Ek id 01

Ezilenlerin kurtuluþu için

ÝÞÇÝ DEMOKRASÝSÝ YIL:1 SAYI:1 - 1 OCAK 1999 - 200.000TL

1936 Ýspanya iç savaþýnda gönüllüler Franco’nun faþist ordusuna karþý savaþmak üzere cepheye giderken. Herkes 1930 Buhraný’na benzer bir döneme girdiðimizi söylüyor. 1930’larda neler oldu? Sayfa 5 ve 7

Seçimi Bekleme, Mücadeleyi Yükselt! Saðlýkçýlar “Artýk yeter” mitinginde, Savaþa deðil, saðlýða bütçe istiyorlar. Kriz döneminde reformlar mümkün mü? Rosa ve reformizme karþý mücadelesi sayfa 8-9’da

ABD’den savaþ karþýtlarý Savaþa karþý tutum al! Sayfa 10-11-12

Ýþten atmalar dursun!

Ýþyerleri bizimdir, terketmeyelim

2

Ýþçi Demokrasisi 1 Ocak 1999

TEMEL ÝLKELERÝMÝZ YA BARBARLIK YA SOSYALÝZM

1928-29’daki karþý devrime yenilmiþtir.

apitalizmde öncelik insanlarýn ihtiyaçlarý deðil, kâr ve rekabettir.

Rusya, Doðu Avrupa, Çin, Küba gibi yerlerde sosyalizm deðil bürokratik devlet kapitalisti sistemler yaþanmýþtýr.

K

Ýþsizlik, açlýk, yoksulluk ve savaþlarýn nedeni küçük bir azýnlýðýn kâr hýrsýdýr. Kapitalizmde bütün zenginliði iþçiler yaratýr. Bu zenginliðin çoðunluðun ihtiyaçlarý için kullanabilmesi ancak iþçi sýnýfýnýn kollektif olarak bütün zenginliðe, üretimde kullanýlan herþeye el koymasýyla, üretimi ve daðýtýmý kontrol etmesiyle, yani sosyalizmle mümkündür.

ÝÞÇÝ SINIFININ KURTULUÞU KENDÝ ESERÝ OLACAKTIR osyalizm ancak iþçilerin kendi eylemiyle gerçekleþebilir.

S

Ýþçiler bunu ancak iþçi konseyleri aracýlýðýyla, aþaðýdan yukarý örgütlenen bir iþçi iktidarýyla gerçekleþtirebilirler. Bunun dýþýndaki çözümler yine bir azýnlýðýn iktidarýyla, kapitalizmle sonuçlanýr.

REFORM DEÐÝL DEVRÝM

ULUSAL SORUN osyalistler halklarýn kendi kaderini tayin hakkýný savunurlar.

S

Ezenlerin milliyetçiliðine karþý mücadele edip, ezilenlerin kurtuluþ mücadelesini desteklerler.

AZINLIKLAR osyalistler ezilen her türlü etnik, cinsel, dinsel azýnlýðýn mücadelesini destekler, onlarýn örgütlenme haklarýný savunurlar.

S

CÝNSÝYETÇÝLÝK

Y

aþadýðýmýz sistem kadýnlarý ezmektedir.

Sosyalistler her yerde cinsiyetçiliðe karþý mücadele edip, kadýnlarýn her alandaki eþitliðini savunurlar. Sosyalistler insanlarýn cinsel tercihleri nedeniyle ezilmesine, eþcinsellere yönelik saldýrý ve aþaðýlamalara karþý mücadele ederler.

DEVRÝMCÝ PARTÝ

u düzenin kurumlarý iþçi sýnýfýna karþý patronlarý korumak amacýyla oluþturulmuþtur. Bu kurumlar iþçi sýnýfý tarafýndan ele geçirilip kullanýlamaz.

Ý

Mevcut sistem iyileþtirmeler yapýlarak, yani reformlarla düzeltilemez.

Bu parti, iþçilerin her mücadelesini destekleyip genelleþtirmeye, tek tek mücadeleleri birleþtirmeye çalýþýr.

B

Sosyalizm parlamento aracýlýðýyla gerçekleþemez. Bu sistem ancak iþçilerin kitle eylemleriyle deðiþtirilebilir. Bir iþçi devrimi zorunludur.

þçi sýnýfýnýn kendiliðinden mücadelesinin bir iþçi devletiyle sonuçlanabilmesi için devrimci parti zorunludur.

Sosyalistler iþçi sýnýfýnýn günlük mücadelesi içinde yer alýp en militan iþçileri sosyalizm ve partinin gerekliliði fikrine ikna ederek devrimci bir parti inþa edebilirler.

ENTERNASYONALÝZM apitalizm dünya ölçeðinde bir sistemdir. Bunun alternatifi olan sosyalizm de ancak dünya ölçeðinde gerçekleþebilir.

K

Ýþçilerin vataný yoktur. Bütün dünya iþçileri kardeþtir. Ýki farklý ülkenin iþçilerini karþý karþýya getirecek her þeye karþý çýkýlmalý, diðer ülkelerdeki iþçilerin mücadeleleri desteklenmelidir.

TEK ÜLKEDE SOSYALÝZM MÜMKÜN DEÐÝLDÝR usya deneyimi göstermiþtir ki devrim tek ülkeyle sýnýrlý kalýrsa yaþayamaz.

R

Ýlk ve tek muzaffer iþçi devriminin gerçekleþtiði Rusya’da devrim tek ülkede sýnýrlý kaldýðý için

PARTÝ ÝÇÝ DEMOKRASÝ osyalist politikanýn temelinde iþçi sýnýfýndan öðrenmek yatar. Tartýþma özgürlüðü, sosyalistlerin iþçi sýnýfýndan ve birbirinden öðrenmesinin vazgeçilmez koþuludur.

S

Tartýþmanýn amacý dünyayý deðiþtirmektir. Bu da parti üyelerinin birlikte hareket etmesiyle gerçekleþebilir. Demokratik merkeziyetçilik devrimci bir parti için zorunludur.

DEVRÝMCÝ GÖREV u fikirlere katýlan, böylesi bir partinin gerekliliðine inanan herkesi, Ýþçi Demokrasisi Parti Giriþimi’ne katýlmaya çaðýrýyoruz.

B

Örgütlenme zamaný erkes krizden bahsediyor. Ekonomik kriz, politik kriz, hükümet krizi. Bütün bu tartýþmalar sýrasýnda en gerçek olan þey, iþçi sýnýfýnýn yoðun bir saldýrý altýnda olduðu. Bu sürece ezilenler ve sömürülenler tarafýndan müdahale etmek isteyenler iþçi sýnýfýnýn krize karþý mücadelesini örgütlemek üzere çalýþmak zorundalar.

H

için gerçekten mücadele etmiyor? Neden 28 Þubat sürecine karþý demokrasiyi savunduðunu iddia edenler, kendi sýnýf çýkarlarýna uygun geldiðinde demokrasi düþmanlýðý yapan BBP, FP ve DYP gibi partiler?

Demokrasiyi en tutarlý savunanlar sosyalistlerdir

Patronlara karþý güçlerimizi birleþtirelim

Bunun yanýtý hangi partinin hangi sýnýfý ne kadar temsil ettiðinde yatýyor. Egemen sýnýfýn ve küçük burjuvalarýn farklý kanatlarýBöylesi bir dönemde yapacaðýmýz her ný temsil edenler, kendi çýkarlarýný savunaþeyin krize karþý mücadelede güvenii arttý- bilmek için canhýraþ bir þekilde, kýyasýya racaðýndan emin olmalýyýz. Bugün seçim birbirleriyle çatýþýyorlar. Ancak iþçi sýnýfýnýn gündemi bahane edilerek, parlamento dý- çýkarlarýný savunduðunu iddia edenler, þýndaki mücadeleyi ve çoðunluðun kendi- ekonomik ve siyasi krizin derinleþtiði, patsine olan güvenini temel almayan her türlü ronlarla iþçilerin çýkarlarýnýn en açýk þekilde öneri zararsýz görünse de yönetici sýnýfýn çatýþtýðý böylesi bir dönemde iþçilerin çýkarlarýný savunmaktan uzaklaþýyorlar. Bu iþine yarayacaktýr. Açýkca yaþayarak gördüðümüz gibi kriz dönemde demokrasiyi açýkça savunamadöneminde yazýlmýþ hiçbir senaryo önce- mak, krizin faturasýný patronlara ödettirmek den düþünüldüðü þekilde yaþama geçmi- için açýkça ve militanca mücadele etmeyor. Yönetici sýnýf ile iþçi sýnýfý içinde krize mek iþçi sýnýfýnýn baðýmsýz çýkarlarýný savuverilen tepki, hem kendi içinde hem de bir- namamak anlamýna gelmektedir. Mücadebirine karþý birçok çeliþkiyi içinde barýndýrý- lenin keskinleþtiði böylesi dönemlerde, iþçi yor. En genel ölçekte iki sýnýfýn birbiriyle sýnýfý içinde örgütlü partilerin, ekonomik, olan mücadelesinin boyutlarý ve içeriði, ta- politik ve ideolojik olarak sözlerinin eri rihin nasýl geliþeceðini asýl belirleyen fak- olup olmadýðý test edilir. tör.

