Raam en Deur 1-2018 by Molijn Sales Support

Jaargang 20 nr 1 - 2018

vakblad voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker

Brandveilige vluchtwegen en brandwerendheid vragen blijvend aandacht RD 1-2018 Cover.indd 1

14-02-18 09:56

DucoScreen Front 150 Onzichtbare doekzonwering

NIEUW

Breedte/Hoogte

→ Onzichtbare plaatsing in de spouw → Volledig van buitenaf te plaatsen en te onderhouden → Ook beschikbaar in stormvaste uitvoering (FIX)

Bezoek ons in Hal 11, STAND 014 Van 17 t.e.m. 19 april

26062009_DUCO_RaamEnDeur.indd 32 Naamloos-2 1

06/02/2018 09:15 08-02-18 10:27

VOORWOORD

Het dorp Het was beurzentijd de afgelopen maanden. Mij doen die beurzen vaak denken aan een dorp: ons kent ons, iedereen weet alles over de ander, over komende samenwerkingen en fusies, over wie nog zelfstandig is of blijft.

Off en online kregen we daar enorm veel reacties op. Voldoende aanleiding om met enkele specialis ten uit de branche nog eens op de materie in te gaan. Als u wilt reageren, vernemen wij dit graag via: raamendeur@plancommunicatie.nl.

Tegelijkertijd: dit is 2018, we zijn hard op weg naar 2020, het jaar waarin nieuwbouw zo goed als energieneutraal moet zijn. Hallo wordt wakker! Dat is al over twee jaar! In een tijd waar keurmerken marketingbegrippen zijn geworden, staan we voor concrete opgaves op gebied van BENG, duurzaam heid, circulair bouwen, C2C et cetera. We moeten samenwerken, conceptmatig denken, maar ja: wie neemt zijn verantwoordelijkheid? Bouwpartijen moeten op een andere manier gaan ontwikkelen, ontwerpen, bouwen en opleveren. Het zijn de uitdagingen voor nu en de toekomst. In deze editie komen die uitdagen op allerlei manieren naar voren: in de zoektocht naar een volledig demontabele, circulaire woning, in de aandacht van onze branche voor 3D printen en in onderzoek naar bouwplaatsen waar niet mensen huizen bouwen, maar robots en drones.

Dan een mooi artikel uit ’s Hertogenbosch waar een inwoner worstelde met de vraag: “Wat moet je als het bestemmingsplan inpandig parkeren in je woning toestaat, maar het beschermde stads gezicht ingrepen aan de gevel verbiedt?” Het ant woord gaf hij zelf door de garagedeur in de gevel van zijn Bossche woning gewoon onzichtbaar te maken. Veel leesplezier en succes op alle fronten in 2018! Edgar Molijn Hoofdredactie Raam en Deur

Zowel reacties op artikelen en ideeën ontvangen wij graag via: raamendeur@plancommunicatie.nl of bel (073) 503 88 32.

In deze editie komen we ook terug op de publicatie van het artikel ‘Leef regels na en begeleid de uitvoering’ in Raam en Deur editie 5 2017. Met name leveranciers plaatsten hierin vraagtekens bij de kwaliteit van brandveiligheid in gebouwen.

COLOFON

Eindredactie: Metttaal, Maarten Ettema

Raam en Deur vakblad voor raam , deur en geveltechniek, van ontwerper tot verwerker. www.raamendeuronline.nl

Adverteren Molijn Sales Support Bert van Woesik en Edgar Molijn Postbus 61 NL 5258 ZH Berlicum Tel. +31 (0)73 503 35 44 Fax +31 (0)73 503 11 95 E mail: raamendeur@molijnsalessupport.nl Website: www.molijnsalessupport.nl

Verschijning 6x per jaar Uitgave Plancommunicatie Postbus 61 NL 5258 ZH Berlicum Tel. +31 (0)73 503 88 32 Fax +31 (0)73 503 11 95 E mail: info@plancommunicatie.nl Website: www.plancommunicatie.nl Uitgever Edgar Molijn Redactie-adres Raam en Deur Postbus 61 NL 5258 ZH Berlicum Tel. +31 (0)73 503 88 32 E mail: raamendeur@plancommunicatie.nl Redactie Hans Fuchs, Arie Grevers, Johan van Leipsig, Edgar Molijn, Geert Hilferink, Peter Bekkering

Vormgeving Inpladi bv bureau voor idee en creatie, Cuijk Druk Veldhuis Media bv, Raalte Opgave en vragen over abonnementen Nederland: Abonnementenland Postbus 20, 1910 AA Uitgeest Tel. 0900 ABOLAND of +31 (0)251 25 79 24 € 0,10 per minuut Fax +31 (0)251 31 04 05 Website: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereik baar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Jaarabonnement € 77, excl.btw.

Opgave en vragen over abonnementen België: Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A B 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Website: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen. Jaarabonnement buitenland € 93, Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperi ode in ons bezit te zijn. Prijswijzigingen voor behouden. Close-Ups, Advertenties, Advertorials en Columns De inhoud van zowel Close Ups, advertenties, advertorials en columns zijn samengesteld door of namens adverteerders of derden en wordt door Plancommunicatie niet beoordeeld op de juistheid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Plancommunicatie en redactie aan vaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud hiervan.

baar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever. Uitgever en redacteuren verklaren dat deze uit gave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en redacteuren op geen enkele wijze instaan voor de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en redacteuren aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van hande lingen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. De wederpartij wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïso leerd te gebruiken maar af te gaan op zijn pro fessionele kennis en ervaring en de te gebrui ken informatie te controlereren. ISSN 1389 6873

: @RD_redactie

: @RD_banen

1/2018

RD1-2018_Voorwoord.indd 3

14-02-18 09:54

INHOUDSOPGAVE

Bouwplaats

Bouwplaats 2.0: robots, drones en 3D-printers Het complete bouwproces van tekentafel tot uitvoering digitaliseren: dat is de inzet bij het DFAB House van de universiteit ETH in Zürich. Op deze bouwplaats geen steigers, kranen, keten en bouwvakkers, maar robots, 3D printers en hier en daar een IT er met een joystick. Is de bouwplaats binnenkort een opgeruimde werkplek 2.0?

8 3D-printen

Raam- en deurbranche ontdekt de 3D-printer Een complete gevel 3D printen, uit verschillende materialen, dat is nog toekomstmuziek. Maar 3D printen wordt binnen de raam en deurbranche wel degelijk al toegepast. Voor het maken van prototypes van kozijnprofielen bijvoorbeeld. Binnenkort is 3D printen mogelijk ook dé oplossing in de houtrotsanering. Peter Kuindersma van TNO’s Innovatie Centrum Bouw: “Het lijkt nu een hype, maar als je als bedrijf meerwaarde kunt creëren met 3D printen, dan wordt het een trend.”

12 Brandveiligheid (deel 2)

Brandveilige vluchtwegen en brandwerendheid vragen blijvend aandacht Er was sprake van enig tumult na de publicatie van het artikel ‘Leef regels na en begeleid de uitvoering’ in Raam en Deur editie 5 2017. Met name leveranciers plaatsen hierin vraagtekens bij de kwaliteit van brandveiligheid in gebouwen. Voldoende aanleiding om er op terug te komen met enkele specialisten uit de branche.

18 Op de cover Brandveiligheid (deel 2): Brandveilige vluchtwegen en brandwerend heid vragen blijvend aan dacht

Jaargang 20 nr 1 - 2018

vakblad voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker

Lees verder Brandveiligheid pagina 18

Voorwoord

Postbox Berichten uit de markt

Bouwplaats Bouwplaats 2.0: robots, drones en 3D printers 3D-printen Raam en deurbranche ontdekt de 3D printer

Brandveiligheid (deel 2) Brandveilige vluchtwegen en brandwerend heid vragen blijvend aandacht 18 CCV

Bouwconcept Verdiepingshoge kozijnen integraal onderdeel van BILT bouwsysteem

Brandveilige vluchtwegen en brandwerendheid vragen blijvend aandacht RD 1-2018 Cover.indd 1

14-02-18 09:56

2018/1

RD1-2018_Inhoud.indd 4

14-02-18 10:05

INHOUDSOPGAVE

Bouwconcept

Verdiepingshoge kozijnen integraal onderdeel van BILT-bouwsysteem Beginnen met een leeg schetsvel en dan doordenken tot in de uiterste consequenties, zo omschrijft architect Hans Sluijmer zijn bouwsysteem BILT. Basis van BILT zijn schroefbare berkenmultiplex panelen met een bekleding van aluminium. Die panelen zijn dragend, scheidend, hebben een esthetische functie en bezitten hoogwaardige bouwfysische eigenschappen, zoals een R waarde van meer dan acht. De panelen worden aan elkaar geschroefd via een aluminium frame van constructieprofielen, geleverd door Reynaers.

24 Duurzaamheid

Wonen en werken in het complex PUUUR BSH in Amsterdam-Noord Kavel 21 in Buiksloterham is een cluster van gebouwen waar alles draait om collectief particulier opdrachtgeverschap en duurzaamheid. Op die kavel in Amsterdam Noord staat ook PUUUR BSH, het duurzame woonwerkcomplex van architectenbureau Atelier PUUUR. De 32 woningen in het gebouw kregen aan de gevels verdiepingshoge Kawneer aluminium draaikiepdeuren en vouw en hefschuifpuien met triple glas â&#x20AC;&#x201C; aangepast aan de voorkeuren van individuele bewoners. Op de begane grond zorgt een renovatieprofiel voor diepe neggen die de massiviteit van de natuurstenen sokkel articuleren.

Garagedeur

Met dank aan de regelgeving van Den Bosch Wat moet je als het bestemmingsplan inpandig parkeren in je woning toestaat, maar het beschermde stadsgezicht ingrepen aan de gevel verbiedt? Jeroen Steringa liet zich door deze gordiaanse knoop in de regelgeving niet in de hoek zetten. Hij maakte de garagedeur in de gevel van zijn Bossche woning gewoon onzichtbaar.

36 Duurzaamheid Wonen en werken in het complex PUUUR BSH in Amsterdam Noord 28 Familiebedrijf Familiebedrijf en deurenspecialist Simon Maree ontzorgt al bijna honderd jaar de klant Uitgelicht Selectie productnieuws

Garagedeur Onzichtbare garagedeur

Beursinfo: Fensterbau voorbeschouwing Polyclose nabeschouwing Gevel nabeschouwing

39 43 45

Buiten de Deur/Agenda Beurzen en evenementen

Branchepaginaâ&#x20AC;&#x2122;s NBvT VMRG VKG

38 40 42

Close-Up Van de Vin Wallebroek Benelux en Artitec fusie

21 23

Advertorial Renson

1/2018

RD1-2018_Inhoud.indd 5

14-02-18 10:05

POSTBOX

‘Barones’ heeft groene voorgevel De voorgevel van parkeergarage de Barones aan de Nieuweweg in Breda is groen. Medewerkers van Mobilane uit Leersum bevestigden onlangs de laatste plantcassettes aan de gevel van ongeveer 250 vierkante meter. Het gaat daarbij om ruim 10.000 planten met onder meer varens, geraniums, campanula en bergenia. De mix van bloei ende en groenblijvende planten biedt het hele jaar door een boeiende aanblik voor omwo nenden en het winkelend publiek, zo hoopt de gemeente. De gevel is gelegen aan de zuid westkant van het gebouw. De gemeente Breda heeft voor de Barones gekozen voor LivePanel, het groene wandsysteem van Mobilane. Dit modulaire en niet grondgebonden systeem is opgebouwd uit plantcassettes die in een lekvrij gootprofiel van aluminium zijn geplaatst. Via een capillair watergeefsysteem krijgen de planten automatisch de juiste hoeveelheid water en voeding. Het vorstbestendige systeem wordt aangestuurd door sensoren in de plantenwand.

Nieuwe CEO voor Velux Groep Velux heeft een nieuwe CEO: David Briggs (52). De Brit neemt het stokje over van Jørgen Tang Jensen, die zich naar verwach ting dit jaar bij de VKR Holding voegt. Briggs gaat aan de slag op het hoofdkantoor van de Velux Groep in het Deense Hørsholm. Velux maakte de aanstelling van Briggs in septem ber bekend tijdens de Velux World Conference. Daar pakte hij direct zijn nieuwe rol met de presentatie van de groeistrategie van het bedrijf voor de komende vier jaar, bedoeld om de stij gende lijn van de afgelopen jaren voort te zetten. “Ik voel me vereerd om de leiding te krijgen over dit fantastische bedrijf”, zegt Briggs over zijn aanstelling. “Ik kijk ernaar uit om het bedrijf nog verder vooruit te helpen en nieuwe groeikansen te benutten. Daglicht en frisse lucht blijven belangrijk voor de gezondheid. Daar zullen we woningen, bedrijfspanden en publieke gebouwen dan ook wereldwijd van blijven voorzien.”

Nieuw houtkeurmerk doet het goed Het gloednieuwe bedrijfskeurmerk Stip maakt naar eigen zeggen een goede start. In enkele weken tijd werden volgens de achterliggende organisatie meerdere bedrijven, groot en klein, voor het houtkeurmerk gecertificeerd. De bedrijven tonen daarmee aan dat zij uitsluitend hout uit verantwoord beheerde bossen in en verkopen. Bovendien maken zij het hun klanten gemakkelijk: wie hout of producten met hout koopt bij een officieel Stip bedrijf, hoeft zelf geen administratie bij te houden over de duurzame of verantwoorde herkomst van het betref fende hout. Stip wordt namelijk alleen toegekend als door een geaccrediteerde certificatie instelling is geconstateerd dat sprake is van 100 procent ‘goed’ hout. Geen eenmalige controle, maar herhaald en objectief onderzoek. De website van Stip is uitgebreid met een database module, waarin precies is na te gaan welke bedrijven gecertificeerd zijn.

‘Berekening PEF harmoniseren’

Pilkington beglazing voor grootste hotel Benelux Pilkington Nederland mag de beglazing leve ren voor het nhow Amsterdam RAI hotel. Met 650 kamers wordt dit het grootste hotel van de Benelux. De opening is medio 2019 gepland. Pilkington levert verschillende soorten beglazing, waaronder de zonwerende beglazing Pilkington Insulight Sun met Pilkington Suncool 50/25, geëmailleerde panelen met zeefdruk en gebogen zonwerend isolatieglas. De Rollecate Groep gaat de gevel realiseren. Het hotel haalt BREEAM NL Excellent. Hiervoor zijn bouwtechnische zaken op het gebied van duurzaamheid toe gepast zoals een WKO installatie, HR ketels en hoogwaardige, moderne beglazing. Het ontwerp van Rem Koolhaas – geïnspireerd op de prominente reclamezuil ‘het Signaal’ van RAI Amsterdam – sluit aan op het huidige RAI complex en heeft tegelijkertijd een nieuwe, moderne uitstraling. Het 91 meter hoge hotel, gelegen aan de zuidoostkant aan de ringweg A10, wordt een blikvanger voor de stad Amsterdam, belooft Pilkington.

Bouw heeft goed jaar achter de rug 2017 was een goed jaar voor de bouwsector, zo meldt BouwKennis. In het verlengde van de bestaande woningmarkt groeit de woning bouw flink door. Zo werden er in 2017 ruim 62.000 nieuwbouwwoningen aan de woning voorraad toegevoegd. Dat is bijna 14 procent meer dan in 2016, blijkt uit cijfers van het CBS. Veel bouwprojecten die tijdens de crisis werden stilgezet, zijn volgens BouwKennis in de afgelopen jaren weer opgestart. De utili teitsbouw laat inmiddels ook weer een groei zien, de verwachting is dat de totale bouw som in 2017 10 procent hoger uitkomt dan een jaar geleden. Deze groei komt hoofdzake lijk uit de sectoren ‘nijverheid en energie’ (bijna 50 procent toename) en ‘vervoer, infor matie en communicatie’ (plus 21 procent).

NEN zet zich samen met de markt in voor een uniforme methode voor (her)berekening en rapportage van primaire energiefactoren (PEF of ook wel conversiefactoren genoemd) en CO2 emissiefactoren. De PEF geeft de efficiëntie van energieomzetting van primaire energie naar de te gebruiken energie. PEF’s representeren de omrekenfactor tussen het gemeten energiever bruik aan de toepassingenkant – bijvoorbeeld elektriciteit – en het bijbehorende energieverbruik van de primaire energiebron (bijvoorbeeld aardolie). Dit is belangrijk binnen de context van de energieprestatiebeoordeling van gebouwen. Op dit moment wordt het onderwerp ‘bepaling PEF’ gevolgd door de NEN normcommissie EPB (Energieprestatie Gebouwen). NEN wil een werk groep oprichten met bredere samenstelling, om vanuit Nederland input te kunnen leveren aan de Europese werkgroep. Het doel is onder andere een gelijk speelveld te realiseren. 6

2018/1

RD 1-2018 Postbox 2 pag.indd 6

12-02-18 15:41

POSTBOX

BAM beheer- en onderhoudspartner Fontys Hogescholen Fontys Hogescholen heeft BAM Bouw en Techniek geselecteerd als beheer en onderhoudspartner voor in totaal 27 vestigingen in Eindhoven, Tilburg, Den Bosch, Sittard en Venlo. Fontys wil het beheer en onderhoud van zijn gebouwen efficiënter en effectiever laten uitvoeren. BAM zal op basis van data analyse storin gen vroegtijdig detecteren, zodat preven tief onderhoud kan plaatsvinden en ver spilling wordt voorkomen. Het contract is op 1 januari ingegaan en heeft een looptijd van tien jaar. In de zoektocht naar een professio nele partner legde Fontys de nadruk op een langetermijnrelatie waarin vertrouwen en samen werking centraal staan. BAM wist zich in de selectie te onderscheiden door het plan van aanpak goed te laten aansluiten op het DNA van de Fontys organisatie en haar doelstellingen.

‘Derde vindt ervaring vakman onbelangrijk’ Een derde van de Nederlanders houdt geen rekening met de ervaring van een vakman bij het zoeken naar een geschikte specialist voor een klus in huis. Zij vinden het vooral belangrijk dat de vakman in het bezit is van goede referenties, diploma’s of een keurmerk. Dat blijkt uit onderzoek van Bouwmaat onder 1000 Nederlanders. Nick Vieberink, manager E commerce bij Bouwmaat: “Uit het onderzoek blijkt dat Nederlanders in eerste instantie vaak te rade gaan bij vrienden, familie of kennissen. Om vervolgens de kwaliteit te controleren, worden online referenties gezocht. Goede vakmensen hebben momenteel een overvolle agenda, dus ook beschikbaarheid is belangrijk voor de consument. Een goede planning en imago zijn dus essentieel voor de vakman.”

