Destination Duitsland 2015 by Typeline Verlagsvertretung GmbH & Co.KG

DuitslaNd

CULTUURZOMER

STEDENTRIPS

ACTIEFREGIO

300 Jaar Karlsruhe M端nster Stad met cultuurzegel Goudstad Pforzheim

Op weg naar de Westfaalse Hanzesteden

Vijfdalenstad Schramberg Met toerfiets en mountainbike door het Zwarte Woud

INHOUD Kiel

Hamburg Bremen

Münster

t t Schwerin

t t Berlin t Potsdam

t Hannover



t   t Paderborn

Essen Düsseldorf

Eisenach

t Erfurt

Dresden

Wiesbaden

t t Frankfurt tMainz Nürnberg



Karlsruhe

  Freiburg

 t Stuttgart

Passau

Barockstad Ettlingen

Münster – betoverend oud opwindend jong 9 Europees cultureel erfgoed en jonge wetenschapsstad – deze fascinerende mix vormt Münster’s charme

Start van de legendarische Westweg

De steden van de ’dudeschen Hense’ 6 De Westfaler ‘Hanzebond’ is een herinnering in moderne vorm aan middeleeuwse traditie Cultureel bolwerk en fietsparadijs Münster is een stad, die haar geschiedenis levendig houdt

t t München

t 

Zomervakantie – Belevenissen en ontspanning Geniet met alle zintuigen van uw vakantie en raak in de ban van Duitsland

Meer dan 215 span nende reportag es en features

Uitzicht op Schramberg in het Zwarte Woud

Karlsruhe – 300 jaar jong 10 Tot 27 september 2015 viert de stad een 15 weken durende festivalzomer Karlsruhe – de poort naar het Zwarte Woud Geniet van Badische gastvrijheid in een groene metropool Pforzheim – Gouden zomerdagen De ‘Goudstad’ aan de noordelijke rand van het Zwarte Woud, nodigt u de hele zomer door uit met evenementen

Schmuckmuseum Pforzheim 5000 jaar sieraadkunst. Zwarte Woud – actielandschap voor fietsers en wandelaars verre hoogten, donkere wouden, zonnige hellingen met wijnstokken steile bochtige weggetjes

Navigeer simpel via de innovatieve themacloud en de interactieve kaart van Duitsland naar het vakan‐ tiedoel van jouw keuze

Schramberg – Wandelen in dalen en op hoogten 15 Beleef een gevoel van vrijheid en verbondenheid met de natuur rondom de ‘vijfdalenstad’

Destination Duitsland verschijnt als bijlage van Arts en Auto #07/2015 Uitgever: Typeline Werbeagentur GmbH & Co.KG, Kobbachstraße 12, DE-60433 Frankfurt, Tlf. +49 (0)69 95 14 49-0, hallo@typeline.de, www.typeline.de Omslagfoto: Mountainbiker naar Simonswald in het Zwarte Woud © Christoph Eberle/STG Vertaling: Mark van Lee. Overname van teksten en afbeeldingen is uitsluitend toegestaan na toestemming van de uitgever. Alle gegevens berusten op bronnen van de vermelde organisaties en ondernemingen. d. d.: juli 2015

Hanzestad Soest Stadhuis

Münster Feest van musea en galerieën

Spring direct van het ar‐ tikel naar de aanbiedingen voor je reisdoel

Intuïtief, interactief en mobiel – op je desktop, smartphone en tablet – vóór, tijdens en na je reis

www.destination-duitsland.nl

Zomervakantie Belevenissen en ontspanning Boeiend en vol afwisseling. Geniet met alle zintuigen van uw vakantie en raak in de ban van Duitsland. Frisse lucht in bergen en bij meren. Ontspannend en vol belevenissen.

Wandelen in de Eifel van Kronenburg

In Duitslands beroemde steden en natuurlandschappen ontmoeten werelden elkaar: cultuurminnaars en nachtvlinders, stadsboemelaars en natuurliefhebbers, actieve vakantiegangers en gemoedelijke genieters, paren, vrienden en gezinnen – hier vindt iedereen zijn individuele vorm van vakantie. Duitsland is een uitgestrekt land met een rijke geschiedenis, met vele grote en kleine steden, vaak gelegen langs een van de talrijke rivierlopen en ingebed in een groen heuvelachtig landschap. Kleine en grote regio’s wisselen af met historische landschappen. Bekende en ‘waard om te ontdekken’ dorpen en steden trekken cultuurminnaars en bezoekers van evenementen. En op romantische tochten smelten sportieve inspanningen, culinaire genoegens en culturele ontspanning samen tot wonderbaarlijke ontdekkingen en magische momenten.

Albstuwmeer bij St. Blasien in Zuid-Zwarte Woud ’s Nachts in de stadswijk ‘Kuhviertel’ van Münster

Wezel Stadhuis

Soest Marktplein

De steden van de ‘dudeschen Hense’ De ’‘Hanze’, ook ’Duitse Hanze’ of ’Düdesche Hanse’ genoemd, was een vanaf midden 12e eeuw ongeveer vijfhonderd jaar lang bestaande vereniging van Nederduitse kooplieden, die later vooral ook Noord-Europese steden omvatte. De Westfaler ‘Hansebund’ is een herinnering in moderne vorm aan deze middeleeuwse traditie. it een ‘kooplieden-Hanze’, die als doel had de overtocht en behandeling van gemeenschappelijke waardevolle goederen veilig te stellen, ontwikkelde zich rond het midden van de 14e eeuw de ‘steden-Hanze’, waarin zich ten tijde van haar grootste bloei bijna 300 aan zee en in het binnenland gelegen steden verenigden. Een belangrijke basis voor deze verbintenis was de ontwikkeling van het transportwezen, in het bijzonder over zee, waardoor de kogge, een zeilschip met één zeil, tot symbool van de Hanze werd. Na de ondergang in 1669 behielden slechts weinig steden de bijnaam Hanzestad. Een uitzondering daarop vormen Hamburg, Bremen en Lübeck, waar de titel ook nu nog zichtbaar is als HH, HB en HL op de autokentekenplaat voor die steden.