Demokrasiyi gerçekten ihtiyacý olanlar savunabilir Türkiye’de yönetici sýnýfýn en önemli kurumlarýndan bir tanesi olan ordunun, 28 Þubat muhtýrasýndan bu yana doðrudan ve dolaylý biçimlerde parlamento demokrasisine müdahalesini yaþýyoruz. Bu sadece seçim sandýðýndan çýkan bir partinin iktidar olmasýnýn engellenmesi noktasýnda kalmýyor; ayný zamanda Genelkurmay liderliðinde bu partiye karþý ideolojik bir savaþ yürütülüyor. Ordunun islami hareketle olan bu mücadelesi 28 Þubat’tan sonraki siyasi geliþmeleri asýl belirleyen eðilim oldu. Ancak bu duruma karþý bir eðilim oluþturmak için uðraþan bir dizi siyasi güç de var (FP, DYP, BBP vs).18 Nisan erken genel seçimlerine dönük beklentiler de geleneksel sað ve sol partileri baþtan aþaðý bölmüþ durumda. Geleneksel sað 28 Þubat sürecine aldýðý tutumla ANAP ve DYP olarak ikiye bölündü. Faþistler MHP ve BBP olmak üzere iki ayrý eðilim oluþturuyorlar. Sosyal demokrat cenahta DSP ve CHP’nin her ikisi de 28 Þubat sürecini desteklemesine raðmen, laik cephenin saðý ve solu olmak üzere farklý uçlarýndan oy almaya çalýþmaktalar. Bu sürecin hedef aldýðý islami hareket ise FP liderliðinde bölünmeden ayný seçim baþarýsýný gösterme çabasýnda. Ordu gibi devletin en anti-demokratik kurumu bütün bu süreç boyunca anti-demokratik bir siyasi hareket olan islama karþý demokrasiyi savunduðunu iddia etmektedir. Bu argümana inanmak devenin uçabileceðini hayal etmeye benzer. Peki yaþanýlan sürece raðmen niye sol, demokrasi

Devrimci partinin inþasýna katýl çevrendekileri ikna et!

Türkiye’de yaþanýlan siyasi ve ekonomik krize iþçi sýnýfýnýn, ezilenlerin yanýtýný örgütleyebilme yetenek ve gücüne sahip bir parti yok. Sosyalistler böylesi bir partinin inþasýna tüm gücüyle katkýda bulunmalýdýr. Sokakta, fabrikada, okullarda, yaþadýðýmýz her alanda piyasa ekonomisinin sonuçlarýna, iþsizliðe, yoksulluða, savaþa karþý öfkeyle bir þeyler yapmak isteyen çok sayýda insan var. Bizler radikalleþen, “Ne yapmalý?” sorusuna yanýt arayan insanlarý örgütlü mücadeleye, sosyalist fikirlere kazanmak için bir köprü olmalýyýz.

Ezilenlerin kurtuluþu için

ÝÞÇÝ DEMOKRASÝSÝ Tarih: Ocak 1999 Sayý: 1 Sahibi: Tülay Koçak-Uluslararasý Akým Tanýtým Yayýncýlýk Yazý Ýþleri Sorumlusu: Tülay Koçak Baský: Yön Matbaacýlýk

Büro: Ankara: Beyazsaray Apt. 10/30, Sýhhiye Tel: 0312 229 3257 Hafta sonu sohbet toplantýlarý: Cumartesileri saat 17’de 16 Ocak: Rosa Luksemburg’un devrimci mücadelesi. 23 Ocak: Tatil 30 Ocak: Kemalizm ve Sol

1 Ocak 1999 Ýþçi Demokrasisi

3

Patronlar Saldýrýyor:

Bekleme, Mücadeleyi Örgütle! þverenler ekonomik krizi, toplusözleþme görüþmeleri süresince, iþçilerin kazanýlmýþ haklarýnýn geri alýnmasý yönünde önemli bir koz olarak kullanmaya hazýrlanýyor. Sendikalar toplusözleþme masasýna patronlarýn krizinin basýncý altýnda oturuyor. Kriz bahane edilerek milyonlarca iþçi, daha az ücretle ve güvencesiz biçimde çalýþmaya ikna edilmek isteniyor. Patronlarýn bu dönemde iþçilerin ödemesini istediði bedel, ocak, þubat ve mart aylarýnda toplusözleþme masasýna oturacak 500 bin kamu iþçisinin tepesinde “Demokles’in kýlýcý” gibi duruyor. Toplusözleþme döneminde, 149 iþletmede çalýþan 500 bin iþçinin ücret zammý belirlenecek. Bu 149 iþletmeden 133’ü Türk-Ýþ, 14’ü Hak-Ýþ, 2’si ise DÝSK’e baðlý sendikalarda örgütlü. Bir yandan kriz edebiyatý yaparak aðlayan patronlarýn, diðer taraftan olanca pervasýzlýðýyla iþçi sýnýfýna saldýrdýðý, iþten çýkarmalarý hýzlandýrdýðý bu dönemde, sendika yönetimlerinin tavrý da merak konusu haline geliyor. Bu noktada baþlangýç açýsýndan olumlu bir geliþme oldu. Türk-Ýþ, Hak-Ýþ ve DÝSK yöneticileri ortak hareket etme kararý aldýlar. Üç konfederasyonun ge-

