Natasja Admiraal van All Star tot zonneklep met illustraties van Jelle F. Post
WAA NDER S UITG EVER S
Ik bepaal zélf wat ik draag Zélf bepalen, dat riep ik als klein meisje vaak. En dat willen we toch allemaal? Zelf bepalen hoe laat je opstaat. Zelf bepalen wat je op je brood smeert. Zelf bepalen wat je later wilt worden. En zelf bepalen wat je aantrekt. Mode is iets heel persoonlijks: door bepaalde kleding te dragen, laat je zien wie je bent (of zou willen zijn). En er is nogal wat om uit te kiezen! Er zijn zoveel soorten kledingstukken en accessoires, te veel om op te noemen. Allemaal met een bijzonder verhaal. Zoveel ‘modewoorden’... hoe houd je die allemaal uit elkaar? Dat is toch gewoon niet bij te houden?
Of het ooit af is? Waarschijnlijk niet. Ik kom steeds weer dingen tegen die nog ontbreken en ontwerpers vinden ook steeds weer iets nieuws uit. Dat is nou juist zo leuk aan mode. Dus het mode ABC blijft maar groeien. De teller staat nu – ja, ik houd het nauwkeurig bij! – op meer dan tweeduizend kledingstukken en accessoires. Véél te veel voor in een boek, dat begrijp je. Zo’n boek zou niet te tillen zijn, zo zwaar! Daarom verzamelde ik de wonderbaarlijkste, mooiste, bizarre of juist doodgewone kledingstukken en accessoires. Welke? Dat mocht ik helemaal zélf bepalen.
Toch is dat precies wat ik jaren geleden probeerde. Ik begon plaatjes te verzamelen van al die kledingstukken en accessoires. Die zette ik in mapjes op de computer, met tekst en uitleg erbij. Niet met de bedoeling het te delen, gewoon voor mezelf. Zo kon ik het altijd weer opzoeken. Het maken van die modebibliotheek was zó leuk, het werkte verslavend! Dus je raadt het al, dat is een beetje uit de hand gelopen... Na een tijdje had ik zoveel ‘modewoorden’ verzameld dat ik besloot er een website van te maken: www.mode-abc.com. Zo kon ik de kennis delen die ik had opgedaan.
Het was een geweldig avontuur om dit boek te maken, van A tot Z. Het mooiste was om alle teksten tot leven te zien komen in de sprankelende en humoristische illustraties van Jelle Post. Ik hoop dat jij er net zoveel plezier aan beleeft als ik. Natasja
5°
5°
wha teve gast r !
ADAMSKOSTUUM Waarom dragen we eigenlijk kleding? Simpel: ter bescherming en tegen de kou. Vroeger hadden mensen veel meer haar op hun lijf dan nu. Door de eeuwen heen kregen we steeds minder haar. Dus wikkelden we onszelf in de winter in warme dierenvellen. Na een tijdje gingen we kleding dragen om er leuk uit te zien en anders te zijn dan de rest. Of juist om ergens bij te horen! Sommige mensen lopen nog steeds graag in hun blootje. Nou ja, niet midden in de stad natuurlijk... wel op een camping in de natuur of op het strand. Zoals jij vroeger ook lekker in je blote billen in het zand speelde met je emmertje en je schepje. Dat voelt heerlijk vrij. Puur natuur. Wie niks aan heeft, draagt een adamskostuum. Helemaal naakt dus, net als in het verhaal van Adam en Eva. Als iedereen bloot is, zie je ook geen verschil: dik, dun, lang of klein, iedereen is gelijk.
A n rs ware All Sta jk bedoeld li e k . on oorspr tbalschoenen ke aam n ij b als bas r s Taylo s een Charle - wa baller. Chuck basket aanse ik ij het r b e n m e A geholp moten t f e e h Hij pro ren en verbete de All Star! van
10°
A
10°
Afgetrapt het mooist
ALL STAR Doe die dingen nou eens weg, roepen je ouders wel honderd keer op een dag. Maar ja, denk jij. Die oude All Stars zitten gewoon zo lekker. En je hebt er zoveel mooie avonturen op beleefd. Door de blubber rennen. In bomen klimmen. Natte sokken halen met slootjespringen. Laten we eerlijk zijn: Converse All Stars zijn helemaal niet gemaakt om er spiksplinternieuw uit te zien. De neuzen mogen vertrapt zijn. De veters een beetje viezig. Moddersporen? Maakt niks uit. Als jij mag kiezen tussen fonkelnieuwe schoenen en die goede oude gympies, dan weet je het wel.