steden verbonden met de Hanze tot aan haar ondergang in 1669. Zo’n 300 jaar later hebben Hanzesteden uit Hessen, Nedersaksen en Westfalen de oude Hanze opnieuw tot leven gewekt, in de vorm van de Westfaler Hanzebond. Ondertussen telt de bond 48 leden. Hun huidige verbinding bestaat vooral uit hun bedoeling om de Hanze nieuw leven in te blazen als leef- en cultuurgemeenschap van de steden. Door hun zorg voor tradities en de regelmatige uitwisseling tussen de deelnemende steden zou de Hanze mogelijk een bijdrage leveren aan de wetenschappelijke, culturele, sociale en staatkundige eenwording van Europa.

De wortels liggen in Westfalen In het begin van de Hanze waren het overwegend kooplieden uit Westfalen die de Hanze gesticht hadden als belangenvereniging voor wederzijdse bescherming, vooral gericht op het transportwezen. Met het verleggen van de belangrijkste handelsroutes van het westen naar de Oostzee verzeilden de Westfaler onvermijdelijk naar de rand van de Hanze-handel. De oude handelswegen verloren hun betekenis, maar toch bleven enkele Westfaler

Hanzestad Attendorn Attendorn, in het natuurpark Ebbegebergte, is tegenwoordig een toeristisch centrum, omgeven door drie stuwmeren. De tijd van haar bloei in de 13e en 14e eeuw was voor een groot deel te danken aan de nieuwe gilden, in het bijzonder die van de wol- en linnenwevers. Als lid van de Duitse Hanze kreeg de stad vooral naam in verband met de lakenhandel.

Bad Iburg Het enige Kneippkuuroord in het Osnabrücker Land is al van verre te herkennen aan het kasteel. De stad ligt aan de ‘route van de vrede’, een 170 km lange fietsroute, die de Rijkspostlinie volgt. Daarop waren tijdens de onderhandelingen voor de Westfaler vrede van 1648 de zogenaamde ‘vredesruiters’ onderweg, om boodschappen en telegrammen uit te wisselen tussen Münster en Osnabrück.

Borgentreich – de orgelstad

Lemgo Kasteel Brake

In de St. Johannes Pfarrkirche van Borgentreich bevindt zich het grootste barokorgel van Westfalen, dat bovendien als grootste dubbele springlade-orgel tot de belangrijkste historische orgels ter wereld behoort. Wat echter de bezoekers van de kleine stad met haar 9000 inwoners allereerst zullen opmerken, naast het eerste

Lemgo Hexenbürgermeisterhaus

orgelmuseum van Duitsland, is vooral de rustige landelijke beschouwelijke atmosfeer. De omgeving is een uitnodiging voor fietsers en wandelaars om over talloze prachtige paden ten zuidoosten en noorden van het stadje de prachtige gemengde loof- en naaldbossen te ontdekken.

over de oude muren lopend rond de stad gaan, en een blik werpen op de groene tuinen van de oude binnenstad

Wezel

Deze stad in het hartje van het Bergische Land kon zich in de vroege middeleeuwen vooral ontwikkelen door haar doorwaadbare plaats op het snijpunt van belangrijke handelswegen, vanaf Keulen in het Westfaler land en vanaf Siegerland in het onderste Wupperdal, naar deze levendige handelsplaats. Tegenwoordig combineert de stad in het aantrekkelijke middelgebergtelandschap een hoge recreatieve waarde met een hoge levenskwaliteit: vijf stuwmeren in de omgeving, meer dan een vierde van het stadsgebied bos, goed aangelegde wandelen fietsroutes, talrijke gemoedelijke restaurants, cafés en gastverblijven en op Düsseldorf na de langste bar van heel Noordrijn-Westfalen!

‘Vesalia hospitales – gastvrij Wezel’. Deze erenaam kreeg Wezel aan de Rijn in 1578 van Vlaamse religieuze vluchtelingen die zich hartelijk opgenomen voelden in de stad. De Willibrordi-Dom, een gotische basiliek met vijf schepen, werd in de bloeitijd van de Hanze gebouwd tussen 1424-1540. Het citadelbouwwerk (16871809) is het grootste overgebleven vestingbouwwerk van het Rijnland. Voor de goederen die werden aangevoerd vanuit Nederland, Westfalen en van verder werd Wezel het belangrijkste overslagpunt richting Keulen. Op het laatste weekeind van oktober trekt het historische Hanzefeest talrijke gasten van heinde en ver naar de Hanzestad. Nationale en internationale Hanzesteden presenteren dan hun toeristische aanbiedingen en regionale specialiteiten.