Ý

Konfederasyon liderleri uluslararasý sendikalar toplantýsýnda birarada

nel baþkanlarý “Krizin fatu- için ise iþçi temsilcilerinin dirimi yoluyla menkul kýy- yirminin toplam geliri, yalrasý iþçiye çýkarýlamaz. Bu- de yönetime katýlmasýný is- metler borsasýna 700 tril- nýzca %1.5’u buluyor. na birlikte karþý çýkacaðýz” tiyor. yon, altýn borsasýna da 33 Dünyada bu kadar eþitsiz mesajýný verdiler. Bu inisiDÝSK Baþkaný Rýdvan trilyon liralýk olanak saðla- bir daðýlým varken Türkiyatife katýlmasý için Budak ise “Krizin yükü dý. Emeðe herhangi bir ye’de de durum pek farklý KESK’e de çaðrý yapýldý. hep çalýþana çýkarýlýyor. avantaj saðlanmadý. Ýçi- deðil. Türkiye’de en yokTürk-Ýþ Baþkaný Bay- Krize devletin, siyasetin mizdeki öfkeyi, ülkeyi kö- sul %20, toplam gelirden ram Meral, yaþanan kriz müdahalesi þart. Hükümet tü yönetenlerin anlamasý 1973 yýlýnda %3.5 pay alýrnedeniyle çeþitli sektörler- kurulur kurulmaz sosyal için biraz daha sabýrlý dav- ken, 1987 yýlýnda bu oran den, sendikalý ve sendika- taraflar biraraya ranýyoruz” þek- %5.2’de kalýyor; 1994’te Üç sýz olmak üzere toplam gelmeli. Ýtlinde ko- 4.8’e geriliyor. En zengin k o n fed e ras y o n u n l i d er i 600 bin kiþinin iþten çýka- h a l a n u þ u - %20’nin 1994’te toplam rýldýðýný söylerken gerekli t ý n gelirden aldýðý pay ise Ý SO B a þ kan ý ’ n ý n d a ö n e rd i ð i önlemler alýnmazsa eko%54.8. g i b i “ Ar tý k y erl i m al ý ku l l a n al ý m” nomik kriz ve iþten çýkarDünya ekonomisi içinmalarýn sosyal patlamalara de eþitsiz durumda bulud i y o r . S e n d i k a y ö n e t i ci l e r i b i z e , neden olacaðý uyarýsýný nan ülkelerin iþçileri, kenE n d o n e zy a ’ d a k i t e k s t i l i þ çi s i n e , G ü n e y yapýyor. Bu tehdidi gördi çýkarlarýnýn diðer ülkeKo r e ’ d e k i m e t a l i þ çi s i n e k a r þ ý k e n d i mezden gelmenin ‘tarilerin iþçi sýnýfý ile birlehi bir suç’ olduðunu, p at ro n u mu z l a b i rl e þ mem i zi ö n e ri y o r. Hay ý r! B u þik olduðunu unutursa, hükümet kurulur kuçýkmaz bir yola sürükk r i z, u l u s l a r a r a s ý ö l çe k t e p a t r o n l a r ý n k e n d i rulmaz iþçi, iþveren ve lenmekten kurtulamaz. hükümet temsilcileri- s i s teml e ri n i n kr i zi d i r . T am d a b u n ed en l e G ü n ey Karþýlýklý gümrük duvarnin biraraya gelip krizin larýnýn yükseltilmesi, paK o r e l i i þ ç i k a r d e þ l e r im i z g i b i f a b r i k a l a r ý m ý z ý nasýl aþýlacaðý konusunralarýnýn milliyet sorunu da görüþme yapmasý ge- t erk etme mel i , p at ro n l ar l a u z l aþ ma ö n eri l e ri n i olmayan patronlara deðil; re ddetm eli, e yle mler imiz le ulusal ( TÜ SÝAD ) düþük ücretlerle çalýþmak rektiðini öne sürüyor. Türk-Ýþ yönetiminin zorunda býrakýlan, en tev e u l u s l a r a r a s ý (I M F ) d ü ze yd e k i p a t r o n krizi aþmak için önerdiði mel haklardan yoksun, köö r g ü t l e r i n i n b i ze y a z d ý ð ý i l a c ý yol ise þöyle: “Türkiye’de tü teknolojiyi kullanmaküretilen mallarý tüketelim” ö n ü yor. tan dolayý kendisini tükek e n d i l e r i n e i ç i r m e l i yi z . kampanyasý ile tüm halk kesilsin, ten emekçiyi vuracaktýr. kesimlerinin ithal mal al- KDV oranlarý Sendika yöneticileri bize, Krizin mamasýnýn saðlanmasý; ka- düþürülsün, yüksek Endonezya’daki tekstil iþsorumlusu kim? çak konfeksiyon ve tekstil kredi faizleri de indirilsin, çisine, Güney Kore’deki ürünlerinin Türkiye’ye gi- iþten çýkarmalar önlensin” metal iþçisine karþý kendi Üç konfederasyonun riþinin önlenmesi; ithala- diyor. patronumuzla birleþmemilideri ÝSO Baþkaný’nýn da týn kýsýtlanmasý. Ayrýca iþHak-Ýþ Baþkaný Salim zi öneriyor. Hayýr! Bu kriz, önerdiði gibi “Artýk yerli verenlerin samimi olmasý Uslu da “Hükümet, banka uluslararasý ölçekte patmalý kullanalým” diyor. Peve doðru bilgi vermesi ko- ve finans kuruluþlarý krize ronlarýn kendi sistemleriki þimdi bakalým: Dünyaþuluyla iþten çýkarma yeri- girdiði zaman teþvik yasanin krizidir. Ve bu kriz iþdaki en üst %20’lik dilim, ne yarým gün çalýþmayý ka- larý çýkardý. Son vergi kaçiler açýsýndan tüm dünyatoplam gelirin %85’ini alýrbul edebileceklerini söylü- nunuyla 900 trilyon liralýk da iþsizlik, emek gücünü ken en alt dilimdeki yüzde yor. Bu durumu aþmak avantaj saðladý. Stopaj inucuza satma, esnek üre-

tim, sendikasýzlaþma, sosyal haklarýn kaybý anlamýna gelmektedir. Sendikal bürokrasi, bu toplusözleþme döneminde ortak hareket etme kararý vererek olumlu bir iþ yapýyor. Ama diðer taraftan Türkiye’deki iþçi sýnýfýný gerçek müttefiklerinden ayýrarak patronlarýn ekmeðine yað sürmüþ oluyor. Krize önerdikleri çözüm ile, iþçi sýnýfýný çözümsüzlüðe sürüklüyor. IMF gibi kuruluþlar patronlarýn çýkarlarý doðrultusunda hazýrlanmýþ “krizden çýkýþ yollarý”ný çeþitli ülkelere dayatýrken, tüm ülkelerin iþçi sýnýflarýna karþý ortak bir saldýrý yürütürken biz de kendi kaderimizin diðer ülkelerin iþçi sýnýfýyla ayný olduðunu görmeliyiz. Tam da bu nedenle Güney Koreli iþçi kardeþlerimiz gibi fabrikalarýmýzý terketmemeli, bize raðmen patronlarla uzlaþma önerilerini reddetmeli, eylemlerimizle ulusal (TUSÝAD) ve uluslararasý (ÝMF) düzeydeki patron örgütlerinin ilaçlarýný kendilerine içirmeliyiz.

Çiðdem Özbaþ

Ýþçileri n krize yanýtý :

Ne Yapmalý? Son aylarda geliþen mücadelelerin her biri önemli bir deneyim zenginliðine sahip. Her grevden, iþyeri iþgalinden, gösteriden, grev çadýrýndan, dayanýþma faaliyetinden ortaya çýkan dersleri sýnýf mücadelesinin her alanýna genellemek için mücadele etmeliyiz.

Öfkeyi bulunduðu alanda örgütlemeli, iþyerlerimizi terketmemeliyiz. Mü ca d e l en i n ö r gü t l e n m e s i n i sendika yöneticilerine býrakmamalýyýz. Yaþadýðýmýz saldýrý doðrudan onlara karþý deðil bize karþý. Onlar iþyerinde sendika aidatý alacak yeterli sayýda üyeleri olduðu müddetçe kendi geçimlerini saðlayabileceklerdir. Hatta üzerine mersedesler, lüks daireler ve çocuklarýna pahalý eðitim olanaklarý sunabilirler. Ancak bizler ekmeðimizi aslanýn að-

zýnda kazanýyoruz. Aslana karþý gücümüz kollektifdir. Nasýl ve hangi araçlarla mücadele edeceðimizi bulunduðumuz alanda bizler karar vermeliyiz. Bu kollektif kararlar üzerinden sendika yöneticilerin yapmasýný istediðimiz þeyleri onlardan talep etmeliyiz. Kriz dönemi için patronlarýn sendika liderlerinden bir dizi istekleri var. Bu isteklerini bizlere kendi seçtiðimiz ve maaþýný ödediðimiz sendika liderleri aracýlýðýyla kabul ettirm ey e ç a l ý þ ý y o r l a r . A nc a k b u

koþullarý kabul etmek zorunda deðiliz ne istediðimizi bilirsek ve bu talepler etrafýnda en fazla insaný örgütleyebilirsek, sendikacýlarýn bizim çýkarlarýmýzý temsil etmekten baþka çaresi kalmayacaktýr. Bunu baþarabilmek için sendika yöneticilerinden baðýmsýz, doðrudan ve demokratik bir þekilde karar alabilen eylem komiteleri oluþturmalýyýz. Dayanýþma faaliyetini en yaygýn bir þekilde örgütlemeli, ayrý ayrý mücadeleleri birleþtirmeye çalýþmalýyýz.

4

Ýþçi Demokrasisi 1 Ocak 1999

Ýþçi patrona ve sendikacýya öfkeli Tekstil patronlarý karlarý için herþeyi yapýyor Toplam istihdamýn %28’ini elinde tutan tekstil ve konfeksiyon sektöründe iþten çýkarmalar devam ediyor. Tekstil sektöründe yaþanan kriz nedeniyle, 10 bini TEKSÝF, 3.600’ü Öz Ýplik Ýþ ve 400’ü Tekstil sendikasý üyesi olmak üzere 14 bin sendikalý iþçinin iþine son verildi. Ýþine son verilen sendikasýz iþçilerin sayýsý ise bilinmiyor. Tekstil iþçisinin ücreti yeni açýklanan asgari ücretin de altýnda. Tekstil sektöründe ortalama net ücret 48 milyon lira. Asgari ücret ise net 57.5 milyon liraya yükseldi.