Artitec en Wallebroek bundelen krachten Wallebroek en Artitec gaan intensief samenwerken. In een veranderende markt waar regel geving, digitale oplossingen en logistieke wensen van klanten volop in beweging zijn, vonden Maarten Delfortrie van Artitec en Michel Struijk van Wallebroek Benelux het een goed idee hun krachten te bundelen. Samen hebben de bedrijven meer ruimte om te investeren in de oplossingen voor deze klantbehoeften, zo den ken ze. Tevens hebben ze veel baat bij elkaars kennis op het gebied van productontwikkeling, techniek en productiemethoden. Voorlopig blijven de bedrijven naast elkaar opereren van uit hun bestaande locaties. Het is de bedoe ling dat beide organisaties op termijn vanuit een nieuwe locatie gaan werken onder de gezamenlijke directie van Delfortrie en Struijk. Maarten Delfortrie (links) en Michel Struijk.

NEN actief in platform ‘Circulair Bouwen 2023’ NEN gaat een verbindende rol spelen in platform CB’23, Platform Circulair Bouwen 2023. Het platform moet koplopers verbinden met organisaties, mensen en bedrijven die willen samenwerken om de ambitie te halen om in 2050 volledig circulair te werken. In de komende maanden wordt er gestart met vier werkgroepen om te komen tot gezamenlijke beelden en afspraken op het gebied van bijvoorbeeld meten van circulariteit, circulair ontwerpen en materialenpaspoort. Daarnaast zal een aantal ketentrajecten en praktijkexperimenten onder steund worden en worden de lessen daaruit met elkaar gedeeld.

Herzieningen NEN-EN 12453 en NEN-EN 12604 De Europese normen voor eisen en beproe vingsmethoden voor industriële en commer ciële garagedeuren en hekken (NEN EN 12453:2017 en NEN EN 12604:2017) zijn gepubliceerd. Beide normen vervangen de oude versies uit 2000. Een belangrijke wijzi ging van NEN EN 12453 is dat de scope van de norm is vergroot waardoor kleine, hand bediende horizontale poorten nu ook aan NEN EN 12453 moeten voldoen. Ook is het meeliften van personen, voor horizontale deuren en poorten als nieuw item opgeno men. Ook voor NEN EN 12604 geldt dat kleine, handbediende horizontale poorten nu onder de scope van de norm vallen. Tevens vallen elektrisch aangedreven poorten onder de scope, gezien de verwijzing in NEN EN 12453:2017. Ook zijn eisen voor winddruk niet meer opgenomen in deze norm. Deze worden onderdeel van de nog te herziene productnorm NEN EN 13241.

‘Sterke stijging online verkoop bouwbedrijven’ De bouwsector loopt voor bij de implementa tie van B2B e commerce. Dat concludeert Sana Commerce in een onderzoek onder 300 bedrijven wereldwijd. In dit onderzoek geeft 84 procent van de bouwbedrijven aan dat ze in de toekomst 100 procent online verwach ten te verkopen, meer dan in welke andere sector ook (72 procent gemiddeld). Twee jaar geleden verkocht slechts 29 procent van de bouwbedrijven via een eigen webshop, een percentage dat in 2019 naar verwachting verdubbelt. Ook omarmt de bouwsector mobiel als een nieuw verkoopkanaal: een kwart verwacht binnen twee jaar via een mobiele app te verkopen, terwijl dit twee jaar geleden nog 12 procent was. Van de onder vraagde bouwbedrijven noemt 95 procent als het belangrijkste voordeel van een e com merce platform het verminderen van mense lijke fouten. Ondervraagden zagen ook voor delen in het afnemen van administratieve taken rond systeembeheer en het minimali seren van orderverwerking voor inside sales. 1/2018

RD 1-2018 Postbox 2 pag.indd 7

12-02-18 15:41

BOUWPLAATS Tekst Hans Fuchs Beeld NCCR Digital Fabrication; ICD/ITKE

Bouwplaats 2.0: robots, drones en 3D-printers

DFAB House: digitaal van ontwerp tot uitvoering

Het complete bouwproces van tekentafel tot uitvoering digitaliseren: dat is de inzet bij het DFAB House van de universiteit ETH in Zürich. Op deze bouwplaats geen steigers, kranen, keten en bouwvakkers, maar robots, 3D-printers en hier en daar een IT-er met een joystick. Is de bouwplaats binnenkort een opgeruimde werkplek 2.0? Het DFAB House past in een lange ETH-traditie. Aan de Zwitserse universiteit doen de wetenschappers Fabio Gramazio en Matthias Kohler al jaren onderzoek naar de kansen en mogelijkheden van digitalisering in de bouw. Dat die ontwikkeling rap gaat, illustreert het feit dat in 2006 de hele bouwwereld nog op zijn kop stond toen een robot van de ETH de bakstenen gevels bouwde van een pand op de wijngaard Gantenbein in het dorpje Fläch, tegen de grens met Lichtenstein. Dat werd twaalf jaar geleden ervaren als een mijlpaal in de digitale bouw en dankte zijn impact vooral aan het gegeven dat een robot blijkbaar uit de voeten kon met een klassiek bouwmateriaal als baksteen.

In 2018 is er het DFAB House – een reuzensprong voorwaarts als het gaat om de digitalisering van de bouw. Het drie verdiepingen tellende gebouw wordt volledig digitaal ontworpen én gebouwd en is een testcase voor de toepassing van vier verschillende digitale technieken. Het DFAB House wordt gebouwd op de ETH-campus in Dübendorf. Met de pilot onderzoekt de ETH hoe digitale technologie bouwconstructies duurzamer en efficiënter kan maken en welke ontwerpvrijheden het oplevert. En in deze pilot kun je straks gewoon wonen en werken; als het DFAB House klaar is, nemen gastonderzoekers van verschillende ETH-instituten er hun intrek. Bouwstart: deze zomer.

Digitale kist Een van de vier digitale technieken in het DFAB House is Mesh Mould, een innovatie die in 2016 de Zwitserse Technology Award won. Bij de Mesh Mould-techniek wordt een robot op rupsbanden digitaal aangestuurd bij de fabricage van een dubbel gebogen dragende muur uit een gevlochten stalen wapening. In deze ‘bekisting’ komt vervolgens beton met een speciale samenstelling die ervoor zorgt dat het beton niet uit het open staalframe vloeit. De Mesh Mould-wand is in het DFAB House een dragende scheidingswand op de begane grond.

8 2018/1

RD 1-2018 Bouwplaats 3 pag..indd 8

14-02-18 09:59

BOUWPLAATS

Vanaf de zomer in aanbouw: het DFAB House. (Foto NCCR Digital Fabrication)

realiseren met complexe decoratieve structuren. De 80 vierkante meter grote betonvloer draagt de prefab houtskeletbouw-constructie op de eerste en tweede verdieping.

Smart Slab verdiepingsvloer, gedragen door de Mesh Mould wand. (Foto NCCR Digital Fabrication)

Digitale houtskeletbouw De digitaal vervaardigde houten draagconstructies worden gebouwd met de Spatial Timber Assemblies-techniek. Deze combineert conventionele houtskeletbouw met de snelheid en precisie van digitaal aangestuurde robots. De robots vervaardigen de individuele onderdelen van het houtskelet en monteren deze tot een complete dragende constructie. Voordeel: de productie is snel en precies en complexiteit is geen struikelblok. In de houtskeletbouw-constructies bevonden zich ook alle verbindingen voor aansluitingen op externe (beton)systemen.

Mesh Mould: de ETH-robot op rupsbanden bouwt een bekisting. (Foto’s NCCR Digital Fabrication)

Beton uit 3D-mallen De Mesh Mould-wand draagt een lichte betonvloer die is vervaardigd met mallen uit de 3D-printer. De digitale Smart Slab-techniek die hierbij wordt ingezet, benut de plasticiteit van beton om een vloer te

Een dragende houtskeletbouwconstructie, vervaardigd door robots. (Foto’s NCCR Digital Fabrication)

1/2018 9

RD 1-2018 Bouwplaats 3 pag..indd 9

14-02-18 09:59

In de volgende Raam en Deur editie

Jaargang 2 nr 1 - 201

r erper tot verwerke chniek, van ontw lte ve ge en ur de -, vakblad voor raam

aandacht voor o.a.

Isoleren, ventileren en onderhoud Persberichten en egen w t h nieuws kunt u c u l v e g i l i dve Branvoor id dhea.s. 10 maart n e r e w d n a r b en dacht n a a d n sturen naar e v j i l b vragen raamendeur@ plancommunicatie.nl er.indd 1

RD 1-2018 Cov

Interesse in de on en offline presentatie mogelijkheden? Bel +31 (0)73 503 35 44 of mail: raamendeur@ molijnsalessupport.nl

BOUWPLAATS

Uitharden aansturen De gevel op de begane grond van het DFAB House bestaat uit maatwerk betonnen draagprofielen, geproduceerd met de Smart Dynamic Casting techniek. Bij dit ‘digitale’ prefab beton wordt geen gebruikgemaakt van een conventionele mal: uiteenlopende complexe vormen uit beton worden vervaardigd uit een flexibele mal en het sturen van het uithardingsproces van het beton.

In het DFAB House wordt conventionele houtskeletbouw gecombineerd met de precisie van digitaal aangestuurde robots

Robots en drone bouwen paviljoen In Stuttgart bouwen het universitaire Instituut voor Draag constructies en Constructief Ontwerpen (ITKE) en het Instituut voor Computerdesign (ICD) ieder jaar een digitaal gefabriceerd paviljoen. In 2017 was dat een bouwwerk uit in epoxy onder gedompelde glas- en koolstofvezelcomposietdraden, gezamenlijk gebouwd door twee robots en een drone. Economisch is de inzet van de drone niet, meldt projectleider Jan Knippers van het ITKE: “Daarvoor is de drone te langzaam. Wij zien dit als een eerste verkenning van de mogelijkheden om drones in te zetten in de bouw. In dit paviljoen hebben we een drone ingezet als eerste stap op weg naar een betere materiaal toepassing en meer efficiency in de productie. Het materiaal staat namelijk heel nieuwe bouwmethodes toe; we hebben hier met draad een complexe, gebogen constructie geweven. In dit paviljoen hebben we de kracht en precisie van twee robots gekoppeld aan de beweeglijkheid en reikwijdte van een drone. Dat concept stelde ons in staat een overspanning te realiseren van twaalf meter – veel meer dan met conventionele mallen of in een opstelling met louter twee robots haalbaar is.”

Het ITKE-paviljoen werd gebouwd door twee robots en een drone. (Foto’s ICD/ITKE)

1/2018 11

RD 1-2018 Bouwplaats 3 pag..indd 11

14-02-18 09:59

3D-PRINTEN

“ 3D-printen is nu nog voor pioniers, maar in feite hebben we alles al in handen om vragen vanuit de markt op dit gebied op te kunnen pakken”

Raam- en deurbranche ontdekt de 3D-printer

‘ 3D-printen maakt ons productieproces flexibel’ Een complete gevel 3D-printen, uit verschillende materialen, dat is nog toekomstmuziek. Maar 3D-printen wordt binnen de raam- en deurbranche wel degelijk al toegepast. Voor het maken van prototypes van kozijnprofielen bijvoorbeeld. Binnenkort is 3D-printen mogelijk ook dé oplossing in de houtrotsanering. Peter Kuindersma van TNO’s Innovatie Centrum Bouw: “Het lijkt nu een hype, maar als je als bedrijf meerwaarde kunt creëren met 3D-printen, dan wordt het een trend.” Tekst Hans Fuchs Beeld Innovatie Centrum Bouw; DUS Architects/ Aectual/Ilse Leenders/Sophia van den Hoek/Ossip van Duivenbode; Aveco de Bondt

Nieuwsgierigheid, dat was de drijfveer van ijzerwarenhandel en deurenspecialist Klunder om een 3D-printer aan te schaffen. Bij het bedrijf uit Drachten staat die printer pontificaal op de toonbank. Monteur en VAC-coördinator Jacob Rienstra is binnen Klunder een van de mensen die zich bezig houdt met de nieuwe print techniek: “Wij hebben onze 3D-printer aangeschaft omdat we wel eens wilden weten wat wij daar nou mee kunnen, als ijzerwaren handel en deurenspecialist. We zijn in de testfase en hebben hem nu een keer of tien gebruikt, onder andere voor een deurgreep en voor opvullingen.” Klunder gebruikt de 3D-printer uitsluitend voor eigen montage klussen, niet voor opdrachten van klanten. Rienstra verwacht ook niet dat 3D-printen over vijf jaar vaste voet krijgt in de bedrijfsvoering bij de Friese ijzerwarenhandel: “Het printmateriaal moet daarvoor beter worden. Het plastic dat wij als printmateriaal gebruiken smelt en vervormt in de zon. En de snelheid van de printer is nog te laag.”

12 2018/1

RD 1-2018 3Dprinten 3 pag..indd 12

12-02-18 15:32

3D-PRINTEN

3D-kozijnprofielen Een 3D-printer kopen en gewoon maar wat printen, ingenieur Peter Kuindersma van TNO ziet dat vaak gebeuren: “Dan vraag ik: waarom zou je dat doen?” Volgens Kuindersma moet je als bedrijf altijd kijken naar de relevantie van 3D-printen voor de eigen werkzaamheden: “Dat begint met de vraag: wat kan ik met 3D-printen anders en beter dan met bestaande productietechnieken? Als je als bedrijf weet waar je meerwaarde kunt creëren met 3D-printen, dan wordt het een relevante productietechniek.” Die meerwaarde hebben ze bij Intal al gevonden. De fabrikant van aluminium kozijnen in het Noord-Hollandse Opmeer zet 3D-printen al enige jaren in voor het maken van prototypes van aluminium kozijnen. Rupert Wagemakers van Intal: “We hebben een eigen profiellijn, maar als een architect een profiel wil dat niet standaard is, dan kunnen we daarvan een 3D-voorbeeld printen en het de architect voorleggen, inclusief alle bijbehorende productietechnische gegevens. De 3D-techniek maakt ons flexibel en verkort de doorlooptijd. Op het prototype kunnen we ook toetsen of onze standaard onderdelen passen.” Intal heeft een eigen ontwikkelteam voor 3D-prototypes. Overigens is Intal niet de enige profielleverancier die de techniek gebruikt. Ook producenten als Reynaers en Deventer Profielen maken bij productontwikkeling dankbaar gebruik van 3D-printers.

Gevels, vloeren en meubels uit de printer In Nederland is DUS Architects uit Amsterdam een van de actiefste ontwerpbureaus op gebied van 3D-printen. DUS werd bekend met het grachtenpand-uit-de-printer dat het bureau samen met onder andere toeleverancier Henkel en bouwer Heijmans initieerde. Maar DUS ontwierp ook de geprinte gevelpanelen met geïntegreerde zitbanken van het tijdelijke EU-entreegebouw op het Marineterrein in Amsterdam (2016). In 2017 realiseerde DUS het meubilair en een vloer uit de 3D-printer voor de LOFT Flagship Store in Tokio. Ook op Schiphol liggen 3D-geprinte vloeren. Samen met De Meeuw ontwikkelde DUS een circulaire 3D-gevel uit recyclaat. Met eigen XL FDM-printers en software print DUS high-end producten met een hoge resolutie. DUS richtte in 2017 Aectual op, een technologiebedrijf dat digitale productontwikkeling koppelt aan software- en hardwareontwikkeling. DUS ziet het nieuwe bedrijf als een platform voor designers en maakbedrijven om praktijkgericht de transitie te maken naar digitaal ontwerpen en produceren.

Kunststof kozijnen Intal print zijn 3D-prototypes in kunststof. Rupert Wagemakers: “Ik hoor wel eens iets over printen met andere materialen, zelfs met aluminium, maar dit werkt bij ons heel goed.” Volgens Peter Kuindersma is het volledig printen van een aluminium kozijn nog te kostbaar. En ook een houten kozijn kan momenteel niet sneller, goedkoper of met de juiste kwaliteit met een 3D-printer gemaakt worden: “Maar het 3D-printen van een houten kozijn zou best kunnen. Je moet je echter eerst afvragen waarom je dit zou willen doen. Er zijn al bedrijven die printen met hout of houtstof. Je kan zelfs met titanium printen, kijk naar Boeing. Maar daar levert de gewichtsreductie van onderdelen in titanium echt voordelen op.” Binnen de Stroomversnelling – het project van een aantal bouwers en woningcorporaties voor het duurzaam renoveren van huurwoningen – werd enige tijd geleden al serieus gekeken naar de kansen en mogelijkheden van het 3D-printen van kunststof kozijnen. Dat stelt Edu Jonkman, adviseur 3D scanning & modelling bij Aveco de Bondt: “Er is een landelijke opgave voor het verduurzamen van bestaande woningen en kantoren. Als meetdienst binnen ons ingenieursbureau leveren wij voor die opgave meetgegegevens voor de renovatie van bestaande gevels. Die gegevens verkrijgen we met 3D-scannen en ze worden vertaald naar een 3D-BIM-model in open IFC-standaarden. Dat maakt de as build projectdata toegankelijk voor alle partijen die aan een project werken. Dat bestand kan ook worden omgezet in een OBJ-bestand, zodat je met de modellen kunt werken in augmented reality.” Bij Aveco de Bondt kunnen deze meetgegegevens worden omgezet in schaalmodellen en maquettes uit de 3D-printer. Edu Jonkman: “Maar in principe heeft het systeem ook potentie voor het een-op-een 3D-printen van geveldetails. Ik denk dat we aan de vooravond staan van een verandering op met name het gebied van kozijnen. We zien steeds vaker dat men in kozijnen de ‘auto-techniek’ toepast, waarbij glas gelijmd wordt in een frame dat vervolgens in de in de gevel wordt geplaatst, zoals in de auto-industrie gebeurt. Die discussie werd ook binnen de Stroomversnelling gevoerd: kozijnen maken een groot deel van de kostprijs van een renovatie uit. Kan dat niet anders? Kan het glas niet direct in het gevelelement? Ik zie al dat kozijnen in kunststof 3D-geprint worden, als monoliet. Daar kun je

De 3D-printer van DUS Architects / Aectual in actie. Foto: DUS Architects/Aectual/ Ilse Leenders.

dan glas in aanbrengen zoals bij autoglas . In de Stroomversnelling is geëngineerd op dit idee, waarbij men in een hsb-constructie een geprint kozijn toepast als een frame voor het glas. Dat is nog in de ontwerpfase. Maar ik denk wel dat we met 3D-printen naar een transitie gaan. Nu is het nog iets voor pioniers, maar in feite hebben we alles al in handen om vragen vanuit de markt op dit gebied op te kunnen pakken.”

Mallen uit de printer In de bouw loont 3D-printen zich volgens Kuindersma goed voor het maken van bijvoorbeeld mallen en matrijzen: “3D-geprinte mallen en matrijzen zijn een goedkoop en snel alternatief. Dat voordeel betaalt zich vooral uit bij kleine series of eenmalige producten, bijvoorbeeld kleine, kostbare series hang- en sluitwerk.” Bij Heycop Systemen, leverancier van ventilatieproducten, hang- en sluitwerk en bovenraamsluitingen, brachten ze dat al in de praktijk. Voor een klant die aanklopte voor bovenraamsluitingen voor een historisch gebouw, liet het bedrijf studenten van Hogeschool Windesheim in Zwolle uitzoeken of dat hang- en sluitwerk ook met mallen uit een 3D-printer geproduceerd kon worden – als alternatief voor de veel duurdere, conventioneel geproduceerde mallen.

