Raam en Deur editie 4-2016 by Molijn Sales Support

Jaargang 18 nr 4 - 2016

vakblad voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker

Frans Lavalette, uitvoerder beglazingsprojecten:

â&#x20AC;&#x2DC;Montage van koudgebogen glas is exact berekend handwerkâ&#x20AC;&#x2122; p01_Cover.indd 1

23-08-16 09:46

EasyFit 50 ‘ZR’

NIEUW !

Eenvoudigste ventilatieoplossing voor houten kozijnen

Luchtdicht

Snelle plaatsing

De nieuwe EasyFit 50 ‘ZR’ voor ‘onzichtbare’ compacte kalfplaatsing biedt alle voordelen van de DucoFit 50 ‘ZR’, maar werd doorontwikkeld met het oog op een maximale luchtdichtheid (klasse 3) en een nóg snellere plaatsing. Dit zelfregelende ventilatierooster is immers voorzien van afgeronde kopschotten die niet enkel een perfecte aansluiting op het houten kozijn verzekeren. Ook de montagetijd kan hierdoor worden gereduceerd dankzij de moeiteloze integratie in een gefreesde sleuf.

DUCO @ ENERGIE 2016 Bezoek ons in Hal 5, stand A027 van 4 t.e.m. 6 oktober 2016

26062009_DUCO_RaamEnDeur.indd 24 Naamloos-13 1

We inspire at www.duco.eu

19/07/16 15:48 09-08-16 13:04

VOORWOORD

Geheugen De ontwikkelingen in onze sector volgen elkaar zo snel op, dat ik me soms afvraag of het voor een mens nog mogelijk is om alle interessante informatie nog op te nemen en ergens op te slaan. Kun je tegenwoordig nog wel gewoon op vakantie gaan zonder dat het gevoel je bekruipt dat je waarschijnlijk het belangrijkste nieuws gaat missen? Gelukkig hadden wij ons bij Raam en Deur gerealiseerd dat we niet enigen waren met die vrees. Daarom hadden we dit jaar onze maatregelen getroffen. Voordat wij onze koffers gingen pakken hebben we de nieuwste Nieuwsbrief van Raam en Deur gelanceerd en natuurlijk de input verzorgd voor deze nieuwe gedrukte editie. Eenmaal weer thuis had ik na een snelle blik op mijn tablet en een blik op ons magazine meteen een reële indruk van de actualiteit en van wat ons de komende tijd zal gaan bezighouden. Ook prettig om te merken dat bedrijven intussen ook al de nieuwe advertentieservice hebben ontdekt op onze Facebook pagina. Ik heb nu in mijn eigen geheugen genoeg ruimte over om met ons team verdere mogelijkheden te ontwikkelen voor nog meer manieren om de informatie uit te wisselen met u, onze lezers, bezoekers en partners in onze

COLOFON Raam en Deur vakblad voor raam , deur en geveltechniek, van ontwerper tot verwerker. www.raamendeuronline.nl Verschijning 6x per jaar Uitgave Plancommunicatie Postbus 61 NL 5258 ZH Berlicum Tel. +31 (0)73 503 88 32 Fax +31 (0)73 503 11 95 E mail: info@plancommunicatie.nl Website: www.plancommunicatie.nl Uitgever Edgar Molijn Redactie-adres Raam en Deur Postbus 61 NL 5258 ZH Berlicum Tel. +31 (0)73 503 88 32 E mail: raamendeur@plancommunicatie.nl Redactie Hans Fuchs, Arie Grevers, Louis Jongeleen, Johan van Leipsig, Edgar Molijn

Adverteren Molijn Sales Support Bert van Woesik en Edgar Molijn Postbus 61 NL 5258 ZH Berlicum Tel. +31 (0)73 503 35 44 Fax +31 (0)73 503 11 95 E mail: raamendeur@molijnsalessupport.nl Website: www.molijnsalessupport.nl Vormgeving Inpladi bv bureau voor idee en creatie, Cuijk Druk Veldhuis Media bv, Raalte Opgave en vragen over abonnementen Nederland: Abonnementenland Postbus 20 1910 AA Uitgeest Tel. 0900 ABOLAND of 0900 226 52 63 € 0,10 per minuut Fax +31(0)251 31 04 05 Website: www.bladenbox.nl voor abonneren of www.aboland.nl voor adreswijzigingen en opzeggingen. Abonnementenland is ook bereikbaar via Twitter. Stuur uw tweet naar: @Aboland_klanten. Jaarabonnement € 76,32 excl.btw.

boeiende bedrijfstak. Want ook in de huidige tsunami van vernieuwingen blijft de noodzaak van openheid en onderlinge informatievoorziening bovenaan de agenda staan. Met dit septembernummer van Raam en Deur bent u weer snel bijgelezen over de laatste stand van zaken op uw vakgebied. Hans Fuchs neemt u mee naar de bouwers van Think Wonen, een nieuw bouwconcept voor NOM woningen ‘uit de fabriek’, Arie Gevers noteert pittige kritiek op het Nederlandse standaard KVT kozijn die de Oostenrijkse kozijndeskundige Freundorfer onlangs uitte en Louis Jongeleen kijkt de specialisten op de vingers die koudgebogen glasplaten monteren op de fraaie kap van een nieuw metrostation. In deze editie treft u ook een eerste bijdrage aan van jurist Robert Wannink van Bogaerts & Groenen advocaten. In zijn eerste column geeft hij zijn gedachten weer over wat een juridische definitie van een voorgevel zou kunnen zijn. Veel leesplezier, Edgar Molijn Hoofdredactie Raam en Deur

Opgave en vragen over abonnementen België: Abonnementenland Ambachtenlaan 21 Unit 2A B 3001 Heverlee Tel. +32 (0)28 08 55 23 Fax +32 (0)28 08 70 05 Website: www.bladenbox.be voor abonneren of www.aboland.be voor adreswijzigingen en opzeggingen. Jaarabonnement buitenland € 92,22 Beëindigen abonnement: Opzeggingen dienen 8 weken voor afloop van de abonnementsperiode in ons bezit te zijn. Prijswijzigingen voorbehouden. Close-Up Advertorial

de juistheid of volledigheid van de informatie. Uitgever en redacteuren aanvaarden dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor schade van welke aard ook, die het gevolg is van handelin gen en/of beslissingen die gebaseerd zijn op bedoelde informatie. De wederpartij wordt met nadruk aangeraden deze informatie niet geïsoleerd te gebruiken maar af te gaan op zijn profesisionele kennis en ervaring en de te gebruiken informatie te controlereren. De inhoud van zowel adverten ties als Close Up pagina's zijn samengesteld door of namens adverteerders en wordt door Plancommunicatie niet beoordeeld op de juist heid, volledigheid en rechtmatigheid daarvan. Plancommunicatie aanvaardt dan ook geen enkele aansprakelijkheid voor de inhoud van zowel advertenties als Close Up pagina’s. ISSN 1389 6873

Copyrights Alle rechten voorbehouden. Niets uit deze uitgave mag worden verveelvoudigd, op welke wijze dan ook of worden opgeslagen in een geautomatiseerd gegevensbestand, of open baar gemaakt zonder voorafgaande schriftelijke toestemming van de uitgever.

: @RD_redactie

: @RD_banen

Uitgever en redacteuren verklaren dat deze uit gave op zorgvuldige wijze en naar beste weten is samengesteld. Evenwel kunnen uitgever en redacteuren op geen enkele wijze instaan voor

4/2016

p03_Voorwoord.indd 3

16-08-16 09:38

INHOUDSOPGAVE

Actueel

Franz Freundorfer over de toekomst van kozijnen, ramen en aansluitingen De huidige standaarden voor kozijnen van de KVT (kwaliteit voor timmerwerk) is volstrekt achterhaald. Dat geldt ook voor de aansluitingen op de gevel. De organisatoren van het congres NulNu 2016 nodigden de juiste man uit voor een workshop om die stelling te bevestigen: Franz Freundorfer, de Oostenrijkse passiefhuis consultant.

8 Trends

Het ranke stalen raam wordt stijlicoon Wonen en werken in een gerestaureerde bedrijfsruimte van een oude fabriek, met grote ramen waardoor het zonlicht in brede bundels binnenvalt. Dat beeld beantwoordt steeds meer aan het ideaal van een hedendaagse lifestyle. Daar horen ook stalen ramen bij. En dan liefst geïsoleerd, met het oog op de energiekosten en een comfortabel binnenklimaat. Ziedaar, de comeback van het stalen raam!

12 Bouwplaats

Metrostation krijgt fascinerende overkapping Ruim dertien jaar geleden ging de eerste schop in de grond voor de bouw van de Amsterdamse Noord/Zuidlijn. De hoofdaannemer VIA NoordZuidlijn is nu bezig met de afbouwfase. Sporen worden gelegd en zeven metrostations zullen worden afgebouwd met alle daarbij behorende voorzieningen Aan de overkant van het IJ zijn de bovengrondse metrostations Noord en Noorderpark in uitvoering. Gespecialiseerde monteurs leggen op ‘halte Noorderpark’ de laatste hand aan de beglazing van een spectaculaire perronoverkapping, ‘de Cobra’.

18 Op de cover Frans Lavalette, uitvoerder beglazings projecten: ‘Montage van koudgebogen glas is exact berekend handwerk’ Lees verder Bouwplaats pagina 18 Beeld: Marco Hofsté

Postbox Berichten uit de markt

Jaargang 18 nr 4 - 2016

vakblad voor raam-, deuren geveltechniek, van ontwerper tot verwerker

Frans Lavalette, uitvoerder beglazingsprojecten:

Column Bouwrecht door Robert Wannink van Bogaerts & Groenen advocaten

Bouwplaats Metrostation krijgt fascinerende overkapping

Column Peter Kraak

Boekrecensie Boekrecensie

Aktueel Franz Freundorfer over de toekomst van kozijnen, ramen en aansluitingen 8

Trends Het ranke stalen raam wordt stijlicoon

‘Montage van koudgebogen glas is exact berekend handwerk’ p01_Cover.indd 1

16-08-16 09:39

2016/4

p04_Inhoudsopgave.indd 4

19-08-16 12:17

INHOUDSOPGAVE

Blog uit de branche door Kees Verweel

Duurzaamheid versus milieu en gezondheid?!

Bouwconcepten

Bouwsysteem Think Wonen Woningen bouwen, dat doe je in de fabriek. Dat stelt althans Mark Spee, oprichter van Think Wonen. Het bedrijf uit Drunen levert volledig geprefabriceerde, kant en klare nul op de meter woningen op locatie af, waar het vervolgens een kwestie is van inhijsen en aansluiten. Aan de gevels hebben de prefab NOM woningen van Think Wonen minimaal HR++ glas en naar believen kozijnen van kunststof, hout of aluminium. Think Wonen werkt niet met vaste leveranciers als co makers in een consortium.

28 Energieneutraal

Energieneutrale hoogbouw in hout In Amsterdam Buiksloterham staat sinds kort Patch 22, het hoogste houten gebouw van Nederland. Architect Tom Frantzen ontwierp het energie en klimaatneutrale pand als een uitzonderlijk flexibel woon en werkgebouw. De gevels draaien volop mee in het duurzame concept van Patch 22, onder andere met een klimatologische spouw voor de wtw installatie.

32 Blog uit de branche door Kees Verweel Duurzaamheid versus milieu en gezondheid?!

Het Familiebedrijf AMI, producent van aluminium bouwbeslag uit Lomm

Energieneutraal Energieneutrale hoogbouw in hout

Branchepagina’s NBvT VKG VMRG

39 40 41

Buiten de Deur/Agenda Beurzen en evenementen

Close-Up Knipping Burghouwt M&C

10 21 23

Inside Bouwbesluiten, regelgeving etc

Bouwconcepten Bouwsysteem Think Wonen

Uitgelicht Selectie productnieuws

4/2016

p04_Inhoudsopgave.indd 5

19-08-16 12:17

POSTBOX

Duco seminars met aandacht voor ventilatie Via een reeks gratis seminars op 4 locaties in Nederland speelde Duco in op een actueel thema: luchtdicht bouwen. Met deze edi tie van de seminarreeks wilde Duco het belang aantonen van een goede luchtdichtheid én een efficiënt ventilatiesysteem. Als projectcoör dinator bij ISSO en voorzitter bij de NEN commissie nam ing. Marco Hofman de aanwezigen mee in de wereld van de geldende regelgeving op Europees en natio naal niveau. Ondanks alle normen en technische verbeteringen die fabrikanten in de loop der jaren aan ventilatiesystemen hebben doorgevoerd, blijkt een correcte toepassing in de praktijk niet gemakkelijk. Het verkeerd aanbrengen van luchtkanalen is slechts één van de vele voorbeelden, met grote luchtweerstanden en energieverliezen tot gevolg. Daarom dringt Hofman aan op een betere bewustmaking van de gebruiker zodat er louter nog gekozen wordt voor degelijke systemen.

Jaarprijs De 3 bedrijven die dit jaar strijden om de BouwKennis Marketing Jaarprijs zijn bekend. Het betreft ERA Contour, SolidLux en Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling. Donderdag 22 september wordt de win naar bekendgemaakt tijdens de BouwKennis Jaarbijeenkomst. ERA Contour presenteerde het concept lekkerEIGENhuis. lekkerEIGENhuis is volgens ERA Contour de meest uitgebreide en complete conceptwoning voor betaalbare koop en huurwoningen. De wooncollectie van lekke rEIGENhuis is in nauwe samenwerking met de eindgebruikers ontwikkeld. Dat maakt het con cept volgens de bedenkers uniek. SolidLux komt met instant coating, een gepatenteerd dek kend coatingsysteem voor industriële vloeren dat in combinatie met UV licht onmiddellijk uithardt en binnen enkele minuten na het aanbrengen 100 procent mechanisch en chemisch belastbaar is. Van Wanrooij Bouw & Ontwikkeling is in de race met aangenaam wonen. Aan genaam wonen willen ze voor klanten op alle fronten waarmaken, zoals in het (digitale) zoek proces naar de juiste woning, tijdens de aankoopfase, tijdens de bouwperiode en deze afslui ten met een aangename (foutloze) oplevering.

Raamkrukken FSB SKG-gecertificeerd

Stabu en Komo bundelen krachten Stichting Stabu en Stichting Komo bundelen hun krachten met het oog op de stelselwijzi ging in het kader van de Wet Kwaliteitsborging voor de bouw (Wkb). Beide instanties willen meerwaarde bieden voor de bouw en instal latiesector. De BRL en van Komo worden zo snel mogelijk gelinkt aan de Stabu specificatie systematiek Bouwbreed. De Wkb zorgt voor een overgang naar particuliere in plaats van publieke kwaliteitsborging. Komo en Stabu verwachten daarbij een toonaangevende rol te spelen door relevante partijen te helpen met een specificatiesystematiek en kwali teitsborgingsinstrumenten die op brede marktacceptatie kunnen rekenen. Om de samenwerking tussen Stabu en Komo nader te concretiseren, is een stuurgroep gestart.

Jubileumcongres Bouw & Infra Het Bouw & Infra Park in Harderwijk is op 6 oktober het decor van een jubileumcongres voor beslissers uit de bouw , infra en vast goedsector en aanverwante sectoren. Het con gres vindt plaats in het kader van het 10 jarig jubileum van de organisatie. Directeur Erik Kerssies: “Ons 10 jarig bestaan is een uitge lezen kans om zelf een congres te organise ren. Ons eigen congrescentrum is hiervoor de perfecte locatie.” Vier sprekers geven deze middag hun visie op de sector: dagvoorzitter Peter Reijers is partner bij De Bouwer en Part ners en heeft een eigen communicatiebureau. Verder spreekt Jan Willem Van der Groep (onder meer bedenker en initiator van de Stroomversnelling en columnist voor de Cobouw). Ook Ellen Borgmeijer (directeur Are aal Advies en in 2015 tweede bij de verkie zing ‘meest invloedrijke vastgoedvrouw’) staat op het podium. Als laatste spreekt Prof. Gil bert DeRycke, futuroloog en Hoofd afdeling Toekomststudies aan de Universiteit van Leu ven. Uiteraard is er gelegenheid om te netwer ken met een hapje en een drankje.

De afsluitbare raamkrukken van FSB zijn sinds kort gecertificeerd met SKG ***. Naast inbraakwerende rozetten en schilden, maakt FSB met de certificering van de raamkrukken haar inbraakwerende programma com pleet, zo laat de producent weten. De certificering geldt voor de 38 ver schillende designvarianten. Dankzij een speciale techniek zijn stalen kogels in glasvezelversterkt kunststof verwerkt. Deze techniek zorgt bij elke hande ling aan de venstergreep voor een voelbare en hoorbare verandering aan de greep. Standaard kennen de raamkrukken van FSB een stiftvoorstand van 7x30 mm, maar op aanvraag kunnen eventueel ook de stiftvoorstanden 24, 34 en 38 mm geleverd worden. Indien wenselijk, is een ventilatiestand van 45 graden ook mogelijk en daarnaast kunnen alle venstergrepen van FSB uitgevoerd worden met een kiepen voor draaien functie. Een groot gedeelte van de verschillende designvarianten is leverbaar in aluminium en RVS en een aantal modellen kan ook in brons of messing geleverd worden. 6

2016/4

p06_Postbox.indd 6

16-08-16 09:38

POSTBOX

Wooncomplex met Passiefhuiscertificaat Drie vrijstaande woningen in het meergeneratiewooncomplex GWLO in Oosterhout bij Nijme gen zijn begin juni vanwege bijzondere bouwkwaliteit gecertificeerd volgens de internationale passiefhuis standaard. Door toepassing van duurzame bouwmaterialen, verwarming met een centrale houtsnipperkachel, zonnecollectoren en 66 zonnepanelen, heeft dit bijna energie neutraal mini wijkje nauwelijks energiekosten. De woningen zijn gecertificeerd door het Pas sive House Institute en behalen daarmee ruimschoots het hoogste energielabel (A+). Ramen met triple glas, 40 cm dikke isolatie rondom, balansventilatie en automatische buitenzonwering zorgen het hele jaar door voor een comfortabel binnenklimaat. Voor verwarming en warm water zorgt een collec tieve houtsnipperkachel. Met houtafval van eigen terrein zijn de kosten voor verwarming en warmwater per woning slechts 8 euro per maand. Er zijn nog 2 woningen zijn nog te koop, de bouw start binnenkort.

