Floris Felix in heidense hemelen

floris felix in heidense hemelen Een Nederlandse kunstenaar in Italië sophie van der stap

floris felix in heidense hemelen

voorwoord

Inspiratie. Een woord met betekenis. Dat is waar het mee begint in de kunst. En het is de rode draad in de missie van de Van Vlissingen Art Foundation om talentvolle Nederlandse beel dende kunstenaars voor het voetlicht te brengen en te stimuleren om nieuwe stappen te zetten in hun kunstenaarschap.

Vanuit onze gedeelde passie voor kunst richtten wij in 2008 de Van Vlissingen Art Foundation op. Jaarlijks selecteert het bestuur een veelbelovende kunstenaar. Deze kunstenaar reist naar een bestemming naar keuze waar diens inspiratie maximaal tot bloei kan komen. Hieruit vloeit nieuw werk voort. Het hele proces wordt vastgelegd in een boek in de reeks Inspiratie en sa men met het nieuwe werk tijdens een expositie gepresenteerd aan een groot publiek.

Dit is de twaalfde editie in de reeks Inspiratie. Het beschrijft de reis, inspiratiebronnen en het daaruit voortvloeiende nieuwe werk van kunstenaar Floris Felix. Gefascineerd door de Renais sance, en Michelangelo in het bijzonder, dwaalde hij één maand lang door Italië en bezocht de steden Venetië, Florence, Rome en Palermo. Terug in Nederland vertaalde dit zich in werken met het menselijk lichaam als uitgangspunt en de nadruk op kleur, aangewakkerd door zijn ge dachten aan de mozaïeken kerkhemelen, eeuwenoude palazzo’s, gouden Madonna’s, engelen, aura’s en aureolen, Gods oog en Fellini’s herinneringen.

Graag danken wij de medebestuursleden van de stichting, Jop Ubbens, Charles Ruijgrok, Geertje van de Kamp en de schrijver van het boek Sophie van der Stap, Ellen Doornebal voor de algehe le organisatie, Saskia Wildschut voor de ondersteuning op het gebied van PR en communicatie en allen die betrokken waren bij de totstandkoming van dit boek voor hun waardevolle inbreng.

Vol enthousiasme kijken wij uit naar de expositie van de nieuwste werken van Floris Felix van 29 november 2022 tot en met 8 januari 2023 in Singer Laren.

John en Marine Fentener van Vlissingen

Venetië, 7 tot 10 maart

Op 7 maart hangt niet alleen het begin van de lente in de lucht, maar ook, even broos en voor zichtig, een nieuw begin voor de kunstenaar Floris Felix, die soms weg moet gaan om zich er gens thuis te voelen. De komende maand zal hij doorbrengen in Italië: Venetië, Florence, Rome en tot slot Palermo. Hier zal hij door de hoogtij van de Renaissance reizen en tevens door het summum van een katholieke cultuur en architectuur, die, alhoewel gedateerd, nog steeds een stempel drukt op het leven van de kunstenaar.

Hij heeft zichzelf voor deze reis de periode van een maand gegeven en de vrijheid van een open ticket. Hij komt pas terug als hij gevonden heeft waar hij voor is vertrokken: een nieuw kader om zich in uit te kunnen drukken, een groter verhaal dat alle kleinere aan elkaar verbindt én een plek geeft. Want hoe duidelijk het voor Floris vandaag ook is waar al zijn werk om gaat, waar al zijn werk naartoe graviteert – identiteit en de verhouding tot de ander – blijft de zoek tocht binnen dit thema gaande. Hij wil zijn eigen abstractie uit en de grijpbare werkelijkheid in, via een groter verhaal dat ons allemaal verbindt. Dat de zogeheten scheiding tussen het ik en de ander doet oplossen. En daarvoor richt hij zijn blik naar boven, naar een bedachte hemel.

Zijn reis begint in Venetië. Hij ziet de stad voor het eerst met eigen ogen. De lucht is strak blauw. Het ondiepe water en de aanblik van het eiland in de verte trekken zo aan hem dat hij de vaporetto laat staan en in een watertaxi stapt bij een van de drie kerels die aan het einde van de steiger zitten te wachten op de nieuwe lading toeristen. Bestemming Ospedale in het Noorden. Na Isola di Tessera en Murano, leidt de boottocht hem langs het dodeneiland San Michele, waar onder meer Stravinsky, Pound, Diaghilev en Brodsky naartoe zijn gebracht in een kist in een gondel.