Lemgo

Soest

Het centrum van het Lipperland, tussen Teutoburger Woud en Weserbergland, heeft met de meer dan 800 jaar oude renaissancestad Lemgo een van de architectonisch mooiste steden van Duitsland: het stratenplan van de binnenstad bijvoorbeeld is nog steeds onveranderd gebleven sinds de stichting 800 jaar geleden. In de Hanzetijd zorgden vooral de verbouw van vlas en de textielindustrie voor de rijkdom in de stad. Als vroeg lid van de Hanze was Lemgo destijds van gelijke rang als Hanze-

Dat de ‘geheime hoofdstad van Westfalen’ in de tijd van de Hanze tot de belangrijkste steden van Westfalen behoorde, is af te zien aan de lijst met imposante gebouwen, bijv. de Wiesenkerk, die behoort tot de mooiste laatgotische hallenkerk (1313) van Duitsland. Of aan de St. Petri, de ‘oude kerk’, met de waarschijnlijk oudste kerkfundering in Westfalen uit de 8e eeuw. Bijzonder trots zijn de inwoners van Soest op hun vrijwel volledig bewaard gebleven stadsommuring. Ook nu nog kan men

Wipperfürth

steden die nu veel groter zijn. Lemgo beschikt over talrijke belangrijke gebouwen uit de gotiek en weser-renaissance, zoals bijvoorbeeld het bekende raadhuis.

KLICKTIPPS

www.hansebund.org www.hanse.org www.attendorn.de www.badiburg.de www.borgentreich.de www.wipperfuerth.de www.lemgo-marketing.de www.wesel-tourismus.de www.soest.de

Attendorn Kasteel Schnellenberg

Friedenssaal in het stadhuis

Stubengasse

Cultureel bolwerk en fietsparadijs Münster is een stad, die haar geschiedenis levendig houdt. Huizen, kerken en pleinen in het gerestaureerde oude stadsgedeelte ”vertellen“ verhalen en zorgen voor een coulisse, die ieder bezoek tot een ware belevenis maakt.

ünsters Prinzipalmarkt vormt een stukje levendige stadsgeschiedenis. Ze getuigt van de Middeleeuwen, de Hanzeaat en de oude winkeliersfamilies, waarvan sommige hier nog steeds een zaak hebben. Het plein met zijn karakteristieke puntgevelhuizen en arcaden vormt het traditierijke economische en politieke centrum van Münster. Hier staat het historische stadhuis met zijn Friedenssaal. Ook talrijke exclusieve winkels en restaurants zijn hier gevestigd. Een groot gedeelte van het stadsleven in Münster speelt zich af op de Prinzipalmarkt: hier worden feesten gevierd, hier wordt geflaneerd, gewinkeld, kortom van het leven genoten.

behoort de Domkammer tot de belangrijkste schatkamers van Europa (dinsdag tot zondag 11-16 uur). Onze tip: Iedere woensdag- en zaterdagvoormiddag vindt in de schaduw van de dom van Münster een grote weekmarkt plaats. Het bezoek aan de markt hoort er voor de inwoners van Münster bij en is ook voor u een aanrader. Hier vindt u typisch Westfaalse specialiteiten, lekkernijen uit de hele wereld en marktlui, die altijd wel voor een praatje te vinden zijn. Proef van een lekkere bakvis of geniet van de gezellige drukte bij een kopje koffie.

Het stadhuis van Münster, een gotisch gebouw uit het midden van de 14e eeuw met zijn hoge gevel is uniek in Duitsland. Het karakteristieke booghuis werd in de jaren ’50 getrouw naar het origineel weer opgebouwd. De Friedenssaal was in 1648 de schouwplaats van de bezegeling van de Spaans-Nederlandse vrede, die deel uitmaakte van de Vrede van Münster. In het stadswijnhuis, noordelijke buur van het stadhuis, in 1615 opgericht door Johann von Bocholt, werden vroeger de stadsweegschaal en de wijnvoorraden bewaard, waarvan de Raad het monopolie bezat.

De Kiepenkerl Het monument toont een wandelende koopman met zijn draagdoek, de zogenaamde Kiepe. Met blauwe linnen kiel, een rode halsdoek, muts, knoestige stok en pijp uitgerust trokken ze met hun Kiepe van huis tot huis. Zo zorgden ze in vroegere tijden voor de uitwisseling van goederen en nieuwtjes tussen stad en land. Kiepenkerl-Denkmal, Spiekerhof 45

De St. Paulus-dom De dom in zijn huidige vorm stamt in hoofdzaak uit de 13e eeuw. Een aanrader is de astronomische klok, een wonderwerk uit de late Middeleeuwen, waarvan de kalender tot in het jaar 2071 gaat (klokkenspel en omgang van de Heilige Drie Koningen, maandag tot zaterdag 12 uur, zonen feestdagen 12.30 uur). Eveneens een bezoekje waard is de Domkammer. Hier wordt kunst en cultuur getoond uit twaalf eeuwen. Met haar objecten uit de goudsmeed- en textielkunst

Rond het historische stadhuis

De torenwachtster van Münster

Fietshoofdstad

In de torenkamer van St Lamberti bieden al vele honderden jaren torenwachters hun diensten aan. Voor het eerst in 1383 werd zo’n torenwachter in een oorkonde ver-

Torenwachtster van St Lamberti

meld. 631 Jaren later, sinds januari 2014, werkt Martje Saljé, de eerste vrouw, op deze post. Tussen 21 uur en middernacht klinkt dagelijks, uitgezonderd dinsdag, op elk half uur de torenwachtershoorn. De torenwachtster heeft een eigen Facebook pagina en schrijft een blog. Helaas zijn op verzekeringstechnische gronden openbare rondleidingen niet mogelijk.