A
11°
A
Kort, lang, kort, lang AFRITSBROEK
Ja, oké, we weten het, de afritsbroek heeft niks met mode te maken. Het is een super handig suf ding. Die saaie beige kleur! Of bruingroenig, de kleur van koeienpoep. En dan die overdreven grote zakken! Fanatieke wandelaars zweren erbij, want je kunt de broekspijpen halverwege los ritsen. Gaat het zonnetje ineens lekker schijnen? Rrrrits – dan verander je ‘m zo in een korte broek. Komt er bewolking aan, dan rits je de pijpen er hup weer aan. Je hoeft dus altijd maar één broek in je tas te stoppen. Scheelt weer bagage. Zie je nou wel, hartstikke makkelijk spuuglelijk dus.
Piepklein paleis AIRPODS-TASJE
Er past bijna niks in. En toch past er alles in. Twee draadloze oortjes waar je favoriete muziek uit komt, overal waar je maar bent: in de trein, de supermarkt en op vakantie. Dus mag dat tasje best wat kosten. Luxemerken als Prada en Louis Vuitton maken peperdure AirPods-hoesjes. Kleine paleisjes waar jouw oordopjes veilig in zijn. Tenzij zakkenrollers het op dat mooie tasje gemunt hebben...
Relax, man ALOHA-SHIRT
Stel je eens voor: je bent op een tropisch eiland. Een echt Bountyeiland met palmbomen, een hagelwit strand en een eindeloos blauwe zee. Je drinkt het sap van een kokosnoot uit een rietje. Droom je al weg? Het enige wat nog mist is een aloha-shirt. Dit vrolijke hemd komt uit Hawaï. Daarom noemen ze het ook wel een Hawaï-shirt. Hij ziet er heel vakantieachtig uit met felgekleurde patronen van fruit, bloemen, exotische vogels en dansende meisjes. Ja, eigenlijk zegt het Hawaï-shirt: hé, doe chill, relaaaax! Het tovert als vanzelf een lach op je gezicht. Dan nog even iets over de knopen: die zijn tegenwoordig vaak van plastic. Maar dat telt niet. De échte aloha-shirts hebben knopen gemaakt van de schil van een kokosnoot.
Het bloemenpatroon dat je het meest ziet op een Hawaï-shirt is het hibiscusmotief. Er zijn meer dan 200 soorten van deze tropische bloem!
L
81°
L
Bergklederdracht LEDERHOSE
Een lederhose is een broek gemaakt van leer. Zonder leer geen lederhose, zo simpel is het. De broek is ontstaan als bergklederdracht in Zuid-Duitsland, Oostenrijk en Zuid-Tirol. Vooral boeren droegen een lederhose. Het is namelijk een perfecte broek voor zwaar werk: hij gaat niet snel stuk en is makkelijk schoon te krijgen. Aan de voorkant van de broek zit een flapje als sluiting. Vaak zitten daar versieringen op geborduurd. Edelweiss bijvoorbeeld, een zeldzame wilde alpenbloem. Maar de motieven zijn overal weer anders. Leren bretels – ook weer met van die mooie borduursels – houden de broek omhoog. Om de outfit af te maken horen er ook nog speciale schoenen onder met schuine veters. En gebreide kniekousen, lekker hoog opgetrokken.
Van boer tot keizer Het leer van de lederhose kwam van schapen en bokken, die de boeren als vee hielden. Op een dag liet de Oostenrijkse keizer Frans Jozef I zich in een lederhose afbeelden. En toen wilden rijke mensen ineens allemaal zo’n broek om te dragen bij feesten! Zij maakten de lederhose niet van schapenof bokkenleer, maar van het leer van herten, die ze schoten bij de jacht.
81°
L
82°
Glimmen van trots LAKSCHOEN
Geheim recept Zit er een vlek op je lakschoenen? Een beetje spuug en ze glanzen weer als nooit tevoren!