1/2018 13

RD 1-2018 3Dprinten 3 pag..indd 13

12-02-18 15:32

vinGarant®, huismerk van de ketenpartner bij uitstek! MET IS GRAT ® ra t vinEx

Uw WAARD E IN 1,35 of 0,98 W/ 2 mK

vinGarant® is het huismerkkozijn van Van de Vin. Het is een kozijn met een optimale prijs-kwaliteitverhouding en is uitgevoerd met standaarddetails die voldoen aan de huidige normen en eisen. vinGarant® is bovendien een product met méér dan de gewenste technische prestaties volgens de KVT en het Bouwbesluit. Van de Vin stelt dan ook hoge minimumeisen aan zijn houten gevelelementen. Het vinGarant®kozijn is leverbaar in concept II, III en IV. Het is voorzien van een CE Keurmerk, SKH Verklaring en 10 jaar garantie. Het kozijn kan gemonteerd worden met een SKH Procesverklaring. De uitvoering van het vinGarant® kozijn is een typisch voorbeeld van onze geslaagde co-productie met een geselecteerde groep vooraanstaande toeleveranciers. Over ketensamenwerking gesproken.

Van de Vin ramen en kozijnen b.v. - Industrieterrein ‘De Poortmannen’ De Geestakkers 8, 5591 RC Heeze - Postbus 102, 5590 AC Heeze T: 040 2241999 - F: 040 2241990 - E: info@vandevin.nl - www.vandevin.nl

ATRIUM ® HS Hef-schuif-besla g

STERK BARRIÈREVRIJ, INDIVIDUEEL Het hef-schuif-beslag voor allround gebruik. Draagt zware elementen tot 440 kg ook bij grote glazen oppervlakken en openingsstanden. Talrijke extra’s zorgen voor barrièrevrijheid, veiligheid en comfort Te gebruiken voor alle kozijnmaterialen.

Wilt u meer weten? Hal 4, stand 113 21 – 24 maart 2018

14-adv.indd 1

www.hautau.de

12-02-18 16:24

3D-PRINTEN

3D-PRINTEN VOOR H ET MK B

JA OF NEE?

Passende printtechniek

TVERKENNING ORIËNTEREN/MARK

product-markt-technol

HAALBA ARHEID

STAP 1

“Innovatie is een spron gsgewijze verandering ogie-combinaties van in bestaande (industriële ) bedrijven”

Wat zijn de voordele n voor: Klant/markt ?

Toepassing/ product?

Is de productietech niek

c Te

isc

te h in

re s s

STAP 2 Assemblage/ proces?

interessant en haal baar?

ant ?

– Zijn onderdelen comp lex en/of moeilijk te maken? – Zijn er kleine series nodig ? – Is er functie-integratie mogelijk?

KEY PARTNERS

VALUE PROPOSITION

GO / NO GO

CUSTOMER RELATIONSHIPS

CUSTOMERS

CHANNELS

3D printen of andere productietechniek?

JRV160414-01

STAP 3

– Programma van eisen? – Productafmetingen? Tec hni – Productfuncties? sch – Materiaaleigenschappen ha ? al – Snelheid van het printp ba rocedé? a – Kwaliteit materiaal? – Betrouwbaarheid/reprod uceerbaarheid? Welke 3D printtechnolo gie en welk materiaal is toepasbaar ?

Is er een positieve busin esscase?

KEY ACTIVITIES

COSTS

Ja! Ik ga 3D printen.

Voordelen van 3D printen: – Vormvrijheid – Functie-integratie – Ontwerpoptimalisatie – Snelle levertijd / minde r opslag – Geautomatiseerde produ ctie

Materiaal/ grondstof?

KEY RESOURCES

3D-houtrotsanering Meerbouw in Rotterdam is volop bezig met het zoeken naar de passende printtechniek en het juiste materiaal. Samen met Infinty Repair ontwikkelde Meerbouw een concept om in de houtrotsanering een verbeterslag te maken door het benutten van de mogelijkheden van 3D-printen. Meerbouw-directeur Jan Anker: “Bij conventionele houtrotsanering vervangen we een rot stuk kozijn door een exact op maat gezaagd vervangend houten deel, dat we vastzetten met schroeven en tweecomponentenlijm. Maar de schroeven, weten we nu, roesten, zodat ze er na tien tot vijftien jaar weer uit moeten. En de vroegere lijmen hadden ook zo hun levensduur. Op een gegeven moment kreeg je toch weer open verbindingen en was er opnieuw kans op houtrot.” Meerbouw onderzoekt momenteel de mogelijkheden om rottende kozijndelen te vervangen door delen uit de 3D-printer. Anker: “Wat we al kunnen, is schade aan kozijnen digitaal inmeten. Met die gegevens kunnen we ook een 3D-printer aansturen. Die vervaardigt dan het vervangende stuk kozijn.” Probleem is echter dat een gewone 3D-printer al gauw zeven tot acht uur nodig heeft om zo’n onderdeel te printen, aldus Anker. Dat maakt de mogelijkheden om op te schalen klein, stelt de directeur van Meerbouw: “Een alternatief is printen met poeder. Via via zij wij terechtgekomen in Duitsland en Italië. Daar staan 3D-poederprinters. Daarmee is meer productie mogelijk.” Een ander nadeel is de kwaliteit van het printermateriaal. Anker: “Dat vervormt vanaf 65 graden Celsius. Een donker kozijn in de zon warmt op tot wel 80 graden. DSM ontwikkelt voor ons momenteel een printermateriaal dat hittebestendig is en niet vervormt. Over twee jaar zijn we zover.”

Ik wil 3D printen, want :

1. Ik wil innoveren / ik wil me onder scheiden / het heeft PR-waarde. 2. Ik heb een concrete markt vraag. 3. Ik wil mijn bedrijfsproc es automatiseren/optimali seren. 4. Ik zie een specifieke meerwaarde. 5. Ik wil een nieuw produ ct / nieuwe dienst.

Intal en Heycop illustreren wat Peter Kuindersma almaar onderstreept: de techniek moet iets toevoegen, iets wat met bestaande technieken niet realiseerbaar is. Daarbij speelt ook de keuze van de printtechniek een rol, aldus de TNO-innovator: “Je moet afhankelijk van je doelstelling de passende printtechniek kiezen. Er zijn grofweg zeven verschillende 3D-printtechnieken. De bekendste en meest toegepaste is die met de kunststof draad die gesmolten wordt. Dat zijn de zogenaamde FDM of material extrusion printers. Dit type printer is vrij goedkoop en wordt veel door hobbyisten gebruikt. Bij andere printprocedé’s wordt een kunststof poeder met een laser verhit, waardoor het poeder versmelt en het product laagje voor laagje wordt opgebouwd. Deze techniek werkt volgens het SLS-principe, wat staat voor selective laser sintering.” Ook de keuze van het printmateriaal is van belang, aldus Kuindersma: “Er zijn inmiddels veel verschillende kunststoffen om mee te printen.” Kuindersma haalt de tandheelkunde aan: “Daar print men gebitsprotheses en kronen op maat. De vorm van het product is steeds uniek – alleen dat al is een reden om je te verdiepen in de mogelijkheden van 3D-printen. Men gebruikt voor deze protheses een speciaal ontwikkelde kunsthars. De hars wordt laagsgewijs met een UV-lamp belicht en hardt uit. Dit is de zogenaamde SLA- of stereolithografie-techniek.”

REVEN UES

STAP 4

Nee! Ik ga niet 3D print en.

INFO RMAT IE Peter Kuindersma E peter.kuindersma@tno .nl

Welke alternatieven heb ik?

TNO.NL/BOUW

3D-printen: doen of niet?

Voor- en nadelen De plus- en minpunten van 3D-printen variëren per techniek. Grosso modo geldt: + Sneller produceren: het traject van ontwerp naar productie wordt verkort + ‘Mass-customization’: standaardisering maakt plaats voor producten op maat + Vormvrijheid en mogelijkheid tot functie-integratie – 3D-printers zijn traag: dat heeft invloed op de tijdwinst in het totale productietraject – De kwaliteit van het printmateriaal laat vaak te wensen over, is nog niet bewezen of de betrouwbaarheid is nog niet aangetoond – Vergt nieuwe en soms grote investeringen (naast machines ook: mensen opleiden)

Edu Jonkman van Aveco de Bondt: “Met het inmeten van dit hunebed zijn we de uitdaging aangegaan om complexe objecten, zoals die ook in de bouw of in de industrie voorkomen, nauwkeurig en volledig in te meten, vooral met de bedoeling om ze vervolgens met voldoende detail ook in 3D te kunnen printen. Een goed voorbeeld zijn de plekken waar de stenen op elkaar liggen. De openingen en kleine raakvlakken tussen de stenen zie je ook terug in het geprinte modelletje.”

1/2018 15

RD 1-2018 3Dprinten 3 pag..indd 15

12-02-18 15:32

ADVERTORIAL Tekst: Renson Beeld: 01-10 Architecten, fotografe: JosĂŠ Chan / Renson

Specifieke stelkozijn-oplossing voor de Nederlandse markt

Renson Invisivent raamventilatie op maat voor Leo Vromantoren

De Leo Vroman toren maakt deel uit van de recente herwaardering van de wijk Gouda Oost. De toren, opgeleverd in 2016, was de eerste van een hele reeks nieuwe bouwwerken en moet er samen met een andere toren de nieuwe entree tot de wijk vormen. Voor Renson betekende dit destijds een belangrijk pilootproject, want de Belgische ventilatiespecialist engageerde zich om een nieuw ontwikkeld ventilatierooster aan te leveren, perfect afgestemd op de stelkozijn montage van de ramen. Zo moest er op vlak van detaillering van de gevel geen toegift gedaan worden, en kan men waar ook in de toren toch steeds van gezonde binnenlucht genieten. Intussen leidde dit pilootproject tot de Invisivent NL: een standaard raamventilatierooster met aanslagprofiel, geschikt voor montage tegen een houten stelkozijn.

2018/1

RD 1-2018 Renson advertorial 2 pag.indd 16

14-02-18 09:58

Subtiele raamventilatie Aan de woontoren met 39 appartementen en 2 supermarkten vallen meteen de gesloten plinten aan de oostzijde en de glazen hekwerken langs de balkons op. Die laatste werden gedecoreerd met een grafisch motief. Wie verder inzoomt op het gebouw, merkt meteen de bijzondere detaillering van de gevel (opgetrokken in een combinatie van gevelsteen en architectonisch beton) op en ontdekt in dat opzicht ook de subtiel ingewerkte raamventilatieroosters boven de ramen. Die zorgen voor een natuurlijke toevoer van verse lucht in elk van de appartementen van de woontoren. Specifiek voor de Nederlandse markt die gebaseerd is op plaatsing van de ramen tegen stelkozijnen, ontwikkelde leverancier Renson een aangepaste versie van z’n populaire zelfregelende Invisivent raamventilatieroosters. Een extra aanslagprofiel aan die Invisivent zorgt ervoor dat voortaan een raam ook mét ventilatierooster er boven op gemonteerd als één geheel tegen het stelkozijn gemonteerd kan worden: perfect luchtdicht en subtiel geïntegreerd. Het resultaat oogt heel slank en elegant, zeker in vergelijking met de klassieke glasventilatieroosters in het raam. Het rooster gaat voortaan als het ware op in het kozijn en dat komt de detaillering in gebouwen als deze Leo Vromantoren absoluut ten goede.

Van pilootproject tot standaardoplossing De sterke vraag uit de Nederlandse markt naar een specifieke oplossing voor de montage tegen stelkozijnen, maakte dat de R&Dafdeling van Renson zich boog over deze variant op de bestaande Invisivent raamventilatie. Het resultaat was een maatwerkoplossing voor deze Leo Vromantoren en enkele andere Nederlandse projecten waar de architect op zoek was naar een gelijkaardige oplossing om raam en ventilatierooster als gegarandeerd luchtdicht geheel volgens de geijkte stelkozijn-montage te kunnen intekenen. “Met dit soort projectoplossingen is Renson pionier in z’n vakgebied,” legt Bas van Gestel (conceptadviseur Renson Nederland) uit.

“We staan er voor open om samen met de betrokken partijen zoals architect, raamconstructeur en opdrachtgever, op zoek te gaan naar een oplossing op maat om aan alle eisen op het vlak van zowel ventilatie als design te kunnen voldoen. De inspanningen die we daarvoor doen, zijn zeker de moeite waard als je ziet dat dit intussen leidde tot een standaard oplossing voor raamventilatieroosters met aanslagprofiel voor de Nederlandse markt en z’n typische stelkozijnmontage. Het aanslagprofiel dat op een raam voorzien is, wordt nu doorgetrokken tot de zijkanten en bovenkant van het Invisivent raamrooster. Zo ben je gegarandeerd zeker van een luchtdichte en mooi aansluitende totaalmontage tegen het stelkozijn. Hoewel Renson van oorsprong een Belgisch bedrijf is, richt het z’n blik dus duidelijk ook over de landsgrenzen heen. Steeds met een overtuigde focus op innovatie, zet het bedrijf dan ook sterk in op dit soort uitdagingen om zo telkens te kunnen inspelen op de noden uit de markt.”

Invisivent NL afgestemd op stelkozijn-montage De Invisivent raamventilatie van Renson worden steeds bovenop het raamkozijn gemonteerd. Voor de Nederlandse markt zijn die nu daarom zowel aan de zijkanten als bovenaan voorzien van een aanslagprofiel om wind- en waterdicht te kunnen monteren tegen een stelkozijn. Zo zijn die voortaan ook perfect geschikt voor die in Nederland ingeburgerde bouwwijze, waarbij ramen van buiten af geplaatst worden. Bij de ontwikkeling van deze specifieke ‘spin-off’ voor de Nederlandse markt werd zowel rekening gehouden met de variatie in dikte en breedte van de aanslagflens op Nederlandse raamkozijnen, als met de rubberopname. Invisivent NL … • staat voor een uitgebreid assortiment raamverluchtingen dat compatibel is met de meest courante raamprofielen, gebaseerd op de jarenlange ontwikkelingen van de Renson Invisivent voor de Belgische markt. Invisivent NL is standaard verkrijgbaar in een ‘High Flow’ versie, maar daarnaast ook beschikbaar in een Akoestische (AK Basic, High en Ultra) en High Rise uitvoering. Die laatste is specifiek ontwikkeld in functie van hoog- of stapelbouwtoepassingen. • zorgt voor een perfect luchtdichte afwerking bij de plaatsing van buitenaf van het volledige raam omdat de rubberdichting van het raam doorloopt in het raamverluchtingsrooster. • biedt een esthetisch mooie oplossing die het uitzicht van suskasten en glasroosters ver overstijgt, zeker bij renovatie is dit een enorme meerwaarde wanneer het schrijnwerk vervangen wordt en tegelijk aan de geldende ventilatie-eisen voldaan moet worden. • kan rechtstreeks vastgeschroefd worden tot in het houten stelkozijn.

Projectfiche Leo Vromantoren, Gouda: Architect: 01-10 Architecten opdrachtgever: Woonpartners Midden-Holland Kozijnbouwer: Alument Raamconstructeur: Aluk Blyweert

1/2018 17

RD 1-2018 Renson advertorial 2 pag.indd 17

14-02-18 09:58

BRANDVEILIGHEID (DEEL2) Tekst Arie Grevers

Brandveilige vluchtwegen en brandwerendheid vragen blijvend aandacht

“Veel fouten zijn eenvoudig te voorkomen” Er was sprake van enig tumult na de publicatie van het artikel ‘Leef regels na en begeleid de uitvoering’ in Raam en Deur editie 5-2017. Met name leveranciers plaatsen hierin vraagtekens bij de kwaliteit van brandveiligheid in gebouwen. Voldoende aanleiding om er op terug te komen met enkele specialisten uit de branche. De brandveiligheidsregels voor gebouwen, in het bijzonder die voor hang- en sluitwerk, zijn toe aan herziening. De focus moet liggen bij vluchten – vuur doven is ook belangrijk maar mensen moeten eerst veilig en snel het pand kunnen verlaten. De architecten kennen de normen voor brandveiligheid onvoldoende. De controle door de brandweer biedt ook geen garantie op een gebouw dat voldoet aan de regels. Dat zijn zomaar een paar statements uit het artikel in het oktobernummer 2017 van Raam en Deur. Alle aanleiding om ook andere partijen in de discussie te betrekken. Wordt de soep zo heet gegeten als hij is opgediend? Herkennen zij het beeld dat de producenten schetsen? Is er een probleem met vluchtwegen, het hang- en sluitwerk en de compartimentering? Zo ja, wat moet er gebeuren om vluchtwegen veiliger te krijgen? Is er sprake van onvoldoende toezicht?

Voor dit artikel is gesproken met: • Micha de Jong, manager marketing en sales bij Efectis. Efectis is een wereldwijd erkend bedrijf gespecialiseerd in brandonderzoek. • Arjen Koole, directeur van VHS, de branchevereniging voor fabrikanten en leveranciers van hang- en sluitwerk. • Leo Oosterveen, directeur van Brandveilig Bouwen Nederland. De vereniging staat voor expertise op het gebied van (passieve) brandveiligheid en wil deze kennis delen. Leden zijn leveranciers van brandveilige bouwmaterialen en constructies. BBN wil gesprekspartner zijn voor alle disciplines binnen de bouwkolom, inclusief de controlerende instantie.

Micha de Jong: “Ik herken de problematiek. Voordat ik bij Efectis werkte was ik in dienst bij een producent van hang- en sluitwerk. Dus je denkt: je weet wel het een en ander van veilige vluchtwegen, volgens de normen NEN-EN 179 en NEN-EN 1125, en brandwerendheid, NEN 6068 en 6069. Je kent de regels en die pas je toe. Maar na enkele cursussen ter voorbereiding op mijn huidige baan, kwam ik 18

tot de ontdekking dat mijn kennis niet erg diep ging. Ik kende wel de regels, maar wist weinig over de logica erachter. Dat betekent dat ik destijds de dagelijkse praktijk veelal beoordeelde vanuit aannames die lang niet altijd correct zijn. Je kunt gewoonweg geen algemene geldigheid toekennen aan een testrapport over brandwerendheid. Het testrapport zegt alleen iets over de testopstelling, de specifieke combinatie van deur en wand in die testopstelling. Als deze opstelling 60 minuten brandwerend is, wil dat niet zeggen dat allerlei varianten dezelfde brandwerende kwaliteiten hebben. Dat geldt ook voor hang- en sluitwerk. Het is onzinnig te beweren dat krukken, scharnieren, sloten, langschilden en dergelijke brandwerend zijn. Je kunt er pas wat zinnigs over zeggen als je de specifieke omstandigheden hebt getest. Het zou logisch zijn als fabrikanten een verklaring bij hun product zouden voegen waarin zij aangeven zich met hun producten te conformeren aan EN 16035. Dat is de hardware performance sheet (HPS), waarmee zoveel gezegd is dat een element uit de constructie in een vergelijkbare toepassing naar verwachting een vergelijkbare bijdrage levert aan de brandwerendheid. Voor het opstellen van de HPS’en zullen de partijen in de markt beter met elkaar moeten gaan samenwerken en dat is een grote uitdaging. Laten we met elkaar in gesprek gaan en gezamenlijk werken aan de meest optimale oplossing.”

