KONTAKTBLAD van de Historische Vereniging voor hel Land van Maas en Waal en Rijk van Nijmegen
VONDSTMELDIWG, Tijdens de zandzuigingen in da Drutense Waarden onder Bov.Leeuwen, zie Kaartblad No.39G 165,925X433,925, is enige jaren geleden een prachtig geconserveerd gebleven wapen aan de oppervlakte gekomen. Het betreft hier een Nederlandse degen en wel een gala statie - hof - of stadsdegen uit de derde kwart XVII Eeuw. Het lommet is aan beide zijde, nabij de stootplaat, met messing ingelegd, vergeleken met elders in Europa gevonden degens, zéér fraai, ï De greep is afwisselend met grove en fijne getorste mcssing-dre„ad omwonden. De degen is door Dhr. A.van Campfort, werkzaam bij de Rijksdienst te Amersfoort, geheel gerestaureerd en geconserveerd. De eigenap.r dank ik voor de bereidwillige medewerking en U mag trots gaan op een dergelijk zeldzaam exemplaar. P.v.Dinter VERDWENEN BEGRAFENIS GEBRUIK, De moesten onder U zullen niet weten, dat nog op 30 okt. in het jaar 1960 oen begrafenis plaats vond met een oude boerenwagen. Ja, het was in het Maas en V/aalse dorpje Altforst, De heer W.H.Backer, Woerdsestraat 34 kan er meer van vertellen, deze was het, die tot in 1960 de begrafenis reed vanaf zijn 23 ste jaar. Zoals Dhr.Backer vertelde werd vóór de begrafenis eerst met de pap.rden proef gereden want, dat moest natuurlijk stapvoets gebeuren en ook we-rd dan het tuig keurig gepoetst. Vroeger werd altijd met twee paarden gereden en wel met de kromme-dissel, dat volgens oude boeren een vak apart is. Later werd met twee paarden aan een lange boom gereden. Het baarkleed werd over de kist gelegd, dus niet over de zijleren. Soms werd er een bloemenkrans op de wagen gelegd, ook wel op de kist of vóór de wagen uit gedragen. De begrafenis met de boerenwagen geschiedde alléén maar voor sterfgevallen in de Woerdsestraat (+_ 40 huizen) de rest van het dorp werd gedragen. 3E vergelijk; John Hayward "Swords and Daggers"1963 plaat 34'b) pi.31 en pi.26.
L.
Do heer Backer reed zowel voor protestant als katholiek en deed het geheel belangeloos. Op de koffietafel werd dan als traditie Dhr.Backer met zijn vrouw verzocht. Met een eigen sterfgeval werd door de buurt gereden. Bij het cafĂŠ "De Kikvors" en de Stenenbrug werd altijd halt gehouden voor een kort gebed. Volgons Dhr.Backer is de begrafenis met de boerenwagen zeker 150 jaar lang een familie gebruik geweest. Jammer genoeg is door zijn ziekte,het rijden ongedaan geraakt. Nog in maart 1965 is door de fan.van Ooijen een beroep op hem gedaan om te rijden, maar hij moest hen teleur stellen, daar hij inmiddels nieuwe paarden had en die een dergelijk werk nog niet kenden. Gaarne vernam ik van alle andere dorpen uit Maas en. Waal, wanneer de laatste begrafenis met een boerenwagen geschiedde, als ook b,v. een doop of trouwpartij t je e.d. Voor de te nerien moeite zeg ik U hartelijk dank. Wetenswaardigheden schrijven naar: Hobbemastraat 70, Deventer. Paul v.Dinteren HEEBEWAARDEN,
Tijdens ba.ggerwerkzaamheden, in de winter van 1962-'63, is te Heerewaarden een gave dolk gevonden. Zie kaartblad 39D-ca-425,825 x 155,600. Het wapen dateert uit de tweede helft van de 16de eeuw en werd door de heer J.Ypey (R.O.B-.) geconserveerd. Voor een overeenkomstig exemplaar, wordt verwezen naar het werk van J.Hayward, Swords and Daggers (Victoria and Albert-Museum); London 1963 PI.7 rechts, Plaat 146. Het onderhavige type vond een wijde verbreiding over geheel Noord-West en'West-Europa,. P.v.Dinteren.
