni Strzeleckiej. Dzięki zastosowaniu uniwersalnych modułów, przeszkolony żołnierz tylko w jednej broni, naprawi za pomocą tych samych części każdy rodzaj broni. W ramach modernizacji, żołnierze dostaną również amunicję precyzyjną, która pozwala wywołać wybuch granatu w określonym czasie, a także system obrony żołnierza, który za pomocą wymia-

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

REPORTAŻE Z pogranicza branży

ny wiązki laserowej zapobiega przypadkowemu ostrzałowi własnych sił. Żołnierze mają zostać również wyposażeni w hełmy z kamerami, które będą przesyłały obraz na żywo do sztabu. Kolejnym sprzętem będą samoloty bezzałogowe, tzw. drony – nie tylko rozpoznawcze, obserwacyjne, czy konwojujące oddziały wojsk, ale również bojowe, mogące razić wybrane cele. Pochodzić mogą one z gliwickiej firmy Flytronic. Polskie drony z dużą precyzją są w stanie namierzyć wrogie czołgi lub wozy opancerzone.

100

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Z kolei rozbudowa polskiej marynarki wojennej jest szczególnie ważna, bo przez lata w nią nie inwestowano. A odpowiednio groźne okręty są potrzebne, chociażby po to, by bronić terminalu LNG w Świnoujściu i zabezpieczać trasę tankowców, które będą do niego pływały. Służyć temu ma, m.in. pochodzący ze stoczni Remontowej Shipbuilding (d. Stocznia Północna) niszczyciel min Kormoran II o długości 58 metrów i szerokości 10 metrów, zasięgu 2500 mil morskich, pływający również w drobno pokruszonym lodzie oraz zabierający na pokład do 45 osób.

REPORTAŻE Z pogranicza branży

Polski sprzęt jest często tańszy od zagranicznego, a przy tym nie ustępuje mu pod względem jakościowym. Zakupy sprzętu wojskowego z zagranicy to, m.in. włoskie zaawansowane technologicznie samoloty szkoleniowe Master M-346 i hiszpańskie, szybkie i ciche, łodzie podwodne Navantia S-80A. Zobacz, jak będzie wyglądało polskie wojsko przyszłości. Zdjęcia: Archiwum własne, Marcin Wilczak i PZL Świdnik

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

101

Z ARCHIWUM ET Odkrywcy, Badacze, Wynalazcy

Karol Franciszek Pollak Polski Edison Opracowanie: Sławomir Dębowski

Karol Franciszek Pollak urodzony 15 listopada 1859 w Sanoku, zmarł 17 grudnia 1928 roku w Białej (obecnie Bielsko-Biała) – polski elektrotechnik, przemysłowiec i wynalazca, był nazywany Polskim Edisonem. Dzieciństwo i młodość Był synem pochodzącego z Moraw i osiadłego w Sanoku, znanego drukarza, księgarza i wydawcy – Karola Pollaka (1818-1880) oraz sanockiej mieszczanki, Marii z domu Zarembianki (Zaremba). Miał brata Michała. Uczył się w Sanoku, Stryju i Lwowie. Amatorsko studiował elektrotechnikę. W latach młodości pracował wykonując instalacje elektryczne, wykazując przy tym duże uzdolnienia techniczne. W 1882 roku zainstalował pierwszą w kraju instalację telefoniczną. W 1883 roku rozpoczął pracę na stanowisku kierownika w laboratorium brytyjskiego Towarzystwa „The Patent Utilisation Co”. Mając wrodzony dar wynalazczy już w tym okresie skonstruował i opatentował kilka wynalazków, w tym m.in. własnego pomysłu mikrofon, maszynę do druku w kilku kolorach oraz łącznik automatyczny do elektrycznych lamp Jabłoczkowa (znanych też jako Świeca Jabłoczkowa, skonstruowana przez Pawła Jabłoczkowa w 1876 roku lampa łukowa elektryczna z dwiema elektrodami węglowymi ustawionymi równolegle względem siebie i kaolinowym izolatorem między nimi, bez regulatora odstępu między elektrodami. Było to pierwsze praktyczne elektryczne źródło światła, działające ponad 1,5 godziny. Wykorzystywane było głównie w latarniach ulicznych oraz w teatrze. Szerszej publiczności zostało zaprezentowane podczas wystawy w Paryżu w 1878 roku). 102