Algemeen verbindend verklaring recycling verlengd De algemeen verbindend verklaring (avv) voor de afdracht van de recyclingbijdrage is verlengd tot en met 31 december 2020. Door de verlenging wordt de brede inzameling en recycling van vlakglasafval gehandhaafd, zo laat Vlakglas Recycling Nederland (VRN) weten. De doel stellingen voor de komende jaren zijn een hoogwaardiger hergebruik van vlakglasafval en meer vlakglas redden van het bouw en sloopafval. VRN zal daartoe zijn netwerk verder uit breiden, onder andere op de gemeentelijke afvalbrengstations en bij renovatieprojecten.

Nieuwe accountmanager MACO Beschläge Gerjan Veenhuis is benoemd tot nieuwe accountmanager buitendienst bij Maco Beschläge. Veenhuis werkt vanaf 1 januari 2015 bij Maco en begon in de binnendienst, met als speciali satie de Maco glasvezelversterkte deurdorpel. Door de groei van het bedrijf en om extra aandacht te kun nen geven aan de sloten en dorpels, is Veenhuis vanaf 1 mei 2016 van functie gewijzigd en versterkt nu de buitendienst. Tijdens zijn inwerkperiode zal hij van de andere accountmanagers de kneepjes van het vak leren. Hij zal zich de werkzaamheden snel eigen proberen te maken om zo de klanten in de toekomst zo goed mogelijk van dienst te zijn.

Nederlands hout in stadskantoor Venlo Het nieuwe stadskantoor in Venlo opent binnenkort zijn deuren. Vanaf dat moment kunnen burgers terecht aan de balie van dit gebouw, volledig vervaardigd volgens het Cradle to Cradle principe. Dit houdt in dat alle grondstoffen herbruikbaar zijn zonder hun waarde te verliezen. Architec tenbureau Kraaijvanger Urbis uit Rotterdam koos voor het Nederlandse Accoya hout om het ontwerp mee uit te voe ren. Salesmanager van producent Accsys Technologies, Wil lem Jan Bluyssen: “Accoya is gemaakt van snelgroeiend hout uit duurzaam beheerde bossen, waardoor het maxi male aan CO2 opslag gerealiseerd wordt tijdens de lange levensduur van Accoya producten.” De levensduur van het hout is volgens Bluyssen zo lang, omdat het bestand is tegen rot, veroorzaakt door hout aantastende schimmels. Accoya is tevens vormstabiel waardoor houtproducten een goede pasvorm blijven behouden, aldus Bluyssen. Accsys Technologies produceert het Accoya hout in Arnhem.

2BA en Stabu werken toe naar 1 loket Stabu en 2BA werken samen toe naar 1 loket waar de fabrikant zijn product en handels gegevens kan aanleveren terwijl de data in de beide informatiesystemen worden opgeno men. De fabrikant zal ontzorgd worden bij het aanbieden van zijn data op meerdere plat forms. Stabu is bekend van een online speci ficatiesystematiek voor de woning en utili teitsbouw waarmee zowel bestekken kunnen worden gemaakt als complete gebouwdos siers. Daarnaast levert Stabu fabrikantgebon den productspecificaties, geeft adviezen over besteksgerelateerde onderwerpen en voert onderzoeksprojecten uit. 2BA houdt zich bezig met het verzamelen, valideren en distri bueren/ontsluiten van product en handelsge gevens voor de bouw en installatiebranche.

SKG-IKOB breidt antidiefstaltesten uit SKG IKOB Certificatie breidt zijn antidiefstal testen uit met testen van tweewielersloten en mechanische beveiligingsmiddelen voor voer tuigen. Het bedrijf neemt de activiteiten over van TASS International (voormalig TNO) dat stopt met deze activiteiten op het gebied van mechanische beveiliging. SKG IKOB gaat de tweewielersloten testen volgens ART keu ringsvoorschrift MBT 04. De meeste verzeke ringsmaatschappijen vragen bij het afsluiten van een diefstalverzekering een ART MBT 04 goedgekeurd slot. De stichting ART zet zich in om diefstal van tweewielers te voorkomen door meer en betere preventie. Daarnaast gaat SKG IKOB de mechanische beveiligings middelen van voertuigen testen conform het keuringsvoorschrift MP03 van de VbV (Verze keringsbureau Voertuigcriminaliteit), waarbij ook Kiwa SCM de certificering voor zijn reke ning neemt. Dit zijn bijvoorbeeld caravan en aanhangersloten, wielklemmen, versnellings baksloten, maar ook buitenboordmotoren en (zee)containersloten.

4/2016

p06_Postbox.indd 7

16-08-16 09:38

ACTUEEL Tekst Arie Grevers Beeld DNA in de Bouw, Ingenieursbureau PHC/Franz Freundorfer

Franz Freundorfer over de toekomst van kozijnen, ramen en aansluitingen

Fraaier, slimmer en goedkoper

2016/4

p08_Actueel.indd 8

16-08-16 09:37

ACTUEEL

De huidige standaarden voor kozijnen van de KVT (kwaliteit voor timmerwerk) is volstrekt achterhaald. Dat geldt ook voor de aansluitingen op de gevel. De organisatoren van het congres NulNu 2016 nodigden

van Freundorfer zijn geënt op de Oostenrijkse situatie. Bij ons komen extreem lage temperaturen niet zo vaak voor. Daardoor lijken de voorbeelden ver van de Nederlandse realiteit af te staan. Maar, aldus de Oostenrijker, een energiebewust kozijn in Oostenrijk is dat ook in Nederland.

de juiste man uit voor een workshop om die stelling

Beglazing

te bevestigen: Franz Freundorfer, de Oostenrijkse

Een eerste belangrijke winst is te halen door de keuze voor de juiste beglazing. Freundorfer ziet het meest in thermisch isolerende drievoudige beglazing waarvan ten minste de binnenruit aan de spouwzijde is voorzien van een low e-coating. Deze coating zorgt ervoor dat de warmtestralen teruggekaatst worden. Als men dan toch een keuze wil maken voor beglazing met een gasvulling, dan geeft hij de voorkeur aan een argon- boven een xenon- of cryptonvulling, simpelweg omdat er meer argon voorradig is. Maar, zegt hij, bij een gasvulling loop je altijd het risico van weglekken en dus een verminderde werking. Ook is hij geen groot voorstander van het in China zeer populaire vacuümtrekken van de glasspouw. Hierdoor ontstaan immers onnodig spanningen in de glaslagen. Bovendien zijn de resultaten niet zo geweldig.

passiefhuis consultant. Niets minder dan het kozijn van de toekomst was het onderwerp dat de Oostenrijker en passiefhuis consultant Franz Freundorfer wilde bespreken. Dat deed hij onlangs in de workshop voorafgaand aan het congres Nulnu 2016 in één van de zalen van de Jaarbeurs (samen met DNA in de Bouw de organisator van het congres). De initiatiefnemers willen met de uitnodiging aan deze Oostenrijkse aanjager van kozijnontwikkeling in de Duitstalige landen een boost geven aan de ontwikkeling van een verbeterde versie van het Nederlandse standaard KVT-kozijn. Ze streven naar een KVT+ uitvoering met verbeterde aansluitdetails. En dat is geen overbodige luxe want de grootste energielekken vind je rondom kozijn en raam.

Comfort Freundorfer heeft enig recht van spreken als het gaat om kozijnen. Hij bedacht maar liefst 25 kozijnconstructies die het etiket ‘geschikt voor passiefhuis’ mogen dragen. Op 9 ervan heeft hij Europees patent gekregen. Al die constructies van Freundorfer zijn erop gericht het comfort binnen te optimaliseren. Comfort is volgens de Oostenrijker als volgt te definiëren: het temperatuursverschil in een ruimte mag niet groter zijn dan 3 graden Celsius en het tem paratuursverschil tussen knie en borst niet minder dan 1,5 graden. Dat is in een standaard woonhuis met traditionele vensters en kozijnaansluitingen zelden het geval. Daar ervaart men een temperatuursverloop van 3,7 graden direct achter het glas tot 21 graden als het buiten 15 graden vriest. En dat is buitengewoon onaangenaam. Bovendien leidt die temperatuurval direct achter het glas tot condensvorming, en dat kan weer leiden tot houtrot. De voorbeelden

Aansluitingen De aansluiting van de muur op het kozijn en van het kozijn op draaiende delen zorgen nog altijd voor grootste problemen. ‘Moneythrow-through-gaps’ noemt Freundorfer de aansluitingen, omdat er enorme hoeveelheden energie door weglekken. Dubbele tot driedubbele aanslagen bij ramen op kozijnen en slimme plaatsing van de isolatiematerialen in de kozijnen en van de kozijnen in de muur kunnen veel leed voorkomen. Zo kun je honderden euro’s besparen als je bij renovatie het nieuwe kozijn niet in het buitenspouwblad plaatst, maar in een eps-profiel dat een geheel vormt met de gevel isolatielaag. Zorg verder voor luchtdichte aansluitingen. Door aanschaf van een goedkoop kozijn, betaalt de consument uiteindelijk driemaal de oorspronkelijk prijs. En wie ‘the state of the art’ aanschaft, hoeft zich in feite geen zorgen te maken over de oriëntatie van zijn woonhuis. Al blijft een oriëntatie op het zuiden in de meeste gevallen wenselijk, met name vanwege de warmtevang in de winter.

Meer info:

Typisch voorbeeld van een passiefhuiskozijn: driedubbele aanslag van ramen en slimme plaatsing van de isolatie materialen in kozijn en raam.

Wie meer wil weten over de workshop van Freundorfer kan de powerpointpresentatie van de Oostenrijker vinden via www.nul-nu.nl. Hierin staan ondermeer rekenmethoden om de isolatiewaarde of het warmteverlies vast te stellen van een kozijn en zijn aansluiting. Ook de presentaties van de overige sprekers op het congres zijn hier te downloaden. Ondermeer van Harm Valk (Nieman Groep) over AQSI, een sociale duurzaamheidstool en van Clarence Rose (DNA in de Bouw) en Carl-peter Goossen (BouwNext) over de nZEB tool (nearly Zero Energy Building). Met de tool is een vrij nauwkeurige voorspelling te maken van het energieverbruik van een gebouw op basis van reële input.

4/2016 9

p08_Actueel.indd 9

16-08-16 09:37

CLOSE UP

Da Vinci lijn

Nieuw passiefbouw-deurenprogramma van Knipping

Knipping Kozijnen ontwikkelde de afgelopen jaren een waaier aan slimme gevelsluitende producten voor energiezuinig en passief bouwen. Het modulaire passiefkozijn en de Prolux-dakkapel zijn daar voorbeelden van. De allernieuwste innovatie van Knipping; de Da Vinci deuren, een deurenprogramma op passiefbouw-niveau.

Een kozijn met een Uwaarde van 0,78, niet alleen geschikt voor passief bouwen, maar ook nog goed genoeg voor het Politiekeurmerk Veilig Wonen èn de inbraaknorm NEN 5096 RC2. Bij Knipping ontwikkelden ze dat kozijn al in 2009. Het bedrijf uit Zwaagdijk deed dat op basis van het eigen modulaire kozijnsysteem. Met dat modulaire systeem levert Knipping de markt precies wat het verlangt; van een basisproduct met een Uwaarde van 1,2 tot een passiefkozijn met een Uwaarde van 0,78 – en twee tussenliggende varianten met een Uwaarde van 1 en 0,85 om de markt tussen die twee uitersten te bedienen. 10

Vier verschillende kozijnen uit één modulair systeem, dat was en is altijd nog een groot voordeel, stelt Jacob Wiering, algemeen directeur van Knipping Kozijnen: “Omdat wij in de kern van het kozijn kunnen schakelen tussen vier energetische oplossingen, kunnen wij passiefkozijnen leveren zonder een heel nieuw product te hoeven ontwikkelen. En dat heeft een gunstige invloed op de kosten.” Het modulaire kozijn van Knipping combineert een kunststof body met schaaldelen uit aluminium. Jacob Wiering: “De kunststof body zorgt voor de functionaliteit en herbergt de isolatie. Het aluminium geeft het kozijn zijn vorm en kleur.” Dat aluminium biedt een enorme ontwerpvrijheid; Knipping levert het modulaire kozijn met tal van traditionele Nederlandse details. Stompe verbindingen, rondgeschaafde bovendorpels; het is allemaal mogelijk. Jacob Wiering: “Zelfs maatwerk kunnen we leveren – en alles in de gewenste RAL-kleur.” Het beste uit twee werelden, zo typeert Wiering het modulair kozijnsysteem: “We combineren Nederlandse details en een enorme vrijheid op gebied van ontwerp en kleur met de solide techniek en functionaliteit van kozijnen uit Duitsland en Oostenrijk, waar men zeer hoge standaards hanteert.

2016/4

p10_Close Up Knipping.indd 10

23-08-16 09:42

CLOSE UP

Wij maken aansluitingen met ankers met cellenband en daarachter een twee-componenten luchtdichte schuim. Een wezenlijk verschil met de reguliere montage. Wij doen het op de Duitse manier.” Energiezuinig en passief bouwen; wat in 2009 aan de orde was, is altijd nog actueel. En tegenwoordig misschien nog wel meer dan toen. Nul-op-de-meter, passiefbouw en energieneutraal bouwen zijn in de bouw gangbare doelstellingen geworden. Jacob Wiering: “Ook particuliere klanten worden zich steeds bewuster van energiezuinig wonen. Ze willen een woning die beter presteert dan de regelgeving, als voorschot op de toekomst. Men wil op die toekomst nu al voor bereid zijn – in verband met wooncomfort, energieverbruik en de waarde van het eigen huis.” Al dat is voor Knipping reden om ook een nieuw passief deuren programma te lanceren: de Da Vinci lijn. Wiering: “Net als bij onze kozijnen is ook hier sprake van de ontwikkeling van een passief product binnen het bestaande productieproces van onze standaarddeuren. De verbetering zit bij de Da Vinci lijn in de extra isolatie en in de aansluitingen; onze deuren hebben een magneetdorpel aan de onderzijde, met een lage opstap en een driedubbele afdichting.”

Knipping Kozijnen brengt de Da Vinci lijn momenteel op de markt. Het nieuwe deurenprogramma past in een lange Knippingtraditie om de markt te bedienen met slimme innovaties die naadloos aansluiten op de wens van consumenten, op regelgeving en op de bouwpraktijk. Een voorbeeld is de zomernachtventilatie, een systeem van natuurlijke ventilatie dat Knipping in 2013 ontwikkelde. Het systeem maakt de inzet van een airco overbodig en werkt op basis van een systeem van luiken en het slim benutten van natuurlijke trek. Een product, onderstreept Wiering, dat niet alleen geschikt is voor passiefbouw. In de Knippingtraditie van innoveren past ook een een compleet nieuw schuifpuisysteem uit kunststof en aluminium, vergelijkbaar met de kozijnen. Jacob Wiering: “Echt ontwikkeld voor de passiefbouw, met een zeer hoge isolatiewaarde en inbraakveilig.” En dan is er natuurlijk nog de bekende Prolux-dakkapel, een gepatenteerde Knipping-innovatie die voor zijn isolatie gebruik maakt van materialen uit de ruimtevaart. Dat zorgt in vergelijking met conventionele dakkapellen voor tot wel 25% meer stahoogte en daglichttoetreding – met een Rc tot 10!

4/2016 11

p10_Close Up Knipping.indd 11

23-08-16 09:42

TRENDS Tekst Louis Jongeleen Atelier-gebouw Bauhaus-Dessau Dld (W. Gropius, 1926), gerenoveerd in 2012 met Classis-ISO-ramen van MHB

Het ranke stalen raam wordt stijlicoon

De terugkeer naar de ijzertijd Wonen en werken in een gerestaureerde bedrijfsruimte van een oude fabriek, met grote ramen waardoor het zonlicht in brede bundels binnenvalt. Dat beeld beantwoordt steeds meer aan het ideaal van een hedendaagse lifestyle. Daar horen ook stalen ramen bij. En dan liefst geïsoleerd, met het oog op de energiekosten en een comfortabel binnenklimaat. Ziedaar, de comeback van het stalen raam! Trends deel 3 Bij de huidige ontwikkelingen in nieuwbouw en renovatie volgen vernieuwende concepten, werkprocessen en producttoepassingen elkaar in rap tempo op. ‘Trends’ laat de betreffende deskundigen aan het woord over de baanbrekende ontwikkelingen in de afzonderlijke sectoren.

Ramen en kozijnen van gietijzer en staal zijn bouwproducten die de sfeer oproepen van fabrieken, werkplaatsen en bedrijfsruimten van een eeuw geleden, of ouder. Van die stille getuigen van onze industriële revolutie is nog maar betrekkelijk weinig over. De erkenning dat de werkloze restanten van vroege fabrieksgebouwen de moeite waard zijn om te bewaren, is iets van de laatste twintig jaar. Pas sinds 1996 wordt industrieel erfgoed in Nederland wettelijk beschermd. In de jaren negentig beginnen langzamerhand steeds meer creatievelingen, horecaondernemers en particulieren zich te vestigen in gerestaureerde of opgeknapte industriële monumenten. Zij weten dan al hoe een groot stalen raam in een oude muur gunstig licht verschaft om bij te werken en ontdekken opnieuw dat een fikse bundel daglicht die binnenvalt door een groot glasoppervlak met smalle stalen roeden, bijdraagt aan wooncomfort of prettig werken. De voordelen van stalen ramen zijn nog niet uit de tijd. Behalve de grote daglichtopbrengst en een strak ofwel ‘modernistisch’ uiterlijk, hebben stalen ramen een ambachtelijke uitstaling en zijn bovendien constructief sterk, redelijk onderhoudsvriendelijk en vrijwel eindeloos recyclebaar.