Maar de dood is ver te zoeken op dit vroege middaguur onder een strakblauwe hemel in maart. De boottocht naar zijn Venetiaanse onderkomen is zijn eerste introductie met de overweldi

gende schoonheid, historie en rijkdom van deze stad. Als hij aankomt bij het eiland van Venetië en langs een kade vaart met zicht op de bekende krioelende straatjes en bruggetjes, voelt Floris hoe hij een andere wereld ingetrokken wordt.

Als hij zijn eerste voet aan wal zet, weet Floris precies wat hij deze dagen in de oude handels stad gaat doen: dwalen. Of zoals Italianen het zo mooi kunnen zeggen: dolce far niente. Zalig nietsdoen. Hij heeft zich er voor zijn vertrek zoveel mogelijk van weerhouden om stadsgidsen en When in Venice lijstjes open te klikken. Informatie die even vertroebelend als verhelderend kan zijn, zeker voor een kunstenaar die op zoek is naar zijn eigen bron van inspiratie, ergens tussen de sporen van Michelangelo en de hemelgewelven van de kerken in.

Inspiratie. In dit woord ligt stilletjes het werkwoord inspirare verscholen: bezielen, inblazen. Eén maand lang door Italië dwalen en ingeblazen worden door mozaïeken kerkhemelen, eeuwen oude palazzo’s, gouden Madonna’s, engelen, aura’s en aureolen, God’s oog, Fellini’s herinnerin gen, de geheime lijken en verpletterende beelden van Michelangelo. Zijn David, de David, het enorme voetstuk waar hij op is geplaatst. Floris beweegt in zijn dwaaltochten steeds dichter naar deze meester van de Renaissance. Naar Michelangelo’s studies van het menselijk lichaam, zijn soms angstaanjagend perfecte beelden en het menselijke en universele verlangen dat ze uitdragen.

***

De fascinatie voor de Renaissance en Michelangelo in het bijzonder is niet toevallig.

Het menselijk (mannelijk) lichaam is ook voor Floris Felix uitgangspunt in zijn werk.

Via het fysieke, de spierkracht, haar bewegingen, de ruimte die het menselijke lichaam inneemt, onderzoekt de schilder wat erachter verscholen gaat, de verlangens waar de mens door gedreven wordt, de hindernissen waardoor hij geremd wordt.

Zijn eerste tekeningen beginnen heel ergens anders, verder van hem af. Hij is twintig. Voor een huiswerkopdracht van de Akademie Vogue kruipt er een meisje uit zijn pen.

Brutaal, stoer, met buitenproportioneel lange ledematen. Ze is zijn eerste en grootste leerschool in modeltekenen. Ondanks dat ze een fictieve creatie is en geen realistisch menselijke proporties kent, heeft hij met haar zijn techniek kunnen ontwikkelen op het gebied van licht en schaduw, compositie, kleur en volumes. Dit meisje, een modeillustratie, blijft terugkeren in zijn werk, in zijn dag. Soms tekent hij haar weken niet, maar trekt ze aan hem, net zoveel totdat hij haar iedere dag weer tekent, in poses en aankleding die hij zelf in zijn eigen leven niet kan evenaren. Als een karikatuur van zichzelf – iets wat hij pas later zal begrijpen als hij in Parijs woont – beweegt ze over de vellen van zijn schetsboek en geeft hem een glimp van een leven dat hij in zijn eigen werkelijkheid niet kan beleven. Ze groeit met haar schepper mee in het steeds groter wordende leven van Parijs, en hij met haar. In zijn jaren in Parijs (2015-2019) laat ze zich het meeste zien. Het is geen keuze. Hij moét haar tekenen. Soms wel een paar keer per dag. Pas later, na zijn vertrek uit de stad, begrijpt hij waarom: ze houdt hem gezel schap op een manier dat het leven in Parijs dat niet deed – of bieden kon.

Ze is licht, nooit serieus of ernstig. Ze hoeft niets, beweegt zich volkomen zorgeloos door het leven. En daarmee raakt ze direct aan de eenzame worsteling van de kunste naar, die zich onderhuids verborgen houdt en die alles behalve zorgeloos is. Ze blijkt een allegorie van zijn vriendinnen, van zijn engelen die hem door het leven loodsen, door het schitterende decorum van Parijs dat ingericht lijkt te zijn om opgetild te wor den, de lichtheid in, en te vergeten. Ze is als een meisje zonder zorgen.