HET KASTEEL OP HUIS TE HERNEN Het Kasteel te Kernen is grotendeels omgaven door een gracht. Het is in een rechthoek gebouwd net op de zuidwesthoek een ronde toren en op de zuidoosthoek de onderbouw van een èonjon of woontoren. Op de "beide andere hoeken zijn hangtorentjes gebouwd. In de negentiende eeuw is de donjon afgebroken, waarschijnlijk omdat de toren te bouwvallig was geworden, tengevolge van het uithakken van de aanvankelijk drie meter dikke muren. Dit afhakken moet een flinke ruimtewinst opgeleverd hebben. In de literatuur over Hernen is echter geen aanwijzing te vinden die net zekerheid de reden van de afbraak aangeeft. Volgens Schellart en De Vries, die spreken van een overlevering en volgens Van Reyen, zou de donjon tijdens een stormnacht zijn ingestort. Buurman en Zandstra spreken echter slechts van "afgebroken in de vorige eeuw". V/ie hier gelijk hoeft zullen we in het midden laten, een feit is echter dat bij de restauratie van 1943 tot 1957 de onderbouw weer tot schietgathoogte is opgetrokken. Hierdoor kan een betere indruk worden verkregen van de zeer grote afmetingen, die de donjon moet hebben gehad. •De h^-ren van Kernen worden reeds in 1183 genoemd; in 1247 komt de naam van ridder. Dirk v°.n Hernen voor. Omstreeks 1350 is het geslacht Van Hernc-n echter reeds uitgestorven De bouw van het tegenwoordige kasteel zal rond 1400 begonnen zijn; de Heren van Hernen waren dus niet de bouwers van het kasteel, maar zij bewoonden vermoedelijk slechts een houten woontoren. De huidige grondvorm verkreeg het kasteel in 1555» Tijdens deze bouwperiode zijn op het kasteelplein enige vleugels bijgebouwd, waardoor de weergang op de ommuring gedoeltalijk verdween en voor een ander deel werd overdekt. Een dergelijke overdekte weergang wordt op geen enkel ander Nederlands kasteel aangetroffen en is daarom dus zeer belangrijk. Gorissen veronderstelt de ^, rnwezigheid van twee burchten te Hernen, de zogenaamde "Oberburg", de nog bestaande en '; de "Niederburg"„ Door hem wordt ook verwacht dat de verdwenen ïïiederburg gezocht moet worden tussen Hernen en ^ergharen, waarbij gedacht moet worden aan het Neorveld (in de polder Noerveld?) ten zuiden van Uergharen. D e waarschijnlijkheid < van deze theorie lijkt echter gering, daar ze slechts is ge': baseerd op een omschrijving in een leenacte van 1388, waar ge-
sproken wordt over "dat overste huys tot Hirnen". Verder archief- of veldonderzoek zou de theorie wellicht kunnen bevestigen. Voor zover takend heeft het kasteel een rustig verleden. Er is tot nu toe geen bron bekend, die spreekt van een beleg of van plundering. Ook schijn-t er nooit brand van enige betekenis te hebben gewoed. Erg kapitaalkrachtig zijn de bouwers van Kernen vermoedelijk niet geweest, aangezien uit de bouw van de noordwesthoek van het k.asteel is gebleken, dat • „ rekening werd gehouden met de eventuele bouw van een tweede ronde toren; deze is echter nooit gebouwd. Oorspronkelijk was de ingang van het kasteel naast de donjon gelegen. In 1555 werd de ingang verplaatst naar de tegenwoordige plaats. Boven deze ingang zijn wapens aangebracht van Reinier van Wijhe en Margriet van Egeren. De gracht aan de voorzijde (oost) van het kasteel in 1803 ;e dempt. Volgens Van Spaen werd de heerlijkheid Hernen bij verdrag van 1357 'verdeeld. Hierbij werd éénderde aan Alard van Driel en tweederde aan Rutger van de Boetzelaar' toegewezen, ïïutger echter werd in 1395 vogelvrij verklaard,''waardoor zijn deel in Kleef se handen kwam. Het deel van Alard van Driel kwam door ruil in Gelders bezit. Als eigenaar wordt in 1402 de familie Van Meekeren genoemd; daarna, in 1406, worden de Van Wijhe's genoemd, die tot 1646 eigenaar blijven. Gedurende deze periode was de heerlijkheid - in 1501 - tijdelijk belastingplichtig aan het Rijk van Nijmegen, doch daarna . "behoorde het weer tot het Land van Maas -en V/aal. In 1646 ging de heerlijkheid over in handen van de Familie Van Reede van Saesveld, die het in 1682 verkocht aan Van Steenhuys. Van toen af waren de eigenaren Belgen, of liever Zuidnederlanders; in de negentiende eeuw: de Béthune, d'Ennetières. In' 1883 werd het kasteel verkocht aan Mevrouw A.M.'den Tex-Vriese. In 1940 schonk Mevrouw A.M.Metelerkamp van Bronkhorst - Jkww den Tex het kasteel Hernen aan de "Stichting Vrienden der Geldersche Kasteelen". Deze Stichting heeft op een briljante wijze de restauratie van 1943 - 1957 verzorgd, waarbij zeer veel moeilijkheden waren te overwi'nnen, vooral -voor wat betreft de financiering.
Het Kasteel is thans weer, als prachtig voorbeeld v°n een middeleeuwse burcht, te bezichtigden en een bezoek dan ook ten volle waard. F.J.van Capelleveen. Literatuur; : W.A,van Sp.aen, Oordeelkundige inleiding t">t de historie, van Gelderland, IV (1805), p.104. Pr.Gorissen, Stedeatlas van Nijmegen (1956), p.34
Fr.Gorissen, Die Burgen in Reich vin 'Nimwegen ausserhalb der Stadt Nimwegen. tïiederreinisches Jahrbuch (1 959 ) , p. 1 26. u, Zandstrn,, Kastelen en huizen in de Betuwe, p.7-1Kastelen in Nederland, :,NWB (1961). p.57-
Schellart en De Vries, B\irchten en Kastelen, stenen en getuigen van onze historie (1964), p.17} '.;•!„ van He yen, Middeleeuwse kastelen
1 r >65) J p.92.