12 2016/4

p12_Trends3.indd 12

16-08-16 09:36

TRENDS

Niet-geïsoleerd en geïsoleerd Originele profielen voor stalen ramen en kozijnen werden vanaf het begin van de 20-ste eeuw seriematig geproduceerd in Delft (Braat), Gorinchem (De Vries Robbé) en Dordrecht (Montanstaal). De warmgewalste profielen (dikte: 1,5 á 2 mm) hadden per fabriek een eigen systeem voor vaste ramen, randlijsten en beweegbare elementen en een eigen maatvoering voor de aanzichtbreedte, sponningdiepte en inbouwdiepte. Hedendaagse producenten van stalen raamen deursystemen, zoals MHB (Herveld, Gld), ODS/Jansen Stalen Ramen (Barendrecht) en Forster (Wilrijk, Be), maken series en maatwerkproducten met slanke staalprofielen die geïsoleerd zijn met een thermische onderbreking in het profiel. De toegepaste profielen (Classic ISO-PLUS en SL30-ISO, MHB; Janisol Arte, Jansen Stalen Ramen; Forster, Unico) komen qua uiterlijk dicht in de buurt van de authentieke voorbeelden uit de architectuur van Bauhaus (1919-1932) en de ‘Nieuwe Zakelijkheid’ (1923-1933).

Projectgegevens Transformatie De Cacaofabriek, Helmond Opdrachtgever: Gemeente Helmond Architect: Cepezed B.V. , Delft Jan Houtekamer Projectarchitect: Aannemer: Combinatie Adriaans/Moeskops (Adriaans Bouwgroep B.V. , Helmond en Moeskops Bouwbedrijf B.V. , Bergeyk) Stalen Ramen: Smits Gemert B.V, Gemert Aluminium binnenpuien: OAS Van Oorschot Aluminium Constructies B.V. Helmond

Ottostumm MTS50

Isoleren Bij renovatie en speciaal bij restauratie van bestaande stalen ramen komen de betrokken partijen steevast voor dezelfde vragen te staan. Deskundige Nico Kremers geeft enkele antwoorden. Dat kan hij op grond van zijn ervaring van meer dan veertig jaar als ondernemer in de metalen gevelbranche en als voormalig voorzitter van de branchevereniging VMRG. Kremers: “Zowel in restauratie als bij renovatie en nieuwbouw, moet je bij behoud of toepassing van stalen raamprofielen rekening houden met de hedendaagse eisen op het gebied van Ottostumm constructieve sterkte,MTS50 thermische isolatie, beluchting en afwatering, inbraakwerendheid en beglazing. Isolerend dubbelglas zetten in een traditioneel stalen raam is meestal lastig, zeker bij monumentale panden. Daar zijn de sponningen van de oude profielen simpelweg te smal voor. Behoud van traditionele stalen profielen en toepassing van dun isolerend dubbelglas is een mogelijkheid, maar met dat ‘monumentenglas’ haal je bij lange na nog niet de Ug-waarde van HR++-glas (1,1 Wm2K).” Volgens Kremers is het afdoende isoleren van stalen profielen alleen mogelijk door middel van thermische onderbreking in het staalprofiel.

Stoeltjesprofiel MW40 Boven: kopie van origineel stoeltjesprofiel (MW 40, koudgeplooid plaatstaal) met thermische onderbreking en (onder) origineel (ongeïsoleerd) stoeltjesprofiel van massief warmgewalst staal (afb.: www.ottostumm.com)

Maar daarmee komt hij al op het werkterrein van de hedendaagse systeemhuizen (zie kader) die sinds enkele jaren een nieuwe generatie van geïsoleerde stalen ramen op de markt brengen.

4/2016 13

p12_Trends3.indd 13

16-08-16 09:36

TRENDS

Project van BOEi: Herbestemming Blokhuispoort ( Leeuwarden ,2016), smederij

Blokhuispoort, interieur smederij

Koele schoonheid

door geïsoleerde imitaties van aluminium, doen we nooit. Dat materiaal past op geen enkele manier bij ons industriële erfgoed. Energieverlies beperken we ook door daken en vloeren te isoleren. Per slot van rekening komt gemiddeld slechts 30% van het warmteverlies van een gebouw voor rekening van de gevel. De RCE raadt het isoleren van historische stalen ramen af en kiest liever voor compenserende maatregelen zoals duurzame verwarming. Dit laatste doen we nu bij de restauratie en transformatie van gevangeniscomplex Blokhuispoort in Leeuwarden. Een extra argument om geen isolerend glas toe te passen in monumentale stalen ramen is dat nieuw floatglas altijd perfect vlak is, terwijl het oude ‘getrokken glas’ nog verkleuringen en trekstrepen vertoont. De laatste jaren verschijnen nieuwe stalen profielen op de markt die geïsoleerd zijn en die veel lijken op de oude stoeltjesprofielen. Tot voor kort hadden die wat ons betreft nog een te grote inbouwdiepte in vergelijking met het originele uiterlijk. Belangrijk hierbij is ook om goed te kijken naar de verhouding tussen de ongeïsoleerde gevels en geïsoleerde stalen vensters. Vaak zien we dat er voor geïsoleerde aluminium profielen wordt gekozen in plaats van stalen profielen vanwege de kosten, terwijl ongeïsoleerde stalen profielen net zo goed toegepast hadden kunnen worden, in verband met het relatief grote ongeïsoleerde gevelvlak.”

Architecten die houden van de koele schoonheid van stalen ramen en van veel glas in de gevel, passen tegenwoordig raamprofielen toe die nog smaller zijn dan oude stalen profielen. Maar de praktijk wijst volgens Nico Kremers uit dat een streven naar het supersmalle aanzicht zich dikwijls wreekt door problemen met de waterafvoer en de beluchting van het raam en met hangen sluitwerk. Kremers: “Is er nog ruimte voor de sloten van de hedendaagse afmetingen? En hoe krijg je een hoge glazen deur sluitend zonder degelijke driepuntssluiting? Daar komt nog bij dat traditionele stalen draairamen in ons land en in Engeland traditioneel naar buiten openen.“ Kremers beschouwt de hedendaagse toepassingen van stalen ramen, deuren en kozijnen nu nog als een nichemarkt. Hij constateert ook dat de stalen gevelelementen zijn begonnen aan een comeback. Het toenemend aantal transformatieprojecten waarbij fabrieken en pakhuizen veranderen in wooncomplexen met hippe penthouses en lofts is ook hem niet ontgaan. Kremers: “Bij die projecten kiezen architecten graag voor ramen, deuren en geveldetails in retrostijl, ofwel voor regelrechte kopieën van de voorbeelden van de ‘Nieuwe Zakelijkheid’ en de ‘Bauhaus-stijl’ uit de jaren dertig van de vorige eeuw. Die trend is opnieuw hot.” De systeemhuizen, de makers van series stalen profielen, maken de laatste jaren steeds weer nieuwe stalen profielen die nóg smaller en ook nog geïsoleerd zijn. Zelfs net zo smal als de traditionele stoeltjesprofielen. Voor gevelontwerpers die bij renovatie of nieuwbouw streven naar nóg ranker werk in staal, heeft Kremers een advies. “Ik zou hen aanraden om toch vooral binnen specificaties en de afmetingen van die systeemleveranciers te blijven. Die hebben de nodige testrapporten bij hun producten. Die kun je met elkaar vergelijken.”

Compensatie Een van de grotere opdrachtgevers voor restauratie van industrieel erfgoed is de stichting BOEi (www.boei.nl). Als hoofd ‘Projecten’ van BOEi heeft Ron Spaan in de afgelopen twintig jaar heel veel originele stalen raampartijen gezien in uiteenlopende gradaties van verval: “Wij volgen de adviezen die de Rijksdienst voor Cultureel Erfgoed (RCE) geeft, ook wat de stalen ramen betreft. Dat betekent op de eerste plaatst dat we alle stalen en gietijzeren gevelelementen in stand houden en waar nodig repareren. Soms vervangen we bijvoorbeeld delen van originele, door roest aangetaste stoeltjesprofielen door nieuwe. Dat materiaal is nog altijd voorhanden. Om de isolatiewaarde te verbeteren, brengen we vaak achter de gerepareerde stalen ramen achterzetramen aan. Bestaande stalen ramen isoleren of vervangen

Woonhuis Amsterdam met stalen pui van geïsoleerde stoeltjesprofielen (Ottostumm, CH). Uitvoering: Smid|Wijnheymer B.V., Wittem (L), 2013

14 2016/4

p12_Trends3.indd 14

16-08-16 09:36

TRENDS

Cacaofabriek Sommige oude fabrieksgebouwen zijn zo geteisterd door leegstand en tijd, dat ze met geen mogelijkheid meer in oorspronkelijke staat te herstellen zijn. Dan blijf er niets anders over dan zorgvuldig conserveren en verstevigen van de tastbare herinneringen aan een oud werkproces en de kenmerkende architectuur van de fabriek. En verder zijn gebouwen die nuttig worden gebruikt het beste bestand tegen de tand des tijds. Een duurzaam motief voor transformatie. In Helmond (N-Br) leverde de Brabantse aannemerscombinatie Adriaans-Moeskops 2 jaar geleden het project ‘De Cacaofabriek’ op. Daarmee hebben ze de gezichtsbepalende hoofdgebouwen die waren overgebleven van het oorspronkelijke bedrijfscomplex langs de Kanaaldijk gerestaureerd en getransformeerd tot een cultuurcentrum. Architectenbureau Cepezed uit Delft heeft zich bij dit project geconcentreerd op herstel van oorspronkelijke elementen en het vervangen en vernieuwen van kwetsbare onderdelen op een manier die past bij de bouwstijl van de oude fabriek. Originele schilddaken die verdwenen waren, zijn in de originele vorm teruggebracht, de buitengevels zijn bewerkt met ‘keim’ (een duurzame minerale verf, red) en de oorspronkelijke stalen kozijnen van de

Buitengevel met Janisol Arte renovatieramen. Uitvoering: Smits Gemert B.V.

buitengevel zijn vervangen door een hedendaags geïsoleerd raamsysteem met de typisch ranke profilering van historische stalen ramen. Ook de deurpartijen in de buitengevel zijn uitgevoerd in geïsoleerde exemplaren met het uiterlijk van de deuren van toen. In het interieur van het nieuwe cultuurpaleis is de vormgeving van de kenmerkende industriële stijl doorgezet met toepassing van kozijnen, ramen en deuren in staal en aluminium. Daarmee is de Cacaofabriek in Helmond behalve een culturele hotspot nu ook een ‘staalkaart’ geworden voor hedendaagse raam-en deuroplossingen die een strakke en authentieke vormgeving combineren met hedendaags comfort. De projectleider die destijds de regie had over de transformatie van de fabriek, is graag bereid om vragen over ‘zijn’ project te beantwoorden. Dat doet hij met regelmaat. Wildgard Moeskops: “Ze bellen vanuit binnen- en buitenland. Ik kan ze nog precies vertellen waar we welke typen kozijnen hebben geplaatst en welke specifieke deuren we op maat hebben laten maken om te voldoen aan welke specifieke eisen. Ik zeg er dan altijd bij dat ze ook eens moeten komen kijken naar die lichtstraat tussen de twee gebouwvolumes. Die hoort echt in deze fabriek.”

Interieur foyer met taatsdeuren. Uitvoering: Smits Gemert B.V

Oorspronkelijke vorm Als er één regel is voor hoe we willen omgaan met stalen ramen, dan is dat de algemene regel van de RCE: ‘Behoud gaat vóór vernieuwen’, aldus Taco Hermans. Hij is als senior-onderzoeker bij de RCE onder andere specialist op het gebied van instandhouding van stalen ramen. Hermans haast zich om daaraan iets toe te voegen: “Let wel; de RCE is niet de instantie is die de vergunning afgeeft voor een restauratie, dat is de gemeente.” De eerste keuze voor ‘behoud’ kan in praktijk betekenen dat de RCE soms niet kiest voor het isoleren van monumentale ramen. Hermans: “Wij zullen bijvoorbeeld adviseren om oorspronkelijke profielen te herstellen en het oude glas te vervangen door dun isolerend dubbelglas met een zeer lage Ug-waarde zoals vacuümglas, gecoat glas of glas met gasvulling tussen de glasbladen. Bij nieuwe geïsoleerde stalen ramen zijn de inbouwdieptes nog te groot. Voor optimale isolatie heb je immers een profiel met thermische onderbreking nodig en die maakt het profiel dieper. Wij willen dichter bij de oorspronkelijke vorm van het profiel blijven. Je kunt je trouwens afvragen of een afdoende isolatie van een gebouw afhankelijk moet zijn van de U-waarde van de stalen raamprofielen. Je kunt ook denken aan andere, duurzame maatregelen. Dan kun je je beter concentreren op zorgvuldig herstellen van wat in het zicht is.”

Ambachtelijk Hermans wil niet de indruk wekken dat het de RCE in hoofdzaak te doen is om het perfect herstellen van het originele uiterlijk van een object. Restaureren gaat voor hem een steekje dieper. Hermans: “Het gaat ons ook om behoud van het ambachtelijke werk. We willen niet

Kopgevel met geïsoleerde stalen deur-en raamcombinatie. Uitvoering: Smits Gemert B.V.

dat de bedrijven die oude bouwmaterialen leveren en monumenten vakkundig kunnen restaureren, verdwijnen. We willen ook de mogelijkheden behouden om stalen ramen te kunnen herstellen. Monumenten met stalen ramen hebben een uitstraling die verbonden is met een bepaalde periode van de architectuur, zoals die van de vooroorlogse ‘Nieuwe Zakelijkheid’.” Tegenwoordig worden profielen die nodig zijn voor het restaureren van traditionele stalen ramen niet meer in de oorspronkelijke vorm gemaakt. Namaken uit losse onderdelen is wel mogelijk. Tot zijn spijt moet Hermans constateren dat het merendeel van de bedrijven die deze ramen vakkundig kunnen herstellen in de afgelopen decennia failliet is gegaan. “Tegenwoordig vinden eigenaren de restauratie van stalen ramen al gauw te duur. Vaak ten onrechte. Kijk maar naar sanatorium ‘Zonnestraal’ in Hilversum van architect Johannes Duiker uit 1928. Aanvankelijk dacht men dat bij de recente restauratie van dit hoogstandje van Het Nieuwe Bouwen maar 50% van de stalen ramen herbruikbaar was. Dat bleek 80 % te zijn.” Hoe kijkt de restauratiedeskundige naar de nieuwe ‘modernistische’ puien met stalen ramen die qua vormgeving kopieën zijn van historische voorbeelden uit de architectuur van het begin van de twintigste eeuw? Hermans: ”Ook in de nieuwbouw zie je een herwaardering voor de bouwstijlen en de vormgeving van ramen, deuren en gevels van het begin van de vorige eeuw. Heel positief is dat. Alleen, er kan daarbij wel een ongunstig bijeffect optreden. Men vindt dan bijvoorbeeld stalen ramen te duur en kiest voor aluminium omdat het uiterlijk niet of nauwelijks afwijkt van het stalen product. Met andere woorden: dan telt alleen nog maar het uiterlijk. En dat kan bij behoud van monumenten niet de bedoeling zijn.”

4/2016 15

p12_Trends3.indd 15

16-08-16 09:36

Wij zijn een sterk ontwikkeld smeed- en constructie bedrijf wat zich in de loop van haar meer dan 100 jarig bestaan heeft ontwikkeld tot een bedrijf waarin zich verschillende disciplines bevinden. De vakmensen die bij Van der Vegt werkzaam zijn, hebben ieder hun eigen specialisme. Zij zijn inzetbaar voor: staalbouw, non ferro, trappen, smeedwerk, restauratie, ramen en deuren. Van der Vegt beschikt over een eigen werkplaats en alle middelen voor montage op locatie. Dit geeft ons de gelegenheid om een constante controle uit te kunnen voeren tijdens het gehele proces: van ontwerp tot oplevering. Hierdoor kunnen wij de kwaliteit leveren die u van ons mag verwachten en heeft u een vast aanspreekpunt. De slanke stalen ramen en deuren zorgen voor een prachtig uitzicht.

Ze kunnen in elk gewenste vakverdeling gemaakt worden. Dit gebeurd in onze eigen werkplaats op traditionele wijze! Voor een industriĂŤle of klassieke style zijn stalen puien een echte eyecatcher! Waarom van der Vegt?!