Kordsa Kordsa bir yandan iþçi atarken diðer yandan dünyanýn bez sektöründeki en büyük firmasý olmaya hazýrlanmakta. Sakýp Sabancý’ya ait Kordsa fabrikasýndan 24 iþçi atýldýðýnda, iþçiler üretimi durdurdu. Içerde kalan 160 iþçi fabrikanýn çalýþmasýný engelleyip, fabrikayý terketmezken, iþyeri önünde yaklaþýk 350 kadar iþçi arkadaþlarýný yanlýz býrakmadýlar. Patron fabrikayý terketmeyen 160 iþçinin iþlerine son verdiðini duyurdu. Bu Sabancý’ya öfkeyi daha fazla arttýrdý. Toplam 475 iþçinin çalýþtýðý Kordsa fabrikasý jandarma tarafýndan ablukaya alýnmýþtý. Ýþyerlerini terketmeyen iþçiler yemeksiz, susuz, telefonlarý kesik býrakýldý. Güvenlik güçleri içerdekilerin fabrika önündeki akrabalarýný, arkadaþlarýný, dayanýþmak için gelen iþçi kardeþlerini görmesin diye fabrika önünde araçla perde oluþturdular. Tüm bunlar iþçileri evlerine gitmeye ikna etmedi. Sabancý tazminatsýz attýðýný söylediði iþçileri geri almak zorunda kaldý. Ancak sendika liderlerinin iþbilir uzlaþmacýlýðý nedeniyle ilk etapda eyleme çýkma nedeni olan 24 iþçi yeni anlaþma ile tazminatlarý ödenerek iþten atýldý. Sendika yöneticileri iþçilerin tümünün zaferi için mücadele etmektense Sabancý’yý üzmemeyi tercih ettiler.

Ýpaþ Ýpaþ iplik fabrikasý patronlarý 450 iþçiyi iþten attýlar. Ýþten atýlan iþçilerin arasýnda emekliliðine 9 ay veya 10 gün kalan iþçiler de vardý. Ýpaþ iþçileri, patronlarýna olduðu kadar örgütlü olduklarý Teksif sendikasý liderlerinin patrondan yana tutum almasýna da kýzgýnlar. Ýþçilerden bir tanesi “6 aydan beri gerek sendikanýn gerek patronun bize çektirdiði zulum yeter. Krizi bahane ederek hem kapý dýþý ediliyoruz, hem de tazminatlarýmýz ödenmiyor. Artýk bu iþe dur denilmesi gerekiyor” çaðrýsý yapýyordu.

C e y ta þ Kapatýlan Ceytaþ ve Ceysan’da çalýþan 700 iþçi aileleriyle fabrika önüne gelerek “Ceytaþ ve Ceysan Kapatýlamaz”, “Ceytaþ Ceyhanlýlarýndýr”, “Ýþsiz kalmak ölümün yarýsýdýr” diye protesto ettiler. Adana Ceyhan karayolunu bir süre trafiðe kapattýlar.

Modasan Tekstil Türkiye’nin 1000 büyük sanayi kuruluþu sýralamasýnda 783. sýrada yer alan Modasan Tekstil’den 210 iþçinin iþten atýlmasý üzerine grev kararý alan iþçiler ‘kriz olduðu’ gerekçesiyle sözleþme imzalamaya yanaþmayan patrondan biriken farklarýný ve ikramiyelerini almaya çalýþýyorlar.

P a rk T e k s ti l Park Tekstil patronlarý iþçiler greve çýkarsa Lokavt uygulama kararý almýþtý. Ancak 210 iþçi buna raðmen greve çýktý ve lokavt olmadý.

CN Tekstil Ümraniye’de kurulu CN tekstil fabrikasýnda 40 iþçi iþten atýldý. Patronlarýn istediðinin tazminatlarýna razý olup gitmeleri olduðunu söyleyen iþçilerden bir tanesi “Nerede olsa iþ buluruz” düþüncesiyle hareket etmenin yanlýþ olduðunu bu anlayýþýn patronlarýn sömürü çarkýný güçlendirdiðini ifade ederken. “Tekstil iþkolunda patronlar istedikleri gibi cirit atýyorlar. Buna dur dememiz lazým. Bunun içinde örgütlü olamak gerekir.” diyor.

Medya direnen iþçiyi görmüyor Yeni yýlý 144 gündür devam ettirdikleri direniþ çadýrýnda karþýlayan Zümrüt Örme Ýþçileri “Bir kedi aðaca çýksa 15 gün gösteriyorlar. Burada kedi deðil 200 insan var. Demek ki bizim hayvan kadar deðerimiz yokmuþ.” diyerek medyanýn patronlarýna öfkelerini ifade ediyorlar.

Metal sektörünün büyük patronlarý karlarý için iþçilerin ekmeðini çalýyor, sendika yöneticileri bakýyor Gebze’de Metal sektöründe faaliyet gösteren 14 iþyerinde son üç ayda 1297 iþçinin iþine son verildi. Gebze’de örgütlü Türk Metal üyesi “Sendikalar yasalar nedeniyle iþten çýkarmalar konusunda hiçbir þey yapmamakta, elleri kollarý baðlý bir þekilde geliþmeleri izlemektedir.” diyor. Türk Metal’in MESS ile masaya oturmadan önceki vaadlerini gerçekleþtirmemesi 120 bin metal iþçisinden sadece Kocaeli’nde otomobil fabrikalarýnda çalýþan 10 bininin Türk Metal’den toplu olarak istifasýna yol açmýþtý.

Erkunt iþçileri iþten atýlan arkadaþlarýný yanlýz býrakmadý Erkunt sanayi AÞ Döküm ve Makina fabrikasýndan atýlan 35 arkadaþýna destek vermek amacýyla 400 iþçi iþ býraktý. Altý-yedi yýldýr çalýþanlarýn bile sosyal haklar dahil 70 milyon, ortalama ücretin ise ancak 50 milyon olduðunu söyleyen iþçiler “Açýz aç. Herkesin çoluk çocuðu var. Yazýk deðil mi kapý dýþarý ediliyorlar” diyerek iþten atýlan arkadaþlarýna sahip çýktýlar. Direniþ kararý sonrasý sabah iþyerlerine girmek isteyen iþçiler polis barikatlarýyla karþýlaþtýlar, barikat aþýlamadý. Patronun bu duruma tepkisi iþyerini bir süre için kapatmak oldu. Sendika yöneticileri iþçileri iþyerinin kapalý olduðu, üretimin olmadýðý, beklemenin anlamý olmadýðý argumanlarýyla evlerine gitmeye ikna etti. Ýþçilerden biri patronun asýl derdini þöyle ifade ediyordu “Bir yandan kriz var diye bizi atýyorlar, bir yandan da istifa edin sizi alalým diyorlar. Amaç burada sendikal örgütlülüðü yok etmek”

Petrol Ýþ Sendikasý yöneticileri patronlarýn sendikasýzlaþtýrma saldýrýsý karþýsýnda teslim oluyor Petrol Ýþ Sendikasý’nýn örgütlü olduðu Plastaþ fabrikasýndan atýlan 24 iþçinin iþine son verilmesi karþýsýnda diðer iþçiler iki gün üretimi durdurdular. Üretimi durdurma eylemiyle 36 iþçinin daha iþten atýlmasý engellendi. Ancak iþçiler iþverenin tüm

iþçileri tazminatsýz olarak iþten atacaðý tehdidi karþýsýnda sendikacýlar tarafýndan yeniden iþbaþý yapmaya ikna edildiler. Ýþten atýlan iþçiler fabrika önünde direniþe devam etmek istiyorlardý, direniþ çadýrýna polis saldýrdý, iþçiler gözaltýna alýndý. BOTAÞ Genel Müdürlüðünde temizlik iþlerini yürüten Petrol Ýþ üyesi 900 iþçiden 347’si iþten çýkarýlmýþtý. Bir iþçi “En pis iþleri biz yaparýz, onlarýn koltuklarýnda rahat oturmalarýný saðlarýz, aldýðýmýz en fazla 35 -40 milyon. Ama þimdi bunu bile çok görüyorlar.” diyordu. Petrol Ýþ Genel Baþkaný Bayram Yýldýrým iþçilere, sendikadan istifa ederek iþlerinde kalmalarý tercihinin en iyi fikir olduðunu söyledi.

Jandarma “Biz iþçiyiz” Fransýz çimento tekelinin ortak olduðu Yibitaþ-La Farge’da iþten atýlmalara karþý mücadele sendikalý olarak iþe dönme mücadelesine dönüþmüþ durumda. Sýk sýk jandarmanýn baskýsýyla karþý karþýya kalan iþçilerin jandarma komutanlarýna hissettikleri öfke “artýk kurþuna dizmeden bizden kurtulamazsýnýz” sözleriyle ifadesini buluyor.

Kazanmak için dayanýþmaya ihtiyacýmýz var Tez Koop Ýþ 2 Nolu þubede örgütlendikleri için iþten atýlan iki iþçinin iþe geri dönmesini saðlamak ve iþçilerin ekonomik ve sosyal haklarýnda iyileþtirmeler yapmak için baþlatýlan Ýstanbul Serbest Muhasebeciler ve Mali Müþavirler Odasý grevi destek ve dayanýþma ziyaretleriyle güç kazandý.