Zondagse kleren, dan denk jij aan... een fijn huispak? Of die oude spijkerbroek waar je lekker in kunt voetballen? Nou, vroeger hadden kinderen op zondag juist hun mooiste kleding aan, voor naar de kerk. Van arm tot rijk: iedereen had een nette outfit, speciaal voor de zondag. Ook kinderen die niet naar de kerk gingen hadden die dag mooiere kleren aan dan normaal. En glimmende lakschoenen, met van die schattige witte sokjes erin. Daar ga je geen balletje mee trappen, dan kun je ze net zo goed meteen weggooien... Je bewaart ze netjes in de kast voor als er een feestje is. En als je ze dan eindelijk aan mag, glim jij ook. Van trots.
Hoi lange Jan! LANGE ONDERBROEK
Mannen dragen al sinds de oudheid lange onderbroeken. En je kunt ze ook al sinds mensenheugenis kopen bij Hema, voor dames, heren en kinderen. Wij vinden de Amerikaanse naam voor dit kledingstuk eigenlijk veel leuker: long johns. Lange Jan, zouden we in Nederland zeggen.
82°
Respect! LIVREI
Koninklijke en adellijke families hadden vaak hun eigen lakeien, knechten en koetsiers. Zij zijn te herkennen aan het livrei dat ze dragen. Een speciaal pak met glimmende knopen en gouden biezen. Op die gouden knopen is meestal het familiewapen afgebeeld. Ook aan de kleuren kon je zien dat de drager bij één bepaalde familie hoorde. Iemand die een livrei draagt, behandel je vanzelf met respect. Je ziet meteen dat die persoon een belangrijke rol vervult. Niet alleen de drager, maar ook de familie waar de lakei of koetsier voor werkte, was er bijzonder trots op! Tegenwoordig lopen er nog maar heel af en toe lakeien in een livrei rond, bijvoorbeeld tijdens Prinsjesdag.
L
83°
L
Modemisser LEGGING
De legging is het zusje van de maillot, met afgeknipte voeten. Zo kun je een kort rokje dragen zonder heel koude benen te krijgen. Veel mensen hebben een hekel aan leggings. Vooral witte, van zo’n dun, rekbaar stofje. Want dat stáát toch gewoon niet, van die spierwitte benen? Net Hollandse melkflessen! Echt een modemisser (vinden de wittelegging-haters tenminste). Er is zelfs een anti-witte-legging-facebookpagina, daar kun je foto’s delen van witte leggings ‘in het wild’. Er is één ding wat nog erger is dan de witte legging en dat is ALLEEN een legging, zonder iets er overheen. Net of je je rokje vergeten bent. Tenzij het een sportlegging is... die is hartstikke hip en dragen veel mensen als gewone broek, zo van: kijk ik kom toevallig nét uit de sportschool!
Vervormde voeten LOTUSSCHOEN
Evergreen, eh... black LITTLE BLACK DRESS
Elke vrouw heeft er wel eentje in haar kast hangen en veel meisjes trouwens ook: een Little Black Dress. Precies, een klein zwart jurkje! Wil je laten zien dat je veel verstand hebt van mode, gebruik dan de afkorting LBD. Op het eerste gezicht is er niet zoveel bijzonders te zien aan de LBD. Het is een heel eenvoudig jurkje. Maar dat maakt ‘m nou juist zo chic, vonden Franse modeontwerpers als Coco Chanel en Hubert de Givenchy. Vooral omdat je het jurkje altijd en overal kan dragen. Lekker stoer met platte schoenen of naar een feestje met mooie sieraden. De LBD is nooit ‘in’ of ‘uit’. De LBD is een evergreen. Nee, niet die koek met krenten, zo noem je iets wat jaar in jaar uit populair is. De LBD is een klassieker die je keer op keer uit de kast haalt.