Micha de Jong: “De partijen in de markt moeten beter met elkaar gaan samenwerken voor het garanderen van productveiligheid.” Arjen Koole: “Ja natuurlijk herken ik de discussie. Het onderwerp speelt al jaren. Er zijn echter een aantal zaken die in die discussie niet helemaal zuiver zijn. In de eerste plaats wil ik me distantiëren van de uitlating dat 70 procent van de architecten de normen EN 179 en EN 1125 niet zouden kennen, los van de relevantie of zij deze

2018/1

RD 1-2018 Brandveiligheid (deel 2) 2 pag.indd 18

12-02-18 15:12

BRANDVEILIGHEID (DEEL2)

ht normen inhoudelijk moeten kennen. Wij weten dat simpelweg niet. De regelgeving stelt minimumeisen aan de brandveiligheid en dat past in het dereguleringsbeleid van de overheid. In de meeste gevallen wordt waarschijnlijk voldaan aan de minimumeisen en als jij een hogere veiligheid wilt, dan heb je alle vrijheid om dat te doen. Dat kún je ook doen, want de markt biedt je daartoe alle mogelijkheden. Daar zouden we als branche op in kunnen spelen. Gewoon zeggen: kijk eens, de overheid meent dat je daarmee uit de voeten kunt, maar wij vinden dat te mager en kunnen jouw veiligheid op een veel hoger niveau brengen.

Arjen Koole: “Wij zien regelmatig voorbeelden van situaties waarin men het niet zo nauw neemt met de regels.” We willen daar als branchevereniging op inspelen door bijvoorbeeld samen met de regionale afdelingen van de brandweer meer aandacht te vragen voor de wijze waarop je volgens ons met de regelgeving dient om te gaan. De situatie waarin de minimale regels de standaard bepalen vinden wij onvoldoende. Ondanks onze inspanningen blijkt aanscherping van de wettelijke regels niet mogelijk in het huidige klimaat van deregulering bij de overheid. Daarom denk ik dat we samen met andere marktpartijen sterk in moeten zetten op meer en betere voorlichting en erop moeten hameren dat de standaard brandveiligheid omhoog moet. Op onze website (vhsbranche.nl) doen we alvast een voorzetje aan leden, architecten en aannemers met onze VHSrichtlijnen en VHS-informatiebladen. Naast de discussie over de zwaarte van de regelgeving speelt echter een minstens zo belangrijke discussie, namelijk over de uitvoering in de praktijk en de handhaving van de regelgeving. Wij zien regelmatig voorbeelden van situaties waarin men het niet zo nauw neemt met de regels. Dit betekent dat men niet eens aan de minimumeisen van de regelgeving voldoet. Dan zeg ik: dat is een kwestie van handhaven en sancties opleggen bij overtredingen, want zulke situaties zijn vaak levensgevaarlijk.” Leo Oosterveen: “Primair is een gebouweigenaar aansprakelijk en verantwoordelijk voor de veiligheid van zijn gebouw, dus ook op bouwkundig vlak. Om hen daarin te ondersteunen hebben we mee gewerkt aan het boekje ‘De essentiële bouwkundige controlepunten’. Daarmee onderstrepen we dat aandacht voor brandveiligheid blijvend van belang is en dat samenwerking met alle betrokkenen op basis van een planmatige verbeteringsaanpak cruciaal is. Zijn de vluchtwegen nog wel vrij van obstakels? Heeft iemand deurkrukken vervangen waardoor deze niet meer voldoen aan eisen die je mag stellen aan deuren op de ontvluchtingsroutes? Functioneren panieksluitingen nog wel? Belemmeren plantenbakken, een zithoekje of ander meubilair de vrije doorgang? Of wat je ook vaak ziet, dat een keg een deur openhoudt die cruciaal is in de compartimentering. Zo’n deur is voorzien van een dranger en dat vinden mensen lastig. Dus schuiven ze die keg eronder. Lekker praktisch, maar onbedoeld maak je het gebouw wel onveilig. Verder is het van belang op gezette tijden een ontruimingsoefening te houden. Dat geldt in het bijzonder voor utiliteitsgebouwen. Door dat soort oefeningen kweek je bewustwording bij de gebruikers van het gebouw en motiveer je mensen om bij te dragen aan een brandveili-

ger gebouw bijvoorbeeld door alert te zijn op in het oog springende zaken als keggen en obstakels in vluchtwegen. Het zou goed zijn al iedere gebruiker zich verantwoordelijk voelt voor het vrijhouden van vluchtroutes. Als ik in een hotel overnacht kijk ik als eerste naar het vluchtplan en loop dat even na. Het klinkt misschien overdreven, maar het maakt je verblijf wel veiliger zonder dat het wat kost. Verder kan het zomaar zijn dat de bedachte vluchtroute in het gebouw niet overeenkomt met wat mensen doen als ze door brand plotseling het pand moeten verlaten. Of dat er door een verbouwing een verandering in het vluchtgedrag optreedt. Dan is het zaak de vluchtroute aan te passen. Ik zeg altijd: Kijk naar de situatie in de praktijk. Wij komen in onze beroepspraktijk allerlei misstanden tegen. Wat dat betreft zien we de gekste dingen. Een restaurant waar 200 mensen bij een calamiteit via een te smalle wenteltrap het pand moeten kunnen verlaten, terwijl de keuken – waar het risico op het ontstaan van een brand het grootst is – op de begane grond staat. Als je er logisch over nadenkt, dan zie je in één oogopslag dat je daar enorme veiligheidsrisico’s loopt. Ten slotte vind ik dat je de afwegingen over de bouwkundige brand veiligheid zover mogelijk naar voren moet halen bij het bouwen en verbouwen. De noodzaak ervan is gemakkelijk met een praktijkvoorbeeld aan te tonen. Er was een rijtje huizen afgebrand. Hoe kon dat gebeuren? De aansluitingsconstructie tussen dak en woningscheidende wand stond wagenwijd open. Zulke fouten zijn eigenlijk heel gemakkelijk te voorkomen door een stukje discipline en alertheid in de ontwerpfase.

Leo Oosterveen: “Met regelmatige ontruimingsoefeningen kweek je brandveiligheidsbewustzijn bij gebruikers van gebouwen.”

*H et boekje ‘De essentiële bouwkundige controlepunten’ is een uitgave van Brandweer Nederland, Vereniging Bouw en Woningtoezicht Nederland en Brandveilig Bouwen Nederland. Het is gratis te downloaden van BBN.nu en aan te vragen via info@bbn.nu. Jaarlijks verschijnt en herziene uitgave. * Het VROM-inspectierapport uit 2009 is met zijn aandachtspunten nog steeds actueel en te vinden via www.rijksoverheid.nl, zoeken op brandwerendheidwoningscheidingen.

1/2018 19

RD 1-2018 Brandveiligheid (deel 2) 2 pag.indd 19

12-02-18 15:12

SALES- & MARKETING ASSISTENT ABUS zoekt ter versterking van haar activiteiten in Nederland op korte termijn een sales- & marketing assistent voor de productgroep mechanische veiligheid (o.a. hangsloten, profielcilinders en huisbeveiligingsproducten).

ABUS – EEN TRADITIONEEL DUITS FAMILIEBEDRIJF MET TOEKOMSTPERSPECTIEF Sinds 1924 is het familiebedrijf ABUS wereldwijd een toonaangevende fabrikant van kwalitatief hoogstaande veiligheidsproducten. Het bewijs voor innovatie en handelsgeest: de ontwikkeling van fabrikant van hangsloten naar wereldmerk voor mechanische én elektronische veiligheid. Het hoofdkantoor en distributiecenter staan in Wetter an der Ruhr (D), maar wereldwijd zijn er meerdere productieplaatsen en vestigingen.

DE FUNCTIE

JOUW PROFIEL

WAT BIEDEN WIJ

• Sales promotion bij bestaande relaties binnen de technische groothandel, ijzerwaren detailhandel en bouwmarkten. • Ondersteuning van verkoop- en marketingacties. • Marktonderzoek. • Ontwikkeling tot productspecialist en vraagbaak. • Verzorgen/organiseren van producttrainingen, -demonstraties en (huis)beurzen. • Fysiek inrichten van assortimenten en presentaties bij onze relaties. • Rapportage aan de sales- & marketing manager Nederland.

• MBO/HBO werken denkniveau. • Min. 2 jaar ervaring in een commerciële buitendienstfunctie (bij voorkeur bij een A-merk). • Affiniteit met mechanische techniek. • Gedegen kennis van de Duitse taal in woord en schrift. Engels is een pré. • Zeer goede kennis van Microsoft Office: Word, Excel en Powerpoint. • Liefst woonachtig binnen de driehoek Den Bosch / Eindhoven / Breda. • Integer, pro-actief, flexibel, zelfstandig en resultaatgericht.

• Een uitdagende functie bij een internationaal en kerngezond familiebedrijf. • Volop mogelijkheden voor verdere ontwikkeling. • Een marktconform salaris en secundaire arbeidsvoorwaarden waaronder een auto van de zaak.

HEBBEN WIJ JE INTERESSE GEWEKT? Stuur dan een sollicitatiebrief incl. CV, motivatie en recente foto naar Marcel Smolders, marcel.smolders@abus.nl.

Uniek in deursluittechniek, sinds 1932 fabrikant van geruisloze deursluitoplossingen Deurvastzetters ontworpen met oog voor design

Design line DICTATOR deurvastzetters met een slag van 8, 12, 16 of nu zelfs

20 cm ! Voor het vastzetten van bijvoorbeeld openslaande (terras-) deuren waarbij de bestrating fors lager ligt.

ZE-120

20 cm

16 cm

12 cm

8 cm

ZE-80

     

ZE-160

ZE-200

Compact design Voetbediend Eenvoudige montage Verzonken bevestigingsgaten, torx schroeven meegeleverd Verende constructie in de voet, altijd goed contact met de (gladde) vloer Leverbaar in: grijs (RAL 9006), wit (RAL 9010) of zwart (RAL 9005)

DICTATOR Productie B.V. Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

20-adv.indd 1

12-02-18 14:42

CLOSE UP

Van de Vin adviseert en ondersteunt betonindustrie

Houten kozijnen voor prefab betonnen gevelelementen Slimmer, sneller, beter: de bouw is altijd op zoek naar optimalisatie. Zoals bij de montage van houten kozijnen

kend communiceren met de betonfabrikant. Met onze 3D-modellen bepalen zij de sparingen in hun betonwanden.”

in prefab betonnen gevelelementen. Van de Vin Ramen

Hijslussen op maat

en Kozijnen uit Heeze levert al enige jaren kozijnen aan

In de bouwpraktijk resulteerde het meedenken van Van de Vin bijvoorbeeld in het monteren van speciale hijslussen voor Geelen Beton. Van de Vin: “Daarmee kunnen zij onze kozijnen makkelijk vlak in hun betonmal leggen. Daar hebben we een protocol voor opgesteld. Geelen Beton weet dus precies wat ze van ons kunnen verwachten en wat ze van ons krijgen.” Meedenken en intensief samenwerken, daar profiteerde ook Dura Vermeer van. Voor het eerste project dat zo werd uitgevoerd, in Schiedam, ontwikkelde Van de Vin samen met Dura Vermeer en Geelen Beton het complete instorten: aansluitingen, bevestigingen, de vormgeving van de spouwlat. Mathee van de Vin: “Daarnaast denken we ook mee over de planning en logistiek. Dat gaat van verpakking en bescherming van onze kozijnen op de kozijnbokken tot aan het zodanig aanleveren van onze producten dat de betonfabrikant er zo min mogelijk arbeid aan heeft bij de verwerking.”

de betonindustrie. Directeur-eigenaar Mathee van de Vin: “We onderscheiden ons niet alleen met onze producten, maar ook met onze ról. Wij denken met onze klanten mee over de beste technische oplossingen, maar ook over logistiek en planning.” Bouwconcepten, prefabricage, BIM, lean opereren – het zijn allemaal uitingen van de wens van de bouwindustrie om slimmer, sneller en beter te werken. In die hang naar verbetering past ook de trend om te bouwen met kant-en-klare prefab gevelelementen van beton, als alternatief voor kalkzandsteen. Directeur-eigenaar Mathee van de Vin van Van de Vin Ramen en Kozijnen: “Die verschuiving zette een aantal jaren geleden in. Daardoor veranderde ook de verwerking van onze kozijnen; waar dat vroeger vooral op de bouwplaats gebeurde, verplaatst zich dat nu deels naar de betonfabriek. Daar worden onze kozijnen gemonteerd aan prefab betonwanden, of tijdens de productie ingestort in de prefab gevelelementen.”

Complete dienstverlening De betonfabrikanten profiteren van de werkwijze en filosofie van Van de Vin, stelt Mathee van de Vin: “Op zoek naar kortere doorloop tijden, reductie van faalkosten, meer efficiency en de hoogste eindkwaliteit verlangt de bouw steeds vaker innige samenwerkingsverbanden. En dat is precies waar wij goed in zijn. Wij kiezen voor intensief samenwerken met onze klanten, proactief en oplossingsgericht, projectoverstijgend en in de keten, als partners en op ooghoogte.” Ook bij een nieuwe partner als de betonindustrie: “Wij leveren niet alleen een product, maar een complete dienst. We denken met de betonfabrikant mee, bijvoorbeeld over de beste manier om onze kozijnen te verankeren aan of in een prefab betonwand, over sparingen en aansluitingen. Wij kunnen daarover vanuit een BIM-omgeving uitste-

Samenwerking optimaliseren Hoever het meedenken van Van de Vin gaat, demonstreert de deelname aan wat Mathee van de Vin twee ‘praatgroepen’ noemt: “De RuwBouw groep vroeg ons en twee andere leveranciers voor twee overlegsessies, om de samenwerking tussen de partijen te optimaliseren. De eerste praatgroep ging over logistiek en planning. De tweede besprak de digitale BIM-omgeving waarbinnen we informatie uitwisselen. Op die manier zoeken we structureel de samenwerking met deze nieuwe partner.”

Ondersteuning in de fabriek Van de Vin bezoekt de betonfabrieken om te kijken hoe men daar met de kozijnen omgaat. Mathee van de Vin: “In de betonfabriek werkt personeel dat niet altijd goed omgaat met onze kozijnen. Vergelijk het met onze bouwplaatsbegeleiding, die we klanten aanbieden om ze te ondersteunen bij het optimaal verwerken van onze Concept II+ kozijnen op de bouwplaats. Als de eerste kozijnen verwerkt zijn, volgt een rondgang met de uitvoerder. Een unicum in de markt. Dat principe passen we ook toe bij onze bezoeken aan de betonfabrieken. Ook daar onderscheiden wij ons met onze dienstverlening.”

1/2018 21

RD 1-2018 Van de Vin Close-Up 1 pag.indd 21

12-02-18 15:43

Onbedoeld hulp bij inbraak U ontvangt misschien wel eens het verzoek om een slot te ontwrichten, omdat de bewoner van het pand zichzelf heeft buitengesloten. Een slotenspecialist uit Haarlem bood na een dergelijk verzoek alleen niet de bewoners, maar een inventieve inbreker toegang tot de woning. Een verslaggever van het televisieprogramma Editie NL herhaalde hetzelfde trucje ook in Utrecht, Amsterdam en Eindhoven. Actie Daniëlle Ohler, adviseur woninginbraken bij het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (het CCV), geeft aan geschrokken te zijn. Dat er actie moet worden ondernomen om te voorkomen dat slotenmakers voor het karretje van de crimineel worden gespannen, is duidelijk. Het CCV voelt hier, als eigenaar van het Politiekeurmerk Veilig Wonen, een rol voor zichzelf weggelegd. Ondanks dat het niet zeker is of PKVW-bedrijven hierin betrokken zijn, zetten het CCV en de uitvoeringsorganisatie CB&V in op actie. André van Gestel, auditor en inspecteur bij CB&V beaamt dit: “Wij hebben hierin een adviserende rol. Wat hier is gebeurd, betreft een slimme werkwijze om ongewenst binnen te komen. De aandacht ging eerder uit naar het fenomeen cilindertrekken. Dit incident lijkt de aandacht tijdelijk te verplaatsen naar het misbruiken van nietsvermoedende slotenmakers.” Voorkomen “Wat wij kunnen doen, is adequaat reageren op trends. PKVWbedrijven die bij CB&V zijn aangesloten, werden direct geattendeerd op dit nieuwe fenomeen. Ook zijn er tips aangereikt hoe te handelen bij het verzoek een deur open te breken.” Deze situatie van onbedoelde hulp bij inbraak is namelijk heel eenvoudig te voorkomen, gaat Van Gestel verder: “De slotenmaker hoeft de bewoner bijvoorbeeld alleen maar te vragen in welk keukenkastje hij na binnenkomst de borden kan vinden. Dat kan een bewoner je zonder twijfel vertellen.” Opleiding “In de opleiding preventieadviseur wordt hier geen aandacht aan besteed in de lessen”, licht CCV-adviseur Ohler toe. Het doel van de opleiding is ‘beveiligen’ en niet ‘inbreken’. “Nieuwe inbraaktechnieken zijn daarentegen wel vast onderdeel van de verplichte tweejaarlijkse opfriscursus. Het is dus zeker dat deze manier van ongewenst binnenkomen daarin wordt meegenomen”, aldus Ohler, die dit incident heeft voorgelegd aan opleidingsinstituut Minerva.

Informatie op Politiekeurmerk.nl Het CCV plaatst informatie over deze nieuwe manier van binnenkomen op de website politiekeurmerk.nl, want continue voorlichting is een vereiste om professionele en betrouwbare vakmensen te garanderen. “Als men met verkeerde bedoelingen een PKVW-bedrijf inhuurt om een slot te laten forceren, kunnen we tenminste beloven alle mogelijke inspanning te leveren om criminaliteit tegen te gaan”, sluit Ohler af.

