Tuurlijk duitsland sommer 2013 by Typeline Verlagsvertretung GmbH & Co.KG

DsR13_NL2_U1_Titel_Muster_Gasometer3_• 05.08.13 10:58 Seite 1

www.destination-duitsland.nl

september 2013

.SPECIAAL. NOORDRIJN-WESTFALEN Over grootse kunst in grote steden van Bonn tot Oberhausen

HISTORISCHE BINNENSTEDEN Spoorzoeken van Nederrrijn tot in het Sauerland

NATUUR- EN CULTUURSCHATTEN UNESCO Werelderfgoed van Bodenmeer tot Waddenzee

Christo – Big Air Package, Gasometer Oberhausen

DsR13_NL2_2-3_Zollverein_Inhalt_V02_Layout 1 01.08.13 14:48 Seite 2

UNESCO-WERELDERFGOED ZOLLVEREIN

HET CULTURELE HART VAN HET RUHRGEBIED Industriecultuur / Musea / Kunst / Concerten / Dans / Events Gastronomie / Natuur

www.zollverein.de

INHOUD

P.08 Oberhausen

Kiel

Hamburg

t Schwerin

Bremerhaven Bremen

DsR13_NL2_2-3_Zollverein_Inhalt_V02_Layout 1 01.08.13 14:39 Seite 3

Düsseldorf

Eisenach

tAken t Keulen

t Weimar

t Berlijn

Wiesbaden

Trier

t t Frankfurt

Mainz

Saarbrücken

Pforzheim

t Neurenberg

tStuttgart

tFreiburg

t Konstanz

t Passau t

München

Reisthema’s

Speciaal

04 NATUUR- EN CULTUURSCHATTEN

10 NOORDRIJN-WESTFALEN

Een reis langs de UNESCO-werelderfgoederen is een reis door alle tijdvakken van de menselijke geschiedenis en tegelijkertijd een reis door de landschappelijke en toeristische verscheidenheid van steden en regio’s.

04 TENGEN Tengen heeft wat – ook voor u!

05 SCHMUCKMUSEUM PFORZHEIM 5000 jaar sieraadkunst

08 GASOMETER OBERHAUSEN Grootse kunst van Christo

09 BREMERHAVEN

COLOFON

Een zee aan belevenissen

P.10 Essen

Leipzig Dresden

Wijde boulevards, kleine oude steegjes en enorme winkelcentra: wat de mogelijkheden voor gezellig rondslenteren betreft laat NoordrijnWestfalen geen wens onvervuld. Juist in onze grote steden vindt je bijna overal ook bezienswaardige kunst en cultuur, waar je ook gaat.

12 HISTORISCHE BINNENSTEDEN Wie wil speuren naar historische sporen in Noordrijn-Westfalen, ontdekt buiten de grote steden ware pareltjes als de ‘Barbarossa stad’ Kaiserwerth, of het ‘Venetië van Westfalen’ Lippstadt of Arnsberg, de ‘hoofdstad van het sauerland’.

Tuurlijk Duitsland verschijnt als bijlage van REIZEN Magazine #09/2013 en in de beurstas van 50PlusBeurs Utrecht 17 t/m 21 sep 2013 Uitgever: Typeline Werbeagentur GmbH & Co.KG, Hanauer Landstraße 192, DE-60314 Frankfurt Tel. +49 (0)69 95 14 490, hallo@typeline.de, www.typeline.de Omslagfoto: Big Air Package – Project for Gasometer Oberhausen, © Wolfgang Volz Vertaling: Mark van Lee. Overname van teksten en afbeeldingen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever. Alle gegevens berusten op bronnen van de vermelde organisaties en ondernemingen. d. d.: juli 2013

P.04 Bodenmeer

Oberhausen

Potsdam Magdeburg

t Hannover

DsR13_NL2_4-9_UNESCO_Tengen_Schmuckmuseum__RomantischeVier_Wartburg_Gasometer_Bremerhaven_Layout 1 01.08.13 11:31 Seite 4

Unteruhldingen Paalwoningmuseum

WERELDERFGOED Cultuur- en natuurschatten in Duitsland

Tijdreis naar de prehistorie Onze reis begint aan de voet van de Alpen en gaat terug tot ver voorbij het begin van onze geschiedschrijving. De series prehistorische paalwoningen

in het Alpengebied die nu tot het werelderfgoed behoren, omvatten 111 van de rond 900 bekende paalwoningbouwsels in zes Alpenlanden: Zwitserland, Oostenrijk, Frankrijk, Duitsland, Italië en Slovenië. Ze vormen één van de belangrijkste archeologische bronnen om de vroege menselijke geschiedenis tussen 5.000 en 500 jaar v. Chr. te ontsluiten. In Duitsland zijn er 18 vindplaatsen door de UNESCO beschermd – daarvan liggen er drie in Beieren en 15 in Baden-Württemberg. Ze zijn gelegen in het ondiepe water van het Bodenmeer en het Starnbergermeer en maar ook in de kwelders van het Federmeer, in allerlei kleine meertjes en moerassen van Oberschwaben en in rivierdalen. Originele vondsten worden tentoongesteld in musea, en in openluchtmusea zijn reconstructies te zien die de resultaten van het archeologische onderzoek aanschouwelijk maken.

Tengen heeft wat – ook voor u! Tengen in Hegau, gelegen tussen het Zwarte Woud, de Alpen, het Bodenmeer en de Schwäbische Alb, is een juweel. De flair van een plattelandsstad en de charme van ‘Badische Levenskunst’ vermengen zich in Tengen. En wat ontspanning betreft: hier is vrijwel alles mogelijk – van actieve vakantie tot heerlijk niksen. Ideaal voor uw aanstaande vakantie!