D.J.G.Buurman, 25 jaren Stichting Vrienden.der.Gèldersche.Kastelen (1965), P.37 en 74.
Twee leden van de Historische Kring "Maas en V/aal" hebben meegewerkt aan de onlangs verschenen 'Pocket voor het Gezin 1966 H.van Heiningen schreef voor dit boekje een knap artikel over de: oorspronkelijke betekenis van vele raadselachtige veld- en familienamen, speciaal uit het Land van Maas en Waal. Konscientieuze speurzin en een vlotte pen zijn .twee eigenschappen die zelden in kombinatie voorkomen; van Heiningen geeft ook hier blijk dat hij ze beide bezit. De redaktie van het boekje, dat voor het grootste deel bestaat uit een EVEïJEMENTENKALENDE" voor het komend jaar, berustte bij ons nieuwe kringlid, Johan va Os uit Leeuwen. In deze kalen der worden meer dan TWEEDUIZEND EVENEMENTEN uit binnen- en buite land aangekondigd en in het .kort toegelicht. -Üag voor dag geeft het boekje aan wat er in 1966 te doen is op gebied van religie, kunst, kuituur, wetenschap, politiek, zakenleven, amusement en sport. Men kan er zomaar in opzoeken wanneer in Utrecht de Vijf-, tigstc Voorjaarsbeurs en in Druten de Leste Mert plaatsvinden. Het Tielse Pruitcorso, de Nijmeegse Vierd-^ngse Vierdaagse, de
Leeuwense Karnaval, de Ewijkse Fietstocht 'Van Dijk tot Dijk', de Bergharense Bedevaart en de Donatusmis van Altforst; ze staan er allenaal in! Veel werk is genaakt van historische gedenkdagen, oude volksgebruiken, folkloristische feesten, streektradities, openingstijden van geschiedkundige musea en tentoonstellingen. Voor iedereen die uit zijn vrije dagen-het volle rendement wil halen is de 'Pocket voor het Gezin' het hèJe jaar door een onmisbare en bovendien boeiende gids, enig in zijn soort op de Nederlandse boekenmarkt. En de prijs bedraagt naar één daalder! Besteladres; Soverdi-Pers, Boekhandel St.Willibrord, Deurne (N.3R.), tel. s 04930-3100? giro; 110 1434. BEWONINGSR3STEN ROND DE JAARTELLING UIT
BENEDEN-LEEUWEN. Door Dhr. J,Hol}, wonende te Haar e n (Groot-Seminarie), zijn, door zijn ijverige belangstelling van de oude geschiedenis onzer streek, een vondst van een 40 tal scherven gemeld. De scherven zijn afkomstig van het z.g."Koningsland" te Ben.Leeuwen, Kaartblad 39 G coord. 163.050 x 432. 275' -^e vondst werd zowel op als in het zanderige maaiveld gedaan. Enkele scherven hiervan komen overeen met vondsten van de Roodhekkenpas te Druten. Er zijn vooral naast inheemse scherven, ook Romeinse scherven aangetroffen o.a. een gevernist pijpaarde scherfje en enige laat Romeins, ruwwandig aardewerk scherven. Voorts een scherfje uit de Merovingische tijd, waarbij ik wil vermelden, dat zo'n vroeg middeleeuwse vondst voor ons land van Maag en Waal erg schaars is, vooral daar er van een continue bewoning weinig sprake is. Paul v.Dinteren,
AANWINSTEN VOOR ONZE -"KRING"
:
Door dokter F.K.J.Wassann te Druten, zijn aan onze vereniging zéér interessant? scherven geschonken. Het betreft hier scherven uit verschillende tijden. De oudste ervan, die men heeft kunnen nagaan is een vrij grote bodemscherf met gedeeltelijk opstaande rand. Jammer was voor i een juiste datering, dat de schouder met rand ontbraken. Met veel moeite.heb ik nog de juiste vindplaats kunnen nagaan ; Zie kaartblad 39H; 173,450 x 430, 275. '' De vondst werd gedaan n- 8 jnar geleden tijdens afgraving van een zandheuveltje achter het huis van bakker Loeffen te Bergharen. . j De scherf is verschraald met zichtbare hoekige steentjes en is in een oxyderend milieu vrij goed gebakken. De urn behoort tot de z.g. Deverel +_ urn en behoort thuis in de overgangperiode van de grafheuvels naar de urnenvelden cultuur. De Deverelurnen zijn, zoals verschillen archeologen aannemen, vanuit Engeland over ons land verbreid. Te Bergharen is enkele jaren geleden een urn gevonden uit' de vroege en midderi-Bronstijd. ï De rest van de ontvangen scherven is tot op heden, wat de vindplaatsen betreft, moeilijk na te speuren. i Door bemiddel ing. van Dr. Wnsmann zijn voorts drie urnen gedetermineerd o.a.;' a) Een Romeinse Spitsbuikurn einde 2e begin 3© eeuw. b) Merovingische lichtgrijs met 6 evenwijdige banden op de schouc (dubbel conisch) c) Merovingisch, glndwandig en donkergrijs. De vindplaats van de Merovingische urn staat bijna geheel vast en kan vrijwel zéér zeker duiden op een grafveld, te tneèr daar de urn gaaf is gevonden. Verdere mededelingen volgen. Voor de schenking zeggen we Dr.Wasmann nogmaals onze hartelijke dank, namens bestuur en leden. P.S. Indien U bodemvondsten bekend zijn, geeft deze dan z^ spoedig mogelijk door aan onze redactie. Paul van Dinter
* Brabants Heem Jaargang XVI Jan.Febr.-1064