Veel plezier in de “Altstadt” Bij een écht bezoek aan Münster hoort ook een Westfaalse avond in het Kuhviertel. Het traditierijke uitgaanscentrum is een levendige combinatie van studentencafés en gezellige, typisch Westfaalse restaurants – bijvoorbeeld het restaurant ”Pinkus Müller“, een bierbrouwerij,waar men onder oeroude, met zinspreuken

beschilderde balken aan lange houten tafels zit, waar generaties van gasten zich al vereeuwigd hebben. Ook overdag heeft het Kuhviertel heel wat te bieden. Hier is Münster nog het authentiekst: straatjes met verborgen hoeken, kleine winkels met door de eigenaar geleide zaken en restaurants nodigen u uit voor een gezellige wandeling

Münster – betoverend oud, opwindend jong

Europees cultureel erfgoed en jonge wetenschapsstad – deze fascinerende mix vormt Münster’s charme. Münster heeft het nu zwart op wit, met zegel erbij: hier werd Europese geschiedenis geschreven. Het historische stadhuis, waar in 1648 de 30-jarige oorlog werd beëindigd met de Westfaler vrede, draagt het ‘Europees Erfgoedlabel’, samen met haar tegenhanger in Osnabrück. En met dit eerbetoon maakt ze deel uit van het illustere gezelschap dat wordt aangevoerd door de Atheense Acropolis en het Capitool in Rome. Hoe dan ook, het is zonneklaar dat Münster behoort tot de ‘historische highlights van Duitsland’: het panorama gevormd door de gevels van koopmanshuizen aan de Prinzipalmarkt, de enorme St. Paulusdom, het barokke slot, sporen uit de tijd van de Doopsgezinde Reformatie, eerbiedwaardige kerken en statige huizen, dit alles bepaalt het stadsbeeld. Daarbij duiken om elke hoek verrassende contrasten op: Picasso achter statige herenhuisgevels, juweeltjes van barokke bouwkunst naast iconen van hedendaagse architectuur, exquise shops op de Prinzipalmarkt en streekproducten op een van de mooiste weekmarkten van Europa. Kunst is niet alleen te vinden in de 30 musea maar ook in de openbare ruimte (‘Sculptuur Projecten’ juni-september 2017). Bovendien zorgen de bijna een half miljoen fietsers in ‘Duitslands meest fietsvriendelijke stad’ voor een heel bijzondere bewegings‘drive’. De levensklop van de 1200 jaar oude Hanzestad voelt opwindend jong aan: 60.00 studenten – uniek voor een grote stad met 300.000 inwoners – zorgen voor een zich onafgebroken vernieuwende stroom leven met een frisse atmosfeer.

TIP

03 t/m 05 september 2015: Schauraum – het feest van musea en galerieën. Dit festival biedt met lichtvoorstellingen, kunst, cultuur, versierde pleinen en live muziek een Münster-mix die alle zintuigen doet opleven

Stadhuis Principalmarkt

Münster Marketing Klemensstraße 10 DE-48143 Münster Tel. +49 (0)251 492 27 10 tourismus@stadt-muenster.de www.tourismus.muenster.de

De waaiervormige stadsindeling en het barokke kasteel

Karlsruhe – 300 jaar jong Dit jaar wordt Karlsruhe 300 jaar oud. Deze ronde drie-eeuwse-verjaardag viert de stad met een 15 weken durende festivalzomer, die doorgaat tot 27 september 2015. De centrale rol hierin is weggelegd voor het Karlsruher kasteel, geboorteplek en centrum van de ‘waaiervormige’ stad. 015 is voor Karlsruhe een bijzonder levendig jaar, want de stad werd 300 jaar geleden gesticht. Met het logo KA300 kunnen inwoners en bezoekers uit de hele wereld 15 weken lang Karlsruhe opnieuw verkennen en bewonderen in meer dan 500 evenementen. Daarbij valt er een heleboel interessants en inspirerends te ontdekken uit cultuur en wetenschap. En ook het samen beleven en gezellig genieten wordt bij deze stadsverjaardag gevierd. Er zijn al meer dan 10.000 Karlsruher vrouwen en mannen die betrokken zijn bij de voorbereidingen voor 89 evenementen in de stadswijken, of er aan deelnemen als kunstenaar.

Goed amusement van zonsopgang tot in de maneschijn In het middelpunt van de feestelijkheden straalt de geboorteplaats van de stad – het kasteel. Elke avond glanst het in de door lichtkunstenaars ontworpen verlichting, en wijst zo de uit alle richtingen toestromende verjaardagsgasten de weg. Het paviljoen in de kasteeltuin is het centrale aanlooppunt voor de festivalzomer. Hier vinden dagelijks van ’s ochtend vroeg tot in de nacht evenementen plaats. De dagen in het paviljoen starten met frisse lucht en ‘vroege sport’. Het programma omvat ontspannende sportsoorten, fitness cursussen en de

KA300-loopontmoeting. Na een ontbijtpauze staat het ‘ontdekkerskamp’ voor kinderen en jongeren op het programma. ’s Middags wordt het paviljoen omgetoverd tot ‘werkplaats’, met reparatie-cafés, ruilbeurs, workshops en interculturele evenementen. Het avondprogramma heeft elke dag van de week een ander motto. Op donderdag bijvoorbeeld is het de dag van de Karlsruher theatergroepen, met toneelprogramma’s en aansluitend filmvoorstellingen. De vrijdagavond biedt muziek en cabaret uit de regio. In het weekend presenteren de omliggende gemeenten zich bij ‘Totaal Regionaal’ en nemen ze cadeautjes mee. De zaterdagavond biedt grote evenementen, zoals het ‘LandesJazzFestival BadenWürttemberg’, of ‘het Feest’ of de ‘Landesgymnaestrada’. En natuurlijk zorgen de musea van Karlsruhe met prachtige tentoonstellingen voor een terugblik op de 300 jarige geschiedenis.

vattende Mahlerey-Cabinets: een verzameling van Nederlandse meesterwerken uit de 17e eeuw met daarbij belangrijke Franse schilderijen uit de 18e eeuw.