KUNSTWIJZER KUNSTZEIGER 4

Schätzele-Markt

25. – 28.10.2013

Stadt Tengen Marktstraße 1 DE-78250 Tengen Tel. +49 (0)7736 92 33 0 Fax +49 (0)7736 92 33 40 stadt@tengen.de www.tengen.de Het grootste volksfeest in regio Hegau. Plezier en vermaak voor jong en oud!

Een reis langs de UNESCO-werelderfgoederen in Duitsland is een reis door alle tijdvakken van de menselijke geschiedenis en tegelijkertijd een reis door de landschappelijke en toeristische verscheidenheid van steden en regio’s. Het zijn niet alleen de monumenten, maar ook de vele mogelijkheden in de omgeving ervan die een boeiende, leerzame en ontspannen vakantie garanderen. En om alle werelderfgoederen in Duitsland te kunnen zien is één vakantie zo wie zo niet voldoende – laat u inspireren door onze ideeën voor een reis die we hier gaan maken, een reis die van het Bodenmeer tot aan de Noordzee loopt.

In totaal 38 bijzondere monumenten, stadsdelen, overblijfselen van industriecultuur en buitengewone natuurlandschappen zijn door de UNESCO-commissie in Duitsland als uniek en waardevol onderscheiden.

DsR13_NL2_4-9_UNESCO_Tengen_Schmuckmuseum__RomantischeVier_Wartburg_Gasometer_Bremerhaven_Layout 1 02.08.13 09:40 Seite 5

Reichenau St. Peter en Paul

Aalen Limesmuseum

Het Kloosterleven in de middeleeuwen In het westelijk deel van het Bodenmeer ligt het kloostereiland Reichenau, een soort cultureel landschap dat een buitengewoon goed beeld geeft van de religieuze en culturele rol die een groot benedictijns klooster vervulde in de middeleeuwen. Het klooster werd in het jaar 724 gesticht door de rondtrekkende bisschop Pirmin. Tussen de 8e en 11e eeuw ontwikkelde het zich, als aangewezen rijksklooster, tot een geestelijk centrum van het Avondland. De kloosterschool leverde uitmuntende theologen, politici, wetenschappers, dichters en muzikanten af. Ook de bibliotheek en goudsmeedkunst waren beroemd. De drie romaanse kerken, de St. Maria en Markus, de St. Georg en de St. Peter en Paul zijn met hun artistieke muurschilderingen opmerkelijke voorbeelden van vroegmiddeleeuwse architectuur. Bezoekers kunnen zich hier en in de bijbehorende musea een beeld vormen van het middeleeuwse kloosterleven en tijdens een wandeling genieten van het landschappelijke schoon van het kloostereiland Reichenau. In de buurt van de goudstad Pforzheim ligt het klooster Maulbronn, het meest compleet bewaarde middeleeuwse kloostercomplex ten noorden van de Alpen. Hier zijn de architectuur en cultuur van de cisterciënzers vrijwel ongerept zichtbaar, reden te over om in 1993 het klooster toe te voegen aan

de lijst van UNESCO-werelderfgoederen. De bouw van dit cisterciënzer klooster startte in 1147 en al in 1178 kon de Basiliek met middenschip en twee zijschepen ingewijd worden. Tegenwoordig is een protestant gymnasium in het klooster ondergebracht. Al in de 16e eeuw was er een kloosterschool gevestigd, die door o.a. Johannes Kepler, Friedrich Hölderlin en Hermann Hesse bezocht werd.

Waddenzee

Bremen

Dessau-Wörlitz Essen Kassel

Eisenach Weimar

In de voetsporen van de Romeinen De Obergermanisch-Rätische Limes – de Romeinse grenslinie tussen Rijn en Donau – loopt over een afstand van 550 km van Hienheim aan de Donau bij Regensburg, dwars door het tegenwoordige Baden-Württemberg, Beieren, Hessen en RijnlandPalts, tot aan Rheinbrohl. In 2005 werd de Limes opgenomen in de lijst van UNESCO-werelderfgoederen. De Limes markeert de Romeinse grens met alle fortificaties, wachttorens, muren en palissaden, waarmee de vroegere wereldmacht zijn rijk afbakende tegen de vrije Germanen. Voorloper van de Obergermanische Limes was de Neckar-Odenwald Limes, een versterking tussen de Main bij Obernburg en de monding van de Kocher in de Neckar bij Bad Wimpfen. Deze werd opgeheven in 159 n. Chr. toen de grens werd opgeschoven en definitief vervangen werd

Limes Maulbronn

Bodenmeer

5000 jaar sieraadkunst

Schmuckmuseum Pforzheim

Het sieradenmuseum Pforzheim toont de geschiedenis van sieraden en is uniek in de wereld. De bezoekers krijgen juwelen uit de oudheid te zien, uit renaissance en jugendstil en bovendien een unieke collectie van moderne sieraadkunst. Het in ‘International Style’ gebouwde Reuchlinhaus is zelf een architectonisch juweel.