Kwaliteit Van der Vegt is ISO 9001 gecertificeerd maar gerealiseerde projecten laten de geleverde kwaliteit in de praktijk zien. Duurzaam Het materiaal wat Van der Vegt gebruikt is sterk, duurzaam, ambachtelijk en onderhoudsarm. Vakmanschap Liefde voor het vak en respect voor het verleden resulteren in vakmanschap.

www.vandervegt.nl | info@vandervegt.nl | Manmakerweg 2-4 | 2971 VP Bleskensgraaf | 088 1652000

Naamloos-13 1

09-08-16 13:05

COLUMN Tekst Robert Wannink

Wat is nou de voorgevel? Als aan u wordt gevraagd wat de voorgevel van een huis is, dan zult u zeker bij zichzelf denken: dat is toch duidelijk, waar heeft hij het over? Voor een jurist is dat vaak niet zo eenvoudig. Ik zal u een voorbeeld geven. In de uitspraak van de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State op 13 juli 2016 [ECLI:NL:RVS:2016:1918] ging het over een pluimveehouder die woont op het perceel van zijn bedrijf. Dit perceel grenst aan een perceel waar een hoofdgebouw staat, dat bestaat uit een voorhuis en een achterhuis. Het voorhuis is gekeerd naar de Gorsselseweg en het achterhuis naar de Molenweg. Omstreeks 1988 is de tuin grenzend aan het voorhuis verkaveld waardoor de tuin van het voorhuis niet meer grenst aan de Gorsselseweg maar aan een agrarisch perceel. De ontsluiting van het perceel vindt plaats via de Molenweg. Op het perceel is zonder omgevingsvergunning een bouwwerk geplaatst naast het hoofdgebouw. Dit bouwwerk is gebouwd evenwijdig aan de gevel van het achterhuis. Kunt u mij nog steeds volgen? Verzocht is aan het College van B&W om het zonder vergunning gebouwde bouwwerk te laten verwijderen door handhavend op te treden omdat het nu eenmaal is gebouwd zonder vergunning. Het college heeft dat geweigerd door aan te geven dat het gebouwde bouwwerk en bijbehorend bouwwerk in het achtererfgebied gelegen is, dat in dienst staat van het hoofdgebouw op het perceel. Ook is het bouwwerk niet in strijd met het bestemmingsplan volgens het college. Gelet hierop is het bouwwerk volgens het college vergunningsvrij gebouwd. Het college betoogt daarbij dat een ruilverkaveling van het perceel niet met zich zou moeten kunnen brengen dat de voorkant van een hoofdgebouw kan wijzigen en daarmee het achtererfgebied verandert. Het college wijst erop dat de naar de Gorsselseweg gekeerde gevel, gelet op de situatie in het verleden, als de voor gevel moet worden aangemerkt. De Afdeling overweegt vervolgens met verwijzing naar een eerdere uitspraak van 7 mei 2014 dat het achtererfgebied kan worden bepaald door vast te stellen wat de voorgevel van het hoofdgebouw is. En onder voorgevel wordt volgens het bestemmingsplan ver

staan: de naar openbare zijde gekeerde geval van het hoofdgebouw die door zijn aard, functie, constructie of uitstraling als belangrijkste gevel kan worden aangemerkt. De Afdeling ziet geen reden voor het oordeel dat de rechtbank ten onrechte tot de conclusie is gekomen dat het bouwwerk niet is gelegen in het achtererfgebied. De rechtbank heeft namelijk volgens de Afdeling terecht overwogen dat de gevel van het hoofdgebouw, gericht naar de Molenweg, aangemerkt dient te worden als voorgevel als bedoeld in het bestemmingsplan. Daarbij heeft de rechtbank volgens de Afdeling terecht van belang geacht dat het oorspronkelijke voorhuis door de ruilverkaveling in 1988 niet meer grenst aan de Gorsselseweg en de gevel van het oor spronkelijke achterhuis grenst aan de Molenweg en derhalve de enige naar de openbare zijde gekeerde gevel is. Gelet hierop is de recht bank terecht tot de conclusie gekomen dat het evenwijdig aan deze voorgevel gebouwde bouwwerk niet is gebouwd in het achtererfgebied en derhalve niet vergunningsvrij is op grond van een bijlage bij het Besluit Omgevingsrecht. Dat betekent dus dat door de ruilverkaveling de oorspronkelijke voorgevel zijn status heeft verloren en dus eenvoudigweg naar de feitelijke situatie moet worden gekeken. Van belang is om altijd in het bestemmingsplan in de definities [in de regel is dat altijd artikel 1] de omschrijving goed door te lezen. Als een definitiebepaling ontbreekt zal naar gangbaar taalgebruik beoordeeld worden wat de voorgevel is. Maar dat zal in de praktijk niet veel anders zijn dan wat in deze uitspraak daarover is bepaald. Om op de eerst gestelde vraag terug te komen: zo makkelijk is het dus niet om te bepalen wat een voorgevel is, zeker niet voor juristen. Vragen? U kunt mailen naar Robert Wannink [wannink@bgadvocaten.nl] Bogaerts & Groenen advocaten Tel. +31 (0) 88 14 10 800 www.bgadvocaten.nl

4/2016 17

p17_Column.indd 17

16-08-16 09:35

BOUWPLAATS Tekst Louis Jongeleen Beeld Marco Hofsté

Metrostation krijgt fascinerende overkapping

Boven Noorderpark zweeft een ‘glazen cobra’ Ruim dertien jaar geleden ging de eerste schop in de grond voor de bouw van de Amsterdamse Noord/Zuidlijn. De hoofdaannemer VIA NoordZuidlijn is nu bezig met de afbouwfase. Sporen worden gelegd en zeven metrostations zullen worden afgebouwd met alle daarbij behorende voorzieningen Aan de overkant van het IJ zijn de bovengrondse metrostations Noord en Noorderpark in uitvoering. Gespecialiseerde monteurs leggen op ‘halte Noorderpark’ de laatste hand aan de beglazing van een spectaculaire perronoverkapping, ‘de Cobra’. Volgens de recent gewijzigde planning zullen op 22 juli 2018 de eer ste reizigers in Amsterdam de metro tussen Noord en Zuid kunnen nemen. Die afstand kunnen ze dan in ongeveer zestien minuten afleggen. Maar voor het zover is, moet er nog heel wat gebeuren. Daarvan doordrongen is ook uitvoerder Frans Lavalette (55) van Brakel Atmos BV het bedrijf uit Uden is onder andere gespeciali seerd in de montage van glazen daken en gevels. Lavalette heeft de leiding over de montage van de beglazing van een unieke perronkap: “We begonnen hier in week 16 met fase 1, met de staart van ‘de Cobra’. We werken nu aan de kop van de glazen slang. Binnen drie

Controle van positionering van de afstandhouders

weken moet de kap klaar zijn, afgezien van de randbeplating. Dat moet lukken als we niet teveel tijd verliezen door de zomerse buien. Als het blijft regenen, wordt er geen glas gelegd. Dat is vanzelfspre kend met het oog op de veiligheid van het personeel. Bovendien wor den dan de zuignappen van het vacuümhijsapparaat ook nat. Als dat ding vocht gaat aanzuigen, krijgen we gegarandeerd problemen met de vacuümpomp.”

Overzicht Metrostation Noorderpark ligt precies in de middenberm tussen de aanhoudende verkeersstromen die zich in beide richtingen over de Nieuwe Leeuwarderweg bewegen. Op het perron staan schaarhoog werkers die de monteurs gebruiken bij het afwerken van de kitnaden tussen de kopse kanten van de glasplaten van de perronkap. Ook op het hogere niveau, waar de kapconstructie zich opricht en buigt over het viaduct van de Johan van Hasseltweg, zijn monteurs bezig met het beglazen van de kop van ‘de Cobra’. Frans Lavalette licht de keuze van het materieel toe. “Schaarhoogwerkers bieden genoeg ruimte en goed zicht bij werk op hoogte. Voor de aanvoer van alle materialen hebben we één torenkraan. De kraanmachinist heeft over zicht over het hele projectterrein. Met telescoopkranen heb je dat niet, want daarbij zit de machinist te laag.” Voor de aanvoer van constructiematerialen en glasplaten is een gedeelte van de rijbaan richting Noord afgezet met verkeersbarriers. Die kleine laad en losruimte valt net binnen het bereik van de toren kraan. Lavalette:” Het is hier woekeren met de ruimte. Daarom leve ren we de materialen in volgorde van verwerking aan: de glasprofie len, de goten, de neusprofielen voor de randen van de kap en de glasplaten. Ook het glas wordt vanuit onze productielocatie in Uden in fasen aangeleverd zodat we hier zo weinig mogelijk ruimte kwijt zijn aan opslag.”

2016/4

p18_Bouwplaats.indd 18

16-08-16 09:34

BOUWPLAATS

Frans Lavalette:

‘Prachtig, hoe een zorgvuldig ontworpen staalskelet zo licht kan zijn’ Afbouw Noord/Zuidlijn Opdrachtgever: Hoofdaannemer: Architect stations: Staalconstructie metrostation Noorderpark: Glasmontage kap metrostation Noorderpark: Glasmontage (onderaannemer):

Feeling Uitvoering van het complexe ontwerp van ‘de Cobra’ in krap drie maanden, vereist een gestructureerde aanpak. De beglazing is ver deeld in drie fasen: het staartstuk, de nek en de kop. In fase één wordt het glas in één richting gebogen. In fasen 2 en 3 krijgen ruiten krommingen in drie richtingen. Lavalette: “Het koudgebogen glas bestaat uit een geharde buitenruit, een kunststof folie en een half geharde binnenruit. Door de folie vormen de drie lagen één geheel. Elke ruit heeft een unieke afmeting en krijgt een vooraf berekende positie. Op de stalen hoofdragers van de kap zijn aluminium knelpro

Gemeente Amsterdam VIA NoordZuidlijn (handelsnaam van Visser & Smit Bouw bv) Benthem & Crouwel, Amsterdam De Kok Staalbouw B.V., Heerle (N Br) Brakel Atmos, Uden Dufornee B.V., Lage Zwaluwe

fielen aangebracht en een rail waarop kunststof afstandhouders wor den geplaatst. De ruiten moeten een oplegging van 13 mm hebben. Deze blokjes zorgen ervoor dat bij beweging van de constructie een ruit nooit uit het profiel kan komen. De monteurs laten de vlakke plaat zakken tot deze in het kader ligt tussen de profielen. Dan druk ken ze de ruit met de hand tegen de gebogen onderconstructie, hou den de glasplaat tegen de vulblokjes en klemmen de gebogen plaat ‘los vast’ in het knelprofiel. Eerst moet de ingeklemde ruit zich nog even zetten. Daarna kunnen ze het profiel steviger vastschroeven. Dat moet geleidelijk gaan, anders zou je de ruit beschadigen. Daar moet je echt feeling voor hebben, want elke ruit is weer anders.”

Professionals

De juiste ’feeling’ bij het buigen van de ruit

De vijf beglazingsmonteurs zijn professionals in het beglazen van gevels, overkappingen en lichtstraten. Frans Lavalette: “Een begla zingsmonteur moet op zijn minst geen last hebben van hoogtevrees. De techniek van het beglazen leert hij al doende, onder toeziend oog van een leidinggevende. Verder heeft hij de toepasbare kennis van veiligheidsnormen en richtlijnen van de V&G Checklist voor Aannemers (VCA). Monteurs krijgen ook extra cursussen voor ‘werken met hoogwerkers’, voor gebruik van aanlijnvoorzieningen zoals een veiligheidsharnas, een spankabel en een valdemper.” Uitvoerder Lavalette heeft zijn vak zelf ook in de praktijk geleerd. Na de lts begon hij eerst bij een installateur voor zonnepanelen, daarna werkte hij in de scheepsbouw. Toen zag hij de advertentie van Brakel Atmos voor buitenmonteur in de glasconstructies. Dat is nu bijna 31 jaar geleden. Lavalette: “Ik heb me opgewerkt van hulpmonteur tot A monteur en van zelfstandige monteur voor projecten tot hulp uitvoerder. Nu ben ik zelfstandig uitvoerder bij montageprojecten. Op dit moment ben ik met tien lopende projecten bezig en vijf heb ik in voorbereiding. Maar ‘de Cobra’ springt er wel uit.” 4/2016

p18_Bouwplaats.indd 19

16-08-16 09:35

COLUMN Tekst Peter Kraak

BOEKRECENSIE Tekst Hans Fuchs

Brick. An exacting material

Zelfdragende gemetselde buitengevels

Vakantieverhalen Heeft u uw werk tijdens uw vakantie een beetje achter u kunnen laten? Ik niet! Juist vóór de vakantie leek het alsof er in de tweede helft van 2016 geen werkdagen meer zouden zijn. Ineens moest er van alles af. En naast het reguliere werk hielp ik ook nog als vrijwilliger bij het demonteren van voorzetruiten in een kerkgebouw. Het gevolg van die hectiek was dat er tijdens deze vakantie, waar ik ook kwam, altijd wel ergens een deur of raam was dat inspireerde, verbaasde of vragen opriep. Tijdens de vlucht naar Rome zat ik nog maar net in mijn vliegtuigstoel toen het begon te spoken in mijn hoofd: welke inbraakwering heeft een cockpitdeur in een Boeing 737? Hoe luchtdicht is een toegangsdeur in dit vliegtuig? In welke aantallen zijn deze deuren gemaakt? Hoe groot is de sluit- en hangnaad? Bij welke temperatuur? Wat is de leveren de productietijd? Hoe lang zou die deur mee gaan? Welke garantie geeft de leverancier? Welke vervorming is maximaal toegestaan? Straks bij het uitstappen toch maar even kijken. Dat de deur zo krom als een hoepel was, had ik bij het instappen al vastgesteld. Ik was echt aan vakantie toe. Even was er bewondering. De bouwwereld is toch wel heel anders dan de vliegtuigindustrie. Stewardessen hebben ongetwijfeld een instructie en training gehad voor de bediening van de deuren. We gingen naar Rome en ik wist ook precies waarvoor. Ik wilde de bronzen deuren in de Sint-Pietersbasiliek nog een keer zien. Deuren met bronzen reliëfs met afbeeldingen van bijbelse taferelen, dieren en heiligen. Voor de maker, Antonio Filarete (1400 – 1469), was het zowat zijn levenswerk. Filarete ontving de opdracht in 1433. De oplevering volgde 12 jaar later. In 1619 waren de deuren nog in een goede staat en werden afgehangen in de Nieuwe Sint-Pieter. Hoe zijn ze destijds afgehangen? Wat zouden ze wegen? Hoe zou ik deze deuren nu demonteren en opnieuw afhangen? Met moderne tilmiddelen zou het nog een hele opgave zijn. Het hield mij enkele uren bezig. Ik realiseerde mij dat het demonteren van die voorzetruiten enkele weken geleden al een hele opgave was geweest. Zie de ruiten en de vrijwilligers maar eens ongeschonden te houden. En daar waren ze weer, al die redeneringen en berekeningen die ik in mijn vakantie juist achter me wilde laten. Nog geen rust in mijn kop. Kierdichting? Inbraakwering? Daar had Antonio nooit van gehoord. Maar mooi dat die deuren er nu nog hangen. En dat zal nog wel even zo blijven. Uiteindelijk vond ik toch rust en inspiratie. Het ging vanzelf, bij de gebrandschilderde ramen in de Basiliek van Santa Maria del Popolo. Alleen maar zitten en kijken. Alle vragen verdwenen. Ik ging op in de pure bewondering voor de prachtige vensters die de Franse glasmeester Guillaume de Marcillat (1470 - 1529) daar in 1509 voltooide. Geïnspireerd en uitgerust kan ik nu aan de tweede helft van 2016 beginnen. Even werd ik nog geplaagd door het besef dat de tweede helft niet meer is dan een iets verruimd kwartaal. Dan maar snel aan de slag om te voorkomen dat ik straks, tegen het kerstreces, niet wéér met een te volle agenda kom te zitten.

Baksteen; zo oud als de wereld en toch nog voortdurend in beweging. Die beweging concentreert zich momenteel vooral op het vraagstuk: wat kan baksteen aan de gevel tegenwoordig nog betekenen? Is het fineer of is het meer? Dat is een van de vraagstukken in het boek Brick. An exacting material, onder redactie van architect Jan Peter Wingender. Het boek verscheen eerder dit jaar bij Architectura & Natura en ontstond uit een internationaal onderzoek aan de Academie van Bouwkunst in Amsterdam (Tectonics in Contemporary Brick Architecture). Dat onderzoek draaide om de tektoniek van baksteen als gevelmateriaal in de hedendaagse architectuur. In het boek diepen verschillende auteurs de geschiedenis van de Nederlandse baksteenbouw uit, de tektoniek van het materiaal en de nieuwe wegen die het gevelmateriaal zou kunnen inslaan. Wingender c.s. stellen dat tal van architecten momenteel bezig zijn met het herdefiniëren van de rol en mogelijkheden van baksteen aan de gevel. Dat heeft onder andere te maken met de huidige duurzaamheidseisen in de bouw. Daaruit ontstonden twee nieuwe wegen in het werken met baksteen aan de gevel: aan de ene kant baksteen dat wordt ingezet als dunne schil, als fineer. Aan de andere kant is er de tendens om baksteen weer als zelfdragende schil toe te passen. Die laatste tendens is ontstaan uit wat Wingender de paradox noemt van de wens om almaar beter te isoleren; bij zwaardere isolatie is elke koudebrug een groot probleem. De zwakste schakel bepaalt de prestatie van de gehele gevel. En dat is niet meer de isolatie zelf, maarde secundaire constructies waarmee baksteengevels, maar bijvoorbeeld ook balkons, aan de (geïsoleerde) hoofddraagconstructie worden verbonden. De publicatie van Wingender c.s. is uiterst actueel; het Koninklijk Verbond van Nederlandse Baksteenfabrikanten KNB doet momenteel onderzoek naar de mogelijkheden van Bijna EnergieNeutrale Gebouwen (BENG) met een keramische gevel. Bij middelhoogbouw kan een zelfdragend metselwerk buitenblad daarbij een interessante oplossing bieden, aldus de KNB. Koudebruggen en onderbrekingen in het isolatiepakket door ondermeer balkons en geveldragers kunnen bij een zelfdragend buitenblad volledig worden voorkomen. Het Amsterdamse architectenbureau van Jan Peter Wingender onderzoekt momenteel voor het KNB of een zelfdragende schil van baksteen (inclusief balkons) een optie is voor een (bijna) energieneutraal zeslaags appartementencomplex. Jan Peter Wingender (ed.), Brick. An exacting material, uitgever Architectura & Natura, ISBN 978-94-6140-027-7.