Expositie 2: ‘GLOBALE’ in ZKM Het ZKM | Zentrum für Kunst und Medientechnologie Karlsruhe presenteert tot april 2016 voor het eerst met deze GLOBALE haar nieuwe kunstbeleving met een internationale uitstraling. De expositie toont de diversiteit en rijkdom van de huidige kunst op wereldwijd niveau. Daarbij verweeft ze kunst, wetenschap, technologie en democratie en schept daarmee een volledig nieuw kunstbegrip.

Expositie 3: ‘Friedrich Weinbrenner’ De stadsgalerie Karlsruhe is tot 4 oktober geheel gewijd aan de stadsarchitect Friedrich Weinbrenner. Als geen ander heeft deze beroemde bouwmeester en stadsplanner van het classicisme het aangezicht van Karlsruhe tot op heden bepaald.

Expositie 1: ‘De meester-verzamelaarster Karoline Luise von Baden’

Naar buiten in de rust van het Albtal

Aan deze gepassioneerde kunstverzamelaarster wordt een grote expositie gewijd, die tot 6 september 2015 te zien is in de Staatskunsthal Karlsruhe. Centraal in de tentoonstelling staat de presentatie van haar ooit meer dan 200 schilderijen om-

De hectische bedrijvigheid van de festivalzomer vindt haar tegenpool in de rust en herstelkracht van de naaste omgeving van Karlsruhe. Bijvoorbeeld in Albtal. Vanaf het pittoreske oude centrum in het zuidelijke Stad Ettlingen gaat men stroom-

ZKM Karlsruhe

opwaarts door een romantisch rivier-, weiden- en dal-landschap en bereikt de noordrand van het Zwarte Woud in het zeven-dalen-stadje Bad Herrenalb met haar warme bronnen. Hier tikt de klok merkbaar langzamer – een verrassende tegenpool van de festivalmetropool. De helende bronnen, die eind 17e eeuw ontdekt werden, maken het Albtal tegen-

Benedictinessenklooster Frauenalb

woordig tot een ‘kuurlandschap’ en ‘welzijn’ dal. Voor allen die de natuur en het Zwarte Woud korte of langere tijd actief willen beleven en veroveren, is Albtal de juiste plaats. Voor gezinnen en diegenen die het graag wat rustiger aan doen, zijn er bovendien talrijke interessante Themapaden, zoals het bronnen- beleving-pad en het

wilde-katten-pad. Of het kloosterpad, dat de voormalige kloosters van Herren- en Frauenalb verbindt en daarbij de met een wachthuisje gemarkeerde Badisch-Württembergische grens overschrijdt. Wandelen, fietsen, klimmen, paardrijden, zwemmen, rivierbed-wandelen, nordic walking – het Albtal is een dal vol belevenissen

Karlsruhe – de poort naar het Zwarte Woud Geniet van Badische gastvrijheid in een groene metropool In de directe nabijheid van het Zwarte Woud, de Palts en de Franse Vogezen ligt Karlsruhe, in het hart van Europa. In Karlsruhe heerst een mild klimaat; het is een van de warmste en zonnigste steden in Duitsland. Het unieke stadsbeeld van de waaiervormige stad heeft Karlsruhe trouwens te danken aan haar stichter, markgraaf Karl Wilhelm, die hier in 1715 zijn slot liet bouwen als centrum van de stad.

Stedelijke flair gemengd met een prachtig natuurlandschap Karlsruhe heeft levendige winkelstraten met veel cafés om uit te rusten en te genieten. En slechts een paar minuten verder nodigen de idyllische kasteeltuin en de zoölogische stadstuin uit tot een wandeling of rustig verpozen.

Cultuurminnaars komen in Karlsruhe volledig aan hun trekken Er is een rijk aanbod aan musea, met het Badische Landesmuseum, het Natuurkundemuseum met het fascinerende Vivarium, de Staats-Kunsthal en het ZKM | Centrum voor kunst en media-technologie. Hier wordt het museumbezoek tot een actieve beleving: het aanraken van de kunstwerken is niet alleen toegestaan maar zelfs uitdrukkelijk gewenst! Natuurlijk biedt de veelgeroemde Badische keuken in Karlsruhe talrijke plaatselijk geproduceerde specialiteiten van hoge kwaliteit die is gebaseerd op regionale ingrediënten.