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Karol Franciszek Pollak (1859-1928)

W 1885 roku studiował elektrotechnikę na Politechnice w Charlottenburgu (obecna dzielnica Berlina), a jednocześnie pracował nad nową serią wynalazków z dziedziny ogniw galwanicznych (ogniwo samoładujące się, pierwsze ogniwo suche, itd.). Działalność W Berlinie Karol Pollak prowadził fabrykę sprzętu elektrotechnicznego „G. Wehr Telegraphen-Bau-Anstalt”, a następnie powrócił do Wielkiej Brytanii w celu eksploatacji swoich patentów, które przekazał pod zanglicyzowaną formą swojego imienia, jako „Charles Pollak”. W międzyczasie przerzucił się na kolejnictwo elektryczne, zbudował model nowego tramwaju. W 1886 roku został dyrektorem paryskiego przedsiębiorstwa eksploatującego tramwaje elektryczne własnego autorstwa.

Z ARCHIWUM ET Odkrywcy, Badacze, Wynalazcy

Jednocześnie pracował w laboratorium Sorbony nad budową akumulatorów, co przyniosło mu duże sukcesy i rozgłos. Inż. Karol Pollak, którego wynalazczy umysł nie znosił próżni, zainteresował się nową dziedziną, która wówczas jeszcze była niezagospodarowana, czyli budową akumulatora. W dziedzinie tej wynalazca zrobił bardzo wiele, zdobywając tym samym powszechne uznanie i ogólnoświatowy rozgłos. Pierwszy swój akumulator z płytami walcowanymi, Karol Pollak zademonstrował Akademii Umiejętności w Paryżu. Jednocześnie z akumulatorem zademonstrował elektryczną lampę bezpieczeństwa przeznaczoną dla górnictwa. Inż. Karol Pollak został dyrektorem fabryki akumulatorów w Paryżu, a na Wystawie Światowej w Paryżu w 1889 roku otrzymał za swoje pomysły srebrny medal. Wziął też czynny udział w Międzynarodowej Wystawie i Kongresie we Frankfurcie nad Menem. Wynalazki Karola Pollaka wzbudzały coraz większe zainteresowanie wśród fachowców. W 1892 roku we Frankfurcie nad Menem, Karol Pollak założył fabrykę akumulatorów (Frankfurter Accumulatorenwerke & Comp.), którą sam pokierował. Przedsiębiorstwo szybko się rozwijało, więc doprowadził je do przekształcenia w Towarzystwo Akcyjne. Dzięki „zastrzykowi” finansowemu fabryka we Frankfurcie nad Menem bardzo szybko powiększyła swój potencjał, aż czterokrotne. W następstwie rozwoju przedsiębiorstwa zbudował nową fabrykę, tym razem w austriackim w Lissing pod Wiedniem, a także udzielił licencji dwóm fabrykom, szwajcarskiej w Marly-le-Grand i francuskiej w Nancy. Nieustanie kontynuował swoje prace w laboratorium, gdzie realizował nowe pomysły, m.in. zbudował prostownik komutatorowy i prostownik aluminiowy do przetwarzania prądu zmiennego na prąd stały. Pokazał swoje pomysły w Akademii Umiejętności w Paryżu i na Wystawie Światowej w 1893 roku, gdzie otrzymał za nie medal i dyplom uznania. W konsekwencji swego sukcesu, wygłosił na międzynarodowym Kongresie, odczyt o prostownikach. W latach 1983/94 Fabrykę Akumulatorów pod Frankfurtem nad Menem, połączył z miastem linią tramwajową wg własnego pomysłu, gdzie na stacji krańcowej (czyli na pętli tramwajowej) zastosował system szybkiego i automatycznego ładowania akumulatorów. W 1894 roku, na Wystawie Krajowej we Lwowie otrzymał dyplom honorowy.