20 2016/4

p20_Column + Boek.indd 20

16-08-16 09:34

CLOSE UP

Burghouwt kiest voor duurzame relaties

Verstandig bouwen met Burghouwt Duurzame relaties aangaan, met klanten, eigen medewerkers en leveranciers; dat karakteriseert Burghouwt. Volgens commercieel manager Rob van Baars horen die duurzame relaties bij de bedrijfsfilosofie van de moderne groothandel: “Onze toegevoegde waarde zit in wat wij ‘Verstandig bouwen. Samen met Burghouwt’ noemen. Dat samenwerken doen we in duurzame en stabiele relaties, op basis van vertrouwen en wederzijds respect.” Burghouwt is meer dan een traditionele groothandel, waar assorti ment, snelheid van leveren en een scherpe prijsstelling de bepalende factoren zijn. De moderne groothandel met hoofdkantoor in Arnhem denkt ook mee met klanten, innoveert, werkt samen in de keten. Rob van Baars legt uit waarom: “De markt verandert volop. We hebben te maken met internationalisering, toe en afnemende vraag, conceptu eel en duurzaam bouwen, ketenintegratie, technologische productin novaties, wet en regelgeving en prijs margedruk. Als groothandel hebben wij een rol in die veranderende markt, waarbij wij ons best doen om onze relaties de toegevoegde waarde te bieden om in deze markt optimaal te presteren. Die toegevoegde waarde zit in wat wij ‘Verstandig bouwen. Samen met Burghouwt’ noemen.”

Efficiënt Om die breed uitwaaierende service en toegevoegde waarde te kun nen bieden, heeft Burghouwt zijn organisatie zo ingericht dat de groothandel operaties efficiënt kan uitvoeren én dagelijks lokaal ondernemerschap invult. Rob van Baars: “Wij investeren in middelen – denk aan investeringen in magazijn en distributie, in softwarekop pelingen met onze klanten, in onze nieuwe website en webshop. Maar uiteindelijk is het belangrijkste bij Burghouwt de menselijke factor. Wij kiezen vanuit de filosofie van ‘Verstandig bouwen’ voor duurzame relaties – met onze klanten, de medewerkers onderling en met onze leveranciers, waar wij als partners mee omgaan. Dat helpt onze klanten vooruit. We besparen voor onze klanten tijd en kosten door de processen in een bouwtraject optimaal in te richten, van werkvoorbereiding tot nazorg. En dat doen we op basis van duurzame en stabiele relaties met die klanten en met onze partners.”

Positief Kiezen voor duurzame relaties is geen vanzelfsprekendheid, in een bouw die zware tijden kende. Van Baars: “Als geen ander heeft Burghouwt in die periode relaties gesteund. Klanten die in zwaar weer zaten, hebben we niet losgelaten. Burghouwt heeft altijd de insteek om in gesprek te blijven, samen te kijken naar oplossingen. Sterker nog; we hebben vaak actief meegedacht en mee geïnvesteerd om zware tijden te helpen overleven.” In veel gevallen met een positief resultaat, vertelt Rob van Baars: “En de investeringen die wij toen hebben gedaan in onze klanten, betalen zich, nu de markt weer aantrekt, uit in duurzame relaties op basis van wederzijds vertrouwen en respect.”

Klantgericht Ook bij de eigen medewerkers steekt Burghouwt in op duurzame relaties: “Ook hier gaan we als bedrijf uit van onze filosofie van ‘Verstandig bouwen’. Medewerkers zijn bij ons geen kostenpost, maar juist de toegevoegde waarde die we onze klanten willen laten beleven. Dit betekent in de praktijk dat we medewerkers met name selecteren op hun houding. Die moet klantgericht zijn. Maar we investeren ook continu in kennisontwikkeling van onze medewerkers. Het is niet zo moeilijk om de goedkoopste aanbieder te zijn. Veel moeilijker, maar ook veel mooier is het, als je op basis van echte toe gevoegde waarde de juiste producten voor een toepassing kunt leve ren. Onze medewerkers zijn daarbij essentieel. Het beste bewijs zijn de klanten die aangeven tevreden te zijn met de wijze waarop ze te woord zijn gestaan en met de informatie en het advies dat ze hebben ontvangen.”

Partners En dan zijn er nog de leveranciers. Burghouwt heeft er honderden. Veel van die leveranciers zijn meer dan ‘slechts’ leveranciers, aldus Van Baars: “Dit zijn daadwerkelijk partners, waarmee we samen kij ken naar de ontwikkelingen in de markt en waarmee we samen de behoeften van de klanten centraal stellen en op basis daarvan werken aan productontwikkelingen en ondersteuning. Organisaties als Maco, Hoppe, Duco, KFV/Siegenia en Centor zijn voorbeelden van dit soort partners. Juist door het vertrouwen dat wij in de relaties met klanten, medewerkers en leveranciers herkennen, kijken wij, nu we dit jaar 40 jaar bestaan, bijzonder uit naar de toekomst, die we graag ook samen willen invullen.”

4/2016

p21_CLOSE UP_Burghouwt.indd 21

16-08-16 09:33

BLOG UIT DE BRANCHE Tekst Kees Verweel

Duurzaamheid versus milieu en gezondheid?!

Om maar meteen met de deur in huis te vallen Kwaliteit en exclusiviteit zijn twee begrippen die onlosmakelijk verbonden zijn met de producten van siersmederij Wilpstra.

Duurzaam bouwen is hot. De energieprestatie eisen worden steeds strenger en energieneutraal bouwen is de norm! Hoe lager de EPC, des te duurzamer het ontwerp, toch? We isoleren, bouwen lucht dicht, en steeds slimmere installaties springen zuinig om met energie, of wekken zelf energie op. De Nul op de Meter (NOM) woning heeft zelfs een negatieve energieprestatiecoëfficiënt (EPC). Prima! Echter voor mij ontbreekt hier toch een essentiële schakel. Regelgeving stuurt nu vooral op energiezuinigheid, maar is dit ook duurzaam voor mens en milieu? Volgens mij bouwen we pas echt duurzaam, wanneer we ook reke ning houden met de bouwmaterialen en –producten waarmee we bouwen en renoveren. Dat begint met de grondstoffen die we ont trekken aan de aarde, met de mogelijkheden om materialen te recyclen en weer in te zetten als nieuwe grondstoffen. Dus reke ning houden met de impact op ons milieu als het gaat om win ning, productie, transport en herbruikbaarheid van bouwmateria len. En bovenal; met de chemische samenstelling van de materialen. Als we volledig circulair ontwerpen en bouwen, keren alle materialen keer op keer weer terug in de technische kringloop en dan mogen er natuurlijk geen schadelijke stoffen in zitten! Terug naar de energiezuinige woning; deze is goed geïsoleerd en zeer luchtdicht gebouwd. Alle aansluitdetails zijn voorzien van dichtingen, tapes en folies om die luchtdichtheid te bewerkstelli gen. Hoe duurzaam is dit eigenlijk? Krijgen we de betreffende bouwdelen nog wel fatsoenlijk gedemonteerd aan het einde van de levenscyclus? Welke milieu impact hebben de extra isolatiemateri alen en installaties in een energiezuinig gebouw? PV panelen zor gen voor een schitterende EPC, maar wat is de milieuschade van wege de extra benodigde grondstoffen, productie en transport van deze panelen en de bijbehorende installaties? Houden we hier nu voldoende rekening mee als we duurzaam bouwen? Ja, hier wordt over nagedacht; in toekomstige regelgeving komt gelukkig een prestatie eis voor milieu impact. In aantocht is een verplichte toets op de impact op het milieu, met een minimale prestatie eis, in 2018 voorzien in het bouwbesluit. Met die regel geving houden we niet alleen rekening met de energieprestatie, maar ook met de milieuprestatie. Maar waarom starten we niet vandaag al met het toepassen van bouwmaterialen en –producten die met oog voor gezondheid, grondstofschaarste, transport en herbruikbaarheid duurzaam zijn geproduceerd? Waarom wachten? De toekomst begint iedere dag opnieuw. Neem net als de vele fabrikanten van producten met positieve impact op ons milieu ook verantwoording voor Moeder Aarde en haar bewoners en start de transitie van duurzaam bouwen naar gezond duurzaam bouwen. Gezond voor de aarde, gezond voor het milieu en dus gezond voor ons allen. Want Nul op de Meter is goed, maar gezond Nul op de Meter is beter! Kees Verweel, Salesmanager DEVENTER Profielen en voorzitter C2C Bouwgroep. 06 12955683. www.c2cbouwgroep.nl 22

Levensbomen en deurroosters in diverse soorten en maten zorgen ervoor dat elk pand op passende wijze een eigen uitstraling krijgt. Deurroosters en levensbomen worden door ons op maat geleverd.

Ambachtelijk gegoten producten van eigen bodem Hoofdstraat 160 - 9861 AM Grootegast Telefoon: 0594 - 61 21 12

www.wilpstra.nl

2016/4

p22_Blog.indd 22

19-08-16 12:18

CLOSE UP

Best geteste en voordeligste SKG*** cilinder in zijn soort M&C heeft de lat weer hoger gelegd! Na het grote succes van de in 2012 geïntroduceerde M&C Color Pro SKG*** cilinder met zijn hardstalenbrug, gaat het bedrijf nog verder de strijd aan tegen het inbrekersgilde. Op de Securitybeurs in Essen van 27 t/m 30 september kunnen bezoekers zien hoe M&C dat doet met de introductie van de Matrix en Condor cilinderserie. De 2 hightech cilinders, beide weer voorzien van een hardstalen brug, zijn getest door M&C dealers met PKVW erkenning die de meest recente praktijkvoorbeelden hebben toegepast, zoals cilinder en kerntrekken. Op basis van deze tests blijkt dat er momenteel in dit segment geen betere cilinders op de markt zijn die deze populaire inbraakmethodes kunnen weerstaan. Waar de M&C Color met zijn technische aspecten stopt, gaan de Matrix en Condor cilinders nog verder. Enkele voorbeelden hiervan: • Een speciaal sleutelprofiel van de Matrix de Condor sluit het kopië ren van de sleutel uit. • Eigendomscertificaat.

INBRAAK METHODE NR. 1

• Nog beter beveiligd tegen cilindertrekken, slagmethode, lockpicken en zelfs bestand tegen de impressietechniek. • Zeer geschikt voor uitgebreide sluitplannen. • Standaard voorzien van tweezijdige bediening (sleutel mag aan de binnenzijde blijven zitten). • Uitsluitend bij de geautoriseerde M&C dealers verkrijgbaar. • Modulair concept (zeer eenvoudig ter plekke aan te passen aan deurdiktes). • Cilinderlengte tot 102/102mm, dus geschikt voor deuren tot 18 cm dikte. M&C laat beide noviteiten zien op de Securitybeurs in Essen van 27 t/m 30 september. Tijdens deze beurs heeft M&C nog 2 grote primeurs, maar die houdt het bedrijf voor aan bezoekers van de beurs.

Gebroken cilinder door kerntrekmethode (zonder stalen brug)

EEN CILINDER MET STALEN BRUG IS BIJ ONS AL VERKRIJGBAAR VANAF

€ 33,(BRUTO, EXCL. BTW)

EEN CILINDER MET STALEN BRUG IS ALTIJD STERKER!

www.m-c.eu

Aalsbergen 20a | 6942 SE Didam | NEDERLAND T +31 [0] 316 292 881 | F +31 [0] 316 292 889 E info@m-c.eu | W www.m-c.eu

M&C-XXXX-v01 - Advertentie Raam en Deur .indd 1

p23_CLOSE UP_M&C.indd 23

22-08-16 13:43 4/2016

23-08-16 08:42

Voorzichtige kracht en precisie

HAUTAU ATRIUM comfort close en HS hulpveer

De HAUTAU ATRIUM comfort close - met de lichtste vleugelsluiting aller tijden - en de HAUTAU HS® hulpveer zijn hoogtepunten op het gebied van exacte techniek.

Beslagtechniek Fitting technology

www.HAUTAU.de

Zorgeloos Projectbeslag

• 10 jaar garantie • Rvs vastgemonteerd • EN1906 klasse 3 & 4

EN1634-2 brandwerend • Nederlandse kwaliteit veel know-how snelle levering

www.artitec.com/projectbeslag

Naamloos-16 1

09-08-16 13:24

INSIDE

Eisen voor brandwerende deuren

Inbraakwerend geveltimmerwerk

Voor een brand en vluchtveilig gebouw zijn branddeuren belangrijk. Deze brandwerende deuren hebben weerstand tegen vuur zodat zogeheten branddoorslag wordt uitgesteld. Wat zijn precies de eisen aan deze branddeuren en hoe worden ze gecheckt? In het boekje Essentiële bouwkundige controlepunten van Brandveilig Bouwen Nederland (BBN) staat een checklist. Het boekje biedt inzicht in de normen, controlepunten en hoe vaak branddeuren gecontroleerd moeten worden. Branddeuren, brand vertragende deuren of brandwerende deuren hebben allemaal het zelfde doel: rook en brand buiten de deur houden. Er zijn diverse deuren zoals brandwerende schuifdeuren, brandwerende rolluiken, brandwerende draai deuren en brandwe rende overheaddeuren. Er zijn ook nog industri ele branddeuren en de zogenoemde voetgan gersdeuren. De check list geldt voor beide type deuren, tenzij anders is vermeld. Alle branddeuren moeten voldoen aan de eisen in het Bouwbesluit. Het boekje is te down loaden op de site van de BBN.

Er is door de Nederlandse timmer , deuren en hang & sluitwerkin dustrie uitvoerig onderzoek ingesteld naar de inbraakwerendheid van houten gevelelementen volgens NEN 5096. Dit heeft geresulteerd in een groot aantal combinaties van houten gevelelementen met toepas sing van specifiek hang en sluitwerk. De resultaten van deze onder zoeken zijn door SKH verwerkt in de SKH Publicatie 98 08. Basis voor gecertificeerde houten gevelelementen zijn BRL 0801 (Beoordelingsrichtlijn voor houten gevelelementen) en BRL 0803 (Beoordelingsrichtlijn voor houten buitendeuren). De KVT (Kwaliteit van houten gevelelementen), uitgegeven door de Nederlandse Branchevereniging voor de Timmerindustrie, is het uitgangsdocument voor kwalitatief timmerwerk. De SKH Publicatie 98 08 is een aanvul lend document op de KVT en omschrijft de specificaties voor inbraakwerend geveltimmerwerk.

Wijzigingsblad inbraakwerende gevelelementen De normcommissie ‘Inbraakwerendheid van gevelelementen’ heeft een wijzigingsblad op NEN 5087:2013 ‘Inbraakveiligheid van wonin gen Bereikbaarheid van dak en gevelelementen: deuren, ramen en kozijnen’ gepubliceerd. Het doel van dit wijzigingsblad is de lees baarheid op punten te vergroten en mogelijke interpretatieverschillen weg te nemen. Met NEN 5087 kan worden bepaald welke deuren, ramen en kozij nen bereikbaar zijn voor de gelegenheidsinbreker. Bereikbare dak of gevelelementen moeten volgens het bouwbesluit voldoen aan inbraakwerendheidsklasse 2 volgens NEN 5096 ‘Inbraakwerendheid Dak of gevelelementen met deuren, ramen, luiken en vaste vullin gen Eisen, classificatie en beproevingsmethoden’. Op de volgende punten is de norm verduidelijkt: alle ramen, deuren en kozijnen in de gevel en daken tot een hoogte van 5,5 meter zijn bereikbaar voor inbraak ongeacht de mate van op en overklimbaarheid, dakhelling en afzakafstand. De eis van afzakbaarheid in het gebouw geldt alleen bij ramen, deuren en kozijnen gelegen op een hoogte van meer dan 5,5 meter. Ook is een schema toegevoegd als hulpmiddel bij het bepalen van de bereikbaarheid voor inbraak van ramen en deuren.

Norm brandveiligheid grote compartimenten NEN heeft de NEN 6079, de norm voor brandveiligheid van grote brandcom partimenten, gepubliceerd. De norm is bedoeld voor beoordeling van grote brandcompartimenten bij projecten waarbij de opdracht gever de wens heeft een gro ter brandcompartiment te realiseren dan in het Bouwbesluit staat voor geschreven. Op 1 juni 2015 is de NEN 6060 (beheersbaar heid van brand) gepu bliceerd om het overgrote deel van deze gebouwsituaties te ondervangen. Er bleef echter nog een kleine groep speciale projecten over die buiten de reguliere regelgeving van het Bouwbesluit en de NEN 6060 vallen. Denk bij voorbeeld aan de grote nieuwe stationsgebouwen, luchthavens, zie kenhuizen en andere gebouwen met grote compartimenten en een mix van gebruiksfuncties. Voor deze speciale projecten is er nu de recent gepubliceerde NEN 6079 norm. 4/2016

p25_inside.indd 25

16-08-16 09:30

HET FAMILIEBEDRIJF Tekst Arie Grevers Beeld Arie Grevers

Sfeer familiebedrijf gunstig voor producten procesinnovatie

Gezamenlijk de schouders eronder Het jaar is pas halverwege, maar nu al is het een jaar van vele mijlpalen voor AMI, producent van aluminium bouwbeslag uit Lomm. In het zestigste jubileumjaar werd het familiebedrijf als eerste producent van deurbeslag Cradle to Cradle gecertificeerd. Als kers op de taart ontving de Limburgse fabrikant de award voor Leverancier van het jaar 2016. Raam en Deur spreekt commercieel directeur Arthur de Ruiter over het geheim achter het succes van het familiebedrijf. Arthur de Ruiter, commercieel directeur bij AMI, glom van trots toen hij in juni in een bomvol Chassé Theater in Breda de award voor Leverancier van het jaar 2016 in ontvangst mocht nemen. Dit was een prachtige bekroning voor AMI, dat dit jaar de zestigste verjaardag viert. De Ruiter: ‘Ik ben op dat soort momenten altijd het gezicht naar buiten, maar de eer komt ons allen toe. De award is het resultaat van hard werken van al onze zeventig toegewijde werknemers. De winnaar is verkozen door de inkoopcombinatie Zevij-Necomij. We zijn door afnemers beoordeeld op aspecten als automatisering, meedenken in de keten, klantvriendelijkheid, transparantie en duurzaamheid. En als klanten je dit jaar op de eerste plaats zetten, is dat bijzonder eervol. Voor hen doen we het per slot van rekening.’