VAKMANSCHAP TONEN? Elk bedrijf dat zich bezig houdt met bouwkundige beveiliging kan een aangesloten PKVW-bedrijf worden. Het maakt niet uit of u een eenmanszaak heeft, een BV of een montagebedrijf. De eis vanuit het Politiekeurmerk is dat u zich met uw bedrijf richt op woningen in risicoklasse 1 en dat u en uw medewerkers de opleiding tot preventieadviseur volgen bij Studiecentrum Minerva. Als dat allemaal gelukt is, kunt u zich aansluiten bij uitvoeringsorganisatie CB&V. Meer informatie hierover vindt u op politiekeurmerk.nl/professionals. Vakman Als dat allemaal gebeurd is, wordt uw bedrijf onderdeel van de overzichtelijke webpagina hetccv.nl/vakman. Hierop staan alle PKVW-bedrijven vermeld die kunnen aantonen dat zij kwaliteit in huis hebben en de veiligheid van hun klanten voorop stellen. Kortom, het is dé webpagina voor woningbezitters om zeker te weten dat ze zaken (gaan) doen met een betrouwbare partner. Vanaf dat moment kunt u aan de slag, uw klanten adviseren, hun woningen beveiligen en certificaten uitreiken. Zodat uw klanten zich prettig en veilig voelen in hun eigen woning.

De informatie op deze pagina is afkomstig van het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie. Vragen? Neem contact op met pkvw@hetccv.nl.

RD 1-2018 CCV 1 pag.indd 22

12-02-18 12:33

CLOSE UP

Fusie Wallebroek Benelux en Artitec

Verhoogde slagkracht in rvs en sierbeslag Op 1 januari fuseerden Wallebroek Benelux en Artitec. Van die bundeling van krachten profiteren de klanten, onder andere als het gaat om digitale serviceverlening en logistiek. De fusie geeft rvs-specialist Artitec en sierbeslagexpert Wallebroek ook meer investeringsruimte bij productontwikkeling, certificering en kwaliteitsborging. Michel Struijk en Maarten Delfortrie.

Fusiepartners Artitec en Wallebroek zijn twee bedrijven met een sterke eigen signatuur. Artitec opereert met hoogwaardige rvs produc ten binnen de utiliteits en woningbouw. Wallebroek is met messing sierbeslag actief binnen de consumentengerichte luxebouw. Die twee individuele profielen, die blijven. Maar de klanten van Artitec en Wallebroek gaan straks merkbaar profiteren van de extra slagkracht die door de fusie is ontstaan. Allereerst bij de digitale ser vice en dienstverlening. Michel Struijk van Wallebroek: “Gezamenlijk kunnen wij beter inspelen op de online eisen en wensen van onze klanten. Die willen tegenwoordig niet alleen basale productdata en wat foto’s, maar ook alle varianten op een assortiment, de testrappor ten, prijslijsten, montagehandleidingen. Tezamen kunnen wij die informatie sneller, breder en rijker digitaal aanbieden.” Met de fusie haken Artitec en Wallebroek in op de logistieke verande ringen in de branche. Maarten Delfortrie van Artitec: “Klanten bestel len váker, en kleinere aantallen. Men verlangt specials en er is meer

vraag naar consumentgerichte verpakking en private labelling. Samen bezitten Wallebroek en Artitec de mankracht en de middelen om die extra service en dat maatwerk te bieden.” Wallebroek en Artitec verwerven met de fusie een sterkere positie bij productontwikkeling, certificering en kwaliteitsborging, aldus Struijk en Delfortrie: “Zelfs in onze nichebranche is er toenemende wet en regelgeving, op terreinen als brandwerendheid, duurzaamheid, kwaliteitsborging. Productontwikkeling, certificering en kwaliteits eisen vergen extra kosten en capaciteit. De fusie geeft ons de inves teringsruimte en kennis om dat te realiseren.” In 2018 opereren Artitec en Wallebroek beide nog vanaf hun vertrouwde bedrijfslocaties in Den Dolder en Lelystad. Achter de schermen werkt men volop aan het fysiek samengaan van de twee bedrijven, inclusief de verhuizing naar één locatie. Dat krijgt in 2019 zijn beslag.

De kracht van Artitec

De kracht van Wallebroek

• rvs projectbeslag • modern • projecten • utiliteits en woningbouw

• messing sierbeslag • bouwstijlen • oog voor detail • consumentengerichte luxebouw

Producten uit het assortiment van Artitec.

Drie producten van fusiepartner Wallebroek.

1/2018

RD 1-2018 Wallebroek-Artitec Close-Up 1 pag..indd 23

12-02-18 15:01

BOUWCONCEPT Tekst Hans Fuchs Beeld Jeroen Musch; Musch, Hans Fuchs

Verdiepingshoge kozijnen integraal onderdeel van BILT-bouwsysteem

Een circulaire woning uit geschroefde panelen

Beginnen met een leeg schetsvel en dan doordenken tot in de uiterste consequenties, zo omschrijft architect Hans Sluijmer zijn bouwsysteem BILT. Basis van BILT zijn schroefbare berkenmultiplex panelen met een bekleding van aluminium. Die panelen zijn dragend, scheidend, hebben een esthetische functie en bezitten hoogwaardige bouwfysische eigenschappen, zoals een R-waarde van meer dan acht. De panelen worden aan elkaar geschroefd via een aluminium frame van constructieprofielen, geleverd door Reynaers. 24

De BILT-woning staat op schroefpalen uit de zonnebranche. De winst: negen keer lichter funderen dan bij een conventionele woning. (Foto Jeroen Musch)

2018/1

RD 1-2018 Bouwconcept 3 pag.indd 24

12-02-18 15:06

BOUWCONCEPT

Voet aan de grond

Panelen van berkenmultiplex

Conceptueel bouwen krijgt almaar meer voet aan de grond. Steeds meer consortiums bedienen de markt met concepten voor renovatie en nieuwbouw. Reden voor Raam en Deur om in deze serie innovatieve concepten tegen het licht te houden en te kijken naar de rol van gevelbouwers en de raam- en deurenbranche in deze nieuwe manier van bouwen. Dit keer het door architect Hans Sluijmer ontwikkelde BILT-bouwsysteem.

De panelen in het BILT-bouwsysteem zijn 1,20 meter breed en 3,06 meter lang. Bij een vloerdikte van 30 centimeter plus 12 centimeter installatieruimte, is de verdiepingshoogte binnen 2,64 meter. De panelen zijn er ook in een breedte van 90 centimeter en delen daarvan, voor de hoekoplossingen. De panelen bestaan uit twee platen berkenmultiplex van 18 millimeter dik, met daartussen, steeds op 30 centimeter afstand, berkenmultiplex schotten van 10 millimeter dik. In de compartimenten tussen de schotten zit glaswolisolatie – ieder andere isolatiemateriaal is mogelijk, afhankelijk van de gevraagde R-waarde. De panelen zijn aan de buitenzijde rondom voorzien van 0,8 millimeter gecoat aluminium. Een paneel kan gerecycled worden door het berkenmultiplex te verwarmen, zodat de aluminium bekleding aan de buitenzijde smelt. Het multiplex en de verbindingen zijn nog wel verlijmd.

Op het KubusEiland in Leidsche Rijn staan twee woningen die gerealiseerd zijn met het BILT-bouwsysteem van architect Hans Sluijmer: een modelwoning waar het BILT-team kantoor houdt, en een kleine tweelaagse kubus voor een particuliere opdrachtgever. Sluijmer typeert het BILT-bouwsysteem van beide woningen als “verder afwijkend van de traditionele bouw dan enige andere bouwoplossing”. Met de conventionele woningbouw rondom KubusEiland heeft BILT volgens Sluijmer dan ook niets gemeen. De architect werkte het bouwsysteem de afgelopen acht jaar uit tot een consequent concept met een heel eigen signatuur: “Het was beginnen met een leeg vel en dan doordenken tot in de uiterste consequenties. Bij ons is álles anders.”

“Alle onderdelen van de woning zijn uitwisselbaar, ook de kozijnen” Dragende panelen Hoe anders, dat demonstreert de modelwoning op KubusEiland. Die heeft om te beginnen geen separate hoofddraagconstructie. Sluijmer: “Dit gebouw kan toe zonder dragend skelet. Het paneel is de bouwsteen van het concept, letterlijk. De woning bestaat volledig uit geschroefde panelen: wand, vloer en dak. De panelen hebben een ongekende vormvastheid: wij bouwen zonder toleranties.” De panelen worden aan elkaar geschroefd via een frame van aluminium constructieprofielen van Reynaers. Bij de terrassen en overstekken van de modelwoning zijn aluminium kolommen geplaatst, samengesteld uit vier profielen, met voorgeboorde gaten voor de M8-boutjes waarmee het hele gebouw geschroefd is.

Integrale kozijnen In de gevels van de modelwoning bevinden zich verdiepingshoge puien met Reynaers CS86-profielen, voorzien van ‘hidden vent’ voor een slank aanzicht van de draaiende delen. De kozijnen, vervaardigd door Huijberts Gevelbouw uit Opmeer, zijn integraal onderdeel van het BILT-systeem, onderstreept Hans Sluijmer: “Aan de buitenkant hebben de kozijnen een extrusieprofiel dat ze integraal onderdeel van het systeem maakt. In de modelwoning is de extrusie nog ‘opgeplakt’ als profiel. We ontwikkelen met Reynaers samen echter een definitieve oplossing die het mogelijk maakt om ook het kozijn zo in het bouwsysteem te schroeven.”

Kenmerken van het BILT-bouwsysteem • Dragende panelen met alle functies erin • Geschroefd en demontabel • Bouwen zonder toleranties • Woning vrij indeelbaar en aanpasbaar, groeit mee • Kozijnen onderdeel van het concept • Gevelbekleding naar keuze (aluminium, hout, natuursteen, baksteen, plaatmateriaal, glas) • Circulair en volledig recyclebaar • Onderhoudsarm • 6 weken bouwtijd • All electric • Energieleverend • Installaties onder de modulaire vloer • Met infraroodverwarming De verdiepingshoge puien hebben Reynaers CS86-profielen.

1/2018 25

RD 1-2018 Bouwconcept 3 pag.indd 25

12-02-18 15:06

TECTUS® HET KOMPLEET VERDEKTE SCHARNIERENSYSTEEM

Voor hoogwaardige woonkamer- en objektdeuren voor zowel stomp als opdek concepten.

TECTUS® 〉 belastbaar vanaf 60 – 300 kg 〉 voor stompe- en opdekdeuren 〉 comfortabele 3D verstelling 〉 model varianten voor speciaal gebruik

www.simonswerk.com

26-adv.indd 1

12-02-18 14:46

BOUWCONCEPT

Slimme zonnepanelen Aan de zuidgevel van de BILT-modelwoning installeerde architect Hans Sluijmer ZigZagSolar panelen. In dit systeem zijn de PV-panelen onder een hoek geplaatst om het rendement te verbeteren. In de zomer valt het zonlicht direct op de bovenste panelen. In de winter weerkaatsen de naar voren hellende panelen het zonlicht naar de liggende panelen eronder. Zigzag solar: meer rendement uit de PV-panelen.

Waardecreatie De prijs van een BILT-woning is afhankelijk van het aantal panelen. Hans Sluijmer: “De panelen hebben een vaste prijs, daarbovenop zit een klein stuk overhead voor onze diensten bij het ontwerpen en plaatsen van de woning. Het paneel dat je koopt behoudt zijn waarde. Dat is een andere perceptie van bouwen en waardecreatie dan gebruikelijk. In de reguliere bouw bestel je bouwonderdelen en ontstaat de waarde pas als de woning is opgeleverd en alle onderdelen met elkaar zijn verbonden. Bij BILT zit de waarde in het paneel zelf: je kunt de panelen altijd demonteren en elders en in andere vorm weer opbouwen.” In Eindhoven Meerhoven-Waterrijk ontwikkelt BILT momenteel tien woningen, in grootte variërend van 78 tot 132 vierkante meter. Bij verschillende woningcorporaties bestaat ook interesse voor een geschakelde variant van het BILT-concept. Sluijmer: “Voor die variant denken we nu na over panelen die we kunnen inzetten als woningscheidende wanden en vloeren. Een nieuwe toepassing binnen het systeem, met behoud van de consequentie van het BILT-concept.”

Tegen de trend in

Altijd triple glas De ramen in de modelwoning hebben triple glas – ook die op het zuiden. Hans Sluijmer: “Alle onderdelen van de woning zijn uitwisselbaar, ook de kozijnen. De woning kan daardoor meegroeien: een bewoner kan panelen en kozijnen naar believen in de gevels plaatsen. Een kozijn met triple kan in de levenscyclus van een BILT-woning een keer verhuizen van de zuidgevel naar de noordgevel. De isolatiewaarde mag geen belemmering zijn: de uitwisselbaarheid staat voorop. Vandaar dat alle kozijnen triple glas hebben.”

Eenvoud is het sleutelwoord bij de installaties van het all-electric BILT-concept, aldus architect Hans Sluijmer: “We hebben de installatietechniek in de modelwoning, tegen de trend in, zo simpel mogelijk gehouden. Er is geen integratie van casco en installatietechniek. Lucht, water en elektra: alles ligt onder de modulaire vloer. We gebruiken in het BILT-bouwsysteem een computervloer die bestaat uit modulaire vloerpanelen.” In de modelwoning is natuurlijke ventilatie aan de ramen, gekoppeld aan een centrale mechanische afzuiging. De ventilatiebox monitort op CO2, stank en vocht. Voor de verwarming maakt de modelwoning gebruik van infrarood verwarmingspanelen – onder andere gecamoufleerd als landschapsschilderij naast de eettafel. Hans Sluijmer: “We hebben ook geen uitgebreide voorzieningen om water te verwarmen. Het gaat ons om de footprint: we hebben bij elk warmwater tappunt alleen maar een kleine doorloopgeiser.” In de modelwoning gebruikt men warmteterugwinning uit het douchewater en een Jets vacuümtoilet die per spoelbeurt maar één liter spoelwater gebruikt.

De vouwwand bestaat uit Reynaers CF77-profielen.

1/2018 27

RD 1-2018 Bouwconcept 3 pag.indd 27

12-02-18 15:06

DUURZAAMHEID Tekst Hans Fuchs Beeld Atelier PUUUR

Serie ‘Duurzaamheid’ In deze artikelenreeks besteedt Raam en Deur aandacht aan de gevolgen van de opkomst van ‘duurzaam bouwen’ voor het ontwerp, de bouw en het onderhoud van gevels. Hoe vertalen ingenieurs, architecten en gevelbouwers en ontwikkelaars duurzaamheid in de schil?

In deze aflevering: de duurzame gevels van woonwerkgebouw PUUUR BSH in Amsterdam-Noord.

Wonen en werken in het complex PUUUR BSH in Amsterdam-Noord

Duurzame gevel met keuzevrijheid v Kavel 21 in Buiksloterham is een cluster van gebouwen waar alles draait om collectief-particulier opdrachtgeverschap en duurzaamheid. Op die kavel in AmsterdamNoord staat ook PUUUR BSH, het duurzame woonwerkcomplex van architectenbureau Atelier PUUUR. De 32 woningen in het gebouw kregen aan de gevels verdiepingshoge Kawneer aluminium draaikiepdeuren en vouwen hefschuifpuien met triple glas – aangepast aan de voorkeuren van individuele bewoners. Op de begane grond zorgt een renovatieprofiel voor diepe neggen die de massiviteit van de natuurstenen sokkel articuleren.

Honderd procent klimaatneutraal en een EPC van 0,15; als het om duurzaamheid gaat scoort PUUUR BSH aan de Ridderspoorweg in Amsterdam-Noord hoge ogen. Het woonwerkgebouw van Atelier PUUUR beschikt over zonnepanelen en zonnecollectoren, heeft een regenwaterbuffer, een collectief wtw-systeem (ventilatie met warmteterugwinning) en een WKO-systeem met vloerverwarming en -koeling. Daarmee past de nieuwbouw van Atelier PUUUR 21 naadloos in de richting die de gemeente aangaf voor de herontwikkeling van dit stukje AmsterdamNoord: het industrie- en bedrijventerrein transformeert de laatste jaren tot een hip woon- en werkgebied met een duurzame signatuur.

Keuzevrijheid Aan de gevels kreeg PUUUR BSH verdiepingshoge puien van lichtbrons geanodiseerd aluminium en kleurig prefab metselwerk. In het gebouw is ongeveer 1700 vierkante meter aan Kawneer RT62 en AA4110 kozijnprofielen met triple glas verwerkt, in verdiepingshoge

28 2018/1

RD 1-2018 Duurzaamheid 3 pag.indd 28

12-02-18 15:36

DUURZAAMHEID

“ Wij werken bij voorkeur met vaste partners. Daardoor zitten we eerder aan tafel en kijken al bij het ontwerp van de betonconstructie mee naar de mogelijkheden voor de gevel”

Projectpartners Opdrachtgevers: Atelier PUUUR, Vink Bouw, 32 particulieren Ontwerp: architectenbureau Atelier PUUUR, Amsterdam Projectteam: Pim van Tol, Brecht Goeman, Furkan Köse Aannemer: Vink Bouw, Nieuwkoop Adviseur gevels: Facédo, Velp BVO: 5800 m2

Tetrisblokjes dankzij CPO De 32 koopwoningen en drie bedrijfsruimtes van PUUUR BSH ontstonden uit collectief particulier opdrachtgeverschap van de bewoners, met Atelier PUUUR in de rol van mede-opdrachtgever. Het CPO en de ontwikkelend architect zorgden in PUUUR BSH voor maatwerk in de woningen, aldus projectarchitecten Furkan Köse en Brecht Goeman: “We ontwierpen het gebouw als een casco met invulmogelijkheden. Als tetrisblokjes zijn de woningen individueel samengesteld, naar wens van de toekomstige bewoners variërend in grootte en indeling. De flexibiliteit in de woninggroottes en de vele woningtypen – van studio en penthouse tot grondgebonden woning – hebben gezorgd voor een grote diversiteit aan bewoners; van jong tot oud, van starters tot gearriveerden, van singles tot gezinnen.” Ook de gemeenschappelijke ruimtes in PUUUR BSH – fitness, gemeenschappelijk dakterras en winkelruimte annex woonkamer/ logeerstudio – kwamen er op aangeven van de bewoners. Köse en Goeman: “Zo is een gebouw ontstaan waarin de bewoners elkaar niet alleen maar treffen in een centrale entree of op galerijen. De extra voorzieningen bieden aanknopingspunten voor een duurzame, hechte woongemeenschap.”

Wonen op maat: PUUUR BSH.

id voor bewoners draaikiep balkondeuren en in hefschuif- en vouwpuien. De Fransebalkonpuien in het gebouw zijn geïntegreerd in het balkonsysteem van Kawneer. Projectarchitect Furkan Köse en Brecht Goeman kozen in PUUUR BSH welbewust voor verdiepingshoge puien: “Daarmee konden we de balkons tot een deel van de woning maken.” De bewoners konden kiezen hoe ze de pui van hun individuele woning wilden hebben: met een enkele of dubbele hefschuifpui, of met een vouwpui. Die profielenmatrix met kopersopties kwam uit de koker van geveladviseur Facédo uit Velp. Projectleider Maikel van Wijk begeleidde namens Facédo het bouwproject op Kavel 21: “Bewoners konden kiezen uit enkele of dubbele schuifpuien, en vouwpuien, allemaal op basis van staffelprijzen. Binnen de matrix waren de vouwwanden de ultieme keuze; hiermee realiseer je een optimale verbinding tussen binnen en buiten. Deze variant was ook de duurste uit de matrix.”