W czasach „szalejącego” hakatyzmu, czyli antypolonizmu na gruncie niemieckiego nacjonalizmu (hakata (H-K-T) skrót od inicjałów nazwisk założycieli: Hansemanna, Kennemanna i Tiedemanna działała w ramach Ostmarkenveren „Związek Kresów Wschodnich”, szowinistycznej nacjonalizacyjnej niemieckiej organizacji założonej w 1894 roku do walki z polskością w zaborze pruskim), inż. Karol Pollak bez żadnych zahamowań prowadził fabrykę zbudowaną kosztem kapitałów niemieckich i do tego na ziemi niemieckiej. Miał odwagę cywilną akcentować na każdym kroku swą narodowość, chlubić się nią i otaczać polskimi fachowcami. W 1896 roku jednym z inżynierów fabrycznych był profesor Politechniki Lwowskiej, Edwid Hauswald, a chemikiem. dr. Ferdinand Eduard Polzenjus(z) z Krakowa. W 1899 roku, inż. Karol Pollak opuścił Cesarstwo Niemieckie i przeniósł się na stałe do Francji, gdzie założył własne laboratorium prowadząc w nim dalsze badania. Na Międzynarodowej Wystawie w Paryżu w 1900 roku, jego akumulator został wyróżniony złotym medalem. Na wystawie jubileuszowej Towarzystwa Politechnicznego we Lwowie w 1902 roku otrzymuje za swoje wynalazki i prace uznanie i medal srebrny. Zbiegiem okoliczności życie prywatne Karola Pollaka kojarzy się z drugim wielkim wynalazcą polskim, matematykiem i elektrykiem inż. Abakanowiczem, który również pracował w dziedzinie akumulatorów i elektrycznych tramwajów. Karol Pollak ożenił się bowiem z panią Abakanowiczową, doktorem filozofii. Zbyt wiele zainteresowań jakie przejawiał Karol Pollak, nie pozwalały mu na skupieniu się wyłącznie tylko na jednej specjalności. I tak oto na wystawie w Nicei (Francja) otrzymał medal za model aeroplanu (dawna nazwa samolotu), również opatentował nowy zabieg medyczny, oparty na całym szeregu doświadczeń własnych, a podczas I wojny światowej pracował nad ulepszeniem materiałów dla przemysłu zbrojeniowego i dzielił się swoimi pomysłami z francuskim Ministerstwem Wojny.

Łącznie inż. Karol Pollak uzyskał 98 patentów na swoje wynalazki. nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

103

Z ARCHIWUM ET Odkrywcy, Badacze, Wynalazcy

Zdjęcie: Od lewej - Aleksander Rothert, Ignacy Mościcki, Karol Pollak – fot. NAC

Gdy Polska odzyskała niepodległość w 1918 roku, wielu Polaków rozsianych po świecie zaczęło wracać do swej ojczyzny, by oddać jej swe zdolności, talenty i energię. W 1922 roku, już 63-letni Karol Pollak, weteran europejskiej elektrotechniki zlikwidował swój dom i laboratorium na południu Francji, opuszczając tym samym spokojną i zaciszną pracę doświadczalną i powrócił do Polski. Tutaj, z zapałem młodego człowieka, dopiero rozpoczynającego pracę, rzucił się w organizacyjny wir pracy przemysłowej.. W 1923 roku założył fabrykę akumulatorów w Białej (obecnie Bielsko-Biała), której współzałożycielem był profesor Ignacy Mościcki, późniejszy prezydent Polski, zostając jej pierwszym dyrektorem. Zwalczał wszelkie napotykane trudności, budował fabrykę od podstaw, uruchamiał ją i eksploatował. Firma, która istnieje do dziś, rozpoczęła swoją działalność pod nazwą „Polskie Towarzystwo Akumulatorowe” w skrócie PETEA, (po 1945 roku „Fabryka Akumulatorów EMA-FAK”, od IV kwartału 1999 roku „Hawker FA SA”, od końca marca 2002 roku „Fabryka Akumulatorów EnerSys Sp. z o.o.”, wchodząc w skład „EnerSys Inc.” USA).