‘We steken veel tijd, geld en energie in automatisering en de innovatie van het machinepark’ Geschiedenis Precies zestig jaar geleden begon Frans Poels in het dorpje Arcen, net boven Venlo, met zijn bedrijf ‘Arcense Metaal Industrie’. Na enkele jaren verhuisde hij naar Lomm, een paar kilometer verderop. Vandaag de dag wordt enkel de afkorting gebruikt. AMI is toevallig ook Frans voor ‘vriend’ en heeft daarmee een sympathieke bijklank. Elke mail en brief wordt vandaag de dag afgesloten met ‘AMIcale groet’. Na het plotseling overlijden van de eigenaar begin jaren tachtig, nam Frans van den Aarssen het bedrijf over. Zijn opvolger, Arwin van den Aarssen, is de huidige algemeen directeur en eigenaar. Samen met

Ruim twintig jaar geleden binnengekomen als verkoper binnendienst en nu is Arthur de Ruiter commercieel directeur. Voor wie wil, biedt familiebedrijf AMI ruimte zich te ontplooien.

technisch directeur Jaap Koopman en commercieel directeur Arthur de Ruiter vormt hij de dagelijkse leiding. De productie van aluminium bouwbeslag is de hoofdmoot van de activiteiten. Ondanks de wisselingen van de wacht is het DNA van AMI, dat het best omschreven kan worden als familiebedrijf, in al die jaren niet veranderd. Het bedrijf streeft constant naar vernieuwing. De Ruiter: ‘We leggen continu de lat hoger en willen ons blijven ontwikkelen en onderscheiden. We steken bijvoorbeeld veel tijd, geld en energie in automatisering en de innovatie van het machinepark.’

Cradle to Cradle AMI was er in 1997 al vroeg bij met het ISO-certificaat. Tegenwoordig is ISO eerder regel dan uitzondering. Je kunt je er niet meer op profileren. ‘We merkten dat het maatschappelijk verantwoord ondernemen en milieubewuste productie een rol gingen spelen bij aanbestedingen. Onze inschatting: dat zal geen voorbijgaande trend zijn. En als je graag voorop wilt lopen, dan moet je daar wat mee. In 2014 hing bij ons het MVO certificaat aan de muur.’ Begin dit jaar is een nieuwe mijlpaal bereikt: AMI is de eerste deurbeslagproducent wereldwijd, die een Cradle to Cradle (C2C) certificaat heeft ontvangen voor een groot deel van het assortiment. C2C is een duurzaamheidconcept dat is gebaseerd op hergebruik van grondstoffen, zodat producten recyclebaar zijn. Het bedrijf is hiermee één van de koplopers binnen de circulaire economie. De Ruiter: ‘Onze interesse in C2C werd gewekt tijdens onze participatie aan de bouw van de Innovatoren, het entreegebouw van de Floriade 2012 in Venlo. We hebben door een student van de Fontys Hogeschool laten onderzoeken of we wel in aanmerking konden komen voor C2C-certificering. Het certificeringsinstituut EPEA Nederland heeft ons hierbij begeleid. Dat het gelukt is, is mede te danken aan de goede relatie die we hebben met onze klanten en leveranciers. Leveranciers hebben ons een

26 2016/4

p26_Het familiebedrijf.indd 26

16-08-16 09:29

HET FAMILIEBEDRIJF

kijkje in de keuken gegund en mee laten denken bij grondstofanalyse; dit vergt natuurlijk veel vertrouwen. Het certificaat is een bekroning van hard werken en het vertrouwen dat partners in ons hebben. Het volgende doel is om verder te groeien in het C2C- programma. Verder proberen we als kersvers lid van de C2C-bouwgroep zoveel mogelijk andere fabrikanten over de streep te trekken.’ Het C2C-certificaat is niet alleen mooi om aan de muur te hangen, maar levert ook opdrachten op. De Ruiter: ‘Het stadskantoor van Venlo, dat onlangs is opgeleverd, is volledig volgens de C2C-principes vormgegeven. Het Rotterdamse architectenbureau Kraaijvanger Urbis heeft ons in de bestekken gezet, dankzij het C2C-certificaat. Het profileren als C2C-bedrijf creëert tevens veel publiciteit. Zo mag ik aanschuiven bij een live-uitzending over duurzaamheid dat omroep BNR nieuwsradio in het C2C-ExpoLAB organiseert.’

‘Karakter familiebedrijf houdt ondermeer in: de mouwen opstropen en met open vizier ondernemen’ Karakter Qua karakter is AMI, als gezegd, een echt familiebedrijf. De organisatie is plat, de lijnen zijn kort. Wat men ’s ochtends besluit, voert men ’s middags uit. De Ruiter: ‘Onze kernwaarden zijn snelheid, flexibiliteit en kwaliteit. We doen alles zelf, besteden zo min mogelijk uit. Op die manier houden we de regie strak in handen. De band met werk-

nemers is hecht en betrokken. Dit merk je duidelijk in tijden van rampspoed. In 1995 is onze fabriek bijna in zijn geheel afgebrand. Dat gebeurde in een tijd dat vele werknemers thuis wateroverlast hadden, doordat de Maas buiten zijn oevers trad. Ondanks hun eigen sores stonden velen van hen toch bij ons aan de poort om te helpen. Een perfecte sfeer om proces- en productinnovaties door te voeren. Alle neuzen staan al dezelfde kant uit, de betrokkenheid is groot en de sfeer goed. En dan kun je snel iets moois van de grond krijgen. Verder is maatschappelijke betrokkenheid voor ons erg belangrijk. We zijn trotse sponsor van de Venloop, de jaarlijkse halve marathon in Venlo. Ook hebben we een aantal mensen werken via PSW Werk, een instantie die voor mensen met een afstand tot de arbeidsmarkt een werkplek creëert. Die mensen verdienen ook een kans zich te ontplooien, net als onze stagiaires en eigen werknemers. Waar mogelijk geven we de ruimte om te groeien in functie. Ook ik heb die kans gekregen toen ik hier ruim twintig jaar geleden begon op de afdeling Verkoop Binnendienst.’

Toekomst En staat er al een kleine De Ruiter te trappelen om het commercieel directeurschap over te nemen? De Ruiter, lachend: ‘Mijn vijftienjarige zoon werkt op zaterdag bij een sleutel- en slotenspecialist, dus het lijkt erop dat het virus is overgeslagen. Ik geef hem geen ongelijk; het is een prachtige sector. Miljoenen mensen hebben dagelijks AMIproducten in de hand. Ik ben al wel eens benaderd om te werken bij een multinational, maar dat aanbod heb ik vriendelijk maar beslist afgeslagen. Bij AMI heb ik de vrijheid om zelf initiatieven te ontplooien. De mouwen oprollen en met open vizier ondernemen. Zolang we dat karakter waarborgen, maak ik me geen zorgen over de continuïteit. Als het aan de mij ligt gaat AMI de komende zestig jaar op dezelfde voet verder.’

4/2016 27

p26_Het familiebedrijf.indd 27

16-08-16 09:29

BOUWCONCEPTEN Tekst Hans Fuchs Beeld Think Wonen

Bouwsysteem Think Wonen

Woningen van de lopende band Woningen bouwen, dat doe je in de fabriek. Dat stelt althans Mark Spee, oprichter van Think Wonen. Het bedrijf uit Drunen levert volledig geprefabriceerde, kant-en-klare nul-op-de-meter woningen op locatie af, waar het vervolgens een kwestie is van inhijsen en aansluiten. Aan de gevels hebben de prefab NOM-woningen van Think Wonen minimaal HR++ glas en naar believen kozijnen van kunststof, hout of aluminium. Think Wonen werkt niet met vaste leveranciers als co-makers in een consortium. 28

Think Wonen

2016/4

p28_Bouwconcepten.indd 28

16-08-16 09:42

BOUWCONCEPTEN

Een prefab woning uit de fabriek, kant-en-klaar aangeleverd op de ‘bouwplaats’, wat dat betekent ondervonden vorig jaar de bewoners van de krappe Akkerstraat in Tilburg. Daar plaatste Think Wonen voor wooncorporatie Tiwos een tweelaagse prefab NOM-woning, elke verdieping aangevoerd op een dieplader en met een kraan geplaatst op een kavel die vrijkwam na sloop van een oude woning. Eindresultaat; in de negentiende eeuwse gevelwand staat nu een moderne nul-opde-meter woning met hoogwaardige isolatie, zonnepanelen op het dak, infrarood-verwarming en energiemonitoring via een app. Tiwos koos voor een woning van Think Wonen niet alleen vanwege de prestaties; de nieuwbouw stoot jaarlijks tot 5000 kilo CO2 minder uit dan de gesloopte corporatiewoning. Ook het voorkomen van hoge renovatiekosten van de oude woning was een overweging voor Tiwos, net als de minimale huurderving dankzij de snelle bouwtijd van de nieuwbouw van Think Wonen. De prefab NOM-woning werd in de voormalige Lips-fabriek in Drunen geproduceerd terwijl de sloop van de oude corporatiewoning in Tilburg gaande was. Kosten voor de nieuwbouw: 98.000 euro ex btw.

Wij leveren geen gasgestookte woningen meer. Als je dat toch wilt, ben je bij Think niet aan het goede adres. Standaardprodukt met optiepakket Het Think Wonen bouwsysteem is ontstaan vanuit de wens om de bouwprocessen te rationaliseren en te optimaliseren, vertelt Think Wonen-oprichter Mark Spee: “Processen in de bouw zijn lastig te sturen. De projectleider stuurt de uitvoerder aan, die stuurt de voorman aan en die stuurt uiteindelijk de bouwvakker aan. Daar zitten brede besteklagen tussen en daaruit ontstaan communicatiefouten. Dat voorkom je met produceren in een geconditioneerde omgeving, waarin je ook nog eens geen last heb van weersomstandigheden, je niet op en neer hoeft te rijden naar de bouwplaats en aan het einde van de dag niet steeds je gereedschap hoeft op te ruimen.” En dan is er nog de consument: “Als er één steen van zijn nieuwe woning niet goed ligt, heb je als aannemer diezelfde avond een mailtje van je klant.” Spee omzeilt dat probleem met een prefab bouwsysteem dat van een woning een gestandardiseerd product maakt, compleet met een optiepakket om die standaardwoning te individualiseren. Spee: “Vergelijk het met de auto-industrie; ook daar werkt men met een gestandaardiseerd basisproduct en een optielijst. Het hele bouwsysteem van Think Wonen is gericht op het faciliteren van de klant: je kunt er alles mee maken binnen de maximale maten van 6 x 13 meter (b x l). Dat dekt 80 tot 90 procent van de seriematige bouw. Het systeem biedt veel vrijheid; in de maatvoering van de woning, het aantal woonlagen, de architectuur, indeling, afwerking en installatiepakket. De afmetingen van de woonlagen zijn in breedte, diepte en hoogte vrij te bepalen en ook in rijen woningen kan individueel gevarieerd worden. Aan de gevels kan de klant kiezen uit kozijnen uit kunststof, hout of aluminium. Het is een manier van bouwen die voor de klant een groot voordeel heeft; het is helder wat het kost, wat je krijgt is transparant en je kunt als klant zelf sturen op prijs en opties.”

Voet aan de grond Conceptueel bouwen krijgt steeds meer voet aan de grond, zo lijkt het. Steeds meer consortiums bedienen de markt met concepten voor renovatie en nieuwbouw; Platform31 kon er jaren terug al een hele brochure mee vullen. Reden voor Raam en Deur om in een serie een aantal concepten tegen het licht te houden en te kijken naar de rol van gevelbouwers en de raamen deurenbranche in deze nieuwe manier van bouwen.

Staal als basis De Think woningen rollen in de voormalige Lips-fabriek in Drunen kant-en-klaar van de lopende band. Kant-en-klaar betekent hier; inclusief keuken en natte cel, trap, installaties, echt metselwerk en glas in de gevels. Gebouwd worden de woningen net als in de auto-industrie aan verschillende stations of plateaus, waar componenten worden toegevoegd aan een stalen skelet, dat de basis vormt van de woning. Dat staalskelet wordt bekleed met wanden opgebouwd uit houtvezelplaat. Dat bespaart gewicht – nodig om de volledig afgebouwde woning te kunnen transporteren naar de locatie waar hij geplaatst wordt. De buitenmuren kunnen worden opgebouwd uit verschillende materialen, waaronder echt metselwerk. De woningscheidende wanden hebben volgens Think Wonen “Bouwbesluit+” geluidsen warmte-isolatiewaarden en zijn damp-open. Om de nul-op-demeter te halen, worden Think-woningen uitgerust met zonnepanelen, infraroodverwarming en warmteterugwinning bij tapwater en lucht. Voor het Think Wonen-systeem bedacht het Drunense bedrijf een eigen vloersysteem.

Think Wonen

4/2016 29

p28_Bouwconcepten.indd 29

16-08-16 09:42

argenta

opening doors

Invisible doors by argenta® opening a world of possibilities

nv Argent Alu sa | Bankstraat 2, 9770 Kruishoutem - Belgium T +32 (0)9 333 99 99 | F +32 (0)9 333 99 90 | info@argentalu.com | www.argentalu.com

Uniek in deursluittechniek, sinds 1932 fabrikant van geruisloze deursluitoplossingen

DICTATOR deuropvangers de ideale oplossing om het hard dicht kunnen slaan van deuren te voorkomen  De deur wordt altijd zacht en geruisloos opgevangen en vervolgens stevig gesloten gehouden.  Voorkom beknelling van (kinder)vingers  Uitvoeringen voor draaien schuifdeuren  I.c.m. een Adjunct inbouwkettingdeursluiter een perfect toegankelijke deursluitoplossing.

DICTATOR type 1000

Adjunct 2500 kettingsluiter

DICTATOR type 1400

DICTATOR Productie B.V. Emmeloord T +31 (0)527 613456 F +31 (0)527 698420 E-mail: info@dictator.nl of bezoek onze website: www.dictator.nl

Naamloos-16 1

09-08-16 13:25

BOUWCONCEPTEN

Woning met dienstenpakket Woningen compleet afbouwen in de fabriek; volgens Mark Spee is het einde nog niet in zicht. De bouwondernemer uit Drunen wil daarin ‘nog verder gaan dan waar we nu staan’: “Het wonen gaat in de toekomst veranderen. De huidige bouwconcepten leveren woningen die snel gerealiseerd kunnen worden, maar verder niets kunnen. Wij willen diensten gaan koppelen aan onze woningen, waarbij je als klant je woningen tegen een reguliere prijs kunt krijgen, inclusief een dienstenpakket. Vergelijk het met de apps op een iPhone. We denken bijvoorbeeld aan de mogelijkheid om in je woning via een monitorsysteem in te stellen dat je bij afwezigheid, bijvoorbeeld vakantie, je huis kunt laten bewaken, gekoppeld aan een bewakingsdienst. Of denk aan het inkopen van zorg, via je outlook agenda. We produceren dit jaar nog woningen die herkennen of je thuis bent en waar je bent, zodat de verwarmign aan gaat waar jij wilt. Die techniek is allemaal als los systeem te krijgen, maar wij willen dat als integraal pakket aanbieden.”

Prefab sociale huur In Almere kan al jarenlang heel veel, als het gaat om experimenten in de woningbouw. De Flevogemeente was van aanvang aan vrijhaven voor allerlei bijzondere initaitieven: De Fantasie, De Realiteit en De Eenvoud, de Ibba-woningen, het particulier en collectief opdrachtgeverschap in het Homeruskwartier en momenteel Oosterwold, waar particulieren niet alleen hun eigen woningen bouwen, maar ook wegen en groen aanleggen. Kortgeleden haalde Almere opnieuw de kranten met opmerkelijk bouwnieuws. Twee marktpartijen gaan in Almere sociale woningbouw realiseren en verhuren. Beide partijen doen dat met prefab concepten – en treden zelf als verhuurder op. Trebbe Wonen werkt in Almere met prefab bouwdelen die op de bouwplaats worden geassembleerd. Think Wonen plaatst in Almere een prefab sociale huurwoning die volledig van de lopende band komt, nulop-de-meter is, all-electric en geen gasaansluiting heeft. De stichtingskosten van de Think Wonen woning (80 vierkante meter woonoppervlak) bedragen 135.000 euro – tegenover gemiddelde stichtingskosten van een corporatiewoning van 162.000 euro (stand 2015). Think Wonen verhuurt de 36 woningen in Almere gedurende 30 jaar onder de aftoppingsgrens. Think Wonen

C2C glas en kozijnen Als het om de kozijnen gaat, kiezen de meeste klanten van Think Wonen voor kunststof. Think monteert de kozijnen zelf. Spee: “Kunststof is het meest gevraagd door corporaties en beleggers; het biedt een prima isolatie, heeft een gunstige prijs en het ziet er tegenwoordig ook goed uit.” Think Wonen werkt niet met vaste leveranciers als co-makers in een consortium: “We werken natuurlijk wel met vaste partijen, maar hebben niet één kozijnenpartij die exclusief voor Think werkt. Dat zouden we best willen, maar dan zijn transparantie in de opbouw van de kostprijs, leverbetrouwbaarheid en -snelheid plus milieuvriendelijk leveren en assembleren wel voorwaarden.” Bij kozijnen en glas streeft Spee, net als bij alle andere componenten van zijn bouwsysteem, naar eigen zeggen ‘naar zoveel mogelijk C2C’: “Op gebied van de kozijnen merk ik dat de grote partijen heel traditioneel zijn. Ik wil het liefst geen verpakkingsmateriaal in mijn fabriek. Ik heb dat helemaal niet nodig; mijn spullen hoeven niet, als op een bouwplaats, te worden beschermd tegen weersinvloeden. Ik heb het niet nodig en wil er dus ook niet voor betalen. We zoeken een partij die daar in mee wil – en daarnaast ook snel, betrouwbaar en ‘just in time’ kan leveren.” Bij de kunststof kozijnen werkt Think Wonen geregeld samen met een kleine leverancier. Spee: “Die levert ons de kozijnen onverpakt. Kleine partijen, is mijn ervaring, doen vaak hun uiterste best en de wederzijdse interesse zorgt voor een goede samenwerking. Maar de vraag is: kunnen deze partijen bij groei van Think ook meegroeien? Bij 100% recyclen is op kozijngebied bijvoorbeeld nog wel vooruitgang te boeken. Een belangrijke slag is de samenwerking met de kozijnenleverancier. Het moet kostprijsverlagend en kwaliteitsverhogend, met een gezonde marge voor iedereen – bijvoorbeeld als we het hebben over het verpakkingsmateriaal, leverbetrouwbaarheid, de snelheid van leveren en de kwaliteit.”