TIP

Bezoek het middeleeuwse Durlach en geniet van een tochtje met Duitslands oudste kabelbaan, de Turmbergbahn. Vanaf hier heeft u een spectaculair uitzicht op Karlsruhe en omgeving

Tourist-Information Karlsruhe Bahnhofsplatz 6, DE-76137 Karlsruhe Tel.: +49 (0) 721 3720-5383 /-5384 Fax: +49 (0) 721 3720-5385 tourist-information@karlsruhe-tourismus.de www.karlsruhe-tourismus.de

Promenade langs de rivier de Enz

Pforzheim – Gouden zomerdagen De ‘Goudstad’ aan de 3 rivieren, aan de noordelijke rand van het Zwarte Woud tussen Karlsruhe en Stuttgart gelegen, nodigt u de hele zomer door uit met talrijke evenementen en belevenissen. n het jaar 1767stichtte Markgraaf Karl Friedrich von Baden in de vroegere residentiestad een werkplaats voor sierraden en uurwerken in het toenmalige weeshuis. Al in 1877 werd er de goudsmedenschool gevestigd en in 1927 de uurwerkmakerschool. De sierraadindustrie ontwikkelde zich de afgelopen bijna 250 jaar tot belangrijkste industrietak van de stad: meer dan 70 procent van alle in Duitsland vervaardigde sierraden wordt in Pforzheim geproduceerd. Een inspirerend en actief kijkje in de geschiedenis van de Pforzheimer sierraad- en uurwerkindustrie krijgt men op de ‘goudsmedenmijl’. Dit is de aantrekkelijkste voetgangersverbinding die

theater en congrescentrum verbindt met de musea en exposities in het zuiden van de stad: de edelstenen-expositie Schütt, het juwelen-museum, het technisch museum en de Pforzheim Galerie. Een groene bezoekersmagneet is het 39 ha grote Enzauenpark. Dit aan beide zijden van de Enz aangelegde parklandschap biedt vele mogelijkheden voor recreatie en ontspanning, met een waterspeelplaats, basketbalweide en vlakke wandelpaden. Het gevarieerde evenementenprogramma op het openluchtpodium met biertuin erbij, is tot ver over de streekgrenzen bekend. Na een paar dagen vakantie in de stad bieden de bergwandelpaden van de Zwarte-

Woud-Vereniging een actieve outdoorafwisseling. Op de ‘Kupferhammer’ beginnen de interessante etappes van de drie langeafstand bergwandelpaden Westweg, Mittelweg en Ostweg, die dwars door de ongerepte natuur van de toppen in het Zwarte Woud voeren. Evenementen: 10 juli – 1 nov. 2015: city air – sierraden uit wereldcentra. Sierradenmuseum Pforzheim 21 aug. – 6 sept. 2015 30e Oechslefeest op het marktplein wijnfeest met culinaire heerlijkheden uit de streek

Schmuckmuseum Pforzheim 5000 jaar sieraadkunst Het sieradenmuseum Pforzheim toont de geschiedenis van sieraden en is uniek in de wereld. De bezoekers krijgen juwelen uit de oudheid te zien, uit renaissance en jugendstil en bovendien een unieke collectie van moderne sieraadkunst. Het in ‘International Style’ gebouwde Reuchlinhaus is zelf een architectonisch juweel.

Schmuckmuseum Pforzheim Schmuckmuseum Pforzheim Jahnstraße 42 | DE-75173 Pforzheim www.schmuckmuseum.de

Openingstijden: Di t/m zo en op feestdagen: 10 – 17 uur (behalve bij kerst en nieuwjaar)

Op de Bähnle-fiets-route

Zwarte Woud – actielandschap voor fietsers en wandelaars Denkend aan het Zwarte Woud zien de ogen het al opdoemen: verre hoogten, donkere wouden met eenzame wandelpaden, zonnige hellingen met wijnstokken en steile bochtige weggetjes met flinke uitdagingen voor toerfietsers.

en zuiden van de as Karlsruhe – Stuttgart begint het Zwarte Woud, het hoogste Duitse middelgebergte. Het strekt zich ongeveer 160 km ver uit tot aan het Bodenmeer en de nieuwe Bovenrijn. In het noorden rijst de heuvelrug rustig en slechts 30 km breed op uit het Kraichgauer heuvelland, daarna wordt ze richting zuiden steeds breder tot ongeveer 60 km en loopt dan steil af naar de Rijn. De hoogste toppen, zoals de Feldberg, de Herzogenhorn, de Seebuck en de Belchen liggen in het zuiden en rijken tot boven de 1400 meter. De meeste wegen lopen door dichte bossen en maken vooral op de eenzame nevenwegen, ver weg van de verkeersstromen, heel idyllische tochten mogelijk, zowel voor sportief ingestelde als voor gemoedelijke fietsers. En wie het per se wil kan hier bijna alpine hoogteverschillen overwinnen. Veel plaatsjes in het Zwarte Woud hebben een ideale gastvriendelijk infrastructuur voor vakantiefietsers ontwikkeld en een hele rij hotels heeft fietsvriendelijke aanbiedingen.

Een speciaal hoogtepunt voor hobbyfietsers is de Schwarzwald-Ultra-Radmarathon (kortweg SURM), die dit jaar op 20 september 2015 voor de 26e keer in en rond Alpirsbach en Schramberg in het middenZwarte Woud plaats vindt. Op drie trajecten (82 km met 1250 m. hoogteverschil, 147 km met 2200 m. hoogteverschil of 230 km met 4070 m. hoogteverschil) kan iedereen z’n persoonlijke grenzen verkennen.