E y le m P ro g ra mý n ý K u ll a n a lý m Ýþçi Demokrasisi Gazetesi krize ve yaþadýðýmýz diðer sorunlara iliþkin patronlarýn aðýr reçetesine karþý iþçi sýnýfýnýn çözümü için bir eylem programý yayýnladý. Seçimi bekleme mücadeleyi yükselt imza metiniyle iþyerlerinde, sendikalarda, sokaktaki açýk gazete satýþlarýnda tartýþtýk ve bu taleplere katýlanlarý eylem programýnýn altýna imza atmaya çaðýrdýk. Tartýþtýðýmýz birçok emekçi patronlarýn krýz reçetesine karþý öfkeli ve ”Savaþ dursun, silahlanma için vergi ödemek istemiyoruz, çeteler yargýlansýn , iþyerlerimizin özelleþtirilmesini istemiyoruz, daha fazla demokrasi ve özgürlüðe ihtiyacýmýz var” þeklinde talep ve düþünceler dile getiriyorlar. Ýþyeri kapatmalarýna karþý durulabileceðini ve kazanýlacaðýný SEKA’lý iþçiler gösterdiler. Krizin faturasýný emekçilere ödetmek isteyen patronlara yine en güzel cevabý iþten atýlan ancak dayanýþma ve eylemle kazananan KORDSA’lý iþçiler verdi. Bu talepler etrafýnda mücadele etmek üzere eylem programýna imzasýný atan yüzlerce insan sendika liderlerini göreve çaðýrýyor.

Songül Özdemir

1 Ocak 1999 Ýþçi Demokrasisi 5

29 Kri zinde ne oldu? Ý

þadamý Rahmi Koç dahil bir dizi ekonomi uzmaný, dünyanýn 1930 Buhraný’na benzer bir ekonomik krize yuvarlandýðýný söylemekte. Ekonomik kriz var mý yok mu? Nasýl bir kriz var? Kapitalist ekonominin geçmiþte yaþamýþ olduðu krizlerle karþýlaþtýrýldýðýnda, bugün ekonominin ne durumda olduðu üzerine tartýþmalar alabildiðine yoðun yapýlýyor. Serbest piyasa ekonomisinin en derin krizini yaþadýðý 30’lar bu tartýþmalara ýþýk tutacak nitelikte. 1930’lar sadece ekonomik bir krizden ibaret deðildi, ayný zamanda yoðun bir politik istikrarsýzlýk dönemi idi. Bu süreçte ani, kitlesel iþçi sýnýfý ayaklanmalarý yaþandý. Ayaklanmalar tarihin akýþýný deðiþtirebilecek ve egemen sýnýfý dehþete düþürecek düzeydeydi.

Kriz nasýl baþladý? Buhran 29 Ekim 1929’da baþladý. “Kara Salý” olarak anýlan New York borsasýnýn çöküþünün ardýndan Amerikan kapitalizmi temellerinden sarsýldý. ABD ve dünyanýn diðer ekonomileri kaosa sürüklenirken milyonlarca iþçi de iþten atýlýyordu. Borsanýn çöküþünü takip eden on yýl boyunca dünyaya ekonomik, politik ve mali istikrarsýzlýk hakim oldu. 1929-38 arasýnda Amerika’da ise sanayi üretimi yüzde 28 düþerken, hemen hemen her üç kiþiden biri de iþsiz kaldý. Almanya’da sanayi üretimi üçte bir oranýnda düþerken, yine her üç iþçiden birisi iþini kaybetti. Geçen Aðustos ayýnda olduðu gibi kriz hiç beklenmedik bir anda baþlamýþtý. ABD ekonomisi 1920’ler boyunca hýzla büyümüþ, iþsizlik orarýý yüzde 0.9’u aþmamýþtý. Kapitalizmin ideologlarý kapitalizmin artýk “yeni bir döneme” girdiðini ve krizlerin geçmiþte kaldýðýný iddia ediyorlardý. Artan zenginleþme ve ekonomik geniþleme patronlarýn kendilerine olan güvenlerinin hýzla artmasýna yol açmýþtt. Sosyalist Scott Fitzgerald bu dönemi “tarihteki en lüks zevkü sefa yýllarý” olarak tanýmlýyordu. Amerikalý zenginler Londra’da öðle yemeði yiyip gece Berlin’de dansa gidecek kadar bolluk içinde yaþýyorlardý. Almanya’da ise Birinci Dünya Savaþý’ný takip eden 1918-23 yýllarý arasýndaki devrimlerin sisteme verdiði aksaklýk atlatýlmýþ, ekonomi istikrara kavuþmuþtu. Bu dönemde Hitler’in Nazi partisi bir avuç fanatikten ibaretti. 1928 seçimlerinde sadece yüzde 2.5 oy almýþ-

tý.

Egemen sýnýf panik içinde

Kriz dalgasý karþýsýnda geleneksel partiler ve egemen sýnýf çözümsüzdü. Tam bir paniðe kapýldý. Amerikan patronlarýnýn gazetesi Times“Bu iþin sonu nereye varacak?”, “Bu kýsýr döngüden kurtulabilecek mýyiz” gibi çaresizlik ifade eden baþlýklar atýyordu. Egemen sýnýf tepeden týrnaða bölünmüþtü. Geleneksel partiler erirken toplum aþýrý sað ve sol taraflara doðru kutuplaþtý. 1927’de parlamenter demokrasi dünyanýn 65 ülkesinde egemendi. 1933’e gelindiðinde ancak altýsý böylesi bir iddiaya sahiptiler.

Faþizm iktidara geliyor En büyük yenilgi Almanya’da yaþandý.. Kriz yok sul la þan millyonlarca insaný v e egemen sýnýfýn bir kýsmýný Nazilerin kucaðýna sürüklemiþdi. 1932’de Na zi le rin oylarý yüzde 32’ye yükseld i ,

Alman parlamentosunda en büyük parti haline geldiler. Hitler ve Naziler 1933’de iktidara geldi. Aslýnda dünyanýn en büyük iþçi sýnýfý partisi olan Alman SPD’nin ve Alman Komünist Partisi’nin toplam gücü Naziler’inkinden herzaman daha fazlaydý. Alman iþçileri Hitler’e direnmeye çalýþtýlar. Naziler ve sosyalistler arasýnda çok sayýda sokak çatýþmalarý yaþandý. Ancak SPD ve Komünist Partisi Hitler’i durdurmak için eylem birliði yapmadýlar. Dünyanýn en güçlü iþçi sýnýfýnýn yenilgisi sonrasýnda Hitler’in iktidarý sýrasýnda Yahudilerin soykýrým karabasanýnýn yaþanmasý önünde hiçbir engel kalmamýþtý. Faþizm daha öncesinden Mussolini liderliðinde Ýtalya’da iktidara gelmiþti. 1930-31 yýllarý arasýnda yanlýzca Latin Amerika’da 12 askeri darbe yaþandý.

Alternatif vardý Toplumsal kutuplaþma sola doðru da yaþanýyordu. 1929 borsa krizi sonrasýnda büyük iþçi mücadeleleri yaþandý. Ekonomik kriz ve kitlesel iþsizlik otomatik olarak umutsuzluk ve gü ven siz lik anlammýna gelmiyor. Ýþçilerin yaþam standartlarýna vurulan böylesi bir darbe müca de le -

leye de yol açabilmekte. 1930’larda kitlesel iþsizlik milyonlarca iþçiyi sefalete sürüklerken onlar bunu bir kader olarak kabul etmediler; direndiler. New York’lu bir gazeteci anýlarýnda 40-50 iþçiden oluþan gruplarýn marketlere gidrip veresiye istekleri reddedildiðinde, sahibini bir kenara itip yiyecekleri alýp gittiklerini anlatýyor. 1932’de iþsizlere yardým derneklerinin üye sayýsý 300 bine çýkmýþtý. Bunlar yüzlerce kentte iþsizliðe karþý gösteriler düzenlediler. New York sokaklarýnda iþsizliðe karþý büyük ayaklanmalar yaþandý. Bu dayanýþma gruplarýnýn büyük çoðunluðu sosyalistler tarafýndan kurulmuþtu. Birçok ülkede egemen sýnýfýn içinde bulunduðu bölünmüþlük sosyalist ve komünistler için ciddi olanaklar saðlýyordu. Bu partiler grevlere ve kitle ayaklanmalarýna öncülük etmekteydiler. Fransa ve Ýspanya’da hükümet ortaðý oldular. Hatta Amerika’da komünistler belediye baþkanlýðýna seçildi. Ýngiltere Komünist Partisi’nin kurduðu iþsizler hareketi bütün ülkede örgütlenmiþti. 250 bin kiþilik gösterilere öncülük etmekteydi. Yaþanan ayaklanmalar sadece iþsizleri içermiyordu. Amerika’da ücretler düþürülmeye çalýþýldýðýnda kitlesel grevler patlak verdi. Bunlardan en önemlisi 1932’de 150 bin tekstil iþçisinin Kuzey Carolina’daki greviydi. San Fransisco, Toledo ve Minneapo-