Onze filosofie is de totale afbouw in de fabriek Statiegeld op een woning Volgens Mark Spee zijn de Think woningen niet te vergelijken met unitbouw van bijvoorbeeld De Meeuw, die sterk op tijdelijke bouw georiënteerd is: “Wij maken woningen met een levensduur als in de permanente bouw. En andere concepten, zoals bijvoorbeeld een IQ-woning, zijn toch altijd nog gebaseerd op de conventionele bouw. Het draait bij hen uiteindelijk toch weer uit op assembleren op de bouwplaats. Onze filosofie is de totale afbouw in de fabriek. Met als voordeel; een hoog afwerkingsniveau en een uitstekende kierdichting dankzij de geconditioneerde productieomgeving, geen meerwerk tenzij men er zelf voor kiest, een korte levertijd en tijdige oplevering.” Sinds 2016 biedt Think Wonen alleen nog maar NOM-casco’s aan. Een bewuste keuze, aldus Spee: “Vergelijk het met autofabrikant Tesla. Die levert ook geen auto met een verbrandingsmotor. Wij leveren geen gasgestookte woningen meer. Als je dat toch wilt, ben je bij Think niet aan het goede adres. Alle woningen zijn simpel en tegen geringe kosten uit te breiden naar NOM. Wij kijken daarbij naar de total cost of ownership, de kosten over de gehele gebruiksperiode. En naar een circulaire economie. Een student van de TU Delft onderzoekt wat de mogelijkheden zijn van statiegeld op een woning, waarbij je je ‘oude’ Think woning kunt inruilen tegen een nieuwe Think woning. Het casco is gewoon te hergebruiken, ook na 50 jaar. En de overige materialen hebben een restwaarde in zuivere grondstoffen. Dit jaar willen we dat afronden en ook langzaam in de praktijk brengen.”

4/2016 31

p28_Bouwconcepten.indd 31

16-08-16 09:42

ENERGIENEUTRAAL Tekst Hans Fuchs Beeld Lemniskade BV

Patch 22, Amsterdam

Energieneutrale hoogbouw in hout In Amsterdam Buiksloterham staat sinds kort Patch 22, het hoogste houten gebouw van Nederland. Architect Tom Frantzen ontwierp het energie- en klimaatneutrale pand als een uitzonderlijk flexibel woon- en werkgebouw. De gevels draaien volop mee in het duurzame concept van Patch 22, onder andere met een klimatologische spouw voor de wtw installatie.

2020: het straks van nu 2020, het jaar waarin nieuwbouw (bijna) energieneutraal moet zijn. Lange tijd was dat iets van straks en later. Inmiddels is 2020 nog geen vier jaar verwijderd. Hoe slim zijn moderne gevels eigenlijk als het gaat om (bijna) energieneutraal bouwen? Hoe pakken ingenieurs, architecten en gevelbouwers de handschoen op en hoe draagt de raamen deurbranche bij aan slimme gevels? Raam en Deur besteedt in een reeks artikelen aandacht aan de slimste gevels voor 2020. In aflevering 4; Patch 22, het hoogste houten gebouw van Nederland.

Hoogbouw in hout; anders dan in Duitsland en Oostenrijk is het in Nederland een zeldzaamheid. De primeur op dit gebied is te vinden in Amsterdam Buiksloterham. Daar staat, aan de Johan van Hasseltkade, het dik dertig meter hoge Patch 22, ontworpen én ontwikkeld door architect Tom Frantzen. Tom Frantzen won in 2010 de gunninsprocedure voor de kavel in Buiksloterham, op het voormalige bedrijventerrein dat momenteel in rap tempo transformeert tot hip woon- en werkgebied. Frantzen overtuigde de gemeente Amsterdam met een ontwerp in hout dat dankzij zijn duurzame karakter naadloos aansluit op de ambities van de gemeente Amsterdam om klimaatneutraal te bouwen. In december 2014 ging de bouw van start.

Klimaatloggia’s De gevels van Patch 22 zijn een belangrijk onderdeel van het duurzame concept van Patch 22. Aan de zuiden de noorzijde van het gebouw hebben de gevels een spouwfunctie. Hier ontwierp Tom Frantzen klimaatloggia’s; de architect sloot de balkons af met enkel glas en plaatste aan de gebouwgevel puien met verbeterd dubbel glas. De balkons functioneren dankzij die enkellaags glas balkonbeglazing als klimatologische spouw voor de wtw installatie Frantzen: “Zo ontstaat een tussenklimaat, waarbij de wtw vanuit de spouw voorverwarmde lucht aanzuigt.” Een noviteit noemt Frantzen het: “De aan te zuigen lucht uit de spouw is al

32 2016/4

p32_Energieneutraal.indd 32

16-08-16 09:26

ENERGIENEUTRAAL

Amsterdam klimaatneutraal In 2008 besloot de Amsterdamse gemeenteraad unaniem om vanaf 2015 alle nieuwbouwwoningen en utiliteit ‘klimaatneutraal’ te bouwen. Voor 2010-2014 was de doelstelling nog om 40% van de woningen klimaatneutraal te bouwen: 100% van de CO2-uitstoot van alle gebouwgebonden en gebouwgerelateerd energieverbruik van die gebouwen moest worden gecompenseerd in de vorm van energiebesparing, lokale duurzame energie opwekking en/of effectief inzetten van duurzame bronnen inclusief stadswarmte en stadskoude.

bouwkundig opgewarmd. Dat wordt in de utiliteitsbouw wel toegepast, maar ik ken het nog niet uit de woningbouw.” Ook het duurzaam geproduceerde hout aan de gevels draagt bij aan de groene signatuur van Patch 22. Dankzij het vele hout aan de gevels en in de constructie komt in Patch 22 het overgrote deel van de gebruikte materialen uit hernieuwbare bronnen. Dat maakt het gebouw tot een grondstoffenbank – uitgezonderd de gegoten topvloeren in het gebouw en het beton in de kern en de plint, aldus Frantzen.

Hoge GPR Patch 22 heeft een EPC van 0,2, een GPR-score van 8,8 en is energie- en klimaatneutraal. De uitzonderlijk hoge GPR-score dankt het gebouw onder andere aan een biobrandstofinstallatie (houtpellets) voor de opwekking van warmte, en energieneutraal is het gebouw vooral dankzij de PV panelen op het dak. Die leveren de electriciteit voor de algemene functies van het gebouw. Frantzen: “Patch 22 is zo ontworpen dat het binnenklimaat aangenaam is om te wonen en te werken, zonder toepassing van koeling. Als toch koeling nodig is, kan dat onder andere met de biobrandstofinstallatie, gekoppeld aan de leidingen voor vloerverwarming. Het overschot aan opgewekte energie uit de PV panelen wordt teruggeleverd aan het elektriciteitsnet, dat als buffer fungeert.“

Hybride Hout domineert, in Patch 22. Op een rondom beglaasde, 6 meter hoge betonnen plint, met achter de vliesgevel forse betonnen vakwerkliggers, stapelde architect Tom Frantzen 6 bouwlagen uit hout, elke verdieping 4 meter hoog en alle verdiepingen net iets gedraaid ten opzichte van elkaar. Elk van die verdiepingen telt 540 vierkante meter GBO (exclusief balkons) en biedt ruimte aan maximaal 8 appartementen. Met balkons is het BVO per verdieping 820 vierkante meter. De ontsluiting gebeurt via een centrale corridor. De kolommen en balken van de hoofddraagconstructie, de dragende wanden, gevels en kozijnen van deze bouwlagen zijn allemaal uit hout; vurenhout voor de constructie, oregon pine voor de kozijnen. Al dat hout ten spijt, typeert Frantzen Patch 22 als een hybride gebouw: “Patch 22 heeft een betonnen plint en een betonnen kern voor onder meer de lift. De verdiepingsvloeren zijn Slimline staalbetonvloeren die aan de betonkern hangen.”

4/2016 33

p32_Energieneutraal.indd 33

16-08-16 09:26

SAMEN BOUWEN AAN EEN DUURZAME WERELD Ami bouwbeslag is nu cradle to cradle gecertificeerd TM

MVO Gecertificeerd door SKG-IKOB

VOOROPLOPEND IN ALUMINIUM AMI BV, Spikweien 70, 5943 AD Lomm (NL), (077) 473 74 75, verkoop@ami.nl, www.ami.nl

bouw beslag

NIEUW ONTWIK KE

Verkrijgbaar tot 7 mtr. lengte Uniek gepatenteerd procedÃ© Super isolerend uit glasvezel versterkt polyester Verbeterde waterdichtheid Directe beglazing mogelijk

INNOVATIEVE OPLOSSINGEN VOOR DE KOZIJNINDUSTRIE

EEAL

DORPELS VOOR KUNSTSTOFKOZIJNEN WWW.VENSTERTECHNIEK.NL

Naamloos-16 1

09-08-16 13:26

ENERGIENEUTRAAL

Duurzaam is ook de overmaat in het gebouw; de verdiepingen zijn vier meter hoog, maar ook de glasvlakken in de gevels, de trappen en de lift zijn ruimer gedimensioneerd dan in de reguliere woningbouw, aldus Frantzen: “Die overmaat is duurzaam, omdat het toestaat dat het gebouw op termijn ook van functie zou kunnen veranderen en bijvoorbeeld gebruikt gaat worden als kantoorgebouw.”

Vrij indeelbaar Patch 22 is inmiddels opgeleverd en alle vierkante meters in het gebouw zijn verkocht. Dat gebeurde via appartementrecht, waarbij kopers een of meerdere bundels vierkante meters konden kopen. Tom Frantzen: “Wat deze bewoners kochten, zijn vrij indeelbare vierkante meters. De verdiepingen zijn opgezet als lofts die door de kopers zelf verder kunnen worden ingedeeld en afgewerkt – of je er nu wilt wonen of werken. Het leidingwerk is in de verdiepingsvloeren ondergebracht, makkelijk bereikbaar dankzij losse vloerpanelen – ook dat draagt bij aan de duurzaamheid van het gebouw.” De kleinste verkochte ruimte in Patch 22 is 42 vierkante meter, de grootste ruimte meet 266 vierkante meter. De laatste woning in Patch 22 werd eind 2014 verkocht, en momenteel zijn alle kopers bezig met het naar eigen inzicht afwerken van hun appartement. Tom Frantzen: “De enige beperkingen zijn de aansluitprofielen aan de gevel. Er zijn geen keukenblokken, geen schachten, de leidingen liggen als gezegd in de vloer. Vanwege de vrije verdiepingshoogte van 3,50 meter bouwen veel mensen een hoogslaper in hun appartment en er is zelfs een koper die appartmenten op verschillende verdiepingen kocht en met een trap aan elkaar koppelde.”

Regie Tom Frantzen is niet alleen de architect van Patch 22, maar ook de projectontwikkelaar. Dat betekent: behoud van de regie over het gehele bouwproces. Frantzen: “Ik ben hier architect en opdrachtgever en alle details zijn binnen ons bureau uitgewerkt. Door het project in eigen hand te houden, kun je als architect allerlei dingen handhaven die een externe opdrachtgever uiteindelijk wellicht had geschrapt omwille van de kosten. Nu beslis ik zelf wat wel en niet de

eindstreep haalt. Een externe opdrachtgever had er wellicht voor gekozen om de verspringingen van de verdiepingen te schrappen, of de dure dubbele beglazing aan de gevels.” Aan de zuidgevel van Patch 22, met uitzicht richting IJ en het centrum van Amsterdam, domineren V-vormige houten vakwerkspanten het gevelaanzicht. Tot de hoofddraagconstructie behoren deze vakwerkliggers niet, vertelt Tom Frantzen: “De zuidgevel heeft vakwerkliggers omdat het vloerpakket binnen en buiten dezelfde dikte moet hebben, in verband met de dakopstand. De feitelijke vloer buiten moet dus dunner zijn – gedragen door de vakwerkliggers. De vakwerkliggers zijn er daarnaast omwille van de verstijving in verband met de windlasten.” Aan de noordgevel speelt die windlast een geringere rol – vakwerkliggers ontbreken hier dan ook. Frantzen: “De balkons zijn aan de noordgevel bovendien minder diep en dus is er minder doorbuiging. De verdiepingen hebben ook hier over de hele lengte vensters uit enkel glas. Aan de zuidzijde fungeert dat glas als windscherm, aan de noordzijde is het geplaats als geluidswering.”

Prefab puien Achter de balkonnen zijn de zuiden noordgevel van Patch 22 over de hele lengte voorzien van verdiepingshoge prefab houten puien van 9 meter lang. De 148 prefab puien zijn samengesteld uit houten schuifpuien van 3 x 3 meter. Tot grote gevelelementen samengesteld werden de puien in België, bij Korlam. Vandaar werden de elementen naar de bouwplaats getransporteerd, waar ze met kranen in de gevel werden gehesen. De beide kopgevels van Patch 22 hebben een meer gesloten karakter; hier domineren diep terugliggende smalle vensterpartijen in een gevel die is afgewerkt met verduurzaamde houten latten. De kozijnen zijn uit grenen met aluminium deklijsten, van IP Company uit Epse, voorzien van verbeterd dubbel glas. Het hout in de kopgevels werd verduurzaamd bij Leegwater Houtbereiding uit Heerhugowaard, dat het hout behandelde tegen verweren, voorvergrijsde en vlamvertragend maakte. En à propos brandveiligheid; Tom Frantzen liet al het hout in Patch 22 in het zicht. Frantzen: “Voor de brandveiligheid hebben we het hout verdikt, zodat het voldoet aan de eis van 120 minuten brandwerendheid. Dat komt uit op 80 mm meer hout rondom aan alle zijden.”

4/2016 35

p32_Energieneutraal.indd 35

16-08-16 09:26

UITGELICHT

Lijm geschikt voor robot Raam en Deur ontvangt wekelijks vele persberichten, die de uitgever van het blad graag op de website: www.raamendeuronline.nl plaatst. Het is echter onmo gelijk dat al die persberich ten een plaats krijgen in het blad. Daarom maakt de redactie elke twee maanden een selectie van ongeveer zes berichten die, volgens de redactie, wat extra aan dacht verdienen.

Bos Machines in Vianen en Frencken in Weert staan aan de basis van de ont wikkeling die de volledig automatische productie van kozijnen een stap dich terbij brengt. Door de zelfnivellerende Frencken Kozijnenlijm 0819 SLS (3.0 I.P) kan de dosering bijzonder nauw keurig afgesteld worden, waardoor een perfecte lijmverbinding ontstaat, bijna zonder restlijm. Het afmessen wordt hierdoor veel eenvoudiger en er wordt veel efficiënter omgegaan met de lijm. Frencken B.V., WEERT, T +31 (0)495 58 35 00, www.frencken1901.nl

Schimmel beschermt gevelhout Xyhlo directeur Frans van Rooijen noemt het houtverduurzamingsproduct, dat onder de naam Biofinish in de markt is gezet, ronduit revolutionair. Het gaat om een toevallige ont dekking van zijn zakelijk partner Michael Sailer bij diens promotieonderzoek 18 jaar geleden. Toen kwam aan het licht, dat een schimmel op een ‘bedje’ van lijnzaadolie het heel goed doet als verduurzamer van inlands hout, in het bijzonder grenen. Wordt de lijn zaadolie in een gecontroleerde omgeving onder druk in het hout geperst, dan kan het gevel hout zeker 8 jaar zonder verdere nabewerking weer en wind trotseren. Daarna breng je met de roller opnieuw lijnzaadolie in het hout en daarmee kan de schimmel zich dan weer zeker 3 tot 4 jaar voeden. Breng je de lijnzaadolie met de roller aan op een bestaande houten gevel dan is de onderhoudscyclus vanaf het begin 3 jaar. Doordat de beschermlaag leeft, is deze ook in staat eventuele lichte beschadi gingen zelf te herstellen. Van Rooijen noemt zijn product 100% milieu

vriendelijk en dus is het hout volledig recycle baar. Het verduurzamingsmiddel is nu nog alleen te verkrijgen in de kleur zwart. De zoektocht naar andere kleuren, door te variëren met de schimmels, bevindt zich nog in een experimentele fase.

De ontwikkelaar vindt de prijs van € 35 euro/ m2 een concurrerende prijs. Inmiddels is ook het eerste project afgerond: zorgcentrum Da Costa in Putten. Op de website staat een impressie van het project. Xyhlo, Goor, Tel: 0547 286350, www.xyhlo.nl

Raamkrukken SKG-gecertificeerd FSB, de deurbeslagfabrikant uit het Duitse Brakel, levert al sinds jaar en dag de afsluitbare raam krukken aan Nederlandse afnemers. Het product vindt in 38 verschillende designvarianten zijn weg naar het hogere segment woonhuizen en vooral naar de utilitaire bouw. Sinds kort mag het verkocht worden met het certificaat SKG***. De testen waren geen enkel probleem, aldus René Wolken van het Nederlandse verkooppunt in Apeldoorn. Niet dat de raamkrukken er veiliger door geworden zijn. Dat waren ze al; ook zonder certificaat. De enige reden is: de markt eist het certificaat.