11
D ONDERBEZEM11
Naar aanleiding van de artikelen"donderbeitels" (kontaktblad-no.l) en "donderstenen" (kontaktblad II) wil ik het volgende melden. De "Do.nderb-e.zem" waar oorspronkelijk een bezem van de aan Donar gewijde berk(etakken), waar aan de Saksen afwerende kracht tegen brand en bliksem toekenden en die men daarom aan de gevel van het boerenhuis bevestigden, later als figuur in het-metselwerk opnam, vaak vervormd tot boom molen of mannetje. Ook op gereedschappen ziet men de donderbezem wel. M.Bergevoet jr. Uit Oosthoek Encyclopedie deel 4, blz.425 . ^^:.M^^r^ kolom I
-•T_J.--r?5^=LJÏ'
"H DS~MIDD'ELEËTrVSE STAD
b——————
Bij de inleiding
ï
Herhaalde malen wordt in de inleiding gewag gemaakt van plaatsen, -die als de oudste steden van ons land kunnen worde beschouwd (b.v. blz.6s "In Maastricht, de oudste nederlandse stad....."). Waarschijlijk heeft prof.Alberts nog nooit gehoord van Batenburg, een stadje in Maas en V/aal aan de Maas, waarvan van Heiningen zegts "Aan het oude stadje zouden al omstreeks het jaar 1000 stadsvrijheden zijn toegekend" (Batenburg, stad in ruste I; Gelderlander voor Maas en Waal en Tiel, 5-10-1964) p.s.Redactie Uit het woord "zouden" en het verband in het stuk-blijkens overigens v.Heining's twijfel aan de juistheid hiervan.
Bij hoofdstuk I In de late middeleeuwen werden in de "schepenzalen",
die toen tevens als rechtszalen dienst deden, verschillende voorzieningen voor de advokaten getroffen. Een voorbeeld hiervan is Kampen, waar men de enigste overgebleven ('advokatenrol" in Nederland kan bezichtigen (schepenzaal) Op deze rol bevestigden de adgokaten hun verdediging. Door mi deze rol, die uit een'ronde balk bestaat, rond te
draaien., konden de advokaten hun verdediging voorlezen. Bij hoofdstuk II Op bladzijde 5? staats "Van export-nijverheid is in de vroe. ge geschiedenis van de Nederlandse steden zo goed als geen spra. Een der weinige uitzonderingen vormde Maastricht, wa^r reeds i de 13e eeuw een lakennijverheid gevestigd was, die hnar produkt, exporteerde." Dit zal wel waar zijn, doch als voorbeeld acht ik de le.kennijve heid -in Vlaanderen beter geschikt. "In^de textielsteden Gent, leperen Kortrijk, Rijsel waren de gróte weversgilden oppermachtig. De rijke fabrikanten, .......... ontstond er een scherpe tegenstelling tussen patroons1 en arbeiders. ..<,..„.,,.,, ,De inwendige kracht van Vlaanderen werd; daardoor verzwakt op een moment, dr:t dia kracht jui^t het meest beproefd werd, nl omstreeks 1300." en: "Rijk vin s het door de textielindustrie. In de middeleeuwen waren er maar heel weinig prödukten, die i~i grote hoeveelheden over grote afstanden verhandeld werden, ma-~r van die weinige wa; ren de Vlaamse lakens bij de belangrijkste. Ze waren kwaliteits produkt, dat in heel Europa gekocht en goed betaald werd. '* , (Dr .P.Pontaine s "Van oermens tot wereldburger II"). /-••''
Op blz.yO staat over Kampens "Daar woonden binnen de stad ei aantal boeren...." Over deze koeboeren in Kampoij stond in de Ge derlander voor Maas en Waal en Tiel 6-3-1965 een korte verbande ling, waarmee ik, als oud inwoner dezer stad, kan in stemmen. In 1965 woonden nog 25 boeren in de stad. Deze situatie is ontstaan door het in 1559 in voeren van het "grootburgerschap", waarbij boeren, die dit recht gekocht hadden, koeien mochten la' ten grazen op dejstadsweiden (ten zuiden van Kampen). Dit recht kon tot 1868 doorverkocht worden en na dit janr door geboorte worden verkregen. In 19^3 werd bep~ald, dat het recht alleen in; mannelijke lijn kon worden geërfd. Ruim de helft van de ?5 boeren, die nu nog in Kampen wonen, heeft geen opvolger, zodat het Kamperstadboeren-probleem, zogoed als opgelost is. Bij de kaart der Noordelijke Nederlanden (blz.102) Gaarne zou ik op deze kaart het stadje Batenburg getekend zien. Deze stad was het voorna-mste steunpunt van de barmerij v de Bronckhorsten. Bovendien speelt Batenburg in de Tachtigjarig-1 oorlog een niet onbelangrijke rol (zie Batenburg,stad in ruste;1 Gelderlander? IV (26-10-1964) V (2-11-'64) VI (12-11-'64)
ï PSij'Batenburg, stad in ruste Is "En inderdaad, het kleine plaatsje aan de maas is hoogstwaarschijnlijk een van de oudste steden van ons land." MIDDELEEUWSE KASTELEN
blz.92: "Een kasteel in de Betuwe...... is ïïernen." Mag ik de schrijver er op wijzen, als inwoner van Maas en Waal, dat Hernen niet in de Betuwe, maar in Mans en Waal ligt. Hetzelfde geldt voor blz.135» waar Hernen eveneens in de Betuwe wordt gesitueerd, met uitbreiding nog tot Batenburg (blz.134), dat in Maas en waal ligt, aan de Maas. M.Bergevoet jr. Hogestraat 66 Druten (Gld.)