Jahnstraße 42 DE-75173 Pforzheim Openingstijden: Di t/m zo en op feestdagen: 10 - 17 uur (behalve bij kerst en nieuwjaar) www.schmuckmuseum.de

KUNSTWIJZER

Schmuckmuseum Pforzheim 5

DsR13_NL2_4-9_UNESCO_Tengen_Schmuckmuseum__RomantischeVier_Wartburg_Gasometer_Bremerhaven_Layout 1 01.08.13 14:41 Seite 6

Highlight Duitse Limes-route De Duitse Limes (Romeinse linie) route – is een van de succesvolste vakantieroutes en verbindt meer dan 93 steden, gemeentes en regio’s langs de Limes. Deze linie is op meerdere plaatsen nog goed te herkennen, vooral daar waar ze kaarsrecht door het landschap loopt. Onderweg doorkruist de reiziger, bv. via de 800 km lange wandelen fietsroute, allerlei natuur en landschappen en ontdekt naast de Romeinse monumenten ook vele andere bezienswaardigheden. www.limesstrasse.de

door de Odenwald-Limes. Tussen het Neckardal in het zuiden, het Rijndal in het westen en het UNESCO-werelderfgoed Grube Messel in het noorden ligt bovendien het 3.500 km² grote aantrekkelijke landschap van het Geo-Naturpark Bergstraße-Odenwald. Het stadje Neckarstein, dat samen met de buurstadjes Neckargemünd, Hirschhorn en Eberbach een ‘romantisch viertal’ vormt in het Neckardal, fungeert sinds 2010 als toegangspoort tot het geopark. Van hieruit kan men met een gids van het geopark wandelingen maken. Een kasteel uit een oud prentenboek De Wartburg bij Eisenach in Thüringen behoort tot de best bewaarde kastelen uit de middeleeuwen en werd daarom in 1999 aan de werelderfgoedlijst toegevoegd als ’bijzonder monument uit het feodale tijdperk in midden-Europa’. Het kasteel is nauw verbonden met culturele waarden van universele betekenis. Martin Luther heeft hier het nieuwe testament vertaald. En de Wartburg was ook verbonden met de Sängerkrieg, de Hl. Elisabeth en het studentenverenigingenfeest 300 jaar na de reformatie. Door zijn ligging aan de voormalige Duits-Duitse grens was de Wartburg ook steeds een symbool voor de Duitse integratie en eenheid. Bezoekers die het romaanse hoofdgebouw van de burcht binnentreden, lijken wel een 900 jaar oud geschiedenisboek binnen te stappen. Tegenwoordig is de Wartburg met zijn kunstschatten, middeleeuwse wandtapijten, de ‘Dürerkast’, schilderijen van Lucas Cranach de oude en een unieke verzameling kunsthandwerk van de 11e t/m de 19e eeuw, een magneet voor bezoekers. Van modern terug naar klassiek In 2013 viert Thüringen de 150e verjaardag van de ‘alleskunstenaar’ Henry van de Velde. De door hem ontworpen gebouwen in Weimar – de voormalige hogeschool voor de kunst en de kunstnijverheidschool – werden het onderkomen van Bauhaus. Tussen 1919 en 1933 zorgde Bauhaus, eerst in Weimar en later in Dessau, voor een revolutie in

design en kunstzinnige concepten. Het werk van Bauhaus begon in 1919 in Weimar, o.l.v. zijn oprichter Walter Gropius, en in 1923 werd de eerste expositie gehouden. Weimar heeft een grote hoeveelheid bezienswaardigheden te bieden, waaronder uitgestrekte parken en tuinen en de huizen waar Goethe en Schiller gewerkt hebben. Een indrukwekkend beeld van het zo invloedrijke tijdperk van deze twee literaire giganten ontstaat bij een bezoek aan hun huizen, de Hertogin Anna Amalia bibliotheek en de kastelen Belvedere, Ettersburg en Tiefurten. De ook tot het UNESCOwerelderfgoed behorende Bauhaus gebouwen liggen direct naast het park aan de Ilm. Dit met de hulp van Goethe ontworpen park werd aangelegd naar het voorbeeld van het parklandschap DessauWörlitz – het volgende station op onze reis. Hier zijn – te voet of in een gondel – kastelen, tuinen, statige lanen, parken, beeldhouwwerken en architectuur te ontdekken, alles op een oppervlakte van 142 km². Het gebied strekt zich uit van Großkühnau in het westen, via de tuinen in Dessau (Georgium, Luisium) en Wörlitz, tot aan Rehsen in het oosten. Schepper van dit parklandschap was Leopold III. Friedrich Franz von Anhalt-Dessau (1740-1817), die met zijn veelzijdig vernieuwend reformisme een harmonische verbinding tussen mens, natuur en kunst nastreefde. Hij legde het parklandschap aan in een landschap dat bepaald werd door rivieren, ooibossen en weidse weiden. De kastelen, tuinen, statige lanen en kleine gebouwen zijn zo natuurlijk in het landschap ingebed, dat het gehele gebied het karakter van een grenzeloos park krijgt. Afhankelijk van de duur van het verblijf zijn er verschillende mogelijkheden om toeren te maken. Zo kunnen de uitgekozen onderdelen met behulp van een rondleiding verkend worden op één dag of in een heel weekend. Industriecultuur in het Ruhrgebied De technische vooruitgang in de 19e en 20e eeuw heeft zijn stempel vooral gedrukt op het leven en landschap van het Ruhrgebied. Met het industriecomplex Zeche Zollverein in Essen wordt een

Eisenach Wartburg

DsR13_NL2_4-9_UNESCO_Tengen_Schmuckmuseum__RomantischeVier_Wartburg_Gasometer_Bremerhaven_Layout 1 01.08.13 11:32 Seite 7

Weimar Kasteel Belvedere

Dessau-Wörlitz Gartenreich

representatief voorbeeld van de ontwikkeling van de zware industrie in Europa als eerbetoon in stand gehouden. De functionele architectuur ervan, in de stijl van de ‘nieuwe zakelijkheid’, weerspiegelt ook de hardheid en zwaarte van deze periode. De steenkolenmijn Zeche Zollverein Schacht XII was ooit de grootste en modernste steenkolen-delfindustrie ter wereld. Na de sluiting in 1986 kwam de mijn onder monumentenbescherming en vertelt tegenwoordig als mooiste en schoonste mijn van het Ruhrgebied het verhaal van de spannende en vieze geschiedenis van ‘het zwarte goud’.