104

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

Zdjęcie: Akumulator konstrukcji Karola Pollaka (przed 1928 rokiem)

Z ARCHIWUM ET Odkrywcy, Badacze, Wynalazcy

W 1925 roku otrzymał tytuł doktora honoris causa Politechniki Warszawskiej. Najważniejsze wynalazki Jego liczne wynalazki dotyczą różnych dziedzin, są wśród nich napędy elektryczne, opracowanie maszyny drukarskiej do druku w kolorze i rodzaj mikrofonu. Główna działalność dotyczyła jednak chemicznych źródeł energii – ogniw galwanicznych i akumulatorów elektrycznych. Posiadał on patent na produkcję akumulatorów ołowiowo-kwasowych. Skonstruował także prostowniki komutatorowe i elektrolityczne. Jako pierwszy zaproponował w 1895 roku, zastosowanie prostowniczego układu mostkowego. Karol Pollak wynalazł również kondensator elektrolityczny. Cytat: W sprawie oceny wynalazków inż. Karola Pollaka można zacytować zdanie współczesnego mu profesora Edwina Hauswalda: „Miał dar wynalazczy, tudzież wytrwałość w pracy nad rozwijaniem i doskonaleniem pierwszych pomysłów.

Jak zwykle część tylko pomysłów dała się praktycznie zrealizować i do celów przemysłowych na większą skalę zużytkować. Do takich należały jego wynalazki: 99 znanego z literatury rdzenia ołowianego z żeberkami haczykami do płyt akumulatorowych, 99 metody formownia nałożonej na takie płyty masy (ciasta) sposobem elektrolitycznym, 99 sposobu szybkiego wytwarzania wspomnianych rdzeni ołowianych za pomocą walcowania taśm ołowianych na gładkich i profilowanych wałkach, 99 odlewania porowatych płyt, 99 różnych konstrukcji zawieszania płyt akumulatorowych i łączenia poszczególnych ogniw ze sobą, 99 różnych konstrukcji przenośnych akumulatorów itp., 99 następnie, oryginalny, choć trudny do utrzymania, prostownik komutatorowy z motorem synchronicznym do zamiany prądów zmiennych na jednokierunkowe, prostownik aluminiowy z kwaśnym lub zasadowym elektrolitem i wiele innych pomysłów technicznych, rozwiązujących liczne zagadnienia, nasuwające się w pracy przemysłowej”.

Dr Inż. Karol Pollak jest nazywany Polskim Edisonem.

Zdjęcie: Prostownik mostkowy w patencie Karola Pollaka (19.12.1895 r.) nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

105

EKOLOGIA Eco-Auto

Prototyp EOLAB tylko 1 litr na 100 km*

Prototyp EOLAB, będący wizytówką innowacyjnych rozwiązań Renault, stanowi odpowiedź na wyzwanie stworzenia auta o ultraniskim zużyciu paliwa.

Renault pracuje nad prototypem EOLAB, który testuje rozwiązania zapewniające ultraniskie zużycie paliwa – 1 l paliwa/100 km, co odpowiada emisji 22 g CO2/km w cyklu mieszanym NEDC (*). Pierwsza osłona w wersji CONCEPT odbyła się

106

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

na ostatnim paryskim salonie samochodowym (4-19 października 2014 roku). W celu uzyskania tak niskiego spalania, konstruktorzy prowadzili równoległe prace w trzech następujących kierunkach: zminimalizowania

EKOLOGIA Eco-Auto

masy, udoskonalenia aerodynamiki oraz dopracowania unikalnej technologii Z.E. Hybrid, umożliwiającej jazdę z „zerową emisją” w codziennym użytkowaniu. Prototyp EOLAB, będący prawdziwą wizytówką innowacyjnych rozwiązań Renault na rzecz ochrony środowiska, stanowi połączenie licznych osiągnięć technologicznych, które będą stopniowo wprowadzane do seryjnych modeli Renault. EOLAB to dowód zdecydowanej woli Renault, pioniera na rynku środków transportu o zerowej emisji, dysponującego całą gamą samochodów elektrycznych – woli kontynuowania prac nad dalszym zmniejszaniem oddziaływania pojazdów na środowisko. Przystępne cenowo technologie zapewniające skrajnie niskie spalanie EOLAB stanowi odpowiedź na wyzwanie, jakie postawiła sobie Grupa Renault zgodnie z wartościami marki. Ma na celu udostępnienie aut o skrajnie niskim spalaniu szerokim rzeszom użytkowników. Projekt wymagał zastosowania przystępnych cenowo technologii.