Klanten van FSB, onder meer puileveranciers, vragen ernaar, omdat ze ermee geconfronteerd worden in de bestekken. Dus zal FSB eraan moeten voldoen. Het enige nadeel is het SKG logo. Voorheen mocht dat nog ergens op een niet direct zichtbare plaats aan gebracht worden, maar tegenwoordig moet het pontifi caal zichtbaar zijn. Voor FSB dat om esthetische rede nen nog niet eens het eigen logo op haar raamkrukken aanbrengt is dat wel even slikken geweest. Maar als de markt het eist, dan heb je geen keus. FSB, Apeldoorn, Tel: 085 401 59 33, www.fsb.de

2016/4

p36_Uitgelicht.indd 36

16-08-16 09:25

UITGELICHT

Roze en blauwe deurkrukken De Veluwe kleurde dit voorjaar roze toen de vermaarde wielerronde Giro d’Italia, waarin de eerste man een roze trui draagt, op 6 mei van start ging in Apeldoorn. Roze werd het ook in Barneveld, waar Ten Hulscher geves tigd is. De fabrikant van hang en sluitwerk droeg zijn steentje bij met roze deurkrukken. Maar ja, wat te doen met het restant, nadat de wielercaravaan is vertrokken? Het werd het begin van een compleet nieuwe lijn: roze en blauwe deurkrukken met rozet voor de meisjes en jongensbabykamer, ook geschikt om het verschil tussen de dames en heren toilet te accentueren. De kleurcoating is aan

gebracht op een aluminium kruk. Een paar inclusief een rozet aan weerszijden kost € 22,69 inclusief btw. Vind je dat te duur voor een cadeau aan de pasgeborene, dan kun je volstaan met een enkele kruk met rozet (€ 11,37) voor de binnenzijde van de babykamer. Belangrijke vraag: hoe denkt de fabrikant de potentiële klant te bereiken? Daar heeft directeur Siebe ten Hulscher over nagedacht: ‘We willen het product verkopen via de baby en kinderspeciaalzaken. Daar gaan de men sen naartoe voor een geschenk aan een baby.’ En Ten Hulscher acht het niet uit

gesloten dat de kruk ook onderdeel uitmaakt van De Blije Doos. Ook kunnen (aanstaande) ouders natuurlijk direct bestellen via de website. De roze en blauwe krukken maken onderdeel uit van het interactieve concept GPF ComVari. Dat wil zeggen: ouders kunnen de zelfgekozen deur kruk combineren met ander GPF deurbeslag. Zo kun je in de babykamer kiezen voor kleur rijk beslag, terwijl je op de overloop of in de hal hetzelfde deurbeslag monteert als op de deuren van de andere kamers. Ten Hulscher bv, Garderen, Tel: 0577 46 23 07, www.tenhulscher.nl

Grens binnen/buiten vervaagd Sapa Building System brengt een nieuw schuifdeurensysteem in gla zen puien op de markt. Het systeem maximaliseert de lichtinval in de woning, waardoor de grens binnen/buiten vervaagt. Dit is te danken aan een combinatie van een gereduceerd profieldesign en een glas partij die tot in de vloer reikt; de onderdorpel is niet meer zichtbaar. Confort Smartline, zo heet de nieuwe schuifdeur waardoor het effect wordt bereikt. Het profiel beschikt over goede thermische kwaliteiten (Uw < 1.65 W/m2K met standaard beglazing). De profielbreedte is gereduceerd tot 92 mm. De Confort Smartline heeft een bouwdiepte van 160 mm en is verkrijgbaar in een monorail, duorail en tri rail versie. Het vleugelgewicht bedraagt 250 kg voor de ‘hef/schuif ’ en ‘schuifvariant’. De vleugelbreedte biedt ruimte voor een beglazing tot 55 mm. Hierdoor zijn plaatsing van gelaagde beglazing of triple beglazing geen probleem. De winst op de montagesnelheid van het glas is vergeleken met andere hoogwaardige schuifsystemen tien procent, aldus de leverancier. Door de goede weersbestendigheid kan het schuifdeurensysteem ook in de hoogbouw worden toegepast. Confort Smartline is leverbaar in een breed gamma van kleuren en

afwerkingen (inclusief verborgen afwatering). Het is ook verkrijgbaar met een bi color uitvoering, dat wil zeggen: de kleurcoating aan binnen en buitenkant kunnen verschillen. Bijvoorbeeld antraciet buiten en wit binnen. Zo kan de schuifdeur aansluiten op elk interieur én op elke kleurstelling in de gevel. Sapa buildingsystem, Drunen, Tel. 0416 386480, www.sapabuildingsystem.nl

Nieuwe aluminium gevelbekleding Een aluminium gevelbekleding staat voor strak en eigentijds. En dat is precies wat de productlijn van Alu coating bvba wil zijn. De alu gevelbekleding Mato bestaat uit verticale en horizontale profielen die op een aluminium achterwand geklikt worden. Met het verborgen kliksysteem onderscheidt het product zich volgens de leverancier van de standaard gevelbekledingen. Door het systeem zijn eventuele beschadigde profielen eenvoudig te vervangen zonder demontage van de gehele gevel. Mato is te verkrijgen in vier verschillende kleuren. Verder kan de aluminium achterwand een andere kleur krijgen dan de profielen waardoor de ontwerper een speels en tegelijk strak lijnenspel van kleuren in de gevel kan creëren. Ook zijn de profielenafmetingen en de afstand tussen de profielen te variëren. Alu Coating bvba, Brecht (België), Tel.: +32 (0)3 330 17 77, www.alucoating.be 4/2016

p36_Uitgelicht.indd 37

16-08-16 09:25

: t 3 m on) W o U t E I g N oerin rmoCarb v t i u e XXL te (Th g o o deurh

SYNEGO HEFSCHUIFDEUR Ongekende zicht mogelĳkheden

Aluminium voordeur ThermoCarbon XXL

Topklasse volgens Hörmann

Korte productietĳden Optioneel aluminium voorzetschalen Zeer gunstige Uf waarden tot 1,3 W/m2 K Vleugel 80 mm geschikt voor triple beglazing Kader 190 mm Maximale hoogte > 2700 mm Symmetrische & asymmetrische verdeling

• De veiligste

Mogelĳkheid van panoramavleugel

• De best isolerende

Hoogwaardige en gladde oppervlakten

• De grootste

Schema A, symmetrisch & asymetrisch Schema A en K, driedelig Schema C en G-A Inbraakwerendheid klasse 2

NIEUWar

ba Lever 16 Q3-20

REHAU N.V., Watergoorweg 79, 3861 MA Nĳkerk, Nederland tel +31 (0) 33 247 99 11, e-mail: nĳkerk@rehau.com

p38_ADS.indd 1

17-08-16 15:19

Voordeel

Houten kozijnen leggen CO2 vast Wist u dat houten kozijnen de klimaatopwarming van de aarde tegengaan? De energie die nodig is voor de productie van bouwmaterialen draagt voor een belangrijke deel bij aan de uitstoot van CO2. Maar dit geldt niet voor hout. Dankzij fotosynthese vangen bomen juist COâ&#x201A;&#x201A; op uit de atmosfeer en houden dat in elke gebruiksfase vast. Bij verbranding komt diezelfde hoeveelheid COâ&#x201A;&#x201A; weer vrij. Kiest u voor houten kozijnen van aantoonbaar duurzaam geproduceerd hout? Dan draagt u bij aan het terugdringen van de opwarming van de aarde.

Bekijk alle voordelen op:

Kozijnenvanhout.nl Naamloos-3 3

17-05-16 10:26

Kunststof kozijnen recyclen. Ja natuurlijk.

â&#x20AC;&#x153;Deze pagina kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur-redactie.â&#x20AC;?

Maak een punt van duurzaam renoveren Wist u dat oude kunststof kozijnen uitstekend geschikt zijn voor hergebruik? De VKG heeft een recyclesysteem dat oude kozijnen voor u inzamelt en verwerkt. Zonder gedoe en kostendekkend. En met een nieuwe generatie duurzame kunststof kozijnen als resultaat. Ga voor meer informatie of een VKG-inzamelpunt bij u in de buurt naar www.vkgkozijn.nl/recycle

p00_VKG.indd 42

29-01-16 11:42

VMRG NIEUWS Einsteinbaan 1, Postbus 1496, 3430 BL Nieuwegein T: 030.605.36.44, F: 030.605.32.60, E: info@vmrg.nl, I: www.vmrg.nl De informatie op deze pagina is afkomstig van de VMRG en kwam tot stand buiten de verantwoordelijkheid van de Raam en Deur redactie

Kwaliteitsborging Vreemd eigenlijk dat de wetgever er aan te pas moet komen om er voor te zorgen dat de bouw haar verantwoordelijkheid gaat nemen voor het product, het gebouw dat men aan de klant overdraagt. Deze ontwikkeling past in de maatschappelijke trend waarin klan ten alles weten en geen genoegen meer nemen met allerlei excu ses en verhalen waarom zij iets anders krijgen dan is afgesproken. Het is te hopen dat dit besef van eindkwaliteit ook eerder in het bouwproces op al die tussenstapjes waarin leveranciers en onder aannemers ook hun bijdrage leveren gaat gelden. Maar al te vaak komen de compleet afgewerkte gevelproducten in een bouwcircus terecht waarin daar geen enkel begrip, laat staan ontzag, voor is. Daarom pleit de VMRG er steeds voor dat men deelopleveringen organiseert en vastlegt dat die eindkwaliteit al gedurende het bouwproces aanwezig is en eigenlijk beschermd moet worden. Natuurlijk behoeft de wetgever niet tijdens het bouwproces de regie te hebben en kunnen volwassen bedrijven dat zelf wel rege len. Zeker als ze beschikken over een keurmerk, zoals het VMRG Keurmerk. Dit garandeert een zorgvuldige kwaliteitsformulering vanuit de VMRG Kwaliteitseisen en tevens een daarbij behorend beheerst productieproces. De VMRG bedrijven, herkenbaar aan het VMRG Keurmerk, realiseren een kwalitatief hoogwaardig industrieel eindproduct mede door de organisatie van een kwalita tief afgestemde productieketen. Dus het VMRG Keurmerk zegt niet alleen iets over eindproduct maar ook over de kwaliteit van de bedrijven zelf en van de processen die ze uitvoeren. Deze produc tieprocessen spelen zich af binnen de context van het totale bouwproces waar de wetgever nu strenger op gaat letten. Een reden te meer om het vertrouwen dat het VMRG Keurmerk in zich draagt tot onderdeel te maken van dit geheel. De VMRG zal ervoor zorgen dat haar systematiek in de nieuwe kwaliteitsborging wordt opgenomen.

Gewijzigde wetgeving staat keurmerk toe in aanbestedingen Per 1 juli 2016 is de gewijzigde Aanbestedingswet 2012 in werking getreden. Nieuw in deze wet is dat het eisen van een keurmerk onder voorwaarden wordt toegestaan. Dit betekent dat opdrachtgevers en architecten het VMRG-Keurmerk bij aanbestedingen mogen voorschrijven. Tot nu toe was het alleen mogelijk om de VMRG Kwaliteitseisen voor te schrijven in bestekken. Met een bedrijf dat alleen zegt te voldoen aan deze eisen, heeft een opdrachtgever geen enkele garantie op kwaliteit. Een bedrijf dat het VMRG Keurmerk heeft, kan een geldig VMRG Keurmerk certificaat overhandigen als bewijs dat het kwaliteitsgevels levert. Deze bedrijven worden regelmatig gekeurd op de VMRG Kwaliteitseisen. De recente verandering in de wetgeving komt de kwaliteit in de gevelbouw dus ten goede. Een keurmerk wordt in de gewijzigde Aanbestedingswet onder voorwaarden toegestaan. Zo mag het geen onevenredige adminis tratieve last opleveren voor ondernemers en innovatie niet belem meren. Het eisen van een keurmerk moet proportioneel zijn. Een keurmerk mag alleen worden gevraagd als de onderliggende keur merkeisen betrekking hebben op criteria die verband houden met het voorwerp van de opdracht. Een aanbestedende dienst of speciale sectorbedrijf dient ook altijd een ander keurmerk of, indien de inschrijver een keurmerk niet tijdig kon verkrijgen, een ander bewijsmiddel te aanvaarden waaruit blijkt dat de inschrijver of inschrijving voldoet aan de eisen.

Nieuw aangesloten bedrijven De VMRG verwelkomt een nieuw lid: • Driessens-Verhagen Ramen | www.verhagenramen.nl en twee nieuwe partners: • Geveltechniek van Iersel | www. gvi geveltechniek.nl • Decolux | www.decolux.nl

4/2016

p41_VMRG.indd 41

23-08-16 09:43

BUITEN DE DEUR

Bouw Compleet Gorinchem Van 13 tot en met 15 september brengt Bouw Compleet de totale bouwwereld samen. De grote kracht van dit vakbeursconcept schuilt volgens de organisatie in het diverse aanbod aan exposanten uit alle lagen van de bouwbranche. Zij presenteren de nieuwste producten, trends en uitdagingen van de branche. De bezoeker ontmoet een divers publiek: van aannemers en architecten tot uitvoerders en woningbouwverenigingen. Een kans om bij te praten, de nieuwste marktinnovaties te verkennen en een fundament te leggen voor duurzame zakenrelaties. Dit jaar breidt de beurs overigens uit met 2 nieuwe pleinen: Gereedschapsplein en Duurzaamheidsplein. De 2 pleinen maken hun debuut in Gorinchem en maken deel uit van een nieuw concept tijdens de beurs. De gereedschaps- en duurzaamheidspleinen moeten exposanten een laagdrempelige manier bieden om deel te nemen aan de beurs. Bouw Compleet legt een sterke nadruk op de regio, zoals blijkt uit het Regioplein Zuid Holland Zuid, opgezet voor en door enthousiaste, bouwgerelateerde spelers uit de provincie. Meer informatie: www.evenementenhal.nl/bouwcompleet

Agenda Studiemiddag luchtdicht bouwen 8 september Deze middag is bedoeld voor professionals in de bouw, zoals architecten en aannemers, (werkvoorbereiders/uitvoerders) die in de dagelijkse praktijk te maken hebben met het ontwerp en de realisatie van gebouwen. De cursus sluit direct aan op de actuele bouwpraktijk. www.peutz.nl

Ecobouw 13 september Ecobouw is het kennisplatform voor duurzaam bouwen, gericht op alle partijen in de bouwkolom die duurzaam bouwen als een onomkeerbare ontwikkeling beschouwen, daarin keuzes hebben gemaakt of overwegen die snel te gaan maken. www.ecobouw.net

Installatie Vakbeurs Hardenberg

Security Essen 2016 Van dinsdag 27 september tot en met vrijdag 30 september 2016 vindt de Security in Essen, Duitsland, plaats. Iedere 2 jaar opent dit internationale evenement op het gebied van beveiliging en (brand)veiligheid voor de professionele en zakelijke markt, haar deuren. Op de beurs informeren ongeveer 40.000 bezoekers zich over de nieuwste innovaties, producten en diensten. Van brandpreventie en cyberveiligheid en CCTV tot de bescherming van buitenruimtes: experts, beleidsmakers en inkopers van deze industrie komen bijeen in Essen. Security Essen vindt dit jaar voor de 41ste keer plaats. Meer info: www.security-essen.de

Glasstec 2016 Glasstec is het ontmoetingspunt voor de wereld van glas. Het betreft niet alleen de grootste handelsbeurs voor de glasindustrie en zijn toeleveranciers, maar ook het meest internationale evenement, aldus de organisatie. Volgens de beursorganisatie wordt de editie van 2016, gehouden op 20 tot en met 23 september in Düsseldorf, een baanbrekende. Er is geen enkel ander evenement dat het complete spectrum van de wereld van glas beslaat, vanaf de productie tot aan recycling. De thema’s die aan bod komen, beslaan dan ook alle facetten van glas. Niet alleen dun en gebogen glas, glas bedrukken en coatings en display glas komen aan bod, maar ook het integreren van solar glas in gebouwen. Meer info: www.glasstec.de

13-15 september In de Evenementenhal Hardenberg is van 13 tot en met 15 september weer de Installatie Vakbeurs. Deze beurs wil een platform bieden voor vertegenwoordigers uit de complete installatiebranche. www.evenementenhal.nl

Hout en Groen Wonen 2016 29-30 oktober Alles over gezond wonen, milieuvriendelijk bouwen, hernieuwbare energie, houtbouw en aanverwante technieken en materialen vindt de bezoeker onder één dak op de beurs ‘Hout en Groen Wonen’. De beurs vindt plaats in de Antwerpse Waagnatie. www.houtengroenwonen.be

Amsterdam Security Conference 1 november Amsterdam Security Conference is dé conferentie voor security- en ICTprofessionals in de Benelux. In samenwerking met VBN en Ngi-NGN wordt een programma gemaakt met toonaangevende sprekers die hun visie geven op actuele vraagstukken van security-professionals. www.amsterdamsecurity.com

42 4/2016

p42_Buiten de deur.indd 42

16-08-16 09:22

Naamloos-1 1

01-04-16 09:56

NIEUW

EĂŠn innovatief profielsysteem voor alle dubbel- en tripleglas oplossingen SOFTLINE 82 NL: het kunststof profielsysteem dat speciaal is ontwikkeld voor triple glas. Met SOFTLINE 82 NL worden hogere isolatiewaarden bereikt, wat resulteert in een lager energieverbruik en minder CO2 uitstoot. Het dikwandige profiel (wandsterkte klasse A!) zorgt voor vaster zittende schroeven en extra stevige hoekverbindingen waardoor ramen en deuren vele jaren lang perfect functioneren. Kenmerkend is ook het Dutch design dat past bij de Nederlandse bouwstijlen.

Meer comfort, minder energieverbruik en 100% recyclebaar: SOFTLINE 82 NL maakt het verschil!

www.vekakozijn.nl

VEK 249 Advertentie 2 2016_A4.indd 1 Naamloos-13 1

24-05-16 13:06 08:59 09-08-16