Neckargemünd Neckarsteinach rn Hirschhorn Eberbach

Waterkunst en Waddenzee In juni 2013 werd het bergpark Wilhelmshöhe in Kassel in de UNESCO-lijst opgenomen, waarmee een uniek barok totaalkunstwerk van landschapsarchitectuur, gemaakt in een pre-technisch tijdperk, de eer krijgt die het toebehoort. Het Bergpark Wilhelmshöhe is ontstaan vanaf 1696, naar een idee van landgraaf Karl von Hessen-Kassel, die zijn positie tegenover andere vorstenhuizen in Europa wilde opwaarderen. In opdracht van de Landgraaf ontwierp en bouwde de Italiaanse bouwmeester Giovanni Francesco Guerniero in 1701

r NBaEtLEuVu EN

keer

Fietsen Wandelen De Neckar-fietsroute volgt alsmaar de rivier en kan daardoor heel makkelijk zonder hellingen en auto’s worden afgelegd. En op bijna elke heuveltop langs de Neckar troont wel een kasteel.

Het Neckardal is met zijn goed onderhouden en gemarkeerde wandelroutes als geschapen voor wandelliefhebbers. Het motto ‘van Keizersburcht tot Kuurpaleis’ belooft wandelen op het Neckarsteigpad tot een heel bijzondere belevenis te maken.

www.romantischevier.de

DsR13_NL2_4-9_UNESCO_Tengen_Schmuckmuseum__RomantischeVier_Wartburg_Gasometer_Bremerhaven_Layout 1 01.08.13 11:32 Seite 8

een groot deel van de waterkunstwerken in het park, dat in 1717 werd voltooid met het Herculesbeeld op een achthoek. Aan de voet van de Hercules zorgt een monumentaal watertheater voor een enscenering die tot nu toe uniek is in de wereld. Hier stroomt meer dan 75.000 liter water via kunstig nagemaakte rotsformaties, stenen trappen, watervallen en aquaducten ruim 80 m de diepte in. Van deze geboortestreek van de gebroeders Grimm gaat de reis verder naar de stad van de beroemdste figuren die door hen zijn geschapen. Het in de Weserrenaissance-stijl

Bottrop Tetraeder

opgetrokken Bremer stadhuis en het in 1404 geplaatste stenen Roland-beeld zijn sinds 2004 werelderfgoed. Niet ver van Roland staat het wereldberoemde monument van de Bremer stadsmuzikanten. Deze beide Bremer monumenten staan voor vrijheid en onafhankelijkheid en symboliseren tot op het heden de politieke betekenis van Bremen als vrije Hanzestad. Bremen vormt samen met de 60 km verderop gelegen zeestad Bremerhaven het kleinste bondsland van Duitsland, dat als geen ander zo bepaald wordt door de zee. Van hieruit is het niet ver meer

Essen Zeche Zollverein

GASOMETER OBERHAUSEN Grootse kunst van Christo

Gasometer Oberhausen Christo Big Air Package

90 meter hoog, meer dan 5 ton zwaar en van binnen lijkt het net een witte kathedraal: Christo’s ‘Big Air Package – Project for Gasometer Oberhausen, Germany’. Deze sculptuur, gemaakt van 20.350 m² lichtdoorlatende stof en 4.500 m touw, reikt vrijwel van wand tot wand in de voormalige gashouder en is daarmee het grootste indoor-kunstwerk ter wereld ooit gecreëerd. Het betreden van het inwendige van de sculptuur brengt een unieke ervaring van ruimte, grootte en vorm. Naast het kunstwerk wordt in dit monumentale industriegebouw een in omvang en vormgeving unieke expositie over het werk van Christo en JeanneClaude getoond. Grootformaat foto’s tonen de belangrijkste projecten die de kunstenaars de afgelopen vijftig jaren op verschillende locaties hebben gerealiseerd – van de Valley Curtain en de ingepakte Reichstag in Berlijn tot en met ‘The Gates in New York’. Zeven oorspronkelijke ontwerpen zijn na een korte wandeling te bezichtigen in het kasteel Oberhausen, waar ze de ontwikkeling van dit buitengewone kunstwerk zichtbaar maken, vanaf 2010 tot en met de uiteindelijke realisatie

Gasometer Oberhausen Arenastraße 11 | DE-46047 Oberhausen Tel. +49 (0)208 850 37 33 info@gasometer.de | www.gasometer.de

TIP

Christo – BIG AIR PACKAGE 16 maart t/m 30 december 2013. Openingstijden: di t/m zo en op feestdagen: 10-18 uur, ma gesloten; tijdens NRW-vakanties alle dagen v.d. week geopend. Toegangsprijzen: Volwassenen € 9, met reductie € 6, Families (2 volwassenen t/m 5 kinderen) € 20. Combinatieticket met de LUDWIGGALERIE € 13.

De Gasometer, symbool van het Ruhrgebied, toont nog tot en met 30 december 2013 ‘s werelds grootste indoor-sculptuur.