Langs de wateren Het gezicht van het Zwarte Woud wordt sterk bepaald door de talrijke wateren. Zo hebben bergstromen zich ver in het middelgebergte geslepen en daarbij diepe kloven en dalen gevormd. Hier en daar liggen romantische meren verscholen in diepe wouden en kleine stroompjes kabbelen zachtjes murmelend voort. Gevormd door de kracht van het water, zijn dit nu volledig aan de natuur overgelaten landschapsvormen met een heel bijzondere flora en fauna. Terwijl de dalen grote ingesneden oppervlakten in het landschap vormen, die dikwijls een warmer en evenwichtiger klimaat vertonen

dan de omliggende bergen, is in de kloven de invloed van het koele water vaak alom aanwezig. Midden door het natuurpark Zuid-Zwarte Woud loopt bijvoorbeeld de waterscheiding tussen Rijn, Donau en Elbe, en daarmee de Europese hoofdwaterscheiding tussen Noordzee en Zwarte Zee. De bergbeken in het natuurpark zorgen op talrijke plekken voor indrukwekkende watervallen. In de nauwelijks aangetaste stromende wateren in de hoge gedeelten van het zuid-Zwarte Woud komen nog steeds zeldzame inheemse vissoorten voor. Stilstaande wateren in het natuurpark zijn de in de ijstijd door gletsjers gevormde meren rond de Feldberg, visvijvers en molenplassen en de in de hoge venen gelegen ‘veenogen’, d.w.z. met veenwater gevulde plassen. Ook het bekende Titimeer en het Feldmeer zijn belangrijke natuurlijke meren uit de ijstijd, gevuld met koud en voedselarm maar tegelijk ook zuurstofrijk en helder water, dat daarmee een laatste overlevingsplaats vormt voor vele kruiden en vissen. >>

Eldorado voor mountainbikers en techniekfans Mountainbikers die de uitdaging willen aangaan om het Zwarte woud over de hele lengte in meerdere dagen te ontdekken, kiezen voor de Schwarzwald-BikeCrossing (SBC). Op dit veeleisende traject zijn ongeveer 450 kilometers af te leggen en meer dan 16.000 meter hoogteverschil te overwinnen. Begin en eindpunt van de route in resp. Pforzheim en Bad Säckingen zijn makkelijk per trein bereikbaar. Afhankelijk van de conditie en weersomstandigheden is een planning van zes tot negen dagen gangbaar. Wie onderweg een paar rondtouren zou willen meepakken vindt daarvoor in Schramberg een ruim aanbod. Het stadje heeft ze helemaal naar persoonlijke voorkeur: van lichte tot zware inspanning over landweggetjes, boswegen en bospaden, met een keus uit meer dan 10 gemarkeerde touren variërend van 28 tot 70 km lengte, van 3 tot elf uren (!) fietsen en van 520 tot meer dan 1400 m. hoogteverschil. Horloges, auto’s, spoorbaan, dieselmotor – met dit vierspan lokt Schramberg vele techniek enthousiastelingen van verre naar het Zwarte Woud. In het automuseum tonen meer dan 200 auto’s en tweewielers uit de jaren 1945-1980 wat de gangbare smaak was voor vervoermiddelen in deze periode. Het horlogemuseum van de horlogefabriek Junghans maakt een tijdreis door de geschiedenis van het horloge in het Zwarte Woud, van huisvlijt tot industriële vervaardiging. De autoverzameling Steim vertelt de geschiedenis van meer dan 130 internationale zeldzame oldtimers.

St Blasien

Het spoorwegmuseum toont de grootste modeltreinen collectie ter wereld in een geweldige expositiehal. En ook de grootste nog volledig intacte dieselmotor in Duitsland uit het jaar 1911 vraagt om een verplicht bezoek.

Recreatiefietsers op pad op de Zuid-Zwarte-Woud-Fietsroute Onder het motto ‘Gebruik de ‘Schwung’ van het middelgebergte’ loopt de ZuidZwarte-Woud-Fietsroute over 240 km helemaal rond het natuurpark ZuidZwarte Woud. Vanaf de weidse hoogvlaktes bij Hinterzarten fietst het eerst richting Titimeer. Dan gaat het via de Bähnle-fietsroute, een oud spoorweg tracé dat is omgebouwd tot fietspad, zonder stijging naar Bonndorf. Over de Bonndorfer hoogvlakte fietst het gemoedelijk bergafwaarts naar Grimmelshofen, en vervolgens naar de beroemde ‘Sauschwänzlebahn’, die door haar slingerende verloop een onvergetelijk tocht naar het wild romantische Wutachtal oplevert. Tussen Waldshut en Basel kunt u in het tweede deel van de Bovenrijn genieten – met een ommetje naar het Zwitserse Kaiseraugst en de indrukwekkende overblijfselen van romeinse nederzettingen aldaar. De cultuur van de grote stad staat u daarna te wachten in Basel. Over de nieuw gebouwde drielandenbrug tussen Zwitserland, Frankrijk en Duitsland voert de route langs de Rijn door het zonen wijnrijke Markgräflerland naar Freiburg. Flaneren en genieten is het motto bij een bezoek aan de mooie oude binnenstad. En ook een bezoek aan Münster mag natuurlijk niet ontbreken voordat men via de

An der geheimnisvollen Ilz

Dreisam-rivierfietsroute tenslotte Kirchzarten bereikt. Wie zich tot zover goed heeft ingereden op de fiets kan de laatste 20 kilometer, die nu nogal sportief zijn, op twee wielen afleggen. Wie het gemoedelijk wil houden kan zich per trein door het wild romantische Höllental omhoog laten brengen naar het uitgangspunt van de rondtour in Hinterzarten.