Zijn meisje is zijn eerste brug naar de buitenwereld achter het raam. Hij verkoopt illus traties, krijgt opdrachten voor verschillende modemerken, ontvangt likes op zijn so ciale media. De interesse is nog klein, het neemt weinig ruimte in zijn anders solitaire bestaan in en daarbij: via zijn meisje wordt hij nog niet gezien voor de kunstenaar die hij is. Die laat zich voorlopig alleen nog aan hemzelf zien, op grote uitgerolde vellen wit papier in te kleine Parijse appartementjes. Maar dat geeft niet. Het meisje kruipt steeds verder uit zijn pen en het zal niet lang meer duren voordat hij aan zijn eerste, grote, abstracte doeken begint.

Langzaamaan begint zijn werk gezien en begrepen te worden en door een voorzichtig groeiende following op zijn sociale media gewaardeerd en gedeeld. Voor het eerst in zijn nog jonge kunstenaarsleven verdient hij geld met zijn eigen gecreëerde werk, durft hij te dromen van een leven als kunstenaar waarin hij zichzelf kan onderhouden, zonder bijbaantjes. Zijn meisje is zijn eerste grond onder de voeten in de buitenwe reld, die andere werkelijkheid, waar het soms voelt alsof hij er nog moet leren lopen. Ze biedt houvast, daar en onder zijn stolp. Ze is zijn verlengstuk, ze zal altijd blijven en met hem meegroeien. Ook als ze niet groeit.

Ze staat voor de buitenkant en misschien zelfs voor de algehele buitenwereld, waarin Floris zich nooit volledig aan het oog van de ander kan onttrekken. Dit hem in de ga ten houdende oog, dwingt hem voortdurend na te denken over hoe hij zich verhoudt tot de ander, maar meer nog dan tot de ander, tot de wereld en tijd waarin hij geboren is, het normaal waartoe hij veroordeeld is. Niet deze wereld, maar zijn eigen gecre ëerde wereld is voor hem de werkelijkheid waar zijn leven zich ontvouwt. Misschien dat zijn doeken daarom ook zo groot zijn; hij heeft nooit zijn eigen ruimte kunnen vinden of opeisen in die andere, grotere wereld. Maar vanaf zijn grote doeken raast ze je tegemoet, explosief, alsof er allerlei geheimen in verscholen liggen die ongeduldig liggen te wachten om ontdekt te worden.

Op de doeken van zijn binnenwereld liggen de diepste lagen van zijn verwondering verborgen. Misschien dat het contrast tussen een lichaam dat gezien wordt (zijn meis je) en een lichaam dat soms bijna ongezien voorbij glijdt (zijn mannelijke, abstractere figuren) op zijn grote doeken, deze frêle scheidslijn tussen binnen- en buitenkant, zijn zoektocht complementeren, of zelfs compleet maken.

De eerste contouren van deze zich uit het zicht onttrekkende lichamen worden met blote handen en grote vegen op het doek aangebracht. De later aangebrachte puntjes, een zacht en stilletjes voortschrijdend meditatief werk, legt een beschermende laag over de schaafwonden die zich net onder de huid bevinden, en in al hun naaktheid op het doek aangebracht zijn. Over zijn échte lichaam heen. Over zijn nog dwalende en zoekende zelf.

Zwarte

We volgen kunstenaar Floris Felix van Velsen op zijn reis door Italië; een afdaling in de Renaissance. Meanderend onder gewelfde kerkkoepels, langs gouden mozaïeken en bijbelse fresco’s en door kronkelende straatjes, vindt hij zijn inspiratie in de klassieke verbeelding van de hemel, voor een eigen en eigentijdse interpretatie hiervan. Het boek neemt ons mee op reis door Italië en door het creatieve proces van de kunstenaar dat direct verbonden blijkt met zijn gevoel van beknelling en anders-zijn: de klassieke hemel is nog niet hemels genoeg. De begeleidende tekst is geschreven door Sophie van der Stap auteur van Meisje met Negen Pruiken.

Dit boek is het 12de deel in de Inspiratiereeks, een initiatief van de Van Vlissingen Art Foundation. Deze stichting ondersteunt sinds 2008 talentvolle, Nederlandse beeldend kunstenaars. Hun ontwikkeling, hun inspiratie, dat is waar het in deze serie om draait.