DsR13_NL2_4-9_UNESCO_Tengen_Schmuckmuseum__RomantischeVier_Wartburg_Gasometer_Bremerhaven_Layout 1 01.08.13 11:52 Seite 9

Kassel Bergpark Wilhelmshöhe

naar de Nedersaksische Waddenzee. Sinds 2009 behoort het ‘Waddenzee-nationale-park’ in Sleeswijk-Holstein, Hamburg en Neder-Saksen, samen met het Nederlandse natuurreservaat Waddenzee, tot het werelderfgoed. De diversiteit van het landschap maakt dat de Waddenzee een zeldzaam levensgebied is voor meer dan 10.000 verschillende dieren- en plantensoorten, uniek in de wereld. Mosselbanken, weiden van zeegras en zachte slikgronden bieden voedsel voor vele dieren. Bloeiende zoute weilanden op de uitgestrekte kwelders en op eilandjes, zoals de

Nedersaksische Waddenzee Wadlopen

Halligen, wisselen af met witte zandstranden en duinen. Voor miljoenen trekvogels is de Waddenzee onvervangbaar als tussenstop en rustgebied. De beste mogelijkheid om het samenspel van wind, water en golven - die het landschap op bijna magische wijze veranderen – te beleven is tijdens een wandeltocht over het wad. Daarbij kan men ook grote zwermen vogels en een fascinerende planten- en dierenwereld waarnemen. Het hele jaar door staan hen hier allerlei interessante belevenissen te wachten, en dat in een droomlandschap

Meer informatie: www.unesco-welterbe.de/nl www.unesco.de/ welterbe-deutschland.html www.unesco.nl/cultuur/ werelderfgoed

Kliktips

Een zee aan belevenissen in BREMERHAVEN Direct aan de Noordzee ligt één van Duitsland’s jongste grote steden, vol maritieme belevings- en kenniswerelden.

Bremerhaven Nieuwe Haven

Zoo am Meer Ontwerp Noordzee aquarium

Erlebnis Bremerhaven GmbH, Bremerhaven Touristik H.-H.-Meier-Strasse 6 | DE-27568 Bremerhaven Tel. +49 (0)471 41 41 41 | +49 (0)471 946 461 90 touristik@erlebnis-bremerhaven.de | www.bremerhaven-tourism.de

I n het Havenwelten gebied van Bremerhaven zijn spannende wetenswaardigheden te ontdekken in het klimaathuis ‘Bremerhaven 8° Ost’, in het Duitse Scheepvaartmuseum of in het Duitse Emigratiehuis, dat werd uitgeroepen tot ‘European Museum of the Year 2007’. Vanaf 30 september 2013 kan men hier de speciale tentoonstelling ‘Duitsers in Australië’ bekijken, waarbij 225 jaar Duitse emigratie naar dit vijfde continent in kaart wordt gebracht. Ook heel boeiend is de ‘Zoo am Meer’ dat in de herfst een nieuw Noordzee aquarium opent en waar interessante en actuele thema’s als offshore installaties en klimaatopwarming gepresenteerd worden. Vissen staan ook centraal in de gemoderniseerde zeevis-kookstudio, gelegen in de oude visafslaghal Schaufenster Fischereihafen. Als eind 2013 de verbouwing klaar is worden bezoekers er nog directer bij alles betrokken. Behalve de zeeviskookstudio kan men in het Schaufenster ook ‘live’ visroken beleven, een bezoek brengen aan het zeevisaquarium Atlanticum en het science centrum Phänomenta. Na de herfst wordt er een nieuw 4-sterren hotel op 12 meter hoge palen geopend, direct naast de kade waar ook de museumtrawler ‘Gera’ ligt. En er zijn hier nog veel meer oude schepen te bewonderen

TIP

Muzikale lekkernijen in de stadsschouwburg Bremerhaven: 28-11-2013 Nena Live 2013, 26-01-2014 Moscow Circus on Ice, 07-02-2014 Simple Minds Greatest Hits Tour 2014

DsR13_NL2_10-11_NRW_Kunsthalle_Layout 1 01.08.13 11:36 Seite 10

SPECIAL NOORDRIJN-WESTFALEN

Düsseldorf Düsseldorf Kunstsammlung Kunstsammlung NRW NRW

Münster Düsseldorf Picasso-museum Kunstsamm-

NOORDRIJN-WESTFALEN Kunst en cultuur waar je ook gaat Wijde boulevards, kleine oude steegjes en enorme winkelcentra: wat de mogelijkheden voor gezellig rondslenteren betreft laat Noordrijn-Westfalen geen wens onvervuld. Juist in onze grote steden vindt je bijna overal ook bezienswaardige kunst en cultuur, waar je ook gaat.

Völklinger Straße 4 DE-40219 Düsseldorf Tel. +49 (0)211 913 20 500 info@nrw-tourismus.de www.tourism-nrw.com

mensheid. De speciale tentoonstelling ‘Mummies – reis in de onsterfelijkheid’ (23 nov 2013 t/m 27 april 2014) voegt een extra dimensie toe aan het museumthema met bijzondere bruikleenstukken uit Florence. Italiaanse kunst in het voormalige hoofdstad Ook de Bundeskunsthalle Bonn richt zich op deze Italiaanse stad. De expositie ‘Florence’ (22 nov 2013 t/m 9 maart 2014) schetst een portret van de Italiaanse cultuurmetropool over een periode van bijna 700 jaar. En wedden dat u Bonn niet direct verlaat na deze tentoonstelling? Want rondom het grote expositiegebouw van de Bundeskunsthalle vindt u langs de ‘museummijl’ nog veel meer interessante musea, bijv. het Kunstmuseum Bonn. Bovendien geniet de voormalige Westduitse hoofdstad een grote faam vanwege haar levenskwaliteit, die levendig te ervaren is bij een bezoek aan de gezellige oude binnenstad. Hier vindt u ook het geboortehuis van Ludwig van Beethoven, dat nu als museum openstaat voor bezoekers. De oude binnensteden in de landstreek Westfalen ademen een landelijke charme. Vooral de winkelstraten in Münster rond de beroemde Prinzipalmarkt zijn met hun gezellige uitstraling erg in trek. Voordat daar direct om de hoek in 2014 het museum voor Kunst- en cultuurgeschiedenis in een opwindende nieuwbouw heropend word, is een bezoek aan het Picasso-museum aan te raden. Komend najaar zijn hier Franse kunstenaars van grote naam te gast: van 7 sep t/m 17 nov 2013 de impressionist Camille Pissarro en van 24 nov 2013 t/m 16 feb 2014 Henri Matisse.