"O/
G> ^ 8
U
HET SCHENKEMGOEB IN BRUTEN
In het slot Haag (nabij Geldern), waar o.a. het familiearchief Schenck van Nydeggen wordt bewaard, bevinden zich enkel stukken welke van groot belang zijn voor de geschiedenis van hè dorp Bruten. Dank zij de bereidwilligheid van de eigenaresse de gravin van Hoensbroek-Haag en de medewerking van het Staatsarchief in Buisburg hebben we de beschikking gekregen over fotocopiën daarvan. Uit deze stukken kunnen we merken, dat in de 15e eeuw de hè-i ren Schenck van Nijdeggen in Bruten steeds meer goederen, verwer ven en tenslotte ook - voor zover dat nog betekenis had - door de aankoop van Westerholt in 1482 en de dwangmolen in 1464 "heer van Bruten" werden. Hier volgt een korte beschrijving van de desbetreffende stukken. Be inhoud van één van de geschriften -no 1.259, dat een afschrift is van vier oorkonden en waaruit blijkt dat de van Bruten's de molen in 1452 verkochten - laten we letterlijk volgen. no.1255 1443 die andere daghe nae onser lieur vrouwendach conceptio (9 dec) Johan van Bruete, Jordenssoon bekent een erfpacht van vier alde; Frankisch schilde schuldig te zijn aan Henric Roever van Bueren uit de Broasate of Vuelenkampe. Getuigen zijn Villem van Bruten Arntsz. en Heymerick van Bruten Hendriksz.
Met een acte van 1486 (des manendag.s post ^amberti) waarin onder getuige van richter Jacob van Riemsdijk deze erfpacht door Herman van de Poll wordt overgedragen aan ridder Hendrik Schenc van Nijdeggen. Met vijf zegels. no.1256 1451
op onzer lieuer vrouwen avond visitatio.
Guedel van Brakell, weduwe van Hendrik Roever van Buren geeft aan Willem va.n Schonauwen het Galgenland in de kerspel Bruten in erfpacht voor 2 oude Frankische schilden. Met 3 zegels no.1257 147S sunte philips en jacobe avont. . . ., •... •• ' Hendrik Roest en zijn wijf Heylwich verkopen aan Riemsdijk,
l
Michelszoon een erfrente van drie oude schilden uit een huis en hofstede, geheten de T-yldijck (gelegen ne.brj het huidige Westerhout). Getuigen zijn Arnt van,.de Zande , Hendrik van Haeff, Willem Loer, Jan Tengnagel en Jan van Berchusen. Met 4 zegels. no 1258
148? up ten heylighen belaeken pinxdach Willem van Schonauwen, Lysbeth zijn wijf en Otto hun zoon dragen aan Johan Schenck van Nydeggen voor diens zoon Arnt over; "ene hoff gelegen in den kerspel Druaten, geheyten dat Westerholt mitten Hontspoel en mitten Ryerilaeck mitten tymerynghe lendynghe ende paetynghe inhoegen ende inlegen indiepen ende indroegen ende hoe ; sy dair geleghen syn nyets dair van wetgescheyden rait alsulcker hêérlicheyt als Willera van Schobauwen toe drueten liggende heeft". Getuigen van deze overdracht waren Richter Wolter van Baex, Wolter van Drueten, Lambert van Hellauwe "ende andere veel gueder lude". Het 2 zegels no1259 1484 Alfart en Floris van der Horst dragen het gemaal van Puiflijk, Bruten, Af^erden en -öeest over aan ridder Hendrik Schenk van Nydeggen, Met afschrften van akten uit 1375» 1452 en 1463 (de letterlijke tekst hiernavolgend) no 1260
1484 des -Dinxdages opten vierden dach inden Mey Ot v n Drueten ende 'rijn huysfrou Beerta verkopen aan Arnt Schenck van ïïydeggen (via Jacob Kluyn) 5.j morgen land geheten de Daelacker in de kerspel Bruten. Getuigen zijn Roelof van Herwen, Jacob van de Broeck, Hendriak van Puyflick en oteve v n de Zand. met drie zegels 1261
1485 op onser vrouwe avont purifictionis
Johan goest en Heylwich zijn wijf verkopen aan ridder Johan Schenk van Nydeggen een stuk land in het gericht van Druten, gel ten De Scharpe Essche (ten oosten van Westerholt). Rechter is Jaco"b van Riemsdijk. Getuigen zijn Michel van Riemsdijk en Otto van Druten. Met 2 zegels.
no. 1262 1488 opten negentiensten dach in junio De priester Hendrik van Herwen verkoopt (via Jaco"b Kluyn) aan Johan Schenck van Wydeggen een stuk akkerland, geheten de Papen acker (vier morgen) in de kerspel Druten. Getuigen zijn Jacob van Drueten, Jan Tengnagel vande Oy, Heymerick v^n Meken en ArnJ van de Zande. met 4 zegels.
no.