Dlatego też przy projektowaniu EOLAB sięgnięto do superlekkich materiałów, takich jak aluminium czy magnez, od początku projektu zakładając możliwość rozpoczęcia wielkoseryjnej produkcji takich aut w ciągu najbliższych 10 lat. Blisko sto zaawansowanych rozwiązań technologicznych dla przyszłych modeli Renault EOLAB to znacznie więcej niż wprawka stylistyczna czy wizytówka umiejętności marki. Ten zaprojektowany na bazie hatchbacka z segmentu B prototyp kryje w sobie niemal 100 zaawansowa-

nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

107

EKOLOGIA Eco-Auto

nych rozwiązań technologicznych, nadających się do wdrożenia na skalę przemysłową, które będą stopniowo wprowadzane w przyszłych modelach gamy Renault. „Przepis” na EOLAB Skrajnie niskie, wynoszące zaledwie 1 l/100 km zużycie paliwa w prototypie EOLAB, jest efektem połączenia trzech składników: aerodynamiki, obniżenia masy oraz benzynowo-elektrycznego napędu Z.E. Hybrid: 99 aerodynamika: kształt nadwozia maksymalnie ułatwiający rozcinanie strugi powietrza oraz ruchome części, takie jak aktywny spojler oraz wysuwane boczne elementy aerodynamiczne; 99 obniżenie masy: „kuracja odchudzająca” pozwoliła obniżyć masę o niemal 400 kg w porównaniu do aut z segmentu B, w szczególności dzięki

108

ElektroTrendy nr 16 (2014-3)

wielomateriałowemu nadwoziu, wykonanemu z elementów stalowych, aluminiowych i kompozytowych oraz ważącemu zaledwie 4 kg magnezowemu dachowi. Obniżenie masy korzystnie wpłynęło na kolejne elementy: pozwoliło zmniejszyć rozmiary, a w konsekwencji koszty podzespołów prototypu (silnika, akumulatora, kół, hamulców itd.), umożliwiając jednocześnie sięgnięcie po kosztowniejsze materiały. 99 technologia Z.E. Hybrid: to nowe, kompaktowe, przystosowane do ładowania i przystępne cenowo hybrydowe rozwiązanie zapewnia skrajnie niskie zużycie paliwa, a co najważniejsze – „zeroemisyjną” (**) jazdę na trasach o długości do 60 km, z prędkością do 120 km/h. Technologia Z.E. Hybrid będzie stanowić uzupełnienie „zeroemisyjnej” oferty Renault w najbliższych latach.

EKOLOGIA Eco-Auto

Wkład w realizację planu „Nowej Przemysłowej Francji” EOLAB w pełni spełnia założenia projektu opracowania „zużywającego 2l/100 km samochodu dla wszystkich”, przyjętego w ramach planu „Nowej Przemysłowej Francji” do roku 2020. Jednak tworząc prototyp EOLAB, Renault wykracza poza wyznaczony przez rząd próg zużycia paliwa, plasując swój projekt badawczy w dłuższej perspektywie czasowej. W ramach budowy tego prototypu, Renault pracuje nad technologiami niezbędnymi do wprowadzenia na rynek samochodu zużywającego poniżej 2 l paliwa na 100 km jeszcze przed rokiem 2020. Dla osiągnięcia tego celu Renault współpracuje z innowacyjnymi francuskimi partnerami z branży motoryzacyjnej, takimi jak Saint-Gobain w zakresie szyb, Faurecia w zakresie siedzeń, Michelin w zakresie opon i Continental w zakresie układów hamulcowych. Renault współpracuje również z szeregiem innych znanych firm, takich jak Posco, w szczególności w zakresie elementów magnezowych. Dzięki swojemu specjalistycznemu know-how, partnerzy ci, każdy w swoim zakresie, wnieśli cenny wkład w projekt prototypu EOLAB, który stanowi niezwykłe osiągnięcie technologiczne.

przyciąga uwagę płynną i aerodynamiczną linią, stanowiącą udane połączenie designu i technologii, a jednocześnie niezwykle atrakcyjną i zapewniającą doskonałe parametry. Renault pokazuje, że można połączyć szczyptę marzeń i magii z wymaganiami wysokiej sprawności, jakie musi spełniać prototyp samochodu o skrajnie niskim spalaniu. (*) Homologowane wartości zużycia paliwa i emisji CO2 zgodnie z obowiązującymi przepisami. (**) O zerowej emisji CO2 i innych zanieczyszczeń określonych przepisami podczas jazdy. Źródło: renaultpolska