Wilde wateren en talrijke hoogtemeters De Alb in het zuidelijke Zwarte Woud is een zijrivier van de Bovenrijn, die ten zuiden van de Feldberg vanaf St Blasien door een prachtig wild romantisch en gedeeltelijk kloofachtig vernauwd dal zuidwaarts stroomt, om bij Albbruck in de Bovenrijn uit te monden. Met een hoogteverschil van bijna 500 meter over een kleine 25 kilometer, een vooral in het zuidelijke deel indrukwekkend nauwe kloof en een rij tunnels waardoorheen de weg meestal licht stijgend omhoog loopt, verkrijgt deze riviertour bijna alpine kwaliteiten. Wie zich liever eerst wat infietst kiest als startpunt het beroemde St Blasien met het bekende klooster en de koepeldom en laat zich dan eerst met passie in de richting van de Rijn naar beneden rollen, naar Albbruck, om van daaruit te beginnen aan de tot 8 % oplopende klim terug. Al in Albbruck begint het direct goed met een stijging van 5-6 %. De weg stijgt snel in een nauwe kloof die voor een deel wel 100 meter boven de rivier uittorent. Na iets meer dan 3 kilometer, en al 150 meter geklommen, begint het bijzonder markante deel van de route: het hier

Schramberg Autoverzameling Steim

Zwarte-Woud-Bike-Cross ing

voornamelijk vlakke dal is nu te smal voor rivier en weg samen. Daarom zijn een serie nauwe tunnels in de rotsen uitgehouwen: werkelijk een echt landschappelijke lekkernij. Na drie kilometer wordt het dal dan weer iets wijder, en de weg stijgt kort daarop ook weer sterker. Het gaat door mooie rotsformaties met nog steeds een kloof-

achtig karakter en het stijgingspercentage loopt op tot 8 % in dit ‘duivelskeuken’ genoemde traject. Diep beneden raast de als wildwaterrivier bekend staande stroom. Daar waar de Ibach uitmondt in de Alb overspant een indrukwekkende brug de kloof. En dan: ongeveer op rivierniveau met een matige tot nauwelijks aanwezige stijging

voert de rest van de route door de typische Zwarte Woud idylle terug naar St Blasien. De laatste kilometers lopen langs het Albstuwmeer. Wie dan nog niet genoeg hoogtemeters in de benen heeft volgt de Alb nog zo’n 20 kilometer verder richting Herzogenhorn, met haar ruim 1400 m. de op een na hoogste top van het Zwarte Woud

Schramberg – Wandelen in dalen en op hoogten Beleef een gevoel van vrijheid en verbondenheid met de natuur rondom de ‘vijfdalenstad’ Schramberg in het Zwarte Woud. Bij het wandelen voelen we de zon en de wind, en soms ook regen en kou. Al lopend ontstaat er een weldadige afstand naar de dagelijkse sleur. Wie het daarbij liever wat sportief aanpakt, verslindt hoogtemeter na hoogtemeter, vanuit Schramberg-Talstadt naar de schilderachtige burcht-ruïnes in de omgeving. Wie van gemoedelijk wandelen geniet, kiest voor de wandelingen een vertrekpunt in de hogere delen, en verkent van daaruit de uitgestrekte hoogvlaktes met hun weidse uitzichten over het Zwarte Woud en de Schwabische Alpen. Voor gezinnen, vooral die met een kinderwagen, zijn daar de vaak geasfalteerde wegen bijzonder geschikt.

‘Wandelen en Actie’ of ‘Wandelen en genieten’ Schramberg is een uitstekend wandeloord, waar vijf ‘kwaliteit-gastverblijven’ speciaal zijn ingesteld op de behoeften van wandelaars. Deze gastverblijven bieden ook diverse wandelarrangementen aan, bijvoorbeeld ‘Wandelen en Actie’ – een combinatie van wandelingen en een snelle zipline-afdaling (met katrol aan kabelbaan). Het arrangement ‘Wandelen en genieten’ legt het zwaartepunt naast bewegen in de frisse lucht ook op het culinair genieten. Of het nu wandelen ‘door het wildromantische Berneckdal’ is, of gezinswandelingen vol belevenissen, of reizen-door-de-tijd wandelingen, of ‘Zwarte Woud Puur’ – bij een verblijf in Schramberg kunt u zich erop verheugen om er even ontspannen tussen uit te zijn, met heerlijke wandelervaringen.

TIP

De brochure ‘Wandeltijd’, die gratis te verkrijgen is in de Tourist-Information, beschrijft acht landschappelijk en cultureel bijzonder mooie toeren, door de dalen en langs uitzichtpunten rondom Schramberg

Tourist-Information Schramberg Hauptstr. 25 DE-78713 Schramberg www.schramberg.de info@schramberg.de

WATERLANDSCHAPPEN

WINTER

STADJES

AVONTUUR METROPOLEN

CULTUUR

MARITIM SPORT

TUINKUNST

VAKANTIE

DESTINATION

KERSTMARKTEN

Meer dan 215 spannende reportages en features…

PARKEN

JUBILEUM

VAKWERK

FIETSEN

EVENEMENTEN

ONTSPANNEN

WELLNESS

RECREATIE

KERKEN

HOTELS

WINKELEN

ARCHITECTUUR

KUSTEN

LIFESTYLE WIJN

KUNST& KLOOSTERS MUSEA BELEVENISSEN WANDELENUNESCO-WERELDERFGOED CULTUUR GENIETERS ACTIEF HISTORISCHE STRAND STEDENTRIPS VAKANTIEREGIO FAMILIEVAKANTIES JUWEELTJES BERGEN KINDEREN

NATUUR