Jeroen Krabbé
Stilte
Mijn atelier in Lockdown
Tekst: Jasper Krabbé Foto’s: Annemarieke van Drimmelen Waanders Uitgevers Museum de Fundatie
2
Jeroen Krabbé
Stilte
Mijn atelier in Lockdown
3
STILTE Stilte in het atelier, maanden van stilte en maanden in het atelier. Niet op reis, niet naar Mexico, geen locatieonderzoek en opnames voor een nieuwe schilders documentaire waaraan hij zo hard werkte. Jeroen Krabbé viel uit het ritme dat zijn schilderen al jaren, decennia, bepaalt: reizen voor zijn film- en televisiewerk en de indrukken verwerken in schilderijen in zijn werkplaats. Toen ik hem na maanden afzondering daar weer ontmoette hingen er een groot aantal werken die zich het best laten omschrijven als atelierportretten. Doeken van een compact formaat, in een egale toon, noorderlicht, met het atelier als onderwerp. Hoofdrolspeler is het schilderij op de ezel, leeg, bijna smekend om een onderwerp. De schilder duikt op, als schim, een silhouet. Zijn schilderijen die altijd de blik naar buiten waren – van de landschappen van Gauguin, van Dalfsen, van familiegeschiedenis – functioneren nu als spiegels van de werkplaats. Niet dat de schilderijen eenzaam doen voelen en het verlangen ademen naar die kleurrijke wereld waar Jeroen Krabbé zich zo graag in beweegt. Misschien zelfs het tegendeel. Na langer kijken is de concentratie op de atelierruimte in al zijn gedempte kleur- en lichtvariaties weldadig, zelfs meditatief. Alsof tijd ophoudt en je als kijker meedanst op een afgepast ritme dat de schilder zich oplegde om de isolatiedagen met betekenis te vullen, ook in tijden van stilte. De blik naar binnen geeft pure schilderkunst waarin de nuance telt, het precieze gebaar. Schilderkunst is ook het thema van het gesprek tussen Jeroen Krabbé en zijn zoon Jasper dat is opgetekend in dit boek bij de tentoonstelling in Museum de Fundatie. De foto’s zijn van Annemarieke van Drimmelen. Een intense omarming, zeker nu de stilte weer voorbij lijkt te zijn. Ralph Keuning Directeur Museum de Fundatie
5
Verstilling en eenzaamheid Jasper Krabbé
Jasper
We zitten in het atelier van mijn vader, een schilder-atelier met hoge houten lambriseringen en een gigantisch raam op het noorden. De voormalige werkplek van een illustere voorganger: schilder George Hendrik Breitner. Hij schilderde hier zijn beroemd geworden schilderijen. Nu hangen er schilderijen van een heel andere orde waarin simpele objecten, zoals schildersezels en stoelen en een solitaire figuur, de hoofdrol spelen. Mijn vader schilderde deze afgelopen jaar tijdens de coronapandemie met al z’n restricties, met lockdowns en met een avondklok. We zitten op de stoelen die als figuranten dienen in zijn nieuwe werken, te midden van de schilderijen, salonstijl gehangen; een Droste-effect. Overal spiegelt zich het nieuwe onderwerp van deze doeken; het atelier zelf.
Dit is een ingekorte weergave van het gesprek tussen Jasper en zijn vader Jeroen Krabbé op woensdag 2 maart 2021.
Jasper
Als kunstenaar moet je denk ik eigenlijk altijd de gevestigde orde bevragen, maar dat gold zeker voor het afgelopen jaar … Het is een bizarre tijd geweest, met de coronaperikelen. Ik heb het mezelf ook intens afgevraagd: Wat kan ik nog maken nu, wat doet er nog toe? Die zoektocht gaat over de beelden die je zou willen schilderen … Wat is in deze tijd nog relevant? Als ik kijk naar jouw werk is het ook heel erg veranderd onder invloed van alles wat er is gebeurd. Jeroen
Totaal. Jasper
Alleen al het formaat; je bent opeens heel klein gaan werken, het is heel intiem. En als ik kijk naar je voorgaande werk, dan was je altijd op reis, altijd onderweg naar motieven, aan het zoeken. Nou, het reizen is in ieder geval opgehouden … Jeroen
Dat is precies de kern. Toen corona hier begon, dacht ik: O god, ik mag niet eens door het Vondelpark naar het atelier fietsen, omdat er een lockdown is. Gelukkig was het hier niet zo streng als in sommige andere landen, maar het enige wat ik dacht was; wat heeft ‘t voor zin?? Wat moet ik hier doen … In wat voor situatie ben ik terechtgekomen?