Projectbureau Facédo Facédo uit Velp was als geveladviseur bij PUUUR BSH betrokken. Projectleider Maikel van Wijk omschrijft Facédo als een projectbureau met als core business engineering en advisering op gebied van gevelbouw: “Waarbij we ook de productie en de montage aansturen. We kopen de halffabricaten, onderdelen en beslag in en produceren de eindproducten op een van onze productielocaties. De productie wordt aangestuurd vanuit ons kantoor in Velp, door middel van CNC-bestanden die in ons voorbereidingspakket gegenereerd worden.” Facédo is aangesloten bij de Stichting AluEco en is ISO 14001 gecertificeerd. Maikel Van Wijk: “Wij kunnen zodoende onder andere Kawneer-profielen gebruiken, waarvan 90 procent van het aluminium gegarandeerd gerecycled is.”

Bij alle keuzevrijheid binnen de matrix stond het behoud van het ritme in de gevels voorop, aldus Van Wijk: “We wilden geen onrustig beeld in de belijning van het gebouw. Dus bleef het buitenkader strak. Binnen dat kader, terugliggend achter de prefab gevels met metselwerk, was de invulling van de woningpuien binnen de mogelijkheden van de profielenmatrix vrij.” Ook de kleurstelling van de puien lag vast, aldus Van Wijk, om een rustig gevelbeeld te garanderen.

1/2018 29

RD 1-2018 Duurzaamheid 3 pag.indd 29

12-02-18 15:36

Purisme in detail: de HOPPE mini-rozetten

Speciaal atributen

De nieuwe mini-rozetten zetten de deurkrukken compleet nieuw in de schijnwerpers. Op de deur gemonteerd worden ze nauwelijks meer opgemerkt. Hierdoor treedt de deurkruk nog sterker op de voorgrond, en is er een geheel nieuw samenspel tussen kruk- en deurontwerp. De binnendeurgarnituren met mini-rozetten zijn momenteel verkrijgbaar in de materialen aluminium, roestvaststaal en messing (messing-modellen met Resista®oppervlakgarantie). De garnituren bestaan standaard uit een deurkrukpaar met passende krukrozetten. Sleutelrozetten, die er ook in een speciale variant voor badkamerdeuren zijn, kunnen indien nodig worden toegevoegd. Meer informatie gewenst? Vragen rondom de goede greep beantwoorden we graag onder telefoonnummer: 06-83692558 HOPPE AG • Am Plausdorfer Tor 13 • D-35260 Stadtallendorf • Tel. +49 6428 932-0 • Fax +49 6428 932-220 • www.hoppe.com • info.de@hoppe.com

Raam-en-deur_Mini-rozetten-Programma-Anzeige_Ausgabe_2-2018.indd 1 ADV pag.indd 12

2/8/2018 10:04:51 AM 08-02-18 13:37

DUURZAAMHEID

Keuzevrijheid in de puien, toch een strakke gevel.

liepen tegen kinderziektes bij de toepassing van de barrièreloze onderdorpel, konden we in PUUUR BSH alle onderdelen accuraat toepassen: de juiste profielcombinaties, afmetingen en beslagonderdelen.”

Triple glas

Projectoverstijgend De profielenmatrix werd niet alleen toegepast in PUUUR BSH. Maikel van Wijk noemt de profielenmatrix een universeel handvat, afgestemd tussen hoofdaannemer Vink Bouw en Facédo: “De matrix is ontwikkeld en gebruikt in meerdere bouwprojecten in Noord, zoals Superlofts, Noord4Us, Pondok en Y4you. Het is een flexibel instrument dat kan meebewegen met keuzes en mogelijkheden in een project en met de keuzevrijheid die vooraf door welstand, architect en ontwikkelaar worden bepaald.” De architect en geveladviseur waren geen vreemden voor elkaar, vertelt Facédo-projectleider Maikel van Wijk: “Wij werkten samen in een eerder CPO-project: PUUUR BLOK in de nieuwe wijk Houthaven in Amsterdam-West. Het is een van de gebouwen in de hoogbouwstrook Blok0, en werd in 2015 opgeleverd. PUUUR BLOK kun je zien als de pilot voor BSH. Dankzij de ervaring die we opdeden in Houthaven, konden we in Buiksloterham een hele snelle engineering realiseren. Diverse definitieve uitwerkingen van Houthaven zijn in PUUUR BSH in de ontwerpfase al meegenomen: beslagtoepassingen, detailleringen, maximale afmetingen.” Het meenemen van kennis uit eerdere projecten – Maikel van Wijk noemt het een trend: “De werkwijze in de bouw wordt steeds meer projectoverstijgend. Ook wij werken bij voorkeur met vaste aannemers en gaan partnerschappen aan. We zitten daardoor eerder aan tafel, zijn deel van het bouwteam en kijken al bij het ontwerp van de betonconstructie mee naar de ontwerpkansen en mogelijkheden aan de gevel. Die manier van werken maakt het voortraject weliswaar intensiever, maar ook rimpelloos, en levert alle partijen een optimaal rendement. Je kan daarbij denken aan budgetverschuivingen tussen partners, waardoor uiteindelijk een lagere kostprijs ontstaat.”

In PUUUR BSH is aan de gevels het Kawneer RT62-profiel toegepast, met triple glas met een extra lage U-waarde. Maikel van Wijk: “We hebben ons bij onze keuze voor deze oplossing laten leiden door de uitvraag. Die stelde een energie-eis (EPC) van 0,15 met een Uwindow van 1,2 en de inzet van triple glas, plus een g-factor van circa 0,45 om voldoende koeling te realiseren. We hebben dus bijvoorbeeld niet gekozen voor een RT82, waarmee je al een U-waarde van 0,58 kunt realiseren. Dat hoogisolerende profielsysteem gaat ver boven de eisen van de uitvraag uit. Maar je haalt er geen winst mee als het als enige hoog isolerend onderdeel binnen een gevel staat. Het ging ons om de balans tussen systeem en glas waarbij de kostprijs zo laag mogelijk bleef en de uitvraag werd gerealiseerd. Zonder overkill aan componenten.” Om dezelfde reden viel ook het RT72-profiel af. Van Wijk: “Ook dat scoort beter dan de RT62. Maar omdat je veel meer winst haalt uit het glas dan uit het profielsysteem, is het RT72-profiel hier niet toegepast. De keuze voor glas met een U-waarde van minder dan 0,7, in combinatie met de RT62, resulteerde hier in een Uwindow van minder dan 1,2 per vierkante meter. Bij de hefschuipuien en vouwpuien is het Kawneer AA4110 toegepast. Van Wijk: “Het profiel haalt dezelfde waardes als de RT62 met triple glas en de systemen zijn onderling compatibel.”

Neggen op de begane grond Architecten Furkan Köse en Brecht Goeman ontwierpen de plint van PUUUR BSH als een natuurstenen sokkel. Om de massiviteit van de plint te onderstrepen, kreeg het gebouw hier kozijnen met een diepe neggenwerking, die de diepte van de plint articuleert en zo de massa van de sokkel onderstreept. Köse: “Vanwege de natuurstenen platen op de plintgevel is hier een verdikt profiel gekozen om die neggenwerking te kunnen realiseren. Hierdoor hoefden we geen kostbare natuurstenen neggenhoeken te maken.” Volgens Maikel van Wijk profiteerde men ook hier van de ervaringen in Houthaven: “Furkan wilde graag de neggenwerking op de begane grond. Ik moest een beslagkeuze maken die extra budget opleverde voor deze oplossing. In Houthaven was verborgen beslag niet mogelijk. De overstap naar ander beslag leverde budget op dat we konden steken in de kozijnoplossing op de begane grond. Daar waren bronsgeanodiseerde verdiepte RT62 renovatieprofielen mogelijk.”

Draaikiep balkondeur Wat projectoverstijgend samenwerken oplevert, illustreert Van Wijk met de bijzondere balkondeuren van PUUUR BSH: “Op Kavel 21 zijn de balkondeuren uitgevoerd als draaikiepraam over de hele verdiepingshoogte. Voordeel van een draaikiepdeur: je hebt rondom beslag, zodat de wind- en waterdichtheid veel beter is. Nadeel is dat je wat betreft breedte en hoogte beperkt bent vanwege het gewicht. In Houthaven waren er nog de nodige uitdagingen in de engineering, zoals de vrije doorgang van de toegang naar de balkons in relatie tot de sparingmaten in het beton. Bij PUUUR BSH konden we die restricties in het ontwerp al meenemen aan de hand van onze ervaringen in Houthaven, en gebruikmaken van een nieuw dorpelsysteem van Kawneer waarmee we die vrije doorgang konden realiseren. Waar we in Houthaven nog aan-

De meeste bewoners van PUUUR BSH kozen voor een hefschuifpui.

1/2018 31

RD 1-2018 Duurzaamheid 3 pag.indd 31

12-02-18 15:36

FAMILIEBEDRIJF Tekst: Arie Grevers Fotografie: Vandeez en Maree

Familiebedrijf en deurenspecialist Simon Maree ontzorgt al bijna

“Veel klanten zien de deur als een m Sam Maree is adviseur en bemant de showroom. Samen met zijn vader Simon staat hij aan het roer van de deurenspecialist én de timmerfabriek.

Van advies tot productie en nazorg – alles over ramen, deuren, kozijnen, hang- en sluitwerk en glaswerk zit het familiebedrijf Simon Maree uit Berkel en Rodenrijs in het DNA. Maar bovenal profileren vader Simon en zoon Sam zich als een allround specialist op het gebied van binnendeuren, buitendeuren, schuifkasten en kamers en suite. Het was 1923 toen Simon Maree samen met zijn broer een timmer en aannemersbedrijf startte in Berkel, een kleine gemeenschap op steen worpafstand van Zoetermeer die later Berkel en Rodenrijs is gaan heten. Diens zoon, Simon, was een uitstekend timmerman. Hij zou zijn eigen weg volgen. Het werd een gespecialiseerd bedrijf dat zich toe legde op het afhangen van ramen en deuren in opdracht van fabrikan ten die ook een afhangservice wilden aanbieden. Simon Maree was een van de eersten die in deze niche sprong. Een schot in de roos. Al snel werkte hij met tien afhangploegen van elk twee medewerkers. Dat ging goed tot de crisis in 2012 roet in het eten gooide. Er werd nauwelijks nog gebouwd of gerenoveerd. De gouden tijden van het afhangen leken voorbij. Maar een echte ondernemer is niet voor één gat te vangen. In een verloren hoek van de werkplaats was Maree vijf tien jaar geleden een winkeltje begonnen waar hij op zaterdagmorgen particuliere klanten hielp met hun keuze voor de meest geschikte deur. Hij had in zijn afhangpraktijk immers veel kennis en ervaring opgedaan over de meest uiteenlopende typen ramen en deuren.

– waar hij ontdekte dat een academische studie niks voor hem was –, stond er in 2010 wat hem betreft maar één optie open: het bedrijf van zijn vader. Op twintigjarige leeftijd deed hij alsnog een timmer opleiding en draaide twee jaar mee in een afhangploeg. Hij was altijd al een snelle leerling geweest en al spoedig evenaarde hij het kennisniveau van zijn vader. Bovendien was hij welbespraakt. Kortom: een betere adviseur kun je niet krijgen. De taken werden verdeeld. Simon stuurde de afhangploegen aan – waarvan er door de crisis nog maar twee over waren – en Sam bemande de winkel. Een gouden duo. Het projectmatige werk verdween naar de achter grond en het aandeel particuliere klanten steeg fors. In 2012 werd Timmerbedrijf Maree overgenomen, dat ooit was opgericht door de opa van Sam en waar een oom van Sam de scepter zwaaide. Dat zou deze blijven doen tot 2018. Daardoor kon de bestaande werkplaats met het winkeltje in zijn geheel verbouwd worden tot een showroom. Sindsdien profileert het bedrijf zich als een allround specialist op het gebied van binnendeuren, buitendeuren, schuifkasten en kamers en suite.

Gouden duo Simons zoon Sam was op die zaterdagochtenden vaak in het winkel tje. Spelenderwijs raakte hij ingevoerd in de geheimen van het vak. Nadat hij een blauwe maandag op de universiteit had rondgelopen 32

Simon Maree in actie.

2018/1

RD 1-2018 Familiebedrijf 2 pag.indd 32

12-02-18 15:17

FAMILIEBEDRIJF

honderd jaar de klant

en meubelstuk”

Een foto uit de oude doos: Van links naar rechts: Simon Maree (oprichter van de deurenspeciaalzaak), Kees Maree (werknemer in de timmerfabriek), Harry Maree (gaf tot voor kort leiding aan de timmerfabriek), Joop Maree (samen met Simon Maree in 1923 grondlegger van het timmer- en aannemersbedrijf).

Anno 2017 gaat het weer crescendo in de nieuwbouw. Het aantal opdrachten stijgt fors. Particuliere klanten uit geheel Nederland doen een beroep op de kennis en ervaring van het familiebedrijf Maree. Het gaat zo goed dat Sam en zijn vader overwegen de leiding van het timmerbedrijf over te nemen nu Sams oom de pensioengerechtigde leeftijd heeft bereikt. Er was altijd al een nauwe samenwerking tus sen timmerbedrijf en deurenspecialist, en die is sinds de overname in 2012 alleen maar hechter geworden is. Door die samenwerking kunnen Sam en Simon ook kozijn en deurproducten op maat maken. De volledige samenvoeging van de bedrijven is eigenlijk een logische volgende stap. Temeer omdat Sam en zijn vader ook de complete vervanging van de gevelkozijnen tot hun activiteiten rekenen.

Kernwaarden Er is in die bijna honderd jaar veel veranderd, maar de kernwaarden die het familiebedrijf op zijn website www.simonmaree.nl heeft geformu leerd – ‘oprechte betrokkenheid, leveren op kwaliteit, volledig ontzor gen, maatwerk en nazorg’ – lijken van alle tijden. Misschien zei men het vroeger niet met dezelfde woorden, maar de intentie om de klanten tevreden te stellen is al eeuwenlang verankerd in kleine familiebedrij ven. Niet meer dan logisch, want men is van oudsher aangewezen op de gemeenschap waarin men zelf ook leeft. Presteer je slecht, dan praat zich dat razendsnel rond. Voor Maree was die gemeenschap aan vankelijk de katholieke in de omgeving van Berkel en Rodenrijs. Nu is dat de internetgemeenschap en al degenen die naar de showroom komen. Het geloof speelt in het ontzuilde Nederland geen rol meer.

‘One stop shop’ In de showroom staan alleen modellen die Maree wil plaatsen en dat geldt zeker niet voor elk willekeurig model deur. Sam Maree: “Je kunt zeggen dat we kieskeurig zijn. Dat zijn we echter niet zonder reden. We kennen het hele traject en weten uit ervaring met welke merken

we goed uit de voeten kunnen en met welke niet. We willen niet dat onze klanten na een jaar bij ons aankloppen omdat een deur klemt of niet meer sluit.” Maree verzorgt het hele traject van advies, inmeten, bestellen, afhan gen en nazorg. Dat betekent: goed luisteren naar de wensen van de klant en daarop het best passende advies enten. Na het vakkundig afhangen van de deur kan de koper altijd aankloppen voor service. Ook kan de klant een beroep doen op het bedrijf voor een inbraak check of plaatsing van glas dan wel plissé. Sam Maree: “De one stop shop voor buitendeuren noemen we dat. De complete ontzorging van de particuliere klant. Daar blijkt behoefte aan. De klant weet meestal wel hoe het eruit moet zien, maar zelden weet hij daar het passende product bij te vinden of overziet hij de implicaties van zijn keuzes.”

Trends Los van de esthetische trends als de verdiepingshoge binnendeur, de taatsdeur, de schuifdeur en de industriële look, is er volgens Sam ook een verschuiving waarneembaar in het belang dat de Nederlandse consument hecht aan zijn deuren. “Je ziet over het algemeen dat de mensen bereid zijn wat meer uit te geven aan een deur dan tien jaren geleden. De deur is voor veel mensen inmiddels een soort meubel stuk waarmee ze zich kunnen onderscheiden.”

Projectmatig Ook al bestaat het klantenbestand inmiddels voor 90 procent uit particulieren, dat betekent niet dat Maree het projectmatige werk schuwt. Nog altijd hangt het bedrijf ramen en deuren af op de bouw plaatsen van grote nieuwbouwprojecten. Maar Sam en Simon zijn niet meer afhankelijk van de grote fabrikanten. Sterker nog zij bepa len in hoge mate zelf welke deuren zij aan de man willen brengen. Zo bezien zijn de rollen dus omgedraaid. 1/2018

RD 1-2018 Familiebedrijf 2 pag.indd 33

12-02-18 15:17

UITGELICHT

Vernieuwd deurconcept Raam en Deur ontvangt wekelijks vele persberichten, die de uitgever van het blad graag op de website: www.raamendeuronline.nl plaatst. Het is echter onmo gelijk dat al die persberich ten een plaats krijgen in het blad. Daarom maakt de redactie elke twee maanden een selectie die, volgens de redactie, wat extra aandacht verdienen.

Veel voordeuren blijken in Nederland niet genoeg wind en waterdicht. Venster Techniek pakt het probleem bij de kern aan met het gepatenteerde deurconcept VTS Door dat tijdens de vakbeurs Gevel 2018 is gepresenteerd. Het bedrijf komt met vernieuwde detailleringen die volgens de producent de bouwfysische prestaties verbeteren. Venster Techniek spreekt van een probleemloze deur die behalve wind en waterdicht ook altijd inbraakwerend is, zelfs als de deur tot acht millimeter krom trekt. Het deurconcept is een product van VT Systemen, de dochteronderneming van Venster Techniek.

Luchtdichte verpakking Hakron Nunspeet. introduceert Blowerproof Liquid (Brush) LD, een coating om – aldus de producent – vrijwel alle gebouwdetails lucht dicht te maken, ook de details waar je met folie of tape lastig of helemaal niet bij kunt komen. Denk aan plekken als vloer wandaan sluiting, plafond wandaansluiting, raamaansluiting, buisdoorvoeren en volledige wanden. Er zijn twee varianten, beide in twee kleuren: zwart (na droging) en wit: • Blowerproof Liquid Brush LD. Deze is met name voor kleinere oppervlakten en projecten geschikt en kan gemakkelijk zelf aan gebracht worden. • Blowerproof Liquid LD, een spuitbare variant. Deze breng je aan op grotere oppervlakten. Hakron adviseert om deze spuitbare variant te laten opbrengen door dochteronderneming Innofix. Download voor specificaties op www.hakron.nl het productinformatie blad (PIB). Referentieprojecten: St. Maarten in Mechelen, Astrotoren in Brussel, School Augustinianum in Eindhoven, Renovatie Rijksadministratief centrum Politie in Antwerpen en het Stadskantoor Deventer.