EOLAB Concept – samochód koncepcyjny pobudzający do marzeń W projektowaniu EOLAB brali również udział designerzy, którym auto zawdzięcza swój wspaniały styl. W rezultacie ich starań powstał samochód koncepcyjny EOLAB Concept, który został zaprezentowany na stoisku Renault na salonie samochodowym Mondial de l’Automobile w paryskim Expo -Porte de Versailles (04-19.10.2014 roku). W tym opracowanym na bazie prototypu pojeździe projektanci poszli jeszcze dalej, jeśli chodzi o kształt nadwozia i detale, dzięki czemu sprawia wrażenie wyjątkowo aerodynamicznego i zwraca uwagę lekkością stylu. Mocno obniżający się dach i zwężający tył dają niezwykły efekt stylistyczny. EOLAB Concept nr 16 (2014-3)

www.elektrotrendy.pl

109

INTERNETOWY

TUNING MAGAZYN Czytaj bezpłatnie na selectedmag.pl

CZAS RELAKSU Krzyżówka

Sponsorem nagród do naszej krzyżówki jest marka OXYLIGHT, która przeznaczyła wyjątkowe nagrody dla pierwszych 5 osób, które nadeślą nam prawidłowe rozwiązanie. Adres redakcji: ElektroTrendy, ul. Narbutta 22/7, 02-541 Warszawa, z dopiskiem: krzyżówka. Wysłanie rozwiązania krzyżówki traktowane jest jako jednoczesne wyrażenie zgody na przetwarzanie danych osobowych, zgodnie z ustawą. Naj większe miasto Nigerii

Rowero wy mecha nizm

Jeden z musz kieterów

Próbnik Pozycja Graniczy z kosmicz gimnas Salwado ny tyczna rem

Niejedna na wyś cigach konnych

Poranna w łazience

Kurz Zbiór praw

Strzelis ty styl w sztuce

3 4

Głos kobiecy

Różnica pozio mów wody

Polo wanie

Urzędo we do kumenty

Bieg rzeki

Dzienni karski ptak

Pled Jed nostka długości

Sznuro wany but z cho lewką

Stolica nad Nilem

Kom pletna pustka Cios

Rodzaj sieci rybackiej

Adam, skoczek 1/60 minuty

Sąsiad Czadu

Grecki bóg miłości

Mezo zoik

Rybie jaja

Sute przyjęcie

Zacię tość, zawzię tość

Niebies ka linia na mapie

Zasiadał w ratuszu

Naklejo ny na kopercie

Pies myśliw ski

Zgraja, dzika tłuszcza

Chwaleb ny postępek

9 Między piętrami budynku

13 Pali się Wielki w rękach poemat pracusia epicki

Córka Zeusa i Temidy

19 Ślad na śniegu

Ponęta Ptasi śpiew Rzut kulą

Działko wodne

Imperty nent, Drzewce zarozu na statku mialec

Dźwięk Piłka za Gz krzy boiskiem żykiem

Zasypka osusza jąca

Stop żelaza z węglem

Gatunek wierzby

26 Krew zwie rzęcia

Wcięcie w zboczu górskim

Polskie włókno polie strowe

15 Zbiornik paliwa

Koński arysto krata

11 Gliniany flet

Narzę dzie drwala, obracak

Cicha rzeka

Stresz czenie, szkic

W parze z Sawą

Suro wiec na świece Odziedzi czona ziemia

Angiel ska miara gruntu

Uchodzi do Mo rza Pół nocnego

Model osiedla

Przeci wień stwo pionu

Głos lwa Uzdrowi sko dzie cięce

Władys ław, generał Szał

Niebiał kowy związek orga niczny

Wokół obrazu Linijka wiersza

Spadają Soleni ca zant gwiazda z3X

Elia, słynny reżyser

Sybe ryjskie miasto

Szkodnik niszczą cy ubrania

Prosty stołek Boni fikata

Oczer Wodny nianie na ban bliźniego knocie Kuzyn drozda Mały Czeskie nieto auto perz