Tourismus NRW e.V.

Spectaculaire exposities uit de tegenwoordige en de verleden tijd Düsseldorf is al sinds enige tijd een gewild reisdoel voor vrijwel alle toeristen die Duitsland bezoeken. De stad aan de Rijn heeft haar bezoekers dan ook alles te bieden. De Media-Hafen wekt bewondering door de supermoderne architectuur, het beroemde oude centrum is een uitnodiging om feestelijk te genieten en het panorama vanaf de Rijnpromenade is uniek. En een paar passen verder vind je een van de beste verzamelingen moderne kunst uit de 20e eeuw. Toch hangen in de Kunstsammlung Nordrhein-Westfalen niet alleen werken uit het 20-eeuwse verleden: speciaal voor dit gebouw schiep de Duits-Argentijnse kunstenaar Tomás Saraceno het ‘In Orbit’. Het bestaat uit een vlechtwerk van netten, hangend onder de grote glaskoepel van het museum, en het begint te bewegen zodra meerdere bezoekers het wagen erin omhoog te klimmen; een communicatieve kunstbelevenis. Ook de US-beeldhouwer Alexander Calder speelt met beweging. Zijn mobiles vormen een hoogtepunt in een volgende expositie in Düsseldorf (7 sep 2013 t/m 12 jan 2014). Wie het centrum van Düsseldorf verlaat komt na een paar minuten al in een andere wereld: een ongerept bos met een ruisende beek die door rotsformaties stroomt, in het midden waarvan het Neanderthaler museum staat. In 1856 werden hier bij toeval de botten van een neanderthaler gevonden. Dit sensationele gebeuren kan nu nog levendig ervaren worden in dit museum met een buitengewone architectuur. Binnen maakt de bezoeker een reis door de geschiedenis van de

DsR13_NL2_10-11_NRW_Kunsthalle_Layout 1 01.08.13 11:36 Seite 11

Unesco werelderfgoed in Noordrijn-Westfalen Het is niet speciaal de omvang van de Dom in Aken die imponeert, maar eerder de atmosfeer die het verhaal vertelt van 11 eeuwen geschiedenis in Europa. Keizer Karel de Grote, geboren in Aken, begon daar in 968 met de bouw van de Kaiserpfalz, als zetel voor zijn heerschappij. Met het achthoekige fundament en de 30 m hoge gewelfde plafonds gold dit bouwwerk lang als een wonder. Na verloop van tijd werd de Pfalzkapelle bij de dom aangebouwd en werden er tijdens de 600 jaar die volgden 30 Duitse koningen gekroond. De Akense dom is niet weg te denken uit de geschiedenis van het Europese continent, vooral omdat bouwheer Karel nog steeds, 1200 jaar na zijn dood, beschouwd wordt als de eerste die Europa tot een eenheid maakte. In het tussen Keulen en Bonn gelegen Brühl liet de Keulense keurvorst Clemens August in 1768 een kasteel van onvergelijkbare schoonheid bouwen: kasteel Augustusburg. Clemens August engageerde voor zijn bouwwerk, dat bepalend zou worden voor de overgangsperiode van laatbarok naar rococo, de beste kunstenaars van die tijd – zoals Balthasar Neumann, die het beroemde pronkstuk van een trappenhuis ontwierp. De tuinen uit de 18e eeuw en het op loopafstand gelegen jachtslot Falkenlust vormen samen met het kasteel een uniek geheel.

Brühl Kasteel Augustusburg

De op één na grootste kerk van Duitsland doet de meeste bezoekers verbaasd staan. Maar eeuwenlang zag het plaatje er totaal anders uit. Zes eeuwen lang was het een bouwplaats die de aanblik van de stad bepaalde. Pas toen begin 18e eeuw de stad begon te groeien, werd op initiatief van de Keulse burgers de Keulse dom in 1880 eindelijk voltooid. De oorsprong ervan gaat terug tot een reliekschrijn voor de beenderen van de heilige drie koningen. Omdat het precies 800 jaar geleden is dat deze naar Keulen werden overgebracht, is er volgend jaar een groot feest. Overigens kan men de dom, symbool van de stad Keulen, ook op ongewone manier verkennen door een rondleiding te volgen hoog of het dak of diep onder de grond in de enorme funderingen. Sinds het midden van de 19e eeuw rolde de industrialisatie als een vloedgolf over het land en verrees er in de streek waar de kolenmijnen lagen een compleet nieuwe samenleving. Efficiëntie en functionaliteit bepaalden het denken van de industriebazen in het nieuwe Ruhrgebied. Een hoogtepunt van deze geestesgesteldheid, die zich ook wilde uitdrukken in nieuwe vormen, werd in 1928 gecreëerd bij de mijn Zeche Zollverein. Daar werd liftschacht XII gebouwd, die met haar sobere elegantie en typerende dubbele bok al sinds lang een icoon voor de hele regio is

Domenico di Michelino, Dante en de goddelijke komedie (Detail), 1465 © Opera di Santa Maria del Fiore - Archivio storico e fototeca, Firenze

Nydelser for enhver Aken smag Dom

TIP

RuhrkunstMuseen Het Ruhrgebied is een voor Europa unieke regio met 53 steden die samen een metropool vormen, waar het ene museum niet ver van het andere ligt. De 20 belangrijkste musea, o.a. In Duisburg, Essen, Oberhausen, Dortmund, hebben zich verenigd in de ‘Ruhrkunstmuseen’. Kijk voor een overzicht ervan op: www.ruhrkunstmuseen.de/en

FLORENCE!