1263'
,
1539 op dynxdach den tweeentwintigsten dach des m°,andt augusti Fenna, weduwe van Gerrit van de Bergh verkoopt aan Christoffel Schenck van Nijdeggen een erfrente uit de hof V/esterholt en "Wyntmoolen ende Roszmoelen" in de kerspel Druton. Getuigen ziji Gerit Leydekker en.Thomas van Triest, met 2 zegels no. 126ja 1549 op Donnerstag Exaltation Aflossing van deze rente. no, 1264
1592 opten vierthienden dach november Jonker Johan.van Blittersdorp en jonkvrouw Geert van Beringen, wezen weduwe van Christoffel Schenk van Nydeggen, verkopen aan Christoffel Schenck van Wydeggen en zijn vrouw Aleyda van der Lipp genannt Hoen, twee boerderijen, genaamd Westerholt en de Stelt een windmolen en een rosmolen. De molen is dwangmolen en begrenzing van de diverse weilanden, in totaal 75 morgen, is nauwkeurig aangegeven. no. 1265
1647 IX Juny XII novembris
28 Novembris
Processtukken van geding tussen Reyer Bor en Gijsbert van Kauwen over gebruiksrecht van perceel land de Camer in de kerspel van Druten. no, 1266
1664
2 December
Christoffel Schenk van Nydeggen erft de goederen in Druten van de commandeur Hendrik Schenk van Nydeggens een adellijk huis, twee boerderijen "de Stelt" en "Westerholt", de wind- en rosmolen en de huizen, boomgaarden bergen, schuren en landerijen, anderhalve morgen land die voorheen Gijsbert van Kauwen behoorde en alles wat door de Commandeur op 9 "pril 1661 aan Christoffel is overgedragen toen hij huwde met vrouwe Philippots. Anna d'Oyenbrugge. Overgedragen wordt daarbij ook de twaalf morgens land in Puilijk, genoemd Schenkenlandt en Schencks campen. no.1259 V/ij Wolter van Baex Richter tussen Maese en Vaele tuyghen dat voor ons coemen sijn int gericht van Draeten en voor gerichtsluyde die hier nae beschreven staen Arnt van den Sande Celenssoen ende Joffr Lysbeth sijn echte wijf myt haeren gekoizen momboir die haer myt* -deel ende met recht waert ende Asfart van der Horst, ende Florys van der Horst gebrueders, en hebben met moetwilleri voir opgedraeghen ende nae vertoghen met hande halme en mond Jacob Kluyn in behoef den Eerbn ind vroemen Johan Schynck van Nydegi-;n Ritt.heer tot Walbeeck en sijne erve. Ene beseygelde brief die die hogegeboeren FĂźrste Zelige H.toge Everhaert van Gelre gegeven heeft met twee andere brieven gelijck van woirde. Se werde hier na.e beschreven volghti Wij Everhaert, bij den genaden Godts hertoghe van Gelre en Greve van Zutphen doen cond alle luyden dat wij onse gemaele van Puyflick van Druete Aeffe.rden ende Deest
heeren Claes.„....van Drueten verpacht hebben erstelijck ygelix jaors somme twelf pondt cleyne pennynghen ons en onsen erve . op St.Martensdagh......... .... .... te betael in dese manieren, dat niemant van onsen luyden, die bynnenl den voorscr.dorps geseten sijn indertijt enden waer maelenf sal off doen maelen dan op Heeren Claes snz'moeien voirscj en sooe wie dat..„„..alsop,ducko als dat geschiede die sal verboert hebben dry pont payements voir scr. on- ende onsei erve> daeraff twee deel en den voirscr,erstgenr.emen dat de<| den deel te betaelen TH]n dat uyt to vynden bij den genen di| onsen Amptmann is tusschen Maes = nde W-^ele indertyt ons en den voirscr.erffgen, die .....broeken te leveren alsoo ducj als sij gesc?iiede behoudelijck den hove der ^bdisse v-n onï| Gravendael tot Deest ende haer bouluijde eenre rossmoelen hunnen gemael off dat sij maelen moghen daer sij willen en omdat wij willen. . . . .... .... . . . hebben v/ij seghel a-en desen brief doen hc.nghen. Gegevan int jaer ons heeren duysent driehondert vijf en seventig op Sint Poulsd;'!