9
Jasper
Het is een onzichtbare vijand. Jeroen
Zo heb ik het ook heel erg ervaren. Jasper
Het is een ongekende tijd. Ik bedoel, wij moeten afstand houden van elkaar … Jeroen
Ik mag de kleinkinderen niet kussen. Jasper
… je gaat denken: het atelier is altijd al een eenzame plek, jij werkt alleen, hebt geen assistenten, dus in zoverre verandert er niet zoveel aan je praktijk. Er zijn natuurlijk kunstenaars over de hele wereld die daarmee geconfronteerd zijn, maar die zich wel moeten afvragen: maar wat heeft mijn kunst nu nog voor zin? Jeroen
Ja, niks! Nul … Jasper
Maar vind je dat echt? Jeroen
Jazeker. Ik kon ook niet meer naar musea. Dus ik kon me ook niet laven aan het werk van anderen. En dan heb je wel je boeken, maar die kan ik zo langzamerhand van achter naar voren beschrijven of ik keek op mijn telefoon naar het werk van Diebenkorn, mooie schilderijen zijn dat. Maar de echte, nieuwe input is er niet. De mogelijkheden zijn afgesloten. De plek waar ik me veilig voel, is hier. Je zit boven de stad hier, boven het gedoe. Ik heb eigenlijk een fantastische tijd hier gehad. Ik vond het heel erg wat er aan de hand was, maar als je dat kan bedwingen met schilderen … Jasper
Dus schilderen toch als vlucht?
35
36
Atelier no.4 olie op doek | 40 x 50 cm | 2020
37
38
Atelier no.6 (kapot) gemengde technieken | 55 x 65 cm | 2020
Atelier no.3 olie op doek | 61 x 50 cm | 2020
39
Jeroen
Nou ja, of als beschrijving van je gevoel … Het zijn allemaal schilderijen geworden die steeds vanuit een andere emotie zijn voortgekomen, niet een is hetzelfde. Bij dat kleine doekje (Het Verlaten Atelier nr.19), dacht ik, ik wil zo weinig mogelijk schilderen met zoveel mogelijk de indruk van hoe leeg het is en hoe stil het is in het atelier, maar ook als reflectie van de stilte buiten. Jasper
We hebben dat schilderij van Maarten (Het Atelier) van een atelier met een stoeltje, een tafel met verf erop, met doeken aan de muur, en die rode deur … Veel van jouw nieuwe werken raken hieraan! Er zit ook een verstilling en eenzaamheid in. En die concentratie van: dit zijn mijn protagonisten, de dingen om me heen. Jeroen
Ja, dat klopt ... Zo had ik het nog niet gezien. Het hangt hier al jaren. Jasper
Maar ik zie ook bij jou referenties naar Roger Raveel, Picasso. Jeroen
Maarten Krabbé Atelier | olie op doek | 73,5 x 52,5 cm | 1962
Picasso vooral. Picasso heeft een aantal schilderijen gemaakt nadat Françoise Gilot hem had verlaten … Jasper
Van een leeg atelier. Jeroen
Van een leeg atelier. Met zijn schaduw daarvoor … Je ziet kinderspeelgoed, een lege kamer met een zwart silhouet. Daar moest ik aan denken, omdat het eenzaamheid aangeeft. Jasper
Dat is een motief wat later Jasper Johns weer heeft gebruikt; alleen die abstractie van de schaduw. Maar is het dan meer een dialoog?
41