lis’de sosyalistlerin öncülüðünde üç büyük kitlesel grev yaþandý. 1930’lar boyunca Amerikan iþçileri, iþten atmalara, iþ hýzlandýrmalarýna karþý ve sendikalaþma hakký için mücadele verdi. Grevler iþçilerin önemli bir kýsmýnýn durumunu düzeltirken, Amerikan patronlarýnýn iþçilerin yaþam standartlarýna yeniden saldýrmasý önünde engel oldu. Fransa’da da iþçiler iþten atýlmalar, fabrika kapatmalarý ve reel ücretlerin düþmesi sorunlarýyla karþý karþýya idiler. Fransýz faþistleri de Alman Nazileri gibi iktidara gelmeye çalýþýyorlardý. 6 Þubat 1934’de faþist çeteler baþkent Paris’teki parlamento binasýný iþgal etmeye çalýþtýlar. Faþist ayaklanmaya karþý Fransýz iþçileri kahramanca mücadele verdti. Beþ milyon kadar iþçi genel greve çýktý, bir milyon iþçi de faþistlere karþý sokaklara döküldü.

Sosyalist fikirler güç kazanýyor Faþizme karþý mücadele sosyalist fikirlerin güçlenmesini beraberinde getirdi. Ýki yýl içinde Fransýz halký sosyalisleri içeren bir koalisyon hükümeti seçti. Fransýz iþçileri seçim galibiyetini grevler ve fabrika iþgalleriyle kutladýlar. Bu mücadeleler sonucunda ücretler ortalama yüzde 12 artarken, haftalýk çalýþma saatleri 40’a düþürüldü ve iki haftalýk ücretli izin kazanýldý.

Ýspanya’da iç savaþ

1936’da Fransýz iþçileri faþizme karþý genel greve çýktý.

1930’la rýn en önemli geliþmesi

Ýspanya’daki devrim oldu. Ýspanyol ekonomisi yabancý sermayeye baðýmlýydý ve krizden çok yoðun bir þekilde etkilenmiþdi. Ancak Ýspanyol iþçileri bunu kader olarak kabul etmediler, direndiler. Ýspanya 1931’e kadar monarþi tarafýndan yönetilmekteydi ve büyük toprak sahiplerinin egemenliði altýndaydý. Ayný yýl yapýlan genel seçimler ve genel grev sonrasý monarþi devrildi ve cumhuriyet kuruldu. 1932-33’de iþçiler iþten atýlmalara karþý greve çýktýlar ancak polis ve ordunun saldýrýsý karþýsýnda geri adým atmaya zorlandýlar. 1934’de 30 bin silahlý madenci ayaklandý ve madenleri iþgal ettiler. Madenciler askerlerin müdahalesine iki hafta direndi. Ancak sonunda yenildiler. Baský ve kriz iþçi sýnýfý içinde yeni bir birlik ruhunun geliþmesine neden olmuþtu. 1936’da sosyalistleri içeren bir halk cephesi hükümeti seçildi. General Franco liderliðindeki Ýspanya ordusu askeri bir darbeyle cumhuriyeti devirdi. Ýspanyol iþçileri cumhuriyeti savunmak için harekete geçtiler. Üç yýl boyunca baþka hiçbir Avrupa ülkesinden yardým almaksýzýn devrimi savunma mücadelesi verdiler. Bu mücadelenin baþarýsý 20’nci yüzyýlýn gidiþatýný deðiþtirebilirdi.

Kazanacaðýmýz baþka türlü bir dünya var Bugün ekonomik kriz henüz 1930’larýnki kadar derinleþmiþ deðil. Ancak 1930’larýn yavaþ çekimini yaþýyoruz. Rusya ve Uzakdoðu’daki son geliþmeler filmin hýzlanmaya baþladýðýna iþaret ediyor. Endonezya’da bir devrim, Güney Kore’de kitelesel grevler oldu, Rusya’da madenciler sokaklara çýkýyor. Ýþçiler krizin faturasýný ödemeye hazýr olmadýlarýný ifade ediyor ve yeni alternatifler arýyorlar. 1930’larda olduðu gibi kriz yeni mücadeleler ve politik hareketleri beraberinde getirecek. 1930’larýn trajedisi solun, iþçi sýnýfý mücadelelerini ileriye taþýyabilme yeteneðinden yoksun, sosyal demokratlar ve Stalini kölece takip eden komünist partilerin egemenliði altýnda olmasýydý. Bugün kriz sosyalist fikrilere kitleselleþme olanaklarý sunuyor. Bizlerin patronlarýn krizine gerçek ve somut bir çözüm sunmamýzý gerekiyor. Sosyalizm için mücadele 1930’larýn faþizm ve savaþla biten filmine farklý bir son hazýrlayacaktýr.

6

Ýþçi Demokrasisi 1 Ocak 1999

1 Ocak 1999 Ýþçi Demokrasisi

Seçimi Bekleme Mücadele et! O r du v e Pa t ro nl a r Ec e vi t’ i se vi yo r ! Türk patronlarý ve ordu Ecevit’i politik bir çözüm olarak görmeye baþladý. Bülent Ecevit politikanýn “dürüst adamý” olarak bilinmekte. Aslýnda Türk siyasi tarihinde Ecevit’in oynadýðý rol tam bir oportünizm. Ýlk Ecevit hükümeti Necmettin Erbakan ile ortak kuruldu ve Kýbrýs’ýn iþgalinden sorumlu olan hükümetdi. 1978’de Ecevit yeniden hükümete gelirken milyonlarca insan faþist þiddetin ve iþçi sýnýfýnýn geçim düzeyine yapýlan saldýrýlarýn bir son bulacaðýný umut ediyordu. 20 ay süren CHP Hükümeti faþist þiddetin daha da týrmanmasýna, iþçilerin yaþam standardýnýn 1970’lerdeki en dip noktaya vurmasýna neden oldu. Sola ve iþçi sýnýfý hareketine baskýlar arttý. 1978 ve 79’da 1 Mayýs mitingleri bile yasaklanmýþtý.

Sol’un yanýtý Tam da bu özelliklerinden dolayý patronlar ve ordu iþçilerin öfkesini baþka yönlere çekme ve laik cepheyi güclendirme umutlarýný Ecevit’e baðladýlar. Aslýnda Ecevit’in DSP’si ve Baykal’ýn CHP’si ayný çözümü sunuyor. Onlarýn çözümü islamcýlara karþý patronlarýn laik cephesine katýlmak. Ancak bugün sorunu yaratanlar islamcýlar deðil. CHP’ye oy veren iþçileri ve binlerce insaný islamcýlarýn kucaðýna iten sorun zengin ve yoksul arasýndaki uçurumun giderek derinleþmesi. Bunu çözmenin tek bir yolu var. Zenginlerin fakirden çaldýklarýna el koyup tekrar fakirlere vermek. Savaþa ve her türlü savaþ hazýrlýklarýna para harcatmamak. Krizin iþçi sýnýfý çýkarýna çözülmesi basit önlemler gerektiriyor. Ancak bunlarý gerçekleþtirebilmek için patronlar ve orduyu karþýya almak gerekiyor. Reformist parti ve sendika liderleri tam da bundan kaçýyorlar.

Soygun var Patronlar ciddi bir krizle karþý karþýya. Türk patronlarý hükümetin yüksek faiz politikalarýndan besleniyor. Uzun vadede böyle gitmesi mümkün deðil. Bank Ekspres ve Ýnterbank iflas etti, diðerleri de sýrada. Þu ana kadar ayakta kalmalarýnýn nedeni devletin iþçi sýnýfýnýn cebinden alarak ödediði yüksek faizlerdir.

Soyguna karþý direniþ Patronlarýn ve ordunun en büyük kaygýsý iþçilerin bu krizin faturasýný kendi ceplerinden ödemesine karþý direnmeleridir. Þu ana kadar isole edilebilmiþ olan direniþlerin genelleþerek büyüyebileceðinden korkuyorlar. Diðer korktuklarý þey ise bu direniþin politik olarak solun ya da islamcýlarýn önderliðinde gerçekleþmesi.