Je hebt er vast wel eens over gehoord, de oude Chinese traditie van afgebonden voeten. Laten we beginnen met het goede nieuws dat dit nu niet meer gebeurt. Het is verboden. Gelukkig maar, want het is een vreselijk idee: moeders die de voetjes van hun dochters afbinden, zodat ze klein blijven! Dit gebeurde meestal als het meisje tussen de vier en zeven jaar oud was. Als de maan in een bepaalde stand stond, voerden de moeders het ritueel uit. Eerst weekten ze de voeten van hun dochter in een kruidenbad. De grote teen bleef op z’n plek, de andere tenen vouwden ze onder de voetzool. Daarna wikkelden ze er een reep stof heel strak omheen. De voet kreeg zo een puntige en gebogen vorm, als een halvemaan of lotusbloem. Vandaar dat ze ook wel lotusvoetjes werden genoemd. Je kunt je voorstellen dat het erg pijnlijk was. Lopen ging bijna niet, je kon alleen kleine stapjes zetten. Daarmee liet je zien: kijk, ik kom uit een rijke familie en hoef niet te werken. Dat was aantrekkelijk voor een huwelijkskandidaat, de meisjes konden hierdoor een goede man trouwen. Met hun misvormde voetjes – vaak niet langer dan tien centimeter! – pasten de meisjes in piepkleine schoenen: lotusschoenen of hertenhoefjes. Tegenwoordig zien we deze traditie als mishandeling.
Lotusschoenen zijn vaak prachtig versierd. Vrouwen waren soms uren bezig met het borduren van afbeeldingen die symbool stonden voor een lang leven of vruchtbaarheid. 83°
L ASTRONAUTENLAARS
OVER-DE-KNIE-LAARS
COWBOYLAARS
DR. MARTENS
KNOOPLAARS
KAPLAARS
PAARDRIJLAARS VETERLAARS
ZEVENMIJLSLAARS
KIKKERLAARS
Plens, plons! Wie kent de groene kikkerlaarsjes niet, waar je zo lekker mee in de plassen kunt stampen? Met hun bolle oogjes vrolijken ze elke regenachtige dag op.
84°
L
SNEEUWLAARS
FIETSLAARS RIJGLAARS
GLITTERLAARS
REGENLAARS
ENKELLAARS
LEGERKIST
SOKLAARS
TROPENLAARS
LIESLAARS
Laarzen
MOTORLAARS
Wow, wat zijn er veel soorten laarzen! Regenlaarsjes voor een ouderwets potje plassen stampen, stoere legerkisten, cowboylaarzen met sporen, lieslaarzen om mee door het water te waden en zevenmijlslaarzen waar je reuzenstappen mee kunt zetten (nou ja, in sprookjes dan).
85°
k a p n e z o Matr
Schip ahoy! MATROZENPAKJE
De trendsetter
Kroonprins Albert Edward uit Engeland. Als vierjarig ventje droeg hij een matrozenpakje, dat zijn moeder voor hem had laten maken. Het pakje van de prins was geïnspireerd op de kleding van de matrozen op het koninklijke schip!
Ah, kijk nou eens, opa als ukkie in een matrozenpakje! Op oude foto’s zie je vaak kinderen in schattige matrozenpakjes, helemaal netjes opgedirkt voor de foto. Ze waren een rage. Zelfs op sommige deftige scholen droegen leerlingen matrozenpakjes. Meestal wit of marineblauw. De brede kraag met witte strepen kon je eraf halen. En meisjes? Die droegen jurken met een matrozenkraag. Op het strand hadden kinderen vaak ook een strohoedje op – nóg schattiger! Maar op een dag was het over en uit met de matrozenpakjes. Niemand kocht ze meer. Truttig en ouderwets. Gelukkig hebben we die superschattige foto’s nog. PS: Matrozenpakjes leven voort in Japanse schooluniforms!
M
Ja, ik wil... opvallen!
Moet je je eens voorstellen dat je zo’n reusachtige jurk aan hebt. Je kunt niet normaal door een deur, of je moet een huis met dubbele deuren hebben. En in een koets? Een heel gedoe. Gezellig naast elkaar zitten is onmogelijk.
MANTEAU
Kijk nou eens, wat een pronkstuk. Dit is de allerbreedste jurk van Nederland. De rok is maar liefst twee meter breed! Er is in totaal wel achttien meter stof gebruikt. De 22-jarige Helene Slicher zou deze manteau (zo heette deze japon vroeger) hebben gedragen toen ze trouwde met baron Aelbrecht van Slingelandt, in 1759. De stof is helemaal met de hand geborduurd. Onder de rok droeg ze een brede hoepelrok.