Kraina z Brnem

Kropelki na czole

Dostar cza wełny

Wiertło

Pospolity chwast

Muzycz na wprawka Zakrzy wiony pręt

Rakieta świetlna

14 Karmi młode mlekiem

Stan pogody

Litery z pól ponumerowanych od 1 do 28 utworzą rozwiązanie  przysłowie polskie. 1

nr 14 (2014-1)

www.elektrotrendy.pl

111

CZAS RELAKSU Krzyżówka

Sponsorem nagród do naszej krzyżówki jest firma ERGOM, która przeznaczyła wyjątkowe nagrody dla pierwszych 5 osób, które nadeślą nam prawidłowe rozwiązanie. Adres redakcji: ElektroTrendy, ul. Narbutta 22/7, 02-541 Warszawa, z dopiskiem: krzyżówka. Wysłanie rozwiązania krzyżówki traktowane jest jako jednoczesne wyrażenie zgody na przetwarzanie danych osobowych, zgodnie z ustawą. Grecki bóg miłości

Sprzęt Rządzi laborato w ryjny kurniku

Państwo w Oceanii

Mały kulisty przed miot

Kanon moralny

Bywa z pętelką

Łotew ska me tropolia

Odcień czer wieni

Hotel przy drodze

Wąsata ryba

Rodzaj uprosz czonej uzdy

Wklęsła forma terenu

Kation lub anion

22 Choroba zakaźna

Sterta Znak odejmo wania

Atrakcja Sopotu

Zapra szanie, groma dzenie

Rozdaje auto grafy

Groźny w rzece

Stolica Portu galii

Bicz

Kiełkuje w glebie Pora żenie

Ropucha olbrzymia Amery kańskie woje Grzanka Resztka wództwo

17 Gotowy wyrób

Między sopra nem a tenorem

Jed nostka mocy

Przełożo ny klasztoru

Nawóz natu ralny

Pod niebny rejs

Kraje wschod nie

Płonie na mogile

Upiór, mara

Pląs Żółty na kanapce Ada, śpie waczka

Kolce przy butach taternika

Zakrętas Izba klasz torna

Roztwór do mary nowania

Englert lub Kobu szewski

Gimnas tyka z medy tacją

Głęboka na zupę Platy nowiec

Zestaw zna czków

Dotacja na pro jekt ba dawczy

Tajem nicza litera

Metoda ozdabia nia tkanin

28 25 Zasiadał w ratuszu

Zawsze modnie ubrany

Milczą, gdy dusza śpiewa

Kwota do zwrotu

Samica leśnego ssaka

Okres wstrze mięź liwości

Imię Cembrzyńskiej, popularnej aktorki Dotkliwe cierpie nie, katusze

Austra lijski struś Pojazd na płozach

Manto, cięgi

Powiet rze wtłacza ne do pieca Lipcowy wcza sowicz

Puszysta u lisa

Duchow Niewielki ny w lasek wojsku

Lubi mędrko wać Siarkowy lub octowy Wąż u Kiplinga

Opraw ca, siepacz

Żerdź

Zawiado mienie z poczty

Bieg konia Odżywia się mlekiem matki Ważna persona

Przywód ca pales tyński

Część Chuligań skie koła zacho roweru wania

Członek jednej z sub kultur

Wzór do naśla dowania

Porcja energii

Do Rów cedzenia obronny, ziół szaniec

Atrybut sanita riusza

Obramo wanie, obwódka

19 Imię Kobieli, aktora

Ukryta drwina

Film Romana Polań skiego Anglo saska miara długości

Ogólnie przyjęta zasada

Stopień mistrzow ski w dżudo

Piłka za boiskiem

Lina holow nicza

Zbu dował arkę

Diabeł, czart

Litery z pól ponumerowanych od 1 do 29 utworzą rozwiązanie  przysłowie polskie. 1

nr 14 (2014-1)

www.elektrotrendy.pl

113

POMYŚL, JAKIE OSZCZĘDNOŚCI OSIĄGNIESZ, UKŁADAJĄC OD DZIŚ TRASY KABLOWE W 48 MINUT.

Wielki konkurs Gra o Nagrodę Główną SKUTER ELEKTRYCZNY Skuter elektryczny o pięknej stylowej linii nadwozia „new-retro”. W miarę trwania konkursu, stopniowo przybywać będzie więcej, coraz więcej stylowych dodatków tuningowych, czyniących GO jeszcze piękniejszym.

SZCZEGÓŁY KONKURSU w następnych numerach ElektroTrendy lub na portalu ET