Sol alternatif Millyonlarca iþçi saldýrýya uðrayan yaþam koþullarýna ve iþsizliðe karþý bir çözüm arýyor. Çözüm basit: Ýflas eden þirketler kamulaþtýrýlsýn ve iþçilerin yönetimine verilsin. Yüksek faizlerle rantiyelerin beslenmesi durdurulsun. Kirli Savaþ sonlandýrýlsýn. Bunlar karþý karþýya olduðumuz sorunlarý çözmek için önemli adýmlar olacaktýr. Sendika ve sol parti liderleri bu talepler etrafýnda örgütlenme cesareti gösterecek olsa millyonlarca iþçi mücadeleye atýlmaya hazýr.

Türkiye’de kriz var mý? Bankerler neden mutlu? 28 Aralýk 1998’de Radikal gazetesi “Mali krizde iyi haber” baþlýðý attý. Açýk ki Amerikan yatýrým bankasý Lehman Brothers Türkiye’yi iyi bir yatýrým merkezi olarak önermekteydi. Ýstanbul Borsasý 1998’i, yýlýn baþýndakinden daha iyi bir durumda kapattý. Bankacýlarýn kendilerini henüz camdan atmadýklarý görülüyor.. Hükümet 1998 enfasyon hedeflerine ulaþtýðýný iddia ediyor.

Ý þ t e n a t ý l ma l a r g e r çek Ancak hepimiz biliyoruz ki iþyeri ve fabrikalardaki hayat yukarýdaki tablodan çok daha farklý. Sadece tekstil sektöründe geçen yýl 416 þirket iflas etti. Bu 20 bin iþçinin iþten atýlmasý demekti. 30 bin iþçinin de iþleri tehlikede. Her gün yeni kapanmalar ve iþten atýlmalar yaþanýyor. Üç ay içinde sadece Gebze’de 1378 iþçi iþten atýldý. Bazý kaynaklara göre TOFAÞ önümüzdeki aylarda 8501000 iþçinin iþine son verecek. BOTAÞ ise 900 iþçiden 327’sini attý. Liste böylece uzayýp gitmekte.

Enflasyon düþüyor mu? Enflasyon rakamlarý dalga konusu haline geldi. Bize hükümetin enflasyon hedeflerini tutturduðu söylenmekte. Iþýn Çelebi 1998 sonuna kadar enflasyon yüzde 50’nin altýna düþmezse “bileklerimi keserim” demiþti. Sonra hedefleri deðiþtirdiler. Bize tüketici mallarýnda enflasyonun yüzde 70’in altýnda olduðunu söylüyorlar. Resmi rakamlar 1998 içinde kýyma fiyatýnýn yüzde 217.2 arttýðýný gösteriyor. Yani üç katýndan daha fazla. “Ucuz”

diye bilinen tavuk eti yüzde 185.2, sosis yüzde 167.9, prinç yüzde 125.7, kuru fasülye yüzde 173.6 ekmeðin fiyatý ise iki katýna çýktý. Eðer iþçi sýnýfý ailesinin en çok para harcadýðý iki þeyi toplarsak yani kira ve yiyecek iþçilerin karþý karþýya kaldýðý enflasyon yüzde 100’ün kat kat üzerindedir.

Gerçek ekonomi ve rant ekonomisi Bankerlerin öngörülerine güvenmemeliyiz. Dünya Bankasý’nýn 1997 raporu “Uzakdoðu’nun ekonomik kalkýnma hýzýný muhafaza etmekdeki baþarýsý görülmeye deðer. Gelecek yýllarda da ekonomilerin büyüyeceðini güvenle söyleyebiliriz” diyordu. Marks’ýn da belirttiði gibi kapitalist ekonomi krize girdiðinde kapitalistler üretken yatýrýmlardan ziyade paralarýný daha karlý olacaðýný umduklarý borsa yatýrýmlarýna yönlendirirler. Nitekim Lehman Brothers þirketinin Türkiye’de yatýrým yapmak isteyenlere yüzde 140 faizli hükümet bonolarý öneriyor. Patronlar iþçileri iþten atar ve yatýrýmlar görülmemiþ oranda düþerken, elde ettikleri karlarýn yarýsýndan fazlasýný üretimden deðil faiz gelirlerinden elde ediyorlar. Bono ve repo daha karlý. Böylece patronlar iþçileri ücretsiz izine çýkarýp veya iþten atarken paralarý finansal yatýrýmlara döndürüyorlar.

Eðer iþçiler bedelini ödemeye razý olurlarsa kapitalistlerin çözemeyeceði kriz yoktur. Patronlar iþçileri atýyorlar. Sendikalarýn olduðu ve toplusözleþmelerin yapýldýðý sektörlerde yüzde 25 ücret artýþý önermekteler. Bunun anlamý gerçek ücretlerin yüzde 75 oranýndan kesilmesidir. Ayrýca “esnek çalýþma” talep ediyorlar. Bunun anlamý patronlarýn iþçileri bir yandan tutup diðer yandan sadece ihtiyaç duyduklarý zaman çalýþtýrýp, çalýþtýrdýklarý günlere göre ücret ödemeleridir. Gazetelerin ekonomi sayfalarýnda kriz diye adlandýrýlan TL’nin deðer kaybý bazý kapitalistlerin çok para kaybetmeleridir. Borsa’nýn çökmesidir. Bu da her an olabilir. Ne zaman olacaðýný ise kimsenin bilmesi mümkün deðil. Eðer mümkün olsaydý spekülasyonlar yoluyla kendi-

lerini alabildiðine zenginleþtirebilirlerdi. Finansal krize neden olan patronlarýn birbirinin cebinden çalmasýdýr. Ancak onlarýn hep birlikte anlaþtýðý konu iþçilerden çalarak kendilerini kurtarmalarýdýr. Rusya ve Uzakdoðu’daki gibi bir krize yuvarlanmamak için hükümetin geliþtirdiði önlem paketi patronlara düþük faizli kredi vermeyi içeriyor. Bir baþka deðiþle bizim verdiðimiz vergileri patronlara ucuza hortumluyorlar. Bankalar Eximbank’dan ucuz kredi alanlarýn paralarýnýn kendilerine yatýrýlmasýný talep ediyorlar. Bu paralarý da yüksek faizle hükümete borç verecekler. Böylece bankalar bir kat daha kar etmiþ olacaklar.

tisiyle karþý karþýyalar. Çocuklarýnýn eðitimine para ayýramamakta. Sürekli artan kiralarýný ödeyememekte. Bir yakýnlarý hastalandýðýnda doktora götürememekteler. Bütçeleri sadece þeker ve un gibi fiyatlarý üçe katlanmayan, besinlere el vermektedir. Bu kriz hýrsýzlar sisteminin krizidir. Tekstil sektöründeki iþten atmalarýn nedeni insanlarýn daha az giysiye ihtiyaç duymasý deðildir. Deri endüstrisindeki krizin nedenlerinden birisi de Güneydoðu’daki kirli savaþýn hayvancýlýðý yok etmesidir. Böylece Türkiye iþlenmemiþ deriyi döviz karþýlýðý ithal etmek zorunda kalýyor.

Ýþçi sýnýfýnýn krizi

Hükümet sözde kar etmeyen KÝT’leri üç kuruþa satmaktan çekinmedi. Þimdi patronlar fabrikalarýn

Ýþçiler þu anda krizle, iþten altýlmayla, ücret kesin-

Ýþçilerin çözümü

kar etmediðini ve iþçilerin fedakarlýk yapmalarý gerektiðini söylüyorlar. Hükümetin destek çýkmasýný istiyorlar. Bizim yanýtýmýz net. Eðer patronlar paramýzý istiyorlarsa, hükümet KÝT’leri nasýl verdiyse onlar da fabrikalarý aynen devretmeliler. Ýþçiler üretimi kar için deðil ihtiyaçlarýný karþýlamak üzere kontrol ettiklerinde krizler tarihten silinecektir. Yükseltilmesi gereken ilk talep hükümetin iþçileri ilerde de sömürebilmeleri için patronlara para hortumlamamasýdýr. Krize çözüm kar hýrslarýndan dolayý krize neden olan patronlarla iþbirliði yapmamaktan geçiyor. Fabrikalarý onlarýn elinden almalýyýz. Bunun anlamý iþçilerin kontrolünde kamulaþtýrmadýr.