W o tw w, Er ee een m r z m it m ete ok v et rb an a er a st r li reed o e ju f in fst 1 ! rk de 8 ze
200 CM
88°
88°
M
89°
M
Kom maar op met die pijlen MALIËNKOLDER
Een maliënkolder is een hemd dat is gemaakt van allemaal kleine ijzeren ringetjes. Die ringetjes heten maliën. Ze zijn aan elkaar vastgemaakt, als een soort net van metaal. Soldaten droegen deze maliënkolders in de middeleeuwen als bescherming tegen zwaarden en pijlen. Daar overheen droegen ze vaak nog een harnas of een dikke jas van leer. Deze maliënkolder weegt meer dan elf kilo. Dat is ongeveer net zoveel als elf pakken melk! Je kan je voorstellen dat dat niet heel lekker zit. Van lopen raakte je helemaal bezweet, en dan moest het gevecht nog beginnen...
Maliëntasjes Veel later droegen vrouwen tasjes geïnspireerd op de middeleeuwse maliënkolders. De ringetjes van deze maliëntasjes werden soms één voor één aan elkaar gezet! Het waren dan ook superdure tasjes. Later kwam er een machine die dit kon, waardoor de tasjes goedkoper werden.
89°
v
139°
V
Hartsvriend(in)
VRIENDSCHAPSBANDJE
Vriendschapsbandjes zijn superleuk om zelf te maken. Geknoopt, gevlochten of met kralen, in allemaal vrolijke kleurtjes. Je geeft ze aan een vriend of vriendin als teken van jullie vriendschap. Een speciaal sieraad dat niemand anders heeft. Nooit meer afdoen dus! Onder de douche, tijdens het sporten en in het zwembad: een vriendschapsbandje draag je dag en nacht. O ja, enne... wie zo’n bandje krijgt, mag een wens doen. Als het versleten is en van je pols valt, zal die wens uitkomen!
139°
v
141°
V
Geen helm, maar een bumper VALHOED
Pas op! Doe voorzichtig! Niet rennen! Hoe vaak heb je dat wel niet te horen gekregen toen je klein was? Misschien moest je wel een helm op tijdens het fietsen. En vond je dat helemaal niet cool, zo’n halve walnoot van plastic op je kop. Bezorgde ouders gaven hun kinderen vroeger een valhoed. Die was speciaal bedoeld voor peuters die net konden lopen. Het was een dikke, zachte rol die rondom het hoofd vast zat met bandjes. Een soort bumper dus. Zo kwam het kind als het viel niet direct op zijn hoofdje terecht. Valhoedjes waren vaak mooi versierd met linten. Grappig weetje: het Engelse woord voor valhoed is: pudding hat.
Héél verdacht... VALSE KUITEN
Veel mannen willen graag gespierde kuiten. Zo zie je er stoer en sterk uit. Maar wat nu als je geen gespierde benen hebt maar van die stokjes? Geen gezicht onder een mooie kniebroek! Nou, daar hadden mannen vroeger een slim trucje voor. Ze droegen valse kuiten, dat waren speciale sokken waardoor het net leek of ze hele gespierde benen hadden. Let voortaan dus maar eens goed op als je in een museum schilderijen bekijkt. Zie je een man met opvallend dikke kuiten? Dan is het verdacht. Wedden dat hij onder zijn broek een paar valse kuiten draagt?
Verboden te aaien VERANDERSHIRT
Hocus pocus pilatus pas... ik wou dat mijn dino niet groen, maar oranje was! Razend populair zijn ze: de verandershirts. Een T-shirt met pailletten die je kunt omkeren. Veeg met je hand over het figuurtje, en het plaatje verandert. Van ijsjes tot superhelden en van eenhoorns tot grappige teksten: er bestaan ontelbaar veel varianten van deze glinsterende kledingstukken. De tovershirts waren zelfs op het nieuws. Op sommige scholen werd namelijk een aai-verbod ingesteld, omdat de kinderen niet meer van elkaars buiken af konden blijven!
Aai, aai, aai ‘Cool!’