Bouwkundige brandveiligheid op het hoogste niveau Aluminiummerk SAPA (onderdeel van de Hydro groep) is actief lid van BBN (Brandveilig Bouwen Nederland) waarmee het zich commit teert aan het belang van aluminium oplossingen die de brandveilig heid van gebouwen verhogen. Sommige SAPA producten presteren, aldus de producent, zelfs beter dan de regels van het bouwbesluit voorschrijven. Elegance 52 FR is zo’n product. Het is een brand werend aluminium vliesgevelsysteem waardoor rook en brand overslag via verticale en hellende gevels vrijwel uitgesloten is. De KOMO attesten EW60, EW30 of EI30 zijn toegekend bij een combinatie van complementaire afdichtingstrips, stalen klemstukken, koelstrips en brandwerende beglazing. Bij brandwerende raamsystemen uit de serie Avantis 70 75 FR zorgt eenzelfde combinatie voor een brandwerendheid die voldoet aan de eisen van de KOMO attesten EW30 en EI30. De Thermo74, ten slotte, is een geïsoleerd aluminium systeem speciaal ontwikkeld voor de constructie van brandwerende deuren voorzien van KOMO attest EI30 tot EI60. 34

2018/1

RD 1-2018 uitgelicht 2 pag.indd 34

12-02-18 16:31

Benieuwd? De vakbeurs. Raam. Deur. Gevel. Nürnberg, 21 t/m 24 maart 2018

JUBILÄUM

Voor meer informatie kunt u contact opnemen met: Beech Business Promotion B. V.

ANNIVERSARY

T + 31 (0) 5 47. 27 10 71 info@beechbp.nl

simultaan met

Naamloos-6 1 FF18_210x297_NL_raam_en_deur_VER_GESPANNT.indd 1

06-02-18 13:53 22.01.18 10:34

GARAGEDEUR Tekst Hans Fuchs Beeld Jeroen Steringa

Met dank aan de regelgeving van Den Bosch

Onzichtbare garagedeur Wat moet je als het bestemmingsplan inpandig parkeren in je woning toestaat, maar het beschermde stadsgezicht ingrepen aan de gevel verbiedt? Jeroen Steringa liet zich door deze gordiaanse knoop in de regelgeving niet in de hoek zetten. Hij maakte de garagedeur in de gevel van zijn Bossche woning gewoon onzichtbaar. Alleen wie heel goed kijkt, ziet dat er iets aan de hand is met de gevel van de woning van Jeroen Steringa aan de Zuid-Willemsvaart in Den Bosch. Neem de shutters achter de grote ramen links en rechts in de gevel – die verschillen van kleur. Jeroen Steringa verklaart waarom: “In het linkerraam is standaard thermopane tweelaags glas geplaatst. In het raam rechts zit veiligheidsglas. Dat glas is iets donkerder van kleur – vandaar het lichte kleurverschil tussen de shutters.” Dat veiligheidsglas, dat was nodig omdat een groot deel van de rechtergevel van Steringa’s negentiende-eeuwse woning met de regelmaat van de klok kantelt en uit het straatbeeld verdwijnt – iedere keer als Steringa zijn auto zijn inpandige garage in of uit rijdt.

Beschermd stadsgezicht Dat Steringa’s woning een garagedeur heeft, is op het eerste oog niet te zien. Dat Steringa zijn garage onzichtbaar wegwerkte in de gevel, is te danken aan tegenstrijdigheden in de Bossche regelgeving. Het bestemmingsplan staat inpandig parkeren in de woning toe. Maar die woning is ook een beschermd stadsgezicht: ingrepen aan de gevel 36

van het voormalige pakhuis zijn uit den boze. Steringa liet zijn creativiteit de vrije loop en benutte de spaarzame ruimte die de regels boden: hij maakte zijn garagedeur onzichtbaar. Om zijn hand niet te overspelen liet Steringa zijn garagedeur niet buiten de gevel draaien, over de gemeentelijke stoep: “Ik wilde niet het risico lopen dat de gemeente mijn plan niet zou toestaan omdat de garagedeur kantelt over gemeentegrond.” Die zelfopgelegde eis stelde grenzen bij de keuze van de garagedeur: “Een draaideur viel af: die zou naar binnen moeten draaien en dat nam in de garage zelf teveel ruimte weg. Een garagedeur in de grond laten verzinken was ook geen optie, vanwege de aanwezige fundering. Een sectionaaldeur evenmin: je zou de horizontale delen van zo’n deur als dilataties terugzien in de gevel.”

Uit één plaat Steringa kwam uiteindelijk uit bij een klassieke kanteldeur. Daarbij kwam hij voor twee uitdagingen te staan: “Die kanteldeur moest aan de straatzijde het gewicht kunnen dragen van de meekantelende gevel. En een conventionele kanteldeur draait onderaan naar buiten toe, over de stoep.” Op zoek naar een oplossing voor die twee vraagstukken, kwam Steringa terecht bij ADS Easy Door uit Veghel, een bedrijf gespecialiseerd in industriële garagedeuren. Steringa: “Zij dachten met mij mee, en daaruit ontstond een garagedeur uit één plaat met een op maat gemaakte geleiderail die zo is gebogen, dat de garagedeur keurig binnen de geveldiepte beweegt en niet naar buiten uitslaat.” De keuze van de motor werd afgestemd op de kracht en snelheid die nodig is om de garagedeur te bewegen, met alle extra gewicht door

2018/1

RD 1-2018 Garagedeur 2 pag.indd 36

12-02-18 15:33

GARAGEDEUR

Metselen van steenstrips aan de garagedeur.

De uitgefreesde vensterbank bespaart gewicht.

Reactie van de gemeente Het plan is eerst als informatief bouwplan voorgelegd waarop de commissie negatief adviseerde (12 mrt 2014). Een nadere toelichting door de architect heeft de bedoelingen verhelderd en de commissie was daardoor van mening dat het plan toch mogelijkheden bood (advies 2 apr 2014). De definitief ingediende aanvraag overtuigde de commissie door de bijgevoegde uitgedetailleerde tekening dat door dit plan het beschermde stadsgezicht niet werd aangetast. Dit mede gezien in het licht van het feit dat de deur slechts af en toe voor korte tijd geopend zou zijn en het plan zo goed was vormgegeven, gedetailleerd en gematerialiseerd dat in gesloten toestand, slechts als je er op gewezen wordt, te zien zou zijn dat deze gevel een te openen deur is. Tevens vreesde de commissie niet voor een precedentwerking daar dit een erg kostbare ingreep is en naar verwachting vrij uniek zal blijven in de binnenstad van ’s-Hertogenbosch. Carlo van der Borg, senior communicatieadviseur gemeente Den Bosch

de elementen die er aan de straatzijde op zitten. De aandrijfmotor is een innovatie binnen de elektrische motoren voor garagedeuren, aldus Steringa: “De motor is voorzien van een weerstand in de motor zelf met krachtherkenning en geïntegreerde krachtbeveiliging, waardoor een onderloopbeveiliging niet separaat nodig is. Daarnaast is de motor voorzien van een snelheidsregelaar.”

Gewichtsbesparing Steringa deed er alles aan om het gewicht van de gevelelementen aan de buitenzijde van de garagedeur zoveel mogelijk te beperken. Als voorbeeld noemt hij de aanpak van de massieve natuurstenen vensterbank: “Die is uitgefreesd en over een houtconstructie heen aan de garagedeur bevestigd. De vensterbank is aan alle drie zijden nog maar twee centimeter dik.” En ook de bakstenen moesten eraan geloven; die transformeerden tot steenstrips: “Waarbij we op de hoeken de diepte van de stenen hebben behouden voor een overtuigend hoekaanzicht.” Uiteindelijk wist Steringa het gewicht van de gevelelementen terug te brengen tot zo’n 550 kilo. De naden tussen gevel en garagedeur vallen nauwelijks op. Steringa: “Rechts en links heb je de aansluiting van de kozijnen met metselwerk, daar zit normaal gesproken al enige ruimte. Aan de bovenkant zit de naad op de aansluiting van twee kozijnen. Alleen bij de gestucte plint zie je de overgang goed. Daar bevindt zich de meest zichtbare voeg.” De loopdeur noemt Steringa het zwakste element van de constructie: “Het is een functionele deur. Maar hij is ook onderdeel van de garagedeur en kantelt dus mee. Om stijfheid te creëren, moet de driepuntsluiting van de deur altijd op slot zijn om de garagedeur te kunnen bedienen.”

Werkplek: garage.

1/2018 37

RD 1-2018 Garagedeur 2 pag.indd 37

12-02-18 15:33

Voordeel

Houten kozijnen besparen energie Vergeet in uw energiebesparende ambities niet het geveltimmerwerk. Voor elk concept bestaat een houten kozijn met passende isolatie (U-waarde of warmtedoorgangscoĂŤfficiĂŤnt). Van houten kozijnen voor een passiefhuis met een U-waarden kleiner dan 0,8 tot versies met een waarde van 1,4 voor een aanbouw van een bestaande jaren 60-woning.

Bekijk alle voordelen op:

Kozijnenvanhout.nl Naamloos-6 1

06-02-18 13:54

BEURSINFO Tekst Geert Hilferink Beeld Nürnberg Messe

Kozijn-, deuren gevelbeurs trekt specialist naar Nürnberg

Fensterbau Frontale breidt programma verder uit De lat ligt hoog voor Fensterbau Frontale, de internationale vakbeurs die van 21 tot en met 24 maart in het Messezentrum in Nürnberg wordt gehouden. Na de record-editie van 2016 moet de toonaangevende beurs op gebied van ramen, deuren en gevels nu meer dan 110.000 bezoekers trekken om als nieuwe ‘Rekord veranstaltung’ de boeken in te gaan. Aan het aanbod zal het niet liggen, zo laat de organisatie weten. Het tweejaarlijkse vakevenement trekt vele specialisten van over de hele wereld naar de beursvloer. Kozijnenbouwers, glaszetters, verwerkers, timmerlieden, architecten en handelaren laten zich uitgebreid informeren door de ruim 800 exposanten uit bijna 40 landen. Daarmee is het aanbod al groter dan twee jaar geleden toen de beurs 794 exposanten telde.

Kennisdeling Maar de beursorganisatie wil het succes niet alleen laten afhangen van aantallen. Daarom wordt dit jaar het ‘Fensterbau Frontale Forum’ geïntroduceerd. In hal 3A is daarvoor een arena ingericht waar gedurende alle beursdagen een lezingenprogramma wordt verzorgd. Daar komen verschillende thema’s, ontwikkelingen en innovatieve technieken in korte keynotepresentaties aan bod, zoals digitalisering en automatisering in handwerk, gebouwautomatisering, veiligheid en praktijktips voor de vakman en verwerker. Met deze kennisdeling moet de beurs nog aantrekkelijker worden voor zowel bezoeker als exposant.

Netwerken Nieuw is ook de Fensterbau Frontale Lounge. Hier kunnen bezoekers netwerken en zaken bespreken of gewoon even rustig bijkomen van de indrukken die ze in de hallen opgedaan hebben. Op de beurs is eveneens aandacht voor de arbeidsmarkt. Via het digitale JobBoard in de Lounge kunnen werkgevers openstaande vacatures aan het aanwezige publiek presenteren. En kandidaten kunnen ter plekke solliciteren op de functies. Daarmee heeft de 2018-editie volgens organisator Messezentrum Nürnberg alle ingrediënten om de eerdergenoemde records te breken.

Uitgebreid ‘Fachprogramm’ Fensterbau Frontale kent ook dit jaar een uitgebreid Fachprogramm met workshops, prijzen, begeleide beursrondleidingen en demonstraties. Zo wordt woensdag 21 maart voor de zevende keer de Innovationspreis Architektur+ Fenster Tür Fassade uitgereikt. Tevens wordt de ‘MeisterAward’ uitgereikt aan talentvolle vakspecialisten. Speciaal voor architecten vindt voor de negende keer het Forum Architektur Fenster Fassade plaats. Met ‘hoogwaardige en exclusieve’ presentaties worden bezoekende architecten bijgepraat over trends en ontwikkelingen in de architectuur in relatie tot ramen, deuren en gevels.

Digitalisering Veel aandacht op de beursvloer en in het kennisprogramma is er voor digitalisering en automatisering van ramen, deuren en toebehoren. “We hebben gemerkt dat er binnen de branche grote terughoudendheid blijft bestaan tegenover digitale toepassingen. Terwijl met een eenvoudig plan en producten als sensoren, besturingsmechanismen en eenvoudige software ramen, deuren en bijvoorbeeld zonwering snel te automatiseren zijn. Daarin kan de branche grote stappen zetten en tijdens speciale demonstraties worden die mogelijkheden getoond”, aldus de organisatie.

Fensterbau Frontale 2018 Wanneer: 21-24 maart Waar: Messezentrum Nürnberg (D) Openingstijden: woensdag 21 t/m vrijdag 23 maart van 10.00 tot 18.00 uur. Zaterdag 24 maart van 10.00 tot 17.00 uur

www.frontale.de

1/2018 39

RD 1-2018 Fensterbau 1 pag.indd 39

12-02-18 15:10

VMRG NIEUWS Einsteinbaan 1, Postbus 1496, 3430 BL Nieuwegein T: 030.605.36.44, F: 030.605.32.60, E: info@vmrg.nl, I: www.vmrg.nl De informatie op deze pagina is afkomstig van de VMRG en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie

Doorbraak in circulaire geveleconomie

Leasen van gevels juridisch mogelijk Op 31 januari jl. is het allereerste contract getekend waarbij de gevel van een gebouw na oplevering eigendom blijft van de gevelbouwers. De VMRG, de brancheorganisatie voor gevels, heeft samen met advocatenkantoor Houthoff een overeenkomst op basis van erfpacht ontwikkeld die dit mogelijk maakt. Het leasen van een gevel, wat tot nu toe juridisch niet kon in verband met bestandsdeelvorming, is als nieuwe vorm van dienstverlening vanaf nu mogelijk. Dit betekent een doorbraak in de circulaire geveleconomie. Doordat de gevelbouwer eigenaar blijft van zijn gevels, kan hij zorg dragen voor een optimaal (her)gebruik. Per slot van rekening kent hij zijn product het beste en kan hij zijn producten zo ontwerpen dat geretourneerde producten of onderdelen hiervan, optimaal hergebruikt kunnen worden. Mijlpaal De VMRG streeft met haar aangesloten bedrijven naar een optimaal comfort voor de eindgebruiker, zonder verspilling van grondstoffen. Zij zien de circulaire economie, een economisch systeem dat bedoeld is om herbruikbaarheid van producten en grondstoffen te maximaliseren en waardevernietiging te minimaliseren, als het economisch model om welvaart op de lange termijn te garanderen. De gevelbranche neemt de verantwoordelijkheid voor een circulaire geveleconomie. Eén van de belangrijkste uitdagingen hierin is het eigendom van de gevelproducten bij de leverancier te houden. Dat dit nu juridisch kan, is een belangrijke mijlpaal in de transitie naar een circulaire geveleconomie.

het mogelijk om een gevelelement, zoals een kozijn of een deur, gedurende de hele life cycle identificeerbaar te maken en hier digitaal informatie aan te koppelen. Dit systeem bevordert een goede werking van een circulaire geveleconomie. De projectpartners van het FIS tekenden de overeenkomst op het kantoor van advocatenkantoor Houthoff om de te leveren gevelproducten voor de pilot in eigendom te houden van de gevelbouwers. Leasen Het leasen van tapijttegels, verlichting en liften is al langer mogelijk. Het leasen van een gevel kon tot nu toe niet, omdat dit een structureel onderdeel van een gebouw is. De erfpachtconstructie die nu ontwikkeld is, maakt nieuwe vormen van dienstverlening voor de gevelbranche mogelijk. Afgedankte gevels kunnen klaargemaakt worden voor hergebruik of gerecycled worden tot nieuwe gevels. FIS Het Facade Identification System (FIS), is ontwikkeld door de VMRG, SlimLabs, Root en Tagologic. Inmiddels is al een groot aantal partners in dit R&D traject gestapt. Vanaf 5 februari 2018 zullen de gevelelementen geplaatst worden in het pilot project op de Eneco EnergyCampus in Utrecht. Meer informatie over FIS is te vinden op www.productinformation.nl

Pilot project De overeenkomst is getekend voor een pilot project op de Eneco EnergyCampus in Utrecht. Het pilot project wordt uitgevoerd in het kader van het Facade Identification System (FIS). Dit is een systeem dat de VMRG samen met partners ontwikkelt. FIS maakt

De ondertekenaars van de overeenkomst, waarbij de geleverde gevel eigendom blijft van de gevelbouwers.

Nieuw aangesloten bedrijven De VMRG verwelkomt de volgende nieuwe partners: • Profimax | www.profimax.nl • Straatman BV | www.straatmanbv.nl • BestBend | www.bestbend.com Impressie van de FIS applicatie

40 2018/1

RD 1-2018 VMRG 1 pag.indd 40

12-02-18 16:44

WWW.EISENWARENMESSE.COM

WORK HARD! ROCK HARD! EISENWARENMESSE – Internationale IJzerwarenbeurs Keulen 4 T/M 7 MAART 2018

RS Vision Expo BV, Excl. Vertegenwoordiging van Koelnmesse in Nederland, 3401 RA IJsselstein, Tel. +31 (0) 30 3036450, tickets@koelnmesse.nl, www.koelnmesse.nl, www.rsvisionexpo.nl

VTS DOOR® UNIEK PROBLEEMLOOS DEURSYSTEEM

INBRAAK WEREND | REGEN- EN WINDDICHT • Standaard kozijndetails

• Geen na-stel werkzaamheden

• Standaard kaderdeuren

• Bij een kromtrekkende deur (max. 8 mm)

• Gelijk slot voor- en achterdeuren

blijft de deur optimaal functioneren

• Grootste opleveringsklacht getackeld

WWW.VENSTERTECHNIEK.NL

41-adv.indd 1

Ericaweg 9 | 7021 PB Zelhem

12-02-18 14:46

INSCHRIJVEN K AN TOT 23 FEBRUARI 2018

VKG Architectuurprijs 2018 Op 28 mei 2018 wordt voor de elfde maal de VKG Architectuurprijs uitgereikt. DÃ© vakprijs voor projecten waarbij kunststof gevelelementen op een bijzondere wijze deel uitmaken van het ontwerp. Uw project kan deelnemen in de categorie nieuwbouw of renovatie en strijdt automatisch mee voor de publieksprijs. U kunt nu al inschrijven! Voor meer informatie en inschrijven gaat u naar onze website.

Schrijf u nu in op onze website vkgkeurmerk.nl/architectuurprijs

Keurmerk Een keur aan extra zekerheden.

RD 1-2018 VKG pagina.indd 2

12-02-18 15:08

BEURSINFO

Schüco valbeveiliging.

De Invisivent NL raamventilatie is dankzij een extra aanslagprofiel geschikt voor stelkozijn-montage.