C. Uzun

osyalistler açýsýndan mesele krizin nasýl ilerleyeceði ve sonuçlanacaðý konusundaspekülasyonlaryapmakdeðildir. Asýlmeselebugünkriziniþçisýnýfýbilincininasýletkilediðive sosyalist devrim olanaklarýnýn geliþip geliþmediðidir.

Kriz ve isyan Ekonomik kriz otomatik ve kaçýnýlmaz bir þekilde sola doðru bir radikalleþmeye ve devrime yol açmaz. Ýþçi sýnýfý içinde demoralizasyonun yaygýnlaþmasýna ve krizin çözümü için sað alternatiflerin güçlenmesine de yol açabilir. Kesin olan bir þey varsa, krizin sosyal demokratlarý daha da saða savuracaðýdýr. 1930 Buhraný sýrasýnda dönemin en büyük ekonomileri olan Almanya ve Ýngiltere’nin ekonomi bakanlarý sosyal demokrattý ve iþçi sýnýfýna acýmasýzca saldýran serbest piyasa politikalarý uyguladýlar.

1930’larda siyasi alternatifler 1930’lar yoðun baský ve gericiliðin hüküm sürdüðü yýllardý. Bir tarafta faþizm Avrupa’da iktidara gelmiþ diðer tarafta Stalin liderliðinde Sovyet Bürokrasisi 1917 Ekim Devrimi’nin tüm kazanýmlarýný ve liderlerini katletmiþti. 1930’lar bir dizi önemli mücadeleye tanýk oldu. Büyük Buhraný takip eden yýllarýn “karanlýk” bir dönem olarak hatýrlanmasýnýn nedeni bu mücadelelerin yenilgiyle sonuçlanmýþ olmasýdýr. Gerek Fransa’daki kitle grevlerinde gerekse Ýspanya’daki mücadelede milyonlarca iþçi eylem içindeydi. Her iki mücadele Fransa ve Ýspanya komünist partileri tarafýndan Stalin’in direktifleriyle, yaþama geçirilen halk cephesi politikalarý nedeniyle yenildi.

Halk cephesi deðil iþçi cephesi Faþizme karþý liberal burjuvaziyle ittifak politikalarý çerçevesinde kurulan halk cepheleri bugün Türkiye’de yine kendisine sosyalist diyen sol gruplar tarafýndan þeriata karþý halk cephesi biçiminde inþa edilmeye çalýþýlýyor. 1930’larda Stalinist anti-faþist halk cephesi taktiklerine uygun olarak patronlarla olan birliði bozmamak için iþçi hareketi sürekli dizginlendi. Ýþçi sýnýfý patronlar karþýsýnda ekonomik ve politik olarak sürekli silahsýzlandýrýldý.

Bir yanda direniþ diðer tarafta ihanet Sosyal demokratlarýn saða savrulup iþçi sýnýfýna saldýrmasýna karþýsýnda iþçilerin bir kýsmý partiden koptular. Sosyal demokratlarýn solunda azýmsanamayacak büyüklükte partiler kuruldu. Almanya’da SAP, Ýngiltere’de ÝLP, Ýspanya’da POUM’un binlerce üyesi vardý. Ancak sol kendilerinden çok daha büyük stalinst partilerin egemenliði altýndaydý. Yeni kurulan partiler reformist gelenekle, Lenin, Troçki ve Üçüncü Enternasyonal’in devrimci geleneði arasýnda orta yolcu bir platformda duruyorlardý. Reformistlerin ihanetlerini mideleri kaldýrmýyordu ancak devrimci geleneði de reddediyorlardý. Bu merkezci partiler reform ve devrim arasýnda sýkýþýp kaldýlar. Çoðu zaman devrimci söyleme sahiptiler. Ancak reformizmden tam anlamýyla kopamadýklarý için reformistlere ve stalinistlere karþý devrimci bir alternatif geliþtiremiyorlardý. POUM bu nedenle halk cephesi hükümetine katýldý. Ayný halk cephesi hükümeti POUM’u bir süre sonra yasakladý ve önderlerini katletti. Ýngiltere’de ÝLP ise ayrýldýðý Ýþçi Partisi ile yeniden birleþti. Bu merkezci partilerin hiçbirisi ayakta kalmadý. Tarihte iz býrakmadan yokoldular.

Üçüncü Enternasyonal deneyimi ekonomik kriz dönemlerinde devrimcilerin iþçi sýnýfý mücadeleleriyle nasýl iliþki kurmalarý gerektiði konusunda önemli dersler sunuyor. Birinci Dünya Savaþý’nýn ardýndan yükselen devrimci dalga 1921’de geri çekildiðinde patronlar iþçilerin elde ettiði kazanýmlara saldýrmaya baþladýlar, ekonomik krizin faturasýný iþçilere ödetmeye çalýþmaktaydýlar. Üçüncü Enternasyonal’in üçüncü kongresinde iþçi sýnýfý iktidarý için propaganda yapmanýn yeterli olmadýðý tartýþýldý. Patronlarýn saldýrýsýna karþý iþçi haklarýný savunan somut bir program geliþtirilmeliydi. Reformistlerin, kapitalizmin krizi derinleþtikçe talepleri daraltan“minimum programý”na karþý iþçilerin çýkarlarýnýn tümünü savunan ve pratikte iþçileri sistemle karþý karþýya getiren bir program oluþturulmasý karara baðlandý.

Faizin kayanaðý ne? Bonolarý çýkartan ve bankalarýn repolarýný belirleyen hükümetin kendisi. Peki hükümet bu parayý nereden buluyor? Verginin çoðunluðunu ödeyen iþçi sýnýfýndan!

Kri z v a r m ý ?

Kriz döneminde politik alternatifler S

Üçüncü Enternasyonal

Kim ödüyor?

Zonguldak madenci eþleri Ecevit’in yetmiþlerin Karaoðlan’ý olmadýðýný düþünüyor.

7

Otuz üç yýllýk kanlý diktatör Suharto aþaðýdan gelen öfkeyle indirildi

Eylem programý 1934’de ekonomi daha da derin bir krize yuvarlandý. Fransa’da iþçiler kitlesel olarak mücadeleye atýldýlar. Üçüncü Enternasyonal Kongresinde ifade edilen amaçlara uygun olarak Troçki bu dönemde “Fransa için Eylem Programý”ný hazýrladý. Ýþsizliðe çözüm olarak ücretlerin düþürülmeksizin çalýþma saatlerinin azaltýlmasý, büyük iþletmelerin kamulaþtýrýlmasý, Fransa’ya baðlý sömürgelere özgürlük tanýnmasý gibi talepler henüz iþçi sýnýfý iktidarýnýn gerekliliðini kabul etmeyen iþçiler için etrafýnda mücadele edebilecekleri somut hedefleri oluþturuyordu. Bu talepler iþçileri sisteme karþý mücadeleye çekmekteydi.

Ýþçilerle diyalog Troçki ve yandaþlarý bu programý yaþama geçirmekte devasa zorluklarla karþýlaþtýlar. Stalinist sol karþýsýnda güçleri bir avuç insandan ibaretti. Reformizme sol bir alternatif arayan iþçiler otomatik olarak Sovyetler Birliði çizgisindeki partilere bakýyorlardý. Bugün Stalinist devletler çöktü böylece stalinist partiler politikalarýný bu devletlerin uluslar arasý çýkarlarý üzerinden belirleyemez hale geldiler. Stalinizmin soðuk savaþ döneminde ABD’ye ideolojik bir alternatif olduðu iddiasý ve ideolojik hegemonyasý çöktü. Yaþanan krize karþý mücadele etmek isteyenler, iþçi sýnýfýnýn kurtuluþunun tüm ezilenlerin kurtuluþu olacaðýna inananlar 30’lardaki mücadele deneyimlerinden dersler çýkarmak zorunda.

Tehlike ve olanaklar Dünyada geliþen kriz hem bir dizi olanaðýn hem de bir dizi tehlikenin ortaya çýkmasýna neden oluyor.Tehlike, sistemden hoþnutsuzluk karþýsýnda islamcýlarýn veya faþistlerin politik bir çözüm olarak görülmesidir. Olanak ise, bu hoþnutsuzluðun devrimci çözüme doðru yönelmesidir. Bu dönemde sosyalistlerin, sistemin pisliðine ve saldýrýlarýna karþý iþçilerin somut tutum alabilmesi için somut bir program sunmasý gerekir. Eylem programý, iþçilerin günlük mücadelesi ile sosyalizm arasýnda sosyalistlerin köprü olmasýný saðlayacaktýr. Bu koþullarda devrimci sol hýzla alternatif haline gelebilir.