Moedige krijger VERENTOOI
Wie heeft er niet rondgelopen met een kleurrijke verentooi op zijn hoofd? Met strepen op de wangen en een bijpassend indianenpak? Zo’n tooi werd gedragen door de oorspronkelijke bewoners van Amerika. Krijgers die moed toonden, of iets bijzonders hadden gedaan voor hun stam, kregen een veer. Alleen de allermoedigste krijgers hadden zoveel veren, dat ze er een tooi van konden maken. Die droegen ze tijdens oorlogen en op andere belangrijke momenten. Het was dus een teken van erkenning. Net zoals medailles bij ons. De belangrijkste veren uit de tooi kwamen van de adelaar, die wordt gezien als de machtigste en sterkste vogel.
141°
v
V
142°
Net een haring
VISGRAATPATROON De stof die je hier ziet heeft een visgraatpatroon. Waarom dat zo heet? Kijk maar eens goed naar de graten van deze haring. Dat lijken net allemaal V-tjes. Zie je de gelijkenis? Precies, vandaar de naam!
Ruwe zeebonken
VISSERSTRUI Vissers op zee hadden vroeger gebreide truien aan. Die droegen ze dag en nacht! Na een tijdje gingen die truien vréselijk stinken, dat snap je. Een zoute lucht van zweet en vis. Maar door al dat vuil werd die trui wel lekker warm. Op de boot moesten de vissers keihard werken. En gevaarlijk was het ook. Af en toe sloeg er een visser overboord. Spoelde hij ergens aan, dan was die visserstrui reuze handig. Want alle visserstruien zijn anders. Aan de patronen konden mensen zien waar de visser vandaan kwam. Uit Egmond aan Zee. Of uit Moddergat (ja, dat bestaat echt – het is een piepklein dorpje in Friesland aan de Waddenzee, zoek maar op als je het niet gelooft). Wist je trouwens dat er aan boord van die vissersboten ook vaak kinderen mee waren? Die arme vissersjongens moesten de vieste karweitjes opknappen!
142°
v Voor echte voetbalfanaten
VOETBALSJAAL
143°
V
Ajax, Feyenoord, PSV, FC Twente, AZ... Elke voetbalclub heeft zijn eigen voetbalsjaal. Ben jij een echte voetbalfan? Dan heb je er misschien wel één aan de muur hangen op je kamer. In de clubkleuren en met het logo van je favoriete club erop. Supporters dragen ze in het stadion (maar op de bank voor de tv bij een wedstrijd mag ook). Wist je trouwens dat er ook voetbalsjaalverzamelaars zijn? Een man uit Nederland heeft een kamer vol. Maar liefst tweeëndertighonderd (!) voetbalsjaals van over de hele wereld.
Valsspelen
VLINDERDAS Waarom een vlinderdas een vlinderdas heet? Je raadt het al: netjes geknoopt heeft hij de vorm van een vlinder. De echte vlinderdas is namelijk een lint, dat je om je hals knoopt. En dat is nog een hele kunst! Vraag maar eens aan je vader om het voor te doen, misschien heeft-ie er wel eentje liggen. Wil jij ook zo’n mooie vlinderdas? Je hebt ze ook die al voorgestrikt zijn. Niet verder vertellen hoor... want veel vlinderstrikdragers zien zo’n kant-en-klare vlinderdas als valsspelen. Ze vinden dat je voor een échte moet gaan, een zelfstrikker dus, en niet voor een neppe.
143°
WANT Van wanten weten Wanten zijn super handig. Want alleen de duim zit apart en de rest van de vingers bij elkaar, en dat is een voordeel. Want zo houdt de hand zichzelf warm. Wanten zijn soms wat minder handig dan handschoenen. Want je moet ze altijd uitdoen om een kauwgompje te pakken of iets uit je jaszak te halen. Maar dat hebben we er dubbel en dwars voor over. Want wanten zijn ’s winters gewoon heel erg fijn.
Niet in het woordenboek WANTSJAAL
clap your hands!
Wel eens gehoord van de wantsjaal? Of moeten we zeggen sjaalwant? In het woordenboek zal je dit accessoire niet vinden, wel bij hippe modemerken. Een sjaal met wanten eraan vast (zo raak je die nooit kwijt) en soms ook nog een muts. Maar dan wordt het pas echt verwarrend... want hoe noem je deze muts-want-sjaalcombinatie? Sjaalwantmuts? Mutswantsjaal? Zeg jij het maar. Straks komt er ook nog een versie met handschoenen en moeten we alwéér een nieuw woord verzinnen.
uhhh...
145°