Het oppervlak Veka Spectral voor kunststof ramen heeft een matte optiek en een fluweelachtige haptiek.

Tekst Peter Bekkering

Hoogwaardige technologie op Polyclose 2018

Design, digitalisering, energiebesparing en veiligheid De industrie voor raam-, deur-, zonwering-, gevel- en toegangstechniek is bijzonder bedreven in het ontwerpen, uitdenken en vervaardigen van inspirerende en hoogtechnologische vernieuwingen. Dat bewees de sector opnieuw tijdens de achttiende editie van de tweejaarlijkse Europese

gepresenteerd. Daarin was een andere trend duidelijk waarneembaar, de groeiende aandacht voor toegangscontrole en sleutelloze toegankelijkheid. In zijn profieldeur-programma speelde Hoppe op het toe nemend belang van sleutelloze toegangscontrole in door zijn beslagen te voorzien van vingerscanners. De scanners zijn ergonomisch in de handgreep geïntegreerd, eenvoudig te monteren en veilig te bedienen.

vakbeurs Polyclose, die vorige maand in Flanders Expo in

Valbeveiliging

Gent werd gehouden. De beurs met 270 exposanten trok

Veiligheid speelt ook een belangrijke rol bij raamelementen van vloer tot aan het plafond. Ze zijn populair bij ontwerpers en architecten omdat ze het mogelijk maken heldere en natuurlijke vlakken te creëren. Tegelijkertijd schrijven normen en voorschriften voor dat deze raam elementen beveiligd moeten zijn. Schüco heeft dit opgelost met een nieuwe valbeveiliging voor zijn kunststof ramensystemen. De valbeveiliging wordt rechtstreeks op het raamprofiel gemonteerd. De complete eenheid is naadloos in de gevel geïntegreerd. De transparante en hierdoor onopvallende glazen valbeveiliging biedt een vrij uitzicht naar buiten, terwijl de architectuur van de gevel niet wordt verstoord.

bijna 13.500 professionele bezoekers uit 40 landen. Op de beurs was goed te zien dat veel exposanten inspelen op de moderne ‘strakke’ architectonische ontwikkelingen. Ze doen dit met onder meer grote raamvlakken, onzichtbare scharnieren en met verzonken kaders. Daarbij kunnen techniek en esthetiek goed hand in hand gaan.

Veka Spectral Zo presenteerde VEKA het nieuw ontwikkelde oppervlak Veka Spectral voor kunststof ramen. Dit raam heeft een matte optiek en een fluweelachtige haptiek, waardoor het een stijlvolle uitstraling heeft. Tegelijkertijd is het zo ontworpen dat het voldoet aan de zwaarste eisen, zodat het decennialang mee gaat. Het oppervlak van Veka Spectral is zeer vuilafstotend, kras- en slijtvast en UV- en weersbestendig.

Invisivent NL

Innovaties van Hoppe

Naast het inspelen door exposanten op de moderne strakke architectonische ontwikkelingen en de groeiende aandacht voor toegangscontrole, sleutelloze toegankelijkheid, geïntegreerde veiligheidsoplossingen en inbraakwerendheid waren er nog twee trends op Polyclose 2018. Zo bleek uit een rondgang langs de stands dat duurzaamheid, energiezuinigheid en passiefhuismogelijkheden vaste aandachtspunten zijn geworden. En blijkt in de productieprocessen van de raam-, deuren gevelindustrie de automatisering en digitalisering steeds verder voort te schrijden.

Esthetiek en minimale impact op de architectuur kwamen bij elkaar bij de vlakke rozetten uit de serie Austin en het nieuwe oppervlak van de Dallas-serie van fabrikant Hoppe. Een voordeel van de Austin-serie is dat de standaard uitvoering probleemloos achteraf gemonteerd kan worden. De Dallas-serie kenmerkt zich door opvallende vormen en is nu ook verkrijgbaar in de nieuwe trendkleur zwart mat (F9005M). Op Polyclose werd ook het nieuwe profieldeur-programma van Hoppe

Renson presenteerde op Polyclose de Invisivent NL. Deze raam ventilatie is dankzij een extra aanslagprofiel geschikt voor stelkozijnmontage. Zo kunnen raam en ventilatierooster als geheel wind- en waterdicht gemonteerd worden.

Nog twee trends

1/2018 43

RD 1-2018 Polyclose 1 pag.indd 43

14-02-18 10:00

INSIDE

Ontwikkelingen in normen voor fysieke belasting Europees en mondiaal werken partijen hard aan de ontwikkeling en her ziening van normen voor ergonomie, en fysieke belasting in het bijzon der. Ergonomie is de wetenschappelijke studie van de relatie tussen mens en omgeving. Dit kan een product, ruimte of werkplek zijn. Een van de werkgebieden van ergonomie is fysieke belasting. De werkhou ding is hierbij belangrijk, maar ook bewegingen tijdens het werk spelen een rol, zoals tillen, dragen, duwen en trekken. Daarnaast heeft het áántal bewegingen, rotaties en repeterende handelingen invloed op het lichaam. Voor deze belastingen zijn diverse normen gepubliceerd. Voor werkplekken bij machines is een norm ontwikkeld die op dit moment wordt herzien: ‘NEN EN ISO 14738 Veiligheid van machines – Antropometrische eisen voor het ontwerp van werkplekken bij machi nes’. De norm stelt eisen aan de werkplek, specifiek de werkhouding bij staand en zittend werk en een werkpositie waarbij een werknemer tegen iets aanleunt. Het gaat om de houding van het lichaam, maar ook de toegestane reikwijdte van armen en de nodige hoofdbewegingen om het werk uit te voeren. Deze norm is geharmoniseerd onder de machine richtlijn. Dit houdt in dat er in de annex een specifieke referentie is opgenomen aan welke delen van de wet de norm invulling geeft. Kijk op www.nen.nl voor meer informatie

NEN lanceert nieuwe website NTA NEN werkt aan de vernieuwing van het stelsel Energieprestatie Gebouwen en de daarbij behorende bepalingsmethode. Het doel is om te komen tot een stelsel voor een eenvoudige, transparante bepa lingsmethode die bruikbaar is in de bouwregelgeving. De nieuwe methode wordt gepubliceerd als NTA 8800 ‘Energieprestatie van gebouwen’. Om de markt op de hoogte te houden van de ontwikkelin gen is er een nieuwe website ingericht. Daar staat onder meer welke partijen lid zijn van de programmaraad en de projectgroep. Daarnaast staan op de website actuele nieuwsberichten en veelgestelde vragen inclusief de bijbehorende antwoorden. Neem gerust een kijkje op www.gebouwenergieprestatie.nl

Infoblad ‘Luchtdichte aansluiting van kozijnen’ Zowel de overheid als bewoners stellen steeds hogere eisen aan de energiezuinigheid en het comfort van woningen. Extra aandacht voor de luchtdichtheid is dan ook geboden om tochtklachten, vochtklach ten en onnodig energieverlies te voorkomen. Het luchtdicht uitvoeren van kozijnaansluitingen in de gebouwomhulling en van beglazing of draaiende delen in het kozijn speelt daarbij een cruciale rol. Dit info blad laat zien hoe dat moet aan de hand van instructies voor vier soorten aansluitingen: de aansluiting van binnenspouwblad met spouwlat, die van de spouwlat met het kozijn, van het kozijn met draai ende delen en tot slot de aansluiting van de beglazing met het kozijn. De SBRCURnet infobladen bieden prak tische handvatten en kaders die bouwprofessi onals vooruit willen helpen in de richting van praktische en duur zame bouwoplossingen. Het infoblad is te downloaden vanaf de site van SBRCURnet. 44

Nieuwe richtlijn rookwerendheid Naar verwachting treedt in 2018 of 2019 het Besluit bouwwerken leefomgeving (Bbl) in werking, de opvolger van het huidige Bouw besluit. Het Bbl bevat nieuwe regels voor de weerstand tegen rookdoorgang, in de volksmond rookwerendheid. Er moet opnieuw getest worden en de ‘anderhalf keer regel’ (tijd voor rookwerendheid is anderhalf keer de brandwerendheid) wordt afgeschaft. De bepaling van de rookwerendheid van constructieonderdelen op grond van brandwerendheid wordt echter niet losgelaten. Daarbij kan de daad werkelijke rook /luchtdoorlatendheid worden bepaald aan de hand van EN testnormen zoals de EN1634 3. Dit is echter geen verplich ting voor ieder constructieonderdeel. Lees de complete toelichting op de wijziging op www.nen.nl (zoek op: rookdoorgang 2018)

2018/1

RD1-2018 Inside 1 pag.indd 44

12-02-18 14:49

GEVEL

Vakbeurs Gevel 2018

Vakbeurs Gevel 2018 toont innovatieve branche

Volgens organisator Jaa rbeurs was Gevel 2018 een suc cesvolle editie. Enkele cijfers: • 5500 bezoekers • 140 exposanten • 44 informatieve sessie s met meer dan 60 sprekers • 5 innovatie-exposities • 3 theaters

‘ Duurzaamheid moet functioneel én esthetisch zijn’

Tekst Geert Hilferink

“Academische wijsheid, bijzondere innovaties, originele ideeën en prachtige producten.” Die typeringen geeft beursmanager Martijn Carlier van Jaarbeurs aan Gevel 2018. De vakbeurs over de buitenschil van gebouwen werd van 23 tot en met 25 januari gehouden in Ahoy Rotterdam en trok zo’n 5500 bezoekers. Het aanbod op de beursvloer was breed. Van dakpannen tot recycle baar glas en van steenstrips tot balkons, kozijnen en ventilatie systemen. Wat nagenoeg alle exposanten gemeen hadden was het thema: duurzaamheid. Want als het om de toekomst van de gevels van woningen en gebouwen gaat, spelen isolatie, ventilatie en circulariteit momenteel een absolute hoofdrol. Architect Winy Maas opende de beurs met de boodschap dat de tra ditionele gevels zoals we die nu kennen hun vorm gaan verliezen. De gevel wordt volgens Maas als het ware onzichtbaar omdat de functio naliteit steeds meer de vorm gaat bepalen. Ook de verdere opkomst van volledig glazen gevels en groene gevels gaan voor deze trans formatie zorgen. Daarmee gaf hij niet alleen stof tot nadenken, ook leidde deze stelling tot menig discussie op tal van stands.

Functioneel en esthetisch Of Maas nu gelijk krijgt of niet; de vakbeurs toonde in ieder geval dat fabrikanten wel volop innoveren en meegroeien met toekomstige (milieu)eisen en doelstellingen. “Je moet ook wel”, klonk het op de stand van Duco. “Met onze producten kunnen we een flinke bijdrage leveren aan de verduurzaming van woningbouw en utiliteit. Niet alleen als het gaat om comfort en binnenklimaat, maar ook om de buitenkant. Het moet functioneel én esthetisch zijn”, zegt Guido Schoofs, adviseur Utiliteit Nederland. Duco was present met archi tecturale zonwering en intensieve koeling. De combinatie van esthetiek en functionaliteit was ook duidelijk aan wezig bij een van de vijf (academische) innovatie-exposities waarbij studenten van TU Delft de opdracht hadden gekregen een slimme zonwerende terrasoverkapping te ontwerpen en maken. Hiervoor moesten de studenten gebruikmaken van verschillende materialen, van hout en aluminium tot kunststof en textiel.

Zelf doen In het Arena-theater op de beursvloer van Gevel 2018 verduidelijkte Marcel Bilow van Bucky Lab (TU Delft) het doel van deze opdracht.

“Je moet een gevel zelf met eigen handen kunnen bouwen. Expertise leer je niet uit de boeken alleen. Daarom zetten wij onze studenten ook echt aan het werk. Voer maar uit wat je zelf ontwerpt”, aldus Bilow tijdens zijn presentatie. Bilow was een van de vele sprekers die in de drie theaters die de beursvloer rijk was zijn kennis deelde. Die kennisdeling bleef niet beperkt tot de theaters op de beursvloer. Ook op de stands werd volop informatie uitgewisseld. Volgens de meeste exposanten was het publiek bewust op pad. “Bezoekers zijn oprecht geïnteresseerd. We hebben mensen ontmoet die we nog nooit eerder hebben gesproken”, aldus een medewerker van Metaglas. Deze fabrikant toonde onder andere Methermo XL, een ultradun raamsysteem.

‘Create, renovate en transform’ Het programma van Gevel 2018 was samengesteld rond drie thema’s: ‘create, renovate en transform. Het laatste thema werd – bedoeld of onbedoeld – mooi gepresenteerd door de ‘traditionele’ gevelbouwers. Zo winnen grote glasvlakken en kleurrijke gevelbeplating snel terrein, en lieten de baksteen- en dakpanfabrikanten zien klaar te zijn voor de toekomst. Steenstrips, vaak gecombineerd met hoogwaardige isolatie en nieuwe innovatieve dakpannen toonden dat ook deze producenten werken aan een duurzame en slimme gebouwschil.

Samenwerking Een mooi staaltje samenwerking werd getoond in de gezamenlijke stand van Gebr. Bodegraven, Tremco Illbruck en Fischer. Onder de naam ‘De kracht van de combinatie’ ontzorgt dit trio naar eigen zeggen de aannemer en kozijnenfabrikant als het gaat om kozijn-gevelaansluitingen, dakconstructies en verdiepingsvloeren. “Wij kunnen een gecombineerd advies geven in de vorm van een ankerplan van Gebr. Bodegraven met de juiste bevestigingsankers van Fisher en de afdichtingsmaterialen van Tremco Illbruck. Dit zorgt voor een efficiënte en hoogwaardige werkwijze”, aldus een van de vertegenwoordigers op de stand. De samenwerking is in de praktijk ontstaan. “Luchtdicht bouwen is gemeengoed geworden. Daarom hebben we in onze brochure bestektekeningen van verschillende bouwdetails opgenomen met daarbij oplossingen met daaraan gekoppeld de specifieke producten. Zo ziet de verwerker direct wat hij nodig heeft.”

1/2018 45

RD 1-2018 Gevel 1 pag.indd 45

12-02-18 15:38

BUITEN DE DEUR

Batibouw 2018 22 februari-4 maart Deze editie van de Batibouw in Brussel staat opnieuw garant voor heel wat nieuwigheden in de bouw, renovatie en inrichting van de woning. De grootste (ver)bouw beurs van België en zijn bijna 1000 exposanten nodigen de bezoekers uit om trends en mate rialen te ontdekken. Batibouw is een beurs voor zowel vaklui als consumenten in de bouwsector. De beurs trekt met zijn 120.000 vierkante meter naar verwachting zo’n 300.000 bezoekers (waaronder 75.000 bouwprofessionals), verspreid over elf beurs dagen. De eerste twee dagen zijn exclusief voorbehouden aan de professionele bezoeker, vanaf de derde dag is ook het brede publiek welkom. www.batibouw.be

Building Holland 17-19 april Building Holland brengt ook in 2018 alle schakels in de bouw en vastgoed samen. Dit keer zijn de thema’s: circulair bouwen, renova tie en transformatie, gezonde gebouwen, smart buildings, cradle to cradle materiaalpaspoorten, duurzame energie, innovaties en vernieuwing, duurzame gebieds ontwikkeling, en digitalisering in de bouw. Deelnemers doen tijdens het evenement inspiratie op, delen kennis en krijgen ruim de gelegen heid om te netwerken. Een inhoudelijk programma met topsprekers, een toonaangevend net werk van participanten en uitgebreide catering zorgen er volgens de organisatoren voor dat deelnemers afkomstig uit de gehele vastgoed- en bouwsector op hun wenken worden bediend. www.buildingholland.nl

Agenda Cursus Bouwbesluit 12 maart Wilt u leren hoe u in de dagelijkse prak tijk het Bouwbesluit toepast? In deze cursus maakt u kennis met de belangrijk ste ontwerpbepalende onderwerpen en principes, zoals brandscheidingen en daglicht. De cursus belicht de meest recente ontwikkelingen en wijzigingen van Bouwbesluit 2012. De betekenis van de nieuwbouwvoorschriften voor de prak tijk (ontwerp en bouw) staat centraal. www.bouwforum.nl

Fensterbau Frontale 21-24 maart In het Duitse Nürnberg vinden ‘Fenster bau Frontale’ en ‘Holz-Handwerk’ plaats, twee vakbeurzen voor ramen, deuren, kozijnen, geveltechniek en ambachtelijke houtbewerking. www.frontale.de

Brandveilig compartimenteren en vluchten 29 maart Deze training geeft een uitleg over de voorschriften van het Bouwbesluit 2012 op het gebied van brandcompartimente ring en vluchten. Aan de hand van vele voorbeelden worden de spelregels uitgelegd. Bij de toepassing van die spelregels blijkt dat er vaak meerdere oplossingen zijn. Elke oplossing heeft consequenties voor de brandveiligheid, zo leren deelnemers aan deze training. www.bouwforum.nl

Renovatie

Cursus luchtdicht bouwen

23-25 mei De beurs Renovatie in de Brabanthallen in ’s-Hertogen bosch is volgens de organisatoren de perfecte gelegen heid voor aannemers, installateurs en specialistische renovatiebedrijven, en natuurlijk ontwerpers, adviseurs en andere voorschrijvers om praktische kennis op te doen en de nieuwste producten en technieken te ervaren. Naast een compleet overzicht van leveranciers op de beursvloer is er een uitgebreid inhoudelijk programma met praktijktheaters en diverse lezingen en workshops waar de belangrijkste thema’s worden belicht, ook vanuit het perspectief van de gebouwbeheerder en -eigenaar, zoals woningbouwcorporaties, VvE’s of gemeentes, scholen en zorginstellingen. Voor deze vijfde editie is ook het beursconcept zelf in een fris nieuw jasje gestoken. www.renovatiebeurs.nl

12 april Luchtdichtheid speelt een belangrijke rol bij het comfort van het gebouw. Het zorgt voor energiezuinigheid en het voorkomt bouwfysische problemen. De wereld van luchtdicht bouwen ontwikkelt zich stormachtig. Er komen voortdurend nieuwe materialen en technieken beschikbaar om luchtdicht te bouwen. In deze cursus leert u ontwerpen, tekenen en rekenen aan luchtdichtheid, maar ook tonen de cursusleiders hoe u de afdichtingsmaterialen als PURschuim en kitten zorgvuldig aanbrengt. www.bouwforum.nl

46 2018/1

RD 1-2018 Buitende deur 1 pag.indd 46

12-02-18 15:15

SX-Advertentie-Raam&Deur-A4-2018-DEF-LC.indd 1 Naamloos-6 1

5-2-2018 15:46:43 06-02-18 13:55

Bezoek ons op de FENSTERBAU FRONTALE in Duitsland en bekijk onze nieuwste productinnovaties. Meer info vindt u op www.siegenia.com SIEGENIA Raamsystemen · Deursystemen · Comfortsystemen

Hal 4 • Stand 215

AZ_Keyless_Highlights_Fensterbau_NL.indd 1 Naamloos-6 1

06.02.2018 08:35:16 06-02-18 13:54