22 november t/m 9 maart 2014 in Bonn Kunst- en Tentoonstellingshal van de Bondsrepubliek Duitsland Museumsmeile Bonn, Friedrich-Ebert-Allee 4, D-53113 Bonn, T +49 228 9171-200 www.bundeskunsthalle.de

DsR13_NL2_12-15_Historische_Stadtkerne_PaderbornerLand_Brabander_destination-duitsland_Layout 1 01.08.13 14:41 Seite 12

Kalkar Stadhuis

Lippstadt Stiftsruïne St. Marien

HISTORISCHE SPOREN Op pad van Neder-Rijn tot Sauerland Wie wil speuren naar historische sporen in Noordrijn-Westfalen, ontdekt buiten de grote steden ware pareltjes als de ‘Barbarossa stad’ Kaiserwerth, of het ‘Venetië van Westfalen’ Lippstadt, of de ‘hoofdstad van het sauerland’ Arnsberg.

Highlight Römer-Lippe-fietsroute Op deze meer dan 400 kilometer lange fietsroute tussen Detmold en Xanten zijn zowel Romeinse cultuur als waterpret vanaf de fiets te beleven. De route verbindt de regio's Neder-Rijn, Ruhr, Münsterland en Teutoburger Woud. Het makkelijke wegprofiel maakt de route bij uitstek geschikt voor gezinnen. www.roemerlipperoute.com

In totaal 56 steden hebben zich verenigd in het samenwerkingsverband ‘Historische stads- en dorpscentra in NRW’, om de bijzondere charme van hun liefdevol gerestaureerde vakwerkhuizen, karakteristieke kastelen, burchten en middeleeuwse stadsmuren te behoeden. Ze bieden vele mogelijkheden voor uitstapjes in een weinig bekend verleden – luister eens naar de oude verhalen die de sfeervolle stadjes en de landschappen vertellen en geniet van hun atmosfeer. Vestingstad aan de Neder-Rijn Op slechts een paar kilometer van de grens bij Venlo ligt ten oosten van Krefeld het stadje ❶ Linn. De historische binnenstad wordt gedomineerd door het kasteel, dat zo nauw verbonden is met de geschiedenis van deze vestingstad. De kleinschalige middeleeuwse stadskern, met historische sporen die teruggaan tot de 12e eeuw, is tegenwoordig een aantrekkelijk reisdoel met een originele eigen gastronomie. Hier is ook het Duitse Textielmuseum gehuisvest, waar een verzameling van 25.000 kledingstukken uit de hele wereld tweeduizend jaar kledinggeschiedenis illustreert. Wie de historische speurtocht graag nog verder langs de Neder-Rijn voortzet, ontdekt dat ❷ Korschenbroich-Liedberg ten zuiden van Krefeld en ❸ Kalkar ten noorden van Krefeld een aantrekkelijk reisdoel vormen. Liedberg was al een nederzetting in de tijd van de Romeinen, die hier zandstenen dolven voor hun fortificaties. Het zorgvuldig gerestaureerde geveldecor van de oude binnenstad ligt rond de gebouwen van het kasteel en de burcht, die tot de 9e eeuw teruggaan. De ‘edele stad

Kalkar’ met zijn historische marktplein en indrukwekkende puntgevelhuizen ligt overigens aan een eeuwenoude handelsroute met Nederland. Keizerlijk buiten de metropolen Vanaf Krefeld gaat de tocht verder in de richting van Düsseldorf, de mondaine lifestyle-metropool die we deze keer even overslaan. Want ❹ Kaiserswerth, dat ten noorden van de hoofdstad van NRW ligt, is ouder dan Düsseldorf en kent een geschiedenis die teruggaat tot in de 7e eeuw. De bijnaam Barbarossastadt kreeg Kaiserswerth toen keizer Friedrich Barbarossa in 1174 het tolrecht op de Rijn verplaatste van het Hollandse Tiel naar Kaiserswerth, wat leidde tot een sterke bloei van het gebied Kaiserpfalz. Voor een bezichtiging van Kaiserswerth, met de kasteelruïne, het stiftplein met het oude gesticht, de barokke huizen en de Suitbertuskerk met de indrukwekkende zuilenbasiliek, is een historische stadsrondleiding aan te raden. Reeds Richard Strauss, Gerhard Hauptmann en Thomas Mann lieten zich inspireren door het mooie Kaiserswerth. Op ontdekkingsreis door het Münsterland Landschappelijk gezien verloopt de overgang van het Nederlandse Enschede naar het vlakbij gelegen Duitse Münsterland vrijwel ongemerkt. Dat men in Duitsland is ziet men als eerste aan de verkeersborden. Pas daarna ontdekt men gaandeweg het weidse parkachtige landschap van Münsterland, met de kastelen, boerengehuchten en kleine stadjes die liggen rond de universiteits- en » bisschopsstad Münster. Voor de autotoerist is

DsR13_NL2_12-15_Historische_Stadtkerne_PaderbornerLand_Brabander_destination-duitsland_Layout 1 01.08.13 11:14 Seite 13

Bezoek de historische stads- en dorpscentra in Noordrijnland-Westfalen! Historie ontdekken en beleven Noordrijnland-Westfalen is meer dan kolen en staal, Rijn en Ruhr. Vaak ver verwijderd van de grote centra en gebruikelijke toeristische routes, liggen hier veelal kleine stadjes die hun bijzondere charme rondom hun monumenten en historische straatjes en pleinen in het centrum nog goed behouden hebben. Ook hebben zij hun historisch erfgoed heel goed onderhouden en waar nodig gerestaureerd. Bezoek en beleef het unieke van elk van deze historische centra van 37 stads- en 19 dorpskernen in NRW. U bent van harte welkom! Gedetailleerde informatie over elke stads- en dorpskern afzonderlijk vindt u onder:

www.hso-nrw.de

Beleef het Paderborner Land! De verborgen parel van Noord-Rijnland-Westfalen: ga nu op ontdekkingstocht! • Fiets door prachtige landschappen • Wandel over fantastische routes • Ontspan in wellnessparadijsjes • Bezoek historische steden • Geniet van de heerlijke keuken • Bezoek interessante musea en tentoonstellingen

Vraag de gratis brochure aan.