Wij Rutger van Berchhuysen, Richter tusschen Maese eni| Wael tuyghen dat voor ons comen sijn int gericht van DruetJ en voor gerichtsluyden, die hier naer bescreven staen Jonc:l frouwe Lijsbeth vrn Lent '.rijlen echte wijf van Baudekins v;| Lent 'zag.gedachten met haeren gekoezen momber die der myt deel ende mot recht gegeven waert. Ende Johan van Lent en Jonkfr.Bely sijn echte wijf met haeren gekozen momber die haer met recht ende rechten gegeven waert. En hebben tgome'l 'lijck met haeren vrijen moetwille voir opgedraghen ende nai| vertoghen Johan. ven Macheren op allen recht dat sij hebben aen desen tegenwoirdighen daer desen tr^nsfix beriefedeur gestocken is ende op alle rechten formen ende manieren endd voirwaerden als desen tegenwoordighen brieff daer desen transfix brieff deur gestoocken is inhaldende is, en want | sy desen brieff daer desen transfixbrieff deur gestoocken met moetwille voir opgedraghen en nae vertoghen hebben, so'j heb ik vonnis gewijst dn t sy niet meer rechts daer aan en hebben endat dat Johan van Macheren en sijne erve voirscr. daer aen gerecht ende geërft sijn en haer recht daer mede eijschen, manen en vorderen moghen, gelijck off Joncfr.Lieil beth van Lent ende Johan van Lent en Jof.Bely sijn echte w.J ende heur erven selver werenn en dat Jof Lijsbeth van Lent
Johan van Lent en Jof Bely sijn echte.wijf voirscr. ende hoer erven daer van ontrecht ende onterft sijn sonder imants.wedersegghea. Oock synt.voirwaerden dat desen ' teghenwoordighen "brief f ende die • voirwaerden off • rechten deses teghenwoirdighen brieff daer desen transfixbrieff door gestoocken is .... "bliven ende .... sal nae doode Joannes van Masheren ende Joffr Margaretha sijns echte wijf Hendricks dochter .... of hore kinderen ende erven die sij heeft .off crijghet bij den selven Johan van Macharen .... enlj?pn*ndürs .Mier waeren oick gerichtsluyden Heyineric van -^ruete Henricz ende Ryqu n van Heerwerden ende andere voele gueden luyden. In orcohde deses soo heby ben wij Richter en Gerichtsluyden voirnoemt dese "brief.f besegelt myt onse seghelen gegeven int jaer ons ileeren duysent vierhondert twee en vijftich op SunteGeertruyden avond den ifeylighen Joncfrauwe, Wij Jacob van Rymsdijck richter tusschen Maes en aele tuyghen dat voir coemen sint int gericht van Druote en voir yerichtsluyden die hier naer hescreven staeh Everadt van Herwenden Ryquyns soen ende Joff Jusefijn sijn echte wijf ende Joffr Margriet echte wijf van Johans van Machoren seliger gedachten, ende Heymerick van Macheren ende Arnt van Macheren gebrueders Johans soeno, ende Heymerick en Margaret ende .... .... en Johans dochter voirscr, gelijck dese voirscr.vrauwse persoene met haere gekoeze raombere. die hoen met ordeel en met recht gegeven waert, en hebben met moetwille voi • 'O"'gedraghen, end nae vertoghen Johan van Wulven van den Horst op alle recht dat sy hebben aen desen tegenwoïdighen brief daer desen transfixbrieff doir gestoocken is, ende met allen haeren rechte ende toeböhoiren in forme en voirwaerden en maniere als dese tegenwoirdighe brieven inhaldende sijn, daer desen transfixbrieff doir gestoken is, c-nde want sy dese tegenwoirdighe brieve daer dese transfixbrief door gestoocken is met moetwille voir opgedraghen ende nae vertoghen hebben, heb ick"vonnis gewijst dat sij niet meer recht aen desen teghenwoirdighen brieve daer dë'se transf ixbrief f doir gestoken is behalden en hebben en dat Johan van Wulven' van de Horst vumscr. en sijn erve aen dese tegenwoirdighe brieve daer dese transfixbrieff doir gestoocken is gerecht en geërft sijn ende haer recht dner mede eijschen, manen
en vorderen raoghen, gelijck off Eduardt ende Joffr Jutte siji echte wijff ende Joffr Margriet ende Heyraerick en Arnt gebru< ders ende Heymerick Margariet en waert gesusteren voirscr. o: hooere erve: selven waren. Ende dat Eduart ende Joffr Jutte sijn echte wijf ende Joffr Margriet voirscr.ende Heymerick ende Arnt ge~brueders ende Heymerick eride Margariet en weert gesusteren voirscr. en hoer erve daer aff onterft sijn sonde! ennych wedersegghen. Hier waeren oick der gerichtsluyden Willen van Schoenauwen ende Jacob va,n -^rueten ^eymericksz en andere vole gueden luyden. In oirconde deses soo hebben wij richter ende gerich' luyden vurscr. desen brieff besegelt met onsen segelen. Int jaer onses heeren dusent en vierhondert drie int sestich opte vierden dach inder rnaend geheeten den Appril mit alsulken gemaell heerlichede rechte ende toebehoor ÂŁ lijck dat~'geleghen enda gewoenlick pleech te