Touristikzentrale Paderborner Land e. V. Königstr. 16, 33142 Büren/Duitsland Tel. +49 2951 970300, Fax 970304 info@paderborner-land.de www.paderborner-land.nl www.facebook.com/paderbornerland

DsR13_NL2_12-15_Historische_Stadtkerne_PaderbornerLand_Brabander_destination-duitsland_Layout 1 01.08.13 11:16 Seite 14

❺ Nijmegen (NL) Rhe

Münster

❻

❸

Venlo (NL)

Duisburg

Lip

❾❽

❼

Ruhr

❶ ❹Düsseldorf ❿ ❷ ⓫ Köln ⓭⓬ Bonn

Historische stadscentra Historische dorpscentra

❺ Steinfurt-Burgsteinfurt ten noorden van Münster een aantrekkelijk eerste reisdoel. Deze dubbele gemeente verrast bezoekers met een kasteel, met de St. Nikomedes – één van de grootste kerken van het land, met de van voormalige welvaart getuigende oude gebouwen rond de markt en het vooral door zijn gevel indrukwekkende stadhuis. De tocht gaat verder naar ❻ Warendorf ten oosten van Münster. Warendorf is een oude handelsstad, die zich sinds de 8e eeuw ontwikkeld heeft vanuit een klein handelsdorpje. De stad trekt bezoekers zowel met het historische marktplein als met winkelen in een historische atmosfeer. Halverwege in Sauerland liggen ❼ Lippstadt, ❽ Soest en het bedevaartsoord ❾ Werl, drie reisdoelen van zo’n hoogwaardige historische kwaliteit dat een keuze niet gemakkelijk is. Vanwege de vele waterwegen siert Lippstadt zich met de titel ‘Westfaals Venetië’. Niet minder aantrekkelijk is het naburige Soest, de ‘onuitgesproken hoofdstad van Westfalen’ met indrukwekkende kerken en vakwerkhuizen. En Werl kan zich als één van de belangrijkste bedevaartsplaatsen van Duitsland zeker meten met de twee vorige. Men vindt er de door de paus tot basilica minor verheven bedevaartsbasiliek Maria-Visitatie met de aangrenzende oude bedevaartskerk.

Steinfurt-Burgsteinfurt Kasteel met kasteelgracht

Sport en recreatie in Sauerland In Sauerland arriveren de ‘Neder’-landers eindelijk in de zo geliefde bergen, ‘s zomers even populair als ‘s winters voor de wintersport. Hier in het zuiden van Westfalen ligt een aantrekkelijk historisch centrum, de stad ❿ Arnsberg – de onbetwistbare ‘hoofdstad van Sauerland’. Arnsberg ligt middenin een van de grootste aaneengesloten bosgebieden van Duitsland, waar een zeer goed wandelroutenetwerk uitnodigt tot uitbundig genieten van de natuur. Arnsberg is geliefd bij dagen weektoeristen die er het hele jaar door kunnen genieten van evenementen en van de oude binnenstad onderaan de burcht. Een beetje verder naar het zuiden komt u bij de residentieen kuurstad ⓫ Bad Berleburg en het naburige ⓬ Bad Berleburg-Elshoff. Deze typische kleine stadjes met hun oude binnenstad staan beide bekend om een ontspannen sfeer, waar de vakantieganger de drukte van de grote stad ver achter zich laat. Nog wat verder ligt aan de zuidoostelijke rand van Noordrijn-Westfalen het eveneens wat idyllisch verborgen ⓭ Bad Laasphe, met de geneeskrachtige Kneipbaden. Vakwerkhuizen rond het kerkplein en het kasteel Wittgenstein hoog boven de stad karakteriseren dit schilderachtige kuuroord

Weser

Warendorf Marktplein

DsR13_NL2_12-15_Historische_Stadtkerne_PaderbornerLand_Brabander_destination-duitsland_Layout 1 01.08.13 14:42 Seite 15

Ga met ons op reis door »Destination Duitsland!«

www.destination-duitsland.nl

Beleef Duitsland op een bijzondere manier – voor, tijdens en na je vakantie! Op je computer, iPad of smartphone – mobiel, en altijd intuïtief te bedienen. Duitsland heeft oneindig veel mooie kanten. Wij laten steeds weer nieuwe zien, met daarbij altijd actuele reistips, bijzondere aanbiedingen, prijsvragen, belangrijke adressen en bijzondere foto’s.

Met boeiende reportages en sappige artikelen kunt u hier inspiratie opdoen voor vakanties vol belevenissen en ontspanning, in Duitsland’s steden en vakantieregio’s. En natuurlijk interactief: stuur ons jouw reisbericht met jouw foto’s of een video van jouw vakantie in Duitsland en laat zo anderen meegenieten van Duitslands mooiste reisdoelen…

DsR13_NL2_U4 Legoland_Layout 1 01.08.13 11:38 Seite 16

AVONTUREN BELEVEN IN ® LEGOLAND VAKANTIEDORP

Onze 72 vakantiebungalows in unieke LEGO® stijl liggen temidden van één groot avontuur. Nieuw in 2013: het ridderkasteel in het vakantiedorp, met 34 fantastische themazalen. LEGOLAND® Deutschland heeft in 2013 nog een ander nieuw spannend avontuur: met de interactieve indoorﬁetsattractie ‘Tempel X-peditie’ kun je in het donker op jacht gaan naar schatten!

LEGOLAND-Feriendorf.de