sijn inde vursc:. kyrspell naer uytwijsinghe der vurscr.besegelden brieve. Bndc want Arnt vanden Sande Ce]_enssOGn Cnde Joffr. Lysbeth sijn edl te wijf ende Asfart vander Horst ende Plorys vanden Horst ge-, brueders vurscr.en hoen erve daer aff onterfft en ontrecht sijn ten ewighen dage en dner nijdt meer rechts aen behalden en hebben en dat Jacob Kluyn in behoeft die Eerbn end vroeme heer Johann Schynck van Nydeggen Ritter heer tot Walbeeck ene sijne erven daer aen geerft ende gevesticht sijn ten ewighe , daoghe voirt soo geloef den Arnt vanden Sando Celensz.ende Florys van den Horst gcbrueders als saickwal de ende Jans vai den Sande Celensz.sijn brueder waerborghe den vurser. Jacob Kluyn in behoeff de Eerbaren en vroemen heer Johan Schynck Ritt .vurscr. die vurscr .brieve erve endeguet ...... .... . ... voirscr.nae uytwijsinghe deses vurscr brieve te weren jaer ende dach als erfscooprecht is tusschen Maese ende Waele voi] een vrij eyghen erve ende gu.;t vrij van allen saken;fbeheltlil onsen genadige heer int voirtaen sijnen jaarlixen pacht nap vermogen der vurscr.brieve voir alle die gene die des ten rechte coeraen willen ende alle voirkomer die daer met recht op gaen mach als te doen op alle erfenisse ende guet dat sij sementlich nu hebben of hier naemaels crijghen moghen. Hier waeren onzer gerachtsluuden Volter van Druetefo en Anssem van den Berghe ende zovele meer andere gueder luyden in kennisse der waerheyt soo hebben wij richter en gerichtsluden vurscr.desen briefe gesegelt met onse segelle gegeven
i-i o, rn <D
BASIS-HAMER
g
pj H-J er1 c_j. p, CO 0 3 0 Q
H-
fc'O CO r f N O.Cfl
Q j O J t-i»
l—ia
H-1 h<
int jaer ons heeren dusent vier honderd twee en tachent.igch des naasten vrijdach naer den heylighen dach ..... En waeren hier aen hangende twee segelen, waer van den eenen van alderdom den brieff was affgevallen en den ander in deser forme (volgt wapen van Druten) op gehalden deur een Engel. Aldus gecollationeerd met den Originelen brief is behouden van wordt tot wordt .. , ,,. , Qudo attistor volgt ondertekening HERTSHOORREN WERKTUIGEN UIT DE "STEENTIJD"
In de zomer van 19&4 z iJ n regelmatig verkenningen gedaan in grond afkomstig uit de berieden sleuf, gebaggerd voor der aanleg van gasbuizen (90 cm 0) door de Waal. De vindplaats omschrijving ligt a.v.; De gemeentegrens tussen Valburg en Ewijk loopt midden doo: de V/aal. De vondst kwam uit het midden,hetzij op 2/3 van de ferei te van de rivier van de zuidelijke oever verwijderd. Als coördinaten zijn aangenomen; k-iartblad 4OW ca 181.05 x 432,50. De vondst betreft hiers a) Een z.g.Volgtakbijl,gemaakt uit het middelste gedeelte van di linkergeweistagg van edelhert waarvan de ouderdom waarschijnlij! mesolithisch (=middensteentijd) is; tussen ca fiOOO en 3000 v.Ch: Interessant is juist dat er geen steelgat in is, waaruit wordt afgeleid dat het wellicht oen half fabrikaat is. Misschien beëi: digde men het werk, daar het stuk bij het aanbrengen van do sne< spleet. De breuk leek dan ook van zéér oude datum.Het beschadig, de werktuig is lang 27 cm; de volgtak is nog gedeeltelijk aanwe zig (+_ 5 cm) en is onvoorbewerkt afgebroken. b) Een Bg.3ishaip.Gr ook uit een linker geweistang en wel het basisdeel.Het voorwerp kan zowel mesolithisch als neolitisch van ouderdom zijn. (teolitisch = jongesteentijd) 4_3000-2000 v.Chr. ^e lengte bedraagt 12j- cm met een tussen oog- en ijs tak rond ingeboord doorlopend steelgat met 24 mm als diameter. De glad gepolijste snijkant staat onder een hoek van 45 o t.o.v. de stec-lrichting. Daar een de hamerzijde nog een deel van de rozen stok aanwezig is, is het betreffende hert met opzet gedood of dood aangetroffen, toen het zijn gewei nog droeg. In het voorjaar vallen deze meestal af, waarbij de rozenstok op de schedel blijft zitten. Voorwerpen, o.a. de hamervormige zijn zéér moeilijk to dateren dn"r deze niet of sporadisch bekend zijn. Voor de uit volgtak gedeelten van edelhert gemaakte bijlen is een me.^r positieve datering mogelijk wegens het voorkomen hiervan i
zettingen mot trechter bekerceramiek. De vindplaats n:ibij ^wijk hoort dan ook tot de zuidelijkste gebied.en. Door de heer G.Elzinga(Cons.Pries Muserrn en medewerker B .A . I. (Biol.Archeol. Inst. )werden mi jdeterminerirgen enkele bizondere gegevens bekend. Zie verder "NU MAG A" jaargang XIIno.2juni 1965"bl.74 ARCHEOLOGISCH NIEUWS 15/2-1965 bl.52 NIEUWE DIlBïïTSE VOLKSALlWiHAK 1962 bl.185 t/m215. De beide voorwerpen zijn in de collectie van ondergetekende. T> T v.Dinteren Tv • ± Paul
^^^!*3$£ itraat